รายงานผลการด าเนนงานโครงการส าคญ กรมวทยาศาสตรการแพทย ประจ าปงบประมาณ พ.ศ. 2558

1. โครงการพฒนาคณภาพและมาตรฐานหองปฏบตทางการแพทย ประจ าป 2558

กรมวทยาศาสตรการแพทย มบทบาทหนาทในการเปนหนวยก าหนด หรอผก าหนด ก ากบ ดแล คณภาพและมาตรฐาน ดานหองปฏบตการ (Regulator) ท าหนาทพฒนาก าหนดมาตรฐานดานเทคนค มาตรฐานบรการ วชาการ และชน าในเรองมาตรฐานหองปฏบตการทางการแพทยใหเปนมาตรฐานเดยวของประเทศ เพอการพฒนาเครอขายการใหบรการหองปฏบตการทางการแพทย และการสรางความรวมมอในเครอขายบรการ ส าหรบสภาวการณทอาจจะมการระบาดของโรค และมผลกระทบตอสขภาพประชากรทงในเขตพนท รวมทงอาจจะตอเนองในระดบประเทศและทวโลก กรมวทยาศาสตรการแพทย ไดบรณาการงานคณภาพหองปฏบตการทางการแพทย กบเครอขายหองปฏบตการทางการแพทยทกเขตบรการสขภาพ เพอก าหนด ก ากบ ดแล คณภาพและมาตรฐานการใหบรการตรวจวเคราะหหองปฏบตการทางการแพทย ซงเปนหองปฏบตการของโรงพยาบาลศนย โรงพยาบาลทวไป และโรงพยาบาลชมชน รวมทงหองปฏบตการโรงพยาบาลในสงกดกรมวชาการกระทรวงสาธารณสข ทใหบรการตรวจวเคราะหสงสงตรวจ โดยผลวเคราะหตองมคณภาพและเชอถอได เพอประกอบการวนจฉยโรคของแพทย ซงกระทรวงสาธารณสขมอบหมายใหกรมวทยาศาสตรการแพทย จดท ามาตรฐานหองปฏบตการทางการแพทย เพอเปนขอก าหนดในการตรวจประเมนหองปฏบตการทางการแพทย ตามมาตรฐานกระทรวงสาธารณสข และสงเสรมการพฒนาคณภาพและมาตรฐานหองปฏบตการทางการแพทย สงกดกระทรวงสาธารณสขทกแหง ใหไดรบการรบรองตามมาตรฐานทก าหนด ดงนนส านกมาตรฐานหองปฏบตการ รวมกบเครอขายศนยวทยาศาสตรการแพทย 15 แหง จงไดจดท าโครงการพฒนาคณภาพและมาตรฐานหองปฏบตการทางการแพทย ประจ าป 2558 ขน เพอเสรมสรางคณภาพมาตรฐานของหองปฏบตการทางการแพทย เพอสงเสรมระบบคณภาพและมาตรฐานตามเกณฑมาตรฐานทเกยวของ เพอเปนหลกประกนในผลการตรวจวเคราะหทางหองปฏบตการแกประชาชน และผมารบบรการ และตอบสนองตอนโยบายรฐบาลในการพฒนาระบบบรการสขภาพใหผรบบรการสามารถเขาถงการบรการทมคณภาพอยางทวถง โดยมการใชทรพยากรสขภาพอยางมประสทธภาพ และเปนระบบทตอเนอง ผลการด าเนนงาน

หองปฏบตการทางการแพทยสงกดกระทรวงสาธารณสข จ านวนทงสน 916 แหง ไดรบการรบรองตามมาตรฐานทเกยวของ ไดแก ISO15189, LA, MOPH , HA รวม 840 แหง คดเปนรอยละ 91.7 และหากพจารณาจ านวนหองปฏบตการทางการแพทยทไดรบการรบรองในทกจงหวดทวประเทศ จะจ าแนกเปน 3 กลม ดงน

การประเมนผลศกยภาพการใหบรการและประเมนคณภาพการตรวจวเคราะหของ รพ.สต. โดยจดสงวตถตวอยางไปยง รพ.สต. กลมเปาหมาย 887 แหง และม รพ.สต.จากทกจงหวดรายงานผลกลบ รวมทงสน 805 แหง คดเปนรอยละ 90.8 (จงหวดทม รพ.สต. รายงานครบทกแหง ม 54 จงหวด คดเปนรอยละ 70) ผลประเมนคณภาพการตรวจวเคราะห (แยกตามรายการ) ดงน

การตรวจระดบน าตาลในเลอดดวยเครองกลโคมเตอร

รพ.สต. รายงาน ผลวเคราะหถกตอง 654 แหง (98.9%)

การตรวจวเคราะหน าตาลกลโคสในปสสาวะดวยแถบทดสอบ

รพ.สต. รายงานผลวเคราะหถกตอง 618 แหง (85.6%)

การตรวจวเคราะหโปรตนในปสสาวะดวยแถบทดสอบ

รพ.สต. ทรายงานผลวเคราะหถกตอง 608 แหง (83.5%)

การตรวจภาวะตงครรภในปสสาวะดวยแถบทดสอบ รพ.สต. รายงาน ผลวเคราะหถกตอง 750 แหง (96.7%)

การตรวจหาปรมาณเมดเลอดแดงอดแนน (haematocrit)

รพ.สต. รายงานผลวเคราะหถกตอง 521 แหง (94.7%)

กลมท 1 เปนจงหวดทมจ านวนหองปฏบตการทางการแพทยไดรบการรบรอง นอยกวา รอยละ 80 ของจ านวนหองปฏบตการทางการแพทยทงหมดทมในจงหวด (10 จงหวด)

กลมท 2 เปนจงหวดทมจ านวนหองปฏบตการทางการแพทยไดรบการรบรอง เทากบ รอยละ 80-99 ของจ านวนหองปฏบตการทางการแพทยทงหมดทมในจงหวด (25 จงหวด)

กลมท 3 เปนจงหวดทมจ านวนหองปฏบตการทางการแพทยไดรบการรบรองครบทกแหงในจงหวด หรอไดรบการรบรองรอยละ 100 ของจ านวนหองปฏบตการทางการแพทยทงหมดทมในจงหวด (42 จงหวด)

