เรอง ระบบตอมไรทอ (EDOCRINE SYSTEM)

อ.รภทร เอกนธเศรษฐ

สารบญ

เรอง หนา

ค ำน ำ ก สำรบญ ข ระบบตอมไรทอ (EDOCRINE SYSTEM) ตอมไรทอ (ENDOCRINE หรอ DUCTLESS GLANDS) 1 ตอมใตสมอง (PITUITARY GLAND) 3 ตอมใตสมองสวนหนำ (ANTERIOR PITUITARY) 5 ตอมใตสมองสวนหลง (POSTERIOR PITUITARY) 6 จลกำยวภำคของตอมใตสมอง (MICROSCOPIC ANATOMY OF THE PITUITARY GLAND) 7 ตอมไพนล (THE PINEAL GLAND) 9 จลกำยวภำคของตอมไพนล (MICROSCOPIC ANATOMY OF THE PINEAL GLAND) 10 ตอมธยรอยด (THE THYROLD GLAND) 10 จลกำยวภำคของตอมธยรอยด (MICROSCOPIC ANATOMY OF THE THYROID GLAND) 13 ตอมพำรำธยรอยด (PARATHYROID GLANG) 13 จลกำยวภำคของตอมพำรำธยรอยด (MICROSCOPIC ANATOMY OF THE PARATHYROID 14 GLANG) ตอมหมวกไต (ADRENAL GLAND) 14 จลกำยวภำคตอมหมวกไต (MICROSCOPIC ANATOMY OF THE SUPRERENAL GLAND) 16 ตอมธยมส (THE THYMUS) 17

จลกำยวภำคของตอมธยมส (MICROSCOPIC ANATOMY OF THE THYMUS GLAND) 18 ตบออน (PANCREAS) 19 จลกำยวภำคของตบออน (MICROSCOPIC ANATOMY OF THE PANCREAS) 20 เอกสำรอำงอง 21

ระบบตอมไรทอ EDOCRINE SYSTEM

สงมชวตทกชนดจะสำมำรถด ำรงชวตอยไดจะตองมระบบคอยปรบสภำพภำยในรำงกำยใหคงทไมเปลยนแปลงตำมสงแวดลอมน ำในเน อเยอและของเหลวในเลอดคงอยในสภำวะสมดลไดโดยกำรควบคมของระบบประสำทและระบบตอมไรทอ ซงท ง 2 ระบบน ท ำงำนในระดบเซลล แตแตกตำงกนในแงของลกษณะกำรท ำงำน และควำมเรวของกำรปรบของกำรปรบสสมดล ระบบประสำทอตโนมตสงกระแสประสำทไปตำมบรเวณของเสนประสำทสวนปลำยไปยงอวยวะเปำหมำย อวยวะทถกกระตนจะตอบสนองและยตไป สวนระบบตอมไรทอฮอรโมนทหลงฮอรโมนทหลงออกจะไปสอวยวะเปำหมำยทไกลออกไปทำงกระแสเลอด และกำรตอบสนองเปนไปอยำงคอยเปนคอยไปชำๆแตคงอยนำน ท งระบบประสำทอตโนมตและระบบตอมไรทอจะถกควบคมอกช นหนงโดยสมองสวน Hypothalamusโดยกำรควบคมน จะท ำใหระบบท งสองท ำงำนรวมกนในกำรควบคมกำรเผำผลำญตำง ๆในรำงกำยและปรบสภำพสภำวะรำงกำยใหอยในสมดลตลอดเวลำ

ตอมไรทอ (ENDOCRINE หรอ DUCTLESS GLANDS)

ค ำวำ Ductless แปลวำ ทอ ใชกบตอมเฉพำะทผลตสำรและหลงสำรเขำสระบบไหลเวยนโดยไมผำนทอใด ๆ ตอมเหลำน จำกตอมมทอ ( Exocrine glands ) ทไมมทอตดตอกบเยอบผวทตอมน นไดพฒนำมำแตกลบสมผสอยำงใกลชดกบหลอดเลอดภำยในตอม มเซลลเรยงตวกนหลำยแบบเชนเปนแถว ( Columns ) เปนถง ( Vesicles ) หรอเปนกลมกอน ( Clusters ) และมหลอดเลอดมำเล ยงมำกมำย มกำรเชอมตอโดยตรงระหวำงหลอดเลอดแดงและหลอดเลอดด ำขนำดเลก ตอมหนงอำจเปนท งตอมมทอและตอมไรทอได เชน ตบออน ( Pancreas ) และตอมเพศ ( Gonads ) โดยทสวนตอมไรทอสรำงฮอรโมนขบออกสกระแสเลอดในขณะทสวนทเปนตอมมทอสรำงน ำยอยหรอเซลลเพศแลวหลงออกไปตำมทอโดยเฉพำะ

ตอมไรทอแบงออกได 3 ชนด 1.ชนดทตอมอยเดยวตำงหำก คอ

– Pituitary gland – Thyroid gland – Parathyroid gland

– Adrenal gland – Pineal gland – Thymus gland

2.ชนดทพบอยรวมกบตอมมทอ คอ – Islets of Langerhans ใน Pancreas – Ovary และ Testis – Kidney – Placenta

3.ชนดทเซลลกระจำยอยตำมอวยวะตำงๆ เรยกวำ Diffuse neuroendocrine gland ประกอบดวยเซลลทสรำงฮอรโมนทเปนสำรประกอบพวก Peptides และ Amine ซงเซลลเหลำน จะกระจำยอยในเน อผวทบในทำงเดนอำหำร ตอมไรทอสรำงสำรทเรยกวำฮอรโมน ควบคมและปรบกำรท ำงำนของเซลลเปำหมำยในเน อเยอหลำยชนดกำรท ำงำนน เปนแบบทเฉพำะเจำะจงตอเน อเยอเปำหมำยเทำน น

