ชั�นประถมศึกษา ป�ที่ 4

กลุ�มสาระการเร�ยนรู�ศิลปะ

ตามหลักสูตรแกน กลางการศึกษาขั�นพื้นฐานพุทธศักราช 2551

ผูเรียบเรียง

ดร. วีระ พันธุเสือ ศป.ม., Ph.D.

ผูตรวจ

ผศ. ไตรรัตน พิพัฒโภคผล ศศ.บ., กศ.ม.

ดร. สุรีรัตน จีนพงษ กศ.ม., ค.ด.

พงศพิชญ แกวกุลธร กศ.บ. (เกียรตินิยม), ศป.ม.

บรรณาธิการ

สิริวรรณ เอี่ยมสําอางค ศป.บ.

อุมาพร มั่นไทรทอง ศศ.บ.

หนังสือเร�ยน รายว�ชาพื้นฐาน

ดนตรี-นาฏศิลป ป. 4

หนังสือเร�ยน รายว�ชาพื้นฐาน

ดนตรี-นาฏศิลป ป. 4

ผูŒเรียบเรียงดร. วีระ พันธุเสือ

ผูŒตรวจผศ. ไตรรัตน พิพัฒโภคผล ดร. สุรีรัตน จีนพงษ พงศพิชญ แกวกุลธร

บรรณาธิการสิริวรรณ เอี่ยมสำ อางคอุมาพร มั่นไทรทอง

ISBN 978-616-8047-30-9

บริษัท กรพัฒนายิ่ง จํากัด

เลขที่ 23/34–35 ชั้น 3 หอง 3B

ถนนตรีมิตร แขวงตลาดนอย เขตสัมพันธวงศ

กรุงเทพฯ 10100

ชั�นประถมศึกษาป�ที่ 4

กลุ�มสาระการเร�ยนรู� ศิลปะ

ตามหลักสูตรแกน กลางการศึกษาขั�นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551

คํานําคํานํา

หนังสือเรียน รายวิชาพื้นฐาน ดนตรี–นาฏศิลปŠ ชั้นประถมศึกษาปที่ 4 เลมนี้จัดทำ ขึ้นตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพ้ืนฐาน พุทธศักราช 2551 โดยมีเปาหมายใหนักเรียนและครูผูสอนใชเปนส่ือในการจัดการเรียนรู เพื่อพัฒนานักเรียนใหมีคุณภาพตามสาระ มาตรฐานการเรียนรู ตัวชี้วัด และสาระการเรียนรูแกนกลางที่หลักสูตรกำ หนด รวมทั้งพัฒนานักเรียนใหมีสมรรถนะสำ คัญตามที่ตองการทั้งดานการสื่อสาร การคิด การแกปญหา การใชทักษะชีวิต และการใชเทคโนโลยี ตลอดจนพัฒนานักเรียนใหมีคุณลักษณะอันพึงประสงค ทำ ประโยชนใหสังคม เพื่อใหสามารถดำ รงชีวิตอยูรวมกับผูอื่นในสังคมไทยและสังคมโลกไดอยางมีความสุข หนังสือเรียน รายวิชาพื้นฐาน ดนตรี–นาฏศิลปŠ เลมนี้ยึดแนวคิดการจัดการเรียนรูที่เนนผูเรียนเปนสำ คัญ ใชหลักการสงเสริมใหนักเรียนมีความรูความเขาใจธรรมชาติของนาฏศิลป และสามารถนำ ความรูไปประยุกตใชในชีวิตประจำ วันไดอยางมีประสิทธิภาพและยั่งยืน โดยพัฒนานักเรียนแบบองครวมอยูบนพื้นฐานของการบูรณาการความคิดรวบยอด ท่ีเนนใหนักเรียนเรียนรูดวยกระบวนการท่ีเนนการปฏิบัติ (Active Learning) และเรียนรูโดยใชสมองเปนฐาน (Brain-based Learning) ซึ่งเนนการเรียนรูใหตรงกับรูปแบบการเรียนรู (Learning Styles) เนนทักษะที่สรางเสริมความเขาใจที่คงทนของนักเรียน ซึ่งเปนผลลัพธปลายทางที่ตองการใหเกิดตามหลักสูตร การจดัทำ หนังสอืเรียน รายวิชาพืน้ฐาน ดนตรี–นาฏศิลปŠ เลมนีค้ณะผูจัดทำ ซึง่เปนผูเชีย่วชาญในสาขาวิชาและการพัฒนาสื่อการเรียนรูไดกำ หนดหนวยการเรียนรู และออกแบบกิจกรรมการเรยีนรู แบบฝกทกัษะ กระบวนการทางดนตร–ีนาฏศิลป กจิกรรมเสนอแนะ โครงงาน การประยกุตใชในชีวิตประจำ วัน และคำ ถามทบทวน อยูในเลมเดียว หวังเปนอยางยิ่งวา หนังสือเรียน รายวิชาพื้นฐาน ดนตรี–นาฏศิลป เลมนี้จะสนับสนุนใหผูเรยีนไดพฒันาความรูดานดนตร–ีนาฏศลิป และสนบัสนนุการปฏรูิปการเรียนรูตามเจตนารมณของพระราชบัญญัติการศึกษาแหงชาติ พุทธศักราช 2542

