1

ธรณวทยาจงหวดเพชรบรณ

"เมองมะขามหวาน อทยานน าหนาว ศรเทพเมองเกาเขาคออนสรณ นครพอขนผาเมอง"

1.บทน า (Introduction)

จงหวดเพชรบรณ เมอครงโบราณนาจะชอวาเมอง “เพชบระ” ตามทปรากฏในจารกลานทองค า

ทพบจากเจดยทรงพมขาวบณฑ วดมหาธาต ซงหมายถงเมองแหงพชพนธธญญาหาร ตอมาภายหลงได

เปลยนเปน “เพชรบรณ” มความหมายเปนเมองทอดมดวยเพชร และไดน าไปใชเปนสวนหนงของตรา

สญลกษณประจ าจงหวด

จากการศกษาทางดานประวตศาสตรและโบราณคดทผานมา พบวามรองรอยหลกฐานการตงถน

ฐานของมนษยในพนทจงหวดเพชรบรณ ปรากฏอยตงแตสมยกอนประวตศาสตรเรอยมา จนกระทงถงใน

สมยประวตศาสตรอยางตอเนอง โดยในสมยกอนประวตศาสตรทมนษยยงไมรจกการใชตวอกษรในการ

บนทก สอสารและถายทอดนน พบวามนษยในสมยนน มการด ารงชวตอยดวยการ อาศยอยในถ าเพงผา

รจกเพาะปลกพชบางชนด เลยงสตว มเทคโนโลยในการผลตเครองมอเครองใชแบบงายๆ เชอในเรอง

ธรรมชาต และมประเพณการฝงศพ จนกระทงพฒนาขนเปนสงคมเมองขนาดใหญและมเทคโนโลยในการ

ผลตทซบซอนมากขน เปนล าดบ

บรเวณทปรากฏรองรอยในสมยกอนประวตศาสตรนน พบหลายพนทของจงหวด ไดแก ดาน

ทศตะวนตกทอ าเภอวงโปง อ าเภอชนแดน พบเครองมอเครองใชประเภทหนขด เชน ก าไลหน และขวาน

หน ก าหนดอายอยในราว 3,000-4,000 ปมาแลว ดานทศใตทอ าเภอบงสามพน อ าเภอวเชยรบร และ

ทอ าเภอศรเทพ ซงมเมองโบราณศรเทพ เปนเมองทมพฒนาการมาอยางตอเนองยาวนาน รวมทงเปน

เมองโบราณในยคตนประวตศาสตรทมขนาดใหญและเกาแกทสดในจงหวดเพชรบรณ มอายเกาแกไปกวา

2,000 ป และยงถอไดวาแหลงโบราณคดทพบบรเวณนมวฒนธรรมทเกยวเนองกบชนชนโบราณในจงหวด

ลพบรและบรเวณลมแมน าปาสกอกดวย

บรเวณดานทศเหนอทอ าเภอหลมสก อ าเภอหลมเกา และอ าเภอเมองเพชรบรณ ในปจจบนได

พบหลกฐานทเกยวเนองกบชมชนสมยกอนประวตศาสตรเชนเดยวกน ทงชนสวนโครงกระดกมนษยทฝง

รวมกบสงของเครองใช เครองประดบท าจากโลหะ แกว หน และพบตะกรนโลหะ ซงเปนหลกฐาน

ทางดานโลหกรรมในพนทแถบน

ตอมาเมอมนษยรจกการใชตวอกษรแลว ไดถอวาเขาสชวงสมยประวตศาสตร โดยอาจเรม

นบตงแต สมยทรบวฒนธรรมทวารวด หลกฐานทปรากฏชดเจนในชวงนไดแกทเมองศรเทพ ซงเปน

เมองโบราณทมคน าคนดนลอมรอบ และมรองรอยการตดตอสมพนธกบแหลงชมชน ซงมวฒนธรรมแบบ

ทวารวดในทราบลมแมน าปาสกและแมน าเจาพระยา มศาสนสถานทเปนสถปเจดยเนองในศาสนาพทธ

เชน เขาคลงใน และเขาคลงนอก โบราณวตถทเกยวเนองกบศาสนา ทงธรรมจกร พระพทธรป และพระ

โพธสตวจ านวนมาก มจารกอกษรปลลวะและหลงปลลวะ จารกเนอหาเกยวศาสนาเปนสวนใหญ มอายอย

ในชวง 1,200-1,400 ปมาแลว

2

ในชวงประมาณ 800-900 ปมาแลว อทธพลของเขมรไดแผมาถงเมองศรเทพเชนเดยวกน

กบ เมองโบราณในเขตภาคตะวนออก ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และภาคกลางของประเทศไทย มรป

เคารพและปราสาทอทธพลเขมรสรางขนเนองในศาสนาฮนด เชน ปรางคศรเทพ ปรางคสองพนอง และ

ปรางคฤาษ จนกระทงถงรชสมยของพระเจาชยวรมนท 7 กษตรยแหงเขมรทแผขยายอ านาจมาถงดนแดน

แถบน เมองศรเทพกเจรญอยเปนชวงสดทาย และหลงจากนนรองรอยของเมองเมองนกไดขาดหายไป

ในชวงสมยสโขทย เมองเพชรบรณมฐานะเปนเมองแวนแควนดานตะวนออกเฉยงใต พอขน

รามค าแหงไดแผขยายอาณาเขตอยางกวางขวาง ซงมขอความตอนหนงกลาวถงการแผขยายมาถงพนทดาน

ตะวนออกของสโขทย ตามศลาจารกพอขนรามค าแหงหลกท 1 ดานท 4 และศลาจารกหลกท 93

วดอโศการาม ดานท 2 พ.ศ.1949

จากศลาจารกหลกท 1 ค าวา “ลมบาจาย” นน เชอวาไดแกเมองหลมเกา และศลาจารกหลก

ท 93 ค าวา “วชชประ” เชอวาเปนเมองเพชรบรณ แสดงใหเหนวาอาณาเขตของกรงสโขทย ในสมยพอ

ขนรามค าแหงมหาราชและสมยพระมหาธรรมราชาลไทย (พ.ศ.1911) มเมองเพชรบรณเปนรฐสมากอนท

กรงสโขทยจะรงเรองขนมานน จารกสโขทยหลกท 2 (จารกวดศรชม) ไดปรากฏชอ พอขนผาเมอง (โอรส

พอขนนาวน าถม ผครองเมองราด) รวมกบพอขนบางกลางหาว ท าการยดเมองสโขทยคนจากขอมสมาส

โขลญล าพง และไดใหพอขนบางกลางหาวเปนกษตรยครองเมองสโขทยตอไป ชาวเพชรบรณจงเคารพ

นบถอและไดสรางอนสาวรยของทานไวทอ าเภอหลมสก เพอร าลกถงคณความดของพระองคสบไป

หลกฐานทางโบราณคดซงเปนสงชชดวา "เมองเพชรบรณ" เปนรฐสมาของสโขทย ไดแก พระ

เจดยทรงดอกตมหรอทรงพมขาวบณฑ ของวดมหาธาตเมองเพชรบรณ เชนเดยวกบวดมหาธาตของสโขทย

เมองอนๆ ซงจดวาเปนสถาปตยกรรมแบบสโขทยแท และในการขดคนทางโบราณคดทพระเจดยทรงดอก

บวตม วดมหาธาต เมองเพชรบรณ ของกรมศลปากร เมอ พ .ศ. 2510 ไดพบศลปวตถมากมาย เชน

เครองสงคโลกของไทย และเครองถวยกบตกตาจน

ในสมยอยธยา เมองเพชรบรณขนกบกรงศรอยธยา ในชวงพระบรมไตรโลกนาถ (พ.ศ.1991

-2031) ไดกลาวถงศกดนาขาราชการทมยศสงสด มศกดนาหนงหมน หนงในนน ไดแก พระยาเพชร

รตนสงคราม (ประจ าเพชรบรณ) และในชวงเวลาเดยวกน เมองศรถมอรตน (ศรเทพ) ขนท าเนยบเปน

หวเมองรวมอยดวย ผด ารงต าแหนงผวาราชการเมองเปนท พระศรถมอรตน ตามชอเขาแกวหรอเขาถมอ

รตน ซงเปนเขาส าคญของเมอง เมองเพชรบรณยงถกกลาวถงอกหลายครงในฐานะหวเมองส าคญ ดง

ปรากฏในพงศาวดารไทยรบพมา สรปความไดวาในสมยสมเดจพระมหาจกรพรรดไดถกพระเจาหงสาวด

บเรงนองแหงพมายกทพมาต ไดมกองทพจากพระไชยเชษฐาธราชแหงนครเวยงจนทนในฐานะพนธมตร

ยกทพมาชวยทางดานนครไทย เขามาทางเมองเพชรบรณ

ในสมยพระมหาธรรมราชา เกดเหตการณพระยาละแวกเจาแผนดนเขมร ยกทพมารกราน

หลายครง ในพ.ศ.2125 พระยาละแวกสงทพโดยมพระทศราชาและพระสรนทรราชาเขาตเมอง

นครราชสมา เมอไดแลวจงเตรยมเคลอนทพไปตเมองสระบร ในคราวนนสมเดจพระนเรศวรมหาราช ได

ใหพระศรถมอรตน(เจาเมองศรเทพ สมยนนเรยกวาเมองทาโรง) และพระชยบร (เจาเมองชยบาดาล)

เปนผน ากองทพหวเมองเขารวมขบไลขาศกจนแตกพายไป

3

สมเดจกรมพระยาด ารงราชานภาพ ทรงวเคราะหวา เมองเพชรบรณสรางข นมา 2 ยคบน

บรเวณเดยวกน ยคแรกคงอยในเวลาทเมองสโขทยหรอพษณโลกเปนศนยกลางการปกครอง เพราะสราง

เมองเอาล าน าปาสกไวกลางเมองลกษณะเดยวกบเมองพษณโลก แนวก าแพงเมองกวางยาวดานละ 800

เมตร ยคท 2 นาจะสรางขนในสมยสมเดจพระนารายณมหาราชแหงกรงศรอยธยา ดวยมปอมและก าแพง

ลกษณะเดยวกบปอมก าแพงเมองทสรางทลพบร เปนแตรนแนวก าแพงเมองเลกลงกวาเดม

สมยกรงธนบร พ.ศ. 2318 กองทพพมาโดยอะแซหวนก ยกทพมาตกรงธนบร ไดลอมเมอง

พษณโลกไว เจาพระยาจกร (พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช) และเจาพระยาสรสห ได

ตฝาน าทพออกมาได และมาชมนมพกทพสะสมเสบยงทเมองเพชรบรณ

ในชวงสมยตนกรงรตนโกสนทร ชอเมองเพชรบรณและศรเทพ (สเทพ) ยงปรากฏในเอกสาร

สมดไทยด าใบบอกขาวการสวรรคตของรชกาลท 2 ในฐานะหวเมองขนกรมมหาดไทย

ในสมยรชกาลท 3 มการยกฐานะของเมองและเปลยนชอเมองจากศรเทพเปนวเชยรบร และสราง

เมองหลมสกขน โดยสมเดจกรมพระยาด ารงราชานภาพสนนษฐานวา เดมบรเวณหลมเกาม “เมองลม”

หรอ “เมองหลม” ในสมยสโขทยซงเปนเมองทชาวเวยงจนทนและหลวงพระบางมาอาศยอยจ านวน

มาก ตอมาในสมยรชกาลท 4 มการเปลยนแปลงนามเจาเมองเพชรบรณและเมองวเชยรบร ซงใชชอเดม

มาแตสมยอยธยา

ในสมยรชกาลท 5 ป มการรวบรวมหวเมองตามชายแดนทส าคญตงเปนเขตการปกครองใหม

ข นเปนมณฑล ในปพ.ศ.2442มณฑลเพชรบรณไดตงขนเปนอสระเนองจากทองทมภเขาลอมรอบ การ

คมนาคมกบมณฑลอนไมสะดวก ล าบากแกการตดตอราชการ และโอนเมองหลมสก อ าเภอหลมเกา

อ าเภอวงสะพง มาข นกบมณฑลเพชรบรณ ยบเมองวเชยรบรเปนอ าเภอ โอนอ าเภอบวชม อ าเภอชย

บาดาลข นกบเมองเพชรบรณ มณฑลเพชรบรณจงมสองเมอง คอ หลมสก กบเพชรบรณ ผบรหาร

ราชการเปนต าแหนงขาหลวงเทศาภบาล ผด ารงต าแหนงคนแรก คอ พระยาเพชรรตนสงคราม (เฟอง)

พ.ศ.2447 ไดยบมณฑลเพชรบรณ และไดตงเปนมณฑลอกในป พ.ศ.2450 และไดยบอก

ครงในป พ.ศ.2459 จงหวดเพชรบรณในขณะนนม 4 อ าเภอ ไดแก อ าเภอเมอง อ าเภอวดปา(หลมสก)

อ าเภอวเชยรบร และกงอ าเภอชนแดนจนกระทง พ.ศ.2476 ไดยกเลกมณฑลตางๆทวประเทศ

ในสมยรชกาลท 6 มหลกฐานเอกสารแสดงใหเหนวา ทกอ าเภอมคนหลายเชอชาตอาศยอย

คละกนไป ทงชาวจน พมา ลาว เขมร เงยว แขก มอญ มอาชพท าไรยาสบ ท านา ท าไรออย และเลยงไหม

ชวงปลายสงครามโลกครงท 2 ในสมยรฐบาลจอมพล ป. พบลสงคราม ป พ.ศ.2486 ได

วางแผนการจดสรางนครบาลเพชรบรณ เพอเปนเมองหลวงแหงใหม แทนกรงเทพฯ โดยใหกรงเทพฯ

เปนเมองทา ในขณะเดยวกนกใชเพชรบรณเปนฐานทพในการขบไลญปนดวย และตงอยในท าเลท

เหมาะสม สามารถตดตอกบประเทศจนโดยผานพมาและลาวไดสะดวกเชนกน นอกจากนแลวหากเกด

เหตการณในภาวะสงคราม การขดแยงระหวางประเทศ ญปน สหรฐอเมรกา และองกฤษในขณะนน

เพชรบรณจะเปนสถานททปลอดภย แตเนองจากระเบยบการบรหารนครบาลเพชรบรณไมผานความ

เหนชอบจากสภาผแทนราษฎร ท าใหตองยกเลกไป แตอยางไรกตามไดมการพฒนาปรบปรง และสราง

4

สงอ านวยความสะดวกทงอาคารสถานทขนมากมายในจงหวดเพชรบรณ ณ ชวงเวลาน และท าใหเปนทรจก

อยางกวางขวางขน

ในชวงระหวางป พ.ศ.2510–2525 บรเวณพนทรอยตอ 3 จงหวด (เพชรบรณ พษณโลก

และเลย) พรรคคอมมวนสตแหงประเทศไทยทตองการยดอ านาจและเปลยนแปลงการปกครอง ไดแทรก

ซมและครอบครอง มผกอการรายเขาตอสกบฝายรฐบาล หลงจากทสรบเปนเวลา 14 ปเศษ รฐบาลจง

ไดรบชยชนะ ปจจบนจงยงมสถานทหลงเหลออยเปนอนสรณบนเทอกเขาคอทเคยเปนสมรภมการสรบ

ทางอดมการณ และกลายเปนสถานททองเทยวอกแหงหนงในปจจบน หลงจากนนเมองเพชรบรณกม

รปแบบการปกครองดงเชนในปจจบน

กลาวโดยสรปไดวา พนทของจงหวดเพชรบรณ มหลกฐานการปรากฏอยของชมชนในแถบลม

แมน าปาสกมาตงแตสมยกอนประวตศาสตรตอนปลาย จากนนไดรบอารยธรรมจากภายนอก ไดแก

วฒนธรรมทวารวดและวฒนธรรมเขมรโบราณ ท าใหชมชนเหลานนมพฒนาการดานตางๆจนกลายเปน

สงคมเมองขนาดใหญสบมา เมอเขาสชวงสมยสโขทย เมองเพชรบรณมฐานะเปนเมองแวนแควนของกรง

สโขทย และในสมยกรงศรอยธยา มเมองเพชรบรณและเมองศรเทพเปนเมองส าคญและตอเนองจนถง

ชวงสมยรตนโกสนทร ตอมาไดมการเปลยนแปลงและแบงเขตการปกครองอกหลายครง จนครงหนง

เมองเพชรบรณเกอบมฐานะเปนเมองหลวงของประเทศไทยแทนกรงเทพฯ ในสมยจอมพล ป.พบล

สงคราม และหลงจากนนไดมการปรบปรงพฒนาดานตางๆมากมาย จนกระท งเปนเมองเพชรบรณใน

ปจจบน(ทมา: www.phetchabun.go.th)

2. ภมศาสตร(Geography) จงหวดเพชรบรณเปนจงหวดทมแนวเขตตดตอระหวางภาคเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และภาค