ประโยชนทไดรบ หองปฏบตการทางการแพทยในระดบปฐมภม (รพ.สต.) มคณภาพและมาตรฐานตามเกณฑมาตรฐาน

ทก าหนด ท าใหผลการตรวจวเคราะหทางหองปฏบตการมคณภาพและมความถกตองแมนย า สนบสนนระบบการรบสงตอผปวยและผรบบรการสามารถเขาถงการบรการทมคณภาพอยางทวถง โดยมการใชทรพยากรอยางมประสทธภาพ รวมทงตอบสนองตอนโยบายรฐบาลทตองการลดความเหลอมล าของประชาชน

โรงพยาบาลศนย 37 แหง

โรงพยาบาลทวไป 77 แหง

โรงพยาบาลชมชน, 730

โรงพยาบาลกรมวชาการ 51 แหง

2. พฒนาหองปฏบตการทางรงสวนจฉยในโรงพยาบาลสงกดกระทรวงสาธารณสข

กรมวทยาศาสตรการแพทยมบทบาทหนาทในการเปนหนวยก ากบ ดแล คณภาพและมาตรฐานดานหองปฏบตการ พรอมทง พฒนาเครอขายการใหบรการทางหองปฏบตการ ส านกรงสและเครองมอแพทยและศนยวทยาศาสตรการแพทยสวนภมภาค ไดจดท าโครงการพฒนาหองปฏบตการทางรงสวนจฉยในโรงพยาบาลสงกดส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข ตงแตป 2550 มวตถประสงคเพอใหเจาหนาททปฏบตงานหองปฏบตการรงสวนจฉยในโรงพยาบาล สามารถควบคมคณภาพเครองเอกซเรย ควบคมไมใหมการไดรบรงสมากเกนความจ าเปน ผลการด าเนนงาน

ส านกรงสและเครองมอแพทยรวมกบส านกมาตรฐานหองปฏบตการ จดประชมเพอชแจงแนวทางและอบรมใหแกผตรวจประเมน ซงผเขารวมอบรมประกอบดวย ผแทนจากส านกสาธารณสขจงหวดและเจาหนาทโรงพยาบาลตางๆ ทวประเทศ รวมทง เจาหนาทจากศนยวทยาศาสตรการแพทยทง 15 แหง ในสวนของศนยวทยาศาสตรการแพทย ไดจดประชมชแจงและอบรม เพอสรางความรทางวชาการและความเขาใจในแนวทางการประเมนแกผทท าหนาทตรวจประเมน ซงท าใหหองปฏบตการรงสวนจฉยของโรงพยาบาลสงกดกระทรวงสาธารณสข สามารถใหบรการรงสวนจฉยทางการแพทยทมความปลอดภย มเครอขายพฒนางานรงสวนจฉยในทกจงหวด และประชาชนทมารบการตรวจวนจฉยทางรงสไดรบบรการทด โดยมความเสยงอนตรายจากรงสนอยลง ซงไดมการด าเนนการจดท าคมอและแนวทางการพฒนางานรงสวนจฉยโรงพยาบาล สงกดส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข และไดมการน าเกณฑดงกลาวมาใชในการตรวจประเมนระบบบรหารคณภาพของโรงพยาบาลสงกดส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข โดยมโรงพยาบาลเปาหมาย 895 แหง แบงตามประเภท ดงน

มาตรฐานการพฒนาหองปฏบตการรงสวนจฉย จะพจารณาใน 3 สวน ดงน

โรงพยาบาลสงกดส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข ทมหองปฏบตการรงสวนจฉยขอรบการตรวจ

ประเมนและผานเกณฑขนพนฐาน จ านวน 394 แหง (คดเปนรอยละ 44 จากทงสน 895 แหง) ประโยชนทไดรบ

หองปฏบตการทางรงสวนจฉยของโรงพยาบาลสงกดกระทรวงสาธารณสขทวประเทศ สามารถใหบรการรงสวนจฉยทางการแพทยใหมความปลอดภย ไดมาตรฐานตามหลกวชาชพ สงผลใหประชาชนทมารบการตรวจวนจฉยทางรงสในโรงพยาบาลของกระทรวงสาธารณสข ไดรบบรการทด โดยมความเสยงอนตรายจากรงสนอยทสด