คณะผูŒจัดทำ

คํานําคําชี้แจง

หนังสือเรียน รายวิชาพื้นฐาน ดนตรี–นาฏศิลปŠ ชั้นประถมศึกษาปที่ 4 เลมนี้ไดออกแบบหนวยการเรียนรูใหแตละหนวยการเรียนรูประกอบดวย 1. มาตรฐานการเรยีนรูŒ เปนเปาหมายทีต่องการใหเกดิขึน้กบันกัเรยีนเมือ่จบการศกึษาในหนวยการเรียนรูนั้น ๆ หรือเมื่อจบการศึกษาขั้นพื้นฐาน 2. ตวัชีว้ดัชัน้ป ระบตุวัชีว้ดัซ่ึงเปนเปาหมายในการพฒันานกัเรียนทีส่อดคลองกับเนือ้หาในหนวยการเรียนรู 3. ประโยชน�จากการเรียน นำ เสนอไวเพื่อกระตุนใหนักเรียนนำ ความรูและทักษะจากการเรียนไปใชในชีวิตประจำ วัน 4. คำ ถามนำ เปนคำ ถามหรอืสถานการณทีก่ระตุนใหนกัเรียนเกดิความสนใจ ตองการทีจ่ะคนหาคำ ตอบ 5. เนื้อหา ตรงตามมาตรฐานการเรียนรู ตัวชี้วัดชั้นป และสาระการเรียนรูแกนกลาง โดยแบงเนื้อหาเปนชวง ๆ แลวแทรกกิจกรรมพัฒนาการเรียนรูที่พอเหมาะกับการเรียน รวมทั้งมีการนำ เสนอดวยภาพ ตาราง แผนภูมิ และแผนที่ความคิด เพ่ือเปนส่ือใหนักเรียนสรางความคิดรวบยอดและเกิดความเขาใจที่คงทน 6. เกร็ดควรรูŒ เปนความรูเพื่อเพิ่มพูนใหนักเรียนมีความรูกวางขวางขึ้น 7. แหล‹งคŒนขŒอมูล (WEB GUIDE) เปนแหลงเรียนรูจากเว็บไซต เพื่อใหผูเรียนศึกษาคนควาเนื้อหาที่สอดคลองกับเรื่องที่เรียน 8. กิจกรรมพัฒนาการเรียนรูŒ (ฝƒกฝนดนตรี, ฝƒกฝนนาฏศิลปŠ) เปนกิจกรรมที่กำ หนดไวเมื่อจบเนื้อหาแตละชวง แตละตอนเพื่อใหนักเรียนไดปฏิบัติเพื่อใหเกิดการเรียนรู เปนกิจกรรมที่หลากหลาย ใชแนวคดิทฤษฎตีาง ๆ ใหสอดคลองกบัเนือ้หา เหมาะสมกบัวยั สะดวกในการปฏบิตั ิกระตุนใหนกัเรยีนไดคิด และสงเสริมใหศึกษาคนควาเพิ่มเติม 9. สรุป ไดจัดทำ สรุปเปนผังมโนทัศน (concept map) เพ่ือใหนักเรียนไดใชเปนบทสรุปทบทวนความรู โดยวิธีการจินตภาพจากผังมโนทัศนที่ไดสรุปเนื้อหาที่ไดจัดทำ ไว 10. กิจกรรมเสนอแนะ เปนกิจกรรมเสนอแนะใหนักเรียนไดปฏิบัติ เพื่อพัฒนาทักษะการคิดการวางแผน และการแกปญหาของนักเรียน 11. โครงงาน เปนการใหนักเรียนปฏิบัติโครงงาน โดยเสนอแนะหัวขอโครงงานและแนวทางการปฏิบัติ 12. การประยุกต�ใชŒในชีวิตประจำ วัน เปนกิจกรรมที่เสนอแนะใหนักเรียนไดนำ ความรู ทักษะไปประยุกตใชในชีวิตประจำ วัน 13. คำ ถามทบทวน เปนคำ ถามเพื่อทบทวนผลการเรียนรูของนักเรียน 14. บรรณานุกรม เปนรายชื่อหนังสือ เอกสาร เว็บไซตที่ใชประกอบการเขียน 15. อภิธานศพัท� เปนคำ สำ คัญทีแ่ทรกอยูในเนือ้หาซึง่พิมพดวยสีแดงและนำ มาจัดเรยีงตามลำ ดบัตัวอักษรและอธิบาย

