1

ปท 10 / ฉบบท 38 / ตลาคม - พฤศจกายน 2561

ศนยวชาการเฝาระวงและพฒนาระบบยา (กพย.) คณะเภสชศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

สารบญ

ผจดการกพย. แถลง

เรองจากปก 4

ไฮไลท 8

หมนดโลก 12

รเขา-รเรา 16

ใกลตว 19

เกบตก 23

เสยงสะทอนจากพนท 33

ทนสถานการณ 34

จบกระแส 36

แนะนำาเวบไซต

พบขอมลศนยวชาการเฝาระวง

และพฒนาระบบยา (กพย.)

ไดท

www.thaidrugwatch.org

www.thaidrugwatch.org/blog

www.youtube.com/thaidrugwatch

www.facebook.com/thaidrugwatch

twitter.com/thaidrugwatch

สปดาห รรกษ

ตระหนกใช

ยาตานแบคทเรย

2

ปนเปนปท 6 แลว ทกพย.ไดจดงาน “สปดาห รรกษ ตระหนกใชยาตานแบคทเรย” ในเดอนพฤศจกายนซงปนองคการอนามยโลกไดกำาหนดไวระหวางวนท12-18พฤศจกายน จดเนนสำาหรบปน ทกพย.กำาหนดไวกคอ การขบเคล อนยทธศาสตรการจดการการด อยาตานจลชพ ในสวนทเกยวกบการสรางความตระหนกและความรในเรองการใชยาตานแบคทเรยหรอยาปฏชวนะ(ทชาวบานมกเรยกแบบเขาใจผดๆวายาแกอกเสบ)และเรองเชอดอยา(ทประชาชนยงไมมความเขาใจถงผลกระทบทงตอตนเองและตอสงแวดลอม)ซงภายใตยทธศาสตรนมตสมชชาสขภาพแหงชาตครงท81มขอเสนอถง12ขอทแมไดเรมดำาเนนการไปบางแลวแตยงมบางขอทยงมไดมการดำาเนนการเทาทควรโดยเฉพาะอยางยงการดำาเนนการในยทธศาสตรยอยท5วาดวยภาคประชาชนทยงหาเจาภาพหลกในภาครฐไมได การสรางความเขมแขงภาคประชาชน ดวยการอบรมใหความรความเขาใจ เพอใหประชาชนตระหนกและปฏบตไดอยางถกตองนนมองคประกอบของระบบนเวศนหรอEcosystemทควรคำานงถงดงน

ยาวพากษ จดหมายขาวศนยขอมลเฝาระวงระบบยา

วตถประสงค เพอเปนสอกลางในการเผยแพรขอมลขาวสารทเปนความรวมมอระหวางศนยวชาการเฝาระวงและพฒนาระบบยา (กพย.)

กลมศกษาปญหายา (กศย.) และเครอขายตางๆ

ศนยวชาการเฝาระวงและพฒนาระบบยา (กพย.) ไดรบการสนบสนนจากสำานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.)

จฬาลงกรณมหาวทยาลยและองคการอนามยโลก

ทปรกษา - ผศ.ดร.ภญ.นยดา เกยรตยงองศล (กพย.) / ผศ.ดร.ภญ.สนทร ท.ชยสมฤทธโชค (กศย.)

บรรณาธการประจำาฉบบ - ยพด ศรสนสข / สรชย จำาเนยรดำารงการ

กองบรรณาธการ - นยดา เกยรตยงองศล / อรกญญ ภมโคกรกษ / ธตมา เพงสภาพ / ชนวจน แสงองศมาล / ชาญกจ พฒเลอพงศ /

อทธกร ปอพนธดง / ปรฬห รจนธำารงค / จนทรเพญ ววฒน / จตกร บษบา

ประสานงาน - เขมกา โตนะโพธกล / ไพจตรา กตญญตะ

ออกแบบรปเลม - บรษท รแฟรคชน สตดโอ จำากด

ตดตอ ศนยวชาการเฝาระวงและพฒนาระบบยา (กพย.) คณะเภสชศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ถนนพญาไท ปทมวน กรงเทพฯ 10330 โทรศพท 02-218-8452

โทรสาร 02-254-5191 อเมล: spr.chula@gmail.com เวบไซต: www.thaidrugwatch.org บลอก: www.thaidrugwatch.org/blog ยทบ: www.youtube.com/

thaidrugwatch เฟซบก: www.facebook.com/thaidrugwatch ทวตเตอร: twitter.com/thaidrugwatch

1มตสมชชาสขภาพแหงชาตครงท8‘วกฤตการณเชอแบคทเรยดอยาและการจดการปญหาแบบบรณาการ’https://www.samatcha.org/sites/default/files/document/0805-Res-8-1.pdf

ผจดการ กพย. แถลง

นยดา เกยรตยงองศล

3

อย.ควรเรงการทบทวนทะเบยนตำารบยา สตรและรปแบบทไมถกตองตามหลกวชาการรวมทงจดประเภทยาตานแบคทเรยใหเหมาะสมสอดคลองกบการใชและการกระจาย

อย.ควรควบคมบงคบใชการกระจายทเหมาะสมทงวงจร ทกระดบ ทสำาคญตองไมมยาตานแบคทเรย ในขย.2ในคลนกพยาบาลผดงครรภและรานชำา โดยเดดขาดรวมถงไมมการขายยาตานแบคทเรยในรานเกษตรดวย ทงนพงดแลการขายยาออนไลน ทงยาคนยาสตวและยาในเกษตรกรรม

อย.ควรเขมงวดดแลเรองโฆษณาหามโฆษณายาตานแบคทเรยทกชนดสสาธารณชนทงยาคนและยาสตวไมใหมการหลอกลวงชวนเชอชกนำาใหประชาชนใชยาฯโดยไมจำาเปนรฐตองมระบบเฝาระวงและจดการเรองนอยางจรงจง

การสรางความเขมแขง รฐตองเผยแพรชดขอมลและความรตางๆในการดแลตนเอง การปองกนการสรางเสรมสขภาพ รวมถงขอมลทถกตองเรองยาสประชาชนอยางตอเนองซงปจจบนทำาไดอยางผวเผนและไมมหนวยงานทชดเจนในการจดการดานน

รฐควรใหความสนใจเปนพเศษตอเกษตรกรทใชยาตานแบคทเรยในการเกษตรทงในปศสตวประมงและการปลกพช

รฐพงดำาเนนการเฝาระวงปญหาเชอดอยาและการใชยาตานแบคทเรยในสถานพยาบาลในการเกษตรในวงจรอาหารและการปนเปอนยาตานแบคทเรยในสงแวดลอมพรอมทงชแจงแกประชาชนเพอใหเกดความตระหนกตอไป

รฐพงสนบสนนใหภาคประชาสงคมรวมกลมกนเฝาระวงการใชยาปฏชวนะและการตกคางในสงแวดลอม

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

ทงน ไดขาววาจะมการแตงตงคณะอนกรรมการสรางความตระหนกรดานเชอดอยาและการใชยาตานจลชพอยางเหมาะสมแกประชาชน ทลาชามานาน เพราะไมมเจาภาพหลกในการดำาเนนงานหวงวาคงจะตงหลกไดเสยท

4

ผศ.ดร.ภญ.นยดา เกยรตยงองศล

เรองจากปก

“สปดาหรรกษ ตระหนกใชยาตานแบคทเรย”

มความสำาคญอยางไร

1https://amr-review.org/sites/default/files/160525_Final%20paper_with%20cover.pdf2https://ec.europa.eu/health/amr/sites/amr/files/amr_studies_2015_am-in-agri-and-env.pdf3http://www.worldbank.org/en/topic/health/publication/drug-resistant-infections-a-threat-to-our-economic-future4http://reports.weforum.org/global-risks-2018/anti-microbial-resistance/#view/fn-3

หลงจากคนพบเพนนซลลนเปนยาตานแบคทเรยตวแรก กมการวจยคนควาไดยาตานแบคทเรยขนมาอกมากมาย ยงใชมากกยงเเพมปญหาการดอยามากขนเรอยๆ แตในระยะหลงน การวจยยาตานแบคทเรยตวใหมกลบลดนอยถอยลง จนกงวลกนวาจะไมมยาตานฯใช และจะมผคนลมตายกนมาก มรายงานในปพ.ศ.25591 ไดประมาณการไววา ในป พ.ศ. 2593 จะมผคนลมตายถง 10 ลานคนทวโลกประเทศตางๆ จงรวมกนรณรงค และเหนตรงกนวา ไมสามารถแกปญหาไดดวยการแยกสวน จะตองเชอมรอยเรองสขภาพเปนหนงเดยว (One Health) คอสขภาพเกยวของทกภาคสวน ทงมนษย สตวเกษตรอาหารและสงแวดลอม2แมแตธนาคารโลกกไดออกรายงานเมอปพ.ศ.2560ชปญหาการดอยาวาจะกระทบเศรษฐกจอยางรนแรง และไดกำาหนดทศทางการสนบสนนในหลายๆดาน เชน งานวจยยาใหมการปองกนและสงเสรมการเขาถงระบบบรการสขภาพฯลฯ3ตอมาในปนเองทรายงานGlobalRisk20184ของWorldEconomicForumไดบรรจหวขอเชอดอยาเปนสวนหนงของรายงานอกครงหนงหลงจากครงทแลวในปพ.ศ.2556 เปนเรองสำาคญสำาหรบประเทศไทยทมจำานวนผเสยชวตจากเชอดอยาสงมาก ระบบการจดการยงไมเขาท เพงมการประกาศยทธศาสตรการจดการการดอยาตานจลชพประชาชนยงมความเขาใจและพฤตกรรมการใชยาตานแบคทเรยทไมถกตองอยางกวางขวาง มการขายยาตานแบคทเรยในรานชำาแทบทกราน บคลากรสขภาพจำานวนหนงกยงจายยาตานแบคทเรยอยางไมถกตอง การเฝาระวงเชอดอยาตานจลชพยงไมครอบคลม การใชยาตานแบคทเรยในการเกษตร วงจรอาหาร กยงพบมากเกนจำาเปนการใหความสำาคญตอเรองการณรงคสบคลากรสขภาพและประชาชนเพอเพมความตระหนกจงสำาคญมาก

ปญหาเชอดอยาในโลกและในประเทศไทย

5

วนท18พศจกายนของทกปคอวนAntibioticAwarenessDayซงเรมตนมาตงแตปพ.ศ.

2551 โดยเรมจากการทกำาหนดEuropeanAntibioticAwarenessDay ดวยการประสานงานของ

EuropeanCenter forDiseasesPreventionandControl5 รวมกบภาคหลายภาคสวน เปนการ

รณรงคใหใชยาปฏชวนะ/ยาตานแบคทเรยอยางสมเหตผลและอยางมความรบผดชอบ เพอใหยายงคงม

ประสทธผลในการรกษาและเพอหลกเลยงการเกดเชอดอยาซงเดมเปาหมายมงทการใชยาในคนแตตอ

มาขยายสการใชในสตวและในพชดวยซงงานนกแพรหลายไปสประเทศตางๆทงในยโรปสหรฐอเมรกา

และออสเตรเลยสวนไทยนบไดวาเปนประเทศตนๆในเอเซยทจดงานนตงแตปพ.ศ.2556

ในปพ.ศ.2558องคการอนามยโลกไดเรมประกาศเปนWorldAntibioticAwarenessWeek

(WAAW)และจดตอเนองมาทกปสำาหรบปนกำาหนดในชวงวนท12-18พฤศจกายน25616มประเดน

รณรงคทไดจากการวเคราะหสาเหตของปญหาเชน

กอกำาเนด Antibiotic Awareness Day 18 พฤศจกายน พ.ศ. 2551

ปรบเปลยนเปน Antibiotic Awareness Week โดยองคการอนามย

โลกเมอปพ.ศ.2558

5https://antibiotic.ecdc.europa.eu/en6http://www.who.int/campaigns/world-antibiotic-awareness-week/en/

6

ประเทศตางๆทโดดเดนในการใหความสำาคญตอการรณรงคเร องเชอดอยา เชน ออสเตรเลย7

สหราชอาณาจกร8สหรฐอเมรกา9-10ซงมอทธพลขยายไปทวโลก

บางสมาคมวชาชพในสหราชอาณาจกรไดประกาศตนเปนผพทกษยาปฏชวนะใหยงคงม

ประสทธผลเชนBSACประกาศantibiotic-guardian11

กพย.ไดจดงานAntibioticAwarenessDayเปนครงแรกในประเทศไทยโดยเรมตนในปพ.ศ.