กลางประมาณเสนรงท 16 องศาเหนอ กบเสนแวงท 101 องศาตะวนออก มพนทประมาณ12,668.42

ตารางกโลเมตร หรอประมาณ 7,917,760 ไร สวนทกวางทสดของจงหวดจากดานตะวนออกถงตะวนตก

กวาง 55 กโลเมตร สวนทยาวทสดวดจากเหนอสดถงใตสดยาว 296 กโลเมตร สงจากระดบน าทะเล

ประมาณ 114 เมตร อยหางกรงเทพ 346 กโลเมตร มอาณาเขตตดตอกบจงหวดใกลเคยงดงน

- ทศเหนอ ตดตอกบ จงหวดเลย

- ทศใต ตดตอกบ จงหวดลพบร

- ทศตะวนออก ตดตอกบจงหวดขอนแกนและชยภม

- ทศตะวนตก ตดตอกบ จงหวดพษณโลก นครสวรรคและพจตร

2.1 ลกษณะภมประเทศ

สภาพภมประเทศทวไปของจงหวดเพชรบรณ ประกอบดวยภเขาเพชรบรณ เปนรปเกอกมารอบ

พนทดานเหนอของจงหวดเปนแนวขนานกนไปทงสองขางทศตะวนออกและทศตะวนตก คดเปนเนอท

ประมาณรอยละ 40 ของพนททงหมดมพนทราบอยตอนกลางและอ าเภอดานใตของจงหวด เปนพนทลาด

5

ชนจากเหนอลงใตมพนทปาไม 3,624,830 ไร คดเปนรอยละ 45.78 มแมน าปาสกเปนแมน าสายส าคญ

ทสดของจงหวด ไหลผานตอนกลางของจงหวดจากทศเหนอไปทศใตยาวประมาณ 350 กโลเมตร ตนน า

เกดจากภเขาผาลาในจงหวดเลยมหวยล าธารหลายสายเกดจากภเขาเพชรบรณ แมน าปาสกไหลผานอ าเภอหลม

เกา หลมสกเมองเพชรบรณ หนองไผ บงสามพน วเชยรบร และศรเทพ

2.2 ภมอากาศ

จงหวดเพชรบรณมภเขาลอมรอบจงท าใหอากาศรอนจดในฤดรอนหนาวจดในฤดหนาวโดยเฉพาะ

พนทอ าเภอน าหนาว เขาคอ และหลมเกาจะมอากาศหนาวทสด และบนพนทภเขาจะมอากาศเยนตลอดทงป

ในฤดรอนและฤดฝนจะมอณหภม 20-24 องศา ฤดรอนเรมในเดอนมนาคมถงเมษายนฤดฝนเรมเดอน

พฤษภาคมถงตลาคม และฤดหนาวในเดอนพฤศจกายนถงกมภาพนธของทกป

2.3 การคมนาคม

ทางรถยนต จากกรงเทพฯ ใชเสนทางหลวงหมายเลข 1 ถงจงหวดสระบรเลยไปจนถงสวน

พฤกษศาสตรพแค ตรงกโลเมตรท 125 แยกขวามอเขาทางหลวงหมายเลข 21 ผานอ าเภอชยบาดาล อ าเภอ

ศรเทพ อ าเภอวเชยรบรตอไปอกประมาณ 221 กโลเมตร ถงจงหวดเพชรบรณ รวมระยะทางประมาณ

346 กโลเมตรใชเวลาเดนทางประมาณ 5 ชวโมง หรอจากกรงเทพฯ ใชเสนทางหลวงหมายเลข 1 ถนน

พหลโยธนถงอ าเภอวงนอยแลวแยกเขาเสนทางหลวงหมายเลข 32 ผานจงหวดพระนครศรอยธยาอางทอง

สงหบร ชยนาท เขานครสวรรคแลว ใชเสนทางหมายเลข 117 ตรงเขาจงหวดพษณโลก จากนนใชทาง

หมายเลข 12 เสนพษณโลก - หลมสก เขาจงหวดเพชรบรณ รวมระยะทาง 547 กโลเมตร

6

แผนทภมประเทศจงหวดเพชรบรณ

7

3 ธรณวทยาทวไป (General geology)

จงหวดเพชรบรณเปนจงหวดทตงอยบรเวณขอบทราบสงโคราชและนอกจากนนยงเปนสวนหนง

แนวคดโคงเลย (Loie Fold Belt) จงท าใหจงหวดเพชรบรณมลกษณะทางธรณวทยาทคอนขางหลากหลาย

ประกอบดวย หนตะกอน หนแปร หนอคน ตะกอนกงแขงตว ตลอดจนตะกอนรวน มอายตงแตยคคารบอ

นเฟอรสถงยคควอเทอรนาร (ประมาณ 350 ลานป ถงปจจบน)

3.1ล าดบชนหน (Stratigraphy)

การล าดบชนหนของจงหวดเพชรบรณ อาศยหลกฐานจากซากดกด าบรรพทพบและการวางตวของชน

หนเปนหลก โดยการเทยบเคยงอายไดยดเอาแผนทธรณวทยา มาตราสวน 1:250,000 ระวางจงหวด

เพชรบรณ (จงพนธ จงลกษมณ และนเรศ สตยารกษ, 2522) ล าดบชนหนทพบในจงหวดพษณโลก เรยง

อายจากแกไปออนไดดงน

3.1.1 หนยคคารบอนเฟอรส (อาย286-360 ลานป)

หนยคนอยใน หมวดหนวงสะพง (Wang Sa Phang Formation) ปรากฏใหเหนเปนลกเขา

เลกๆ กระจดกระจายไมตอเนองทางดานตะวนตกของจงหวดเพชรบรณ บรเวณเขตอ าเภอชนแดน

ประกอบดวย หนดนดานกงหนชนวน สเทา หนดนดานสน าตาล สเทาแกมน าตาล หนเชรต สเทา หนทราย ส

น าตาลและหนกรวดมน

3.1.2หนยคคารบอนเฟอรสถงเพอรเมยน (อาย245-360 ลานป)

หนยคนพบกระจายเปนหยอมๆ ถดจากหนยคคารบอนเฟอรส ประกอบดวย หนทราย

หนทรายแปง หนดนดานและหนโคลน สด าถงสเทาแกมเขยว แสดงชนบางถงปานกลาง นอกจากนนบาง

บรเวณยงพบชนของหนกรวดมนและหนดนดานกงหนชนวน พบแผกระจายตวบรเวณทางดานตะวนตก

ของจงหวดเพชรบรณ กระจดกระจายไมตอเนอง จากบรเวณอเภอวงโปงลงมาทางทศใตถงบรเวณอ าเภอชน

แดนและทางดานตะวนตกเฉยงใตบรเวณบานซบสามคค อ าเภอวเชยรบร

3.1.3 หนยคเพอรเมยน (อาย 245-286 ลานป)

หนยคเพอรเมยนบรเวณจงหวดเพชรบรณ ประกอบดวยหมวดหนจ านวน 4 หมวดหน

เรยงล าดบจากแกไปหาออนไดดงน

หมวดหนตากฟา (Tak Fa Farmation) ประกอบดวย หนปนสเทาถงด า เปนชนหนาถง

ชนบาง พบหนเชรต สด า ทงแบบเปนกระเปาะ และเปนชนบางๆ บางบรเวณพบหนดนดาน สเทา ชนบาง

แทรกสลบ พบแผกระจายตวบรเวณทางตอนกลางของจงหวดเพชรบรณ และทางตอนกลางคอนไปทาง

ตะวนตกวางตวยาวตอเนองลงมาทางทศใตของพนท

8

หมวดหนผานกเคา (PhaNokKhao Formation) ประกอบดวย หนปน สเทา มทงทแสดงชน

และไมแสดงชน บรเวณตอนลางจะพบหนดนดาน สเทา สน าตาลแกมเหลอง และหนเชรต สเทา พบแผ

กระจายตวบรเวณอ าเภอชนแดนวางตวยาวตอเนองลงมาทางดานทศตะวนออกเฉยงใตจนถงบรเวณอ าเภอ

หนองไผ

หมวดหนหวนาค า (Hua Na Kham Formation) หนสวนใหญจะเปนหนตะกอนเนอ

ประสม โดยมหนปน (Limestone) เกดเปนเลนสหรอชนสลบประกอบดวยหนดนดาน สเทา หนทราย

สเหลอง หนทรายแปง (Siltstone) นอกนนบางทอาจจะพบหนชนภเขาไฟ (Pyroclastic Volcanic) พวกแอนด

ไซต (Andesite) ทฟฟ (Tuff) และหนกรวดภเขาไฟ (Agglomerate) พบแผกระจายตวบรเวณทางตอน

เหนอบรเวณอ าเภอน าหนาววางตวยาวตอเนองโดยรวมลงมาทางดานทศใตผานทางดานตะวนออกของ

จงหวดเพชรบรณจนถงทางดานใตของจงหวดบรเวณอ าเภอศรเทพ นอกจากนนยงพบบรเวณอ าเภอวงโปง

และทางตอนกลางของจงหวดวางตวยาวลงมาจนถงบรเวณอ าเภอหนองไผ

หมวดหนน าดก (Nam Duk Formation) ประกอบดวย หนดนดาน สเทาด า น าตาลแดง

หนทราย สน าตาลเหลอง น าตาลแดง แสดงชนเฉยงระดบขนาดเลกถงขนาดกลาง พบการคดโคงของชน

หนมาก มซลกาเปนตวเชอมประสาน บางบรเวณพบหนปนทมลกษณะเปนเลนซแทรกสลบ พบแผ

กระจายตวบรเวณทางตอนเหนอของจงหวดเพชรบรณบรเวณอ าเภอหลมเกาวางตวยาวตอเนองลงมาทาง

ทศใตจนถงทางตอนบนของอ าเภอวเชยรบร

3.1.4 หนยคไทรแอสซก (อาย 210-245 ลานป)

หมวดหนหวยหนลาด (Huai Hin Lat Formation) กลมหนโคราช (Korat Group)

ประกอบดวย หนกรวดมน หนทราย หนทรายเนอปน (calcarenite) และหนทรายแปง บางบรเวณอาจพบ

หนทมลกษณะกล ากงระหวางหนกรวดมนกบหนกรวดภเขาไฟ หนชดนบางบรเวณแทรกดนดวยหนอคน

ยคไทรแอสซกตอนบน ท าใหเกดการแปรสมผสกลายเปนหนควอตไซตสวนพวกทมเนอปนปนจะมแร

EpidoteDiopsideเกดรวมอยดวย บรเวณจงหวดเพชรบรณ ลกษณะสของเนอหนและองคประกอบของหน

อาจจะเปลยนแปลงไปบาง คอมกจะออกไปทางสแดงซงอาจเปนเพราะตนก าเนดของตะกอนสวนใหญเปน

หนไรโอไลทหรออาจเปนเพราะน าตนกวา พบแผกระจายตวบรเวณทางตอนเหนอวางตวตอเนองโดยรวม

ลงมาทางทศตะวนออกเฉยงใตจนถงบรเวณอ าเภอน าหนาวและดานตะวนออกของจงหวดเพชรบรณละ

ทางดานทศตะวนตกเฉยงใตของจงหวด

หมวดหนน าพอง (Nam Pong Formation) กลมหนโคราช (Korat Group) ประกอบดวย

หนทรายสน าตาลแกมแดง เทาแกมแดง เมดละเอยดถงปานกลาง การคดขนาดด เมดตะดอนคอนขางกลมถง

กลม แสดงชนหนาสลบชนบางพบเมดปนอยบรเวณตอนบนของแตละชน วางตวแทรกสลบกบหนทรายแปง

เนอปน สน าตาลแดงถงน าตาลแดงเขม และหนโคลนเนอปน สเทา เทามวง พบแผกระจายตวบรเวณทางตอน

เหนอวางตวตอเนองโดยรวมลงมาทางทศตะวนออกเฉยงใตตามแนวขอบของหมวดหนหวยหนลาด

9

3.1.5 หนยคจแรสซก (อาย 140-210 ลานป)

หมวดหนภกระดง(Phu Kradung Formation) กลมหนโคราช (Korat Group)

ประกอบดวย หนโคลน สมวงแดงปนเทาขาว มกอนปน (calcrete nodule) ฝงปนในเนอหน หนทรายแปง

หนทราย สเทาอมเขยว สน าตาลแดง ขนาดเมดทรายละเอยดถงขนาดปานกลาง มกมแรไมกาปน พบแผ

กระจายตวบรเวณทางตอนเหนอวางตวยาวตอเนองลงมาทางทศใตจนถงบรเวณทางตอนกลางของจงหวด

3.1.6 หนยคจแรสซกถงครเทเชยส (อาย 66.4-210 ลานป)

หมวดหนพระวหาร (PhraWihan Formation) กลมหนโคราช (Korat Group)

ประกอบดวย หนทรายเนอควอตซ สขาว ผสเหลอง เนอละเอยดถงปานกลาง การคดขนาดด ความกลม

มนด ประกอบดวยแรควอตซเปนสวนใหญ แสดงชนหนา มการวางชนเฉยงระดบ มลกษณะแขงทนทาน

ตอการผพง จงแสดงลกษณะเปนสนเขา พบแผกระจายตามแนวขอบของหมวดหนภกระดงบรเวณทางดาน

ตอนเหนอและทางตอนกลางของจงหวดเพชรบรณ

3.1.7 หนยคครเทเชยส (อาย 66.4-140 ลานป)

หมวดหนเสาขรว (Sao Khua Formation) กลมหนโคราช (Korat Group) ประกอบดวย

หนทราย สน าตาลแดง เนอละเอยด แสดงชนเฉยงระดบ หนทรายแปงสน าตาลแดง หนโคลนสน าตาลแดง

มกอนปนฝงประในเนอหน นอกจงนนยงพบเมดปน (calcrete) และ เมดซลกา (siltcretes) หนาและ

เดนชดกวาทพบในหมวดหนภกระดง พบแผกระจายตามแนวขอบของหมวดหนพระวหารพบอยทางดาน

ตะวนตกเฉยงเหนอและทางตอนกลางของจงหวด

หมวดหนภพาน (Phu Phan Formation) กลมหนโคราช (Korat Group) มลกษณะเดน

ประกอบดวยหนทรายปนกรวดสเทาปนขาว ขนาดเมดปานกลางถงหยาบ และหนกรวดมน สน าตาลแกม

เหลอง เทา สมออน ชมพ และขาว ขนาดชนมกหนเปนชนหนา มชนเฉยงระดบขนาดใหญ เมดกรวด

ประกอบดวยหนหลายชนด ไดแก แรควอตซสขาว หนภเขาไฟ หนเชรต สเทา ด า น าตาลแดง และเขยว ม

การคดขนาดไมด หนอนทพบรวมในหมวดหนภพาน ไดแก หนกรวดมน หนทรายแปง หนดนดาน พบแผ

กระจายตามแนวขอบของหมวดหนเสาขรวพบอยทางดานตะวนตกเฉยงเหนอของจงหวด

หมวดหนโคกกรวด (Khok Krut Formation) กลมหนโคราช (Korat Group)

ประกอบดวยหนทรายสแดงออน แดงแกมเทา น าตาลแกมแดง ถงขาวอมน าตาล มกมขนาดเมดละเอยด

ถงปานกลาง การคดขนาดด มแรไมกาปนอยในเนอหน มหนทรายแปง หนโคลน และหนกรวดมน ส

น าตาลแกมแดง แทรกสลบอย แสดงชนเฉยงระดบขนาดเลกถงปานกลาง พบแผกระจายตามแนวขอบของ

หมวดหนภพานพบอยทางดานตะวนตกเฉยงเหนอของจงหวด

10

3.1.8 ตะกอนรวนยคควอเทอรนาร (อาย 0.01-1.6 ลานป)

ตะกอนทสะสมตวในยคควอเทอรนาร ประกอบไปดวย ตะกอนรวน ทมอาย 2 ลานปถง

ปจจบน การจ าแนกลกษณะตะกอนยคควอเทอรนารโดยทวไป ใชลกษณะทางธรณสณฐาน สภาพแวดลอม

การสะสมตว และชนดของตะกอนเปนหลก โดยตะกอนยคควอเทอรนารสะสมตวอยทวไปตามแนวลมน า

แมน า และทราบทวไป ตะกอนเหลานใชเปนวสดกอสรางและถมทดนได ประกอบดวยหนวยตะกอนยอย

ดงน

1) ตะกอนเศษหนเชงเขา (Colluvial Deposits)

ลกษณะของตะกอน ประกอบดวย กรวดปนทรายถงทรายปนดนเหนยว ซงเกดจาก

ตะกอนรวนทเคลอนทโดยแรงดงดดของโลกมาทบถมบรเวณทลาดเชงเขา

2) ตะกอนตะพกล าน า (Terrace Deposits)

พบบรเวณฝงตะวนตกและตะวนออกของแองเพชรบรณ แสดงลกษณะเปนเนน

เต ยๆ ไมตอเนองกน ความสงของแตละเนนใกลเคยงกนข นอยกบชนลกรง (Laterrite) บรเวณทเปนเนน

ลกรงมกจะมความสงของพนทระหวาง 130-190 เมตร โดยมชนกรวดและทรายแทรกสลบ

3) ตะกอนลมน า (Alluvial Deposits)

ลกษณะของตะกอนสวนหนงมาจากน าผวดนพดพามาจากภเขาหรอเนนเขา และ

สวนหนงเกดจากการทวมของล าน าสายส าคญ เชน แมน าปาสก ตะกอนสวนใหญจะเปนทรายปนโคลน

(Clayey sand) หรอทรายปนทรายแปง (Silty sand) มกรวดลกรงเศษหนปน วางตวอยบนชนหนเดม (Bed

rocks)

3.2 หนอคน (Igneous rocks)