สารบัญ

หน‹วยการเรียนรูŒที่ 1 เครื่องดนตรี ...................................................2

1. ประเภทของเครื่องดนตรี ......................................................3

2. เสียงของเครื่องดนตรี ..........................................................7

3. การใชŒและการดูแลรักษาเครื่องดนตรีเบื้องตŒน ............................9

หน‹วยการเรียนรูŒที่ 2 ทักษะดนตรี .................................................15

1. โครงสรŒางของบทเพลง .......................................................16

2. ทำ นองเพลง ..................................................................18

3. เครื่องหมายและสัญลักษณ�ทางดนตรี .....................................20

4. การรŒองเพลง ...................................................................28

5. การถ‹ายทอดเรื่องราวของบทเพลง .........................................29

หน‹วยการเรียนรูŒที่ 3 ดนตรีกับมรดกทางวัฒนธรรม ...........................33

1. ความสัมพันธ�ระหว‹างวิถีชีวิตกับผลงานดนตรี ...........................34

2. การอนุรักษ�วัฒนธรรมทางดนตรี ...........................................36

หน‹วยการเรียนรูŒที่ 4 นาฏศิลปŠไทยกับวัฒนธรรม ..............................42

1. รำ วงมาตรฐาน .................................................................43

2. ระบำ ดอกบัว ...................................................................48

3. รำ รองเง็ง ........................................................................54

หน‹วยการเรียนรูŒที่ 5 การแสดงนาฏศิลปŠและการละคร ........................60

1. พื้นฐานทางการแสดงนาฏศิลปŠและการละครของไทย .................61

2. การแสดงท‹าทางประกอบเพลงปลุกใจ เราสูŒ .............................67

หน‹วยการเรียนรูŒที่ 6 ความเปนมาและคุณค‹าของนาฏศิลปŠไทย .............81

1. ความเปนมาของนาฏศิลปŠไทย ..............................................82

2. คุณค‹าของนาฏศิลปŠไทย .....................................................85

บรรณานุกรม ...........................................................................89

อภิธานศัพท� ............................................................................90

ดนตรี

ประโยชน์จากการเรียน คําถามนํา

� นักเรียนเคยเห็นเครื่องดนตรีประเภทน้ีหรือไม� และนักเรียนเคยเลนเครื่องดนตรีอะไรบาง

� สามารถจำ�แนกไดวาเครือ่งดนตรทีีใ่ชในบทเพลงหรือที่พบเห็นในที่ตาง�ๆ �เปนเครื่องดนตรีไทยหรือเครื่องดนตรีสากลและรูจักเสียงของเคร่ืองดนตรีแตละชนิดรวมทั้งรูจักวิธีการใชและดูแลรักษาเครื่องดนตรีไดอยางถกูตองและปลอดภยักบัตนเองเมือ่ใชบรรเลง

มาตรฐานการเรียนรู���ศ�2.1�เขาใจและแสดงออกทางดนตรีอยางสรางสรรค�วิเคราะห�วิพากษวิจารณคุณคาดนตรี�ถายทอดความรูสึก�ความคิดตอดนตรีอยางอิสระ�ชื่นชม�และประยุกตใชในชีวิตประจำ�วัน

ตัวช้ีวัดชั�นป�� 1.�จำ�แนกประเภทของเครื่องดนตรีที่ใชในเพลงที่ฟง�(ศ.�2.1�ป.�4/2)� 2.�ใชและเก็บเครื่องดนตรีอยางถูกตองและปลอดภัย�(ศ�2.1�ป.�4/6)