2556 ตอมาในป 2558ปรบเปลยนใหสอดคลองกบองคการอนามยโลก คอ Antibiotic Awareness

Weekโดยใชชอไทยวาสปดาหรรกษตระหนกใชยาตานแบคทเรยและจดมาอยางตอเนองโดยตลอด

ทกปมประเดนหลกแตกตางกนไปดงน

พ.ศ.2556จดทสถาบนสขภาพเดกแหงชาตมหาราชนเนนความหวงใยตอเดกคอฉลาดใชยา

ปฏชวนะตอเดก(ASUKids)

พ.ศ.2557จดทโรงแรมแมนดารนสามยานเนนการประสานเครอขายรณรงคในASEANใหมา

ทำางานรวมกนภายใตประเดนวาASEANAntibioticAwarenessDay:AWayForwardinCom-

batingAMR

พ.ศ.2558 จดท หอศลปและวฒนธรรมแหงกรงเทพมหานคร เนนการใหความรแกประชาชน

เกยวกบปญหาเชอดอยาในชมชนสงแวดลอมและวงจรอาหาร

พ.ศ.2559 จดท สสส. และ รพ.รามาธบด รวมกบโรงพยาบาลของมหาวทยาลยทวประเทศ

และภาคนพย. เนนการใหความสำาคญตอบทบาทของสถานพยาบาล และชใหเหน 10 พฤตกรรมเสยง

ของประชาชนททำาใหเกดเชอดอยา

พ.ศ.2560 จดรวมกบกระทรวงสาธารณสขและภาคเครอขาย ภายใตหวขอMark the Spot

toStopAMRทโรงแรมมราเคลแกรนดมการเผยแพร10พฤตกรรมเสยง12และนวตกรรมการรณรงค

ประเทศไทยเรมการรณรงคนครงแรกโดยกพย.เมอพ.ศ.2556

7http://www.sahealth.sa.gov.au/wps/wcm/connect/public+content/sa+health+internet/clinical+resources/clinical+topics/medicines+and+drugs/antibiotic+awareness+week8https://www.gov.uk/government/collections/european-antibiotic-awareness-day-resources9https://www.cdc.gov/antibiotic-use/week/overview.html10https://www.whitehouse.gov/the-press-office/2017/11/13/presidential-message-antibiotic-awareness-week-201711http://antibioticguardian.com/12https://www.facebook.com/pg/thai.antibiotic.awareness/photos/?tab=album&album_id=2107287312826812

7

สำาหรบประเทศไทยกพย.กำาหนดประเดนสำาคญ3ประการสำาหรบปน

1.ตดตามการทำางานตามแผนปฏบตการใหเปนไปตามยทธศาสตรการจดการการดอยาตาน

จลชพของประเทศไทยโดยเฉพาะการผลกดนใหมหนวยงานภาครฐรองรบอยางชดเจน

2.ตดตามเรองการปรบประเภทยาการทบทวนทะเบยนตำารบยาและการควบคมการกระจายยา

ตานแบคทเรยในชมชน

3.สรางความเขมแขงในภาคประชาชนรณรงคสอสารวงกวางสำาหรบประชาชนเชนเปนหวด

เจบคอไมงอยา

สหภาพยโรป เปนแหงแรกทเรมงานรณรงค Antibiotic AwarenessDay และยงทำามาอยาง

ตอเนอง13โดยมหลายประเทศเขารวม14

ในสหราชอาณาจกร มการจดทำาโครงการ Antibiotic Guardian15 ประกาศเชญชวนใหรวม

แสดงเจตจำานงทางเวบไซต16

ประเทศแคนาดา17 ไดดำาเนนงาน AAW มาตงแตพ.ศ.2550 มเปาหหมายทความสมพนธ

ระหวางแพทยกบผปวยดวยการสนบสนนแครองมอและขอมลขาวสารแกบคลากรทางการแพทยเชน

prescriptionpadsการสมมนาผานทางเวบไซตเกยวกบขอมลททนสมยของเรองการดอยาตานจลชพ

และดำาเนนโครงการantimicrobialstewardship

ออสเตรเลย18กำาหนดการสอสารทสำาคญ(keymessages)ไวดงน

•ยาตานแบคทเรยเปนทรพยากรทสำาคญและมคามากแตอาจสญหายได

•การดอยาตานแบคทเรยนนเกดขนมาแลวเปนปญหาทวโลกทกระทบตอสขภาพของทงคนและสตว

•การดอยาทำาใหยาตานแบคทเรยใชไมไดผลและเมอเกดโรคตดเชอบางอยางกไมอาจรกษาได

•มงานวจยพฒนาทจะผลตยาตานแบคทเรยใหมๆเพยงไมกชนดเทานน

•การใชยาตานแบคทเรยทไมถกตองนำาไปสการดอยา

•ถาจำาเปนตองใชยาตานแบคทเรยจะตองใชดวยความระมดระวงเปนอยางมาก

ปพ.ศ.2561 มอะไรพเศษ

13https://antibiotic.ecdc.europa.eu/en14https://antibiotic.ecdc.europa.eu/en/campaigns-europe15http://antibioticguardian.com/16http://www.e-bug.eu/17https://nccid.ca/antibiotic-awareness/18https://www.safetyandquality.gov.au/our-work/healthcare-associated-infection/antimicrobial-stewardship/antibiotic-awareness-week/

8

รศ.ดร.จนทรเพญ ววฒนประธานมลนธเพอผบรโภค

ไฮไลท

ปญหาการใชยาปฏชวนะอยางพรำาเพรอไมถกตองและไมเหมาะสมทำาใหเชอแบคทเรยปรบตวดอยา

ยาหลายชนดไมมประสทธภาพในการรกษาโรคตดเชอทเคยรกษาไดอกตอไปนอกจากนนแบคทเรย

ยงสามารถถายทอดคณสมบตดอยาใหกบเชอตางสกลไดดวยสงผลใหแบคทเรยดอยาแพรหลายและ

เปนปญหาเพมขนยนยนไดจากการตรวจพบยนดอยาปฎชวนะตางๆทแพรกระจายไปในทกภมภาคทวโลก

แบคทเรยคออะไร

แบคทเรย เปนจลนทรยมชวตขนาดเลก มองดวยตาเปลาไมเหน มรปรางไมซบซอน แตแตกตางกน

ตามชนดของเชอ เพมประชากรไดอยางรวดเรว บางชนดเพมจำานวนเปนทวคณไดทก 15 นาท เชน

เชอเอสเชอรเชย โคไล (Escherichia coli) แตเชอบางชนดกตองใชเวลานานในการเพมประชากร เชน

เชอวณโรค มการเพมจำานวนทวคณทก 15 ชวโมง แบคทเรยมสารพนธกรรม ทสำาคญคอโครโมโซม

เพยง 1 ชด ทควบคมคณสมบตตางๆในการเพมจำานวน ในการปรบตวในสงแวดลอมเพอการอยรอด

แบคทเรยจงอาจมสารพนธกรรมอนๆเพมเตม เชน พลาสมด ทรานสโปซอน อนทกรอน ซงจะทำาใหม

ความสามารถในดานตางๆรวมทงความสามารถในการดอยาเพมขนเปนตน

แบคทเรยพบไดทวไปทงในดนนำาอากาศในคนสตวพชมทงชนดทมประโยชนและชนดท

กอโรคจงมการใชประโยชนจากแบคทเรยชนดดมาอยางยาวนานสวนแบคทเรยกอโรคมนษยกพยายาม

แสวงหาวธการรกษา จนกระทงคนพบยาปฏชวนะ ทมประสทธภาพในการฆา หรอยบยงการเจรญของ

แบคทเรยกอโรคทวาแบคทเรยสามารถปรบตวดอยาไดเชนกนจงตองคนหายาใหมเพมขนอก

ทำาไมจงเกดเชอแบคทเรยดอยา ?