หนอคน แบงตามลกษณะการเกดได 2 ชนด คอ 1) หนอคนแทรกซอนซงเปนหนอคน

ทเกดอยในระดบลกโดยการตกผลกจากหนหนด มลกษณะเนอหยาบหรอคอนขางหยาบ (เมดแรมขนาด

ตงแต 1 มลลเมตรขนไป) ทรจกกนดกคอหนแกรนต ซงมความสมพนธใกลชดกบการก าเนดแรเศรษฐกจ

หลายชนด เชน แรดบก วลแฟรม ฟลออไรด และแบไรตหนแกรนตมความแขงแกรงสามารถน ามาใชเปน

หนประดบได และ 2) หนภเขาไฟ เปนหนทเกดจากการระเบดของภเขาไฟทพขนมาเยนตวบนผวโลก หน

ชนดนจะมเนอละเอยดหรอเนยนเปนเนอเดยวกนหมด มความสมพนธอยางใกลชดกบแรทองค า ทองแดง

และแรโลหะหลายชนด ดนทผพงมาจากหนภเขาไฟจะอดมสมบรณดวยแรธาตทจ าเปนตอพชจงเปนพนท

ทเหมาะสมส าหรบการเกษตรกรรมมาก

11

3.2.1 หนอคนพหรอหนภเขาไฟยคเพอรเมยน (อาย 245-286 ลานป)

ประกอบดวยหนแอนดไซด สเขยวแกมเทา เนอผลกสองขนาด มแรดอกเปนแรฮอรนเบ

ลนด นอกจากนนยงพบหนไรโอไลต สเทาออน เนอผลกสองขนาด โดยมแรแพลสจโอเคลสและแรควอตซ

เปนแรดอก (Phenocrysts)

3.2.2 หนอคนพหรอหนภเขาไฟยคเพอรเมยนถงไทรแอสซก (อาย 210-286 ลานป)

สวนใหญเปนหนภเขาไฟ ประกอบดวย หนไรโอไลตเปนสวนใหญมบางทเปนแอนดไซต

หรอบะซอลตกแอนดไซต หนกรวดภเขาไฟ หนทฟฟ (Tuff and Welded Tuff) การเกดมกในรปของพนง

(Dikes) พนงแทรกชน (Sills) ลาวา (Lava Flow) และเปนชนหนภเขาไฟ (Pyroclastic Deposits) หนไร

โอไลตสวนใหญมผลกขนาดเดยว สวนหนแอนดไซตมกจะมเนอผลกสองขนาด โดยมฮอรนเบลนดไคลโนไพร

อกซนและแพลสจโอเคลสเปนแรดอก พบแผกระจายตวอยทวไปโดยเฉพาะทางตอนเหนอ ตอนกลางและ

ทางดานตะวนตกของจงหวดเพชรบรณ

3.2.3 หนอคนแทรกซอนยคไทรแอสซก (อาย 210-245 ลานป)

หนอคนแทรกซอน ประกอบดวย หนไบโอไทตแกรนต หนทวมาลนแกรนต หนไบโอ

ไทต-มสโคไวตแกรนต พบแพรกระจายอยทางตอนกลาง และทางดานตะวนตกของจงหวดเพชรบณ สวน

ใหญพบเปนมเนอผลกสองขนาด โดยมฮอรนเบลนด ทวมาลน และเฟลดสปารเปนแรดอก (Phenocrysts)

พบมากอยทางดานตะวนตกของจงหวด

3.2.4 หนอคนพหรอหนภเขาไฟยคเทอรเชยร (อาย 1.6-66.4 ลานป)

หนภเขาไฟยคนสวนใหญ ประกอบดวย หนบะซอลต สเทาเขม ถงสด า เปนมวลแนนถง

เปนรพรน บางสวนแสดงผลกของแรโอลวน ไพรอกซน นอกจากนนยงพบ หนไรโอไลต สแดงแกมเทา

และหนแอนดไซต สเขยวแกมเทา เนอละเอยดเกดจากการหลากของลาวาขนมาตามรอยแตกสวนใหญพบ

ทางดานใตของจงหวด

12

แผนทธรณวทยาจงหวดเพชรบรณ

13

14

15

3.3 ธรณวทยาโครงสราง (Structural Geology)

3.3.1 รอยชนไมตอเนอง (Unconformity)

ลกษณะของรอยชนไมตอเนองของหนในบรเวณน เปนรอยตอของชนหนตางยคกน วาง

ซอนกนเกดจากชนหนชดลางซงมอายแกกวาขาดหายไปชวงใดชวงหนงเพราะมการกรอนเปนเวลาคอนขาง

นานซงอาจจะเปนผลมาจากอทธพลทางธรณวทยาตางๆ เชน การยกตวของหนยคเกาหรอการปรบสภาพ

ของแองสะสมตะกอน ท าใหลกษณะของตะกอนรวมทงสภาวะแวดลอมของการตกตะกอนของหนยคใหม

เปลยนไปจากเดม ในบรเวณทท าการส ารวจสามารถก าหนดรอยชนไมตอเนองของหนออกตามอายของการ

เกด Tectonismไดดงน

1) ชวงเวลาไทรแอสซกตอนตน

รอยชนไมตอเนองระหวางหนพาลโอโซอกตอนบน กบหนตะกอนไทรแอสซก

เปนแบบรอยชนไมตอเนองเชงมม (Angular Unconformity) และรอยชนไมตอเนองระหวางหนภเขาไฟ

ยคเพอรเมยน - ไทรแอสสคกบหนตะกอนยคไทรแอสสกเปนแบบรอยชนไมตอเนองบนหนอคน

(Non conformity) ซงหลกฐานทบงชวาชนดงกลาววางตวไมตอเนองกนไดแกแนวชนหนกรวดมนพนฐาน

(Basal Conglomerate) ซงมเมดตะกอนของหนเกาและจากลกษณะของตะกอนซงเปลยนแปลงไป

2) ชวงเวลาไทรแอสซกตอนปลาย

เกดรอยชนไมตอเนองระหวางหนยคจแรสสคตอนปลายกบหนทเกาแกในลกษณะ

รอยชนไมตอเนองคงระดบ (Disconformity) และรอยชนไมตอเนองบนหนอคน (Non conformity)

หลกฐาน ไดจากการท ลกษณะเปลยนแปลงขององคประกอบของหนตะกอน

ซงแตกตางไปจากเดมคอในหนไทรแอสสกสวนใหญหนตะกอนมกเกดจากเศษหนทเกดอยกอน เชน

เศษหนภเขาไฟ เศษหนเชรต ประกอบเขาเปนเนอหนซงบางบรเวณกมเนอปนปน สวนในหนจแรสสค สวน

ใหญจะประกอบดวยเมดแรควอตซ ซงเขาใจมาวาไดมาจากการผพงของหนอคนตระกลแกรนตอาย

ไทรแอสซกตอนบน อยางไรกตามลกษณะของรอยชนไมตอเนองระหวางหนไทรแอสสกและจแรสสกนาจะเปน

รอยชนไมตอเนองคงระดบ นอกจากนนบางบรเวณพบวาหนชดจแรสสคหนงวางตวอยบนหนภเขาไฟ โดย

ไมมหนยคไทรแอสสกรองรบอยโดยเฉพาะบรเวณขอบเทอกเขาใหญ ซงลกษณะรอยชนไมตอเนองอาจจะ

เปนแบบรอยชนไมตอเนองบนหนอคน

3) ชวงเวลายคเทอรเชยรตอนตน

เปนชวงเวลาทมการเกดแองสะสมตะกอนใหมโดยผลของ Extension Tectonic

เกดแองเพชรบรณขน ท าใหเกดรอยชนไมตอเนองระหวางหนยคเทอรเชยรกบหนทแกกวา

3.3.2 รอยคดโคง (Folds)

ลกษณะการโคงงอของหนพาลโอโซอกตอนบนเปนแบบชนหนคดโคงเปด โดยมระนาบแกน

(axial surface) วางตวในแนวเดยวกบแนวการวางตวของหนปจจบน คอในแนวเกอบเหนอใต โดยจะมมมพลนจ

16

(Plunge) ทต า ถามองในมมกวางจะพบวามลกษณะของชนหนโคงรปประทนหงายขนาดใหญ โดยมแนวแกนอย

ในแนวการวางตวของหนตะกอนยคไทรแอสซก ซงกระจายตวอยในเขต อ าเภอวงโปงตอลงไปทางใตในเขต

อ าเภอชนแดน โดยมหนยคคารบอนเฟอรสทางฝงตะวนตกเปน outer rimb ดานหนง สวนอกดานหนงทางฝง

ตะวนตกจะมหนยคเพอรเมยนเปน outer rimb โดยสวนทเปนหนคารบอนเฟอรสเขาใจวาถกตดดวยแนวเลอน

ในแนวเกอบเหนอใต ตดผานและทรดตวลงกลายเปนหนทรองรบอยใตแองเพชรบรณ ถามองในลกษณะ

mesoscopic scale จะพบวาหนมการโคงงอในลกษณะของ โครงสรางรปประทนและประทนคว าขนาดเลกกระจาย

ตวอยในพนท โดยมรปแบบเปนแบบเดยวกบทกลาวมาแลวในตอนตน

3.3.3 รอยแตกและรอยเลอน (Fracture and Faults)

จากลกษณะภมประเทศและลกษณะลายเสนทางธรณวทยาทเหนไดจากภาพถายทาง

อากาศและจากขอมลในภาคสนามท าใหก าหนดทศทางของรอยแตกและรอยเลอนทเกดขนในจงหวด

เพชรบรณ โดยพอประมาณทศทางไดดงน

1) รอยเลอนในแนว NNE-SSW และ NNW-SSE

รอยเลอนในแนวนปรากฏใหเหนชดมากจากภาพถายทางอากาศเปน Normal fault

ขนาดใหญมความยาวมากกวา 5 กโลเมตรขนไปบางทอาจยาวถง 15 กโลเมตร

2) รอยเลอนในแนว NE-SW และ NW-SE

ลกษณะนาจะเปน strike slip หรอ oblique slip fault เนองจากท าใหเกด displacement

ของหนบางเลกนอย อยางไรกตามแนวเลอนแนวนมความเดนชดนอยกวาสองแนวแรกทไดกลาวมาแลว

3) รอยเลอนในแนว EW

มกจะเปนรอยเลอนเลกๆ มระยะการเคลอนทไมมากไมสามารถก าหนดชนดของ

รอยเลอนชนดนไดวาเปนอยางไร อายนาจะเกดในชวงไทรแอสซกตอนปลายสมพนธกบหนอคนอาย

ใกลเคยงกน

3.4 ธรณประวต (Historical Geology)

ลกษณะของหนตะกอนยคพาลโอโซอกตอนบนทพบในบรเวณน บงถงการเกดในสภาวะ

สะสมตวในแองสะสมตะกอนทเปนทะเลตนตงแตใกลชายฝง ถงสวนทเปนขอบนอกของไหลทวป บางบรเวณ

หนแสดงลกษณะทสะสมตวในสภาวะทถกอทธพลของคลนและกระแสน ามากระท า การตกตะกอนของหน

ยคนคอนขางตอเนองกน ชวงเวลาเพอรเมยนตอนกลางจะเปนชวงเวลาทแองสะสมตะกอนสงบทสดท าให

เกดการสะสมตวของชนปนหนา สวนชวงปลายยคคารบอนเฟอรสคาบเกยวมาถงเพอรเมยนตอนลาง และ

ชวงเวลาเพอรเมยนตอนบนเปนชวงเวลาซงมตะกอนของหนภเขาไฟเขามาเกยวของดวย จะบงถงมการ

ปรบตวของเปลอกโลกบางเลกนอยแตไมรนแรงจน ท าใหสภาพแองสะสมตะกอนเปลยนแปลงไมมากนก

Wielshowsky and Young (1983) ไดก าหนดใหพนทบรเวณนเปนสวนหนงของ KhaoKhawang Platform

ในชวง Asselianถง Early Guadalupian (เพอรเมยนตอนลางถงเพอรเมยนตอนกลาง)

17

ปลายยคเพอรเมยนคาบเกยวถงไทรแอสซกตอนตน มการเกดหนภเขาไฟในลกษณะของลาวาทฟฟ

เกดเปนผนงแทรกชนแทรกเขาไปในหนเกา การเกดของภเขาไฟครงนไมคอยมอทธพลตอการเกดการ

เปลยนลกษณะและการแปรสภาพของหนทเกดอยกอน การเกดเขาใจวาสมพนธกบการเกดบรรพตรงสรรค

อนโดไชนา อยางไรกตามอทธพลของ activities ครงนสงผลใหลกษณะแองสะสมตะกอนทเคยเปนอยเปลยน

สภาพไปเกอบสนเชง บงใหเหนโดยลกษณะของตะกอนกลายเปนเมดหยาบและเศษหน ท าใหเกดหนทราย

และหนกรวดมน โดยเฉพาะชนหนกรวดมนฐาน ใชเปนตวบงถงการเกดรอยชนไมตอ เนองระหวางหน

ตะกอนยคไทรแอสซกกบหนทแกกวา

ในชวงปลายยคไทรแอสซก มการแทรกดนตวของหนอคน ประเภทหนแกรนต แกรโนไดโอไรตและ

หนไดโอไรต โดยเกดบรเวณท ตนใกลเปลอกโลก ดงนนความรนแรงในแงความรอนและความดนจงต า

(Unforceful Emplacement) ท าใหไมเกดการแปรสภาพบรเวณไพศาล (Regional Metamorphism) ของหน

ทเกดอยกอน คงมใหเหนเฉพาะการเกดขบวนการแปรสมผส (Contact Metamorphism) ในชวงเกรดต าๆ

ตามแนวสมผสระหวางหนเกากบหนอคน

ภายหลงมการเกดหนอคนยคไทรแอสสกตอนปลายแลว เปลอกโลกบรเวณนมการปรบสภาพอก ใน

บางบรเวณมการโคงงอของชนหนและมการยกตวของแผนดนโดยเฉพาะมการยกตวของหนแกรนตข นมา

เหนอผวโลก ซงตอมาจะผพงและถกพดพาโดยกระแสน า (Fluvial agenites) แลวสะสมตวใหมกลายเปน

หนตะกอนในหมวดหนพระวหาร ซงสะสมตวในสภาวะทถกควบคมโดยอทธพลของทางน า (Fluviatile

deposits)

ชวงตอนตนของยคเทอรเชยร (Paleocene-Eocene) มการปรบตวของเปลอกโลกอกครงหนง ซง

เขาใจวาจะสมพนธกบการเกดบรรพตรงสรรคหมาลย (Himalayan Orogeny) มการขยายตวและทรดตว

ของแผนดนท าใหเกดแองสะสมตะกอนในลกษณะกราเบนหรอกงกราเบน (Graben or Half Garben) ในชวง

คลายตว (Extensional Phase) การตกตะกอนของหนยคเทอรเชยรเขาใจวาจะเปนแบบพรอมๆ กบการ

ทรดตวของแอง (Syn Sedimentary extensional fault)

เหตการณหลงสดเขาใจวาจะเกดในชวงไพลสโตซน (Pleistocene) อทธพลของบรรพตรงสรรค

หมาลยอาจจะยงคงมอยและสงผลใหเกดแนวรอยเลอนหลายแนว โดยเฉพาะในแนวตะวนออก

เฉยงเหนอ-ตะวนออกเฉยงใต หรออาจจะมผลตอการเกดหนบะซอลตในบรเวณใกลเคยงกบบรเวณทท า

การส ารวจ อยางไรกตามการเกด activities ครงนอาจจะมความสมพนธกบการเปดของทะเลจนใตกเปนได

4 ธรณพบตภย (Geohazard)

ธรณพบตภย (Geohazard) เปนภยธรรมชาตท เกดจากกระบวนการทางธรณวทยา อาท

แผนดนไหว ดนถลม หลมยบ และสนาม เปนตน ซงธรณพบตภยทเกดขนในจงหวดเพชรบรณ ม

ดงตอไปน

18

4.1 ดนถลม

ดนถลม (Land Slide) เปนธรณพบตภยทเกดจากการเคลอนตวของมวลดนและหนลงมา

ตามลาดเขา ดวยอทธพลของแรงโนมถวงของโลก ทพบในประเทศไทยแบงออกเปน 3 ประเภทใหญ ๆ ดวยกน

คอ ดนถลม ดนไหล และหนรวงหรอหนถลม ปจจยทท าใหเกดดนถลมม 4 ประการ คอ

1. ลกษณะธรณวทยาเปนบรเวณทมหนผใหชนดนหนา โครงสรางทางธรณวทยามรอยเลอน

รอยแตก ตดผานชนหน เปนตน

2. สภาพภมประเทศเปนพนทภเขาสงและมความลาดชน

3. ลกษณะสงแวดลอมมการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนโดยไมถกหลกวชาการ ไดแก

สรางบานและท าสวนท าไรรกล าพนทล าน าและภเขา การตดถนนผานภเขาสง หรอสรางสงกอสรางขวางทาง

ระบายน า เชน ถนน สะพาน และทอ เปนตน

4. ปรมาณน าฝนทมากจนชนดนอมน าไมไหว โดยทวไปปรมาณน าฝนทมากกวา 150 มลลเมตร

ในรอบ 24 ชวโมง หรอมปรมาณฝนสะสมมากกวา 300 มลลเมตร (ฝนตกตอเนองทกวน) อาจจะท าใหเกดดนไหล

เมอป 2543 ไดเกดเหตการณดนถลมขนในพนทบานธารทพย ต าบลบงน าเตา และบานโพธเงน

ต าบลทาพล อ าเภอเมอง ตอมาในป 2544 ไดเกดเหตการณดนถลมขนอกครงในพนทต าบลน ากอ อ าเภอ

หลมสก

4.2 หลมยบ

หลมยบ (Sinkhole) โดยทวไปจะพบเปนหลมหรอแองบนพนดน ซงมลกษณะรปรางคลายกรวย

หรอลกชนเปนเหวลก หรอคลายปลอง ปากหลมเกอบกลม สาเหตของหลมยบเกดจากมโพรงใตดนอย

ดานลาง ตอมาเพดานโพรงมการพงทลายยบตวลง เกดเปนหลมยบข น ซงโดยทวไปต าแหนงหลมยบมก

พฒนาในบรเวณทมรอยแตก และเกดขนงายในบรเวณทมรอยแตกตดกน (กรมทรพยากรธรณ, 2544)