สวนท 1 ความปลอดภย สวนท 2 บรการรงสวนจฉย สวนท 3 คณภาพบรการ

มาตรการลดความเสยง

ฉากตะกว

ระบบไฟฟาส ารอง

การบรหารความเสยง

ถงมอยางผสมตะกว

รายงานการตรวจเครองเอกซเรย

นกรงสเทคนคมใบประกอบโรคศลปะ

ประเมนคาปรมาณรงสผปวยฉากตะกว

เครองมอทตองควบคมคณภาพ

ไดรบการอบรมการประกนคณภาพ

แผนการควบคมคณภาพ

บคลากรทางรงสปฏบตงานได

การส ารวจความพงพอใจ

ขอมลสถตเครองชวดผลการปฏบตงาน

อปกรณเคลอนยายผปวย

กรดคาสเชทพรอมใชงาน

มหองสขาของแผนก

3. โครงการพฒนาศกยภาพสมนไพรไทยทมใชในทองถน

สมนไพรเปนทรพยากรธรรมชาตทส าคญของประเทศ ประวตการใชสมนไพรในการรกษาโรคเปนภมปญญาดงเดมทมการสงสมและสบทอดกนมา จนถงปจจบนกระแสความนยมยงคงมอย จนมการน าสมนไพรมาแปรรปเปนผลตภณฑสมนไพรชนดตางๆ เชนอาหาร ยา เครองส าอางและผลตภณฑ เสรมอาหาร เพอใหเกดความสะดวกตอผบรโภคในการรบประทาน หรอน าไปใช กระทรวงสาธารณสขเองกมนโยบายสงเสรมใหโรงพยาบาลในสงกดทวประเทศใชยาสมนไพรในการรกษาผปวยเพมขนรอยละ 5 ตอป เพอลดคาใชจายในการน าเขายาแผนปจจบนจากตางประเทศ ปจจบนม โรงพยาบาลหลายแหงทผลตยาสมนไพรขนเองเพอใชในโรงพยาบาล ขณะเดยวกนกมการแปรรปสมนไพรเปนผลตภณฑชนดตางๆ ในทองถนตามนโยบายหนงต าบลหนงผลตภณฑ โดยผลตภณฑเหลานลวนเปนผลตภณฑทใชสมนไพรพนบานเปนทนยมของทองถนนนๆ ตามสรรพคณทสบทอดกนมา อยางไรกตาม การทจะใหความนยมสมนไพรเปนไปอยางยงยน ไมเพยงแตสมนไพรจะตองมความปลอดภยเปนประการแรกเทานนสงส าคญ คอสมนไพรจะตองมคณภาพสม าเสมอ เพอใหผบรโภคเกดความเชอมนวาสมนไพรนนๆ มประสทธภาพและยนดทจะเลอกใชผลตภณฑจากสมนไพรในการรกษาหรอเสรมสรางสขภาพ มาตรฐานทใชในการควบคมคณภาพสมนไพรของประเทศไทย คอ Thai Herbal Pharmacopoeia ซงเปนต ารายามาตรฐานยาสมนไพรไทยทรวบรวมขอก าหนด วธทดสอบ และขอมลอนๆ ในการควบคมคณภาพมาตรฐานยาสมนไพรแตละชนด สมนไพรทมมาตรฐานและบรรจอยใน Thai Herbal Pharmacopoeia มจ านวนจ ากด ในขณะทสมนไพรทมใชในทองถนตางๆ ของประเทศนอกเหนอจากทมใน Thai Herbal Pharmacopoeia มอยอกเปนจ านวนมาก อกทงการทจะใหนโยบายกระทรวงสาธารณสขในการสงเสรมใหโรงพยาบาลในสงกดทวประเทศใชยาสมนไพรในการรกษาผปวยเพมขนรอยละ 5 ตอปเปนผลสมฤทธจะตองมรายงานสมนไพรทสามารถใชเปนยามากเพยงพอตอการทจะใชแพทยน าไปใชรกษาผปวยไดอยางมนใจในคณภาพของสมนไพร ศนยวทยาศาสตรการแพทย เลงเหนความส าคญของการสงเสรมการใชสมนไพรอยางมคณคาและยงยน สมนไพรเปนทนยมและมการใชในทองถนแตยงขาดขอก าหนดมาตรฐาน จ าเปนตองมการควบคณคณภาพดงนน จงจ าเปนตองเรงด าเนนการศกษาเพอใหไดแนวทางในการควบคณภาพสมนไพร แมจะยงมใชมาตรฐานของประเทศ แตกสามารถใชส าหรบควบคมคณภาพ เพอใหไดผลผลตทมคณภาพคงท สม าเสมอในขณะเดยวกนหากไดมการศกษาเพมเตมเพอหาฤทธทางชวภาพของสมนไพรเหลาน กจะเปนการสงเสรมและพฒนาศกยภาพของสมนไพรทมใชในทองถน ซงขอมลการควบคมคณภาพและฤทธทางชวภาพเหลานเปนขอมลทมาจากการศกษาทางวทยาศาสตร จงไมเพยงเปนการสรางความเชอมนใหกบแพทยและผบรโภคแลวยงเปนการเพมมลคาใหกบสมนไพรอกดวย ผลการด าเนนงาน

ด าเนนการจดหาตวอยางสมนไพส าหรบจดท าขอมลคณภาพวตถดบสมนไพรและตรวจวเคราะหตวอยาง โดยมการศกษาทางเคมของสารสกดแอลกอฮอลและสารสกดน าของสมนไพร จดท า finger print ของสารสกดแอลกอฮอลและสารสกดน าของสมนไพร และศกษาฤทธทางชวภาพของสารสกดแอลกอฮอลและสารสกดน าของสมนไพร ซงขณะนอยระหวางด าเนนการ monograph ของสมนไพร เมอสนสดโครงการจะไดขอก าหนดคณภาพสมนไพร จ านวน 15 ชนด

ประโยชนทไดรบ หนวยงานทเกยวของสามารถน าไปใชเปนขอมลในการควบคมคณภาพสมนไพรทมการใชในทองถน

สงเสรมศกยภาพในการผลตและการใชสมนไพรในยาส าเรจรปทงแผนปจจบนและแผนโบราณ ท าใหผบรโภคมนใจในผลตภณฑสมนไพรมากขน

