บทท ๓

ทกขของคนในสงคมปจจบน

ในบทท ๓ น ผวจยไดศกษาความทกขของคนในจงหวดบรรมย ทอยในไตรลกษณ ซงในประเดนตางๆ คอ (๑) กายกทกขและเจตสกทกข (๒) ทกขในสงคม ๔ ดาน (๓) ดานครอบครว (๔) ฆราวาสธรรม ๔ (๕) ดานเศรษฐกจ (๖) ทฏฐธมมกตถะประโยชน ๔ (๗) ดานสงคม (๘) สงคหวตถ ๔ (๙) ดานจตใจ (๑๐) สมาธ ๒ ซงมรายละเอยด ดงน ๓.๑ ไตรลกษณ ทกขในปจจบนนเกดจากการทคนในสงคมตกอยในไตรลกษณ ค าวา “ไตรลกษณ” หมายถง ลกษณะ ๓ อยาง คอ ลกษณะสามอยางน เปนสงทเสมอกนแกสงขารทงปวง ในธรรมนยามสตรกลาววา พระพทธเจาจะเกดขนไมเกดขนกตาม ไตรลกษณสามประการนมประจ าโลกอยแลว พระพทธองคเปนเพยงผคนพบแลวน ามาเผยแสดงใหรเทานน ไมใชธรรมทพระพทธองคทรงบญญตขนเองแตประการใด แตพระพทธองคทรงน าเอามาแจกแจงอธบายใหชาวโลกไดเขาในหลกธรรมน ซงหลกธรรมน แบงออกเปน ๓ อยาง๑ คอ ๑. อนจจตา ความเปนของไมเทยง ๒. ทกขตา ความเปนทกข ๓. อนตตตา ความเปนของไมใชตน ไตรลกษณ หรอลกษณะทง ๓ อยางน มความเสมอกนหรอมความสมพนธกนอยางจะแยกออกจากกนไมได เปรยบเหมอนเชอกสามเกลยว จงเรยกชอวา ไตรลกษณ ๓.๒ ประยกตใชหลกไตรลกษณเพอบรรเทาทกข ไตรลกษณหรอธรรมนยาม คอกฎธรรมชาต มลกษณะประจ าของสงทงปวง 3 ประการ ไดแก อนจจตา ความไมเทยง ทกขตา ความเปนทกข และอนตตตา ความไมมตวตน คอไมอยในอ านาจทจะบงคบบญชาใครได ในธรรมนยามสตรกลาววา “ตถาคต” (พระพทธเจา) ทงหลาย จะอบตหรอไมกตาม ธาต (หลก) นนกด ารงอย เปนธรรมฐต เปนธรรมนยาม วา

สพเพ สงขารา อนจจา สงขารทงปวงไมเทยง สพเพ สงขารา ทกขา สงขารทงปวงเปนทกข สพเพ ธมมา อนตตา ธรรมทงปวงเปนอนตตา๒

ตถาคตตรสร เขาถงหลกนนแลว จงบอก แสดง วางเปนแบบ ตงเปนหลก เปดเผย แจกแจง ท าใหเขาใจงายวา สงขารทงปวง ไมเทยง สงขารทงปวง เปนทกข ธรรมทงปวงเปนอนตตา นอกจากความหมายไตรลกษณในพระไตรปฎกแลว ผวจยไดแจกแบบสอบถามสมภาษณ ดงน

๑ ส .สฬา. (ไทย) 18/1/1. ๒ อง.ตก. (ไทย) ๒๐/๕๗๖/๓๖๘

๕๖

3.3 สมภาษณผทรงคณวฒประกอบการวจย ผวจยไดด าเนนการสมภาษณ กลมผใหขอมลหลกประกอบดวย (๑) นกวชาการดานศาสนาจ านวน ๕ รป/คน (๒) นกวชาการดานสงคมศาสตร จ านวน ๕ รป/คน (๓) นกการเมองทองถน จ านวน ๕ รป/คน ๔ ) ชาวบานทวไป จ านวน ๕ คน ๕ ) ปราชญชาวบานจงหวดบรรมยจ านวน ๕ คน รวมทงหมดจ านวน ๒๕ รป/คน ปญหาม ๘ ขอ ทไดใชสมภาษณ มดงตอไปน (๑) ทานคดวาพระไตรลกษณหรอสามญลกษณะ ในพระพทธศาสนาเถรวาทเปนอยางไร (๒) ทานคดวาสรรพสตวและสรรพสงทงหลาย มความแตกตางกนอยางไรหรอไม เพราะเหตไร (๓) ทานคดวา สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความเหมอนกนอยางไร (๔) ทานคดวาอนจจงในไตรลกษณมลกษณะเปนอยางไร (๕) ทานคดวา ทกขงในไตรลกษณมลกษณะเปนอยางไร (๖) ทานคดวา อนตตาในไตรลกษณมลกษณะเปนอยางไร (๗) ทานมแนวคดเกยวกบการแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณอยางไร (๘) ทานมแนวคดในการประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบนอยางไร ในค าตอบปญหาแบบสมภาษณไมมขอใดถกหรอผด ขอมลทไดจะน าไปใชเพอเปนประโยชนในทางวชาการเทานนไมมผลเสยใด ๆ ตอตวทานหรอตอผเกยวของ กรณาตอบแบบสมภาษณใหตรงกบการรบรและความเปนจรงทสอดคลองกบความเปนจรงของทานใหมากทสด และมประสทธภาพ ในการใชสตปญญาความคดและพจารณาในการตอบใหดทสด ดงน. พระเดชพระคณพระศรปรยตธาดา ฐานสสโร ชาตด าด รองเจาคณะจงหวดบรรมย ผอ านวยการวทยาลยสงฆบรรมย วดโพธยอยบานยางลาว ต าบลบานยาง อ าเภอ ล าปลายมาศ จงหวดบรรมย ใหความเหนวา ไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนาเถรวาท เปนสงทมอยประจ าโลกสนนวาสน เปนสงทตงอย คงอย เปนกฎธรรมชาต สรรพสตวและสรรพสงตองยภายใตกฎน สรรพสตวและสรรพสงทงหลาย มความแตกตางกน เพราะกรรมการกระท าเพราะรปพรรณสณฐานบาง แตเหมอนกนในสามญลกษณะ คอ อยภายใต อนจจง ทกขง อนตตา เปนไปตามกรรม รบวบากกรรมเหมอนกน อนจจงในไตรลกษณมลกษณะเปนความจรงในโลก เปนสงมอยประจ าในสงขตธรรมและอสงขตธรรม และทกขงในไตรลกษณมลกษณะเปนสภาพทสตวตองประสบพบเจอ เปนสภาพททนไดยาก เปนสภาพความจรงทมอย อนตตาในไตรลกษณมลกษณะ เปนสงทมอยจรงและตองพบเจอ เปนกฎธรรมชาตทมอย การแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทาง ไตรลกษณ ใหความรความเขาใจกอน ใหปฏบตธรรมใหเหนเปนจรง มตวอยางและใหดตวอยาง ฯลฯ ใหมองเหนตามสภาพความจรง แนวคดในการประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน ศกษาตามสภาพความเปนจรง ตองมการปฏบตสมาธและวปสสนากรรมฐานประกอบการศกษา ท าใจใหรบสภาพความจรง และควรมค าถามเกยวกบความรความเขาใจในหลกสามญลกษณะดวย๓ พระครจนดาวรวฒน ยสธโร จนทรดอน เจาคณะอ าเภอล าปลายมาศ วดจนดาราม บานผไทรนทร ต าบลผไทรนทร อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย ใหความเหนวา พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนาเถรวาท พระไตรลกษณ แปลวา ลกษณะ ๓ อยาง หรอเรยกอก

๓ สมภาษณ พระเดชพระคณ พระศรปรยตธาดา ฐานสสโร ชาตด าด รองเจาคณะจงหวดบรรมย, ผอ านวยการวทยาลยสงฆบรรมย วดโพธยอย บานยางลาว ต าบลบานยาง อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย.

