วารสารสงคมศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร ปท 13 ฉบบท 1 (มกราคม-มถนายน 2560)

*อาจารยประจ าภาควชาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม คณะเกษตรศาสตร ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม มหาวทยาลยนเรศวร Kongmuang, C. (2017). 13 (1): 95-112 DOI:10.14456/jssnu.2017.6 Copyright © 2017 by Journal of Social Sciences, Naresuan University: JSSNU

All rights reserved

ประโยชนของรหสไปรษณย มมากกวาการสงจดหมาย1

Uses of Postcode: More than Delivering Letter

จรสดาว คงเมอง Charatdao Kongmuang

จรสดาว คงเมอง

96

บทคดยอ

รหสไปรษณย เปนรหสทใชในการคดแยกจดหมายเพอความสะดวกรวดเรวในการจดสงไปยงจดหมายปลายทาง การเรยกขานและระบบการก าหนดรหสไปรษณยของแตละประเทศนนจะมลกษณะทแตกตางกนออกไป อาจเปนระบบตวเลข (Numeric Postal Codes) หรอใชตวอกษรและตวเลขผสมกน (Alphanumeric Postal Codes) ปจจบนรหสไปรษณยนอกจากจะชวยเพมประสทธภาพในการสงไปรษณยใหรวดเรวขนแลว ในหลายๆประเทศยงใชประโยชนในการอธบายต าแหนงและท าเลทต งของสถานท ตลอดจนน าไปประยกตใชเพอใหเกดประโยชนในหลายๆดาน บทความนน า เ ส น อ ค ว า ม เ ป น ม า ข อ ง ก า ร ใ ชร หสไปรษณย รปแบบและโครงสราง ตลอดจนการประยกตใชงานในดานตางๆข อ ง แ ต ล ะ ป ร ะ เ ท ศ ร ว ม ท ง ร ะ บ บรหสไปรษณยทใชในประเทศไทย

ค าส าคญ: รหสไปรษณย ไปรษณยไทย

Abstract

Postcode is a series of letters and/ or digits appended to a postal ad-dress. It is fundamentally a tool of postal service and was developed for purposes of facilitating the delivery of mail. They are called different things in different countries and vary some-what in detail form. Most countries now use them not only to speed the delivery of mail but also to describe the position or location of places and areas. Postcodes have been adopted for a wide range of purpos-es. This paper presents history of postcode, structure, its applications and postcode system in different countries including Thailand.

Keywords: Postcode, Postal Code, Zip Code, Thailand Post

ประโยชนของรหสไปรษณยมมากกวาการสงจดหมาย

97

บ ทน า รหสไปรษณย เปนรหสทใชในการคดแยกจดหมายเพอความสะดวกรวดเรวในการจดสงไปยงจดหมายปลายทาง ซงปลายทางแตละพนทนนจะมการก าหนดรหสทแตกตางกนออกไป แตละประเทศมการเรยกขานทแตกตางกน

ออกไปดวย เชน ในประเทศทใชภาษาองกฤษสวนใหญรวมทงประเทศเนเธอรแลนดเรยกวา “Postcode” ในแคนาดาจะเรยกวา “Postal Code” ประเทศไอรแลนดเรยกวา “Eircode” อตาล เรยกวา “CAP” ซงยอมาจาก Codice di Avviamento Postale (Postal Expedition Code) ประเทศบราซลเรยกวา “CEP” ยอมาจาก Código de Endereçamento Postal (Postal Addressing Code) ประเทศอนเดยเรยกวา “PIN (Postal Index Number) Code” ในเยอรมน ออสเตรย และสวตเซอรแลนดนนเรยกวา “PLZ” ซ ง เปนตวยอของ “Postleitzahl” (Postal Code) สวนค าวา “ZIP (Zone Improvement Plan) Code” นนใชในสหรฐอเมรกาและฟลปปนส เปนตน ส าหรบไปรษณยระหวางประเทศนนมสหภาพไปรษณยสากล (Universal Postal Union) ซงเปนองคการระหวางประเทศ ท าหนาทประสานงานนโยบายการไปรษณยระหวางประเทศสมาชก โดยแตละประเทศสมาชกตกลงในนโยบายจดการไปรษณยภณฑระหวางประเทศ กอตงขนเมอป ค.ศ.1874 มส านกงานใหญอยทกรงเบรนประเทศสวตเซอรแลนด ปจจบนมประเทศสมาชกรวมทงสน 192 ประเทศ และม 184 ประเทศทมรหสไปรษณยใช

ประวตความเปนมา พฒนาการของรหสไปรษณยนนสะทอน

ใหเหนถงปรมาณและความซบซอนของระบบการสงไปรษณยทมปรมาณเพมมากขนเมอเปรยบเทยบกบในอดต ทงนเนองจากจ านวนประชากรทเพมมากขนสงผลไปยงสภาพแวดลอมทมนษยสรางขนนนมความสลบซบซอนมากยงขน โดยเฉพาะอยางยงในเรองของทอยอาศยและสถานทตางๆ จะเหนไดวาในชวงแรกของการพฒนาระบบรหสไปรษณยในประเทศตางๆนนมกจะถกน าไปใชในเมองใหญกอน สหราชอาณาจกรนบเปนประเทศแรกทเรมแนวคดในการใชรหสไปรษณย ในป ค.ศ.1838 โดย Sir Rowland Hill ท เ ส น อ ใ ห แ บ ง พ น ท ใ นลอนดอนออกเปน 10 เขตเพอชวยใหการสงไปรษณยเปนไปไดรวดเรวขนซงเปนการแบงเขตตามทศ ไดแก เหนอ (N) ใต (S) ต ะ ว น อ อ ก ( E) ต ะ ว น ต ก ( W) ตะวนออกเฉยงเหนอ (NE) ตะวนออกกลาง

(EC) ตะวนออกเฉยงใต (SE) ตะวนตกเฉยงเหนอ (NW) ตะวนตกกลาง (WC) และ ตะวนตกเฉยงใต (SW) ไดเรมใชในลอนดอนเมอป ค.ศ.1857 หลงจากนนในชวงป ค.ศ.1864-1912 เมองใหญๆเชน ลเวอรพล แมนเชสเตอร ดบลน และเชฟฟลด กน าเอาระบบนไปใช ซงในสมยกอนสงครามโลกครงท 1 นนการแบงเขตยอยเพอการน าจายไปรษณยแบบนมกพบในเมองใหญๆในทวปยโรป หลงจากนนในป ค.ศ.1916 มการเพมตวเลขเขาไปเพอชวยในการแบงเขตยอยลงไปอกในกรงลอนดอน เชน NW1 หรอ SW2 เปนตน ส าหรบระบบรหสไปรษณยทใชอยในปจจบนของ สหราชอาณาจกรทเปนแบบตวอกษรผสมตวเลขนน ถกใชเปนครงแรกเมอป ค.ศ. 1959 ท เมอง Norwich ซงอยทางภาคตะวนออกของประเทศองกฤษกอน และไดใชครอบคลมทวทงประเทศเมอป ค.ศ.1974 อยางไรกตาม Kuzych (2002) อางวา