สาเหตของการยบตวอาจเนองมาจากการสบน าใตดน หรอไดรบแรงสนสะเทอนจากแผนดนไหวหรอ

ยานพาหนะทสญจรไปมาในบรเวณใกลเคยง

โพรงใตดนเกดไดจากหลายสาเหตดวยกนคอ 1) มเกลอหนรองรบอยดานลาง เมอมการสบ

น าเคมเพอผลตเกลอสนเธาว จงเกดการละลายของเกลอหนท าใหเกดโพรงเกลอขน 2) มน าฝนทม

ความเปนกรดอยางออนละลายเอาหนจ าพวกคารบอเนต ไดแก หนปน หนโดโลไมต ทรองรบอยดานลาง

ออกไป จากนนจงพฒนาเกดเปนโพรงหรอถ าใตดน 3) น าใตดนพดพาเอาตะกอนทรายทรองรบดานลาง

ออกไป เนองจากปรมาณและแรงพดพาของน าใตดนเพมขน

แผนทพนททมโอกาสเกดหลมยบจงหวดเพชรบรณ มพนททมโอกาสเกดหลมยบกระจายตวอย

ทวไปในบรเวณทพนทรองรบดวยหนปน จากแผนทพนททมโอกาสเกดหลมยบจงหวดเพชรบรณ พบวา

พนทเสยงภยหลมยบสวนใหญพบในทางตอนกลางตอเนองถงตอนลางของจงหวด ครอบคลมพนท 60

ต าบล จาก 14 อ าเภอ ไดแก อ าเภอเมอง ชนแดน หลมสก หลมเกา วเชยรบร ศรเทพ หนองไผ บงสาม

พน น าหนาว วงโปง และอ าเภอเขาคอ

19

บญชรายชอหมบานเสยงภยดนถลม จงหวดเพชรบรณ

อ าเภอ ต าบล หมบาน

1. อ าเภอเมองเพชรบรณ ต าบลวงชมภ บาน กม.2 บานงามประทป บานซบขอย บานยางหวลม บานวงทอง

ต าบลทาพล บานโนนสงา บานโพธเงน บานโพธงาม บานปามวง บานอมแพ

ต าบลตะเบาะ บานเขาขาด บานโนนเสาธง บานหวยไคร บานหวยตม

ต าบลบานโตก บานโนนโก บานพ บานสะแกงาม

ต าบลปาเลา บานพล า

2. อ าเภอหลมสก ต าบลบานน ากอ บานน ากอ บานน ากอเศษ บานน ากอโคก บานน ากอโปรง บานน ากอ

ใหญ

ต าบลน าชน บานเนน บานเนนนาทอน บานกกโอ บานดงขวาง บานน าชน

บานฝายวงบอน บานพราว บานหวยลาน บานหนโงน

ต าบลวงบาล บานเหมองแบง บานขนาค บานภปน บานวงบาล

ต าบลบานโสก บานหวยโปรง

ต าบลบงน าเตา บานธารทพย

3. อ าเภอชมแดน ต าบลพทธบาท บานน าพ บานโปงเจดหว บานโปงตะแบก บานลาดนอย

ต าบลลาดแค บานขาแมแก บานโคกยาว

4. อ าเภอหนองไผ ต าบลบอไทย บานโนนตม บานโนนสมบรณ บานนาวงแหน บานวงเจรญรตน

5. อ าเภอวงโปง ต าบลซบเปบ บานคลองน าคน บานซบเปบเหนอ บานซบเปบใต

ทมา : กรมทรพยากรธรณ, 2551

กรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย

กรมพฒนาทดน กระทรวงเกษตรและสหกรณ

แสดงพ นทเสยงหลมยบจงหวดเพชรบรณ

อ าเภอ ต าบล

1. หนองไผ บานโภชน ทาแดง เพชรละคร หวยโปง วงทาด บววฒนา หนองไผ วงโบสถ ยางงาม ทาดวง

2. วเชยรบร ภน าหยด สระประด สามแยก โคกปรง น ารอน บอรง พเตย ซบสมบรณ วงใหญ ยางสาว ซบนอย

3. เมองเพชรบรณ บานโตก ปาเลา นางว ทาพล นายม น ารอน หวยสะแก ระวง ชนแดน

4. ชนแดน ดงขย ทาขาม พทธบาท ลาดแค บานกลวย ซบพทรา ศาลาลาย

5. บงสามพน ซบสมรทอด ซบไมแดง หนองแจง กนจ พญาวง สระแกว

6. ศรเทพ ศรเทพ นาสนน โคกสะอาด หนองยางทอย

7. หลมสก น ากอ น าชน บงคลา บงน าเตา

8. วงโปง วงโปง ซบเปบ วงหน วงศาล

9. หลมเกา บานเนน นาเกาะ

10. น าหนาว หลกดาน วงกวาง

11. เขาคอ รมสมวง

ทมา : กรมทรพยากรธรณ, 2548

20

แผนทแสดงพนททมโอกาศเกดดนถลม จงหวดเพชรบรณ (กรมทรพยากรธรณ, 2551)

21

แผนทแสดงพนททมโอกาศเกดหลมหยบ จงหวดเพชรบรณ (กรมทรพยากรธรณ, 2548)

22

5 แหลงธรรมชาตทางธรณวทยา ผลจากกระบวนการเปลยนแปลงทางธรณวทยาในอดตท าใหเกดลกษณะภมประเทศลกษณะธรณ

สณฐานแบบตาง ๆ และซากดกด าบรรพ เปนหลกฐานแสดงพฒนาการของโลก และววฒนาการของสงมชวต

ในอดต ซงมคณคาความส าคญตอการศกษาวจยทางธรณวทยา ภมศาสตร และประวตศาสตร นอกจากนน

บา งแห ล ง ย ง มทศ น ยภาพของ พนท และบ ร เ วณโดยรอบสวยงาม ม ศ กยภาพในการ เ ป น

แหลงทองเทยวนนทนาการ เรยกวา “แหลงธรรมชาตทางธรณวทยา” ซงกรมทรพยากรธรณไดจ าแนก

ออกเปน 7 ประเภท ประกอบดวย 1) แหลงล าดบชนหนแบบฉบบ 2) แหลงหนแบบฉบบ 3) แหลงแรแบบ

ฉบบ 4) แหลงธรณโครงสราง 5) แหลงพน ารอน 6) แหลงธรณสณฐาน และ 7) แหลงซากดกด าบรรพ

5.1 แหลงธรณสณฐาน

5.1.1 แหลงธรณสณฐานประเภทภเขา

แหลงธรรมชาตทางธรณวทยา ประเภทแหลงธรณสณฐาน ประเภทภเขา ในบรเวณจงหวด

เพชรบรณ พบบรเวณทางดานทศเหนอและดานตะวนตกของจงหวด บร เวณอ า เภอเขาคอ

อ าเภอหลมสก และอ าเภอหลมเกา ไดแก เทอกเขาคอ และภหนรองกลา

5.1.1.1 เขาคอ

เขาคอ อยในเขตอทยานแหงชาตเขาคอ บรเวณพกดท 0712199 ตะวนออก และ

1837827 เหนอ ในแผนทมาตราสวน 1: 50,000 ระวาง 5142 II (อ าเภอเขาคอ) ครอบคลมเทอกเขา

บรเวณทศตะวนตกและทศเหนอของจงหวดเพชรบรณ ประกอบดวย ภเขาสลบซบซอนมระดบความสง

ประมาณ 1,000 เมตร จากระดบน าทะเล ประกอบดวย เขาคอ เขายา เขาใหญ เขาตะเคยนโงะ เขาหนตง

บาตร เขาหวยทราย และเขาอมแพ สภาพเปนปาเตงรงหรอปาสลดใบ แตในปจจบนคอนขางเสอมโทรม

มาก ทนาสนใจคอตนคอเปนพนธไมตระกลปาลมลกษณะคลายตนตาลออกผลเปนทะลายคลายหมาก

บรเวณเขาคอมสถานททเปนแหลงทองเทยวทนาสนใจหลายบรเวณ เชน อนสรณสถานผเสยสละเขาคอ

พระบรมธาตเจดกาญจนาภเษก หอสมดนานาชาตเขาคอ เจดยพระบรมสารกธาตเขาคอ พระต าหนกเขา

คอ และมแหลงทองเทยวทางธรรมชาตประเภทน าตกดวย เชน น าตกศรดษฐ และน าตกธารทพย ลกษณะ

ทางธรณวทยา พนทเขาคอประกอบดวยหลายหมวดหน ของกลมหนโคราช อายจแรสซกตอนกลางถงไทร

แอสซก หรอประมาณ 163-248 ลานป

23

แหลงธรรมชาตทางธรณวทยา จงหวดเพชรบรณ

ล าดบ ชอแหลง อ าเภอ ประเภท UTM_E UTM_N แผนท/ระวาง ผรบผดชอบ

1 น าตกเหวทราย น าหนาว แหลงธรณสณฐาน (น าตก) 0787975 1845852 5343 III เขอนจฬาภรณ อทยานแหงชาตน าหนาว

2 รอยตนไดโนเสาร - น าหนาว 1 น าหนาว แหลงซากดกด าบรรพ 0784441 1852445 5344 III เขอนจฬาภรณ องคการบรหารสวนต าบลน าหนาว

3 ถ าฤาษสมบต (ถ าจอมพล ป.) หลมสก แหลงธรณสณฐาน (ถ า) 0727882 1846546 5242 III บานทาพล ส านกสงฆถ าฤาษสมบต

4 น าตกธารทพย เขาคอ แหลงธรณสณฐาน (น าตก) 0727358 1843373 5243 III บานทาพล อทยานแหงชาตน าตกธารทพย

5 น าตกศรดษฐ เขาคอ แหลงธรณสณฐาน (น าตก) 0706893 1839609 5142 II อ าเภอเขาคอ เขตรกษาพนธสตวปาศรดษฐ

6 แกงบางระจน เขาคอ แหลงธรณสณฐาน (แกง) 0702392 1830925 5142 I อ าเภอเขาคอ เขตรกษาพนธสตวปาศรดษฐ

7 น าตกซบผด บงสามพน แหลงธรณสณฐาน (น าตก) 0746157 1746027 5240 I อ าเภอภกดชมพล โครงการปลกปาตนน าปาสก ในโครงการพระราชด ารฯ

8 เสาหนโบราณ บงสามพน แหลงธรณโครงสราง 0742604 1744829 5240 I อ าเภอภกดชมพล ส านกสงฆเขาปราสาท

9 บอน าเดอด วเชยรบร พน ารอน 0738003 1750654 5240 IV อ าเภอหนองไผ องคการบรหารสวนต าบลโคกปรง

10 สสานหอย 15 ลานป วเชยรบร แหลงซากดกด าบรรพ 0738527 1751053 5240 IV อ าเภอหนองไผ องคการบรหารสวนต าบลโคกปรง

11 อทยานเสาหนอคน เขาสวรรค วเชยรบร แหลงธรณโครงสราง 0742305 1744829 5240 IV อ าเภอหนองไผ องคการบรหารสวนต าบลโคกปรง

12 ถ าเขาสะแกส ศรเทพ แหลงธรณสณฐาน (ถ า) 0713799 1713131 5139 I อ าเภอโคกเจรญ วดเขาสะแกส และองคการบรหารสวนต าบลโคกสะอาด

13 พน ารอนพขาม วเชยรบร พน ารอน 0719720 1720048 5240 III อ าเภอวเชยรบร พนทกรรมสทธ

14 น าตกธารงาม หนองไผ แหลงธรณสณฐาน (น าตก) 0709922 1716992 5140 II บานซบอโศก สวนรกขชาตซบชมภ

15 น าตกหนงาม หนองไผ แหลงธรณสณฐาน (น าตก) 0709845 1762260 5140 II บานซบอโศก สวนรกขชาตซบชมภ

16 น าตกไทรงาม หนองไผ แหลงธรณสณฐาน (น าตก) 0709971 1762170 5140 II บานซบอโศก สวนรกขชาตซบชมภ

17 น าตกตาดหมอก/สองนาง เมอง แหลงธรณสณฐาน (น าตก) 0754040 1811682 5241 I บานหวยใหญ อทยานแหงชาตตาดหมอก

18 ถ าใหญน าหนาว น าหนาว แหลงธรณสณฐาน (ถ า) 0767331 1875071 5342 IV อ าเภอน าหนาว อทยานแหงชาตน าหนาว

19 เขาคอ เขาคอ แหลงธรณโครงสราง (ภเขา) 0712199 1837872 5142 II อ าเภอเขาคอ อทยานแหงชาตเขาคอ

24

แผนทแหลงธรรมชาตทางธรณวทยา จงหวดเพชรบรณ

25

5.1.2 แหลงธรณสณฐานประเภทน าตก

1) น าตกตาดหมอกและน าตกสองนาง

น าตกตาดหมอกและน าตกสองนาง อทยานแหงชาตตาดหมอก อ าเภอเมองเพชรบรณ

จงหวดเพชรบรณ บรเวณพกด 1811682 เหนอ และ 0754040 ตะวนออก ในแผนทภมประเทศมาตรา

สวน 1:50,000 ระวาง 5241 I (บานหวยใหญ) น าตกตาดหมอก เปนน าตกขนาดใหญชนเดยวไหลลงมา

จากหนาผาสงเดน มความสง 320 เมตร สภาพปาโดยรอบเปนปาสมบรณเตมไปดวยตนไมใหญนานาชนด

น าตกสองนาง เปนน าตกขนาดใหญทนาชมอกแหงหนงของอทยานน มความสง 12 ชน นกทองเทยว

สามารถเดนข นไปชมน าตกไดทง 12 ชน ภายในหนงวน แตละชนมความสงระหวาง 5-100 เมตร

ธรณวทยาอยในบรเวณหนดนดานสเทาจนถงเทาด า หนทรายสน าตาลแกมเหลอง เมดละเอยดและหนปน ส

เทาจนถงเทาเขมแสดงลกษณะชนดและชนบาง และมการคดโคงของชนหนอยางชดเจน

2) น าตกซบผด

น าตกซบผด ตงอยบรเวณบานซบผด อ าเภอวเชยรบร จงหวดเพชรบรณ บรเวณรม

ทางหลวงหมายเลข 225 บงสามพน-ชยภม ประมาณกโลเมตรท 82 พกด 1746000 เหนอ และ

0746091ตะวนออก ในแผนทภมประเทศมาตราสวน 1: 50,000 ระวาง 5240 I (อ าเภอภกดชมพล)

เปนน าตกขนาดชนเดยวสงประมาณ 5 เมตร มน าไหลตลอดปเกดจากทางน าไหลผานชนหนทรายทแทรก

สลบดวยหนปนและหนดนดานทแสดงชนและรอยคดโคง ธรณวทยาอยในบรเวณหนดนดานสเทาจนถง

เทาด า หนทรายสน าตาลแกมเหลองเมดละเอยดและหนปน สเทาจนถงเทาเขมแสดงลกษณะชนดและชน

บาง

3) น าตกเหวทราย

น าตกเหวทราย ตงอยบรเวณอทยานแหงชาตน าหนาว อ าเภอน าหนาว จงหวดเพชรบรณ รม

ทางหลวงหมายเลข ประมาณกโลเมตรท 48 พกด 1845852 เหนอ และ 0787975 ตะวนออก ในแผนท

ภมประเทศมาตราสวน 1:50,000 ระวาง 5342 III (เขอนจฬาภรณ) เปนน าตกขนาดกลาง มชนเดยวสง

ประมาณ 20 เมตร กวางประมาณ 30 เมตร มน าไหลเกอบตลอดทงป มน านอยในชวงฤดแลง เกดจาก

ทางน าไหลของหวยสนามทราย ผานชนหนทรายทมเศษกรวดมนจ าพวกหนภเขาไฟปะปนอย ธรณวทยาอย

ในบรเวณหนทรายสน าตาลแกมแดง เนอละเอยด ชนหนหนาประมาณ 15-150 เซนตเมตร ชนหนวางตวใน

ทศทาง 290º/18º มรอยแตกทศทาง 210º/80º และ 90º/75º มความคงทนปานกลาง แสดงลกษณะชน

ดและชนบาง

26

4) น าตกธารทพย

น าตกธารทพย หรอ น าตกหมบด อยในวนอทยานน าตกธารทพย หมท 3 บานธาร

ทพย ต าบลบงน าเตา อ าเภอหลมสก จงหวดเพชรบรณ บรเวณ พกด 0727358 ตะวนออก และ

1843373 เหนอ ในแผนทภมประเทศมาตราสวน 1:50,000 ระวาง 5242 III (บานทาพล) น าตกธาร

ทพย เปนน าตกขนาดใหญ เปนน าตกชนเดยว สงประมาณ 26 เมตร กวางราว 30 เมตร มน าไหลตลอด

ทงป สวยงามตระการตา และยงเปนตนน าของหวยน าคลาอกดวย นอกจากนยงท าใหเกดธารน าไหลจน

กลายเปนน าตกชนเลกๆ ลดหลนไปตลอดสาย ขณะเดยวกนตามล าธารดงกลาวยงเตมไปดวยตาดน าแกงหน

ลดหลนกนไปเปนระยะทางกวา 2 กโลเมตร จนแลดสวยงาม และเตมไปดวยบรรยากาศของกลนไอ

ธรรมชาต ทรมรน ธรณวทยาอยในบรเวณดานลางน าตกเปนหนทรายและหนโคลนสเทาด าสลบกน ม

หนปนปนโคลนสเทาด าแทรกซงเมอผมสขาว มการคดโคง มคงทนปานกลางถงสง สวนบรเวณตวน าตก

และเหนอขนไป หนทรายสน าตาลแกมแดงเนอละเอยด ชนหนหนาประมาณ 15-150 เซนตเมตร มความ

คงทนปานกลางถงสง แสดงลกษณะชนดและชนบาง

5) น าตกศรดษฐ

น าตกศรดษฐ ตงอยบรเวณเขตรกษาพนธสตวปาน าตกศรดษฐ บานรมโพธรมไทร หม

ท 10 ต าบลหนองแมนา อ าเภอเขาคอ จงหวดเพชรบรณ ประมาณกโลเมตรท 48 พกด 1839609

เหนอ และ0706893 ตะวนออก ในแผนทภมประเทศมาตราสวน 1:50,000 ระวาง 5142 II (อ าเภอ

เขาคอ) เปนน าตกขนาดกลาง มชนเดยวสงประมาณ 20 เมตร กวางประมาณ 30 เมตร มน าไหลเกอบ

ตลอดท ง ป ม น า น อ ย ใน ช ว งฤ ด แ ล ง ล กษณะธรณ ว ทยา เ ป น หนทร ายส น า ต า ลแกมแดง