ตอมใตสมอง (PITUITARY GLAND)

ตอมใตสมองหรอตอมพทอทำร หรอไฮโปไฟซส (pituitary หรอ hypophysis) รปรำง คอนขำงกลม คลำยถว (bean-shaped) ขนำดประมำณ 1.2 x 1.5 เซนตเมตร ในผใหญหนก ประมำณ 0.4-0.6 กรม ต งอยใน

แองเรยกวำเซลลำ เทอรซกำ (sella turcica) ของกระดก สฟนอยด (sphenoid) โดยอยใตสวนไฮโปทำลำมส มสวนตดตอ กบไฮโปทำลำมส เปนกำนยำว ซงถำเปน ภำพสำมมตจะมรปรำงเปนกรวยเรยกวำ กำนตอมใตสมองหรอ อนฟนดบลม (infundibulum)

ตอมใตสมองแบงตำมโครงสรำงและหนำทออกเปน 2 สวน คอ 1. ตอมใตสมองสวนหนำ (anterior pituitary) หรออะดโนไฮโปไฟซส (adenohypophysis) ประกอบดวยสวนทอยหำงไกลออกไป เรยกวำพำรส ดสตำลส (pars distalis) ซงเปนสวนใหญ ของตอม สวนทม ลกษณะเปนทอเรยกวำพำรส ทเบอรำลส (pars tuberalis) และสวนทอย ตรงกลำง เรยกวำ พำรส อนเทอรมเดย (pars intermedia) ซงไมมบทบำทแลวในมนษย แตมบท บำทในสตว 2. ตอมใตสมองสวนหลง (posterior pituitary) หรอนวโรไฮโปไฟซส (neurohypophysis) ประกอบดวย มเดยน เอมเนนส (median eminence) สวนทมเสนประสำทอยมำกเรยกวำ พำรสเนอโวซำ (pars nervosa) ท งสองสวนเชอมดวยสวนทสำม คอกำนอนฟนดบวลม ( infundibulum) ซงถำเปนภำพสำมมตจะเหนวำมรปรำงคลำยกรวย

กำรควบคมกำรหลงฮอรโมนม 2 แบบ คอ 1. กำรควบคมแบบยอนกลบ คอ กำรทฮอรโมนทมปรมำณมำกเกนไปยบย งกำรหลง ของตวเอง หรอไปยบย งฮอรโมนตวอน ทมหนำทกระตนกำรหลงของฮอรโมนน น โดยวธทำงตรงหรอวธ ทำงออม เชนไทโรโทรปน รลสซงฮอรโมน (TRH) ไปกระตนตอม ใตสมอง สวนหนำใหหลง ไทรอยดสตมวเลตงฮอร- โมน(TSH) ออกมำแลวฮอรโมนน ไป กระตนกำรท ำงำนของตอม ไทรอยดใหสรำงไทรอยดฮอรโมน (T3 หรอ T4) เมอไทรอยด ฮอรโมนมระดบทสงแลวจะไปยบย งกำรสรำง ของ TSH หรอไปยบย งกำรสรำง TRH 2. กำรควบคมดวยระบบประสำท คอ กำรควบคมจำกระบบประสำทเมอระบบประสำท ถกกระตน จะท ำให มกำรหลงฮอรโมนทนท เชน ฮอรโมนจำกตอมใตสมอง ถำมกำร กระตนระบบประสำท จะมกำรหลงฮอรโมนทชวยใน กำรหลงของฮอรโมนอนหรอรลสซง แฟคเตอร (releasing factor) หรอฮอรโมนท ยบย งกำรหลงของฮอรโมนอนหรออนฮบทง แฟคเตอร (inhibiting factor) จำกสมองสวน ไฮโปทำลำมส เขำสกระแสเลอด แลวสำร เหลำน ไปกระตน หรอยบย งกำรหลงฮอรโมน จำกตอมใตสมองสวนหนำ เสนเลอดทเล ยงตอมใตสมองมำจำกเสนเลอดแดง (internal carotid arteries) 3 เสน คอ ซพเรยไฮโพไฟเซยล (superior hypophyseal arteries) มำทมเดยน เอมเนนส (median eminence) แลวไปตำมเสนเลอดพอรทลแบบยำวทตอมใตสมองสวนหนำ ตอมใตสมองสวน หลงไดรบเลอดมำจำก เสนเลอดแดงชอมดเดลและอนฟเรยไฮโพ ไพเซยล (middle และ inferior hypophyseal arteries)

ตอมใตสมองสวนหนา (ANTERIOR PITUITARY)

ตอมใตสมองสวนหนำ เซลลของตอมใตสมองสวนหนำจะสรำงฮอรโมนไดตองถกกระตนจำกฮอรโมนประสำทหรอรลสซงฮอรโมน ( releasing hormone ) ทสรำงจำกนวโรซครทอรเซลล ( neurosecretory cell) ทมตวเซลลอยทสมองสวนไฮโพทำลำมสเสยกอนสรำงและหลงฮอรโมน 7 ชนด คอ

1. ACTH( Adenocorticotropic hormone or Corticotropin) กระตนกำรเจรญเตบโตสงเครำะหฮอรโมนจำกเลอกตอมหมวกไต คอ ฮอรโมนคอรตซอลกระตนกำรกระจำยตวของเมลำนนใตผวหนง กระตนกำรสลำยตวของ ไขมน กระตนกำรสงผำนกรดอะมโนและกลโคสทกลำมเน อ