4. โครงการพฒนาตลาดกลางคาสงผกสด/ผลไมสด และ Mega stores เพอผบรโภคปลอดภย

ผกและผลไมเปนผลผลตทางเกษตรทส าคญของประเทศไทย นอกจากประชาชนไดบรโภคแลวยงเปนสนคาสงออกไปจ าหนายยงตางประเทศอกดวย อยางไรกตามเกษตรกรทเพาะปลกพชผกและผลไมอาจใชสารเคมเพอก าจดศตรพช ท าใหมสารเคมตกคางอยในผลผลตทางการเกษตร ซงสารเคมปองกนก าจดศตรพชนไมเพยงแตเปนอนตรายตอเกษตรกรผใชเทานน แตผบรโภคผกสด ผลไมสดทปนเปอนสารเคมดงกลาวกจะ มความเสยงในการปวยเปน โรคมะเรง โรคเบาหวาน โรคตอมไรทอ และ โรคอนๆ จากขอมลการตรวจวเคราะหสารเคมปองกนก าจดศตรพชในผกสดและผลไมสดทางหองปฏบตการ ของกรมวทยาศาสตรการแพทย ในป พ.ศ. 2552 พบการตกคางของสารเคมก าจดศตรพช ประมาณรอยละ 28 ในป พ.ศ. 2553 พบวามการตกคาง รอยละ 36 และป พ.ศ. 2554 ยงพบวามการตกคาง รอยละ 10.29 ตลาดกลางคาสงมความส าคญอยางมากในการกระจายสนคาสผบรโภคทวประเทศและยงสามารถควบคมสนคาทงในเรองราคาและคณภาพ ส าหรบตลาดคาสงผกสดและผลไมสด เชน ตลาดไท จงหวดปทมธาน เปนแหลงรวบรวมผกและผลไมสดจากทกภาคของประเทศและกระจายสนคาออกสผบรโภคทงภายในและตางประเทศ สามารถรองรบปรมาณการคาไดวนละ 15,000ตนตอวน มลคากวา 400 - 600 ลานบาท นอกจากนในแตละภาคของประเทศไทยยงมตลาดกลางคาสงทส าคญหลายแหงทเปนแหลงรวบรวมและกระจายสนคาไปยงภมภาคตางๆ เชน ตลาดศรเมอง จงหวดราชบร เปนศนยรวบรวมผลผลตทางการเกษตรทใหญทสดในภาคตะวนตก และกระจายสนคาลงสภาคใต ตลาดเจรญศรเมองทอง จงหวดอดรธาน เปนศนยรวบรวมและกระจายสนคาทางภาคอสาน และตลาด ไทยเจรญ จงหวดพษณโลก เปนศนยรวบรวมและกระจายสนคาสทางภาคเหนอ เปนตน ดงนนโครงการพฒนาคณภาพตลาดกลางคาสงผกสด/ผลไมสดเพอผบรโภคปลอดภย ของกระทรวงสาธารณสขจงเปนกลไกชวยผลกดนใหตลาดกลางคาสงจ าหนายผกสดและผลไมสดมการพฒนา มระบบการตรวจสอบสารพษตกคางในผกและผลไมสด และไดมาตรฐานตลาดสดนาซอ ด าเนนการใหความรเรองสารเคมก าจดแมลง การสงเสรมระบบการตรวจสอบสารพษตกคางในผกและผลไมสด การพฒนาและเตรยมความพรอมของตลาดกลางคาสง และเจาหนาทในพนทในการขอรบรองหรอขยายขอบขายระบบตรวจสอบสารพษตกคางในผกและผลไมสด ใหครอบคลมทงชนดของผกสดและผลไมสด รวมทงการตรวจสอบการปนเปอน/ตกคางของสารเคมก าจดแมลงชนดตางๆ เพอลดปญหาการเจบปวยของผบรโภคจากการไดรบสารเคมก าจดศตรพชในผกสดและผลไมสด ในปงบประมาณ พ.ศ. 2557 ไดด าเนนการใหพฒนาตลาดและถายทอดความรอาหารปลอดภย อยางตอเนองใหกบตลาดกลางคาสงเปาหมาย 29 แหงทวประเทศและmega stores จ านวน 1,800 คน โดยไดรบความรวมมอกบหนวยงานภาครฐและเอกชนแลว ยงไดขยายขอบขายการดแลความปลอดภยไปยงตลาดขนาดใหญทมความพรอมทจะเขารวมโครงการไดท าการเปดหองปฏบตการตรวจสารพษตกคางในอาหารใหม 1 แหงทตลาดยงเจรญ เขตบางเขน กรงเทพมหานคร และจดท าแผนเฝาระวงตรวจหาสารเคมปองกนศตรพชตกคางและเชอจลนทรย(E.coli Sallmonella spp.) ในผกสดโดยเนนผกรบประทานดบ(ผกสลด)ทนยมรบประทาน 10 ชนด จากผลการตรวจสอบพบวาตงแตเดอนมนาคม 57-สงหาคม 57 ตรวจสารเคมก าจดศตรพชจ านวนตวอยางทงหมด 1,583 ตวอยาง พบไมปลอดภย 40 ตวอยาง คดเปนรอยละ 2.56 ตรวจเชอ E.coli จ านวนตวอยางทงหมด 1,565 ตวอยางไมผานเกณฑคณภาพของกรมวทยาศาสตรการแพทยจ านวน 309 ตวอยาง คดเปนรอยละ 19.74 ตรวจเชอ Sallmonella spp. จ านวนตวอยางทงหมด 1,583 ตวอยางไมผานเกณฑคณภาพของกรมวทยาศาสตรการแพทยจ านวน 185 ตวอยาง คดเปนรอยละ 11.60 ดงนนในปงบประมาณ พ.ศ. 2558 กรมวทยาศาสตรการแพทย กระทรวงสาธารณสข ไดด าเนนโครงการพฒนาตลาดกลางคาสงผกสดผลไมสดและmega store เพอผบรโภคปลอดภย ซงมระยะเวลาด าเนนการ 3 ป(2556-2558) และในปนเปน

ปท 3 เพอการด าเนนการคมครองผบรโภคดานสขภาพตลอดจนอาหารปลอดภยใหมการพฒนาเปนไปอยางต อ เ น อ ง โ ด ย เ ฉ พ าะต ล า ด ก ล า ง ค า ส ง กล ม เ ป า หม า ย 2 9 แ ห ง ท ว ป ร ะ เ ทศ ฉ ะน น ใ น ป นกรมวทยาศาสตรการแพทยจะมการเปดหองปฏบตการตรวจสารพษตกคางในอาหารทตลาดกลางคาสง และจดท าแผนเฝาระวงสารเคมก าจดศตรพชในผกทมความเสยงสงและคนนยมบรโภคใหครอบคลม 76 จงหวดและกรงเทพมหานคร เพอใหไดขอมลน าไปสแนวทางการขบเคลอน ผลการด าเนนงาน

กรมวทยาศาสตรการแพทย โดย ส านกคณภาพและความปลอดภยอาหารและศนยวทยาศาสตรการแพทยทง 15 แหง ไดด าเนนงานรวมกนในโครงการพฒนาตลาดกลางคาสงผกสด/ผลไมสด สนบสนนตลาดจดตงหองปฏบตการตรวจสารปนเปอนในอาหารและถายทอดองคความรเรองอาหารปลอดภยใหกบผประกอบการและผบรโภคทวไป เพอใหไดบรโภคอาหารทปลอดภย ตามค าขวญ ขององคการอนามยโลกในปน "จากฟารมสจาน ท าใหอาหารปลอดภย (From farm to plate, make food safe.)” กรมวทยาศาสตรการแพทยเปดหองปฏบตการตรวจสอบสารพษตกคางในอาหารจ านวน 5 แหง และผานการรบรอง 3 แหงและถายทอดองคความรใหแกผประกอบการ/ประชาชนทวไป ดงน