สาระการเรียนรู •�ประเภทของเครื่องดนตรี •�เสียงของเครื่องดนตรีแตละประเภท •�การใชและการดูแลรักษาเครื่องดนตรีของตน

เครื่องดนตรี

1หน�วยการเร�ยนรู�ที่

3หนังสือเรียน�รายวิชาพื้นฐาน�ดนตรี–นาฏศิลป�ป.�4

1.1 เครื่องดนตรีไทย

� เครื่องดนตรีไทยแบงออกเปน�4�ประเภท 1) เครื่องดีด เปนเครื่องดนตรีที่มีสาย�มีกะโหลกเสียง�ใชนิ้วหรือไมดีดใหสายสั่นสะเทือนเกิดเปนเสียง�

จะเข กระจับป ซึง

1.ประเภทของเครื่องดนตรี

ประเภทของเครื่องดนตรี

เครื่องดนตรีไทย เครื่องดนตรีสากล

ไดแก

2) เครื่องสี เปนเครื่องดนตรีที่ใชสายและคันชัก� โดยคันชักจะขึงดวยหางมาหลาย� ๆ� เสนรวมกัน� ใชสีไปบนสายที่ทำ�ดวยไหมหรือเอ็นเพื่อทำ�ใหเกิดเสียง�

ซอสามสาย ซออู ซอดวง สะลอ

4 หนังสือเรียน รายวิชาพื้นฐาน ดนตรี–นาฏศิลป์ ป. 4

(2) เครื่องตีที่ทำ ดวยโลหะ

ระนาดเอก กรับโกรง

ฉิ่ง ฉาบโหมง

(3) เครื่องตีที่ขึงดวยหนัง

3) เครือ่งต ีเปนเครือ่งดนตรทีีท่ำ�ใหเกิดเสียงโดยการใชของ�2�สิง่กระทบกันทำ�ใหสั่นสะเทือนเกิดเปนเสียง� ซึ่งอาจใชมือหรือไมตีก็ได� ในวงดนตรีไทยแบงออกเปน�3�ประเภท�คือ� (1) เครื่องตีที่ทำ ดวยไม

กลองทัด ตะโพนรำ�มะนา

5หนังสือเรียน รายวิชาพื้นฐาน ดนตรี–นาฏศิลป์ ป. 4

4) เครื่องเปา เปนเครื่องดนตรีที่ทำ�ใหเกิดเสียงโดยการใชลมเปา�

ปใน ขลุยเพียงออ

1.2เครื่องดนตรีสากล

ฝึกฝนดนตรี

� จับคูหรือรวมกลุมกับเพื่อนแลวฝกจำ�แนกประเภทของเครื่องดนตรีไทย� โดยใช

ภาพเคร่ืองดนตรีหลาย� ๆ� ภาพแลวใหเพื่อนชูภาพข้ึนทีละภาพใหอีกคนทาย� และ

บันทึกวาทายถูกกี่ชื่อแลวสลับกันทาย�ฝกฝนบอย�ๆ�จนทายถูกทุกชื่อและเร็วขึ้น�

เครื่องสาย เครื่องลมไม เครื่องลมทองเหลือง

เครื่องตีหรือเครื่องกระทบ

เครื่องลิ่มนิ้วหรือคีย์บอร์ด

แบงเปน

เครื่องดนตรีสากล

ไวโอลิน วิโอลา วิโอลอนเชลโล ดับเบิลเบส

1) เครื่องสาย เปนเคร่ืองดนตรีที่มีสาย� ทำ�ใหสายสั่นสะเทือนดวยการ ดีดหรือการสี�สายที่ใชอาจเปนโลหะหรือเอ็น�และมีกลองเสียงซึ่งใชขยายเสียงทำ�ใหเสียงดัง�

6 หนังสือเรียน รายวิชาพื้นฐาน ดนตรี–นาฏศิลป์ ป. 4

2) เครื่องลมไม เปนเครื่องดนตรีที่แตเดิมทำ�ดวยไม�แตในปจจุบันอาจทำ�ดวยวัสดุอื่น�ๆ�ใชการเปาลมทำ�ใหเกิดเสียง�

ฟลูต คลาริเน็ต แซ็กโซโฟน

4) เครื่องตีหรือเครื่องกระทบ�เปนเครื่องดนตรีที่ใชการตีทำ�ใหเกิดเสียง

3) เครื่องลมทองเหลือง เปนเครื่องดนตรีที่ทำ�ดวยทองเหลือง� ใชการ เปาลมทำ�ใหเกิดเสียง