9

การดอยาปฏชวนะ

แบคทเรยแตละชนดถกทำาลายดวยยาปฏชวนะ/ยาตานแบคทเรยแตกตางกนไปและกลไกการ

ออกฤทธเพอทำาลายแบคทเรยของยากแตกตางกนเชนการทำาลายผนงเซลลการยบยงการสรางโปรตน

ทเปนองคประกอบสำาคญของเชอการขดขวางการทำางานของเอนไซมเมตาบอลสมตางๆสารพนธกรรม

และการขดขวางการแบงเซลล ดงนน เพอความอยรอด แบคทเรยจงมการพฒนาความสามารถในการ

ตานทานหรอทำาลายฤทธของยาปฏชวนะโดยกรรมวธตางๆซงเรยกวาการดอยา

การดอยาของแบคทเรยจำาแนกเปน

การดอยาตามธรรมชาต แบคทเรยบางชนดไมถกทำาลายดวยยาบางกลมตามธรรมชาต เชน

เชอแกรมบวกมกดอตอยากลมอะมโนกลยโคไซดการดอยาแบบนไมเปนปญหาตอการใชยารกษา

โรคตดเชอเพราะเปนความรพนฐานของการเลอกใชยาททราบกนทวไป

การดอยาของแบคทเรยทเปนปญหาตอการใชยาปฏชวนะในการรกษาโรค คอ การกลายพนธ

และการดอยาโดยการไดรบยนดอยาจากแบคทเรยอนๆจากสงแวดลอมอนเปนกลไกการปรบตวเพอ

ความอยรอดของแบคทเรยในสภาวะแวดลอมทไมเหมาะสมนนเอง

การดอยาโดยการกลายพนธ

กระบวนการน เกดขนไดโดยการเปลยนแปลงของดเอนเออยางนอย1ตำาแหนงบนโครโมโซม

เกดขนไดในอตราตำาประมาณ 1 เซลลในลานเซลล ทวา การทแบคทเรยเพมจำานวนประชากรไดอยาง

รวดเรวดงกลาวแลวจงใชเวลาไมนานในการกลายพนธดอยาและเพมประชากรเชอดอยาดงจะเหนไดวา

เมอมยาตานแบคทเรยชนดใหมๆ การรกษาจะไดผลดในระยะแรก หากมการใชยาอยางพรำาเพรอ

ไมถกตองไมเหมาะสมตอมากมกจะพบวาเชอแบคทเรยดอยาไมไดผลในการรกษาทำาใหตองคดคนยา

ใหมตอไป การกลายพนธเพอดอยาน เปนการปรบตวเพอการอยรอดในสภาวะแวดลอมทไมเหมาะสม

โดยทแบคทเรยจำานวนมากจะถกทำาลายไปดวยยาปฏชวนะ แตหากความเขมขนของยาไมเพยงพอ

การใชยาไมตอเนองกจะมเชอเพยงจำานวนนอยรอดชวตและปรบตวโดยการกลายพนธในระดบยนเพอ

ไมใหยาทใชเขาไปทำาลายเชอไดนนคอเปนการกลายพนธเพอตอตานยา

การดอยาโดยการไดรบยนดอยา

แบคทเรยสามารถรบการถายทอดยนดอยาจากแบคทเรยตางสายพนธไดหลายวธ ไดแก โดย

กระบวนการคอนจเกชนทรานสฟอรเมชนและทรานสดกชนทำาใหดอยาตงแต1ชนดถงหลายชนดได

10

การคอนจเกชนเปนการถายทอดยนดอยาโดยตรงระหวางแบคทเรย2เซลลทมคณสมบต

ตางกนโดยเปนเชอชนดเดยวกนหรอเชอตางชนดกนกไดตวอยางเชน

การคอนจเกชนระหวางเชอซลโมเนลลา (Salmonella spp.) ทดอยา กบเชอซลโมเนลลาทไว

ตอยากจะทำาใหเชอซลโมเนลลาทไวตอยารบยนดอยาเปลยนเปนเชอดอยาหรอ

การคอนจเกชนระหวางเชอซลโมเนลลาทดอยากบเชออโคไลทไวตอยาทำาใหเชออโคไลเปลยน

เปนเชอดอยาเพราะรบยนดอยาจากเชอซลโมเนลลา

การแลกเปลยนยนกนไปมากทำาใหยนดอยาสงตอใหเชออนๆทเหมาะสมในสงแวดลอมหรอ

ในรางกายของผปวยเชนทางเดนอาหารซงมแบคทเรยประจำาถนอาศยอยมากมาย

ทรานสฟอรเมชน เปนกระบวนการถายทอดยน โดยแบคทเรยรบยนทอยเปนอสระในสงแวดลอม

เขาสเซลลซงยนนนๆจะชกนำาใหแบคทเรยแสดงคณสมบตของยนตอไป ในกรณน แมแบคทเรยทมยน

ดอยาจะตายไปเหลอแตยนยนนนๆกสามารถเขาไปในเซลลอนๆแลวชกนำาใหดอยาได

ทรานสดกชน เปนกระบวนการถายทอดยนระหวางแบคทเรยโดยอาศยแบคเทอรโอฟาจหรอ

ไวรสของแบคทเรยเปนตวกลางในการถายทอดยนระหวางเชอแบคทเรย ดงนนวธการนจงมขอจำากดใน

การถายทอดยนดอยา

กลไกการดอยาของแบคทเรย

การดอยาของแบคทเรยเกดขนจากหลายกลไกไดแก

•แบคทเรยสรางเอนไซมทำาลายยาหรอเปลยนโมเลกลของยาทำาใหยาสญเสยประสทธภาพ

•แบคทเรยมการเปลยนแปลงบรเวณทเปนเปาหมายของยาทำาใหยาไมสามารถจดจำาบรเวณนนได

ไมเขาไปทำาปฏกรยาแบคทเรยจงไมถกทำาลาย

•รบกวนการซมผานของยาเขาสเซลลแบคทเรยทำาใหยาเขาสเซลลนอยไมสามารถทำาลาย

แบคทเรยได

•สรางสารชวโมเลกลทแยงจบกบเอนไซมหรอเปาหมายของยาทำาใหยาไมสามารถทำาลายเชอได

กลไกดงกลาวควบคมดวยยนตางๆทเรยกวายนดอยาดงนนการทแบคทเรยสามารถถายทอด

ยนหรอแลกเปลยนยนระหวางเชอแบคทเรยหรอรบยนจากสงแวดลอมไดทำาใหแบคทเรย1เซลลไดรบ

ยนมากกวา1ยนไดอาจรบไดมากถง4ยนจงมคณสมบตดอยาหลายชนดพรอมกนนำาไปสปญหาการ

เลอกใชยาปฏชวนะรกษาโรคอยางมาก

11

นอกจากนนแบคทเรยยงสามารถปรบตวดอยาไดโดย

• การดอยาแบบเปนขนๆ โดยเชอดอยาคอยๆปรบตวใหทนตอยาทความเขมขนสงขนๆ

การรกษาจงตองเพมขนาดยา

• การดอยาความเขมขนใดๆในครงเดยว นนคอเชอดอยาโดยไมขนกบความเขมขนของยา

การรกษาจงไมสามารถกระทำาไดดวยการเพมขนาดยาตองใชยาอนทมความไวหรอการใชยารวมกน2ชนด

เปนตน

ปจจบนพบการดอยาของแบคทเรยตอสารเคมทมฤทธฆาเชอเชนไตรโคลซานและสงผลให

ดอยาปฏชวนะดวย เรยกวา การดอยาขามกลม สวนแอลกอฮอลนน พบวาเชอดอทงเอทานอลและ

โพรพานอลโดยการขดขวางเมตาบอลสมของคารโบไฮเดรต

การดอยาขามกลม

การดอยาขามกลมคออะไร?คอการทแบคทเรยดอยาปฏชวนะโดยผลจากการไดรบสารเคมทม

ฤทธฆาเชอกลมไบโอไซดเชนกรณไตรโคลซานซงเปนสารสงเคราะหทมฤทธตอตานแบคทเรยนยมนำามา

ผสมในผลตภณฑเครองสำาอางประเภทสบยาสฟนครมอาบนำานำายาลางมอเปนตนทวามรายงานวจย

พบวา เมอใชเปนเวลานานทำาใหแบคทเรยดอยาปฏชวนะ โดยมผลตอการเปลยนแปลงในกระบวนการ

ปมยาออกนอกเซลล ทำาใหมปรมาณยาปฏชวนะในเซลลนอย จงไมสามารถฆาเชอได และเชอกปรบตว

ดอยาในทสดปจจบนองคการอาหารและยาแหงสหรฐอเมรกาไดยกเลกการใชไตรโคลซานในผลตภณฑ

เครองสำาอางแลวรวมถงสารเคมกลมนอก18ขนดซงเปนแนวทางทดในการลดการทำาใหแบคทเรย

ดอยาเพราะผลตภณฑทผสมสารเคมเหลานแพรหลายอยางกวางขวางในชวตประจำาวน

แบคทเรยมกลไกหลากหลายวธในการปรบตวดอยาและถายทอดคณสมบตดอยาใหเชอในกลม

เดยวกนและตางชนดกนไดจงจำาเปนตองใชยาอยางระมดระวงยง

12

หมนดโลกผศ.ดร.ภญ.อรกญญ ภมโคกรกษ

การทบทวนทะเบยนตำารบยา

ตานแบคทเรยในตางประเทศ

ในการควบคมยาไมวาการประเมนกอนการวางตลาดจะทำาอยางถถวนเพยงใดกเปนเพยงหนาทหนงทจำาเปนในการประกนประสทธผลและความปลอดภยของยาเทานน การเฝาระวงหลงการวางตลาดอยางเชนการตรวจตดตามอาการอนไมพงประสงค (adverse drug reaction, ADR) การทดสอบควบคมคณภาพ (quality control, QC) และการทบทวนทะเบยนตำารบยา ควรเปนสงสำาคญอนดบตนๆในการควบคมยาเชนกน ปจจบน ระบบการควบคมยาในหลายประเทศใชเวลาและความพยายามไปกบกจกรรมกอนการวางตลาดมากกวาหลงการวางตลาดมากในท น จะกลาวถงความพยายามในการควบคมเฉพาะยาตานแบคทเรย

ทวปยโรป

ในประเทศเยอรมนนน เพอสงเสรมการใชยาปฏชวนะอยางมประสทธภาพกฎหมายไดกำาหนดใหจดตงคณะกรรมาธการการบำาบดรกษาดวยยาปฏชวนะ (Antibiotic Therapy Commission)ขนทสถาบนโรเบรตคอช(RobertKochInstitute,RKI)ซงจะรบผดชอบทบทวนคำาแนะนำาเกยวกบการบำาบดดวยยาปฏชวนะพรอมทงนำามาตรการตางๆมาปรบปรงการวนจฉยการฝกอบรมพนฐานการฝกอบรมเฉพาะทางและการศกษาตอเนองของแพทยและเภสชกร เจาหนาทพยาบาลและนกวทยาศาสตรในสาขาน ประเทศเนเธอรแลนดมกฎหมายยา(MedicinesAct)กำากบการผลตการสงและการจดหายาภายในประเทศ นอกจากน การบรบาลสขภาพตองสอดคลองกบกฎหมายหลายฉบบอยางเชนกฎหมายวาดวยคณภาพสถาบนบรบาลสขภาพ (Kwaliteitswet Zorginstellingen, KWZ) และอาชพทางการบรบาลสขภาพ(deWetBeroepenindeIndividueleGezondheidszorg,BIG)กฎหมายทงสองทำาหนาทประกนคณภาพของสถาบนสขภาพและปจเจกบคคลผทำางานภายในสถาบนสขภาพ แตการนำากฎหมายเหลานไปปฏบตนน ตองอาศยบรรทดฐาน มาตรฐานและจรยธรรมทวงการวชาชพกำาหนดขนเอง ผลทตามมากคอ หนวยงานรฐมบทบาทคอนขางจำากดเกยวกบการใชยาปฏชวนะทขนทะเบยน

13

แลวกลาวคอกระทรวงสขภาพสวสดการและกฬา(MinistryofHealth,WelfareandSports,VWS)รบผดชอบคณภาพ ความปลอดภยและประสทธภาพภายในระบบบรบาลสขภาพ แตการสรางและการนำาบรรทดฐานเหลานไปปฏบตใหบรรลวตถประสงคน นข นอย กบวงการวชาชพเองกระทรวงฯจงมบทบาทเปนผอำานวยความสะดวกโดยใหหลกฐานเชงประจกษสำาหรบการตดสนใจเสยมากกวาองคกรตางๆภายในเนเธอรแลนดจดทำาแนวทางการสงยาปฏชวนะใหแกวชาชพทเกยวของ แตผปฏบตทโดดเดนในการบรบาลนอกเขตองคการบรหารสวนทองถนกคอ สมาคมแพทยเวชปฏบตทวไปของเนเธอรแลนด(DutchSocietyofGeneralPractitioners,NHG)สมาคมนจะประสานงานกบมลนธของคณะทำางานดานนโยบายยาปฏชวนะของเนเธอรแลนด (Dutch Foundation of the WorkingParty on Antibiotic Policy, SWAB) อยางใกลชด พรอมทงเผยแพรแนวทางปฏบตของตวเองเกยวกบการใชยาปฏชวนะในเวชปฏบตทวไป มแนวทางปฏบตในรปแบบตางๆ บางแนวทางเพยงแตระบวายาปฏชวนะชนดใดเหมาะสมทสดทจะจดการกบการตดเชอชนดนนๆเทานน ในขณะทบางแนวทางใหโปรโตคอลการรกษาแบบองครวมซงรวมถงขอแนะนำาเกยวกบการวนจฉยการรกษาและวธดำาเนนการตดตามผลทสำาคญคอแนวทางปฏบตยงใหขอมลดวยวายาปฏชวนะใดบางทใชไดเฉพาะเปนทางเลอกสดทายเทานนแนวทางปฏบตพฒนาขนโดยคณะทำางานทจำาเพาะกบกรณผปวยโดยประกอบดวยนกวจยผเชยวชาญทางการแพทยเภสชกรตลอดจนแพทยเวชปฏบตทวไปมการทบทวนอยางตอเนองโดยอาศยเอกสารวชาการระหวางประเทศซงทำาใหแนใจไดวาจะสามารถกำาหนดมาตรฐานทางวชาชพแบบมหลกฐานเชงประจกษททนสมยได

ประเทศออสเตรเลย

คณะทปรกษาทางกลยทธและทางเทคนคเกยวกบการดอยาตานจลชพของออสเตรเลย(AustralianStrategicandTechnicalAdvisoryGrouponAMR,ASTAG)ไดออกเอกสารคาทไดจากการประเมนความสำาคญและสรปประโยชนของยาตานแบคทเรยในมนษยในออสเตรเลยเมอปพ.ศ.2558 โดยอาศยเอกสารเวอรชนกอนหนาทคณะกรรมาธการสามญประจำาสภาเกยวกบการดอยาจลชพ(Antimicrobial Resistance StandingCommittee, AMRSC) เปนผเผยแพร เอกสารทกลาวถงนมวตถประสงคเพอใหคำาแนะนำาเกยวกบการประเมนความเสยงของยาตานแบคทเรยใหมๆ และการขยายขอบงใชของทะเบยนตำารบยาตานแบคทเรยในปจจบน

ภมภาคอาเซยน

โดยทวไปการขนทะเบยนตำารบ การตออายใบอนญาตจำาหนายและการขอเปลยนแปลงในภมภาคอาเซยน (Association of Southeast Asian Nations, ASEAN) ไมวาจะมากหรอนอย จะตองการหนงสอรบรองผลตภณฑยา(certificateofpharmaceuticalproduct,CPP)จากประเทศตนกำาเนด(สถานทผลตผลตภณฑสำาเรจรป) ในรปแบบทองคการอนามยโลก (World Health Organization,

14

WHO) กำาหนด พรอมกบตวอยางและฉลาก ประเทศมาเลเซยมเอกสารแนะนำาอยางชดเจนทระบใหทะเบยนตำารบยาใชไดเปนเวลา 5 ป หรอเปนระยะเวลาตามทระบไวในฐานขอมลของหนวยงานผรบผดชอบ(ถาไมไดระงบหรอยกเลกเสยกอน) การตออายทะเบยนตำารบยาควรกระทำากอนวนหมดอายไมนอยกวา6เดอน

ทวปอเมรกาใต

ประเทศตรนแดดและโตเบโกมกฎหมายยาปฏชวนะ (AntibioticsAct) โดยเฉพาะแตไมพบบทบญญตวาดวยการทบทวนทะเบยนตำารบยา บางประเทศอยางเชนกายอานาไมมระบบการตออายหรอการทบทวนทะเบยนตำารบยาเปนระยะไมวาจะเปนยากลมใด

ทวปแอฟรกา

ในประเทศแอฟรกาใต เจาหนาทหนวยงานผรบผดชอบมอำานาจยกเลกทะเบยนตำารบยาไดหากมความเหนวายานนไมเปนไปตามขอกำาหนดขอใดขอหนงทกำาหนดไวอกตอไป ในประเทศเซยรราลโอนทะเบยนยาใชไดเปนระยะเวลา1ปยกเวนถกเพกถอนเสยกอนและตออายยาทอยในตลาดแลวไดหลงจากนนเปนระยะเวลา3ป

สรป

จะเหนไดวา การทบทวนทะเบยนตำารบยาซงรวมถงยาตานแบคทเรยดวยนนอาจทำาผานทางการพจารณาตออายทะเบยนตำารบยาในหลายประเทศโดยไมพบวามขอกำาหนดใหมการทบทวนทะเบยนตำารบยาตานแบคทเรยทแตกตางไปจากยาอนๆ สงทนาสนใจคอ หลายประเทศใหความสำาคญกบการทบทวนความเหมาะสมในการใชยากลมนไมนอยกวาการทบทวนทะเบยนตำารบซงเปนเรองทถกตองทเดยวบางประเทศมคณะผเชยวชาญใหคำาแนะนำาในการขยายขอบงใชของทะเบยนตำารบยากลมน ความเหมาะสมในการใชยาควรครอบคลมประเดนเฉพาะดวยเชนการใชยาสตรผสมการใชในผปวยกลมพเศษอยางเชนผปวยโรคอวนซงเภสชจลนศาสตรของยาอาจแตกตางจากผปวยทวไป

15

AustralianStrategicandTechnicalAdvisoryGrouponAMR(ASTAG).Im-portanceratingsandsummaryofantibacterialuses inhumans inAus-tralia,version1.1.CommonwealthofAustralia;2015.p5.CoolenP.Antimicrobialresistance:collectiveactioninthefaceofacom-mon-poolresourcedilemma.Master Thesis Public Administration: Radboud University Ni-jmegen;2012.pp52-53.FederalMinistryofHealth.DART:Germanantimicrobialresistancestrat-egy.Berlin;2008.p11.HealthResearchforAction(HERA).Regionalassessmentofdrugregistra-tionandregulatorysystemsinCARICOMmemberstatesandtheDominicanRepublic.FinalReport,vol2.2009.p62.MinisterofHealth.SouthAfricanmedicinesandmedicaldevicesregu-latoryauthoritybill.AccessedonSeptember29,2018.Availablefrom:https://www.gov.za/sites/default/files/b114b-98.pdfMinistryofLegalAffairs.AntibioticsAct(updatedtoDecember31,2007).National Pharmaceutical Control Bureau, Ministry of Health, Malaysia.Drugregistrationguidancedocument(DRGD).1sted.Revised2016.p91.PharmacyBoardofSierraLeone.Guidelinesformedicinalproductreg-istration.AccessedonSeptember29,2018.Availablefrom:http://www.pharmacyboard.gov.slRatanawijitrasinS,WondemagegnehuE.Effectivedrugregulation:amul-ticountrystudy.WorldHealthOrganization;2002.p4.TongiaA.ThedrugregulatorylandscapeintheASEANregion.RegulatoryAffairsProfessionalsSociety;2018.WorldHealthOrganizationandPanAmericanHealthOrganization.Regu-lationofpharmaceuticalsintheCaribbeancountries.2006.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.9.