2. MSH (Melanocyte stimulating hormone) ควบคมสผว 3. GH (Growth hormone) ควบคมกำรเจรญเตบโตตำมปกตของรำงกำย ลดกำรสะสมไขมนรกษำ

ระดบน ำตำลกลโคสใหคงท 4. PRL กระตนตอมน ำนมใหสรำงน ำนมในผหญงทต งครรภและขณะเล ยงทำรกและพบวำขณะททำรก

ดดนมแมจะมกำรกระตนใหหลงฮอรโมนน เพมมำกข นท ำใหมน ำนมเล ยงทำรกตลอดเวลำแตถำมำรดำทไมใหนมทำรกกำรหลงฮอรโมนน จะนอยลงมผลท ำใหตอมน ำนมหยดสรำงน ำนม

5. FSH (Follicle stimulating hormone) กระตน และควบคมกำรเจรญเตบโตและสรำงฮอรโมนเพศหญงของรงไข กำรตก ไข (Ovulation) กำรสรำงเช ออสจในเพศชำย

6. LH (Luteinizing hormone) ในผชำยท ำหนำทกระตนให กลมเซลลอนเตอรสตเชยล หรอ เซลลเลยดกสรำงฮอรโมนเพศชำย คอ เทสโทสเทอโรน ในผหญงท ำหนำทกระตนกำรตกไขจำกฟอลลเคลและกระตนใหเกดคอรปสลเทยมและสรำงฮอรโมนโพรเจสเทอโรน ท ำหนำทรวมกบฮอรโมนอสโทรเจนท ำใหมกำรเปลยนแปลงทรงไขและมดลกเพอรอรบกำรฝงตวของเอมบรโอ

7. TSH หลง มำกตอนกลำงคนขณะหลบ ลดลงหลงตน กระตนและควบคมกำรท ำงำนของตอมไทรอยด โดยกระตนกำรเจรญเตบโตของตอมใหมกำรสรำงและกำรหลงฮอรโมนจำกตอมคอ T3 และ T4 กระตนกำรสลำยไขมนจำกเน อเยอไขมน

ตอมใตสมองสวนหลง (POSTERIOR PITUITARY)

ตอมใตสมองสวนหลง ไมไดสรำงฮอรโมนไดเอง แตมปลำยแอกซอนของนวโรซครทอรเซลล จำกสมองสวนไฮโปทำลำมสมำส นสด และหลงฮอรโมนประสำทออกมำสกระแสเลอดเขำสเสนเลอดทมำเล ยงตอม ใตสมองสวนหลงดงน นฮอรโมนทหลงออกมำจำกตอมใตสมองสวนหลงกคอ ฮอรโมนประสำทนนเอง เปนทเกบและหลง ฮอรโมน 2 ชนดซงสรำงจำกเซลลประสำทใน ไฮโปธำลำมส คอ 1. Oxytocin คอ ฮอรโมนทมสตรเคมคลำยกบ ADH มำก แตมหนำทแตกตำงกน ออกซโทซนจะถกหลงออกมำมำกในหญงต งครรถทใกลคลอด โดยมผลกระตนใหมดลกหดตวเปนระยะ ๆ ซงชวยใหเกดกระบวนกำรคลอด นอกจำกน นภำยหลงคลอด กำรดดนมของทำรกจะเปนกำรกระตนกำรหลงออกซโทซน นอกจำกน นจะท ำใหมดลกเขำอเรว เนองจำกมกำรหดตวของมดลก 2. วำโสเพรสซน (Vasopressin antidiuretic hormone = ADH) ท ำหนำทกระตนกำรดดซมน ำกลบสกระแสเลอดบรเวณทอรวม (collecting duct) ของหนวยไต ซงชวยรกษำสมดลน ำ ถำขำดจะเปนโรคเบำจด จะปสสำวะบอยเนองจำก ทอหนวยไตดดน ำกลบเขำสทอไดนอย

จลกายวภาคของตอมใตสมอง (MICROSCOPIC ANATOMY OF THE PITUITARY GLAND)

ตอมใตสมอง (Pituitary gland หรอ Hypophysis) เปนตอมไรทอทมขนำดเลก ขนำดประมำณ 1 เซนตเมตร หนกประมำณ 0.5 กรม อยตรงกลำงในสวนทเปนฐำนของกะโหลกศรษะซงเปนฐำนรองรบสมองท งหมด ตอมน จงไดชอวำ ตอมใตสมอง

ตอมใตสมองสรำงฮอรโมนส ำคญท งหมด 9 ชนดเพอควบคมกำรท ำงำนของตอมไรทอเกอบท งหมดทวรำงกำยโดยอยในกำรควบคมของฮอรโมนจำกสมองไฮโปธำลำมส

ตอมใตสมองแบงออกเปน 2 สวน คอ สวนหนำและสวนหลง 1. ตอมใตสมองสวนหนำ (Anterior pituitary หรอ Adenohypophysis): ตอมสวนน ถกควบคมโดยสมองไฮโปธำลำมส มหนำทสรำงฮอรโมนท งหมด 7 ชนด ไดแก

– Adenocorticotropic hormone หรอ Corticotropin เรยกยอวำ ACTH มหนำทควบคมกำรท ำงำนของตอมหมวกไต

– Beta-endorphin ท ำหนำทเกยวของกบควำมเจบปวดของรำงกำย – Thyroid stimulating hormone หรอ Thyrotropin เรยกยอวำ TSH/ทเอสเอช มหนำท

ควบคมกำรท ำงำนของตอมไทรอยด – Follicle stimulating hormone เรยกยอวำ FSH/เอฟเอสเอช มหนำทควบคมกำรเจรญเตบโต