๕๗

อยางหนงวา สามญลกษณะ ไดแกลกษณะทเสมอกนแกสงขารทงปวง ๓ ประการ คอ อนจตา ความเปนของไมเทยง ทกขตา ความเปนทกข และอนตตา ความไมมตวตน คอไมอยในอ านาจทจะบงคบบญชาใครได ในธรรมนยามสตรกลาววา “ตถาคต” (พระพทธเจา) ทงหลาย จะอบตหรอไมกตาม ธาต (หลก) นนกด ารงอย เปนธรรมฐต เปนธรรมนยามวา สพเพ สงขารา อนจจา สงขารทงปวงไมเทยง สพเพ สงขารา ทกขา สงขารทงปวงเปนทกข สพเพ ธมมา อนตตา ธรรมทงปวงเปนอนตตา พระพทธองคตรสธรรมนยามไววา ทานเปนเพยงผคนพบแลว น ามาเผยแผแสดงใหรเทานน ไมใชธรรมทพระพทธองคบญญตขนเองแตประการใด สรรพสตวและสรรพสงทงหลายในโลกน ยอมมลกษณะเสมอเหมอนกนหมด ไมมความแตกตางกนในพระไตรลกษณ เพราะเหตโดยอาการทเกดขนในเบองตน แปรปรวนในทามกลาง และแตกสลายในทสด เมอเกดมาแลว ตองบรหารเลยงด สองใหเหนวาไมใชตน ไมใชสตวบคคล ลกษณะเหลานยอมมในสงขารทงปวงเสมอกนหมด ไมวาเปนผมงมหรอเขญใจและตกอยในพระไตรลกษณ ทง 3 ประการน คอ อนจจง ทกขง อนตตาฯ แตสรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความเหมอนกน พระพทธองคทรงตรสวา เราจะเกดขนกตาม ไมเกดขน กตาม กฎของอนจจง ทกขง อนตตา กมอยอยางนน ไมเปนอยางอน ไมผดไปจากความเปนอยางนน ซงแทรกอยในทก ๆ ปรมาณ จงท าใหสงทงหลายเปนไปอยางน โดยไมมใครจะไปตานทาน หรอไมมใครบงคบบญชาใหอยในอ านาจอตตาไดเลย เพราะเปนกฎของธรรมชาต มความเปนอยางนน อนจจงในไตรลกษณมลกษณะมลกษณะไหลไมหยด ไมมเบองตน ไมมทสด อยางนนเอง ทกขงในไตรลกษณ มลกษณะคงสภาพเดมอยไมได แมแตสกวนาทเดยว หรอมลกษณะไมพงปรารถนาทกชนด เพราะเปลยนแปลงอยางนนเอง และอนตตาในไตรลกษณมลกษณะไมใชตวตน แตมอยจรง ไมมตวตนทยนโรงตายตว อนจจง ทกขง อนตตา เหนไมไดดวยตาเนอ 2 ลกน แตตองเหนดวยตาปญญาหรอตาใจเทานน คอตองมสตรสกอยตลอดเวลาวา มธาตตามธรรมชาตเทานน ไมใชสตวบคคล ตวตน เราเขา จงไมสามารถจะยนยนลงไปไดวา มหรอไมม จะพดยนยนวา ม แตเมอแยกสวนออกหมด กไมมอะไร ถายนยนวา ไมม แตกเตมไปหมด จงพดวา แลวแตเหตปจจย หรอแลวแตองคประกอบของปจจย การแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณ แนวคดเกยวกบการแกปญหาชวตของคนในสงคมนน เมอสงเหลานเกดขนแลวในตวเรา ควรทจะเกดความสลดสงเวชใจวา รางกายของเรานนเกดมาแลวมไดตงอยนาน เมอปราศจากวญญาณแลว กหาประโยชนอนใดมไดเลย ฉะนนไมควรประมาทในชวต การประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน ควรทจะประยกตใชหลกธรรม อทธบาท ๔ คอ (๑) ความพอใจท างานนน ๆ (๒) เพยรท างานนน ๆ (๓) เอาใจจดจอในงานนน ๆ (๔) หมนตรตรองหาเหตผลในในการท างานนน ๆ ทง ๔ ขอนควรยดมาประยกตใชในการการแกปญหาชวตอนเกดจากการ เศราสลด จากการเกด แก เจบตาย เพอจะไดไมประมาทมวเมาในชวตในการประพฤตปฏบตธรรม๔

๔ สมภาษณ พระครจนดาวรวฒน ยสธโร จนทรดอน เจาอ าเภอล าปลายมาศ วดจนดาราม บาน ผไทรนทร ต าบลผไทรนทร อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย.