ทรัมเปต เฟรนชฮอรน ทูบา

กลองสแนร

กลองทิมพะนี

ไวบราโฟน

7หนังสือเรียน รายวิชาพื้นฐาน ดนตรี–นาฏศิลป์ ป. 4

อิเล็กโทนเปยโน

5) เครือ่งล่ิมนิว้หรือคีย์บอร์ด เปนเครือ่งดนตรทีีมี่ลิม่น้ิวเรยีงกนัเปนแถว�สำ�หรับกดดวยนิ้วมือเพื่อทำ�ใหเกิดเสียง

ฝึกฝนดนตรี

� จับคู หรือรวมกลุ มกับเพื่อนแลวฝกจำาแนกประเภทของเครื่องดนตรีสากล� โดยใชภาพเครื่องดนตรีหลาย� ๆ� ภาพแลวใหเพื่อนชูภาพขึ้นทีละภาพใหอีกคนทาย�และบันทึกวาทายถูกก่ีช่ือแลวสลับกันทาย�ฝกฝนบอย�ๆ�จนทายถูกทุกช่ือและเร็วข้ึน

2.เสียงของเครื่องดนตรี

� เสียงของเครือ่งดนตรทีีเ่ราไดยนิมลัีกษณะของเสียงทีแ่ตกตางกัน�เพราะ แตละชนิดจะมีรูปราง� ลักษณะ� สวนประกอบ� และกลไกในการเกิดเสียงที่ แตกตางกัน�และมีคุณภาพของเสียงที่เปนลักษณะเฉพาะ�เสียงดนตรีที่เกิดขึ้นจะมีลักษณะอยางไรนั้น� ขึ้นอยูกับการนำ�เอาเครื่องดนตรีชนิดตาง� ๆ�มาผสมเปนวง�เสียงที่เกิดขึ้นก็จะมีลักษณะที่แตกตางกันไป�เชน

เสียงของเครื่องดนตรี

เครื่องดีด เครื่องสี เครื่องตี เครื่องเปา

ที่เกิดจาก

8 หนังสือเรียน รายวิชาพื้นฐาน ดนตรี–นาฏศิลป์ ป. 4

2.1เสียงดนตรีที่เกิดจากเครื่องดนตรีประเภทเครื่องดีด

� มีลักษณะของเสียงที่ขาดจากกัน� เสียงจะไมตอเนื่อง� สามารถใหความรูสึกสนุกสนาน�และเราใจ�เชน�เสียงจะเข�เสียงพิณ�เสียงกีตาร�เปนตน

2.2เสียงดนตรีที่เกิดจากเครื่องดนตรีประเภทเครื่องสี

มลีกัษณะของเสยีงทีต่อเนือ่งกนัใหความรูสกึออนหวาน�และไพเราะนาฟง�ซึ่งสามารถสรางอารมณใหเกิดขึ้นไดเปน� อยางดี� เชน� เสียงซอ� เสียงไวโอลิน�เปนตน�

2.3เสียงดนตรีที่เกิดจากเครื่องดนตรีประเภทเครื่องตี

� มเีสยีงดงัชัดเจน�ฟงแลวรูสึกถึงความสนุกสนาน�ความเขมแขง็�เชน�เสยีงระนาด�เสียงกลองชนิดตาง�ๆ�เปนตน

2.4เสียงดนตรีที่เกิดจากเครื่องดนตรีประเภทเครื่องเปา

� มีลักษณะของเสียงท่ีตอเน่ืองกัน� สามารถเปาเลียนเสียงไดใกลเคียงกับเสียงรองมากที่สุด�และใหความรูสึกไดหลาย�ๆ�แบบ�ทั้งออนหวาน�โศกเศรา�สนกุสนาน�ยิง่ใหญ�เชน�เสียงขลุย�เสียงปตาง�ๆ �เสยีงแซก็โซโฟน�เสยีงทรมัเปต�

เปนตน

ฝึกฝนดนตรี

� รวมกลุมกบัเพือ่นแลวฟงเสยีงของเครือ่งดนตรแีตละชนดิหรอืแตละประเภท�แลวเปรยีบเทยีบความแตกตางระหวางเสยีงของเครือ่งดนตรแีตละชนดิหรอืแตละประเภทวามีความแตกตางกันอยางไร�และใหความรูสึกอยางไร�

9หนังสือเรียน รายวิชาพื้นฐาน ดนตรี–นาฏศิลป์ ป. 4

3.การใชและการดูแลรักษาเครื่องดนตรีเบื้องตน

เครื่องดนตรีที่นำ�มาเลนตองคอยดูแลรักษาเปนอยางดี�การหยิบหรือวาง

ควรทำ�เบา�ๆ �ไมโยนเลน�หมัน่ตรวจดวูามสีวนใดบางทีช่ำ�รดุแลวแจงใหครทูราบ�

เพื่อซอมแซมใหใชงานได� และเมื่อเลนเสร็จแลวควรทำ�ความสะอาด� เก็บเขาที่

ใหเรียบรอย

3.1การใชและการดูแลรักษาเครื่องดนตรีไทย

1) เครือ่งดดี เมือ่เลกิใชบรรเลง�ใหทำ�ความสะอาดตวัเครือ่งโดยใชผาสะอาดเชด็และคลมุดวยผาทีเ่ยบ็เขารปู�แลวนำ�ไปเก็บไวในตู 2) เคร่ืองส ีเมือ่ใชแลวหรอืหลงัจากเลกิใชจะตองคลายสายเสียกอน�โดยหมุนลูกบิดลงเพื่อใหสายหยอนลงเล็กนอย�แลวเลื่อนหมอนรองสายมาไวตรงขอบกะโหลก�ทำ�ความสะอาดโดยเช็ดดวยผาแหง�แลวนำ�ไปแขวนหรือใสถุง�นำ�ไปเก็บในตูใหมิดชิด 3) เครื่องตี (1) เครื่องตีประเภทเครื่องหนัง ไมควรเก็บไว�ในที่ที่มีความชื้นมาก�เพราะอาจทำ�ใหหนงัหนากลองหรือช้ินสวนทีท่ำ�ดวยหนงัเกดิการหยอนยานหรอืเนาเหม็นได�

การใชและการดูแลรักษา

เครื่องดนตรีเบื้องตน

การใชและการดูแลรักษาเครื่องดนตรีไทย

การใชและการดูแลรักษาเครื่องดนตรีสากล

แบงเปน

10 หนังสือเรียน รายวิชาพื้นฐาน ดนตรี–นาฏศิลป์ ป. 4

(2) เครื่องตีประเภทเครื่องกำ กับจังหวะ ควรปฏิบัติดังนี้� � � –��ควรมีหีบหรือกลองเก็บเครื่องกำากับจังหวะโดยเฉพาะ� หรือเก็บไวในตู� เคร่ืองดนตรีเหลานี้ มีขนาดเล็ก�อาจเกิดการสูญหายได� � � –��ไมควรเก็บรวมกันเปนกอง� เพราะ ไมสะดวกตอการใช�หรืออาจกระทบกระแทกกันทำ�ใหเสียหายได� � � –�ทำ�ความสะอาดใหเรียบรอยทั้งกอนและหลังการใช 4) เครื่องเปา� � (1)�ทำาความสะอาดดวยผานุ มที่สะอาดทั้ง ดานในและดานนอกตัวเครื่อง� � (2)�ไมควรโยนเครื่องเปาเลน� เพราะอาจทำ�ให�พลาดตก�ทำ�ใหเครื่องเปาแตก�หัก�หรือชำ�รุดได� � (3)�ใสกลองหรือถุงใหเรียบรอย�แลวเก็บในที่ปลอดภัย

ฝึกฝนดนตรี

� ฝกทำ�ความสะอาดเครือ่งดนตรไีทยแตละประเภทตามหลกัปฏิบตัใินการดแูลรกัษาเคร่ืองดนตรีอยางถูกวิธี� หรือหลังจากการบรรเลงเครื่องดนตรีแตละชนิดหรือ แตละประเภท�ใหปฏบิตัติามวิธกีารดแูลรกัษาเครือ่งดนตรเีบือ้งตนกอนเปนลำ�ดบัแรก�เพื่อใหเครื่องดนตรีมีอายุการใชงานที่นานขึ้น

3.2การใชและการดูแลรักษาเครื่องดนตรีสากล

1) การใชเครื่องดนตรี (1) การจับและถือเครื่องดนตรี จับและถือเครื่องดนตรีแตละชนิดใหถกูตองตามลักษณะของเคร่ืองดนตรชีนดินัน้�ๆ �และใหเปนไปตามธรรมชาต�ิทาทางท่ีถูกตองจะชวยใหการบรรเลงมีความคลองแคลว� สงางาม� ทำ�ใหการ บรรเลงเปนไปดวยดี