เนอละเอยด ชนหนหนาประมาณ 15-150 เซนตเมตร ชนหนวางตวในทศทาง 20º/5º มรอยแตกทศทาง

355º/85º 85º/85º และ 55º/55º มคงทนปานกลาง แสดงลกษณะชนดและชนบาง

6) สวนรกขชาตซบชมภ

สวนรกขชาตซบชมภ ตงอยทบานซบชมภ อยในเขตปาสงวนแหงชาตทมพนท 180 ไร หม

ท 8 ต าบลบานโภชน อ าเภอหนองไผ จงหวดเพชรบรณ ในแผนทภมประเทศมาตราสวน 1:50,000

ระวาง 5140 II (บานซบอโศก) ประกอบดวยน าตกขนาดเลก 3 แหงไดแก น าตกหนงาม

พกด 1762260 เหนอ และ 0709845 ตะวนออก เปนน าตกขนาดเลก ม 3 ชน ชนแรกดานลางสด

สงประมาณ 3 เมตร ชน 2 สงประมาณ 2เมตร ชน 3 บนสด สงประมาณ 1 เมตร กวางประมาณ 8-10 เมตร

มหนปนน าจดหนาประมาณ 30-350 เซนตเมตร พบซากดกด าบรรพจ าพวกปะการง ขนาด 1-1.5

เซนตเมตร น าตกไทรงาม พกด 1762170 เหนอ และ 0709971 ตะวนออก เปนน าตกขนาดเลกม 2 ชน

ชนบนสงประมาณ 3 เมตร กวางประมาณ 10 เมตร ชนลางสงประมาณ 40 เมตร กวางประมาณ 20 เมตร

มตนไทรเกดบรเวณน าตกเปนตวแบงน าตกออกเปนสองสายมบอน าลกประมาณ 2 เมตร และน าตกธาร

27

งาม พกด 1761992 เหนอ และ 0709922 ตะวนออกเปนน าตกขนาดเลก ชนเดยว สงประมาณ 8 เมตร

กวางประมาณ 5 เมตร มหนปนน าจดหนาประมาณ 10-50 เซนตเมตร ธรณวทยาอยในบรเวณหนปน

สเทาด า เนอแนน ละเอยด มชนหนปนน าจดหนาประมาณ 15 เซนตเมตร ถง 3.5 เมตร ชนหนวางตวใน

ทศทาง 195º/25º แสดงลกษณะชนหนเปนบรเวณของหนปนสเทา ลกษณะเปนชนคอนขางหนามาก

หนเชรตสด าลกษณะเปนกอนหรอชนบาง มหนดนดานสเทาลกษณะเปนชนบางแทรกสลบ

5.1.3 แหลงธรณสณฐานประเภทถ า

1) ถ าใหญน าหนาว

ถ าใหญน าหนาว ตงอยท บานโนนชาด อ าเภอน าหนาว จงหวดเพชรบรณ พกด

076733 ตะวนออก และ 1875071 เหนอ ในแผนทภมประเทศมาตราสวน 1:50,000ระวาง 5342 IV

(อ า เ ภอน า หน า ว ) อ ย ใน เ ขตอ ทย านแ ห งช าต น า หนา ว ม ห น ว ย พท ก ษ อ ทย านแ ห งช าต

ถ าใหญดแลพนทลกษณะเปนถ าในภเขาหนปนทมระดบความสงประมาณ 900 เมตร จากระดบน าทะเล เปน

หนปนทแสดงชนและมรอยแตกทสมพนธกบการเกดถ า ถ าใหญมความลกมากกวา 2 กโลเมตร แตท

สามารถเขาไปชมไดมระยะประมาณ 300-500 เมตร เปนถ าท ยงมการสะสมตวของตะกอนถ าอย

และดานในยงคงมทางน ามลกษณะของหนงอก หนยอย หนปนกรวดเหลยม หนเชรต การวางตวของ

หนปนทแสดงชน ธรณวทยาของพนทเปนหนปน สเทา ลกษณะทางธรณวทยาของถ าใหญน าหนาวอยใน

บรเวณของหนปนสเทา ลกษณะเปนชนคอนขางหนามาก หนเชรตสด าลกษณะเปนกอนหรอชนบาง

มหนดนดานสเทาลกษณะเปนชนบางแทรกสลบ

2) ถ าประทน (เขาสะแกส)

ถ าประทน ตงอยบรเวณบานหนองสะแกส อ าเภอวเชยรบร จงหวดเพชรบรณ บรเวณ

พกด 0714094 ตะวนออก และ 1712775 เหนอ ในแผนทภมประเทศมาตราสวน 1:50,000 ระวาง

5139 I (อ าเภอโคกเจรญ) อยในพนทของวดหนองสะแกส บรเวณเชงเขาฌมอรตน ลกษณะเปนโพรงถ า

ในหนปนทเปนชนหนา สงประมาณ 5 เมตร ยาวประมาณ 10 เมตร มโพรงอากาศทะลถง สภาพเปนถ าท

ไมมการสะสมของตะกอนถ าแลวมบนไดขนสปากถ า ธรณวทยาของพนทเปนหนปน สเทา เปนชนหนาและ

หนามาก

3) ถ าฤาษสมบต (ถ าจอมพล ป.)

ถ าฤาษสมบต ต งอยบรเวณบานถ าสมบต ต าบลบงน าเตา อ าเภอหลมสก จงหวด

เพชรบรณ บรเวณ พกด 0727871 ตะวนออก และ 1846609 เหนอ ในแผนทภมประเทศมาตราสวน

1:50,000 ระวาง 5242 III (บานทาพล) อยในพนทของส านกสงฆถ าสมบต ลกษณะเปนโพรงถ าใน

หนปนทเปนชนหนา สงประมาณ 5 เมตร กวางประมาณ 10x10 เมตร มโพรงอากาศทะลถง ธรณวทยาของ

28

พนทเปนหนปน สเทา ชนหนาถงหนามาก ชนหนวางตวทศทาง 168º/50º พบรอยแตก 2 แนวคอ

320º/45º และ 150º/70º

5.2 แหลงซากดกด าบรรพ

1) รอยตนไดโนเสารน าหนาว

รอยเทาสงมชวตพบบรเวณหบเขาเขตปาสงวนแหงชาต ตะเขบรอยตอเขตอทยานแหงชาตน า

หนาว ในเขตพนทของบานนาพอสอง หมท 5 ต าบลน าหนาว อ าเภอน าหนาว จงหวดเพชรบรณ พกด

1852343 เหนอ และ 0784550ตะวนออก ในแผนทภมประเทศมาตราสวน 1:50,000 ระวาง 5342 III

(เขอนจฬาภรณ) รอยเทาสงมชวตนเหลาอยบนหนาผาหนทรายลาดเอยงประมาณ 60 องศา สงจาก

ระดบน าทะเลราว 670-720 เมตร มความกวางขวางนบสบไร โดยหางจากพนทลางสดข นไปราว 3 เมตร

ปรากฏรอยเทาไดโนเสารยาวขนไปดานบนประมาณ 120 เมตร มจ านวนมากกวา 300 รอย แตละรอย

หางกนแสดงถงการกาวเดนประมาณ 1.5-2 ฟต มความลกจากผวหนราว 1-2 เซนตเมตร ของแตละรอย

และกวางประมาณ 6 นวเศษ ยาว 12 เปนรอยเทาของสตวเลอยคลานโบราณทมอายมากกวาไดโนเสาร

เรยกไดวาเปนบรรพบรษของไดโนเสาร อายประมาณ 200-220 ลานป สนนษฐานวาเปนพวก อารโตรซอว

หรอเปนกลมทใกลเคยงกน ทกนเนอเปนอาหาร สวนล าตวมขนาดเทาจระเขตวใหญ ๆ เพราะชวงกาวเดน

แตละกาวเกนกวา 1 เมตร เปนสตวโบราณทมอายมาก และมชวตอยในชวงปลายไทรแอสสก หรอ

ประมาณ 200 ลานป และลกษณะรอยทางเดนปรากฏเทาหนาและหลงคอนขางชด โดยเทาหนาม 4 นว

เทาหลงมลกษณะเปนองและยาวกวา แบงเปน 2 กลมไมตอเนองกน โดยสภาพแวดลอมตรงนวาเคยเปน

รมน าทะเลสาบมากอน

ธรณวทยา เปนชนหนโคลน หรอหนดนดานสเทาเขยว มปนเปนน ายาประสาน ชนหนวางตวอยใน

ทศทาง 69º/45º รอยแตกทศทาง 315º/65º และ 165º/55º

2) สสานหอย

สสานหอย ตงอยบรเวณบานบน าเดอด ต าบลโคกปรง อ าเภอวเชยรบร จงหวด

เพชรบรณ พกด 1751053 เหนอ และ 0738527 ตะวนออก ในแผนทภมประเทศมาตราสวน

1:50,000 ระวาง 5240 IV อ าเภอหนองไผ ลกษณะทวไปชนหอยมความหนาประมาณ 30 เซนตเมตรถง

1.5 เมตร ประกอบดวย ตวหอยกาบเดยว (gastropod) เพยงชนดเดยว ไมมตะกอนปะปน ตวหอยมขนาด

ตาง ๆ กนมชอทางวทยาศาสตรวา Bellamya sp. มอาย 13 ลานปจดอยในวงศ Viviparidae มชอสามญใน

ภาษาองกฤษวา mud snail เปนหอยน าจด อาศยอยบนพนดนโคลน กนอาหารจ าพวกสาหราย ตะไคร แพลงค

ตอน สตวน าเลก ๆ และจอกแหนในหนองบง ธรณวทยาเปนชนหนโคลน หรอหนดนดานสเทาเขยว การ

เกดของสสานหอยเกดแบบ lateritic มเหลกเปนน ายาประสาน

29

5.3 แหลงพน ารอน

1) พน ารอนบอน าเดอด

บอน าเดอด ตงอยบรเวณบานบอน าเดอด ต าบลโคกปรง อ าเภอวเชยรบร จงหวด

เพชรบรณพก ด 1751053 เหนอ และ 0738527 ตะวนออก ในแผนทภ มประเทศมาตราสวน

1:50,000 ระวาง 5240 IV อ าเภอหนองไผ ลกษณะทวไป เปนบอน าขนาด 7x10 ตารางเมตร ทเกดจาก

การสรางฝายน าลน เพอเกบกกน าพรอนทเกดจากตาน าพรอน ขนาดเลกจ านวน 3 ตาน ารอน น ามอณหภม

ประมาณ 37-42 องศาเซลเซยส

2) พน ารอนพขาม

พน ารอนพขาม ต งอยบรเวณบานพขาม ต าบลพขาม อ าเภอวเชยรบร จงหวด

เพชรบรณ พกด 1720084 เหนอ และ 0719720 ตะวนออก ในแผนทภมประเทศมาตราสวน

1:50,000 ระวาง 5240 (อ าเภอวเชยรบร) ลกษณะทวไป น ามอณหภม ประมาณ 40-42 องศาเซลเซยส

มกลนก ามะถนรนแรง

5.4 แหลงธรณโครงสราง

1) เสาหนหกเหลยม

แหลงธรณโครงสรางเสาหนหกเหลยม ตงอยบรเวณบานซบตะแบกและบานซบบาดาล

อ าเภอศรเทพ จงหวดเพชรบรณ บรเวณทพบอยบรเวณทางน า พกด 1746000 เหนอ และ 0746000

ตะวนออก ในแผนทภมประเทศมาตราสวน 1: 50,000 ระวาง 5240 I (อ าเภอภกดชมพล) ลกษณะเปน

ชนหนอคนชนดหนบะซอลลมความหนามากกวา 10 เมตร มโครงสรางของรอยแตกตามธรรมชาตของหน

รปหกเหลยมซงเปนลกษณะเฉพาะของหนบะซอลล

6.ทรพยากรแร (Mineral Resources)

จงหวดเพชรบรณ เปนจงหวดทมแหลงทรพยากรแรทส าคญทางเศรษฐกจ 14 ชนด คอ ทองค า

เหลก แมงกานส แบไรต หนปน หนออน หนภเขาไฟเพออตสาหกรรมกอสราง (หนแอนดไซตและหนบะ

ซอลต) หนแกรนตชนดหนประดบ รตนชาต โดโลไมต ฟอสเฟต ถานหน และปโตรเลยม

ซงทรพยากรแรในจงหวดเพชรบรณมจ านวน 4 กลมแร โดยมรายละเอยดในแตละ

กลมแร ดงน

30

ตารางแสดงกลมแรและพนทแหลงแร แยกตามประเภทการใชประโยชน

ชนดแร พนทแหลงแร

(จ านวน) เนอทรวม (ตร.กม.)

ปรมาณส ารอง ทรพยากรแร

1. กลมแรเพอสนบสนนเศรษฐกจและอตสาหกรรม 1.1 กลมแรโลหะมคา

ทองค า 2 6.37 โลหะทองค า 450 ลานกรม โลหะเงน 6,380 ลานกรม

1.2 กลมแรโลหะ - เหลก 2 2.73 017 ลานเมตรกตน - ศลาแรง 2 11.56 23.12 ลานเมตรกตน

1.3 กลมแรอตสาหกรรม - แบไรต 2 1.49 4,800 เมตรกตน

1.4 กลมแรรตนชาต - พลอยไพลน 1 195.45 15.4 เมตรกตน

2. กลมแรเพอการเกษตร - โดโลไมต 1 4.77 38.14 เมตรกตน - ฟอตเฟต 2 0.40 700 เมตรกตน

3. กลมแรพลงงาน - ถานหน 2 30.63 6.85 เมตรกตน - น ามน 1 189.22 4.27 ลานบารเรล

4. กลมแรเพอการพฒนาสาธารณปโภคขนพนฐาน และโครงการขนาดใหญของรฐ 4.1 กลมแรเพอการกอสราง

- หนประดบชนดหนออน - หนแกรนต 9 10.19 561.62 ลานเมตรกตน - หนปนเพออตสาหกรรมกอสราง 28 7.02 1,473.12 ลานเมตรกตน - หนปนเพออตสาหกรรมอน ๆ 97 105.11 62,413.12 ลานเมตรกตน - หนปนเพออตสาหกรรมซเมนต 78 76.35 20,877.50 ลานเมตรกตน - หนปนเพออตสาหกรรมเคม 5 0.13 5.92 ลานเมตรกตน - หนภเขาไฟเพออตสาหกรรมกอสราง 6 11.77 10,181,777,715