10.

11.

12.

13.

เอกสารอางอง

16

ทามกลาง “ความร” กบ “ความไมร”

“สอ” อยตรงกลาง และมหนาท “เชอมตอ” คนสองกลมเขาดวยกน

สอคอฝายทตองนำาความรเช อดอยา มาสฝายทยงไมร คอ ประชาชนทวไป เพอใหเกดการตระหนกรและนำาไปสการปฏบตทถกตองเพอลดผลกระทบทจะเกดตามมามากมาย ปญหาในทกวนน คอ สอเองกไมมความร และไมเดนเขาหาผร หรอฝายผรเขาไมถงสอ ทำาใหเรองทประชาชนควรตระหนกรตดขดตรงทไมไดความรจงไมนำาไปสความตระหนกหรอไมตระหนก

รเขา-รเราอ.จตกร บษบา

สอมวลชน/นกวชาการอสระ

‘สอ’ ไมดอ...กบเชอดอยา

17

‘สอ’ ไมดอ...กบเชอดอยา

ทำาไมจงเปนเชนนน

1. สอทงหมด ไมไดเรยนมาดานสขภาพพนฐานจะมาจากสายวารสารศาสตรนเทศศาสตรศลปศาสตรมนษยศาสตรหรออกษรศาสตรเปนสำาคญยกเวนสอเฉพาะทางเชนสายเศรษฐกจตลาดหนตลาดทนการเงนการธนาคารหรอไอทเทคโนโลยแตไมมสอสายสขภาพทเรยนจบดานสขภาพโดยตรงเชนนแลวตองมปจจยเกอหนนใหสอ“ไดความร”พอทจะนำาไปสอสารตอกบผชมผฟงหรอผอานได 2. ฝายผร กรลก รครบ รจรง แตไมร “กระบวนการสอ”ใชครบทกวนนทกคนเปนสอไดมส อออนไลนทเปนแพลตฟอรมรองรบทกคน ใหกลายเปนสอโดยงาย แตอะไรละทจะสอ สอกบใครซงควรจะสอแคไหนอยางไรกเปนขอจำากดของบคลากรดานสขภาพทไมไดเรยนทกษะการสอสารในแบบทรำาเรยนมาอกเชนกนสงผลใหเวลาสอสารกจะใชภาษาทยากจำาเพาะและอาจไมไดลำาดบความใหคนทไมมพนฐานตอเรองนนๆมากอนคอยๆซมซบรบขอมลไปกลายเปนอปสรรคของผรบทรสกวายากไมเขาใจจงไปจบตรงทไมดตอไมฟงตอไมอานตอ 3. การทำางานรวมกนระหวางสอกบผรจงสำาคญยง ซงทำาไดสองทางคอ 3.1หาสอทเปนพนธมตร สนใจ ตระหนกในการสอสารเรองน ในกรณนคอประเดนเรองเชอดอยาซงเปนเรองทหากละเลยเพกเฉยจะมผลกระทบรายแรงและมปญหาตอประชาชนตอบคคลากรในแวดวงสขภาพและตองบประมาณแผนดนดวย 3.2พฒนาทกษะการสอสารของตนเอง หรอตงหนวยงานสอของตนเองขน เชน กพย. มฝายสอสารของตนเอง ทำาสอเผยแพรเอง หรอดงเครอขายอยางองคกรคมครองผบรโภค ฯลฯ เขามาทำางานรวมกน โดยมเปาหมายเดยว คอสรางความรและความตระหนกตอแนวทางการปฏบต เพอไมกอใหเกดกระบวนการดอยาขนอนเปนการตดตอนผลกระทบและความเสยหายทจะตามมาไดอยางมากมาย 4. อยางไรกตาม ตองเขาใจธรรมชาตของมนษยทวไป วายงเหนความรเร องสขภาพเปนเรองไกลตว ไมเจบ ไมเจอ ไมตระหนก การสอสารเพอสรางความตระหนกเรองเชอดอยา จงควรม“กรณศกษา” หรอยกเคสใหเขาเหนวา นไง หากคณปลอยใหเชอมนดอยา คณจะเจอกบสภาพแบบน เราเรยกการสอสารแบบนวา“ทำาใหตระหนกเพอใหตระหนก”แตทำาอยางระมดระวงทจะไมใหเลยเถดไปถงขนแตกตน 5. สอเองกชอบเรองแตกตน การยกเคสขนนำา เพอเสรมองคความรสการตระหนกรตามไปสำาทบ จงเปนชองทางหนงทนาสนใจ สงเกตวา การโฆษณาอาหารเสรมสารพดชนด ทำาไมเขาถงผบรโภคได และมยอดขายทนาตระหนกสำาหรบฝายเฝาระวงและตรวจจบ เพราะวาเขาทำาใหมนเปนเรอง“นากลว”แตมนจะนากลวนอยลงนะถา...บงเอญวา“ถา”ของเขาตงเปนเงอนไขไปสการ“ซอผลตภณฑ” แทนการใหความรทแทจรง ฝายรณรงค ฝายปองกน ฝายทใหความร ตองถอดบทเรยนการนำาเสนอเชนนมาใชงานและใชอยางสรางสรรค

18

6. ปญหาอกประการกคอ สอทกวนน มพนทหรอชวงเวลาสำาหรบการนำาเสนอเรองสขภาพ โดยเฉพาะการตระหนกรหรอการปองกนนอยมาก จะนำาเสนอกเมอเกดเหตรายขนแลว เชน มการระบาดของไวรสพษสนขบามคนเสยชวตจงไดนำาเสนอองคความรวาไวรสชนดนคออะไรแพรกระจายไดอยางไรมอนตรายอยางไรการทำางานในเชงรณรงคปองกนสรางความตระหนกรจะตองคดวาจะทำาอยางไรจงจะแทรกตวเองลงไปในสอทวไปได 7. กระนนกตาม อยาเพงเลงไปเฉพาะสอโทรทศน วทย และสงพมพ เพราะทกวนน สอออนไลนทงหลาย มผตดตามมากขน สงตอกนไดงาย สรางปรากฏการณ “ปากตอปาก-แชรตอแชร”ไดเปนอยางดหากจะแทรกตวเขาไปในแพลตฟอรมนหรอชองทางนตองตงตนท“เนอหา”และลำาดบขนของการ“ปลอย”วาจะเรมจากอะไรจากใครหรอจากเพจใดจงจะมโอกาส“เขาถง”การรบรของผคนไดมากขน กลาวโดยสรปคอตองหาคำาตอบใหไดวาทำาอยางไรให“สอไมดอ”กบเรอง“เชอดอยา” •เรองทเสนอตองงายชนดทคนอานคนดคนฟงจะไมดอและตดตามจนเขาใจ •ทำาใหเปนเรองใกลตวทำาใหเปน“เรองของเขา”และบอกเลาอยางเปนมตรแลวเขาจะไมดอ •ใหสอไมวาจะเปนเราผลตเองหรอประสานกบสอทวไปไมดอคอไมรสกวาทำาไมฉนตองเสนอเรองนละแตเขาใจและอยากเปนสวนหนงของการ“เตอนภย”ใหแกประชาชนทวไปไดร •สอและคนรบสอจะไมดอแนถาเขารในทนทวาเรองนฆาเขาไดถาเขาไมรกอยางทบอกตระหนกแลวจะตระหนกนนเอง งานจดการกบเชอดอยาและพฤตกรรมทนำามาสการดอยาวายากแลวการทำาใหคนตระหนกใสใจและใหความรวมมอดจะยากกวาแตถงจะยากอยางไรกเปนเรองทตองทำาทำาอยางมงมนไมทอแท เรยนรทจะเปนแพทยเภสชกรและอนๆในสายสขภาพยากแสนยากยงผานกนมาไดมาเรยนรทกษะทจะสอสารเพมเตม เพอนำาองคความรและการตระหนกรไปสประชาชน แมไมใชความชำานาญโดยตรง แตหากเขาใจตรงกนวา เรองทเรยนยากกวายงผานมาได กจงทำาใหเรองการปรบตวทจะเปน“นกสอสาร”ทสมฤทธผลเปนเรองทงายกวาและพรอมทจะรวมกนทำาใหสำาเรจกนเถดเรา.

19

ใกลตวรศ.ดร.ภญ.ธตมา เพงสภาพอ.ภก.ชนวจน แสงองศมาล

ศนยวชาการเฝาระวงและพฒนาระบบยา (กพย.)

5 พฤตกรรมทสงผลตอการเกดเชอดอยา

ปญหาเชอดอยา เปนปญหาวกฤตรวมของมนษยทวโลก เพราะเปนปญหาทอาจสงผลตอชวต

ของคนทกคนเนองจากการใชยาปฏชวนะหรอยาตานแบคทเรยมากจนเกนความจำาเปนจะทำาใหเชอแบคทเรย

ทรอดชวตมโอกาสไดพฒนาตวเองจนสามารถสกบยาปฏชวนะได หรอทเรยกวา “เชอดอยา” ในชวง

10ปทผานมา ประเทศไทยมการใชยาปฏชวนะมลคาปละมากกวา 10,000 ลานบาท และมคนไทย

ตดเชอดอยามากกวาปละ 100,000 ราย เสยชวตมากกวาปละ 38,000 ราย (ทมา: สำานกสารนเทศ

สำานกงานปลดกระทรวงสาธารณสข)กอใหเกดความสญเสยทางเศรษฐกจเปนมลคามหาศาลหนงใน

ปญหาททำาใหเกดเชอดอยาคอ “พฤตกรรม” ในการใชยาปฏชวนะของประชาชนอยางไมสมเหตผล

(Irrationaldruguse)กอใหเกดแบคทเรยทพฒนายนดอยายกตวอยางเชนยนทมชอวาmobilized

colistinresistancegene(MCR-1gene)(สามารถอานเพมเตมเกยวกบยนMCR-1ในเชอดอยาไดใน

ยาวพากษฉบบท37)ในปนศนยวชาการเฝาระวงและพฒนาระบบยา(กพย.)ไดจดทำาแบบสอบถาม

5 พฤตกรรมทสงผลตอการเกดเชอดอยา โดยเลอกเฉพาะพฤตกรรมทมผตอบวาเคยปฏบตเปนจำานวนมาก

จาก 10 พฤตกรรมทสงผลตอการเกดเชอดอยาทเคยสำารวจเมอป พ.ศ.2560 (ดรายละเอยดผลการ

สำารวจไดในยาวพากษฉบบท34)5พฤตกรรมดงกลาวมดงน

1.ซอยาตานแบคทเรยมากนเอง(ในความเขาใจวาเปนยาแกอกเสบ)

2.ซอยาตานแบคทเรยมากนตามคนอน

3.ซอยาตานแบคทเรยมากนเองตามทเคยไดรบจากบคลากรทางการแพทยในครงกอนๆ

4.หยดรบประทานยาตานแบคทเรยเมออาการดขนโดยไมรบประทานตดตอกนจนยาหมด

5.แกะแคปซลเอาผงยาตานแบคทเรยไปโรยแผล

ทำาการสำารวจโดยใชระบบออนไลน ในชวงเดอนตลาคม พ.ศ. 2561 เกบตวอยางขอมลจาก

ประชาชนทวประเทศไดจำานวน 1,855 คน โดยสอบถามวาภายในชวงป พ.ศ. 2561 ทผานมาเคยม

พฤตกรรมใดบางจาก5พฤตกรรมขางตนผลการสำารวจพอสรปไดดงน

20

จากประชาชนทงหมด1,855คนเคยมพฤตกรรมในขอ1ซอยาตานแบคทเรยมากนเอง(ในความ

เขาใจวาเปนยาแกอกเสบ)จำานวน578คน(31.2%)เคยมพฤตกรรมในขอ2ซอยาตานแบคทเรยมา

กนตามคนอน จำานวน237คน (12.8%) เคยมพฤตกรรมในขอ 3ซอยาตานแบคทเรยมากนเองตาม

ทเคยไดรบจากบคลากรทางการแพทยในครงกอนๆจำานวน689คน(37.1%)เคยมพฤตกรรมในขอ4

หยดรบประทานยาตานแบคทเรยเมออาการดขนโดยไมรบประทานตดตอกนจนยาหมดจำานวน779คน

(42.0%)เคยมพฤตกรรมในขอ5แกะแคปซลเอาผงยาตานแบคทเรยไปโรยแผลจำานวน85คน(4.6%)