จรสดาว คงเมอง

98

ระบบรหสไปรษณยแบบทใชกนในปจจบนนนเกดขนในประเทศยเครนเปนประเทศแรกในเดอนธนวาคม ป ค.ศ.1932 ซงเปนการใชตวเลขผสมตวอกษร แตไดยตการใชลงในป 1939 ดวยเหตผลอนเนองมาจากสงครามและการเมองในขณะนน ถดมาคอประเทศเยอรมนในป ค.ศ. 1941 ตามดวยอารเจนตนาในป ค.ศ. 1958 และสหรฐอเมรกาในป ค.ศ.1963 และสวตเซอรแลนดในป ค.ศ.1964 ตามล าดบ ในปจจบนจดหมายทมรหสไปรษณยสามารถใชเครองอานและคดแยกไดเรวกวาการคดแยกดวยมอถง 20 เทาและสามารถท างานไดมากถง 30,000 ชนตอชวโมง (Withnall, 2014) ยงในประเทศทรหสไปรษณยมหนวยขนาดเลกมากเทาใด ละเอยดมากเทาใด กท าใหท างานไดรวดเรวยงขน ในปจจบนประเทศทพฒนาแลวใช เทคโนโลย เครองสแกนภาพในการอานรหสไปรษณยแลวแปลงเปนบารโคดและพมพทซองจดหมาย เมอท าการพมพบารโคดแลว จดหมายจะถกคดแยกโดยอตโนมต ซงใชในประเทศสหรฐอเมรกา สหราชอาณาจกร ฝรงเศส แคนาดา และออสเตรเลยเปนตน (Velu and Vivekanandan, 2010)

รปแบบและโครงสรางของรหสไปรษณย

ระบบการก าหนดรหสไปรษณยของแตละประเทศนนจะมลกษณะทแตกตางกนออกไป สามารถแยกออกไดเปน 2 ประเภทใหญ คอ

1). ระบบตวเลข (Numeric) เชน ประเทศไทย สหรฐอเมรกา ออสเตรเลย ออสเตรย เยอรมน อตาล ฝรงเศส เบลเยยม

2). ระบบตวอกษรผสมตวเลข (Alphanumeric) เชน อารเจนตนา บรไน แคนาดา จาไมกา คาซคสถาน มอลตา มอลโดวา เนเธอรแลนด เปร เวเนซเอลา ไอรแลนด และ สหราชอาณาจกร

ประเทศสวนใหญจะใชรหสไปรษณยทเปนระบบตวเลข เพราะการใชรหสตวเลขนนมขอดคอผใชสามารถจดจ าไดงาย แตขอเสยกคอมจ านวนรหสทจ ากด ส าหรบการใชตวเลขผสมกบตวอกษรนน ถงแมมความซบซอนมากกวา แตกสามารถก าหนดรหสไดมากกวา นอกจากนนยงชวยเรองการบงบอกสถานทโดยใชตวอกษรทสอถงชอเมองซงจะชวยในเรองของความจ าของผใชงานได Prof. Alan David Baddeley นกจตวทยาชาวองกฤษ ผทมสวนชวยในการพฒนาระบบรหสไปรษณยของประเทศองกฤษในชวงทศวรรษท 1950 แสดงใหเหนถงการออกแบบระบบทชวยในเรองความจ า กลาวคอความสามารถในการจ าของมนษยเราตอตวอกษรหรอตวเลข จะอยในชวงประมาณ 6-7 ตว การใชตวอกษรผสมตวเลขจะชวยใหงายในการจดจ า ทงนสวนส าคญของรหสอยทอกษรตวแรกของเมอง ซงตองอยต าแหนงหนาสด (Raper et. al., 1992)

ในเรองรปแบบของรหสไปรษณยนนจะพบวาอาจประกอบไปดวย - ตวเลข (number) อารบก “0”-“9” - ตวอกษร (alphabet) ภาษาองกฤษ ซงถอวาเปน ISO basic Latin alphabet

อนประกอบไปดวยตวอกษร 26 ตว - ชองวาง (space) และ ยตภงค (hyphen) ทเปนเครองหมายขดสนๆ (-)

ประโยชนของรหสไปรษณยมมากกวาการสงจดหมาย

99

ทงนแตละประเทศจะมรายละเอยดปลกยอยทแตกตางกนออกไป (ตารางท 1) ตาราง 1: รปแบบและโครงสรางรหสไปรษณยในประเทศตางๆ

ทมา: โดยผเขยน, 2560

ประเทศ รปแบบ โครงสรางทใชในปจจบน ปทเรมใช ค.ศ.

หมายเหต

สหราชอาณาจกร ตวอกษรผสมตวเลข

AANA NAA ANA NAA AN NAA ANN NAA AAN NAA AANN NAA

1959 1.8 ลานรหสครอบคลมทงประเทศ

แคนาดา ตวอกษรผสมตวเลข

ANA NAN 1971

เนเธอรแลนด ตวอกษรผสมตวเลข

NNNN AA 1977

ไอรแลนด ตวอกษรผสมตวเลข

ANN ANAN ANN AANN ANN ANAA ANW ANAN ANW AANN ANW ANAA

2015 เรยกวา Eircode

เยอรมน ตวเลข NN 1941 NNNN 1962 เยอรมน

ตะวนตก NNNN 1965 เยอรมน

ตะวนออก NNNNN 1993

สงคโปร ตวเลข NN 1950 NNNN 1976 NNNNNN 1995

สหรฐอเมรกา ตวเลข NNNNN 1963 ZIP Code NNNNN-NNNN 1983 ZIP+4 Code

ออสเตรย ตวเลข NNNN 1966 อตาล ตวเลข NNNNN 1967 ญปน ตวเลข NNN-NNNN 1968 ไทย ตวเลข NNNNN 1982 มาเลเซย ตวเลข NNNNN 1976 พมา ตวเลข NNNNN N/A ลาว ตวเลข NNNNN N/A เวยดนาม ตวเลข NNNNNN N/A อนโดนเซย ตวเลข NNNNN N/A *หมายเหต: N หมายถง Number หรอตวเลข A หมายถง Alphabet หรอตวอกษร

จรสดาว คงเมอง

100

สหราชอาณาจกรนบเปนประเทศทมระบบรหสไปรษณยทมประสทธภาพมากทสดประเทศหนง ซงรหสไปรษณยทใชจะเปนระบบทใชตวอกษรผสมกบตวเลข ดวยเหตผลดงนคอ

- การใชตวเลขผสมกบตวอกษรงายในการจดจ ามากกวาใชระบบตวเลขทงหมด - การใชตวอกษรรวมกบตวเลขชวยลดความผดพลาดเนองจากตวอกษรสามารถสอใหเหนถงชอเมอง ได เชน OX ใชแทน Oxford; AB ใชแทน Aberdeen; LS ใชแทน Leeds เปนตน ซงการทใชตวอกษรทแสดงถงชอเมองขนตนนนมขอดคอ ถงแมจะมความผดพลาดของรหสทเหลอ อยางนอยกยงสามารถสงจดหมายหรอสงของไปถงเมองนนได

- การใชตวอกษรรวมกบตวเลขท าใหสามารถก าหนดรหสไดเปนจ านวนมาก ดวยระบบทใชในปจจบนของสหราชอาณาจกร สามารถก าหนดรหสไดมากถง 48 ลานรหส ซงในปจจบนนสหราชอาณาจกรมรหสไปรษณยมากถง 1.8 ลานรหสครอบคลมทอยมากกวา 29 ลานแหงทวประเทศ รวมทงทอยเฉพาะทเปนสถานทส าคญ อาท SW1A 1AA ใชส าหรบพระราชวงบคกงแฮม