ลานเมตรกตน รวม 238 653.18 10,181,860,000

ลานเมตรกตน

31

6.1 กลมแรเพอสนบสนนเศรษฐกจและอตสาหกรรม

6.1.1 กลมแรโลหะมคา

6.1.1.1 ทองค า

ทองค า (Gold, Au) เปนแรทประกอบดวยธาตธรรมชาต (native element) แตอาจจะ

เกดผสมกบโลหะธาตอน ๆ เชน ทองแดง เหลก และเงนทท าใหทองค ามสเหลองออนลง ถามเงนปนอย

มากกวารอยละ 20 จะเรยกวา electrum ทองค ามรปผลกอยในระบบไอโซเมทรกชนดออกตะฮดรอน

แตในธรรมชาตมกพบเปนเกลดหรอเมดกลม หรออาจพบเปนกอนใหญ และทเกดเปนรปผลกนนหายาก

และไมสมบรณ สวนใหญมสเหลองเขม ความแขง 2.5-3.0 สามารถตแผเปนแผนบางได มคาความ

ถวงจ าเพาะ 15-19 ขนกบมลทลทปนอย ถาบรสทธมคาความถวงจ าเพาะ 19.3 สนนษฐานวาทองค าเปน

โลหะอสระชนดแรกทมนษยรจก เมอประมาณ 4,000 ปกอนครสตศกราช ใน ยคเมโสโปเตเมยซงเปน

อาณาจกรโบราณในตะวนออกกลาง และประวตศาสตรทกยคสมยไมวาจะเปนอยปตโบราณ ยโรป จน

ลวนแลวแตมการกลาวถงทองค า รวมทงคณคาและการใชประโยชนจากโลหะชนดน

ทองค าพบไดในหนเกอบทกชนด โดยมปรมาณเฉลยประมาณ 0.0035 กรมตอตน

ในเปลอกโลก และมปรมาณเฉลยประมาณ 0.00003 กรมตอตนในน าทะเล (Boyle, 1979) แตมบาง

บรเวณหรอในสภาพแวดลอมทางธรณวทยาทเหมาะสมทมการสะสมตวของแรทองค าเกดเปน “แหลงแร

ทองค า” ซงจ าแนกตามลกษณะการเกดไดอยางงาย ๆ 2 ชนด คอ ชนดปฐมภม และชนดทตยภม

โดยแหลงแรชนดปฐมภมจะมความนาสนใจในเชงพาณชยมากกวาชนดทตยภม

แหลงแรชนดปฐมภมเปนแหลงแรททองค าเกดรวมกบหนตนก าเนด ซงมทงหน

อคน หนชน และหนแปร โดยทองค ามกเกดเปนธาตอสระ หรอเกดผสมกบโลหะชนดอน ๆ เชน เงน

ทองแดง พาลาเดยม (Palladium, Pd) เปนตน และฝงประอยในหนหรอสายแรทแทรกอยในหน สวนใหญ

แรทองค ามขนาดเลกมาก ไมสามารถมองเหนไดดวยตาเปลา ตองใชแวนขยายสองดจงจะมองเหน หรอ

อาจมองไมเหนเลย เพราะขนาดเลกมากในระดบโมเลกล และมเปนสวนนอยทมขนาดเมดโตเหนไดชดเจน

เปนกอน เกลด และไร แหลงแรทองค าชนดปฐมภมนมกมคณคาในเชงพาณชย หากมปรมาณทองค า

มากกวา 3 กรมตอตน หรอ 3 ppm. แตปจจบนนราคาทองค าพงสงขนมาก สามารถท าเหมองแรไดหากม

ปรมาณทองค าประมาณ 1 กรมตอตน

ทองค ามราคาแพง และมการใชประโยชนไดหลากหลาย เชน ใชเปนมาตรฐานของ

ระบบการเงนสากล โดยประมาณครงหนงของทองค าทงหมดทผลตไดถกเกบรกษาอยในคลงของประเทศ

ตาง ๆ ทองค าใชเปนเครองประดบชนดตางๆ เชน สรอยคอ แหวน ก าไลขอมอ เปนตน ใชท าโลหะซงใหส

ตาง ๆ และการบงบอกรอยละของทองค าในโลหะเจอนยมระบเปนการต (Kt) ซง1 การต เทากบ 1/24 ของ

ทองค าโดยน าหนกในโลหะเจอ ดงนน ทองค า 24 Kt คอ ทองค าบรสทธ นอกจากนยงใชทองค าท า

ลวดลายศลปะ บนผวของเครองปนดนเผา ใชในอตสาหกรรมอเลกทรอนกส และโครงการยานอวกาศ

แหลงแรทองค าในจงหวดเพชรบรณพบเกดกระจายตวในหนภเขาไฟและหน

ตะกอน โดยมจดพบแรทวไปในเขตอ าเภอวงโปง ชนแดน หลมสก เมองเพชรบรณ และในเขตจงหวด

32

ใกลเคยง เชน อ าเภอทบคลอ วงทรายพน จงหวดพจตร และอ าเภอเนนมะปราง จงหวดพษณโลก เปนตน

แหลงแรทองค าทส าคญของจงหวดเพชรบรณ คอ แหลงแรทองค าชาตร และหวยรอนทอง โดยม

รายละเอยด ดงน

1) แหลงแรทองค าชาตร ตงอยบรเวณรอยตอระหวางอ าเภอวงทรายพน จงหวด

พจตร และอ าเภอวงโปง จงหวดเพชรบรณ ครอบคลมพนทเขาโปง เขาหมอ ตอเนองขนไปยงเขาเขม ทแผ

กระจายตวขนไปทางทศเหนอ เปนพนทแหลงแรทองค าของบรษท อครา ไมนง จ ากด ซงเรมผลตแร

ทองค า ในป พ.ศ. 2545 เดมมประทานบตรจ านวน 4 แปลง ตอมาในป พ.ศ. 2551ไดรบประทานบตร

เพมอกจ านวน 9 แปลง รวมเปน 13 แปลง โดยพนทแหลงแรทองค าในเขตอ าเภอวงโปงคดเปนเนอท

ประมาณ 3 ตารางกโลเมตร

แหลงทองค าชาตร จดเปนแหลงแรชนดปฐมภม (primary deposit) ทมแรเงน

(silver, Ag) เกดรวมดวย ซงแรทองค าและเงนมขนาดเลกมากจนมองไมเหนดวยตาเปลาฝงตวอยใน

สายแรควอตซ - คารบอเนต (quartz - carbonate veins) โดยสายแรควอตซ - คารบอเนตเกดแทรกอย

ตามรอยแตกและรอยเลอนในหนภเขาไฟ ซงสวนใหญเปนหนภเขาไฟชนดกลางประเภทแอนดไซต

หรอเดไซต (intermediate volcanic rocks: andesitic to dacitic tuff) (นคม ชยวงศแสน และคณะ,

2551) พบในบรเวณเขาโปงหรอเขาดน และบรเวณเชงเขาดานตะวนออกของเขาหมอ และเนองจากเปน

สายแรควอตซ ทเกดอยในหนแขง จงเกดเปนสายแรขนาดใหญ ซงมความกวางถง 4-5 เมตร และใหคา

ความสมบรณของแรทองค าในสนแรในปรมาณ 3-5 กรมตอตน สายแรอกชนดหนงพบเกดตามรอยเลอน

แนวแตก รอยแตก และชองวางตามแนวชนหนของหนตะกอน ชนดหนโคลน หนดนดาน และหนทราย

เนอทฟฟ โดยเนอหนมกมสวนผสมของตะกอนดน - ทราย และเศษเถาภเขาไฟ (fine grain volcaniclastic

sedimentary rocks) บางสวนเปนหนกรวดเหลยม (breccia) และเปนหนทมการเตมซลกาในเนอหน

(silicified rocks) มความแขงมากกวาหนตะกอนโดยทวไป จงมกเกดเปนสนหรอเนนตาง ๆ เชน บรเวณ

เนนเขาหมอ เขาเขม เปนตน สายแรควอตซในหนตะกอนนมกเกดเปนสายขนาดเลก เชน 3-50

เซนตเมตร ในลกษณะของ stock work viens ซงใหคาความสมบรณของแรทองค าในสนแรต ากวาชนด

แรก มคาประมาณ 1-2 กรมตอตน สายแรทงสองชนดเปนสายแรจากน ารอน (hydrothermal viens)

อาจมอณหภมของการเกดสะสมตวของแรทอณหภมต า (epithermal deposit) โดยทวไปมแรซลไฟดนอย

และมลกษณะเปนชน ๆ เนอละเอยด ซงแหลงแรทองค าจากสายแรควอตซนเปนแหลงแรทมการท าเหมอง

กนมากทสด เนองจากมกมความสมบรณของแรทองค าอยสง และมปรมาณของสนแรในระดบ

ทคมคาในเชงพาณชย โดยในเขตจงหวดเพชรบรณมพนทแหลงแรประมาณ 3,365,000 ตารางเมตร

มความลกของมวลสนแรเฉลย 100 เมตร จงมปรมาตรสนแรทองค า 336,500,000 ลกบาศกเมตร หรอ

คดเปนน าหนกประมาณ 912,500,000 เมตรกตน คดคาความสมบรณของโลหะทองค าเฉลย 1.0 กรม

ตอตน คาความสมบรณของโลหะเงน 14 กรมตอตน และคาสมประสทธของชองวาง รอยแตก หนแปลกปลอม

ในมวลสนแรเทากบ 0.5 สามารถค านวณปรมาณโลหะทองค าไดประมาณ 450 ลานกรม และโลหะเงน

ประมาณ 6,380 ลานกรม

33

2) แหลงทองค าหวยรอนทอง ตงอยบรเวณภเขาทางดานตะวนออกของบานหวย

รอนทอง ต าบลหวยใหญ อ าเภอเมอง จงหวดเพชรบรณ คลมพนทประมาณ 3 ตารางกโลเมตร

ซงเปนพนทของเขารอนทองทมความสง 1,071 เมตร เหนอระดบน าทะเลปานกลาง จากขอมลธรณฟสกส

ทางอากาศบงบอกวาบรเวณน มหนแกรนตแทรกซอนหนตะกอนของหมวดหนน าดก ยคเพอรเมยน อยใน

ระดบตน จงเปนพนทเหมาะสมส าหรบแหลงแรจากน ารอน และพบวามชาวบานรอนเลยงหาทองค าทงใน

บรเวณหวยรอนทองทไหลไปทางทศตะวนตก และหวยรงกาทไหลไปทางทศตะวนตกเฉยงใต และจาก

รายงานของสมชาย ทรพยปรญญาพร (2549) ซงเรยกแหลงแรทองค าแหลงนวา “แหลงแรทองค าหวยรง

กา” มขอมลการเลยงส ารวจพบทองค า 5-10 ไร และผลการวเคราะหตวอยางตะกอนทองน า 16 ตวอยาง พบ

ปรมาณธาตทองค านอยกวา 3 ppb ถง 290 ppb ทองแดง 19-300 ppb และสงกะส 32-354 ppm

6.1.2 กลมแรโลหะ

6.1.2.1 เหลก

แหลงแรเหลกในเขตจงหวดเพชรบรณมจ านวน 2 แหลง ดงน

1) แหลงแรเหลกบานผาทอง ตงอยบรเวณเชงเขาคนฑา ทางตะวนตกเฉยงเหนอ

ของบานผาทอง ต าบลพทธบาท อ าเภอชนแดน จงหวดเพชรบรณ ชนดแรเหลก ของบรษทผาทองสรยะ

จ ากด จดเปนแหลงแรชนดปฐมภม โดยแรเหลกเกดเปนสายแรจากน ารอนในบรเวณแนวสมผสระหวาง

หนแกรนตและหนทองทเดมจ าพวกหนทรายเนอทฟฟ ในทศทางประมาณเหนอ - ใต กวางเฉลยประมาณ

10 เมตร ยาวมากกวา 200 เมตร และลกมากกวา 20 เมตร ซงปจจบนขมเหมองชนดเหมองเปดตามแนวสาย

แรถกน าทวมขง หนแกรนตบรเวณขางสายแรเปนชนดหนแกรนตสขาว (luecocratic granite) มลกษณะผ

รวนเนองจากไดรบอทธพลของน ารอน แรเหลกเปนชนดแมกนไทต (magnetite) และฮมาไทต (hematite) ท

มแรไพไรต (pyrite) คาลโคไพไรต (chalcopyrite) และควอตซเกดรวม แหลงแรนไดผลตแรออกไปมากแลว

มปรมาณส ารองแรคงเหลอประมาณ 170,000 ตน

2.) แหลงแรเหลกบานกดตาบอง มศนยกลางของแหลงแรอยบรเวณบานกดตาบอง

ต าบลบอรง อ าเภอวเชยรบร จงหวดเพชรบรณ และแผกระจายตวเปนบรเวณกวางตอเนองข นไปทางทศ

เหนอจนถงบานโคกส าราญ ต าบลน ารอน และตอลงมาทางทศใตจนถงตอนเหนอของบานทงใหญ

ต าบลทาโรง อ าเภอวเชยรบร คลมพนทประมาณ 10 ตารางกโลเมตร เปนพนททมลกษณะเปนเนนลาดชน

ต า วางตวในแนวประมาณเหนอ - ใต โดยแรเหลกเกดจากกระบวนการผพง (weathering process)

อนยาวนานของหนบะซอลตบรเวณพนทลาดชนต า ซงธาตอน ๆ ถกชะลางพดพาออกไปจากพนท แตแรเหลก

สามารถสะสมตวอยไดในสภาพพนทลาดชนต าน ท าใหไดชนศลาแลง (laterite) และลกรงของแรเหลกปด

ทบอยบนหนบะซอลตและพนทใกลเคยงทมระดบต ากวา ชนศลาแลงมความหนาเฉลยประมาณ 1 เมตร แร

34

เหลกทประกอบอยเปนชนดแมกนไทตและฮมาไทต มปรมาณส ารองแรเหลกประมาณ 21 ลานตน เหมาะ

ส าหรบใชเปนวตถดบในอตสาหกรรมซเมนต

3. แหลงแรเหลกบานนาไรเดยว มศนยกลางของแหลงแรอยบรเวณตอนเหนอของบานนาไร

เ ด ยว ต าบลท า โรง อ า เภอว เ ช ยรบ ร จ งหวดเพชรบ รณ แ ผกระจายต วคลม พนท ประมาณ

1 ตารางกโลเมตร เปนพนททมลกษณะเปนทราบสงจากทงนา โดยแรเหลกเกดจากกระบวนการผพงอน

ยาวนานของหนบะซอลตบรเวณพนทลาดชนต า ท าใหไดชนศลาแลง (laterite) และลกรงของแรเหลก

คลายกบแหลงแรเหลกบานกดตาบอง ชนศลาแลงมความหนาเฉลยประมาณ 1 เมตร แรเหลกทประกอบ

อยเปนชนดแมกนไทตและฮมาไทต มปรมาณส ารองแรเหลกประมาณ 2 ลานตน เหมาะส าหรบใชเปน

วตถดบในอตสาหกรรมซเมนต

6.1.3 กลมแรอตสาหกรรม

6.1.3.1 แรแบไรต

แบไรต เปนแรในตระกลซลเฟต มสตรเคมคอ BaSO4 มปรมาณ BaO รอยละ

65.7 และปรมาณ SO3 รอยละ 34.3 สวนใหญมกมสเทาขาว โปรงแสงถงโปรงใส เปนแรทมความ

ถวงจ าเพาะสง 4.5 ท าใหสงเกตไดงาย คอเมอจบยกขนจะมความรสกไดทนทวาหนกตงมอ และมลกษณะ

รปผลกเปนแผนหนา ผวหนาเรยบและวาว มรอยแตกเรยบ ความแขงต า มดขดเขาไดงาย ประโยชนของ

แรแบไรต มากกวารอยละ 80 น ามาใชเปนสวนผสมในการท าโคลนผง เพอใชในกจการเจาะหน หรอดน

เชน การเจาะส ารวจปโตรเลยม เปนตน

1) แหลงแรแบไรตเขาคณา ตงอยทางดานตะวนออกของบานศาลาลาย ต าบลศาลา

ลาย อ าเภอชนแดน ในบรเวณพกด 697150 ตะวนออก และ 1783300 เหนอ ในแผนทภมประเทศ

มาตราสวน 1: 50,000 ระวาง 5141 II (อ าเภอชนแดน)

ขอมลจากการทไดตรวจสอบในชวงป พ.ศ. 2538 พบวาแรแบไรตเกดเปนชนด

สายแรจากน ารอน แทรกตามระนาบของชนหนทองท ซงไดแก หนปนและหนออน ทมหนเชรตเปนชน

กระเปาะ และโนดลแทรกสลบ แนวการวางชนของหนมแนวระดบ N. 60๐ W มมมเท 45

๐ NE บรเวณท

เคยท าเหมองแร มลกษณะเปนรองทมขนาดกวางประมาณ 20 เมตร ยาว 100 เมตร และลกเฉลย

ประมาณ 5 เมตร(อ านวย สงอไรล า, 2540) โดยบรเวณทเคยท าเหมองตงอยบนเชงเขาทสงจากพนทราบ

ปกตประมาณ 10-15 เมตร และในโซนทพบแรมปรมาณแรแบไรตประมาณรอยละ 20 ของหนทองทใน

สายแรมทงทเปนแนวสายแรและกระเปาะแรขนาดกวางประมาณ 0.2-0.3 เมตร ยาวประมาณ 3.0-10.0

เมตร นอกจากนนยงมกระเปาะแรขนาดเลก ๆ แทรกตามรอยแตกของหนอกในปรมาณเลกนอย

มปรมาณส ารองแรแบไรตคงเหลอประมาณ 500 ตน

35

3) แหลงแรแบไรตบานไรผาสก ตงอยทางดานตะวนออกของแหลงแรเขาคณา

เปนระยะทางประมาณ 1.5 กโลเมตร และอยในเขตพนทแหลงแรเดยวกนกบแหลงแรเขาคณา ทองท

ต าบลศาลาลาย อ าเภอชนแดน บรเวณพกด 697937 ตะวนออก และ 1782992 เหนอ ในแผนทภมประเทศ

มาตราสวน 1: 50,000 ระวาง 5141 II (อ าเภอชนแดน)

แรแบไรตเกดเปนสายแรจากน ารอน แทรกในหนทองท ไดแก หนปนทมหนเชรต

แทรกสลบ แรทพบมลกษณะเปนกระเปาะแทรกตามระนาบของรอยแตกแยกทมการวางตวในแนวระดบ

N. 150 W มมเท 50

0-60

0 NE และแนวระดบ N 2

0 E มมเท 35

0 E แตละกระเปาะมขนาดกวาง 0.2-0.25

เมตร ยาว 0.5-3.0 เมตร กลมของกระเปาะและสายแรดงกลาวมความกวางของโซนแรประมาณ 1.5-2

เมตร มความยาวเทาทตดตามไดตามแนวรองเหมองเกาทเคยมผผลตแรประมาณ 50 เมตร

ลกประมาณ 2-3 เมตร ปจจบนมปรมาณส ารองแรเหลออยเพยงเลกนอยประมาณ 300 ตน

4) แหลงแรแบไรตเขามน ตงอยในทองทบานวงกระดาษ ต าบลวงโปง อ าเภอวง

โปง ทบรเวณพกด 687999 ตะวนออก และ 1808277 เหนอ ในแผนทภมประเทศมาตราสวน 1:

50,000 ระวาง 5141 I (อ าเภอวงโปง)

แรแบไรต ทพบเปนชนดสายแรจากน ารอนทเกดแทรกอยตามระนาบของรอยเลอน

ชนดทเคลอนตวพรอมกนทงแนวดงและแนวราบ (oblique fault) ทมการวางตวในแนวระดบ N 650 W

มมเท 800 NE ทตดผานในหนตะกอนภเขาไฟเนอไรโอไลต และแอนดไซต ซงมการเปลยนสภาพชนดถก

แทนทโดยแรซลกาเลกนอย และในบรเวณขาง ๆ ระนาบของรอยเลอนหนมการแตกหก พบกระเปาะของ

แรแบไรตเกดแทรกตามชองวางทเกดจากการแตกหก โดยมปรมาณของกระเปาะแรประมาณรอยละ 20

ของหนทแตกหกดงกลาว โซนของรอยเลอนทมแรแบไรตเกดแทรกอยน มความกวาง 1-2 เมตร ยาว

20-30 เมตร และลก 5-8 เมตร แหลงแรแบไรตแหลงนไดเคยมการผลตโดยขดเปนรองตามแนวสายแร

มขนาดกวางประมาณ 10 เมตร ยาวประมาณ 30 เมตร และลกโดยเฉลย 6.5 เมตร มปรมาณแรส ารอง

คงเหลอประมาณ 4,000 ตน

6.1.4 รตนชาต

รตนชาต ทพบในพนทจงหวดเพชรบรณเปนแหลงทไดมการคนพบมาเปนเวลาอยางนอย

36 ป ไดแก แหลงพลอยไพลน (blue sapphire) พบในบรเวณบานโคกส าราญ ต าบลน ารอน บานมาบสมอ

และบานหนองหอยโขง ต าบลทาโรง อ าเภอวเชยรบร โดยแหลงแรอยหางจากอ าเภอวเชยรบรไปทางตะวนออก

ประมาณ 10 กโลเมตร คลมพนทรวมกนประมาณ 195 ตารางกโลเมตร เปนบรเวณทมลกษณะภมประเทศ

เปนเนนกวาง ๆ เตย ๆ สลบกบทราบลม พบพลอยกระจดกระจายอยทวไปในบรเวณทมหนบะซอลต

แพรกระจายอย จดเปนพลอยชนดทตยภม เกดสะสมตวอยกบทในชนเปลอกดน เนองจากการสลายตว

และผพงของหนบะซอลต หรอเกดสะสมตวเปนชนดแรพลดตามไหลเนนเขาและเชงเขา ตามรองน า

หรอในชนตะกอนน าพา

36

ธรณวทยาโดยทวไป พบวาเปนบรเวณทมหนบะซอลตแพรกระจาย ครอบคลมตงแต

บรเวณดานตะวนออกของอ าเภอบงสามพน ลงไปจนถงบรเวณบานโคกส าราญ ต าบลน ารอน อ าเภอวเชยรบร

หนบะซอลตเปนชนดแอลคาไล - โอลวนบะซอลต พนททพบพลอยสวนใหญเปนพนทเพาะปลกของราษฎร

การหาพลอยเปนการเดนเกบตามผวดนเทานน ไมมการขดหาอยางจรงจง โดยมพอคาคนกลางในหมบานรบ

ซอไว พลอยไพลนมขนาดโตประมาณ 2x3 มลลเมตร ถง 1.0 x 2.5 เซนตเมตร หนา 2-5 มลลเมตร ม

เนอคอนขางมดทบมาก แบงไดเปน 2 กลม คอเนอทบสด า และเนอทบสน าเงน บางตวอยางโปรงแสง

เมอน าไปสองดกบแดดหรอแสงไฟจะสามารถมองทะลไดและมองเหนเปนสน าเงนหรอสเขยวภายในเนอได

โดยจะพบพลอยทมสสวยและมเนอโปรงใสประมาณไมเกนรอยละ 5 ของพลอยทพบทงหมด สวนทเหลอจะ

เปนพลอยสทบ นอกจากพลอยไพลนแลว ยงพบพลอยโกเมน นลตะโก นลเสยน เพทาย และแอมฟโบล

เปนเพอนแรเกดรวมอยดวย ในปรมาณทแปรผนไปตามทองท (พงศศกด วชต และคณะ, 2531)

การหาปรมาณส ารองของพลอยเปนเรองทยากตอการไดรบความเชอถอ ซงในเรองดงกลาว

อรณ ไตรตระหงาน ไดใหขอคดเหนไวในพงศศกด วชต และคณะ, 2531 วาคาความสมบรณของพลอย

ทไดจากการขดหลมทดลองในแตละบรเวณ ไมอาจน ามาใชเปนตวแทนคาความสมบรณในพนทนน ๆ ได

เนองจากพลอยมการกระจายตวไมสม าเสมอหรอไมมลกษณะของการสะสมตวแพรกระจายเปนเนอ

เดยวกน แมแตหลมทดลองบางแหงมระยะหางกนเพยง 1-2 เมตร กมความสมบรณของพลอยแตกตาง

กนเปนอยางมาก หรอบางบรเวณชาวบานสามารถหาเกบพลอยไดเปนจ านวนมาก แตจากการขดหลม

ทดลองในบรเวณนนปรากฏวาไมพบพลอยเลย เปนตน กลาวโดยรวมแลวแหลงพลอยนเปนพลอยสน าเงน

ด า ซงมคณภาพต า ยงไมสามารถน ามาเผาเพอเพมคณภาพใหเปนพลอยสน าเงนทสวยงามไดดวย

เทคโนโลยทมอยในปจจบน แตอยางไรกตามในรายงานดงกลาวกไดน าเสนอวามบรเวณทพบพลอยทม

ความสมบรณสง คอมคาความสมบรณของพลอยระหวาง 0.02-9.28 กรมตอลกบาศกเมตร คลอบคลม

พนทประมาณ 42 ตารางกโลเมตร พบพลอยไดตงแตผวดนจนถงทระดบลกประมาณ 2 เมตร มปรมาณ

ส ารองของพลอยรวมกนประมาณ 15,400 กโลกรม

6.2 กลมแรเพอการเกษตร

6.2.1 โดโลไมต

โดโลไมต โดยทวไปเปนแรทเกดจากการแทนทของธาตแมกนเซยมในหนปน มองคประกอบ

ทางเคมเปน CaMg (CO3)2 ผลกของแรเปนรปสเหลยมขนมเปยกปน อาจพบเปนเมดหยาบ ๆ ไปจนกระทง

เปนเมดเลก ๆ เกาะกนแนน ความแขง 3.5-4 ความถวงจ าเพาะ 2.85 มความวาวคลายแกว บางชนดคลายมก

สชมพ สเนอ สขาวแกมเทา สเขยว สน าตาล สด า หรออาจไมมส เนอแรมทงโปรงใสและโปรงแสง พบใน

หนปนเนอโดโลไมต (dolomitic limestone) หรอหนออนเนอโดโลไมต (dolomitic marble)

ประโยชนของโดโลไมต คอ เปนสนแรหลกของโลหะแมกนเซยม ใชเปนแมกนเซยม

ซงเปนวสดทนไฟ ใชส าหรบการบเตาถลงเหลก ใชเปนหนกอสรางหรอหนประดบ ใชในอตสาหกรรมท า

แกวบางชนด เชน แกวแผน และส าหรบในประเทศไทยในปจจบนยงใชประโยชนในทางเกษตรกรรม เชน

37

ใชเปนวสดส าหรบปรบสภาพดนเพอลดความเปนกรดสงใหความเปนกรดต าลงส าหรบเพาะปลกพช

และปรบสภาพน าในใบบอเลยงสตวน า เปนตน

ส าหรบแหลงแรโดโลไมตทพบในจงหวดเพชรบรณ มจดศนยกลางอยทบานโคกส าราญ

ต าบลน ารอน อ าเภอวเชยรบร คลมพนทประมาณ 5 ตารางกโลเมตร โดยบรเวณพนทของแหลงแรอยหาง

จากอ าเภอวเชยรบรไปทางตะวนออกเปนระยะทางประมาณ 10 กโลเมตร

ลกษณะธรณวทยาแหลงแร เปนแหลงแรโดโลไมตทพบอยในพนทเนนลาด แรมสขาวแกมเทา

และเทาแกมขาว การเกดแรโดโลไมตสนนษฐานวานาจะมาจากการผอยกบทของชนหนปนยคเพอรเมยน

ซงมปรมาณแมกนเซยมออกไซดสง ภายหลงชนหนปนบรเวณนถกไหลปดทบขนมาโดยหนบะซอลตยคค

วอเทอรนาร ความรอนจากหนบะซอลตท าใหหนปนเดมดงกลาวมอตราการผพงอยกบทสงขน

และอาจไดรบปรมาณแมกนเซยมทสงขนดวย อกสนนษฐานอาจเกดจากการสะสมตวของดนมารล

เนอโดโลไมต ซงสะสมตวจากการสลายตวของหนปนเนอโดโลไมตบรเวณใกลเคยงในอดต ซงปจจบน

หนปนไมมเหลอใหเหนแลว จากการตรวจสอบพบวามชนเปลอกดนสน าตาลแดง หนาเฉลยประมาณ 1 เมตร

ปดทบอยบนชนของโดโลไมตทผเปนดนหนา ประมาณ 2-6 เมตร ลกลงไปเปนชนแรโดโลไมตทแขงเปนหน

และมปรมาณแมกนเซยมออกไซดเพมสงข น จากการประเมนปรมาณส ารองโดยคดคาความหนาของโดโล

ไมตเฉลยประมาณ 4 เมตร ไดปรมาณส ารองของโดโลไมตประมาณ 38 ลานตน

6.2.2 แรฟอสเฟต

ฟอสเฟต (P2O5) เปนแรทสามารถพบไดทงในหนอคนและหนตะกอนทวไป รวมทงเปน

แรทเกดชนดเคมชวภาพหรอกวโน โดยทวไปมวลสารทจะเรยกเปนแรฟอสเฟตตองมปรมาณ P2O5

ไมนอยกวา 15% การใชประโยชนของแรฟอสเฟต ประมาณรอยละ 70 ใชในการท าปย ทเหลอใชใน

อตสาหกรรมอน ๆ เชน หากมปรมาณ P2O5 รอยละ 20-30 จะใชในการถลงเพอผลตธาตฟอสฟอรส

เพอน ามาใชในอตสาหกรรมตาง ๆ เชน ผลตโซเดยมไทรโพลฟอสเฟตซงเปนสวนส าคญของผงชกฟอก

ผลตโมโนแคลเซยมฟอสเฟตซงเปนผงฟ และใชท ายาสฟนและแปลงสฟน เปนตน

แหลงแรฟอสเฟตในประเทศไทย สวนใหญเปนแหลงชนดกวโน มเพยงไมกแหงทพบเปน

แหลงชนดเกดกบหนตะกอนในทะเลและในหนอคน แหลงแรฟอสเฟตชนดกวโนทพบในสวนใหญเปนแร

ชนดทเกดจากการสะสมตวของมลคางคาว โดยมกพบอยตามถ า โพรงหรอรอยแตกของหนปนซงเปนทอย

อาศยของคางคาว

แหลงแรฟอสเฟต ทพบในพนทจงหวดเพชรบรณพบจ านวนหลายแหง โดยทงหมดเปน

แรชนดทเกดจากการสะสมตวของมลคางคาว เปนแหลงแรขนาดเลก ๆ ทเกดแทรกตามแนวรอยแตกแยก

และแนวการวางชนของหนปน และพบตามถ าและโพรงของหนปน บรเวณทไดท าการตรวจสอบในครงน

คอบรเวณเขาคณา และเขาเทพพนม โดยมลกษณะของแรฟอสเฟตทพบในแตละแหลงดงตอไปน

1) แหลงแรเขาคณา ตงอยในบรเวณบานในทองทต าบลศาลาลาย อ าเภอชนแดน ทพกด

698235 ตะวนออก และ 1782584 เหนอ พบแรฟอสเฟตอยในบรเวณทเปนรองหรอโพรงทเกดจาก

แนวการวางชนของหนปนและหนออน ซงสวนใหญวางตวประมาณแนวระดบ N 69๐ W มมเท 30

๐ NE

38

แรทพบเปนแรทเปนแรหลดลอยทเหลออยตามพนดนบรเวณขางเคยงของขอบของรองหน ทชาวบานเคย

ไดขดเพอผลตแร และปจจบนรองดงกลาวมดนไหลเขาไปกลบจนหมดแลว จากการวเคราะหตวอยางแรท

เกบในบรเวณดงกลาวพบวามปรมาณแรฟอสเฟต รอยละ 39.18 ของหนปนและหนออน

ซงเปนหนทองท มปรมาณส ารองแรคงเหลอประมาณ 200 ตน

2) แหลงแรเขาเทพพนม ตงอยในบรเวณบานเขาชะโงก ต าบลบานกลวย อ าเภอชนแดน ท

พกด 690854 ตะวนออก และ 1774148 เหนอ พบแรฟอสเฟตอยในบรเวณทเปนถ า ในลกษณะของแร

ทเกดเปนคราบ ฉาบอยตามแนวแตกแยก และแนวการวางชนของหนปนในปรมาณเพยงเลกนอย มปรมาณ

ส ารองแรคงเหลอประมาณ 500 ตน

6.3 กลมแรพลงงาน

6.3.1 ถานหน

ในพนทจงหวดเพชรบรณ โครงการส ารวจและประเมนศกยภาพถานหน กรมทรพยากรธรณ

(2542) ไดรายงานการส ารวจถานหนบรเวณแองวเชยรบร ซงด าเนนงานส ารวจมาตงแตป พ.ศ. 2535

วาไดท าการส ารวจธรณวทยาพบถานหนโผลบรเวณบานหวยน าเดอด ในบรเวณสวนของแองดาน

ตะวนออกเฉยงเหนอ ถานหนเกดสลบกบหนโคลนและหนดนดาน มซากดกด าบรรพของ viviparous และ

เจาะส ารวจจ านวน 16 หลม โดยทวไปพบถานหนชนบางมากเปนเลนส และพบเปนชนหนา 0.05-2.85

เมตร จ านวน 3 หลม ทระดบความลก 206-240 เมตร ในบรเวณสวนของแองดานตะวนออกเฉยงใต มคา

ความรอนของถานหน 1,115-4,027 แคลลอรตอกรม จดอยในชนดซบบทมนสซ

ในป พ.ศ. 2542 ทนกร สนย ไดรายงานการส ารวจถานหนแองบงสามพน โดยกลาววา

แองบงสามพนถกขนาบดวยกลมหนสระบร ยคเพอรเมยน บรเวณทางดานตะวนออกของแอง สวน

ทางดานตะวนตกของแองเปนหนภเขาไฟชนดบะซอลตกแอนดไซต (basaltic andesite) ของยคเพอรโม-

ไทรแอสซก และพบหนบะซอลตยคควอเทอรนารปดทบอยบนหนยคเทอรเชยร ลกษณะธรณวทยาภายใน

แองประกอบดวยหนโคลน หนดนดาน และชนถานหน การสะสมตวของถานหนเปนชนหนาและอยใน

ระดบตนมจ านวน 2 แหลง คอ แหลงบานโคกกรวด และแหลงบานน าเดอด มรายละเอยดดงน

แหลงถานหนบานโคกกรวด คลมพนทประมาณ 26 ตารางกโลเมตร พบถานหนสะสมตว

อยจ านวน 3 ชน ในสวนพนทประมาณ 3 ตารางกโลเมตร ถานหนมคณภาพไมดนก เนองจากมเถา (ash)

และก ามะถนอยสง คาความรอนอยในชวงระหวาง 2,090 - 4,282 แคลลอรตอกรม จดอยในชนด

ลกไนต เอ (Lignite A) ถงซบบทมนส เอ (Sub - bituminous A) มปรมาณส ารอง 6.15 ลานตน

แหลงถานหนบานน าเดอด คลมพนทประมาณ 4.5 ตารางกโลเมตร พบถานหนสะสมตว

อยเพยงชนเดยว ถานหนมเถา (ash) และก ามะถนอยสงเชนเดยวกน คาความรอนอยในชวงระหวาง

2,367 - 3,053 แคลลอรตอกรม จดอยในชนดลกไนต เอ (Lignite A) ถงซบบทมนสซ (Sub -

bituminous C) มปรมาณส ารอง 0.70 ลานตน

39

นอกจากนยงมการเจาะส ารวจพบชนถานชนดลกไนตทบรเวณบาน กม. 31 ต าบลนาเฉลยง

อ าเภอหนองไผ ทพกดประมาณ 721700 ตะวนออก 1773620 เหนอ ในแผนทระวาง 5241 III (นา

เฉลยง) โดยมความหนาของชนประมาณ 10-50 ซม. มการวางตวแนวระดบ N 60๐ W มมเท 35

๐ NE

ถานหนในบรเวณน ยงไมมการส ารวจในรายละเอยด (สมชาย ทรพยปรญญาพร และคณต ประสทธการกล

, 2549)

6.3.2 ปโตรเลยม

แหลงปโตรเลยมในทองทจงหวดเพชรบรณไดมการส ารวจพบและมสมปทานปโตรเลยม

ตงแตป พ.ศ. 2527 ในบรเวณอ าเภอศรเทพ และอ าเภอวเชยรบร สามารถเรมผลตน ามนดบไดในป พ.ศ.