และกำรท ำงำนของรงไขในผหญงและของอณฑะในผชำย โดยจะท ำงำนรวมกบฮอรโมน LH – Luteinizing hormone หรอ Lutropin เรยกยอวำ LH/แอลเอช มหนำทควบคมกำรท ำงำนของ

รงไขในผหญงและของอณฑะในผชำย – ฮอรโมนเพอกำรเจรญเตบโต (Growth hormone หรอ Human growth hormone) เรยกยอ

วำ GH/จเอช หรอ HGH/เอชจเอช – Prolactin หรอ Lactogenic hormone (ไมนยมเรยกยอ) หนำทควบคมกำรสรำงฮอรโมนเพศ

ของรงไขและกำรสรำงน ำนมของเตำนม

อนง ปจจบนพบวำ เน อเยอสวนทอยระหวำงตอมใตสมองสวนหนำและตอมใตสมองสวนหลงเรยกวำ Intermediate lobe (ซงกำรศกษำเชอวำ นำจะเปนสวนของตอมใตสมองสวนหนำ) จะสรำงฮอรโมนชอ Melanocyte stimulating hormone เรยกยอวำ MSH/เอมเอสเอช ทมหนำทกระตนกำรท ำงำนของเซลลเมดส (Melanocyte) เชน ทผวหนง ผม ขนตำงๆ และยงชวยกระตนควำมรสกหวและควำมรสกทำงเพศ

2. ตอมใตสมองสวนหลง (Posterior pituitary): สรำงฮอรโมน 2 ชนดคอ – Oxytocin มหนำทชวยกำรบบตวของมดลกและในกำรหลงน ำนม และอำจเกยว ของกบควำม

เสยวสดยอดทำงเพศ (Orgasm) – Vasopressin หรอ Antidiuretic hormone เรยกยอวำ ADH/เอดเอช มหนำทชวยไตในกำรคง

สมดลของน ำในรำงกำยโดยกำรชวยดดซมน ำกลบเขำหลอดเลอด ไมใหไตขบปสสำวะ/น ำออกในปรมำณมำกเกนไป, ชวยกำรบบตวของหลอดเลอดแดง เพอคงควำมดนโลหตใหอยในภำวะปกตดวย, และเปนตวกระตนใหเกดควำมกำวรำวในผชำย

ท งน ตอมใตสมองมกไมคอยเกดโรค เมอเกดโรคมกเกดจำกเน องอกหรอเซลลตอมใตสมองท ำงำนเกนปกต ซงท ง 2 กรณจะสงผลใหมกำรสรำงฮอรโมนผดปกต ซงมไดท งกำรสรำงฮอรโมนตำงๆลดลงหรอกำรสรำงฮอรโมนตำงๆในปรมำณเพมข น

ตอมไพนล (THE PINEAL GLAND)

ตอมไพนล เปนอวยวะเลกๆ สน ำตำลแดงรปลกแพร ซงวำงอยเหนอสมองสวนกลำง (midbrain) อยใต splenium ของ corpus callosum ตอมน วดควำมยำวได 8 ม.ม. และสวนฐำนช ไปทำงดำนหนำ และตดอยกบข ว (peduncleหรอ stalk) แบงออกเปน 2 ช น คอ superior และ inferior lamina โดยตรงกลำงระหวำงสองช นน เปน pineal recess ของ third ventricle inferior lamina อยตดกบ posterior commissure สวน superior lamina ไปยดตดกบ habenular commissure ตอมไพนล ในสตวเล ยงลกดวยนมเปนตอมไรทอหลกทส ำคญในกำรปรบแตงกำรท ำงำนของตอมไรทออนๆ ตอมทถก pineal gland ควบคมคอ adenohypophysis, neurohypopysis, endocrinepancreas, parathyroids , adrenal cortex, adrenal medulla และ gonads ผลของฮอรโมน ทหลงจำกตอมไพนลตอตอมไรทออนๆโดยทวไปเปนผลในกำรยบย งกำรท ำงำน (inhibitory) เมอเสนประสำทตำถกกระตนแลวจะมกำรยบย งกำรท ำงำนของตอมน ดงน นตอมน จะท ำงำนมำกในเวลำกลำงคน เปนผลใหมกำรพกผอนของตอมไรทออนๆทถกควบคมอย

จลกายวภาคของตอมไพนล (MICROSCOPIC ANATOMY OF THE PINEAL GLAND)

ถงหม(capsule) ตอมน ตอเนองมำจำกเยอหมสมองช นใน(pia mater) จำกถงหมนจะมผนงก นยนเขำไปในเน อตอม แบงตอมออกเปนกลบ(lobe) และกลบยอย(lobule) กลบยอยแตละกลบ ประกอบดวยเซลลหลกทเปลยนแปลงมำจำกเซลลประสำท (modified neurons) เรยกวำ pinealocyte หรอ pineal chief cells กำรยอมธรรมดำดวย H&E จะเหนนวเคลยส กลมมnucleoli เดนชดเหมอนเซลลประสำท แต cytoplasm มองเหนไมชด แตเมอยอมพเศษดวย silver stain จะเหนสวนยนของเซลลยำว แตกแขนงและปลำยพองเปนกระเปำะไปเกำะกบหลอดเลอดฝอยในไซโทรพลำซม ม granules และ lipid droplets นอกจำกน นสำมำรถพบ supporting cells ทพบในระบบประสำทสวนกลำงได คอ neuroglial cells พวก astrocyte และ microglia ได ในเน อตอมมโครงสรำงลกษณะเปนวงซอนกน (lamellated bodies) มขนำดตำงๆกน ยอมตดสน ำเงน เรยกโครงสรำงน วำ Brain sand หรอ Corpora arenacer หรอ Acervuli