ซงเมอเปรยบกบทเคยสำารวจในปพ.ศ.2560จะเหนไดวามแนวโนมนอยลงยกเวนพฤตกรรมในขอ3ซอ

ยาตานแบคทเรยมากนเองตามทเคยไดรบจากบคลากรทางการแพทยในครงกอนๆดงแสดงในแผนภมท1

แผนภมท 1แสดงผลการเปรยบเทยบรอยละของประชาชนทตอบแบบสอบถาม

จำาแนกตามแตละพฤตกรรมในปพ.ศ.2560กบปพ.ศ.2561

เมอจำาแนกตามการประกอบอาชพ ดงแผนภมท 2 พบวาบคลากรทางการแพทยมพฤตกรรม

ททำาใหเกดเชอดอยานอยกวากลมอนๆ (กลมทยงไมไดประกอบอาชพคอนกเรยน/นกศกษา และ

กลมอาชพอนๆ ทไมใชบคลากรทางการแพทย) ในทกพฤตกรรม และพฤตกรรมทผตอบสวนใหญใน

ทกกลมเคยทำามากทสดคอพฤตกรรมในขอ4หยดรบประทานยาตานแบคทเรยเมออาการดขนโดยไม

รบประทานตดตอกนจนยาหมด

21

แผนภมท 2แสดงผลการเปรยบเทยบรอยละผทตอบแบบสอบถาม5พฤตกรรมฯในปพ.ศ.2561

จำาแนกตามการประกอบอาชพ

เมอพจารณาถงความเสยงในการทำาใหเกดเชอดอยาระหวางบคคลอาชพตางๆ(มเพยง1ใน5

พฤตกรรมกถอวาเสยงแลว)พบวาบคลากรทางการแพทยมความเสยงนอยทสดคอรอยละ52.1ซงกยง

นบวาสงมากสวนเกษตรกรมความเสยงสงทสดคอรอยละ76.5รายละเอยดดงแผนภมท3

แผนภมท 3แสดงผลการเปรยบเทยบความเสยงในการทำาใหเกดเชอดอยาในปพ.ศ.2561

จำาแนกตามประเภทงานอาชพ

22

เมอวเคราะหถงระดบความเสยงในการทำาใหเกดเชอดอยาของผตอบแบบสอบถาม โดยแบงเปน

3ระดบคอเคยมพฤตกรรม0ขอ–ไมเสยงเคยมพฤตกรรม1-2ขอ–เสยงปานกลางเคยมพฤตกรรม

3-5ขอ–เสยงมากพบวารอยละ34.9ไมมความเสยงรอยละ46.6มความเสยงปานกลางและรอยละ6.2

มความเสยงมากแตเมอจำาแนกระหวางประชาชนทวไปกบกลมนกเรยน/นกศกษาและไมรวมบคลากร

ทางการแพทยและเปรยบเทยบผลการสำารวจในปพ.ศ.2560กบปพ.ศ.2561สรปไดดงแผนภมท4

แผนภมท 4แสดงผลการเปรยบเทยบความเสยงในการทำาใหเกดเชอดอยาระหวางปพ.ศ.2560

กบปพ.ศ.2561จำาแนกระหวางประชาชนทวไปกบนสต/นกศกษา

ซงพบวาในกลมประชาชนทสำารวจในปพ.ศ.2561มพฤตกรรมททำาใหเกดความเสยงในการทำาให

เกดเชอดอยานอยลงกวาปพ.ศ.2560ทงนอาจเปนผลเนองมาจากมการประชาสมพนธรณรงคใหความร

กนอยางกวางขวางในชวงปทผานมาหรออาจเปนผลมาจากวาการสำารวจในปพ.ศ.2561มการระบชวง

เวลาทถามถงพฤตกรรมเหลานนแตในปพ.ศ.2560ไมไดระบชวงเวลาซงควรจะทำาการสำารวจในปตอๆ

ไปอก และเมอเปรยบเทยบระหวางนสตนกศกษาในคณะตางๆทสำารวจในปพ.ศ.2561 กบเฉพาะนสต

นกศกษาคณะเภสชศาสตรทสำารวจในปพ.ศ.2560พบวานสตนกศกษาเภสชศาสตรมความเสยงนอย

กวามาก อยางไรกตาม ในการสำารวจในปพ.ศ.2561 ไมไดสอบถามถงคณะทนสตนกศกษาสงกด จงยง

ไมสามารถวเคราะหและสรปไดวาการทมความรดานยามากกวาจะทำาใหมความเสยงนอยกวาได คงตอง

เกบขอมลตอไปในอนาคต

23

เกบตกผศ.ดร.ภก.ชาญกจ พฒเลอพงศ

ภาควชาเภสชกรรมปฏบต คณะเภสชศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

การใชยาปฏชวนะอยางสมเหตผลเนองในสปดาห

เชอดอยาโลก ป พ.ศ.2561

ความเขาใจทถกตองเกยวกบยาปฏชวนะ

ยาตานจลชพ (Antimicrobial drugs) คอ ยาทมฤทธยบยงการเจรญเตบโตของจลชพหรอ

ฆาเชอจลชพ เชน แบคทเรย ไวรส รกเกตเซย เชอรา เชอปาราสตและโปรโตซว มทงทไดจากสงมชวต

หรอจากการสงเคราะหโดยยาทไดจากสงมชวตจะมชอเรยกเฉพาะวายาปฏชวนะ(Antibiotics)ซง

มสรรพคณในการรกษาโรคตดเชอหรอกำาจดเชอโรคททำาใหเกดการอกเสบ จงทำาใหประชาชนสบสน

และเรยกยาปฏชวนะหรอยาตานจลชพหรอยาฆาเชอวา“ยาแกอกเสบ”ซงทถกตองนนยาปฏชวนะ

ไมใชยาแกอกเสบยาปฏชวนะทมฤทธในการเชอแบคทเรยตายจะไมมฤทธฆาเชอไวรสและไมมฤทธลดการ

อกเสบ แกปวด ลดไข จงมขอบงใชเพอปองกนและรกษาเฉพาะโรคทเกดจากการตดเชอแบคทเรย

เทานนสวน“ยาแกอกเสบ”หรอ“ยาตานการอกเสบ”(Anti-inflammatorydrugs)เปนยาทออกฤทธ

ลดการอกเสบลดไขบรรเทาปวดลดอาการบวมแดงเชนไอบโพรเฟนไมมฤทธฆาเชอแบคทเรย

อนตรายจากการใชยาปฏชวนะอยางไมสมเหตผล

1.เกดผลขางเคยงหรอการแพยาซงมอาการเลกนอยตงแตมผนคนจนถงรนแรงทำาใหเสย

ชวตไดเชนแนนหนาอกหายใจไมสะดวกหรอชอก

2.เกดความลมเหลวในการรกษาหรอทำาใหเกดโรคตดเชออนๆแทรกซอนเพมขนเชนเชอราผ

ปวยตองรกษาตวในโรงพยาบาลนานขนทำาใหคาใชจายดานการรกษาเพมขนและอาจมความรนแรง

ทำาใหผปวยเสยชวต

3. เกดปญหาเชอดอยา โดยเชอแบคทเรยมการปรบตวใหมชวตรอดไดหรอเกดการกลายพนธ

สงผลใหเกดภาวะดอยาเกดโรคตดเชอทรกษาไมไดมากขนเรอยๆทำาใหอตราการเสยชวตเพมสงขน

4.เพมโอกาสในการแพรกระจายเชอดอยาออกไปสชมชนมากขน

24

สถานการณความรนแรงและผลกระทบจากปญหาเชอดอยาตานจลชพ

การดอยาตานจลชพ (Antimicrobial Resistance) คอ การทเชอแบคทเรยทเคยไวตอยา

ปฏชวนะมากอนเกดการกลายพนธ เปนเชอดอยาโดยเม อเช อดงกลาวสมผสกบยาปฏชวนะแลว

ยาไมสามารถยบยงหรอทำาลายเชอแบคทเรยนนไดเหมอนเดม ทำาใหการรกษาผปวยทตดเชอดอยา

ปฏชวนะทำาไดยากขนตองใชยารวมกนหลายชนดเกดคาใชจายสงเกดพษและอาการอนไมพงประสงค

มากขน ขณะทการคนควาวจยยาปฏชวนะชนดใหมเพอแกปญหาเชอดอยานนกลบมนอยลงอยาง

ตอเนอง ไมเพยงพอและไมทนตอความตองการ ซงปจจบน ปญหาการดอยาตานจลชพโดยเฉพาะ

อยางยงการดอตอยาตานแบคทเรยมความรนแรงมากขน เปนภยคกคามความมนคงทางสขภาพทสง

ผลกระทบในระดบโลกหรอถอเปนภาวะวกฤตรวมของประเทศตางๆทวโลก เนองจากเชอแบคทเรย

สามารถแพรกระจายอยางไรพรมแดนทวโลก อกทงยงสามารถแพรกระจายระหวางคน สตวและ

สงแวดลอมไดอกดวย ซงสาเหตสวนใหญเกดจากการใชยาปฏชวนะอยางไมเหมาะสมทงในทางการ

แพทยและในการเกษตร

ขอมลในปจจบนสะทอนใหเหนถงความรนแรงและผลกระทบของปญหาเชอดอยา ซงทำาให

ประชากรทวโลกเสยชวตมากกวา 7 แสนคนตอป และมการคาดการณวา หากไมมการปองกนการ

เกดเชอดอยาตงแตบดน ในปพ.ศ.2593 เพยงปเดยวจะมผเสยชวตสงถง 10 ลานคน สงผลกระทบ

ตอเศรษฐกจคดเปนมลคาสงถง3.5พนลานลานบาทสำาหรบสถานการณปจจบนในประเทศไทยนน

พบมผปวยตดเชอดอยาปละมากกวา100,000รายเสยชวตกวา30,000รายและสญเสยทรพยากร

จากการตดเชอดอยามากกวา 40,000 ลานบาท หรอคดเปนมากกวารอยละ 0.6 ของผลตภณฑ

มวลรวมของประเทศ(1) ซงทางองคการอนามยโลกไดรวมมอกบหนวยงานเครอขายสขภาพทวโลก

ในการรณรงคเพอยตหรอลดปญหาเชอดอยาดงกลาว โดยสรางความตระหนก สงเสรมองคความร

และสนบสนนสขลกษณะทด เพอใหเกดการใชยาตานจลชพอยางสมเหตผลมากขน รวมทงสงเสรม

การพฒนายาและเทคโนโลยใหม กระทรวงสาธารณสขไทยไดเขารวมเปนเครอขายของโลกในการ

จดการกบปญหาเชอดอยา ซงไดกำาหนดใหมกจกรรมรณรงคสปดาหเชอดอยาโลก (World Antibiotic

Awareness Week) เปนประจำาในชวงเดอนพฤศจกายนของทกป เพอสรางความตระหนกในเรอง

การใชยาปฏชวนะและการดอยาใหเกดขนกบประชาชนทวโลกเกดการใชยาปฏชวนะอยางเหมาะสมในสาขา

ตางๆทเกยวของ เพอลดปญหาเรองการดอยาของเชอโรค(2) ประเทศไทยไดกำาหนดแผนยทธศาสตร

การจดการการดอยาตานจลชพประเทศไทยพ.ศ.2560-2564ซงมวสยทศนคอการปวยการตายและ

ผลกระทบทางเศรษฐกจทเกดจากเชอดอยาลดลง และกำาหนดเปาประสงคทตองการบรรลภายใน

ปพ.ศ.2564ไว4ประการคอการปวยจากเชอดอยาลดลงรอยละ50การใชยาตานจลชพสำาหรบ

25

มนษยและสตวลดลงรอยละ20และ30ตามลำาดบประชาชนมความรเรองเชอดอยาและตระหนก

ในการใชยาตานจลชพอยางเหมาะสมเพมขนรอยละ20และประเทศไทยมระบบการจดการการดอยา

ตานจลชพทมสมรรถนะตามเกณฑสากล(3)

วธปองกนการเกดเชอดอยาและการปวยจากเชอดอยา

แนวทางการควบคมและปองกนเชอดอยาตานจลชพไดแกหยดการสรางเชอดอยา(ใชยาปฏชวนะ

เทาทจำาเปนเทานนไมซอยาปฏชวนะมาใชเองไมขอใหบคลากรสาธารณสขจายยาปฏชวนะใหไมใช

ยาปฏชวนะทเหลอจากการรกษาอาการปวยครงกอน ไมแจกยาปฏชวนะทมหรอทเหลอใหผอน) หยด

การรบเชอดอยา (มพฤตกรรมสขอนามยสวนบคคลทดหลกเลยงการสมผสคนสตวและสงแวดลอม

ทมแบคทเรยดอยา)และหยดการแพรเชอดอยา (มพฤตกรรมสขอนามยสวนบคคลทดและหลกเลยง

บคคลหรอสงแวดลอมทมความเสยง) หากจำาเปนตองใชยาปฏชวนะ ตองอยภายใตคำาแนะนำาของแพทย

เภสชกรหรอบคลากรสาธารณสข เพ อจะไดรบการรกษาดวยชนดและขนาดยาทถกตอง และครบ

ตามระยะเวลาทควรจะเปนอยางเครงครด

3 โรครกษาไดโดยไมตองใชยาปฏชวนะ

ทผานมา มการรณรงคเพอหยดการสรางเชอดอยา โดยกำาหนด 3 โรคทรกษาไดโดยไมจำาเปน

ตองใชยาปฏชวนะ ไดแก 1. โรคหวด 2. โรคอจจาระรวงเฉยบพลนหรอทองเสย 3. แผลสดจาก

อบตเหตหรอแผลเลอดออกทงนเนองจากพบวามากกวารอยละ80ของโรคเหลานไมมการตดเชอ

แบคทเรยโดยมแนวทางการดแลรกษาสขภาพดงน 

1. โรคหวด(4)