๕๘

พระครอดมจนทวรรณอตตโม เจรญสข ดร. เจาอาวาสวดจนทราวาส บานผกกาดหญา ต าบลล าปลายมาศ อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย ใหความเหนวา พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนาเถรวาท ค าวา เถรวาท แปลวา ค าของพระเถระ เปนนกายสงฆในศาสนา ไตรลกษณใชเรยกกนในภาษาไทยเพอความสะดวก แปลวา ลกษณะ ๓ อยาง ซงทานหมายถง อนจจง ทกขง อนตตา ไตรลกษณ ค าตอบทแสวงหา เหมอนวาจะมองไมเหนจดคงท ไตรลกษณ คอ ความจรงแทของสรรพสตว ทอยภายใตกฎเกณฑของธรรมชาต ความจรง ๓ อยางนเชอมโยงกนเปนลกโซ กลาวคอความไมเทยง ความเปนทกข และความเปนอนตตา สรรพสตวและสรรพสงทงหลาย มความแตกตางกน สรรพสตวในทนนาจะหมายถงอะไรกตาม ทมรางกายและจตใจทยงตองเวยนวายตายเกด สรรพสงหมายถง ความมและความไมม คอ สรรพสงไมมอะไรเกดกอนและเกดหลงแตมนเกดขนพรอม ๆ กน นคอธรรมชาตของสรรพสง ทกขเปนทตงอย ทกขเทานนทดบไป ซงสรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความเหมอนกน สรรพสตว นาจะหมายถงสงทมชวตอยในโลกใบน จกรวาลทอยอาศยภพและภม สรรพสงคอสงทงหมดทงมวล ในโลกยอมเปนไปตามกรรม สรรพสงในธรรมชาตครอบคลมจกวาล ดงนน สรรพสงในโลกนลวนมเวลาของตวมนเอง สรป สรรพสงในโลกนลวนไปตามเหตและปจจยไมไดเปนไปตามทบนบานศาลกลาวของใครทงสน อนจจงในไตรลกษณมลกษณะวา เปนไมเทยง สงทงหลายทงปวงทเปนสงขาร มเหตมปจจยปรงแตง เปลยนแปลงอยเสมอไมคงทตายตว อนจจง หมายถงขนธ 5 ทงหมด เปนปรมตถเปน สภาวธรรมทมอยจรง รไดดวยการอบรมเจรญวปสสนาปญญา ทกขงในไตรลกษณมลกษณะ คอ สงทงหลายทงปวงประเภททกขงนน สงขาร มลกษณะเปนทกข เชน ทกขใจเพราะสงขารเสอม ทกขเพราะการศกษาเลาเรยนเขยนอาน ทกขเพราะเขยนงานวจยไมส าเรจ ทกขเพราะหาทปรกษางานวทยานพนธไมเจอ ทกขเพราะไมมเงนเตมน ามนไปเรยน เปนตน อนตตาในไตรลกษณมลกษณะ คอ อนตตา แปลวา ไมใชตวตน ลกษณะทเปนอนตตา คอ (๑) เปนของสญวางเปลาจากความเปนสตวบคคลเราเขา (๒) เปนสภาพทหาเจาของมได ไมเปนของจรง (๓) ไมอยในอ านาจ ไมเปนไปตามความปรารถนา (๔) เปนสภาวธรรมทด ารงอย ตามธรรมดาของมน การแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณ คอ ปญหาชวตเกดขนได ๒ ทาง คอ (๑) ปญหาชวตทเกดขนจากปจจยภายนอก เชน ปญหาเรองเศรษฐกจของประเทศ ปญหาเรองความปลอดภยในชวตและทรพยสน เปนตน (๒) ปญหาชวตเกดจากปจจยภายใน คอ ตวเราเอง การแกปญหาชวตดวยธรรมะตองพฒนาปรบปรงตวเองใหมาก ๆ ดวยการตระหนกร เกดความรเทาทนเหตการณรบรตอทกอาการเคลอนไหว แนวคดในการประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบนหลกธรรมเกยวกบการแกไขปญหาชวตของคนในสงคมยคปจจบน คอ เมอบคคลไดปฏบตวปสสนากมมฎฐาน วปสสนาหรอปญญากจะเจรญขนเมอปญญาเจรญขนแลว อวชชากดบไป เราสามารถมองเหนธรรมชาตทแทจรงของสงทงหลาย ท าใหเรารแจงในไตรลกษณน าไปสความหลดพน “พหลานสาน” ค าสอนของพระพทธองคทานสอนเกยวกบอนจจลกษณะมากทสด๕

๕ สมภาษณ พระครอดมจนทวรรณ อตตโม เจรญสข ดร. เจาอาวาสวดจนทราวาส บานผกกาดหญา ต าบลล าปลายมาศ อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย.

๕๙

พระครสนทรวรบณฑต(เขมวโร) ดร. เจาอาวาสวดบานหนองไฮ บานหนองไฮ ต าบลตลาดโพธ อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย ใหความเหนวา พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนาเถรวาทนน ไตรลกษณ หมายถง ลกษณะ ๓ ประการของชวต ชวตทกชวตตองมลกษณะ ๓ ประการนเหมอนกนทงหมด จงเรยกลกษณะทง ๓ ประการนวา สามญลกษณะ ซงหมายถงลกษณะทวๆ ไป หรอลกษณะทเสมอกนของสงขารทงปวง หรอเหมอนกนของชวต ซงประกอบดวย อนจจง ความเปนของไมเทยง ทกขง ความเปนทกข อนตตา ความเปนของมใชตวตน สรรพสตวและสรรพสงทงหลาย มความแตกตางกน คอ สรรพสตวและสรรพสงมความเหมอนไปแตกตางกน คอ มการเกดขน การคงทอย แปรสภาพและแตกดบลงไปในทสดเชนเด ยวกนทงสองอยางทมอยในโลก สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความเหมอนกน คอ สรรพสตวและสรรพสงตาง กมความไมเทยงเชนกน กลาวคอ มการเกดขนในเบองตน การตงอย และการดบไปเชนเดยวกน ไมมความจรงยงยนถาวร ฉะนนความไมเทยง คอความเหมอนกน ระหวางสรรพสตวและสรรพสงทมอยในโลก อนจจงในไตรลกษณมลกษณะ ซงลกษณะของอนจจง คอ ความไมเทยงตรง ความไมคงทหรอความเปลยนแปลง โดยทกสงจะเปลยนแปลงไปทกขณะ ไมมอะไรคงท เกดขน แปรสภาพ ดบไปในทสด ทกขงในไตรลกษณมลกษณะ คอ ความทกข ความตงอยในสภาพเดมไมได เคลอนไปอย เรอย ๆ ถงอยากตงอยกบจดใดจดหนงกเปนไปไมได อนตตาในไตรลกษณมลกษณะ คอ ความเปนของมใชตวตนทแทจรง ความไมอยในอ านาจ บงคบ เปนสภาพทเกดจากเหตและปจจยตาง ๆ ทเขามาประกอบกน แนวคดเกยวกบการแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณ คอ ไตรลกษณ แสดงถงความไมคงท มเกดแกเจบตาย เปรยบเทยบ ทงสรรพสตวและสรรพสง มความไมเทยงเชนกน หากชวตตกอยในสภาพใด ๆ ควรเขาใจวาสภาพนนๆ เปนลกษณะธรรมชาตของทกสงตางหากอยในสภาพด อยายนดในสภาพนนเกนไป หากอยในสภาพทกข อยาเศราโศกาเปนทกขกบสภาพนนเกนไปเชนกน ทงนทงนนขนอยกบความรความเขาใจของแตละบคคลเปนส าคญ เรยกวา กฎอทปปจจยตา แนวคดในการประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน ใหความรความเขาใจเกยวกบหลกธรรมทใชด ารงชวต ยกตวอยางเชน หลกไตรลกษณ สอนใหคนใชชวตอยาไปยดมนถอมน ทงสงในตวรางกายและสงของทรพยสนภายนอกกายทงหลาย ท าใหลดการแกงแยง ลดการเศราโศกและเขาใจในสจธรรมทเกดขนกบทกชวตได ไตรลกษณบคคลยอมเหนดวยปญญาคอตองรเองเหนเอง อยางถกตองตามความเปนจรง เปนเรองเฉพาะบคคลอยาประมาทตองศกษาและปฏบตจงจะเกดความสวางไสวได๖ นายพเชษฐ วจตรศกด อดตผใหญบานโคกงว หมท ๑๑, ๔๘ บานโคกงว หมท ๑๑ ต าบลผไทรนทร อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย ใหความเหนวา พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนาเถรวาท เปนอยางนคอ สภาวะทเกดขนแลวมลกษณะเสมอกน ไดแกสงขารทงหลายทงปวง ทถกปรงแตงใหเกดขนแลวมลกษณะเสมอกนคอเกดแกเจบตายดวยกนทงหมดทงสน แตกตางกนบางอยทชาหรอเรวเทานน สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความแตกตางกน คอ

๖ สมภาษณ พระครสนทรวรบณฑต เขมวโร ดร. เจาอาวาสวดบานหนองไฮ บานหนองไฮ ต าบล ตลาดโพธ อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย.