11หนังสือเรียน รายวิชาพื้นฐาน ดนตรี–นาฏศิลป์ ป. 4

การจับและถือเครื่องดนตรีสากลที่ถูกตอง

(2) การประกอบและการถอดเครือ่งดนตร�ีเครือ่งดนตรแีตละชนดิมีลักษณะ�สวนประกอบ�และหลักกลไกที่แตกตางกันไป�บางชนิดอาจประกอบและถอดงาย�แตก็มบีางชนดิที่มีสวนประกอบที่ซบัซอน�ทำ�ใหการประกอบหรือการถอดยากลำ�บากมากขึ้น�ควรศึกษาวิธีประกอบและวิธีถอดสวนตาง�ๆ�ของเครือ่งดนตรนีัน้อยางละเอียด�เพือ่ใหการประกอบและการถอดเครือ่งดนตรเีปนไปอยางถูกตอง 2) การดูแลรักษาเครื่องดนตรี (1) เครื่องดนตรีประเภทเครื่องสาย เมื่อใชแลวตองลดสายทุกครั้ง�เช็ดเหงื่อตามสายและลำ�ตัวใหทั่วดวยผานุม�ๆ�ที่สะอาด�เก็บใสกลองใหเรียบรอย� แลวนำ�ไปเก็บในที่ปลอดภัย� ถาสายขาดหรือลำ�ตัวชำ�รุดตองซอมแซมใหอยูในสภาพพรอมใชเสมอ (2) เคร่ืองดนตรีประเภทเคร่ืองเปา เม่ือเลิกใชแลวใชผานุมเช็ดภายใน�ทอลมทุกทอใหแหงสนิท� เช็ดรอยนิ้วมือในสวนทั่ว� ๆ� ไปใหสะอาด� หยอด น้ำ�มันตามจุดกระเดื่องนิ้วที่เสียดสีกัน�เชน�ขอตอ�สปริง�สกรูว�ดวยน้ำ�มันที่ใชหยอดโดยเฉพาะ� สวนประกอบท่ีเปนไมกอกถาฝดหรือแหงใหทาดวยวาสลีน�ทาไมกอก� อยาใหนวมเครื่องเปาประเภทเครื่องลมไมโดนน้ำ�มันเด็ดขาด� เมื่อทำ�ความสะอาดแลวเก็บใสกลองใหเรียบรอย�นำ�ไปเก็บไวในที่ปลอดภัย

WEB GUIDE

12 หนังสือเรียน รายวิชาพื้นฐาน ดนตรี–นาฏศิลป์ ป. 4

(3) เครื่องดนตรีประเภทเครื่องตี�แบงออกเปน�2�ลักษณะ�คือ (3.1) เครื่องตีที่มีระดับเสียง � � � � � –�ควรใชผาที่นุ มเช็ดทำาความสะอาดทุกครั้งหลังจากบรรเลงเสร็จ�เพื่อปองกันฝุนละออง�� � � � � –�ควรมีถุง� กระเปา� หรือกลองไวสำ�หรับใสเฉพาะ�หรือ อาจมีผาสำ�หรับไวคลุมเครื่องดนตรี�เพื่อปองกันฝุนละอองจับ� � � � � –� ไมควรนำ�สิ่งของอ่ืน� ๆ� วางบนตัวเคร่ือง� เพราะอาจทำ�ใหชำ�รุดได (3.2) เครื่องตีที่ไมมีระดับเสียง � � � � � –�สำ�หรับกลองใหญและกลองเล็ก�ควรตีดวยไมตีเฉพาะของแตละเครื่องเทานั้น�เพื่อปองกันหนากลองแตก� � � � � –�ควรมีผาคลุม�กลอง�กระเปา�หรือเก็บไวในตูที่มิดชิด�เพื่อปองกันฝุนละอองจับ� � � � � –� ไมควรวางเคร่ืองซอนกัน�เพราะจะทำ�ใหหนากลองหยอนหรือขาดได� � � � � –�สำ�หรบัฉาบ�เม่ือบรรเลงเสรจ็ควรเก็บใสกระเปาหรอืถุงสำ�หรับใสฉาบโดยเฉพาะ� เนื่องจากเปนเครื่องดนตรีที่มีความคมและบาง�อาจเกิดอันตรายได