โรคหวดทพบบอยม3แบบคอไขหวดธรรมดาคอหอยอกเสบหรอคออกเสบและหลอดลม

อกเสบเฉยบพลนสาเหตสวนใหญมากกวารอยละ90เกดจากเชอไวรสสวนทเหลอนอยกวารอยละ

10 เกดจากเชอแบคทเรยซงจะทราบวาตดเชอแบคทเรยหรอไม โดยการตรวจบรเวณคอหอยภายใน

ชองปากของตนเองดวยไฟฉายและดภาพจากกระจก หากพบวามไขสง เจบทตอมนำาเหลองดานขาง

ของลำาคอ สองกระจกดในชองปากเหนคอหอยและตอมทอนซลแดงจดและมฝาขาวหรอตมหนองดวย

นาจะเกดจากเชอแบคทเรย

26

อาการของโรคหวดไดแก

-ไขหวดธรรมดา:ผปวยจะมนำามกคดจมกจามอาจมไขเจบคอไอ

-คอหอยอกเสบหรอคออกเสบ:ผปวยจะมอาการเจบคออาจมไข

-หลอดลมอกเสบเฉยบพลน:ผปวยจะมอาการไอเสยงแหบมกมอาการหวดนำามากอน

โดยอาจจะมอาการไข3-4วนนำามก5-7วนเจบคอ4-5วนและไอนานถง7-21วนกอน

จะหายเปนปกตซงโดยปกตโรคหวดทง3ลกษณะจะหายไดเอง

การรกษาโรคหวดไดแก

- พกผอนใหเพยงพอและดมนำาอนมากขน เพอทำาใหรางกายอบอน เมอรางกายมภมตานทาน

ตอเชอโรคแลวอาการของโรคหวดกจะหาย

-กรณทมอาการมากอาจพจารณาใชยารกษาตามอาการทมตามความจำาเปน เชนยาลดไข

ยาลดนำามกยาบรรเทาอาการไอ

- ไมแนะนำาใหใชยาปฏชวนะในการรกษาโรคหวดธรรมดา คอหอยอกเสบจากไวรส และ

หลอดลมอกเสบเฉยบพลน หากใชยาปฏชวนะในกรณน จะเกดผลเสย คอ อาจเกดการแพยาหรอม

ผลขางเคยงจากยาปฏชวนะอยางรนแรงถงเสยชวต เสยคาใชจายโดยไมจำาเปน และทำาใหเชอโรค

กลายพนธเปนเชอดอยา

ขอบงชของการใชยาปฏชวนะ

การใชยาปฏชวนะจะมประโยชนเฉพาะกรณทเปนโรคคอหอยอกเสบ ไซนสอกเสบ หชนกลาง

อกเสบทเกดจากเชอแบคทเรยเทานน ทงนควรไดรบคำาแนะนำาจากแพทยหรอเภสชกรเพอพจารณา

สงยาปฏชวนะให หากผปวยจำาเปนตองใชยาปฏชวนะ ควรรบประทานยาอยางตอเนองจนหมด

แมวาอาการจะดขนหรอหายแลว ไมควรแบงยาทไดรบใหแกผอน และไมเกบยาทเหลอไวใชรกษา

อาการปวยคร งถดไปสำาหรบการใชยาปฏชวนะไมครบตามทกำาหนดจะเกดผลเสยเชนกนคอ

โรคอาจไมหายขาดโรคอาจกลบเปนซำาหรออาจเกดภาวะแทรกซอนจากโรคหวดทรนแรงได

คำาแนะนำาสำาหรบการดแลผปวยโรคหวดไดแก

1)หยดการสรางเชอดอยาโดย

-เมอเปนหวดไมซอยาปฏชวนะ(ยาทประชาชนมกเขาใจผดและเรยกผดวาเปนยาแกอกเสบ)

มาใชเองและไมรองขอใหแพทยหรอเภสชกรสงยาปฏชวนะให

-ไมใชยาอมแกเจบคอทมสวนผสมของยาปฏชวนะเชนนโอมยซน

-หากแพทยหรอเภสชกรสงยาปฏชวนะใหทานควรสอบถามความจำาเปนของการใชยาปฏชวนะ

จากแพทยหรอเภสชกรทสงยานใหทาน

27

2)หยดรบเชอโดยการหลกเลยงการใกลชดกบผทเปนหวดลางมอบอยๆ

3)หยดแพรเชอโดยการปดปากและจมกเวลาไอหรอจามสวมใสหนากากอนามยปดปากและจมก

พยายามลางมอบอยๆ

2. โรคอจจาระรวงเฉยบพลนหรอทองเสย(5)

โรคอจจาระรวงม 2 แบบ คอ อจจาระรวงเฉยบพลน คอ อจจาระรวงทมอาการนอยกวา

7 วน และอจจาระรวงเรอรง คอ อจจาระรวงทมอาการนานหลายสปดาห สาเหตสวนใหญของโรค

อจจาระรวงเฉยบพลนมากกวารอยละ 90 เกดจากสารพษของเชอโรค (มกเรยกวา อาหารเปนพษ)

ซงหายไดเองมเพยงสวนนอยทเกดจากเชอแบคทเรยหรอสารพษของเชอแบคทเรยทตองรกษาดวย

ยาเฉพาะและสวนหนงเกดจากปรสต(มกนยมเรยกวาพยาธ)และไวรส

อาการของโรคอจจาระรวงเฉยบพลน

ถายอจจาระเหลวมากกวาปกตอยางนอย3ครงตอวนหรอถายอจจาระเปนนำาอยางนอย1ครง

โดยอาจมอาการอนรวมดวยเชนปวดทองคลนไสอาเจยนไขหากถายอจจาระบอยครงอาจทำาให

เกดอาการออนเพลยกระหายนำาหออหนามดเปนลม

การรกษาโรคอจจาระรวงเฉยบพลน

โรคนแทบทกรายสามารถหายไดเองภายใน 5 วนเมอรางกายกำาจดสารพษหรอเชอโรคออก

จากลำาไสทางอจจาระไดหมด หลกการรกษาโรคอจจาระรวงเฉยบพลน คอ การรกษาแบบประคบ

ประคองเพอรอใหรางกายกำาจดสารพษหรอเชอโรคออกจากลำาไสทางอจจาระจนหมดซงการรกษา

ประคบประคองไดแก

-รบประทานอาหารออนทยอยงาย

-ดมนำามากๆหากดมนำาเกลอแรไดจะชวยทดแทนเกลอแรทเสยไปทางอจจาระไดดกวาดมนำา

ธรรมดา

-หากไมปวดทองรนแรงไมควรรบประทานยาลดอาการปวดทองทออกฤทธลดการบบตวของ

ลำาไสเพราะจะทำาใหสารพษและเชอโรคคงอยในลำาไสยาวนานขน

-การรบประทานสารดดซมสารพษ(เชนผงถาน)อาจมประโยชนบาง

-รกษาตามอาการเชนหากมไขรบประทานยาลดไขหรอหากมอาการคลนไส-อาเจยนมาก

รบประทานยาแกคลนไส-อาเจยน

- ไมแนะนำาใหใชยาปฏชวนะรกษาโรคอจจาระรวงเฉยบพลนทกครง เนองจากยาปฏชวนะ

จะมผลขางเคยงทำาใหอจจาระรวง เพราะยาจะไปทำาลายเชอโรคชนดดในลำาไส ทำาใหเชอโรคชนด

28

ไมดเจรญเตบโตและสรางสารพษทำาใหเกดอจจาระรวง ลำาไสเนาตายจนเสยชวตได หรออาจทำาให

เชอโรคบางชนดถกทำาลายจงหลงสารทเปนพษตออวยวะอนเชนทำาใหเกดภาวะไตวายนอกจากน

ยาอาจจะชกนำาใหแบคทเรยทอยในลำาไสกลายพนธเปนเชอดอยาซงอาจทำาใหผนนตดเชอดอยารนแรง

จนถงแกเสยชวตรวมทงสามารถแพรเชอดอยาไปสผอนไดดวย

ขอบงชของการใชยาปฏชวนะ

สำาหรบผทมความเสยงตอการเกดโรคอจจาระเฉยบพลนและอาจจำาเปนตองไดรบยาปฏชวนะ

ไดแก เดกทารก ผสงอาย ผมโรคประจำาตวเรอรง (เชน โรคตบแขง โรคมะเรง) ผทมภมตานทานโรค

บกพรอง (เชน รบประทานยากดภมตานทาน) ผมไขสง อจจาระมมกเลอด อจจาระเปนนำา สขาวเหมอนนำา

ซาวขาว อจจาระปรมาณมาก โดยไมสามารถดมนำาทดแทนได หนามดเวลาลกยนจากนงหรอนอน

หอบเหนอย ซม สบสน เนองจากผปวยเหลานอาจตองไดรบการตรวจอจจาระเพอการวนจฉยโรคและ

พจารณาใหนำาเกลอหรอสารนำาทางหลอดเลอดดำาและพจารณาใหยาปฏชวนะตามสาเหตของโรค

ดงนน กอนจะตดสนใจใชยาปฏชวนะควรไดรบคำาแนะนำาจากแพทยหรอเภสชกรเสมอ เพอ

พจารณาสงยาปฏชวนะให หากผปวยจำาเปนตองใชยาปฏชวนะ ควรรบประทานยาตดตอกนทกวน

อยางตอเนองจนยาหมด แมวาอาการจะดขนหรอหายแลว ไมควรแบงยาทไดรบใหแกผอ น และ

ไมเกบยาทเหลอไวใชรกษาอาการปวยครงถดไป

คำาแนะนำาสำาหรบการดแลผปวยโรคอจจาระรวงเฉยบพลนไดแก

1)หยดการสรางเชอดอยาโดย

-เมออจจาระรวงเฉยบพลนไมควรซอยาปฏชวนะมาใชเองและไมขอใหแพทยหรอเภสชกร

สงยาปฏชวนะให

-หากแพทยหรอเภสชกรสงยาปฏชวนะใหทานควรสอบถามความจำาเปนของการใชยาปฏชวนะ

จากแพทยหรอเภสชกรทสงยานใหทาน

2)หยดรบเชอรบประทานอาหารและดมนำาทสะอาดลางมอกอนรบประทานอาหาร

3)หยดแพรเชอโดยอจจาระในสวมทถกสขลกษณะและลางมอทกครงหลงถายอจจาระ

3. แผลสดจากอบตเหตหรอแผลเลอดออก(6)

แผลสดจากอบตเหตหมายถงแผลทผวหนงหรอบรเวณเยอเมอก(เชนชองปาก)ทเกดจาก

อบตเหต (เชน การลม การกระแทก ของมคมทม-ตำา-บาด สตวกดหรอขวน) ซงมกมเลอดออกรวม

ดวยและเปนแผลทเกดภายใน6ชวโมงกอนไดรบการรกษา โดยแผลสดจากอบตเหตสามารถแบง

ออกเปน2ชนดไดแก

29

3.1 แผลสดจากอบตเหตชนดธรรมดา คอ แผลทมลกษณะตอไปนครบทกขอ ไดแก ไมใช

แผลสตวกดหรอขวนแผลถลอกหรอแผลขอบเรยบทำาความสะอาดงายแผลไมลกถงกลามเนอ-เอน-

กระดก ไมมเนอตาย ไมมสงสกปรกทแผลหรอมแตลางออกงาย และไมปนเปอนสงสกปรกทมเชอ

แบคทเรยมาก(เชนอจจาระปสสาวะนำาสกปรกเศษอาหาร)

3.2แผลสดจาดอบตเหตชนดซบซอนคอแผลทมลกษณะขอใดขอหนงตอไปน ไดแกแผล

สตวกดหรอขวนมเนอตายบรเวณกวางแผลลกอาจถงกลามเนอ-เอน-กระดกแผลขอบไมเรยบหรอ

เยบแผลไดไมสนทแผลยาวกวา5เซนตเมตรแผลจากการบดอด(เชนแผลโดนประตหนบอยางแรง)

แผลเปอนสงสกปรกทมเชอแบคทเรยมาก(เชนอจจาระปสสาวะนำาสกปรกเศษอาหาร)มสงสกปรก

ตดอยในแผลลางออกไมหมด(เชนเศษดนถกวตถทมตำาเปนร)