โดยในสวนของการเฝาระวงสารเคมก าจดศตร พชไดสมเกบตวอยางผกสดทนยมบร โภคจ านวน 7 ชนด ไดแก คะนา ถวฝกยาว ผกบง ต าลง แตงกวา กะหล าปล และ ผกกาดขาว จากตลาดกลางคาสง ตลาดสดขนาดใหญ และหางคาปลกใน 77 จงหวดทวประเทศรวมกรงเทพมหานคร ระหวางเดอนธนวาคม 2557 – มนาคม 2558 เพอตรวจหาสารเคมก าจดศตรพชตกคางกลมออรแกนโนฟอสเฟตและกลมคารบาเมท ซงมผลกระทบตอสขภาพสง ท าใหมอาการมนงง ปวดศรษะ ออนเพลย หายใจไมสะดวก ชกและเสยชวต ซงใชเปนดชนชวดการเกดพษเฉยบพลนและเรอรง ดวยวธชดทดสอบโดยใชหลกการยบยงการท างานของเอนไซมโคลนเอสเตอเรสในเลอด (cholinesterase inhibition)

เพชรบร 1. ตลาดสหกรณการเกษตรบานลาด

2. ตลาดสหกรณการเกษตรทายาง

สระบร ตลาดวงษทอง

ก าแพงเพชร

ตลาดศนยการคา

ตรง ตลาดคลองปราง

ถายทอดองคความร เรองอาหารปลอดภย

1,495 คน

ผลการตรวจวเคราะหตวอยางผกสดทง 7 ชนด จ านวนตวอยางทงหมด 1 ,593 ตวอยาง ไดแก คะนา 259 ตวอยาง ถวฝกยาว 244 ตวอยาง ผกบง 258 ตวอยางต าลง 110 ตวอยาง แตงกวา 239 ตวอยาง กะหล าปล 243 ตวอยาง และผกกาดขาว 240 ตวอยาง ตรวจพบสารพษในเกณฑไมปลอดภยจ านวน 6 ตวอยาง คดเปนรอยละ 0.4 โดยพบในคะนา 2 ตวอยาง คดเปนรอยละ 0.8 ผกบง 1 ตวอยางคดเปนรอยละ 0.4 และผกกาดขาว 3 ตวอยางคดเปนรอยละ 1.3

ขอมลการสมเกบตวอยางผกสดทง 7 ชนดจากตลาดตางๆทวประเทศ ตรวจพบสารเคมก าจดศตรพชตกคางกลมออรแกนโนฟอสเฟตและกลมคารบาเมทคอนขางนอย เพยงรอยละ 0.4 เทานน อยางไรกตามเพอความปลอดภยของผบรโภคกอนทจะรบประทานหรอปรงอาหารดวยผกทกครง ควรลางผกกอนบรโภค ซงขนตอนการลางผกม ดงน

คะนา ถวฝกยาว ผกบง ต าลง แตงกวา กะหล าปล ผกกาดขาว

259 244 258 110 239 243 240

ไมผาน

2

ไมผาน ไมผาน

1 3

หรอ

1 ชอนโตะ 4 ลตร 20 ลตร 1 ชอนโตะ

น ำสมสำยช

เกลอ น ำ น ำ ดำงทบทม

แชนาน 10-15 นาท

ลางดวยน าสะอาด

ขนตอนการลางผก

การลางผกใหถกวธไมเพยงแตสามารถลดการตกคางของสารเคมก าจดศตรพชไดเทานน ยงสามารถลดการปนเปอนของเชอจลนทรยและสงอนทอาจตดมากบผกไดอกดวย

ประโยชนทไดรบ 1. ผประกอบการ พอ แมคา ในตลาดกลางคาสง มความรและความเขาใจถงพษภยของสารเคมก าจด

แมลง เพอใชเลอกแหลงซอผกสด/ผลไมสดทปลอดภยจากสารเคมก าจดแมลง และ วธลางผกทถกตอง เพอลดปญหาความเจบปวยของผบรโภคทไดรบสารเคมก าจดแมลงในผกสด/ผลไมสดทบรโภค

2. ตลาดกลางคาสงทเขารวมโครงการสามารถจดตงหองปฏบตการและพรอมเขารบการตรวจประเมนรบรองระบบตรวจสอบสารพษตกคางในผกสด/ผลไมสดได

3. หนวยงานทเกยวของกบงานคมครองผบรโภคดานสขภาพ ตลอดจนอาหารปลอดภย มการด าเนนงานแบบบรณาการอยางเปนรปธรรม ตามนโยบายของรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข

5. สนบสนนการปองกนและแกไขปญหายาเสพตด

ในปจจบน ประเทศไทยยงพบวามปญหายาเสพตด ทตองใชผลการตรวจพสจนยาเสพตดในของกลาง การตรวจเบองตนและการตรวจยนยนสารเสพตดในปสสาวะ เปนหลกฐานส าคญประกอบอรรถคด เปนขอมลในการคดกรอง การบ าบดรกษา และการฟนฟผตดยาเสพตด รวมทงเปนขอมลในการปองกนและแกไขปญหายาเสพตดของประเทศ ผลการด าเนนงาน

ประโยชนทไดรบ

ส านกงานต ารวจแหงชาต, โรงพยาบาลของรฐและเอกชน, กรมราชทณฑ, หนวยงานเอกชนทวประเทศไดรบผลการตรวจยาเสพตดในตวอยางของกลาง และสารเสพตดในปสสาวะทถกตองและรวดเรว รวมไปถงการตรวจคดกรองสารเสพตดในปสสาวะดวยชดทดสอบทมมาตรฐาน ตามเกณฑทก าหนดและมประสทธภาพ เพอเปนประโยชนในการปองกนการแพรระบาดของสารเสพตดชนดใหม หรอสารทดแทน หรอจากการน ายาทใชในทางการแพทยไปใชในทางทผด

ปญหาอปสรรคในการด าเนนงาน/ขอเสนอแนะ

1. ตวอยางของกลางและปสสาวะทสงตรวจ มจ านวนลดลงเปนจ านวนมาก 2. ผลการด าเนนการโครงการทเปนขอมลเดยวกนมการรายงานในหลายรปแบบหลายหนวยงาน ทง

สวนกลาง ภายในกรมวทยฯ, ศนยฯ, จงหวด รวมเปน 4 รปแบบ

ตรวจพสจนยาเสพตด สารเคม และสารตงตนทใชในการผลตยาเสพตด

14,927 ตวอยาง

ตรวจยนยนสารเสพตด ในปสสาวะ

34,613 ตวอยาง

สนบสนนชดทดสอบใหหนวยงานทเกยวของ

661,897 ตวอยาง

ผลการตรวจทางหองปฏบตการถกตองและรวดเรว

รอยละ 74.6 ของเปาหมาย รอยละ 34.61 ของเปาหมาย

6. โครงการพฒนาศกยภาพหองปฏบตการเครอขายและเฝาระวงเชอดอยาตานจลชพ (Lab Network Capacity Building and AMR)