ฝึกฝนดนตรี

� รวมกลุมกับเพือ่นแลวรวมกันศกึษาวธิกีารใชและการดแูลรกัษาเครือ่งดนตรีสากล แตละชนดิหรือแตละประเภทอยางละเอยีดเพิม่เติมจากครดูนตรหีรอืแหลงการเรยีนรู อื่น�ๆ�แลวนำ�มาปฏิบัติสาธิตใหเพื่อน�ๆ�ในชั้นเรียนดูและฝกปฏิบัติตาม

http://www.thaicontemp.com

13หนังสือเรียน รายวิชาพื้นฐาน ดนตรี–นาฏศิลป์ ป. 4

เครื่องดีด เครื่องตีเครื่องสี เครื่องเปา

เครื่องสาย เครื่องตีหรือเครื่องกระทบเครื่องลมทองเหลืองเครื่องลมไม เครื่องลิ่มนิ้วหรือคียบอรด

•�สนุกสนาน•�ใหเสียงที่ไมตอเนื่อง

•�เสียงดัง•�สนุกสนาน

•�ออนหวาน•�ใหเสียงที่ตอเนื่องกัน

•�ใหความรูสึก� หลายแบบ�เชน�� ออนหวาน� โศกเศรา�

สนุกสนาน

สรุป

แบงเป็น

เครื่องดนตรี

ไดแก

เชน

เชน

1. ประเภทของเครื่องดนตรี

2. สัญลักษณ์ทางดนตรี

3. การใชแ้ละดแูลรกัษาเครือ่งดนตรีเบือ้งตน้

1.1 เครื่องดนตรีไทย

1.2 เครื่องดนตรีสากล

ไดแก

เชน

เชน

เชน

เชน

เชน

เชน

ไดแก

2.1 เสียงดนตรีที่เกิดจากเครื่องดนตรีประเภทเครื่องดีด

3.1 การใชและดูแลรักษาเครื่องดนตรีไทย

2.2 เสียงดนตรีที่เกิดจากเครื่องดนตรีประเภทเครื่องสี

3.2 การใชและดูแลรักษาเครื่องดนตรีสากล

2.3 เสียงดนตรีที่เกิดจากเครื่องดนตรีประเภทเครื่องตี

2.4 เสียงดนตรีที่เกิดจากเครื่องดนตรีประเภทเครื่องเปา

14 หนังสือเรียน�รายวิชาพื้นฐาน�ดนตรี–นาฏศิลป�ป.�4

� 1.��ฟงเสียงเครื่องดนตรีไทยและสากล�แลวจินตนาการถึงภาพของเสียงเครื่องดนตรีที่ไดยิน�และบอกวาเปนเสียงเครื่องดนตรีอะไร� 2.��แตละคนเลือกเครื่องดนตรีเพื่อฝกเลนตามความสนใจ�

� เลอืกปฏิบตัโิครงงานตอไปนีต้ามความสนใจ�หรอืคดิโครงงานขึน้เองโดยขอคำ�แนะนำ�จากครู�แลวปฏิบัติตามขั้นตอนการทำ�โครงงาน� 1.��โครงงานเปรียบเทียบเสียงเครื่องดนตรีไทยและเสียงเครื่องดนตรีสากลแตละประเภท� วาเสียงของเครื่องดนตรีแตละชนิดใหความรูสึกแตกตาง�กันอยางไร� 2.��โครงงานคนควาและรวบรวมเคร่ืองดนตรีไทยและเคร่ืองดนตรีสากล�แตละประเภทวามีอะไรบาง

•� ใชความรูในหนวยการเรยีนรูนีใ้นการจำ�แนกประเภทของเครือ่งดนตรีที่พบเห็นในที่ตาง�ๆ�และรูจักเสียงของเครื่องดนตรีแตละชนิด�รวมทั้งใชและดูแลรักษาเครื่องดนตรีไดอยางถูกตองและปลอดภัย

¡Ô¨¡ÃÃÁàʹÍá¹Ð

â¤Ã§§Ò¹

¡ÒûÃÐÂØ¡µ�㪌㹪ÕÇÔµ»ÃÐ¨Ó Çѹ

� 1.��เครื่องดนตรีไทยแบงออกเปนกี่ประเภท�อะไรบาง� 2.��เครื่องดนตรีสากลแบงออกเปนกี่ประเภท�อะไรบาง� 3.��เสียงของเครื่องดนตรีแตละประเภทมีลักษณะเปนอยางไร� 4.�การดูแลรักษาเครื่องดนตรีมีประโยชนอยางไรบาง

¤Ó ¶ÒÁ·º·Ç¹