ภาพท 1: โครงสรางของรหสไปรษณยในประเทศองกฤษ แบงตามล าดบศกด ทมา: โดยผเขยน, 2560

รหสไปรษณยของสหราชอาณาจกรมโครงสราง 4 ระดบตามล าดบศกดของพนท คอ Postcode Area ซงมขนาดพนทใหญสด รองลงไปไดแก Postcode District และ Postcode Sector โดยม Postcode Unit เปนหนวยท เลกทสด (ภาพท 1) ทงนโครงสรางจะประกอบไปดวย ตวอกษร ตวเลข และชองวาง (ตารางท 1) จะเหนไดวารหสไปรษณยของสหราชอาณาจกรแบงออกเปน 2 สวน โดยมเวนวรรคคนกลาง สวนแรกของรหสจะเปนรหสภายนอก เพอทจะระบเสนทางทไปรษณยจะสงไปยงเมองใด ทเปนจดหมายปลายทาง โดยจะระบ Postcode Area และ Postcode District ส าหรบรหสสวนหลงคอรหสในพนทหรอเมองนนๆ ส าหรบใชในการคดแยกยงไปรษณยปลายทางวาไปรษณยภณฑดงกลาวจะถกสงไปทใด โดยจะระบ Postcode Sector และ Post-

ประโยชนของรหสไปรษณยมมากกวาการสงจดหมาย

101

code Unit ทงนรหสไปรษณยของสหราชอาณาจกรสามารถแบงออกไดเปน 2 ประเภท จ าแนกตามปรมาณของไปรษณยทรบ (Raper et. al., 1992)

1) Large User Postcodes: ซงไดแกรหสไปรษณยหนงๆทไดรบไปรษณยภณฑอยางนอย 1,000 ชนตอวน สวนใหญไดแกสถานธรกจ หรอสถาบนการศกษาตางๆ

2) Small User Postcodes ซงไดแกสถานทตางๆทเปนบานเรอน ทอยอาศย ปกตแลวหนงรหสมกจะประกอบไปดวยบานเรอนประมาณ 15 เลขทอย หรอมากทสดไมเกน 100 เลขทอย ซงภายในอาคารสงๆอาจมรหสไปรษณยมากกวา 1 รหสได ปจจบนรหสไปรษณยของสหราชอาณาจกรจ านวน 1.8 ลานรหสทยงใชงานอยนน มจ านวน 1.6 ลานรหสทเปนผใชทวไปทมปรมาณรบไปรษณยจ านวนนอย (Small User)

ในประเทศแคนาดาใชตวอกษรผสมกบตวเลข ทงหมดหกหลก ในรปแบบ ANA NAN และจะไมน าเอาตวอกษร D, F, I, O, Q, U, มาใช เนองจากอาจเกดความสบสนกบเครองอาน (Optical Character Recognition: OCR) เพราะดคลายตวเลขและตวอกษรอน ส าหรบตวอกษร W และ Z นนจะไมใชเปนตวอกษรตวแรก ปจจบนประเทศแคนาดา มรหสไปรษณยทงสนมากกวา 855,000 รหส

ในประเทศเนเธอรแลนดใชระบบตวอกษรผสมตวเลข ประกอบไปดวยตวเลข 4 หลก เวนวรรคแลวตามดวยตวอกษรซงเปนตวพมพใหญอก 2 ต าแหนง เรมใชตงแตป 1977 ซงแรกเรมเดมทจะไมมการใชตวอกษร F, I, O, Q, U และ Y ดวยเหตผลทางเทคนค แตอยางไรกตามเมอเวลาผานไป และมการเพมรหสขนเรอยๆ ท าใหการผสมอกษรทใชอยนนจวนหมด ดงนนตงแตป ค.ศ.2005 เปนตนมาจงมการน าเอาตวอกษรดงกลาวมาใชดวย อยางไรกตามการผสมอกษร SS, SD และ SA จะไมถกน ามาใชอนเนองมาจากเหตผลทางประวตศาสตรทเกยวของกบพวกนาซ โดยเฉลยแลวหนงรหสไปรษณยของประเทศเนเธอรแลนดจะประกอบไปดวยทอยประมาณ 8 เลขทอย

ประเทศไอรแลนดนบเปนประเทศนองใหมทมรหสไปรษณยใชอยางเปนทางการเมอเดอนกรกฎาคมป ค.ศ.2015 เรยกวา “Eircode” ซงจะมความแตกตางจากประเทศอนๆ กลาวคอรหสไปรษณยของประเทศอนๆนนจะก าหนดส าหรบกลมของทอยในพนทหนงๆ แต Eircode จะมความเฉพาะเจาะจงเพราะก าหนดใหทอยแตละแหงมรหสเฉพาะของตนเองไมวาจะเปนบานเรอนทอยอาศยหรอรานคา ตลอดจนธรกจอนๆ ทงนรหสไปรษณยของประเทศไอรแลนดนจะเปนระบบตวอกษรผสมตวเลข มทงหมด 7 หลก ซงจะมสวนส าคญ 2 สวนดวยกนคอ สวนแรกจะเปนรหสเสนทาง (Routing Key) ประกอบไปดวย 3 หลก เวนวรรค และอกสวนหนงจะเปนตวทก าหนดเฉพาะเจาะจงลงไปของทอยนนๆ อก 4 หลก เชน A65 F4E2 เปนตน อยางไรกตาม Eircode จะใชเฉพาะตวอกษร A, C, D, E, F, H, K, N, P, R, T, V, W, X, Y ส าหรบตวอกษร B, I, J, L, M, O, Q, S, U, Z จะไมถกน ามาใช เพอหลกเลยงไมใหเกดความสบสนส าหรบเครองอาน

ประเทศเยอรมนไดน าเอารหสไปรษณยมาใชเมอวนท 25 กรกฎาคม ค.ศ.1941 ในระบบตวเลข 2 หลก และในป ค.ศ.1962 ในเยอรมนตะวนตกไดเปลยนมาใชระบบตวเลข 4 หลก หลงจากนนอก 3 ป เยอรมนตะวนออกกไดน าเอาระบบตวเลข 4 หลก

จรสดาว คงเมอง

102

มาใชเชนกน และนบตงแตป ค.ศ.1993 เปนตนมาจนถงปจจบนเยอรมนใชระบบตวเลข 5 หลก

สงคโปรนบเปนประเทศหนงทมพฒนาการระบบรหสไปรษณยอยางตอเนอง กลาวคอเรมแรกในป ค.ศ.1950 ใชระบบตวเลข 2 หลก เปลยนมาเปนตวเลข 4 หลกในป ค.ศ.1976 และทายสดตงแตเดอนกนยายน ป ค.ศ. 1995 ไดเปลยนเปนตวเลข 6 หลกเพอใหมความละเอยดสงยงขนถงระดบอาคารและบานเรอน

ในประเทศสหรฐอเมรกาเรยกรหสไปรษณยวา “ZIP Code” ซงค าวา “ZIP” นนมาจาก Zone Improvement Plan ซ งท า ใ ห ไปรษณ ยภณฑต างๆ เดนทางอย างมประสทธภาพและถงจดหมายปลายทางอยางรวดเรวขน เรมใชตงแตป ค.ศ.1963 โดยใชตวเลข 5 หลกในรปแบบ NNNNN จากนนอก 20 ปตอมา ในป ค.ศ.1983 มการเพมรหสตวเลขอก 4 หลกตอในตอนทาย เพอเปนการระบพนทยอยลงไปอกในรหสไปรษณยเดม (NNNNN-NNNN) ในสหรฐอเมรกามรหสไปรษณยมากกวา 42,000 รหสครอบคลมพนททวประเทศ

ประเทศออสเตรยเรมใชรหสไปรษณยเมอป ค.ศ.1966 ประกอบไปดวยตวเลข 4 หลก โดยหลกแรกจะใชแทนรฐ หลกทสองแสดงภมภาค หลกทสามแสดงเสนทาง หลกทสแสดงถงทท าการไปรษณยในพนททเปนจดหมายปลายทาง