๖๐

แตกตางกนอยางน สรรพสตวหรอสรรพสงทงหลาย ยอมเกดขนไมเหมอนกน คอ เกดขนแลว แกเจบตาย ไมเหมอนกน บางสตวเกดขนแลวแกเจบตายเรว บางสงเกดขนแลว เกดแกเจบตายชา สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความเหมอนกน สรรพสตวหรอสรรพสงทงหลายเหมอนกนดงน คอ ไมวาจะเปนสตวหรอสงทงหลายทงปวง ทเกดขนแลว มแก เจบตาย ดวยกนทงหมดทงสน อนจจงในไตรลกษณมลกษณะ คอ มลกษณะไมเทยงของสงขาร คอรางกายจตใจ และรปธรรมนามธรรมทงหมดทงสน มนไมเทยง เกดขนแลวดบไป มแลวหายไป เหลาน เปนตน ทกขง ในไตรลกษณมลกษณะ คอ สงขาร คอรางกายและจตใจ เมอเกดขนแลวมนเปนทกขทนยาก เพราะเกดขนแลว แกเจบตายไปดงน เปนตน อนตตาในไตรลกษณมลกษณะ คอ สงขารหลายทงปวงทงหมดทงสน ไมใชตวไมใชตน ไมควรถอวาเขาวาเรา วาตววาตนของเราดงน เปนตน แนวคดเกยวกบการแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณ แนวคดเกยวกบการแกปญหาชวตในสงคม เกยวกบสามญลกษณะหรอไตรลกษณะหรอไตรลกษณแลว เมอสงเหลานเกดขนกบตวเราแลว ควรจะสงเวช วารางกายเรานมไดตงอยนาน ครนปราศจากวญญาณแลว วาจกนอนทบซงแผนดน ประดจดงวาทอนไมและทอนฟน หาประโยชนมได๗ พระมหาบญเลศ สนตกโร รองเจาคณะอ าเภอล าปลายมาศ บานบตาวงษ ต าบลหนองค อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย ใหความเหนวา พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนาเถรวาท คอ อนจจง ทกขง อนตตา ความเปนของไมเทยง ความเปนทกข ความเปนอนตตา สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความแตกตางกน คอ แตกตางกนเพราะเหตแหงกรรมเปนเครองจ าแนกสตวใหเลวตางกน สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความเหมอนกน คอ เกดขน แปรไปในทามกลางและดบไปในทสด อนจจงในไตรลกษณมลกษณะ คอ ไมเทยงเปลยนแปลงอยตลอดเวลาทกขงในไตรลกษณมลกษณะ คอ ทนไดยากในการเปลยนแปลงในสภาพนน ๆ อนตตาในไตรลกษณมลกษณะ คอ เปนสภาพไมมตวตน แยงตออตตา บงคบไมได ไมอยในอ านาจของใครทงนน แนวคดเกยวกบการแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณ ถาน าเอาไตรลกษณไปแกปญหาในชวต สงคมหมสตว มนษยและสงทมอยในโลกจะอยอยางสงบสข แนวคดในการประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน ใหมหลกการ วธการ และอดมการณ คอ ละชว ประพฤตชอบ ประกอบความด๘ พระครนมตสาราภรมย เจาคณะต าบลหนองบวโคก วดจตราษฎรบ ารง บานสเหลยมใหญ ต าบลหนองบวโคก อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย ใหความเหนวา พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนาเถรวาท คอ ความจรงของชวต ของสภาพธรรมยอมเปนไปตามธรรมดา เปนไปตามธรรมชาตตามกาลเวลา จะเปนรปธรรมกตาม นามธรรมกตาม ยอมตกอยในอ านาจของไตรลกษณ อนจจง ทกขขง อนตตา สรรพสตวและสรรพสงทงหลาย มความแตกตางกน คอ ถาพจารณาตามกฎของไตรลกษณ สรรพสตว สรรพสงทงหลายไมไดแตกตางกนเลย ยอมเปนไปตาม

๗ นายพเชษฐ วจตรศกด อดตผใหญบานโคกงว หม ๑๑, ๔๘ บานโคกงว หมท ๑๑ ต าบลผไทรนทร อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย.

๘ สมภาษณ พระมหาบญเลศ สนตกโร รอง เจาคณะอ าเภอล าปลายมาศ วดบานบตาวงษ บานบตาวงษ ต าบลหนองค อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย.

๖๑

กระแสแหงกาลเวลาทงนน สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความเหมอนกน คอ เกดขน ตงอย ดบไป อนจจงในไตรลกษณมลกษณะ คอ มความเปลยนแปลงไป แรกกเกดเลกเมอไดรบสภาพแวดลอม อากาศ อาหารอณหภมกเจรญขน และตงอย และคอยเสอมไป ทกขงในไตรลกษณมลกษณะ คอ ความทกข สภาพททนไดยาก หวมากกเปนทกข กระหายมากกเปนทกข เหนอยมากกเปนทกข อนตตาในไตรลกษณมลกษณะ คอ สงทเรามอยเราไมอยากใหมนเปลยนแปลงไป อยากไหอยในอ านาจของเราแตมนกไมเปนไป หามไมใหเกด หามไมใหแก หามไมใหตาย กหามไมได แนวคดเกยวกบการแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณ คอ ใหเขาเขาใจในธรรมชาต ใหเขาใจในการกระท าแหงการเวลาจะไดปลอยวาง พจารณาใหเหนตามความเปนจรง แนวคดในการประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน เมอเรารวาการเกดปรากฏ การเปลยนแปลงปรากฏ การดบปรากฏ ตามความเปนจรงแลว ชอวาเราเหน เหนเหตใหเกดทกข เหนตวความดบทกข นนคอเขาใจสภาพความเปนจรงของสจธรรม ซงการศกษาโดยเพยงปรยตอาจไมรแจมแจงในไตรลกษณ จะเหนแจงตามความเปนจรงนนเมอลงมอปฏบต คอปฏบตในพระสทธรรม จงจะเหนตามความเปนจรงได๙ พระครชยธรรมคต เจาอาวาสวดทะเมนชย เจาคณะต าบลทะเมนชย บานทะเมนชย ต าบลทะเมนชย อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย ใหความเหนวา พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนาเถรวาท ในพระพทธศาสนาเถรวาท สงทเรยกวาไตรลกษณคอ อนจจง ทกขง อนตตา คอตงอยในฐานะเปนหวใจของพระพทธศาสนา ซงเลงไปในความรหรอความจรง, ไมเหมอนเรองศล สมาธ ปญญา ๆ ระบลงไปในทการกระท าซงเปนหวใจพทธศาสนาเหนไดงาย สวนเรองไตรลกษณระบถงเรองปญญาการรแจงแทงตลอดเปนสวนใหญ สรปรวม ๆ อยางกวาง ๆ เปนหวใจของพระพทธศาสนา ในแงปรยต ในแงของปฏบตและในแงของปฏเวธ สรรพสตวและสรรพสงทงหลาย มความแตกตางกน คอ สงขารไดแกขนธ ๕ คอรป เวทนา สญญา สงขาร วญญาณ รวมเรยกวาปญจขนธ, สงขารในไตรลกษณ หมายเอาสภาพปรงแตงใจใหเปนไปตาง ๆ มประเภท ตาง ๆ กน ดวยอ านาจแหงกรรมจ าแนก ดงบาลวา กมม สตเต วภชต ยททง หนปปณตตาย กรรมยอมจ าแนกสตวใหเลวและประณตดงน เปนตน แตในอกทางหนงคงมลกษณะเสมอกน คออนจจตา ความไมเทยง ทกขตา ความเปนทกข อนตตตา ความเปนอนตตา ซงเรยกวา สามญญลกษณะ คอลกษณะทเสมอกนแกสงขารทงปวง คอลกษณะทง 3 อยางน มปรกตส าหรบโลก ไมมใครปรงแตงมน เปนธรรมธาต เครองด ารงอยของธรรม เปนธรรมฐต เครองตงอยของธรรม เปนธรรมนยาม เครองก าหนดหมายของธรรม เปนตน สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความเหมอนกน คอ มความเสมอกนในไตรลกษณ หรอโดยคณธรรมมความเสมอเหมอนกนอกคอ เรารกความสขเกลยดความทกข เปนเพอนทกข เกด แกเจบตาย ดวยกน มความเทาเทยมกน เสมอกนในขอน และทกคนมหนาทเดนทางไปสความเปนมนษย การวางตนเสมอ คอเปนคนสม าเสมอ ไมขน ๆ ลง ๆ หรอไมยกตนขมทานวาเขาเปนผดอยกวาเรา แลวจะไมสงเคราะหเปนตน พระพทธองคทานทรงประสงคใหพวกเรามความรสกวาสตวโลกทงหลาย