โดยทวไปแผลสดจากอบตเหตชนดธรรมดาอาจปนเป อนเช อโรคบรเวณทเกดอบตเหต

แตโอกาสปนเปอนเชอแบคทเรยทกอโรคตดเชอทแผลไดนนมนอยกวารอยละ10

การรกษาแผลสดจากอบตเหต

โดยทวไปแผลสดจากอบตเหตมกจะมการอกเสบเสมอ เนองจากการฉกขาดของเนอเยอ

แตไมใชเกดจากการตดเชอ จงไมควรใชยาปฏชวนะ การทำาความสะอาดแผลและการดแลแผลอยาง

เหมาะสม (ไมควรใหแผลสมผสนำา ขณะแผลยงเปดในชวง 2-3 วนแรกทำาความสะอาดแผลดวยนำา

สะอาดหรอนำายาทำาลายเชอซำาเมอมเลอดหรอนำาเหลองชมผาปดแผลหรอผาปดแผลชมนำาหากปวด

แผลมากขนหรอมหนองหรอมไข ควรไปรกษาทสถานพยาบาล) จะลดจำานวนชอโรคทแผลและลด

โอกาสตดเชอใหเหลอนอยกวารอยละ1ยกเวนผปวยมโรคประจำาตวรนแรงหรอเรอรงบางชนด(เชน

เบาหวาน ตบแขง มะเรง หรอไดยากดภมตานทาน) ใหปรกษาแพทยหรอเภสชกรเพอพจารณาจาย

ยาปฏชวนะทเหมาะสมให หากจำาเปนตองใชยาปฏชวนะตามทแพทยหรอเภสชกรแนะนำา ควรใชยา

ปฏชวนะนานเพยง 2 วน เพราะการใชยาปฏชวนะในกรณนเปนการปองกนการตดเชอทแผล ไมใช

การรกษาการตดเชอทแผล

* กรณทเปนแผลสดจากอบตเหตชนดธรรมดา การรกษาแบงออกเปน2กรณไดแก

- กรณไมมอบตเหตทอวยวะอนรวมดวยและมเพยงแผลขนาดเลกทไมตองเยบแผลสามารถ

รกษาดวยตนเองโดยทำาความสะอาดแผลดวยนำาสะอาดหรอนำาสะอาดกบสบหรอนำายาทำาลายเชอ

(เชนโพวโดนไอโอดน)หากมสงแปลกปลอมในแผลใหลางออกใหหมดแลวปดแผลดวยสำาลหรอผา

ปดแผลทสะอาด ควรใหบรเวณทมแผลเคลอนไหวเทาทจำาเปน หากเจบแผลมาก รบประทานยาแกปวด

พาราเซตามอลไดเปนครงคราว

30

- กรณทควรไปรกษาทสถานพยาบาล ไดแก แผลสดจากอบตเหตชนดธรรมดาขนาดใหญ

หรอยาวทตองเยบแผลหรอมอบตเหตทอวยวะอนรวมดวย(เชนอบตเหตในชองทอง)ระหวางรอไป

รกษาทสถานพยาบาล ควรทำาการปฐมพยาบาลเบองตนและทำาความสะอาดแผล เชน ลางแผลดวย

นำาสะอาดหรอนำาสะอาดกบสบ

* กรณทเปนแผลสดจากอบตเหตชนดซบซอน ควรไปรกษาทสถานพยาบาลเพราะอาจตอง

ประเมนความลกของแผลการตรวจรางกายอยางละเอยดการตรวจอนๆ เชนการเอกซเรยการเยบแผล

และการใชวคซนปองกนบาดทะยกและวคซนปองกนโรคพษสนขบา ระหวางรอไปรกษาทสถานพยาบาล

ควรทำาการปฐมพยาบาลเบองตนและทำาความสะอาดแผล เชน ลางแผลสตวกดดวยนำาสะอาดหรอ

นำาสะอาดกบสบ สวนมากแผลสดจากอบตเหตชนดซบซอนควรไดรบยาปฏชวนะ เพราะแผลชนดน

มกปนเปอนเชอโรคจำานวนมาก (เชน เช อโรคจากฟนสนข) ซ งมกลางออกไมหมดและเนอเยอ

มกถกทำาลายมากจากอบตเหตจงมความเส ยงตอการตดเชอการใชยาปฏชวนะชนดทเหมาะสมกบ

ลกษณะแผลจะลดโอกาสของการตดเชอซำาเตมจากรอยละ30-50ใหเหลอนอยกวารอยละ5

ยาปฏชวนะมประโยชนในผปวยทเปนแผลสดจากอบตเหตชนดซบซอนและแผลสดจาก

อบตเหตชนดธรรมดาในผปวยมโรคประจำาตวรนแรงหรอเรอรงบางชนด(เชนเบาหวานตบแขงมะเรง

หรอไดยากดภมตานทาน)ใหปรกษาแพทยหรอเภสชกรเพอพจารณาจายยาปฏชวนะทเหมาะสมสำาหรบ

ปองกนการตดเชอทแผล

คำาแนะนำาสำาหรบการดแลผปวยแผลสดจากอบตเหต ไดแก

1)หยดการสรางเชอดอยาโดย

-เมอเกดมแผลสดจากอบตเหตชนดธรรมดาไมควรซอยาปฏชวนะมาใชเองและไมขอใหแพทย

หรอเภสชกรสงยาปฏชวนะให

- ไมใชยาปฏชวนะทาหรอโรยทแผลโดยตรงเพราะนอกจากจะไมชวยในการรกษาแลวยงทำาให

เกดอาการแพและยงชกนำาใหเกดเชอดอยาไดงายรวมทงทำาใหยาปนเปอนสสงแวดลอมดวย

-หากแพทยหรอเภสชกรสงยาปฏชวนะใหทานควรสอบถามความจำาเปนของการใชยาปฏชวนะ

จากแพทยหรอเภสชกรทสงยานใหทาน

2)หยดรบเช อดแลรกษาแผลไมใหสมผสส งสกปรกลางมอใหสะอาดกอนทำาแผลและ

ทำาความสะอาดแผลดวยนำาสะอาดหรอนำายาฆาเชอ

3) หยดแพรเชอลางมอใหสะอาดทกครงหลงทำาแผลและหลกเลยงการใหแผลสมผสกบผอน

หรอสงแวดลอมโดยตรง

31

บทสรป

ยาปฏชวนะควรจะใชเฉพาะเมอมการตดเชอแบคทเรยอยางสมเหตผลเทาทจำาเปนเทานน

ปจจบนมการรณรงคโรคทพบบอย 3 โรคทรกษาไดโดยไมจำาเปนและไมควรใชยาปฏชวนะ ไดแก

โรคหวด โรคอจจาระรวงเฉยบพลนหรอทองเสย และแผลสดจากอบตเหตหรอแผลเลอดออก กรณ

ทมความจำาเปนตองใชยาปฏชวนะ ควรปรกษาแพทยหรอเภสชกรทกครง รวมทงประชาชนควร

แสวงหาความร เพ อใหเกดความเขาใจเก ยวกบการใชยาปฏชวนะอยางถกตองและเหมาะสม

โดยตองใชใหถกคนถกโรคถกชนดถกขนาดถกวธถกเวลาและใชตดตอกนทกวนจนครบระยะเวลา

ทกำาหนดทสำาคญตองอยาลมแจงประวตการแพยาทกครงทงนเพอใหเกดการรกษาดวยยาปฏชวนะ

ทมประสทธภาพและเกดความปลอดภยสงสดประหยดคาใชจายรวมทงลดปญหาเชอดอยา

หยดการสราง รบ และแพรเชอดอยา

โดยการลด ละ เลก การใชยาปฏชวนะทไมถกตองและไมเหมาะสม

เพอจะได......ไมแพยา ไมดอยา และไมสนเปลอง

32

วษณ ธรรมลขตกล. คมอการควบคมและปองกนแบคทเรยดอยาตานจลชพในโรงพยาบาล.

[อนเทอรเนต]. 2558. [เขาถงเมอ 18 ก.ย. 2561]. เขาถงไดจาก: https://www.hsri.

or.th/sites/default/files/attachment/book2.pdf

วรตนทองรอด.AntimicrobialResistance(AMR,การดอยาของเชอโรค).[อนเทอรเนต].

2561.[เขาถงเมอ18ก.ย.2561].เขาถงไดจาก:http://ccpe.pharmacycouncil.org/

index.php?option=article_detail&subpage=article_detail&id=468

กระทรวงสาธารณสขกระทรวงเกษตรและสหกรณสำานกงานคณะกรรมการสขภาพแหง

ชาตสำานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาตสำานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสข

ภาพ ศนยวชาการเฝาระวงและพฒนาระบบยา สำานกงานนดยบายสขภาพระหวางประ

เทส สถาบนวจยระบบสาธารณสข องคการอาหารแลเกษตรแหงสหประชาชาต และ

องคการอนามยโลก. แผนยทธศาสตรจดการการดอยาตานจลชพ ประเทศไทย พ.ศ.

2560-2564. [อนเทอรเนต].2560. [เขาถงเมอ18ก.ย.2561]. เขาถงไดจาก:http://

www.fda.moph.go.th/sites/drug/Shared%20Documents/AMR/01.pdf

สถาบนวจยระบบสาธารณสข. หยดใชยาปฏชวนะเมอเปนหวด. [อนเทอรเนต]. 2558.

[เขาถงเมอ 18 ก.ย. 2561]. เขาถงไดจาก: https://www.hsri.or.th/sites/default/

files/attachment/AMR-201503%20หยดใชยาปฏชวนะเมอเปนหวด_final.pdf

สถาบนวจยระบบสาธารณสข. หยดใชยาปฏชวนะเมออจจาระรวง (ทองเดน ทองเสย)

เฉยบพลน. [อนเทอรเนต]. 2558. [เขาถงเมอ 18ก.ย. 2561]. เขาถงไดจาก: https://

www.hsri.or.th/sites/default/files/attachment/AMR-201503%20หยดใชยาปฏช

วนะเมออจจาระรวง_final.pdf

สถาบนวจยระบบสาธารณสข.หยดใชยาปฏชวนะเมอเปนแผลสดจากอบตเหต.[อนเทอรเนต].

2558. [เขาถงเมอ 18ก.ย. 2561]. เขาถงไดจาก: https://www.hsri.or.th/sites/de-

fault/files/attachment/AMR-201503%20หยดใชยาปฏชวนะเมอเปนแผลสดจากอบตเ

หต_final.pdf

1.

2.

3.

4.

5.

6.

เอกสารอางอง

33

เสยงสะทอนจากพนทนายอทธกร ปอพนธดง

นกศกษาคณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยสยาม

ยาเรยกหากบปญหาเรองเชอดอยา

ผมมโอกาสไดฝกปฏบตงานในรานขายยาหลายแหงในชวง2ปทผานมาชวงฝกปฏบตงานนน

ไดพบเหนพฤตกรรมการใชยาฆาเชอของประชาชนอยางไมถกตองมากมาย พฤตกรรมหนงทพบบอย

คอการขอซอยาแบบเจาะจงเรยกหายาฆาเชอทมยหอ ยาเรยกหายหอเหลาน เชน เพนนซลลนหาแสน

ทซมยซนออรโอมยซนกาโนสามธงไดเซนโตฯลฯ

ยาเหลานลวนมสวนประกอบเปนยาปฏชวนะหรอยาตานแบคทเรย และถกจดเปนยาอนตราย

แตกมจำาหนายทวไปทงในรานขายยาทกประเภทและแมแตในรานชำาเรยกวาหาซอไดงายมากๆ

วตถประสงคของผซอสวนใหญกเพอจะนำาไปรกษาโรคหรออาการตางๆ เชน ไขหวด-เจบคอ

แผลฝหนองเจบมดลกปวดฟนกลามเนออกเสบทองเสยและแมแตนำาไปรกษาสตว

ทำาใหผมนกสงสยวา ขณะทมแตการรณรงคใหลดการใชยาปฏชวนะในโรงพยาบาลเพอลด

อตราการเกดเชอดอยา แตในชมชนนน ยงมการใชยาเหลานอยางไมเหมาะสมมากมาย สดทายแลว

ผลจะออกมาเปนอยางไรคาดเดาไดวาประชาชนคงจะหนจากโรงพยาบาลไปพงรานขายยาและรานชำา

กนเปนทวและเชอดอยากคงจะเกดไดงายขน

การหวงพงเภสชกรใหบอกประชาชนวา “อยากน อยาใช” ยาเหลาน กคงไมใชเรองทจะแกไข

ปญหานไดโดยงาย

การหวงพงกพย.ใหรณรงควา“อยากนอยาใช”ยาเหลานกคงไมใชเรองทจะแกไขปญหา

นไดโดยงายเชนกน

“อย.คดอยางไร?”กบปญหาทหมกหมมมานานอยางนอยากถามนก!!!

34

ทนสถานการณภก.ชนวจน แสงองศมาล

คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยสยามศนยวชาการเฝาระวงและพฒนาระบบยา (กพย.)