รหสไปรษณยของประเทศอตาลเรยกวา CAP ซงยอมาจาก Codice di Avviamen-to Postale เรมใชตงแตป ค.ศ.1967 ในรปแบบตวเลข 5 หลก โดยสองหลกแรกจะใชแทนจงหวด หลกทสามนนหากเปนเมองหลกของจงหวดนนๆจะใชตวเลข 1 หรอ 9 หากไมใชจะใชตวเลข 0 หรอ 8 ส าหรบสองหลกสดทายจะระบหนวยยอยอาจหมายถงหมบานหรอทท าการไปรษณยน าจายในพนท

ส าหรบประเทศเพอนบานของเรา เชน มาเลเซย พมา ลาว และอนโดนเซยนนใชระบบตวเลข 5 หลกเชนเดยวกบประเทศไทย สวนเวยดนามใชระบบตวเลข 6 หลก

เปนทนาสงเกตวามรหสไปรษณยบางประเภททไมใชรหสเชงภมศาสตร แตเปนการก าหนดรหสเพอวตถประสงคพเศษ อาท ในประเทศฟนแลนด มการก าหนดรหส 99999 ส าหรบ “Korvatunturi” ซงเปนสถานทท เชอกนวาซานตาคลอสอาศยอย หรอในกรนแลนดกมการก าหนดรหส 2412 ส าหรบ “Julemanden” ซงกหมายถงซานตาคลอสเชนกน ในประเทศแคนาดาจะมปรมาณจดหมายทสงถงซานตาคลอสในชวงครสตมาสเพมมากขนทกป จนในป ค.ศ.1983 ไปรษณยแคนาดาจงไดก าหนดทอยและรหสไปรษณยทเปนรหสเฉพาะให คอ

SANTA CLAUS NORTH POLE H0H 0H0 CANADA

หากพจารณาดใหดจะเหนไดวารหสไปรษณย H0H 0H0 ทใชนน เมอมองใหเลขศนย (0) ทใชกลายเปนตวโอ (O) จะออกเสยงไดเปน HO HO HO เชนเดยวกนกบเสยงหวเราะของซานตาคลอสนนเอง ซงเปนเหตผลของการใชรหสดงกลาว

ประโยชนของรหสไปรษณยมมากกวาการสงจดหมาย

103

ถงแมวารหสไปรษณยของแตละประเทศจะมรายละเอยดในการก าหนดรหสทแตกตางกนออกไป อยางไรกตามพบวาระบบไปรษณยของทกประเทศมลกษณะรวมอยางหนงคอ มความเปนล าดบศกด กลาวคอในเสนทางจากจดเรมตนไปยงจดหมายปลายทางนน จะเปนไปในลกษณะเดยวกนคอ ถกสงไปยงศนยกลางหรอเมองใหญทอยใกลทสดกอนแลวถงจะไปยงหนวยท เลกลงจนถงการน าสงไปยงบานเรอนหรอจดหมายปลายทาง นอกจากนนจะเหนไดวาหลายๆประเทศมพฒนาการในเรองของรหสไปรษณยมาเปนล าดบ บางประเทศมการปรบปรงเปลยนแปลงหลายครงทงนเพอใหมรายเอยดของพนทเพมมากขน ความส าคญของรหสไปรษณยและการประยกตใชงาน

ปจจบนรหสไปรษณยนอกจากจะชวยเพมประสทธภาพในการสงไปรษณยใหรวดเรวขนแลว ในหลายๆประเทศยงใชประโยชนในการอธบายต าแหนงและท าเลทตงของสถานท ตลอดจนน าไปประยกตใชเพอใหเกดประโยชนในหลายๆดาน เชน การท าส ามะโนประชากร การส ารวจ การตลาด การธนาคารและประกนภย (Hanewald and Sherris, 2013) ธรกจการคา การบรการ การแพทยและสาธารณสข (Bow et. al., 2004; Payne and Maxwell, 2009; Cooper et. al., 2012; Gaskin et. al., 2012) การวางผงเมอง (Pfeffer et. al., 2012) หรอแมกระทงใชในการวเคราะหเชงพนทของอาชญากรรม (Kongmuang, 2006) (ภาพท 2)

ภาพท 2: การประยกตใชรหสไปรษณยกบงานดานอนๆ ทมา: โดยผเขยน, 2560.

จรสดาว คงเมอง

104

รหสไปรษณยมความส าคญในการบงบอกถงพนท ดงท Melody Goodman ไดกลาวไววา “รหสไปรษณยสามารถบงบอกถงสขภาพของคนเราไดดกวารหสทางพนธกรรม ” ในการบรรยายท Harvard School of Public Health ท งน เขาไดยกตวอยางถง ถนน Delmar ในเมองเซนตหลยส มลรฐมสซร ประเทศสหรฐอเมรกา ทถอไดวาเปนเสนแบงระหวางความยากจนของพวกอฟรกนอเมรกนทอาศยอยทางตอนเหนอของถนนเสนน ในขณะททางตอนใตเปนทอยอาศยของพวกคนขาวทมฐานะดกวา ซงคนทอาศยอยทางตอนเหนอนนมโอกาสนอยมากทจะส าเรจการศกษาในระดบปรญญา นอกจากนนยงมแนวโนมทจะเปนโรคหวใจและมะเรงมากกวาดวย (Roeder, 2014) อายขยเฉลยของคนอเมรกนมความแตกตางกนไปขนอยกบสถานทเกด พวกทมแนวโนมจะมอายยนยาวคอคนทอยแถบตะวนออกเฉยงเหนอ และตะวนตก ในขณะทคนทางใตมแนวโนมทมอายขยเฉลยต าทสด ถงแมวาพนธกรรมและระบบสขภาพเปนสงทส าคญในการชวดสขภาพของคนในพนท แตกปฏเสธไมไดวารหสไปรษณยซงเปนตวชทบงบอกถงพนททอาศยอยนนเปนอกตวแปรหนงทจะบงบอกถงสขภาพของคนในพนทได ผอ านวยการสถาบนสขภาพแหงชาต สหรฐอเมรกา Dr Francis Collins กลาววา รหสไปรษณยของสถานทเมอแรกเกดของคนเราเปรยบเปน ZNA ซงนบวาเปนพมพเขยวของคนเราทสงผลตอพฤตกรรมและจตสงคม ถอวาเปนปจจยทเปนตวก าหนดสขภาพทส าคญ ปจจบนมการประยกตใชระบบสารสนเทศภมศาสตรในทางการแพทยเพมมากขน มการใชแผนท ตลอดจนขอมลทางสงคมเศรษฐกจและปจจยทางสภาพแวดลอมตางๆ มาอธบายถงสภาพแวดลอมและชมชนทคนหนงๆ อาศยอย ซงเราสามารถใชขอมลเชงพนทเหลานในการตรวจสอบความเปนไปของคนเราตงแตเกดจนตายเชนเดยวกนกบดเอนเอ (DNA) ทสามารถบงบอกขอมลทางพนธกรรมจากรนสรน (Schwartz and Hirsch, 2015)