๙ สมภาษณ พระครนมตสาราภรมย เจาคณะต าบลหนองบวโคกวดจตราษฎรบ ารง บานสเหลยมใหญ ต าบลหนองบวโคก อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย.

๖๒

มความเสมอกนในขอทยงเปนทกขอยดวยกน ไมวาจะเปนมนษย หรอเทวดา และตรสวา เราใหโลกตรธรรมแกทกคน อนจจงในไตรลกษณมลกษณะ คอ ความไมเทยง ไมแนนอน ไมตายตว เปลยนแปลงไปตามเหตปจจย อนเปนทตงอาศยในรปแบบของการเกดขน เลอมไป ดบลง ทกขงในไตรลกษณมลกษณะ คอ มลกษณะอาการ ดงน (๑) เปนไปตามธรรมชาต มอาการคอความเกด ความแก ความเจบ, ความตาย, ความโศก, ความร าไรร าพน, ความไมสบายกาย, ความไมสบายใจ, ความคบแคนใจ, ความประสบกบสงไมเปนทรกทพอใจ ความพลดพรากจากสงเปนทรกทพอใจ, ความปรารถนาสงใดไมไดสงนน (๒) เปนไปตามอ านาจของกเลส มอาการคอความรก, ความโกรธ,ความเกลยด, ความกลว, ความตนเตน, ความวตกกงวล, ความอาลยอาวรณ, ความอจฉารษยา,ความหวงแหน, ความหง เปนตน ทท าใหเกดความทกขของสรรพสตว และอนตตาในไตรลกษณมลกษณะ

คอ มลกษณะมใชตวตน ไมมความหมายแหงความเปนตวตน เปนสกแตวาธาตตามธรรมชาต ความไมเทยง,ความเปนทกข ความบงคบไมได และไมเออเฟอตอความประสงคของใคร ใครยดถ อเอาเปนตวตนหรอของตนไมไดเลย แนวคดเกยวกบการแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณ คอ มแนวคดเกยวกบการแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวไตรลกษณคอ เมอมปญญาเหนสงขารไมเทยง เปนทกข และธรรมทงปวงเปนอนตตาแลว กจะเกดความเบอหนายในสงทเปนทกข คอสงทไมเทยง แตตนส าคญผดวาเทยง สงทแทจรงเปนทกข แตตนส าคญผดวาเปนสข และสงซงเปนอนตตา แตตนส าคญผดวาเปนอตตา เมอมปญญาเหนอยางน ยอมท าใหบคคลมความหมดจดบรสทธพนจากปญหาตนเองและสงคมคอความพนทกขได และแนวคดในการประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน คอ การประยกตใชในการแกปญหาชวต คอคนหรอมนษยจะตองรหนาทโดยสมมตของไตรลกษณ เ พอขจดความโงของมนษยตอลกษณะของธรรมชาต ท งท เปนสงขตะและ อสงขตะ เมอคนเหนไตรลกษณโดยเฉพาะทมอยในนามรปของตนแลว เพอปองกนความยดมนถอมน อนเปนเหตของความทกขทจะมาท าลายหรอย ายได ดงนน เรองไตรลกษณเปนเรองทพระพทธองคทรงย ามากทสด ทรงสงสอนมากทสด ทรงสงสอนมากกวาเรองทงหลาย ควรทจะไดรบการสนใจเปนพเศษ หรอศกษาเอาใจใสใหมากทสด ไมควรมองขามไตรลกษณซงมอยตามความจรงของสงขาร๑๐

พระมหาปญญาวรวฒน สรภทโท ผศ.ดร.เจาอาวาสวดศรสวสด เจาคณะต าบลแสลงพน บานสเหลยมนอย ต าบลแสลงพน อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย ใหความเหนวา พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนาเถรวาท ค าวา ไตรลกษณ แปลวา ลกษณะ ๓ อยาง หมายถงสามญลกษณะ ไดแกลกษณะทเสมอกนแกสงขารทงปวง ในทนหมายถงลกษณะแหง อนจจง ทกขง อนตตา เทานน สรรพสตวและสรรพสงทงหลาย มความแตกตางกน คอ สรรพสตวหรอสรรพสง โดยความรสกนกคดยอมมความแตกตางกน แตถาวาโดยไตรลกษณแลว ยอมมความเสมอกนทงสงขารทมวญญาณครองและไมมวญญาณครอง ยอมเสมอกนโดยความเปนของไมเทยง ความเปนทกข และความเปนอนตตา สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความเหมอนกน คอ สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความเหมอนกนโดยธรรมชาต คอ ความเปนเพอนทกขเกดแกเจบตาย และทางจตใจเมอม

๑๐ สมภาษณ พระครชยธรรมคต เจาอาวาส วดทะเมนชย เจาคณะต าบลทะเมนชย บานทะเมนชย ต าบลทะเมนชยอ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย.

๖๓

กเลสแลวยอมเปนทกข ไมสบายกายไมสบายใจเชนเดยวกนไมเลอกทรกมกทชง เปนตน อนจจงในไตรลกษณมลกษณะ คอ มลกษณะเปลยนแปลงเรอยของสงทมเหตปจจยปรงแตง คอสงทงปวงทเรยกกนวาโลก หรอสงขารทงโลกและสงขารปรงแตงเปลยนแปลงเรอยตามรปลกษณะของอนจจง ทกขงในไตรลกษณมลกษณะ คอ มลกษณะเปนของทตองทน ทนไดยาก หรอตองทนดวยความตรากตร าในภารกจหนาทการงานในชวตประจ าวน, หรอตองทนในทกขเวทนาเมอตองไดรบความเจบไขไดปวยในความทกขตาง ๆ หรอไดรบความทนเจบใจดวยอ านาจของกเลสทมากระทบหรอมารมเราทางจตใจ ใหเกดความทกข เปนตน อนตตาในไตรลกษณมลกษณะ คอ มลกษณะเปนอนตตา ไมมความเปนตวตน หรอบงคบบญชาไมได ไมมใครสามารถกระท าไวในอ านาจแหงตนได แนวคดเกยวกบการแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณ คอ ถามนษยไดศกษาธรรมะไตรลกษณแตกดบอยางแทจรง รจรงเหนจรง เขาใจจรง มนษยน ามาประยกตใชแบบบรณาการกบชวตประจ าวนไดแนนอน และเกดความสขโดยแทจรง แนวคดในการประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน คอ (๑) คนในสงคมอยาไดประมาทเรองพระไตรลกษณ คออนจจง ทกขง อนตตา น ามาประประยกตใชในชวตประจ าวนอยเรอย ๆ ถาเหนอนจจง ทกขง อนตตา ตามความเปนจรงแลว ชวตกจะสงบสขเยนลงไปไดตลอดเวลาในการศกษาและปฏบต (๒) คนในสงคมตองใชวปสสนากมมฏฐาน พจารณาไตรลกษณ ใหมสมมาทฏฐ มความเหนใหถกตองในเรองของ อนจจง ทกขง อนตตา เมอมปญญาเหนแลว กจะไมยดมนถอมน กปลอยวางอปาทานดบความทกขได ฉะนน คนในสงคมจะดบทกขได จะตองเอาธรรมพระไตรลกษณคอ อนจจง ทกขง อนตตา ไปแกปญหาชวตใหไดในปจจบนจงจะมความสขความเจรญ๑๑