พจนานกรมเชอดอยา

สำาหรบประชาชน

หลายๆคนยงคงมความสบสนวา แทจรงแลว

เชอดอยานนเปนอยางไร ประชาชนสวนใหญเมอไป

รานยาหรอโรงพยาบาลมกจะไดรบคำาแนะนำาจาก

เภสชกรวา จะตองรบประทานยาปฏชวนะหรอยา

ฆาเชออยางตอเนองจนหมด มเชนนนจะกอใหเกด

เชอดอยาได บางคนกอาจจะรบฟงและปฏบตตาม

แตหลายคนกอาจไมเขาใจวาเชอดอยาคออะไรสงผลตอรางกายอยางไรบางเมอไมเขาใจกมความเสยงสง

ทจะไมรบประทานตามทแพทยสงหรอทเภสชกรแนะนำาปจจบนมคำาศพทมากมายทางการแพทย

ทประชาชนสวนใหญยงไมเขาใจ และมกตงคำาถามวา ทำาไมจงตองกงวลเกยวกบปญหาเหลานน และ

ปญหาเหลานนจะสงผลอยางไรตอชวตความเปนอยของพวกเขา ดงนนทางหนวยวจยมหดล-ออกซฟอรด

คณะเวชศาสตรเขตรอนหรอMORUจงไดจดทำา“พจนานกรมเชอดอยาสำาหรบประชาชน”โดย

ไดรบการสนบสนนจากTheWellcomeTrustประเทศสหราชอาณาจกรสำานกงานกองทนสนบสนน

การสรางเสรมสขภาพ (สสส.) และ ศนยวชาการเฝาระวงและพฒนาระบบยา (กพย.) ประเทศไทย

พจนานกรมเชอดอยานมเนอหาของขอควรร (learningpoints)และมวดโอคลปใหคำาแนะนำา ทเรยบเรยง

มาจากสอสำาหรบประชาชนทวไปของกระทรวงสาธารณสขในหลายๆประเทศ รวมถงประเทศไทย และ

จากหนวยงานสากลเชนองคการอนามยโลก

อยางไรกตามคณะผจดทำาไดแนะนำาวาผอานควรเชอถอคำาแนะนำาของบคลากรทางการแพทย

ทไดรบการรบรองจากกระทรวงสาธารณสขในการพจารณาขอมลและในการกระทำาใดๆทอาจสงผล

ใหเกดความสญเสยทงกบตวทานและผอน โดยเฉพาะอยางยง จากการแพรกระจายและการตดเชอ

ดอยา

35

คำาศพทในพจนานกรมนเชนเชอดอยายาปฏชวนะการดอยาปลอดยาปฏชวนะการใชยา

อยางสมเหตผล

ทงนจะมการเผยแพรพจนานกรมเชอดอยาสำาหรบประชาชนนทางเวบไซตและสงพมพตางๆ

ในเรวๆน

36

จบกระแสอ.ภก.ปรฬห รจนธำ รงค

คณะเภสชศาสตร ม.ธรรมศาสตร

ภายหลงทมการประกาศใชแผนยทธศาสตรการจดการการดอยาตานจลชพแหงชาตพ.ศ.2560-2564ซงมกรอบในการจดการปญหาการดอยาตานจลชพอยางบรณาการ เปนการตอบสนองตอสถานการณปญหาและนโยบายของประเทศในการแกปญหาการดอยาตานจลชพของประเทศอยางเปนระบบ และเนนการดำาเนนการอยางมสวนรวมจากทกภาคสวนภายใตแนวคด “สขภาพหนงเดยว” (One Health)อกทงเปนการแสดงความมงมนของประเทศไทยในการรวมแกไขปญหาการดอยาตานจลชพกบนานาประเทศทวโลก1

แผนยทธศาสตรน ไดกำาหนดผลสำาเรจตามยทธศาสตร ซงมความเกยวพนกบการทบทวนทะเบยนตำารบยาการจดประเภทยาดงตอไปน 1.ประกาศยกเลกยาตานจลชพจากการเปนยาสามญประจำาบานจำานวน1ฉบบภายในระยะเวลา3เดอนซงมวตถประสงคเพอควบคมการกระจายและการใชยาตานจลชพใหมประสทธภาพมากยงขนและสงผลใหประชาชนปลอดภยมากยงขน ขณะนไดยกเลกยาปฏชวนะซงเปนยาหยอดตาซลฟาเซตาไมด ยารกษาแผลตดเชอซลเวอรซลฟาไดอาซนครม ออกจากรายการยาสามญประจำาบาน ตามประกาศกระทรวงสาธารณสข เรอง ยาสามญประจำาบานแผนปจจบน มผลใชบงคบเมอพนกำาหนด 180 วนนบตงแตวนถดจากวนประกาศในราชกจจานเบกษาเปนตนไป2ใชบงคบเมอ2ตลาคมพ.ศ.2560 2.การปรบประเภทยาตานจลชพ(reclassification)จำานวน1ฉบบภายในระยะเวลา1ปมเปาหมายใหยาตานจลชพเปนยาทตองมใบสงแพทย (prescription drug) ซงจะมการกำาหนดใหยาตานจลชพทมความเสยงสงตอการเกดเชอดอยามการควบคมทเขมงวดกวายาตานจลชพทมความเสยงนอยกวา โดยจะอาศยขอมลทางวชาการ ปจจยการเขาถงยาและระบบบรการสขภาพ รวมทงปจจยอนมาประกอบดวย

ความคบหนาของการทบทวนทะเบยนตำารบยาปฏชวนะในประเทศไทย

1แผนยทธศาสตรการจดการการดอยาตานจลชพแหงชาตพ.ศ.2560-25642ประกาศกระทรวงสาธารณสขเรองยาสามญประจำาบานแผนปจจบน(ฉบบท6)พ.ศ.2560

37

3คำาสงกระทรวงสาธารณสขท104/2561เรองเพกถอนทะเบยนตำารบยา4คำาสงกระทรวงสาธารณสขท195/2561เรองเพกถอนทะเบยนตำารบยา5คำาสงกระทรวงสาธารณสขท254/2561เรองเพกถอนทะเบยนตำารบยา6คำาสงกระทรวงสาธารณสขท378/2561เรองเพกถอนทะเบยนตำารบยา7คำาสงกระทรวงสาธารณสขท2346/2559เรองแกไขทะเบยนตำารบยำาketoconazoleชนดรบประทาน

กรณน ทางสำานกงานคณะกรรมการอาหารและยาไดมการประชมชแจงเพอรบฟงความคดเหนตอการปรบสถานะยาตานจลชพสำาหรบมนษย ระยะท 1 เมอวนท 19 ตลาคม พ.ศ.2561 ซงเปนการชแจงแผนการปรบสถานะยาตานจลชพสำาหรบมนษย มาตรการการควบคมภายหลงการปรบประเภทยากลมยาตานวณโรค มาตรการการควบคมภายหลงการปรบประเภทยากล มยาฉด ซงมแนวโนมใหกลมยารกษาวณโรคและยาตานแบคทเรยทเปนยาฉดถกปรบจากเดมทเปนยาอนตรายกลายเปนยาควบคมพเศษทใหใชเฉพาะในสถานพยาบาลเทานน

การดำาเนนการอนตามพระราชบญญตยาพ.ศ.2510ในชวงปพ.ศ.2556–2561มคำาสงหรอประกาศทสำาคญดงน

1. เพกถอนทะเบยนตำารบยา ไดมคำาสงกระทรวงสาธารณสข เพกถอนทะเบยนตำารบยา ซงหมายความวาจะไมมยานจำาหนายในประเทศไทยอกตอไปซงมรายการดงตอไปน ยาสตรผสมคลอแรมเฟนคอล (Chloramphenicol)และสเตรปโตมยซน (Streptomycin)ซงไมมขอมลสนบสนนประสทธภาพในการรกษาอาการทองเสยนอกจากนคลอแรมเฟนคอลยงอาจกอใหเกดอาการขางเคยงทรนแรงซงอาจเปนอนตรายแกชวตไดอกทงสเตรปโตมยซนเปนยาปฏชวนะทใชสำาหรบรกษาวณโรคในผปวยทมเชอดอตอยาไรแฟมพซน (Rifampicin) หรอ MDR-TB (multidrugresistance tuberculosis)  ดงนนยาสตรผสมดงกลาวจงมความเสยงเหนอกวาประโยชนทไดรบ และเพอเปนการปองกนปญหาเชอดอยา  ซงอาจสงผลกระทบตอความปลอดภยของประชาชน3 มผลตงแตวนท9มนาคมพ.ศ.2561 ยาซลฟากวนดน (Sulfaguanidine หรอ Sulphaguanidine)ทข นทะเบยนตำารบยาไวในรปแบบยาเดยว ชนดรบประทาน ในขอบงใชสำาหรบอาการทองเสย ไมมขอมลสนบสนนประสทธภาพของยาหรอไมมสรรพคณตามทขนทะเบยนไว4มผลตงแตวนท19มนาคมพ.ศ.2561 ยาทมโคลสตน (Colistin) เปนสวนประกอบ ชนดรบประทาน ไมมหลกฐานเพยงพอทจะสนบสนนประสทธภาพของยาโคลสตน (Colistin) ชนดรบประทาน ในการรกษาโรคทองรวงทเกดจากเชอแบคทเรยโดยเฉพาะโรคทองรวงในเดกและทารกและอาจทำาใหเกดปญหาเชอดอยาประกอบกบผใชยาอาจไมปลอดภยจากอาการอนไมพงประสงคของยา5มผลตงแตวนท9เมษายนพ.ศ.2561

38

8ประกาศกระทรวงสาธารณสขเรองยาควบคมพเศษฉบบท479ประกาศกระทรวงสาธารณสขเรองยาอนตรายฉบบท29

ยาแกทองเสยชนดรบประทานทมสวนประกอบของ iodochlorhydroxyquin และ/หรอ phthalylsulfathiazoleเนองจากยาiodochlorhydroxyquinมความสมพนธกบการเกดsubacutemyelo-optic neuropathy (SMON) ซงเปนพษตอระบบประสาททรนแรง สวนยา phthalylsul-fathiazole ยงไมมขอมลสนบสนน ประสทธภาพในการรกษาอาการทองเสย หรอไมมสรรพคณตามทขนทะเบยนไว6มผลตงแตวนท24เมษายนพ.ศ.2561 2. คำาสงแกไขทะเบยนตำารบยา คำาสงแกไขทะเบยนตำารบยาคโตโคนาโซล (ketoconazole)ชนดรบประทาน7 ซงเปนยาตานเชอรา แตไมมคำาสงแกไขทะเบยนตำารบยาตานจลชพทเปนยาตานแบคทเรย 3. กำาหนดรายการยาควบคมพเศษ มการกำาหนดใหยาโคลสทมเทท โซเดยม (Colistimeth-atesodium)ชนดฉดสำาหรบมนษยเปนยาควบคมพเศษใหใชบงคบเมอพนกำาหนด180วนนบตงแตวนถดจากวนประกาศในราชกจจานเบกษาเปนตนไป8มผลตงแตวนท7ตลาคมพ.ศ.2561 4. กำาหนดรายการยาอนตราย ใหยาจำาพวกซลโฟนาไมด (sulfonamides) เปนยาอนตรายยกเวนทประกาศเปนยาควบคมพเศษนอกจากนยงไดกำาหนดใหยาจำาพวกยาปฏชวนะ (antibiotics) เปนยาอนตรายยกเวนก.สำาหรบใชเฉพาะททงนไมรวมถงยาจำาพวกเพนซลลนข.ทประกาศเปนยาควบคมพเศษ กำาหนดใหยาจำาพวกปองกนและรกษามาลาเรย (antimalarial drugs) เปนยาอนตราย มผลใชบงคบเมอพนกำาหนด 180 วนนบตงแตวนประกาศในราชกจจานเบกษา9 ใชบงคบเมอ 26พฤษภาคมพ.ศ.2561

อยางไรกตาม ยงมสตรยาปฏชวนะซงเปนสตรตำารบทไมเหมาะสมอนๆอก เชน ยาสตรผสมระหวางยาปฏชวนะบางชนด ยาอมทมสวนผสมของยาตานแบคทเรย ยาตานแบคทเรยชนดใชภายนอกบางรายการซงตองตดตามความชดเจนในมาตรการจากหนวยงานทเกยวของตอไป

39

1. Facebook : Antibiotic Awareness Thailand เปนเพจบนเฟซบคเกยวกบการเฝาระวงการใชยาปฏชวนะในประเทศไทย โดยจะมการแชรขอมลขาวสารเกยวกบยาปฏชวนะและเชอดอยา เพอใหประชาชนไดรบความรเกยวกบเรองดงกลาวและเกดความตระหนกตอปญหาของเชอดอยา

2. ชอง youtube ของ กพย. (https://www.youtube.com/channel/UCNE2fz0YlY-uGMcQgXiUKUUg) และ สถาบนวจยระบบสาธารณสข (https://www.youtube.com/watch?v=kXARPL5eVME)จะมคลปวดโอใหความรเกยวกบปญหาและผลกระทบของเชอดอยา เปนคลปทดแลวสามารถเขาใจไดโดยงายสำาหรบประชาชนทวไป

แนะนำ เวบไซตอ.ภก.ชนวจน แสงองศมาล

คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยสยามศนยวชาการเฝาระวงและพฒนาระบบยา (กพย.)

3. เวบไซตของ Centers for Disease Control and Prevention. Antibiotics and food-producing animals. (www. cdc.gov/narms/faq.html./) เปนเวบไซตทใหความรในเรองผลกระทบจากยาปฏชวนะในสงแวดลอมทกอใหเกดปญหาเชอดอยาในสงแวดลอม ทสงผลมาถงมนษย และสงมชวตตางๆ

40

4. เวบไซตรณรงค Antibiotic Awareness Week 2018 ขององคการอนามยโลก (http://www.who.int/who-campaigns/world-antibiotic-awareness-week/advocacy-material) ในชวงสปดาหรรกษตระหนกเชอดอยาองคการอนามยโลกมกจะมการเผยแพรทางเวบไซตของตนเกยวกบปญหาเชอดอยาการเฝาระวงและการดแลรางกายเพอการปองกน

- สอรณรงค: http://www.who.int/who-campaigns/world-antibiotic-awareness-week/advocacy-ma-terial- Theme และ Message: http://www.who.int/who-campaigns/world-antibiot ic-awareness-week/waaw-2018-theme-and-messaging- กจกรรม: http://apps.who.int/world-antibiotic-awareness-week/activities/en