รหสไปรษณยในประเทศทพฒนาแลวนอกจากจะมหนวยพนททมขนาดเลกแลวยงมพกดก ากบ ซงประโยชนของระบบพกดนนท าใหสามารถระบต าแหนงทแนนอนบนพนโลกได และสามารถน าไปพลอตในระบบสารสนเทศภมศาสตร (Geographic Information System: GIS) ซงระบบสารสนเทศภมศาสตรและเทคนคการวเคราะหขอมลเชงพนทนนนบเปนเครองมอทส าคญมากในการศกษาในเรองตางๆ เนองจากสามารถแสดงขอมลในรปของแผนท ตลอดจนสามารถเชอมโยงกบขอมลอนๆทไมใชขอมลเชงพนท (Aspatial Data) ได (Kongmuang, 2006) ปจจบนมการน าเอาระบบสารสนเทศภมศาสตรมาใชในการจดเกบ การจดการ และการน าเสนอขอมลเชงพนทมากขนเรอยๆ โดยเฉพาะอยางยงในประเทศทพฒนาแลว เชน สหราชอาณาจกร สหรฐอเมรกา ตลอดจนประเทศในยโรป ทงนระบบสารสนเทศภมศาสตรนนมบทบาทหนาทส าคญ 2 ประการ คอ

1) แสดงแผนทหรอคณลกษณะทางภมศาสตรอนๆ เชน ต าแหนงในลกษณะทเปนจด (Point) ขอมลเชงเสน (Line) หรอพนท (Polygon)

2) การเชอมโยงขอมลเชงพนทกบขอมลอนๆ ตลอดจนความสามารถในการเชอมโยงขอมลจากหลายๆแหลง นอกจากนนยงสามารถวเคราะหไดในพนทหลายระดบ

ในปจจบนรหสไปรษณยไดรบการยอมรบวาเปนหวใจส าคญในการทจะเขาใจถงขอมลเชงพนท ถงแมวาแรกเรมเดมทจะถกพฒนาขนมาโดยมวตถประสงคหลกใชในการไปรษณย แตปจจบนมการน าไปประยกตใชกบงานดานอนๆอกมากมาย ในสหรฐอเมรกา

ประโยชนของรหสไปรษณยมมากกวาการสงจดหมาย

105

มการใชรหสไปรษณยในการตรวจเชคความเปนเจาของบตรในการใชบตรเครดตดวย นอกจากนนยงมการน าไปใชอยางกวางขวางในการก าหนดอตราคาท าประกนภย ขนอยกบความเสยงของพนท ซงในเรองนกใชมากในประเทศองกฤษและประเทศอนๆในยโรป

Pfeffer et. al. (2012) ไดใชรหสไปรษณยท เปนตวเลขหกหลกของประเทศเนเธอรแลนดในการวเคราะหและวางผงเมองของกรงอมสเตอรดม ซงการใชรหสไปรษณยเปนหนวยพนทขนาดเลกนสามารถใหรายละเอยดของพนทมากกวาหนวยพนททเปนขอบเขตการปกครองทนกวางแผนและนกการเมองคนเคย

การศกษาทางดานการแพทยและสาธารณสขในสหรฐอเมรกาสวนใหญกใชรหสไปรษณยเปนหนวยพนทในการศกษา Krieger et. al. (2002) กลาววามากกวา 20% ของบทความในตพมพในฐานขอมล National Library of Medicine (PubMed) ในชวงป 1989-2002 ตางกใชรหสไปรษณยเปนหนวยพนทในการศกษาวเคราะห ในหลายๆประเทศไดใชรหสไปรษณยในการวจยทางการแพทยในการทจะระบต าแหนงทางภมศาสตรของคนไขทงทางตรงและผานการเชอมโยงกบหนวยพนททท าการส ามะโนประชากร Bow et. al. (2004) ไดใชพกดของรหสไปรษณยแทนต าแหนงทอยของคนไขในรฐอลเบอรตา ประเทศแคนาดา และพบวาต าแหนงทอางองจากพกดของรหสไปรษณยนนมความถกตองนาเชอถอและสามารถใชแทนทอยของคนไขไดมากกวา 80% มความถกตองในรศม 200 เมตร และ 95% มความถกตองในรศม 500 เมตรของทอยจรง Goltsman et. al. (2014) ไดใชรหสไปรษณยของรฐนวเซาทเวลส ประเทศออสเตรเลยเปนหนวยพนทในการวเคราะหการศกษาทางการแพทย ซงขอมลของผปวยในระดบรหสไปรษณยนสามารถเชอมโยงกบขอมลส ามะโนประชากรของออสเตรเลยดวย นอกจากนนการใชหนวยวเคราะหขนาดเลกชวยลดความผดพลาดเชงพนททอาจเกดขนได Raknes and Hunskaar (2014) ไดท าการศกษาเกยวกบระยะทางและเวลาทใชในการเดนทางมารบบรการทางการแพทยทเกยวกบอบตเหต มการศกษาถงความสมพนธระหวางแหลงขยะของเสยอนตรายและการเปนมะเรงเตานมในรฐนวยอรค สหรฐอเมรกา โดยใชขอมลในระดบรหสไปรษณย (Lu et. al., 2014)

Bondonio และ Greenbaum (2007) กลาววารหสไปรษณยเปนหนวยพนททเลกทสดทจะสามารถเชอมโยงกบขอมลเชงธรกจได Hanewald and Sherris (2013) ไดท าแบบจ าลองราคาของอสงหารมทรพยประเภทบานหรอทอยอาศยทใชส าหรบการธนาคารและการประกนภยของเมองซดนยประเทศออสเตรเลย โดยใชรหสไปรษณยเปนหนวยพนทในการวเคราะห เนองจากราคาของทอยอาศยจะขนอยกบคณลกษณะทางสงคมเศรษฐกจของพนทนนๆ

Misra et. al. (2014) ไดศกษาถงการตงครรภของหญงวยรนทยงไมพรอมโดยใชรหสไปรษณยเปนหนวยวเคราะห ซงถอวาเปนหนวยพนททสามารถระบถงพนทเปราะบางส าหรบเรองนไดด การศกษานไดใหความส าคญกบตวแปรตางๆ ไมวาจะเปนในเรองของต าแหนงทางภมศาสตรซงเชอมโยงผานทางรหสไปรษณยของพนทศกษา ระดบความยากจน อตราการหยารางหรอการแยกกนอย การวางงาน ซงมความสมพนธกนกบอตราการตงครรภกอนวยอนควร (การตงครรภของเดกวยรน) โดยเหตผลทใชหนวยวเคราะห

จรสดาว คงเมอง

106

เปนรหสไปรษณยแทนทจะใชหนวยยอยอนๆทางการปกครองนกเนองจากรหสไปรษณยเปนหนวยทเลกและสามารถแยกความแตกตางของพนทไดด นอกจากนนรหสไปรษณยยงสามารถสะทอนใหเหนถงขอมลระดบละแวกบานหรอชมชนไดวาพนทดงกลาวมลกษณะอยางไร

เปนททราบกนดวาขอมลรายละเอยดทางพนทนนมความส าคญมากในการศกษาอาชญากรรม เนองจากการเกดขนของอาชญากรรมนนไมไดกระจายตวอยางเทาเทยมกนในแตละพนท แตมกจะมความสมพนธกบสภาพแวดลอมทางกายภาพ เศรษฐกจและสงคม Kongmuang (2006) ใชขอมลระดบรหสไปรษณยจากฐานขอมลของ West Yorkshire Police ในการวเคราะหอาชญากรรมและการเดนทางของอาชญากรในเมองลดส ประเทศองกฤษ โดยใชการอางองพกดของรหสไปรษณยของต าแหนงท เกดอาชญากรรม เนองจากระบบรหสไปรษณยทใชในสหราชอาณาจกรนนมพกดกรดก ากบ ในปจจบนฐานขอมลอาชญากรรมในประเทศทพฒนาแลวสวนใหญจะมพกดของสถานทเกดเหตก ากบอย (Kongmuang, 2006) ซงในประเทศองกฤษนนความถกตองจะอยทระดบ 100 เมตร (Read and Oldfield, 1995)