นายจ ารส แกวมจฉา ผใหญบานผไทรนทรหมท ๓ บานไผทรนทร ต าบลผไทรนทร อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย ใหความเหนวา พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนาเถรวาท พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนานน วาดวยลกษณะหรอสภาวะอนเกดขนและมลกษณะเสมอกน คอ ความเปนของไมเทยง ความเปนทกข ความเปนอนตตา สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความแตกตางกน มความแตกตางกนบาง เหมอนกนบาง คอ สรรพสตวไดแกสงทมวญญาณ สวนสรรพสงทวไปนน ไดแก สงทมวญญาณและไมมวญญาณ เกดขนแลวมดบไปเหมอนกน เปนอนตตาไปดวยกนทงนน ไมเลอกใครในโลกน สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความเหมอนกน คอ เหมอนกนตรงทวาทงสรรพสตวทงสรรพสงทงหลายทงปวง เกดขนแลวดบไป มแลวหายไป เปนกฎธรรมดาเหมอนกน เปนอยางนนเอง อนจจงในไตรลกษณมลกษณะ มลกษณะเปนของไมเทยง ไมแนนนอน มความเปลยนแปลงเรอยไปตามเหตตามปจจยทตองอาศยอย ยอมเปลยนแปลงเกดสงใหมเรอยไปอยางไมหยดยง ทงทเปนสงขตธรรมหรอสงขารธรรม ยกเวนอสงขตธรรมหรอวสงขาร ไดแกนพพาน ทกขงในไตรลกษณมลกษณะ คอ สงทเปนทกข เกดขนแลวทนยาก ความคบแคนใจ ความประสบกบสงไมเปนทรกทพอใจเหลานคอความทกข อนตตาในไตรลกษณม

๑๑ สมภาษณ พระมหาปญญาวรวฒน สรภทโท ผศ.ดร. เจาอาวาสวดศรสวสด เจาคณะต าบลแสลงพน บานสเหลยมนอย ต าบลแสลงพน อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย.

๖๔

ลกษณะ คอสงทไมใชตวไมใชตน ไมใชเขาไมใชเรา มลกษณะเปนของไมเทยง ความเปนทกข ความบงคบไมได หรอเปนไปตามเหตปจจย ไมฟงค าขอรองใคร หรอใครเปนเจาของกมได เพราะอนตตาไมมตวไมมตนของใครทงหมดทงสน แนวคดเกยวกบการแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณ คอ ตองมความเหนไตรลกษณอยางถกตองดวยปญญา ดงพระพทธภาษตทพระพทธองคตรสไววา..สตวทงหลายลวงพนทกขทงปวงไดเพราะสมาทานสมมาทฏฐ สมมาทฏฐ แปลวา ความเหนชอบ คอเหนชอบในพระไตรลกษณดวยปญญา เมอมปญญาเหนชอบแลว ยอมจะไมยดมนถอมนดวยอปาทาน ยอมพนจากความทกขแกปญหาชวตได เปนตน แนวคดในการประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน คอ ตองแกดวยการใชปญญาในการแกปญหาชวต หรอแกปญหาดวยอรยมรรคมองค ๘ ประการ ทพระพทธองคทรงตรสไว คอ ๑. สมมาทฏฐ ความเหนถกตอง ๒. สมมาสงกปปะ ความปรารถนาถกตอง ๓. สมมาวาจา การพดจาถกตอง ๔. สมมากมมนตะ การงานถกตอง ๕. สมมาอาชวะ การด ารงชวตถกตอง ๖. สมมาวายามะ ความพยายามถกตอง ๗. สมมาสต ความระลกถกตอง ๘. สมมาสมาธ ความตงใจถกตอง. นคอทางอรมรรคในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน เพอความพนจากทกขและปญหาทจะเกดจากตนเองและบคคลอน เปนตน และตองแกปญหาดวยศล สมาธ ปญญา หรอสมถะและวปสสนากได ของคนในสงคมปจจบน๑๒ พระครจตรธรรมาทร ทปรกษาเจาคณะอ าเภอล าปลายมาศ วดจตคามมชฌมาราม บานโคกกลาง ต าบลโคกกลาง อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย ใหความเหนวา พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนาเถรวาท คอ ไตรลกษณหรอสามญลกษณะ ไดแกลกษณะทเสมอกนแกสงขารทงปวง แจกออกเปน ๓ อยาง คอ (๑) อนจจง ความเปนของไมเทยง (๒) ทกขง ความเปนทกข (๓) อนตตา ความเปนของมใชตวตน ดงมค าทสวดท าวตรเชาอยวา รปง อนจจง รปไมเทยง, เวทนา อนจจา เวทนาไมเทยง, สญญา อนจจา สญญาไมเทยง, สงขารา อนจจา สงขารไมเทยง, วญญาณง อนจจง วญญาณไมเทยง, รปง อนตตา รปไมใชตวตน, เวทนา อนตตา เวทนาไมใชตวตน, สญญา อนตตา สญญาไมใชตวตน, สงขารา อนตตา สงขารไมใชตวตน, วญญาณง อนตตา วญญาณมใชตวตน,สพเพ สงขารา อนจจา สงขารทงหลายทงปวงไมเทยง, สพเพ ธมมา อนตตา ธรรมทงหลายทงปวง มใชตวตน ดงน ในบาลมไดแสดงทกขลกษณะไว เพราะทกขษณะนน นบเขาในอนจจลกษณะ เพราะสงใดไมเทยง สงนนเปนทกข เมอเหนอนจลกษณะแลว ทกขลกษณะกปรากฏเอง สรรพสตวและสรรพสงทงหลาย มความแตกตางกน คอ สรรพสตวนน หมายเอาสตวทงหลายทเกดมาแลวใน

๑๒ นายจ ารส แกวมจฉา ผใหญบานผไทรนทร หมท ๓ บานไผทรนทร ต าบลผไทรนทร อ าเภอ ล าปลายมาศ จงหวดบรรมย.