2538 ดวยอตราวนละ 200 บารเรลตอวน ตอมาในป พ.ศ. 2546 บรษท แพนด โอเรยนท เอนเนอรจ

(ประเทศไทย) จ ากด ไดเขามาเปนผด าเนนการส ารวจและผลตปโตรเลยมบรเวณอ าเภอศรเทพและอ าเภอ

วเชยรบร สามารถผลตน ามนดบไดประมาณวนละ 400 บารเรลตอวน และในเดอนกรกฎาคม 2546

บรษท แพนด โอเรยนท รซอสเซส (ประเทศไทย) จ ากด ไดรบสมปทานปโตรเลยมจ านวน 2 แปลงส ารวจ

คอ แปลง L44/43 และ L33/43 และในปจจบนสามารถผลตน ามนดบจาก prospect area จ านวน 4

แหลง คอ แหลงวเชยรบร แหลงศรเทพ แหลงนาสนน และแหลงนาสนนตะวนออก ซงมพนทตดตอกน

และคลมพนทประมาณ 190 ตารางกโลเมตร โดยมแหลงนาสนนตะวนออกเปนแหลงใหมสดและใหญ

ทสด ซงส ารวจพบน ามนดบในป พ.ศ. 2550 ทผานมา และพบวามหนอคนชนดไดออไรต (diorite) และ

ไดอเบส (diabase) เกดแทรกซอนอยระหวางหนดนดานยคเทอรเชยร ซงหนอคนแทรกซอนดงกลาวทม

ความหนามากกวา 100 เมตร เปนแหลงกกเกบน ามนทส าคญ และมการแทรกซอนจ านวน 4 ชน ทระดบความ

ลก 800-1,140 เมตร นอกจากนหนอคนเหลานยงเปนตวเรงใหเกดการแปรสภาพของสารอนทรยในชน

หนดนดานใหเกดเปนน ามนดบไดเปนอยางด จงพบน ามนในระดบตนเมอเทยบกบทพบในแองพษณโลก

และอาวไทย ซงพบน ามนในหนทรายทอยลกถง 2,000-3,000 เมตร แหลงปโตรเลยมในเขตจงหวด

เพชรบรณทงหมดท าการผลตเฉพาะน ามนดบ และเผากาซธรรมชาตท งในบรเวณหลมผลต เนองจากม

ปรมาณนอย ในปจจบนมหลมผลตมากกวา 30 หลม และผลตน ามนดบเฉลยวนละ 12,000 บารเรลตอวน

โดยเปนการผลตจากแหลงนาสนนตะวนออกแหลงเดยวประมาณวนละ 11,000 บารเรลตอวน โดยม

ปรมาณส ารองของน ามนดบ (probable reserve) รวมทงหมด 4.3 ลานบารเรล ซงเปนของแหลงนาสนน

ประมาณ 4.2 ลานบารเรล

6.4 กลมแรเพอการพฒนาสาธารณปโภคขนพ นฐาน และโครงการขนาดใหญของรฐ

6.4.1 กลมแรเพอการกอสราง

6.4.1.1 หนประดบชนดหนออน

แหลงหนออนทส าคญในพนทจงหวดเพชรบรณม 1 พนท คอ แหลงหนออน

บานโตก ต าบลบานโตก อ าเภอเมองเพชรบรณ ในแผนทระวาง 5241 IV (จงหวดเพชรบรณ) ครอบคลม

40

พนทประมาณ 0.5 ตารางกโลเมตร บรเวณนเคยมประทานบตรเหมองแรจ านวน 2 แปลง และมการผลต

หนออนในอดต แตปจจบนไดหยดด าเนนการไปแลว โดยหนออนไดจากหนปนมวลหนาตกผลก

(recrystalline limestone) สเทาออน เนอเนยนละเอยด และมปรมาณทรพยากรแรส ารองประมาณ 94

ลานตน

6.4.1.2 หนแกรนต

นอกจากนยงพบแหลงหนแกรนตสเทา เนอขนาดปานกลาง บรเวณทางตะวนออกของ

บานโพธสวรรค ต าบลพญาวง อ าเภอบงสามพน คลมพนทประมาณ 2.5 ตารางกโลเมตร มปรมาณส ารอง

ประมาณ 165 ลานตน แหลงหนแกรนตสเทาทางตอนใตของบานวงพกล ต าบลวงพกล อ าเภอวเชยรบร

คลมพนทประมาณ 0.3 ตารางกโลเมตร มปรมาณส ารองประมาณ 32 ลานตน แหลงหนแกรนตสเทาขาว

บรเวณบานตะโกงาม ต าบลวงโปง อ าเภอวงโปง คลมพนทประมาณ 1.1 ตารางกโลเมตร มปรมาณส ารอง

ประมาณ 11 ลานตน แหลงหนแกรนตสเทาด าบรเวณบานเนนตองและบานโปงเจดหว ต าบลพทธบาท อ าเภอ

ชนแดน คลมพนทประมาณ 0.7 และ 1.2 ตารางกโลเมตร มปรมาณส ารองประมาณ 24 และ 23 ลานตน

ตามล าดบ และใกล ๆ กนเปนแหลงหนแกรนตสชมพบรเวณทางตะวนออกของบานคลองหนหลก - บาน

โปงเจดหว คลมพนทประมาณ 1.2 ตารางกโลเมตร มปรมาณส ารองประมาณ 155 ลานตน

6.4.1.3 พ นทหนปน

เนอทโดยประมาณ 185 ตารางกโลเมตร เมอผานวธการจ าแนกเกรดพนทหนปนโดยใช

คณสมบตทางเคมเพอจ าแนกตามการใชประโยชนตามทไดกลาวมา สามารถแบงพนทไดเปนออกเปน 4

กลม จ านวน 207 พนท การกลาวถงลกษณะของหนปนในแตละกลมนนคอนขางยากล าบาก เนองจาก

ลกษณะของหนปนในแตละกลมนนมความหลากหลายในแตละพนท หรอมลกษณะภายนอกทมคลายคลง

กนมาก ลกษณะของหนปนในแตละกลมจงเปนลกษณะทเดน ๆ เทานน ซงบางทอาจมความเหมอนกนจน

แยกไดยาก มรายละเอยดในแตละกลม ดงน

กลมท 1 หนปนเพออตสาหกรรมกอสราง

เปนหนปนทมปรมาณแคลเซยมออกไซดนอยกวารอยละ 50.42 มจ านวน 28 พนท

มพนทรวมทงหมดประมาณ 8 ตารางกโลเมตร มปรมาณส ารองรวมประมาณ 2,000 ลานเมตรกตน

สวนใหญอยบรเวณเขาใหญ เขาวง และเขารง ทางทศตะวนตกของอ าเภอบงสามพน มลกษณะธรณสณฐาน

ของหนในกลมนมกจะเปนภเขาลกเลก ไมแสดงลกษณะหนาผาหนปนและชนหน พบเพยงหนลอยวางตว

กระจดกระจายไมตอเนอง ปรมาณเนอหนปนคอนขางนอยเมอเทยบกบหนเชรตและหนดนดาน บางสวน

อยทเขาสนตาเฟย เขาเดนกระตาย ในเขตอ าเภอเมอง บางสวนเปนพนทเลก ๆ ในเขาน ากอใหญ ภตะแคงสง

ในเขตอ าเภอหลมเกา บางสวนอยในพนทตอเนองกบพนทหนปนในเขตอ าเภอเนนมะปราง จงหวด

เพชรบรณ ลกษณะของหนปนในกลมนเปนหนปนสเทา - เทาเขม เนอหนคอนขาง ชนหนหนาปานกลาง -

41

หนา (medium - thick bed) พบหนเชรตชนบาง ๆ และเปนกอนในเนอหน พบซากดกด าบรรพพวกฟวซล

นด ไครนอยด หอยสองฝา หอยฝาเดยว ปะการง และไบรโอซวร

กลมท 2 หนปนเพออตสาหกรรมอน ๆ

เปนหนปนทมปรมาณแคลเซยมออกไซดมากกวารอยละ 50.42 แตนอยกวารอยละ

53.23 มจ านวน 97 พนท มพนทรวมทงหมดประมาณ 105 ตารางกโลเมตร มปรมาณส ารองรวม

ประมาณ 62,000 ลานเมตรกตน กระจายตวเปนบรเวณกวางตงแตทางตอนกลางถงเหนอของจงหวด

ในบางสวนของเขาสนตาเฟย เขาผาแดง เขาแหลม เขาลกชาง เขานกกระทา ในเขตอ าเภอเมองเพชรบรณ

บรเวณเขาเครอ เขาลวก เขาซบนอย เขาซบแลง เขารงแตน เขาผาแดง ในเขตอ าเภอชนแดน บรเวณเขา

เจดย เขาหนกลง เขาน าซบแขวน ในเขตอ าเภอหนองไผ บรเวณเขารง เขาใหญ เขาขาดตอนลาง ในเขต

อ าเภอบงสามพน บรเวณเขาขาดตอนบน เขากะเทยมนอย เขานางจน เขาผาไมแกว และภเขาลกเลก ๆ

ในเขตอ าเภอวเชยรบร พนทสวนใหญของเขาน ากอใหญ ภตะแคงสง ภขภต ในเขตอ าเภอหลมเกา และ

บรเวณเขาถ าใหญน าหนาว ในเขตอ าเภอน าหนาว ลกษณะของหนปนในกลมนคอนขางหลากหลาย

ลกษณะธรณสณฐานของหนกลมนคลายกบหนปนในกลมท 1 แตบางพนทยงแสดงลกษณะหนาผาหนปน

บาง เชน ในเขตอ าเภอชนแดน-วงโปง สวนมากเปนหนปนสเทาถงเทาด า เนอหนคอนขางหยาบถงหยาบ

มาก ชนหนหนาปานกลาง บางบรเวณ เชน ในเขตอ าเภอชนแดน - วงโปง เนอหนมขนาดคอนขางหยาบ

และมกถกแทรกดนดวยหนแอนดไซต แทรกสลบดวยหนดนดานบาง โดยทวไปพบหนเชรตเปนกอนแทรก

ในเนอหน ขนาดเฉลยประมาณ 5X15 ซม. กระจายทวไปในเนอหนประมาณรอยละ 15 พบซากดกด าบรรพ

หนาแนนในบางบรเวณ สวนใหญเปนพวกไครนอยด และหอยฝาเดยว โดยทวไปยงไมถกแทนทโดยแรซลกา

กลมท 3 หนปนเพออตสาหกรรมซเมนต

เปนหนปนทมปรมาณแคลเซยมออกไซดมากกวารอยละ 53.23 แตนอยกวารอยละ

55.47 มจ านวน 80 พนท มพนทรวมทงหมดประมาณ 75 ตารางกโลเมตร มปรมาณส ารองรวมประมาณ

20,000 ลานเมตรกตน สวนใหญกระจายตวอยทางตะวนตกและตอนใตของพนททงหมด ในบรเวณเขา

สเสยด เขาพ เขาคณา เขาชะโงกในเขตอ าเภอชนแดน บางสวนของเขาขาด เขาแหลม ในเขตอ าเภอบงสาม

พน เขาขาดตอนลาง เขายางตาปอ เขาขนก เขาทราย เขากลอย เขาน าหยด ในเขตอ าเภอวเชยรบร บรเวณ

เขาฆอง เขาคางคาว ในเขตอ าเภอศรเทพ และกลมเขาผาแดง เขาแหลม เขาลกชาง เขานกกระทา เขาแอน

ดาบ เขาหวกลอย และเขาตม ใกลเหมองสนตาเฟย ในเขตอ าเภอเมองเพชรบรณ และบางสวนของอ าเภอ

หนองไผ และพนทเลกๆ อกจ านวนมาก ลกษณะธรณสณฐานของหนกลมนมกแสดงลกษณะหนาผาหนปน

และแสดงการผกรอนคอนขางสง สวนใหญเปนหนปนสเทา เนอหนคอนขางละเอยดกงเปนผลก บางแหง

เปนหนปนเนอดนบาง ชนหนเปนชนหนาปานกลาง-หนา บางแหงพบหนเชรตชนบาง ๆ หรอเปนกอนใน

เนอหน และหนดนดานเปนชนบางแทรกสลบ บางแหงมการแทรกดนของหนแอนดไซต พบซากดกด า

บรรพพวกฟวซลนด หอยสองฝา ไครนอยด ประการง และหอยตะเกยง ในบางบรเวณถกแทนทโดยน าแร

ซลกา ท าใหเหนวาซากดกด าบรรพโผลพนผวของหนออกมาภายนอก

42

กลมท 4 หนปนเพออตสาหกรรมเคม

เปนหนปนทมปรมาณแคลเซยมออกไซดมากกวารอยละ 55.47 มจ านวน 5 บรเวณ

มพนทรวมทงหมดประมาณ 130,000 ตารางเมตร มปรมาณส ารองรวมประมาณ 5,921,000 เมตรกตน

สวนใหญอยในพนทอ าเภอเมอง มลกษณะเปนพนทเลก ๆ เปนจดซงเกดขนจากผลวเคราะหองคประกอบทาง

เคมทสงเฉพาะจด สามพนทอยในบรเวณเขาผาแดง และเขาแหลม ใกลเหมองสนตาเฟย หนงพนทบรเวณ

เขาสนตาเฟย ใกลเหมองเกาศลารตนหลมสก อกจดบรเวณวดกลมนครนายกใกลเหมองศลาทองวเชยร

ลกษณะเดนของหนปนทหนปนในกลมอยคอเปนหนปนสเทา เนอหนคอนขางละเอยด ชนหนเปนชนหนา

ปานกลาง-หนามาก บางแหงพบหนเชรตเปนกอนในเนอหน ทนาสงเกตคอในบรเวณทไมมจดผล

วเคราะหนน ไดมพนทเปนหนกลมนอย จงนาจะเปนความผดพลาดของโปรแกรมค านวณ เชน จดบรเวณ

เขาสนตาเฟย ใกลเหมองเกาศลารตนหลมสก

6.5.1 หนแอนดไซตเพออตสาหกรรมกอสราง

ในพนทจงหวดเพชรบรณ หนแอนดไซตเปนหนอกชนดหนงทสามารถใชเปนหนเพอ

อตสาหกรรมกอสราง โดยมพนทประทานบตรและพนทแหลงหนอสาหกรรมในทองทอ าเภอเมอง

เพชรบรณ ชนแดน และวงโปง จ านวน 5 แหง มรายละเอยดของแตละแหง ดงตอไปน

1) แหลงหนบานทงหนปน เปนแหลงหนแอนดไซตทปรากฏอยดานตะวนออกเฉยงใต

ของหมบานทงหนปน ตงอยในทองทต าบลน ารอน อ าเภอเมองเพชรบรณ คลมพนทประมาณ 2 ตาราง

กโลเมตร มลกษณะโดยทวไปเปนแนวเขาทสงระหวาง 80 ถง 280 เมตร เหนอระดบทะเลปานกลาง เปน

พนทตอเนองกบเทอกเขาสนตาเฟยซงเปนแนวเขาทสงชน

2) แหลงหนเขาเตา ตงอยบรเวณดานตะวนตกของบานศาลาลาย ต าบลศาลาลาย อ าเภอ

ชนแดน คลมพนทประมาณ 1 ตารางกโลเมตร มลกษณะทวไปเปนเนนเขาทมความสงระหวาง 100 ถง

150 เมตร เหนอระดบทะเลปานกลาง เปนพนททมการแผกระจายตวของหนแอนดไซตและหนทฟฟเนอ

แอนดไซตสเขยวแก มปรมาณส ารองประมาณ 34 ลานตน

3) แหลงหนบานไรชายเขา ตงอยบรเวณดานตะวนตกของบานไรชายเขา ต าบลดงขย

อ าเภอชนแดน คลมพนทประมาณ 4.5 ตารางกโลเมตร มลกษณะโดยทวไปเปนกลมของเทอกเขาทม

ความสงระหวาง 160 ถง 260 เมตร เหนอระดบทะเลปานกลาง จ านวน 3 กลม มความกวางระหวาง 0.2

ถง 2.0 กโลเมตร และความยาวระหวาง 1.0 ถง 3.0 กโลเมตร ลกษณะของหนแอนดไซตโดยทวไปมเนอ

ละเอยด มสเขยวแก บางบรเวณพบหนชนดบะซอลตกแอนดไซต สเขยวแกมด า มปรมาณส ารองประมาณ

10,181,780,000 ลานตน

4) แหลงหนบานเขานกยง ตงอยบรเวณตอนเหนอของบานเขานกยง ต าบลดงขย

อ าเภอชนแดน คลมพนทประมาณ 0.5 ตารางกโลเมตร มลกษณะเปนภเขาทมความสงประมาณ 200

เมตรเหนอระดบน าทะเลปานกลาง วางตวในแนวตะวนตกเฉยงเหนอ-ตะวนออกเฉยงใต หนแอนดไซตม

เนอละเอยด สเขยวแก มปรมาณส ารองประมาณ 237 ลานตน

43

5) แหลงหนเขารวก ตงอยบรเวณตอนเหนอของบานวงอสก ต าบลวงหน อ าเภอววโปง

ครอบคลมพนทประมาณ 3.0 ตารางกโลเมตร มลกษณะเปนภเขาทมความสงประมาณ 270 เมตร

เหนอระดบน าทะเลปานกลาง วางตวในแนวตะวนออกเฉยงเหนอ - ตะวนตกเฉยงใต หนเปนชนดบะซอลตก

แอนดไซตเนอละเอยด สเขยวแกมด า มปรมาณส ารองประมาณ 348 ลานตน

44

แผนททรพยากรแร จงหวดเพชรบรณ

45

แผนทการจ าแนกพนทหนปนตามการใชประโยชน จงหวดเพชรบรณ

46