จากทกลาวมาขางตนจะเหนไดวามการน าเอารหสไปรษณยไปประยกตใชงานในหลายๆดานซงกอใหเกดประโยชนมากมาย ไมใชแคเพยงเพอการสงไปรษณยภณฑใหเรวขนเทานน ระบบรหสไปรษณยในประเทศไทย

ถงแมการไปรษณยไทยถอก าเนดขนนานมาแลว ตงแตในรชสมยของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว มการจดตงกรมไปรษณยในประเทศไทยและผลต "แสตมปชดโสฬส" ซงเปนแสตมปชดแรกของประเทศ รวมไปถงจดพมพไปรษณยบตรครงแรก มการเปดรบฝาก สงจดหมายหรอหนงสอเปนการทดลองในเขตพระนครและธนบรขนเมอวนท 4 สงหาคม พ.ศ. 2426 แตรหสไปรษณยของไทยนนเรมใชเปนครงแรกเมอเดอนกมภาพนธ พ.ศ. 2525 เปนระบบตวเลขประกอบไปดวยตวเลขหาหลก โดยหลกแรกนนแทนภมภาค ไดแก 1 แทนภาคกลาง ; 2 แทนภาคตะวนออก ; 3 แทนภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนลาง; 4 แทนภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนบน; 5 แทนภาคเหนอตอนบน; 6 แทนภาคเหนอตอนลาง; 7 แทนภาคตะวนตก; 8 แทนภาคใตตอนบน และ 9 แทนภาคใตตอนลาง (ภาพท 3) ส าหรบหลกทสองนนแทนจงหวดในภมภาคนนๆ ส าหรบหลกทสามและสเปนเขต (อ าเภอ) ทมไปรษณยรบผดชอบในการน าจดหมายไปสงยงจดหมายปลายทาง และส าหรบหลกท หานนคอรหสของทท าการไปรษณยในทองทนนๆ (หากเปนเลข 0 นนหมายถงหมายถงทท าการไปรษณยซงรบผดชอบการน าจายสงของทางไปรษณยในพนทนนๆ หากไมใช 0 หมายถงไปรษณยยอยทเลกลงไปทเปนผรบฝาก แตไมไดน าจาย) ทงนพนทอ าเภอเมองจะมตวเลขสามหลกสดทายเปน xx000 เชน อ าเภอเมองพษณโลกคอ 65000 อ าเภอเมองเชยงใหมคอ 50000 เปนตน แตเมอเวลาผานไปมจงหวดใหมทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนบนเพมขนอก 2 จงหวดอนไดแก จงหวดหนองบวล าภ และบงกาฬ ซงในภมภาคนจะใช

ประโยชนของรหสไปรษณยมมากกวาการสงจดหมาย

107

ตวเลขหลกแรกคอ เลข 4 แตเนองจากเลขจงหวดในกลมเดยวกนไดถกใชไปหมดแลวตงแต 0-9 (40 ขอนแกน; 41 อดรธาน; 42 เลย; 43 หนองคาย; 44 มหาสารคาม; 45 รอยเอด; 46 กาฬสนธ; 47 สกลนคร; 48 นครพนม; 49 มกดาหาร) จงตองยมรหสหลกแรกคอเลข 3 ของภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนลางเพอมาก าหนดรหสไปรษณยของจงหวดบงกาฬเปน 38 และหนองบวล าภเปน 39 ตามล าดบ (ภาพท 4)

ภาพท 3: รหสไปรษณยทใชอยในปจจบนแยกตามกลมภมภาค (รหสหลกแรก)

ทมา: โดยผเขยน, 2560.

ภาพท 4: รหสไปรษณยแยกตามรายจงหวด

(รหสสองหลกแรก) ทมา: โดยผเขยน, 2560.

จรสดาว คงเมอง

108

ปจจบนกจการไปรษณยไทยอยในความรบผดชอบของ “บรษทไปรษณยไทย จ ากด” เปนองคกรรฐวสาหกจภายใตกระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร จะเหนไดวารหสไปรษณยทใชในประเทศไทยนนเปนไปเพอวตถประสงคเดยวคอใชเพอการคดแยกจดหมายในการจดสงไปยงจดหมายปลายทางเทานน นอกจากนนรหสไปรษณยหนงรหสของไทยเรานนครอบคลมพนททมขนาดใหญมาก (ตารางท 3) เชน อ าเภอเมองพษณโลกใชรหส 65000 ส าหรบทงอ าเภอ กนพนท 716.22 ตารางกโลเมตร (ยกเวน ต าบลวดพรก ต าบลวงน าค และต าบลงวงาม ทใชรหสไปรษณย 65230) และมเพยง 14 รหสไปรษณยครอบคลมทงจงหวด (จากขอมลส ามะโนประชากรและเคหะ พ.ศ.2553 ของส านกงานสถตแหงชาต จงหวดพษณโลกมจ านวน 308,720 ครวเรอน) ในปจจบนประเทศไทยมรหสไปรษณยรวมทงสนประมาณ 960 รหส ครอบคลมพนททงประเทศ โดยจ านวน 28 รหสเปนของกรงเทพมหานคร (ประกอบไปดวย 26 ปณ. และอก 2 พนทเฉพาะคอ รหส 10501 ส าหรบไปรษณยกลาง และ 10303 ส าหรบพระราชวงดสต) จะเหนไดวาระบบรหสไปรษณยของประเทศไทยนนมความละเอยดนอยมาก โดยเฉพาะอยางยงเมอเปรยบเทยบกบประเทศทพฒนาแลว นอกจากนนยงไมสามารถน าไปใชประโยชนดานอนไดมากนก

อ าเภอ พนท

(ตร.กม.)

รหสไปรษณย หมายเหต

เมองพษณโลก

716.22 65000 (ไปรษณยพษณโลก) ยกเวน ต าบลวดพรก ต าบลวงน าค และต าบลงวงาม ใชรหส 65230 (ไปรษณยวดพรก)

นครไทย 2,361.97 65120

ชาตตระการ

1,652.69 65170

เนนมะปราง

1,109.99 65190

บางกระทม 353.77 65110 ยกเวน ต าบลเนนกมและต าบลวดตายม ใชรหส 65210 (ไปรษณยเนนกม)

บางระก า 969.11 65140 ยกเวน ต าบลคยมวงและต าบลชมแสงสงคราม ใชรหส 65240 (ไปรษณยชมแสงสงคราม)

พรหมพราม 831.56 65150 ยกเวน ต าบลตลกเทยม ต าบลมะตอง ต าบลศรภรมย ต าบลวงฆอง และต าบลดงประค า ใชรหส 65180 (ไปรษณยหนองตม)

วงทอง 1,714.37 65130 ยกเวน ต าบลแกงโสภาและต าบลบานกลาง ใชรหส 65220 (ไปรษณยแกงโสภา)

วดโบสถ 886.92 65160

ตาราง 2: รหสไปรษณยของจงหวดพษณโลก ทมา: บรษทไปรษณยไทย จ ากด

ประโยชนของรหสไปรษณยมมากกวาการสงจดหมาย

109

ยคสมยทเปลยนไป ท าใหวถชวตของคนเราเปลยนไปดวย กอรปกบความกาวหนาทางเทคโลยการสอสารตางๆ ท าใหคนเราเขยนจดหมายถงกนนอยลง จากสภาพการณปจจบนพบวาผสงไปรษณยสวนใหญในประเทศไทยนนเปนภาคธรกจ คดเปนสดสวนมากกวา 80% ซงสวนใหญจะเปนพวกจดหมายประเภทใบแจงหน อาท จดหมายแจงยอดบตรเครดตจากธนาคาร คาโทรศพท คาสาธารณปโภค ฯลฯ สวนพวกพสดกมกจะเปนการสงสนคาออนไลนทมปรมาณเพมขนอยางตอเนอง