เชอดอยาตานจลชพเปนปญหาส าคญทางการแพทยและสาธารณสขทวโลก โดยทวไปการเกดภาวะดอยามสาเหตจากพฤตกรรมการใชยาปฏชวนะอยางไมเหมาะสม ไดแก การซอยารบประทานเอง หรอ ไมรบประทานยาตามทแพทยสง นอกจากนการรบประทานยาปฏชวนะโดยไมไดเจบปวยเพราะการตดเชอเปนอกสาเหตหลกทสงผลใหเชอปรบตวใหดอยาอยางรวดเรวขน ปจจบนพบเชอดอยาชนดใหมและเปนปญหามากขนอยางตอเนอง องคการอนามยโลกจงใหความส าคญในการสรางเครอขายเฝาระวงเชอดอยาตานจลชพเปนอยางมาก กรมวทยาศาสตรการแพทย โดยสถาบนวจยวทยาศาสตรสาธารณสข เปนผรเรมจดตงศนยเฝาระวงเชอดอยาตานจลชพแหงชาต จากการสนบสนนโดยองคการอนามยโลก ตงแตปพ.ศ.2540 จนถงปพ.ศ. 2548 กระทรวงสาธารณสข แตงตง คณะกรรมการอ านวยการเฝาระวงและควบคมเชอดอยาตานจลชพ ม อธบดกรมวทยาศาสตรการแพทย เปนประธาน โดยศนยเฝาระวงเชอดอยาตานจลชพแหงชาต จะตองท าหนาทรวบรวมขอมลเชอดอยาตานจลชพจากโรงพยาบาลเพอใหไดสถานการณเชอดอยาในภาพรวม รายงานแนวโนมของปญหาเชอดอยาของประเทศ และตองพฒนาศกยภาพของหองปฏบตการใหตรวจวนจฉยเชอดอยาและทดสอบความไวของเชอตอยาดวยวธทมมาตรฐานเดยวกน ในการนจ าเปนตองสรางเครอขายเฝาระวงเชอดอยารวมกบศนยวทยาศาสตรการแพทยเพอจดท าสถานการณเชอดอยาทงในระดบเขตและระดบประเทศใหทนตอเวลา มการเฝาระวงเชอดอยาทส าคญ จดอบรมเทคนคและความรในการเฝาระวงเชอดอยาแกบคลากรหองปฏบตการชนสตร สนบสนนคมอ มาตรฐาน รวมทงทดสอบความช านาญเพอประเมนคณภาพหองปฏบตการโรงพยาบาล.เครอขาย เพอใหไดระบบเฝาระวงเชอดอยาตานจลชพระดบปร ะเทศทมประสทธภาพและมความพรอมในการเปน Contributing country ดาน AMR ตอไป ผลการด าเนนงาน แตงตงคณะกรรมการอ านวยการเฝาระวงและควบคมเชอดอยาตานจลชพและนเทศงานและแนะน าโครงการใหกบโรงพยาบาลในเขตบรการสขภาพ โดยไดมการฝกอบรมและศกษาดงานการใชโปรแกรม WHONET เพอวเคราะหขอมลผลการทดสอบความไวของเชอตอยาตานจลชพ ผไดรบผลประโยชน

1. หนวยงานทเกยวของ ไดขอมลทางระบาดวทยาของเชอกอโรค และคณลกษณะความแตกตางทางสายพนธของเชอกอโรค ทกระจายในแตละภาคของประเทศ รวมไปถงไดขอมลสถานการณการดอยาของประเทศเพอใชเปนแนวทางก าหนดนโยบายการใชยาระดบชาต

2. ประชาชนไดรบประโยชนจากหองปฏบตการอางอง ของกรมวทยาศาสตรการแพทยและเครอขายทสามารถตรวจวนจฉยเชอโรคและสารเคมทมความส าคญ ตามแนวทาง IHR และ CBRN ดวยเทคโนโลยทยอมรบตามเกณฑสากล

7. โครงการพฒนาระบบจดการความเสยงหองปฏบตการชวภาพ (Biorisk Management) กรมวทยาศาสตรการแทพยมบทบาทหนาทหลกในการศกษาวจยและเปนหองปฏบตการอางองดานวทยาศาสตรการแพทยของประเทศ ท าหนาทใหบรการตรวจชนสตรยนยนโรคตดเชอและไมตดเชอ ศกษาวจยและพฒนาเทคนคหรอวธการทใชในการชนสตรโรค รวมทงการถายทอดเทคโนโลยใหแกบคลากรในสถานบรการสาธารณสขอนๆ หองปฏบตการของกรมวทยาศาสตรการแพทยและโรงพยาบาลเครอขายจะตองมความพรอมในการรองรบการด าเนนงานกบเชอโรคอบตใหม ซงจะตองมการบรหารจดการและตรวจวเคราะหตวอยางจากผปวยและอนๆ เพอชวยในการสอบสวนและตรวจยนยนการระบาดของโรค ดงนนจงตองมการพฒนาระบบการจดการความเสยงหองปฏบตการชวภาพ ( Bio risk management) ของหองปฏบตการกรมวทยาศาสตรการแพทยและโรงพยาบาลเครอขาย เพอประเมนความปลอดภยของหองปฏบตการในการรองรบโรคตดเชออบตใหมตางๆและพฒนาระบบความปลอดภยของหองปฏบตงานนนใหมความพรอมทจะสามารถด าเนนการรบวตถตวอยาง จดการวตถตวอยาง และการตรวจวเคราะหวตถตวอยางเชอโรคอนตราย ใหเกดความปลอดภยตอผปฏบตงานและสงแวดลอม ในการนจ าเปนตองจดท าชดเครองมอ (tool kit) ทจะใชในการเรยนการสอนเรองการจดการความเสยงหองปฏบตการชวภาพใหเปนมาตรฐานเดยวกน มการอบรมสรางวทยากรทมความรและมาตรฐานการสอนในแนวทางเดยวกน มการด าเนนการจดการความเสยงหองปฏบตการชวภาพภายในศนยวทยาศาสตรการแพทยและใหการอบรมแกโรงพยาบาลในเครอขาย เพอใหมความพรอมด าเนนการพฒนาระบบจดการความเสยงหองปฏบตการชวภาพในภาพรวมของประเทศตอไป ผลการด าเนนงาน ด าเนนการจดเตรยมแผนงานโดยท าการเตรยมขอมลหนวยงานและเครอขายทเกยวของส าหรบเขารวมอบรมสมมนา ระบบจดการความเสยงหองปฏบตการชวภาพ ผลประโยชนทไดรบ