ตอมธยรอยด (THE THYROLD GLAND)

ตอมธยรอยด เปนตอมสน ำตำลแดงทมเลอดมำเล ยงมำก อยทสวนลำงของคอทำงดำนหนำตรงกบกระดกสนหลงสวนคอ ต งแตอนท 6 ถงกระดกสนหลงสวนอกอนท 1 ถกหมดวยเยอพงผดทหมกลองเสยงและหลอดลม ทเรยกวำ Pretracheal layer of deep cervical fascia ประกอบดวยกลบขวำ (right lobe) และกลบซำย(left

lobe) ตดตอถงกนขำมแนวกลำงตวโดยสวนคอดทเรยกวำ isthmus น ำหนกแตกตำงกนไดบำงแตปกตหนก 25 กรม โตเลกนอยในเพสหญง และจะโตมำกข นเมอมประจ ำเดอนหรอต งครรภ กลบขำงเปนรปกรวยมยอดช ข นไปทำงดำนบนคอนมำทำงดำนหลงจนถงระดบ oblique line ของกระดกออน thyroid ฐำนอยประมำณระดบกระดกออนของหลอดลมวงทหำหรอหก ควำมกวำงทำงดำนขำง 3 ซม. และมควำมหนำตำมแนวหนำหลงวดได 2 ซม. ทำงดำนในคอนมำทำงดำนหลงของท งสองกลบยดตดดำนขำงของกระดกออน cricoid โดยเยอพงผดเปนแถบเหนยวเรยกวำ lateral ligament ของตอมธยรอยด ทำงดำนขำงและดำนผวหนำนนออก ถดอกไปจำก pretracheal fascia ดำนน ของตอมถกหมทบอกช นอยำงมดชดโดยกลำมเน อ sternothyroid และจดเกำะของกลำมเน อน เองท oblique line ของกระดกออน thyroid ปองกนไมใหสวนบนของ lobe ขยำยข นไปมำกกวำน น ทำงดำนผวในทำบไปกบกลองเสยง (larynx) และหลอดลม (tracher) ทำงดำนผวดำนนอกคอนไปทำงดำนหลงจะสมพนธกบ carotid sheath ทคลมอยบน common carotid artery ตอมพำรำธยรอยดมกอยทำงดำนผวนอกคอนไปทำงดำนหลงน สวนคอดเชอมสวนลำงของท งสองกลบ เขำดวยกนวดตำมขวำงได 1.25 ซม. และวดไดเทำกนในแนวดง และมกคลมอยบนกระดกออนของหลอดลมวงทสองและสำม แตอำจสงหรอต ำกวำน ได ในบำงคร งสวนคอดน อำจไมมกได กลบสดทำยทมรปรำงเปนกรวยแหลมคอ pyramidal lobe อำจพบไดในบำงคน โดยยนข นไปจำกสวนบนของสวนคอดไปยงกระดก hyoid หรอจำกสวนทตดกนของกลบใดกไดกบสวนคอด ซงมกจะเปนกลบซำยอำจพบวำแยกออกจำกตอม หรอม 2 หรอ 3 สวนแยกกนได แถบพงผดหรอกลำมเน อปนพงผดบำงคร งเชอมสวนกลำงของกระดก hyoid เขำกนสวนคอดของตอมหรอเชอมเขำกบ pyramidal lobe เมอเปนกลำมเน ออำจถกเรยกวำ levator of thyroid gland บำงคร งมกอนเน อเยอของตอมธยรอยด อยในบรเวณกลบขำง หรออยทำงดำนบนของสวนคอดมกถกเรยกวำ accessory thyroid gland รองรอยทเหลอของ thyroglossal duch ทเกดจำกกำรเจรญเตบโตของ thyroid gland อำจยงคงอยระหวำงสวนคอดกบ foramen caecum ของล นและอำจท ำใหเกดกอนเน อ หรอถงน ำของเน อเยอตอมธยรอยดอยใกลแนวกลำงตวหรอแมแตในเน อของล น บรเวณทซงเคยเปนจดก ำเนดของตอมไรทอตอมน ในตวออน

จลกายวภาคของตอมธยรอยด (MICROSCOPIC ANATOMY OF THE THYROID GLAND)

ตอมธยรอยดมถงหม (capsule) เปนเน อเยอตดตอชนดเสนใยบำงๆ มสวนของถงหมดำนในยนเปนผนงก น เขำไปแบงตอมออกเปนกลบและกลบยอย แตละกลบยอยประกอบดวย เซลลรปลกบำศก (follicular cell) เรยงตวช นเดยวเปนถงน ำเลกๆมำกมำยมขนำดแตกตำงกนไป ภำยในถงน ำทเรยกวำ follicle น มสำร colloid ทสรำงและหลงจำกเซลลเหลำน บรรจอย สำรเหลำน คอ hyoid hormone นนเอง รอบๆ follicle เปน reticular network เปนโครงรำงรองรบถงน ำเหลำน และมหลอดเลอดฝอยแทรกอยมำกมำยทวไป follicular cell มนวเคลยสกลมใส cytoplasm ม granules เลกๆตดสฟำ ทผวของเซลลดำนทสมผสกบ colloid ม microvilli ทมองไมเหนดวยกลองจลทรรศนธรรมดำยนออกไป ในชองระหวำง follicles ทตดกนจะมเซลลอกชนดหนงมขนำดใหญ cytoplasm มมำกและใสมองไมเหน granules เรยกเซลลชนดน วำ Parafollicular cells หรอ C-cells เซลลชนดน มหนำทสรำง thyrocalcitonin

ตอมพาราธยรอยด(PARATHYROID GLANG)