ประโยชนของรหสไปรษณยไทยทมอยในปจจบน ชวยในเรองของการคดแยกเพอการน าสงไปยงทท าการในพนททเปนจดหมายปลายทาง กลาวคอจากรหสไปรษณย 5 หลก ไปรษณยภณฑตางๆจะถกสงไปทท าการไปรษณย หลงจากนนพนกงานน าจาย หรอบรษไปรษณยตองใชเวลาคอนขางมากในแตละวนท าการคดแยกดวยมอตามพนท ดานจาย ซงหมายถงพนทรบผดชอบของบรษไปรษณยแตละนาย แตละทท าการไปรษณยจะมจ านวนดานจายไมเทากน ขนอยกบปรมาณงานและพนททรบผดชอบ ทงนทวประเทศมดานจายประมาณ 15,000 ดาน แบงเปนไปรษณยทวไปประมาณ 12,000 ดานจาย และ ดานจายของไปรษณยดวนพเศษ (Express Mail Service: EMS) อกประมาณ 3,000 ดานจาย ส าหรบพนทของ EMS นนกจะครอบคลมซอนทบกบพนทดานจายทวไป แตกนพนทกวางกวาในแตละหนวย หลงจากการคดแยกตามพนทดานจายแลวพนกงานน าจายจงจดเรยงตามเสนทางการน าจาย ซงในกระบวนการท างานพนกงานน าจายจะตองคดแยกโดยดบานเลขท ซงบอยครงพบวาบานเลขทไมไดเรยงล าดบอยางเปนระบบ แตเปนไปตามบานใดสรางกอนหลง ตองดถนน และรายละเอยดอนๆประกอบ ซงในการปฏบตการดงกลาวนนตองใชเวลามาก และตองอาศยความช านาญในพนทของพนกงาน หากมการเกษยณอายราชการหรอลาออกของพนกงานน าจายจะสงผลกระทบอยางมากกบการท างาน เพราะความความแมนย าในพนทอยทตวบคคล โดยเฉพาะอยางยงคนทน าจาย EMS ตองเปนคนทมความช านาญเสนทาง เพอความรวดเรวในการน าจาย อยางไรกตามพนทดานจายอาจมการเปลยนแปลงได ขนอยกบจ านวนบานเรอนทเพมขน ทงนการก าหนดดานจายตองไดรบการเหนชอบจากบรษทไปรษณยไทยสวนกลางเนองจากเกยวของกบก าลงพล ในปจจบนแตละดานจายครอบคลมพนทประมาณไมเกน 1,000 หลงคาเรอน ในระยะทางวงของรถรวมแลวประมาณ 60-100 กโล ทงนในแตละวนจะมการน าจายประมาณ 60-70% ของหลงคาเรอนทงหมดในพนท แตละดานจายสามารถแบงพนทยอยลงไปเปน “ระวาง” แตละระวางจะมพนทประมาณ 5 ตารางกโลเมตร เชน ดานจายหนงม 1,000 หลงคาเรอน ม 5 ระวาง ระวางละ 200 หลงคาเรอนเปนตน ซงจะก าหนดไปตามเสนทางถนนซงเปนเสนทางในการน าจาย

ระบบระบต าแหนงบนพนโลก (Global Positioning System: GPS) ไดรบการยอมรบวาเปนสงทมประโยชนมากในการเกบขอมลเพอน ามาประยกตใชกบระบบสารสนเทศภมศาสตร ตงแตทศวรรษท 1990 และยงคงมการน ามาใชอยางแพรหลายจนถงปจจบน (Heywood et. al., 1998) GPS เปนวธทดทสดในการเกบต าแหนงพกดเนองจากขอมลทไดสามารถน าเขาสฐานขอมลเพอการวเคราะหโดยใชระบบสารสนเทศภมศาสตร และเมอน ามาเขาสระบบสารสนเทศภมศาสตรแลว ท าใหสามารถเชอมโยงขอมลทไมใชขอมลเชงพนทได (Spencer et. al., 2003) แนวความคดในการพฒนา

จรสดาว คงเมอง

110

รหสไปรษณยใหเกดประโยชนใชสอยในประเทศไทยมากขนตามหลกวชาการทางภมศาสตรดงทไดทบทวนเอกสารมาขางตน ท าใหมการลงพนทศกษาและพบวาไดมความพยายามน าเอาเทคโนโลยดงกลาวมาชวยในคดแยกและการน าจาย กลาวคอมพนกงานน าจายของไปรษณยอาวนาง จงหวดกระบ ไดน าเอา GPS มาเปนเครองมอชวยในการเกบขอมลของบานเรอน และเสนทางการน าจาย ซงจดเรมตนนนมาจากโจทยท ไดรบจากผบงคบบญชา เพอแกไขปญหาการน าจาย ไมวาจะเปนปญหาการลาออกของพนกงานน าจาย ปญหาการไมรเลขทบาน ปญหาการไมมแผนททเปนมาตรฐาน ฯลฯ โดยเมอแรกเรมนนเพอแกปญหาการน าจายในพนทอ าเภอปลายพระยา และอ าเภอเมอง กอนทจะน ามาใชทส านกงานไปรษณยอาวนาง ตามล าดบ ซงวธการดงกลาวเปนวธทงายและสามารถใชไดอยางมประสทธภาพระดบหนง มการน าเขาขอมลโดยใชระบบสารสนเทศภมศาสตร โดยใช Quantum GIS (QGIS) ซงเปนโปรแกรมประเภทซอฟตแวรรหสเปด นบไดวามความพยายามมากในการเกบขอมลโดยใช GPS และใช QGIS มาชวยในการลงพกดบานเรอน และพลอตเสนทางการน าจายในพนทไปรษณยอาวนาง ซงแผนททไดสามารถน ามาใชในงานน าจายไดเปนอยางด โดยเฉพาะอยางยงใชเพอชวยในการจดเรยงจดหมายในพนทดานจาย อยางไรกตามวธการนเปนวธการของสวนบคคลซงเปนพนกงานน าจายเพยงรายเดยว ไมไดถกน ามาใชอยางเปนระบบ ส าหรบการเยยมชมฝายจดระบบบรการ บรษทไปรษณยไทยพบวามการท าแผนทดานจายอยบางและสวนใหญอยในพนทกรงเทพมหานคร ส าหรบทท าการไปรษณยสวนใหญนนยงใชแผนทกระดาษทท าดวยมอ เปนคมอของพนกงานน าจาย การพฒนาเพอใหรหสไปรษณยมประโยชนใชสอยทมากขนเชนตางประเทศ จงมความจ าเปนตองพฒนาอยางเปนระบบบนฐานขอมลสารสนเทศทางภมศาสตรตอไป