เจาหนาทผปฏบตงานในหองปฏบตการของศนยวทยาศาสตรการแพทยและโรงพยาบาลเครอขาย มองคความรและหองปฏบตการจลชววทยาทางการแพทยทมความปลอดภย พรอมรองรบการระบาดของโรคตดเชอรายแรง

8. โครงการการจดตงหองปฏบตการ DRA ในโรงพยาบาลเพอรองรบการระบาดของโรคตดเชอไวรสอโบลา

อโบลาเปนเชอไวรสทมอนตรายรายแรง อยในกลมความเสยงสงระดบ 4 (Risk group 4) ซงเปนกลมเสยงสงสด ยงไมมยาเฉพาะรกษาและไมมวคซนปองกน ดงนน สงสงตรวจทางหองปฏบตการ เชน เลอด สารคดหลง จงมความเสยงในการแพรกระจายเชอไปยงผปฏบตงานและสงแวดลอมได การตรวจวเคราะหทางหองปฏบตการมสวนส าคญในการตรวจจบการระบาด การวนจฉยโรคตดเชอไวรสอโบลา (Ebola Testing) โดยเฉพาะการตรวจวนจฉยแยกโรคอนออกจากโรคตดเชอไวรสอโบลา (Non-Ebola Testing) ส าหรบใชในการตรวจวนจฉยแยกโรคและตดตามการรกษาโรคในตวอยางผปวยสงสยตดเชออโบลาและเชออนตรายสงอนๆ เชน MERS-CoV, SARS โดยเปนการตรวจทางหองปฏบตการดาน blood chemistry, hematology, rapid test ส าหรบ dengue และ malaria ซงตองปฏบตในหองปฏบตการเฉพาะ(หองปฏบตการ Designated receiving area; DRA) ทเปนหองปฏบตการชวนรภยระดบ 2 และปฏบตงานแบบหองปฏบตการชวนรภยระดบ 3 (BSL-2 practice BSL-3) ส าหรบเปนบรเวณรบตวอยาง เตรยมตวอยาง ทดสอบตวอยาง ท าลายตวอยางและเกบตวอยางเพอลดการแพรกระจายเชอไปส บรเวณอน การจดตงหองปฏบตการ DRA จงมความส าคญในการเตรยมความพรอมรบสถานการณระบาดของโรคตดเชออบตใหมทมอนตรายรายแรง

ผลการด าเนนงาน กระทรวงสาธารณสข เหนชอบกบขอเสนอของกรมวทยาศาสตรการแพทย ใหโรงพยาบาลทมหอง

แยกผปวย จดตงหองปฏบตการ DRA เพอตรวจวนจฉยแยกโรค ผปวยทมอาการคลายโรคตดเชอไวรสอโบลา เชน มาลาเรย ไขเลอดออกเดงก ดวยชดตรวจอยางงาย (rapid test) ได และตรวจทางโลหตวทยา เคมคลนค เพอการพยากรณการด าเนนของโรคและเพอการรกษาผปวย ซงกรมวทยาศาสตรการแพทยไดด าเนนงาน ดงน

ใหความรโรงพยาบาลในการจดตง DRA

ตรวจเยยมและนเทศงาน กอนและหลงจดตง DRA

ตรวจสอบมาตรฐานและความปลอดภยของ DRA

กรมวทยาศาสตรการแพทย โรงพยาบาล 32 แหง

ประเมนการใชประโยชน DRA

คมอการตรวจวเคราะหโรคตดเชอไวรสอโบลาและ MERS-CoV

ปรบปรงคมอเครอขายหองปฏบตการโรคตดเชออบตใหม

ซงกระทรวงสาธารณสขไดก าหนดใหโรงพยาบาลจ านวน 32 แหงทวประเทศ จดตง DRA แบงเปน 2 ระยะ ดงน

1. ระยะท 1 เขต ล าดบ รายชอโรงพยาบาลเปาหมาย ระยะท 1 สถานะความพรอม

1 1 รพศ.นครพงค จ.เชยงใหม

2 รพศ.เชยงรายประชานเคราะห จ.เชยงราย

2 3 รพศ.พทธชนราช จ.พษณโลก

3 4 รพศ.สวรรคประชารกษ จ.นครสวรรค

4 5 รพศ.สระบร จ.สระบร

6 สถาบนบ าราศนราดร

7 สถาบนสขภาพเดกแหงชาตมหาราชน

8 สถาบนโรคทรวงอก

9 รพ.เลดสน

10 รพ.ราชวถ

11 รพ.นพรตนราชธาน

5 12 รพศ.ราชบร จ.ราชบร 6 13 รพศ.พระปกเกลา จ.จนทบร

14 รพศ.ชลบร 7 15 รพศ.ขอนแกน 8 16 รพศ.อดรธาน

9 17 รพศ.มหาราชนครราชสมา

10 18 รพศ.สรรพสทธประสงค จ.อบลราชธาน

11 19 รพศ.วชระภเกต

12 20 รพศ.หาดใหญ

2. ระยะท 2 เขต ล าดบ รายชอโรงพยาบาลเปาหมาย ระยะท 2 สถานะความพรอม

5 1 รพศ.เจาพระยายมราช จ.สพรรณบร

2 รพศ.นครปฐม จ.นครปฐม

3 รพ.หวหน จ.ประจวบครขนธ

6 4 รพศ.เจาพระยาอภยภเบศร จ.ปราจนบร

5 รพศ.พทธโสธร จ.ฉะเชงเทรา

6 รพศ.ระยอง

7 รพศ.สมทรปราการ

8 8 รพศ.สกลนคร

11 9 รพศ.มหาราชนครศรธรรมราช 10 รพศ. สราษฎรธาน

12 11 รพศ.ตรง

12 รพศ.ยะลา

สถานะความพรอมในการจดตง DRA

ประโยชนทไดรบ

หนวยงานทเกยวของสามารถตอบโตสถานการณระบาด/ฉกเฉนดานสาธารณสขไดอยางรวดเรว ชวยใหการปองกนและควบคมการระบาดมประสทธภาพสงขน สงผลใหประชาชนสามารถไดรบการรกษาทถกตอง รวดเรว เหมาะสม มมาตรฐาน เพมคณภาพชวตใหกบประชาชน