ตอมพำรำไทรอยด เปนตอมเลกๆมท งหมด 4 ตอมโดยทอยตดกบดำนหลงของตอมธยรอยด 2 ขำงซงพบ ขำงละ 2 ตอม มควำมส ำคญในสตวเล ยงลกดวยนมเทำน น ตอมพำรำไทรอยดสรำงพำรำไทรอยดฮอรโมน (parathyroid hormone) หรอ พำรำฮอรโมน (parathormone) เรยกชอยอวำพทเอช (PTH) ท ำใหระดบควำมเขมขน ของแคลเซยมในกระแสเลอดเพมข น และลดระดบของฟอสเฟตทกระดก ไต และล ำไสเลก เพมกระบวนกำรสลำยแคลเซยมออกจำกกระดก และยบย งกระบวนกำรสรำงกระดก ในขณะ เดยวกนกเพมกำรดดกลบของแคลเซยมทไตท ำใหระดบแคลเซยมในกระแสเลอด เพมข น กระตนกำรขบฟอสเฟตออกไปกบปสสำวะ พำรำฮอรโมนเรงอตรำกำรดดซม แคลเซยมจำกอำหำรท ล ำไสเลกโดยกำรท ำงำนรวมกบวตำมนด พำรำฮอรโมนเพมกำร สลำยแคลเซยมจำกกระดกและ เพมกำรดดซมแคลเซยมกลบทไต เรงกำรขบฟอสเฟตท ไต ท ำใหระดบของแคลเซยม(Ca2+) ในกระแสเลอดเพมข น

จลกายวภาคของตอมพาราธยรอยด (MICROSCOPIC ANATOMY OF THE PARATHYROID GLANG)

ตอมพำรำธยรอยดมถงหมบำงมำกและหมอกช นทถงหมของตอมธยรอยดจำกถงมแผนก น (septa) ยนเขำไปในเน อตอม มเสนใยสำนเปนรำงแห (reticular network) ค ำจนเซลลแลวมหลอดเลอดฝอยแทรกอยทวไป

เซลลทพบในตอมพำรำธยรอยดม 2 ชนด เรยงตวเปนแทงแทรกดวยหลอดเลอดฝอย บำงแหงเกำะกนเปนกลมแนน เซลลชนดแรกทพบคอ Principal cells หรอ Chief cells มจ ำนวนมำกมำย ลกษณะเปนทรงกลม ม nucleus ใหญเกอบเตมเซลล cytoplasm นอยตดสจำง principal cells คอเซลลทสรำง parathormone อกชนดหนงเปนเซลลขนำดใหญมจ ำนวนนอยพบเกำะกนเปนกลม ม nucleus เลกสเขม cytoplasm ม granules ตดสชมพ เรยกเซลลชนดน วำ Oxyphils หรอ Acidophilic cells เซลลชนดน คอ principal cells ทเสอมสภำพไปจะพบไดมำกข นเรอยๆ เมออำยเพมข น

ตอมหมวกไต (ADRENAL GLAND)

ตอมหมวกไตมลกษณะเปนตอมขนำดเลกรปสำมเหลยมครอบอยทำงสวนบนของไตท ง 2 ขำงประกอบดวย เน อเยอ 2 ช นทแตกตำงกนและแยกออกจำกกนอยำงชดเจนคอ

1. เน อเยอช นนอก เรยกวำอะดรนลคอรเทกซ (adrenal cortex) เจรญมำจำกเน อช นกลำง (mesoderm) สรำงฮอรโมนประเภทสำรสเตยรอยดไดมำกชนดทสด

อะดรนลคอรเทกซ(Adrenal cortex) สรำงฮอรโมน 3 กลม คอ

– กลโคคอรตคอยด (Glucocorticoids) เชน คอรตซอลCortisol hormone ท ำหนำท กระตนกำรสลำย glycogen ไปเปน glucose กระตนกำรสลำยไขมนไปเปนกรดไขมน เพมกำรดด Na+ กลบททอของหนวยไต ถำ cortisol มำกเกนไปจะเปน Cushing’s syndrome

– มเนอรำโลคอรตคอยด (Mineralocorticoids) เชน Aldosterone hormone ท ำหนำท ควบคมเมตำโบลซมของเกลอแรเปนส ำคญ เพมกำรดด Na+ กลบ และเพมกำรขบ K+ และ Cl- ท งไปกบปสสำวะ

– อะดรนลเซกส ฮอรโมน (Adrenal sex hormone) ไดแก ฮอรโมนเพศตำงๆ คอ Estrogen , Progesterone และ Testosterone ถำตอมหมวกไตสวนนอกถกท ำลำยจนไมสำมำรถสรำงฮอรโมนได จะท ำใหเปน Addoson’s disease ซงมอำกำร คอ คนไขจะซบผอม ผวหนงตกกระ รำงกำยไมสำมำรถรกษำสมดลของแรธำต อำจถงแกควำมตำย

2. เน อเยอช นใน เรยกวำอะดรนลเมดลลำ (adrenal medulla) เจรญมำจำกเน อช นนอก (ectoderm) สรำงฮอรโมนจ ำพวก Amine , Polypeptide

อะดรนล เมดลลำ(Adrenal medulla) เปนตอมทอยภำยใตกำรควบคมของระบบซมพำเธตกสรำงฮอรโมนส ำคญ 2 ชนด คอ