บทสรป

รหสไปรษณยในประเทศทพฒนาแลวมความละเอยดสง ครอบคลมพนทขนาดเลกและมพกดก ากบ มการประยกตใชประโยชนจากรหสไปรษณยอยางกวางขวางในหลายๆดาน ในขณะทรหสไปรษณยของไทยนนมความละเอยดนอย นอกจากนนแตละรหสครอบคลมพนททมขนาดใหญมาก การใชงานเปนไปเพอวตถประสงคเดยวคอใชเพอการคดแยกจดหมายในการจดสงไปยงจดหมายปลายทางเทานน หากประเทศไทยมการพฒนารหสไปรษณยความละเอยดสงอยางเปนระบบและมฐานขอมลทด แตละหนวยครอบคลมพนททมขนาดเลกลง จะชวยใหการคดแยกเปนไปไดรวดเรวขน และหากน าเอาเครองคดแยกมาชวย กจะท าใหท างานไดรวดเรวมากยงขน นอกจากนนยงสามารถน าเอาหนวยพนทดงกลาวไปประยกตใชกบงานดานอนๆไดอยางกวางขวางอกดวย ทงนแตละหนวยพนทจะตองมพกดทางภมศาสตรก ากบ โดยพกดของแตละรหสไปรษณย กคอต าแหนงทเปน Postcode Centroid ซงกหมายถงจดศนยกลางของรหสไปรษณยนนๆ โดยใชระบบสารสนเทศภมศาสตร นนหมายความวาหนงรหสไปรษณยจะมต าแหนงอางองเพยงหนงต าแหนงเทานน ประโยชนของขอมลพกดทางภมศาสตรนนเมอน าเขาสระบบสารสนเทศภมศาสตรแลว สามารถเชอมโยงกบขอมลอนๆท ไม ใชขอมลเชงพนท ได ซงหาก

ประโยชนของรหสไปรษณยมมากกวาการสงจดหมาย

111

รหสไปรษณยรายละเอยดสงทก าหนดขนมาใหมนมพกดก ากบอยกจะสามารถน าไปประยกตใชกบงานดานอนๆไดอกมากมาย ไมวาจะเปนทางดานการแพทยและสาธารณสข การท าส ามะโนประชากร การส ารวจ การตลาด การธนาคารและประกนภย กจการต ารวจในการปองกนปราบปรามอาชญากรรม หรอแมกระทงในเรองของความมนคง ฯลฯ เชงอรรถ

1 บทความชนนปนบทความวชาการ มจดประสงคเพอทบทวนองคความรเกยวกบรหสไปรษณยและระบบไปรษณยทงในประเทศไทยและตางประเทศ ทงนเพอน าองคความรทไดสงเคราะหเบองตนนไปปรบใชในโครงการวจยเรอง “การก าหนดรหสไปรษณยไทยความละเอยดสงเพอการตดตามความเปนธรรมทางสขภาพ“ ใหมความสมบรณยงขนตอไป ในการน ผเขยนขอขอบพระคณ ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) และ บรษทไปรษณยไทยทใหความอนเคราะหขอมลตางๆดวยดตลอดมา

References Bondonio, D. and Greenbaum, R. T. (2007). Do Local Tax Incentives Affect

Economic Growth? What Mean Impacts Miss in the Analysis of Enterprise Zone Policies. Regional Science and Urban Economics, 37: 121-136.

Bow, C. J., Waters, N. M, Faris, P. D., Seidel, J. E., Galbraith, P. D., Khudtson, M. L. and Ghali, W. A. (2004 ) . Accuracy of City Postal Code Coordinates as a Proxy for Location of Residence. International Journal of Health Geographics, 3 (5): 1-9.

Cooper, R. A., Cooper, M. A., McGinley, E. L.., Fan, X. and Rosenthal, J.T. (2012). Poverty, Wealth, and Health Care Utilization: A Geographic Assessment. Journal of Urban Health, 89 (5): 828-47.

Gaskin, D. J., Dinwiddie, G. Y., Chan, K. S., and McCleary, R. R. (2012). Residential Segregation and the Availability of Primary Care Physicians. Health Services Research, 47 (6): 2353-2376.

Goltsman, D., Li, Z.., Bruce, E. and Maitz, P.K.M. (2014). Geospatial and Epidemiological Analysis of Severe Burns in New South Wales by Residential Postcodes. Burn, 40 (4): 670-682.

Hanewald, K., and Sherris, M. (2013). Postcode-Level House Price Models for Banking and Insurance Applications. Economic Record, 89 (286): 411-425.

Heywood, I., Cornelius, S. and Carver, S. (1998). An Introduction to Geo-graphical Information Systems. Harlow, UK: Addison Wesley Longman.

Kongmuang, C. (2006). Modelling Crime: A Spatial Microsimulation Approach (PhD Thesis). School of Geography, University of Leeds, UK.

Krieger, N., Waterman, P., Chen, J. T., Soobader, M., Subramanian, S. V. and Carson, R. (2002). Zip Code Caveat: Bias Due to Spatiotemporal Mis-matches between ZIP Codes and US Census-Defined Geographi Areas- The Public Health Disparities Geocoding Project. American Journal of Public Health: Research and Practice, 92 (7): 1101-1102.

จรสดาว คงเมอง

112

Kuzych, I. (2002, February 3). The World’s First Postal Code. The Ukrainian Weekly. Retrieved from http://ukrweekly.com/archive/2002/The_Ukrainian_Weekly_2002-05.pdf.

Lu, X., Lessner, L., and Carpenter, D. (2014). Association Between Discharge Rate for Female Breast Cancer and Residence in a Zip Code Con-taining Hazardous Waste Sites. Environmental Research, 134: 375-381.

Misra, K., Goggins, K., Matte, A., and Lewis, A. E. (2014). Understanding Teen Mothers: A Zip Code Analysis. The American Economist, 59 (1): 52-69.

Payne, Rupert A. and Maxwell, S. Rj. (2009). Deprivation-Based Risk Scores: The Re-emergence of Postcode Prescribing in the UK?. Journal of cardiovascular medicine (Hagerstown, Md.), 10 (2): 157-160.

Pfeffer, K., Deurloo, M. C., and Veldhuizen, E. M. (2012). Visualising Post-code Data for Urban Analysis and Planning: The Amsterdam City Monitor. Area, 44 (3): 326–335.

Raknes, G. and Hunskaar, S. (2014). Method Paper- Distance and Travel Time to Casualty Clinic in Norway Based on Crowdsourced Postcode Coordinates: A Comparison with Other Methods. PLOS ONE, 9 (2): 1-8.

Raper, J. F., Rhind, D. W., and Shepherd, J. W. (1992). Postcodes: The New Geography. Essex: Longman Group.

Read, T. and Oldfield, D. (1995). Local Crime Analysis. Police Research Group: Crime Detection and Prevention Series, 65. Retrieved from http://library.college.police.uk/docs/hopolicers/fcdps65.pdf.

Roeder, A. (2014). Zip Code Better Predictor of Health than Genetic Code. Harvard T.H. Chan School of Public Health News. Retrieved from https://www.hsph.harvard.edu/news/features/zip-code-better-predictor-of-health-than-genetic-code/

Schwartz, B., and Hirsch, A. (2015, September 16). The Key to Your Health Could be in Your ZIP Code. The Conversation. Retrieved from http://theconversation.com/the-key-to-your-health-could-be-in-your-zip-code-46304

Spencer, J., Frizzelle, B.G., Page, P. H., and Vogler, J. B. (2003). Global Positioning System: A Field Guide for the Social Sciences. Oxford: Blackwell Publishing.

Velu, C. M. and Vivekanandan, P. (2010). Automatic Letter Sorting for Indian Postal Address Recognition System Based on PIN Codes. Georgian Electronic Scientific Journal: Computer Science and Telecommunications, 2 (25): 54-65.

Withnell, A. (2014, April 22). Royal Mail Postcode 40th Anniversary: Study Reveals What Your Postcode Says about You. Independent, Retrieved from http://www.independent.co.uk/news/uk/home-news/royal-mail-postcode-40th-anniversary-study-reveals-what-your-postcode-says-about-you-9274139.html