มหองปฏบตการ DRA ในทกเขตบรการสขภาพ

ผาน 21 แหง

อยระหวางด าเนนการ 10 แหง

ไมมแผนด าเนนการ

1 แหง

9. การศกษาทางเภสชพนธศาสตรเพอการลดคาใชจายทางการแพทยโดยการใชยาเฉพาะบคคลระยะทสอง

การพฒนายาและการศกษาทางเภสชพนธศาสตรสวนใหญเปนการศกษาทไดจากการศกษาประชากรในกลมประเทศทพฒนาแลว เชน ประเทศ สหราชอาณาจกรสหรฐอเมรกา ญปน และ จน การน าองคความรใหมเหลานมาใชในประเทศไทย จ าเปนตองประเมนความชกของปจจยเสยงทางพนธกรรม (หรอความถของอลลล) ในประเทศไทย เพอใชในการพจารณาทจะท าการศกษายนยนในประเทศไทย โดยอาจพจารณาใชความชกของประชากรเปนขอมลควบคม นอกจากนขอมลความชกของปจจยเสยงทางพนธกรรมยงใชในการประกอบการพจารณาเพอประยกตใชลกษณะความหลากหลายทางพนธกรรมดงกลาวในทางคลนก

การศกษาทางเภสชพนธศาสตรเพอการลดคาใชจายทางการแพทยโดยการใชยาเฉพาะบคคล เพอน าไปใชประโยชนจากระบบการเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพ ซงด าเนนการโดยศนยเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพ โดยเสรมระบบในการเกบรวบรวมขอมลทางคลนก และ ระบบในการตดตามเกบตวอยางจากผปวย โดยสรางเครอขายในการเกบรวบรวมขอมลทางคลนก และ ระบบการตดตามเกบตวอยางจากผปวย ผานทางโรงพยาบาลระดบจงหวด หรอ โรงพยาบาลระดบภมภาคทมศกยภาพในการเกบตวอยางจากผปวย ดวยความรวมมอของศนยวทยาศาสตรการแพทยทง 13 แหงทวประเทศ

ผลการด าเนนงาน

ตวยาทท าการศกษาวจยจะถกก าหนดแนวนโยบายโดยการศกษาทางเศรษฐศาสตรคลนกเพอประเมนความส าคญของปญหา โดยเปรยบเทยบความส าคญในกลมปญหาทเกดจากผลขางเคยง และ ความส าคญในกลมปญหาทเกดจากการสญเสยเนองจากใชยาทไมไดผลในบางกลมประชากร แยกวเคราะหเปนตวยาไป โดยใชผลการศกษาดงกลาวประกอบกบจ านวนผปวยทสามารถคนหาไดในแตละกลมผปวยเปนตวเลอกในการเรมการศกษาทางเภสชพนธศาสตร ในระยะแรกจะท าการศกษายากลมยาตานจลชพเชน ยา sulfonamide ยารกษาวณโรค และ ยากนชกกลม Phenytoin กอน โดยใชขอมลการท าจโนไทปตวอยางในธนาคารตวอยางทกรมวทยาศาสตรการแพทย 47เนนการเกบตวอยางมาตงแตป 2557 ประโยชนทไดรบ

การศกษาวจยทางดานพนธศาสตร และการประยกตใชความรทางดานพนธศาสตรระบาดวทยาส าหรบปญหาในการใชยาทเปนปญหาส าคญในประเทศไทยซงจะเปนการพสจนใหแนชดถงตวก าหนดทางพนธกรรม (Genetic determinant) ของการกลไกของการตอบสนองตอยาในภาวะตางดงกลาว และเปนกลยทธในการรกษาผปวยเฉพาะบคคลใหดยงขน (Personalized medicine) เมอสนสดโครงการจะไดขอมลลกษณะพนธกรรมเสยงในการเกดโรคทมความส าคญในประเทศไทย และสามารถผลตชดทดสอบเพอใชในการตรวจหาลกษณะพนธกรรมในยนดงกลาวทมความส าคญทางคลนกในประเทศไทย

10. โครงการประกนคณภาพยา โครงการประกนคณภาพยา จดท าขนเพอการเฝาระวงคณภาพยาอยางเปนระบบ สรปภาพรวมได

และหนวยงานบรการสาธารณสขสามารถน าขอมลดงกลาวไปใชประกอบการพจารณาเลอกซอผลตภณฑยาทมคณภาพ และกระตนใหผผลตมการพฒนาคณภาพยาอยางตอเนอง เพอสรางความมนใจแกผใชบรการในระบบประกนสขภาพแหงชาต ผลการด าเนนงาน ประโยชนทไดรบ

1

2

3

4

สมตวอยางผลตภณฑยาจากโรงพยาบาลรฐทวประเทศ

ตรวจวเคราะหคณภาพยาโดยหองปฏบตการกรมวทยาศาสตรการแพทย

เผยแพรขอมลไปยงเครอขายสาธารณสขภาครฐและหนาตางเตอนภยสขภาพ (Single Window)

จดท ารายชอผลตภณฑยาคณภาพและผผลต (Green Book 1-10) ขณะนอยระหวางจดท าเลมท 11

เพมความเชอมน”คณภาพยา” ใหคนไทยใชยาผลตในประเทศ

เฝาระวงคณภาพยา ขอมลคณภาพผลตภณฑยาระดบประเทศ

หนวยงานสาธารณสขน าขอมลไปใชประกอบการ

พจารณาคดเลอกผลตภณฑยา

กระตนใหผผลตมการพฒนาคณภาพผลตภณฑยาอยางตอเนองตามมตรฐานสากล

ประชาชนผรบบรการไดรบยาทมคณภาพ