– Adrenalin หรอ Epinephrine มปรมำณมำก มอวยวะเปำหมำยคอ ตบกลำมเน อหวใจ และกลำมเน อเรยบ หนำทของ adrenalin คอ เพมอตรำกำรเตนของหวใจ เพมระดบน ำตำลในเลอด เพมกำรใช O2 ของเซลล ท ำใหเซลลมพลงงำนมำก กระตนให artery เลกๆทอวยวะภำยในขยำยตว ชวยใหกำรล ำเลยงอำหำร O ไปใหอวยวะไดมำกข น หลงออกมำมำก เมอรำงกำยอยในภำวะฉกเฉน จงเรยก adrenal medulla ทสรำงฮอรโมนน วำ“ตอมฉกเฉน (The gland of Emergency)”

– Noradrenalin หรอ Norepinephrine มปรมำณนอย มอวยวะเปำหมำย คอตบ กลำมเน อหวใจ และกลำมเน อเรยบ หนำทของ Noradrenalin มหนำทเชนเดยวกบ Adrenalin แตมฤทธต ำกวำและผลทไดตำงไปจำก Adrenalin คอท ำใหartery หดตว

จลกายวภาคตอมหมวกไต (MICROSCOPIC ANATOMY OF THE SUPRERENAL GLAND)

ตอมหมวกไตมถงหมเปนเน อเย อตอชนดทมเสนใยหนำแนน (dense fibrous connective tissue) เปนเน อตอมแบงเปน 2 สวน คอ adrenal cortex ซงอยใตตอถงหมเขำไปและ adrenal medulla ซงถก adrenal cortex หมไว สวนของ adrenal cortex แบงออกเปน 3 สวน ตำมลกษณะกำรจดเรยงตวของเซลลในเน อตอมจำกดำนนอกเขำไปดำนในคอ Zona glomerulus, Zona fasciculate และ Zona reticularis

– Zona glomerulus เปนช นนอกสดอยตดกบถงหม เปนช นทบำงประกอบดวยเซลลทรงกระบอกเรยงตวเปนรปวงร ม nucleus สเขม cytoplasm นอยสฟำจำงมหลอดเลอดฝอยแทรกอยระหวำงวงของเซลล

– Zona fasciculate เปนช นกลำงหนำทสด มเซลลรปหลำยเหลยมขนำดใหญเรยงตวเปนแทนคนดวยหลอดเลอดฝอย cytoplasm เปนฟองเพรำะม lipid droplets มำก เซลลแทบไมตดส แตในช นลำงๆตดสฟำจำง

– Zona reticularis เปนช นในสดของช น adrenal cortex มเซลลเรยงตวตอกนเปนรำงแห เซลลมขนำดเลกกลม ม nucleus เลก cytoplasm ตดสแดงเขมในเซลลลำงๆ เพรำะม granule ทตดส

สวนของ adrenal medulla ทอยกลำงตอม มหลอดเลอดด ำขนำดใหญแทรกอย เซลลเปนรปไขเรยงตวเปนรำงแห ลอมรอบดวยหลอดเลอดฝอยมำกมำย nucleus ของเซลลใส (vesicular nucleus) cytoplasm ม granules ตดสน ำเงนเขม เมอยอมพเศษดวย potassium bicromate จะเหน granules เปนสน ำตำล จงเรยกชอเซลลชนดน วำ Chromaffin cell หรอ Pheochromes นอกจำกน ยงอำจพบ sympathetic ganglion cells เปนกลมปะปนใน adrenal medulla ลกษณะของเซลลคลำย chromaffin cells แต granules ใน cytoplasm ตดสชมพ

ตอมธยมส (THE THYMUS)

Thymus มขนำดเปลยนแปลไปตำอำย จำกกำรทดลองเปนจ ำนวนมำกพบวำ Thymus เปนอวยวะแรกทเปนหลกของระบบน ำเหลอง แรกเกดมน ำหนกระหวำง 10 – 15 กรม และยงคงโตข นเรอยๆ จนกระทงเขำสวยรน ในวยน จะมน ำหนกอยระหวำง 30 – 40 กรม จำกน นจงเรมลดขนำดลงเรอยๆ โดยกำรเหยวลงและถกแทนทดวยเน อเยอไขมน จนเมอถงวยกลำงคนอำจหนกเพยง 10 กรม เทำน น แมกระน นยงคงใหญและหนกไดระหวำง 28 – 50 กรม โรคเฉพำะบำงอยำงเรงกำรลดขนำดของตอมใหเรวข น จงอำจเปนสำเหตของขนำดทแตกตำงกนไดมำกในแตละคน

ในชวงแรกของชวตเน อตอมน มสเทำอมชมพ นมและผวเปนลอนนนละเอยด ประกอบดวยกลบรปกรวยสองขำงทมขนำดตำงกน ยดไวดวยกนดวยเน อยดตอแมวำ Thymus มกถกกลำวในลกษณะอวยวะเดยว แตแทจรงแลว แตละกลบพฒนำมำจำก third pharyngeal pounch แตละขำง และตดอยทต ำแหนงปกตในลกษณะเปนกลบสองกลบ แยกจำกกนอยำงแทจรงออกเปนกลบซำยและขวำ Thymus วำงใน anterior และ superior mediastinum ของชองอกและยนออกไปดำนลำงจนถงกระดกออนของซโครงซทสและสวนบนทมลกษณะเลยบเลกยนเขำไปในคอบำงคร งไกลถงระดบข วลำงของตอมธยรอยดหรอสงกวำ รปรำงธยรอยดประกอบดวยโครงสรำงตำงๆ ทอยลอมรอบ ทำงดำนหนำถกปดทบดวยกระดกอก (sternum) และกระดกออนของซโครงสซบน และดำนบนเปนกลำมเน อคอ ดำนหนำและดำนหลงทำบอยกบเยอหมหวใจและหลอดเลอดใหญทข วของหวใจ และโอบรอบดำนหลงและดำนขำงของหลอดลม หลงวยกลำงคนตอมน จะกลำยเปนสเหลองเนองจำกมกำรแทรกตวจำกเน อไขมน

จลกายวภาคของตอมธยมส (MICROSCOPIC ANATOMY OF THE THYMUS GLAND)

ถงหมตอมธยมสเปนเน อเย อตอทเรยงตวหลวม (loose connective tissue) มผนงก น (septa) ยนเขำไปแบงเน อตอมออกเปนกลบยอยเลกยอยๆมำกมำย ในแตละกลบยอยประกอบไปดวยช นนอกทเรยกวำ cortex และสวนเน อในเรยกวำ medulla Cortex ช นนอกประกอบไปดวย small lymphocyte อยกนหนำแนนเหน nucleus มำกมำยเปนจดสเขมอยชดกนเรยกเซลลพวกน วำ Thymocytes

Medulla เปนเน อในกลบยอย มสจำงกวำสวน cortex เพรำะเซลลสวนใหญเปนพวก reticular cells ม lymphocytes ปนอยเลกนอย ในบรเวณ medulla น มโครงสรำงเปนวงซอนกนเปนช นๆ (connective lamellae of epithelial structure) ยอมตดสชมพเรยกวำ Hessal’s corpuscle หรอ Thymic corpuscle กระจำยอยหำงๆทวไป

ตบออน (PANCREAS)

ตบออนเปนอวยวะทประกอบดวยตอมมทอและตอมไรทออยรวมกนในสวนของตอมมทอ รปรำงคลำยปลำดก สวนหวอยทำงดำนขวำของเจำของ ทอดอยในออมกอดของล ำไสเลกสวนตนทเรยกวำ ดโอดนม สวนหำงอยทำงซำยจอตดกบมำม ตรงกลำงมหลอดเลอดใหญทอดผำนหลำยเสน ตบออนท ำหนำทสรำงน ำยอยอำหำร และสรำงฮอรโมนอนซลนและกลคำกอน ซงชวยใหรำงกำยสำมำรถใชน ำตำลในรำงกำยไดเปนปกต ตบออนท ำหนำทส ำคญเกยวของกบกำรผลตเอนไซมไวยอยอำหำร โดยหลงน ำยอยเขำไปในล ำไสเลก ผำนทำงทอตบออน น ำยอยจดเปนเอนไซมทยอยสลำยไขมน โปรตน และคำรโบไฮเดรตในอำหำร โดยปกตน ำยอยทสรำงจำกตบออนจะยงไมออกฤทธ จนกระทงเมอถกหลงเขำสล ำไสเลกสวนดโอดนม จงจะเรมท ำหนำทยอยสำรอำหำรไขมน โปรตน และคำรโบไฮเดรต แตเมอใดกตำมทเอนไซม หรอน ำยอยเหลำน นออกฤทธภำยในตบออน หรอถกกระตนใหเขำสภำวะแอกทฟ กจะเหมอนกบวำน ำยอยทสรำงมำจำกตบออน ก ำลงท ำกำรยอยเน อตบออนเอง ท ำใหเกดพยำธสภำพข น ปรำกฏอำกำรและอำกำรแสดงทชดเจน ตอมไรทอในตบออนประกอบดวยกลมเซลลกระจดกระจำยอยระหวำงของกระเปำะของตอมมทอ เรยกวำกลมเซลลเหลำน วำ Islets of Langerhans

จลกายวภาคของตบออน (MICROSCOPIC ANATOMY OF THE PANCREAS)

เมอดจำกกลองจลทรรศนธรรมดำจะเหนบรเวณทเปน Islets of Langerhans มลกษณะใสกวำบรเวณอน มกำรเรยงตวของเซลลเปนแทง คดเค ยว และพบหลอดเลอดฝอยแทรกอยเปนจ ำนวนมำก เมอยอมดวยส Mallory Azan พบวำประกอบดวยเซลล 3 ชนด คอ

1. Alpha or A cell พบประมำณ 15 – 20% ตดสแดง สวนมำกอยบรเวณของกลมเซลล ท ำหนำทสรำงและหลงฮอรโมน Glucagon เพอเพมระดบน ำตำลในเลอด

2. Beta or B cell พบประมำณ 60 – 70% ตดสเหลองน ำตำล กระจำยอยทวไป ท ำหนำทสรำงและหลงฮอรโมน Insulin เพอลดระดบน ำตำลในเลอด ถำขำดจะเปนโรคเบำหวำน (Diabetes Mellitus)

3. Delta or D cell พบประมำณ 5% ตดสน ำเงน ท ำหนำทสรำงฮอรโมน Somatostatin

เอกสารอางอง

1. วไล ซนธเนศ, ธนวำ ตนสถตย, และ มนตกำนต ตนสถต. (2559). กายวภาคศาสตรของมนษย HUMAN ANATOMY. กรงเทพมหำนคร: หจก.สำมลดำ.

2. ศำสตรำจำรยเกยรตคณ, และ แพทยหญงพวงทอง ไกรพบลย. (n.d.). กำยวภำคและสรรวทยำระบบ ตอมไรทอ (Anatomy and physiology of endocrine system). สบคนจำก http://haamor.com/th/

3. ระบบตอมไรทอ (Endocrine System). คนเมอ 18 พฤศจกำยน 2559. สบคนจำก http://www.student.chula.ac.th/~56370890/pituitary%20gland.html

4. ตอมใตสมองสวนหลง ( posterior pituitary ). คนเมอ 19 พฤศจกำยน 2559. สบคนจำก http://www.thaigoodview.com/node/49304

5. ตอมใตสมองสวนหนำ ( anterior pituitary ). คนเมอ 19 พฤศจกำยน 2559. สบคนจำก http://www.thaigoodview.com/node/49302