๖๕

โลกน เฉพาะทมวญญาณ สรรพสงทงหลายนน ไดแกสงของทงหลายทงปวง ทงทมวญญาณและไมมวญญาณ ทงสองอยางนเหมอนกนบางและไมเหมอนกนบาง แลวแตกรรมจ าแนกหรอเปนไปตามเหตปจจย สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความเหมอนกน คอ ทงสรรพสตวและสรรพสง ทงหลายทงทมวญญาณ และไมมวญญาณ เกดขนแลวดบไป มแลวหายไป เกดขนแลวมความแกเจบตายมความทกขทงสน เหมอนกนทงหมด เวนแตผหมดกเลสเปนพระอรหนตเทานน อนจจงในไตรลกษณมลกษณะ คอ เปลยนแปลงของสงขารทงปวง ไดชอวาเปนของไมเทยง เพราะมลกษณะเกดขนในเบองตน มความแปรปรวนในทามกลาง และมความแตกสลายในทสด ทกขงในไตรลกษณมลกษณะ เปนทกขลกษณะ มลกษณะทตองทน หรอทนไดยาก เพราะเปนภาระทตองบรหารประคบประคองอยเปนนจ ทกขลกษณะ คอเครองก าหนดวาเปนทกข มลกษณะทแสดงใหเหนวาเปนทกขนน คอ (๑) ถกการเกดขน และการดบสลายบบคนอยตลอดเวลา (๒) ทนไดยาก หรอคงอยในสภาพเดมไมได (๓) เปนทตงแหงความทกข (๔) แยงตอสข หรอเปนสภาวะทปฏเสธตอสข อนตตาในไตรลกษณมลกษณะ คอ แสดงใหเหนวา มใชตวตนไดแกลกษณะเหลาน คอ (๑) เปนของสญ คอเปนเพยงการประชมเขาขององคประกอบทเปนสวนยอย ๆ ทงหลายวางจากความเปนสตว บคคล ตวตนเราเขาหรอการสมมตเปนตาง ๆ (๒) เปนสภาพหาเจาของมได ไมเปนของใครจรง (๓) ไมอยในอ านาจไมเปนไปตามปรารถนาไมขนตอการบงคบบญชาของใคร ๆ (๔) เปนสภาวธรรมอนเปนไปตามเหตปจจย ขนตอเหตปจจยไมมอยโดยล าพงตวเอง แตเปนโดยสมพนธองอาศยกนอยกบสงอน ๆ (๕) โดยสภาวะของมนเองแยงหรอคานตอความเปนอตตา มแตภาวะทตรงกนขามกบความเปนอตตา แนวคดเกยวกบการแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณ คอ การใช ไตรลกษณแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน วธแกปญหาชวตพระพทธเจาทรงตรสเปนพทธภาษตไววา สมมาทฏฐ สมาทานา สพพง ทกขง อปจจะคง คนทงหลายจะสนปญหาหมดทกขทงปวงไดตองปฏบตตามสมมาทฏฐ หรอเหนดวยปญญาคออนจจง ทกขง อนตตา ตามความเปนจรง แนวคดในการประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน การประยกตใชไตรลกษณแกปญหาชวตตองรหลกในการปฏบต ดงน จะตองเรยนรความเปนจรงทางปญญาทงในแงปรยตในแงปฏบตและในแงของปฏเวธ ดงน ๑. การทบคคลมาเรยนรเรอง อนจจง ทกขง อนตตา อยเสมอหรอปรกษาหารอกนอยเสมอ ๆ เรยกไตรลกษณเรองนวาปรยต เพราะเปนเรองการศกษาเลาเรยน ๒. การมสตส ารวมระวงปฏบตตอสงขารทงปวงใหถกตองตามกฎเกณฑของ อนจจง ทกขง อนตตา เรยกไตรลกษณในเรองนวาการปฏบต เพราะตองปฏบตใหรเทาทนในสงขารทงปวง ๓. เมอปฏบตไดรแจงเหนจรงในไตรลกษณคอ อนจจง ทกขง อนตตา กเปนการบรรล มรรคผล เรยกไตรลกษณในเรองนวาปฏเวธ เพราะรแจงแทงตลอดในธรรมความดบทกขได๑๓

พระครนมตวรธรรม เจาคณะต าบลหนองค บานหนองตาด ต าบลหนองค อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย ใหความเหนวา พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนาเถรวาท คอ ไตรลกษณเรยกอกอยางหนงวาสามญลกษณะ ไดแก อนจจง ความเปนของไมเทยง ทกขง

๑๓ สมภาษณ พระครวจตรธรรมาทร ก าลงศกษาปรชญาดษฎบณฑต ทปรกษาเจาคณะเจา

คณะอ าเภอล าปลายมาศ วดจตคามมชฌมาราม บานโคกกลาง ต าบลโคกกลาง อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย.

๖๖

ความเปนทกข และอนตตา ความเปนของมใชตวตน ทง ๓ ประการน เรยกอกอยางวาธรรมนยาม หรอธรรมฐต เปนธรรมดาอยอยางนน ปรากฏอยอยางนน ทกแผนก ทกกาลเวลา สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความแตกตางกน คอ ความไมเทยงมความแตกตางกน คอสรรพสตวทงหลาย ไมวาจะเปนคนสตว สงของสมบต เพชรนลจนดา ทงรปธรรมและนามธรรมของเราลวนแตเปนของไมเทยงแทแนนอนมการเกดขนในเบองตน แปรปรวนในทามกลาง และแตกสลายในทสด สภาพเดมททนอยไมได ทกขง มใชแตเรองทกขกายใจเทานน แตการทกขกายทกขใจกเปนลกษณะสวนของทกขงและเปนสงขารธรรม มปจจยปรงแตงใหเปนทกข ความไมใชตว ไมใชคน ไมใชสตว ไมใชบคคล ไมใชสงของ เปนเพยงธาตมารวมกน โดยเปนของแขง ของเหลว ของรอน ของเคลอนไหวหรอประกอบดวยธาตทง ๔ มใชตวตน สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความเหมอนกน คอ ไมเหมอนกน พระพทธองคไดตรสสอนไววา ผใดมปญญาพจารณาเหนความเปนจรงรางกายนวา เปนอนจจง ทกขง อนตตา ไมใชตว ไมใชตน ไมนานเพยงชวชางยาหขนกระดกกยงดกวาผมอายยนนานถง ๑๐๐ ป แตไมมปญญาเหนความเปนจรงดงกลาว การเจรญสมถะและวปสสนาอยางงาย ๆ ประจ าวนซงควรท าขนบอย ๆ ใหท าเนองๆ ท าใหมาก ๆ ท าใหจตเปนอารมณอยางนน ไมวาอยในอรยาบถใด ๆ คอไมวายนเดนนงนอน กนกและคดถงความเปนจรง 3 ประการ คอ อนจจง ทกขง อนตตา พระพทธองคทรงตรสวา จตของผนนจะไมหางวปสสนาและเปนผไมหางทางมรรคผลนพพาน อนจจงในไตรลกษณมลกษณะ คอ มลกษณะอาการไมเทยง มลกษณะอาการไมคงท มลกษณะอาการไมยงยน มลกษณะอาการเกดขนแลวเสอมสลาย มลกษณะอาการทแสดงถงความเปนของไมเทยง.เปลยนแปลงเรอย ๆ เปนของอนจจง ทานคดวาทกขงในไตรลกษณมลกษณะ คอ อาการเปนทกขมลกษณะคออาการทถกบบคน มลกษณะอาการทเกดขนและสลายตว มลกษณะอาการทกดดน มลกษณะอาการฝนและขดแยงอยในตวเพราะเปนปจจยทปรงแตงใหมสภาพเปนอยางนน เปลยนแปลงไป จะท าใหคงทสภาพเดมไปไมได อาการทไมสมบรณมความบกพรองอยในตว มลกษณะอาการทแสดงถงความทกขของขนธ อนตตาในไตรลกษณมลกษณะ คอ เปนลกษณะทใหเหนวามใชตวมใชตน โดยสรปมอย ๕ ลกษณะดวยกน คอ ๑. เปนของสญ เปนเพยงการประชมขององคประกอบเปนสวนยอยๆ ๒. เปนสภาพหาเจาของมได ไมเปนของใครจรง ๓. ไมอยในอ านาจ ไมเปนไปตามความปรารถนา ไมขนตอการบงคบบญชาของใคร ๆ ๔. เปนสภาพธรรมเปนไปตามเหตปจจย เปนสงทขนตอเหตปจจย ๕. โดยสภาพของมนเองกแยงหรอคานตอความเปนอตตามแตภาวะทตรงกนขามกบความเปนอตตา ความเปนผมตวมตนเปนเขาเปนเรา เปนตน แนวคดเกยวกบการแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณ คอ สงคมมนษยสมยปจจบนน ไมไดศกษาธรรมโดยตรงอนเนองจากเศรษฐกจไมดของอปโภคบรโภคราคาแพงมากจงท าใหสงคมไมมการศกษาธรรมโดยตรง วธทจะท าใหมนษยไดอาศยหาทางออกเพอใหคนในสงคมมชวตทมความรทสมบรณไดนน จะตองเขาใจในความเปนอยของชวตใหถกตอง จงจะมความสขไดทงไมเบยดเบยนตนเองและบคคลอน แนวคดในการประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวต

๖๗

ของคนในสงคมปจจบน คอ หนทางทจะท าใหสงคมมธรรมไปใชในชวตประจ าวนไดนนจะตองศกษาธรรมะใหเขาใจในเรองพระไตรลกษณ คออนจจง ทกขง อนตตา จงจะรเทาทนกเลส ไมสรางปญหาใหเกดความทกขความเดอดรอนในตนเองและสงคม๑๔ เปนตน นายเจรญ สขวบลย นายกองคการบรหารสวนต าบลโคกกลาง ต าบลโคกกลาง อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย ใหความเหนวา พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนาเถรวาท คอ เปนลกษณะของสงขาร คอความไมเทยง, ความเปนทกข, ความเปนอนตตา. หรอทเรยกวาไตรลกษณ คอ อนจจง ทกขง อนตตานน ตงอยในฐานะเปนหวใจของพระพทธศาสนา ซงเลงไปในความรหรอความจรงในเรองปญญา ในการแกปญหาความดบทกข สามญลกษณะคอสรรพสงทงปวงทอยในโลกน ไมวาจะเปนสงทมชวตหรอไมมชวตกตาม ตวของเราบคคลอน หรอสรรพสตวทงหลายทงมวลทอบตเกดขนมาแลวนน มอนเปนไปตามเหตปจจยเขาสความแตกดบทกรปทกนามเสมอเหมอนกนหมดเชนเดยวกน สรรพสตวและสรรพสงทงหลาย มความแตกตางกน คอ สรรพสตวและสรรพสงทงหลาย มความแตกตางกนอยางไรกตาม เชนบางคนเปนเศรษฐ บางคนเปนคฤหบด บางคนเปนยาจกเขญใจ เปนตน แตมลกษณะอย ๓ อยาง ทมนษย ทก ๆ คน ไมผดแผกตางอะไรกน คอ มเสมอเหมอนกนหมด ใครจะลวงพนไปไมได ตองมลกษณะ ๓ อยางน ประจ าอยเสมอ คอไมเทยง เปนทกข เปนอนตตา สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความเหมอนกน สรรพสตวและสรรพสงทงหลาย มความเหมอนกนตรงท สรรพสตวและสรรพสงเปนสงขารชนดไหนกแลวแต ยอมมลกษณะเสมอกนเปน ๓ อยาง คอ (๑) อนจจตา ความเปนของไมเทยง (๒) ทกขตา ความเปนทกข (๓) อนตตา ความเปนของไมใชตวตน อนจจงในไตรลกษณมลกษณะ คอ มลกษณะเปนของไมเทยง ก าหนดพจารณาได ๓ อยางดวยกนคอ

๑. ก าหนดรไดในทางงาย คอเกดขนในเบองตน และเสอมไปในเบองปลาย เปนตน ๒. ก าหนดรไดในทางละเอยด ดวยความแปรในระหวางเกดและดบ เปนตน ๓. ก าหนดรไดในทางสขม ดวยก าหนดเหนความแปรแหงสงขาร ในชวขณะหนง ๆ คอไมคงทอยนาน เพยงระยะนดเดยวกแปรแลว ทกขงในไตรลกษณมลกษณะ คอ ทกขมลกษณะเจบปวดทรมาน, หรอมสขแลวกยงตองทนเหมอนกน, หรอดแลวนาเกลยด เพราะมการเปลยนแปลงไหลเรอย เปนไปตามเหตปจจย หรอวางอยางนาเกลยด เพราะมนวางจากสาระประโยชนแหงความเปนตวตน ทงหมดนรวมอยในสงทมวญญาณครองและไมมวญญาณครองทงรปธรรมและนามธรรมทงหมดทงสนดวยกนทงนน อนตตาในไตรลกษณมลกษณะ คอ มลกษณะดงทพระพทธองคทรงแสดงในอนตตลกษณสตรวา ถาปญจขนธจกเปนอนตตาแลวไซร ปญจขนธไมพงเปนไปเพออาพาธ และจะไมพงไดในปญจขนธตามปรารถนาวา ขอปญจขนธของเราจงเปนอยางนเถด อยาได เปนอยางนนเลย เหตใดปญจขนธนเปนอนตตา เหตนนปญจขนธจงเปนไปเพออาพาธ และไมไดในปญจขนธตามความปรารถนาอยางนน แนวคดเกยวกบการแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณ คอ ตอง

๑๔ สมภาษณ พระครนมตวรธรรม เจาคณะต าบลหนองค บานหนองตาด ต าบลหนองค อ าเภอ ล าปลายมาศ จงหวดบรรมย.

๖๘

พจารณาดวยปญญาใหเหนวา สงขารทงปวงไมเทยง สงขารทงปวงเปนทกข และธรรมทงปวงเปนอนตตา เมอพจารณาเหนอยางน ยอมเกดปญญาแกปญหาชวตตามไตรลกษณคอ อนจจง ทกขง อนตตา กจะไมระเหลงหลงใน รป เสยง กลน รส โผฏฐพพะและธรรมารมณ อนตงอยในความไมประมาทในชวตยอมมความสงบสข และแนวคดในการประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน ตองใชปญญาพจารณาความจรงของชวต คอ ชวตจรงตองแก ตองเจบ ตองตาย เสมอหนากน ทกรปทกนามไมมใครทจะหลกหนไดเลย ถาคนรความจรงแลวจะไมมความทกขไปตามนน เพราะมปญญาเหนจรงของชวตคอตองแกตองเจบตองตาย เปนเชนนนเอง ทงทางรางกายและทางจตใจ เมอมปญญาอยางนจตใจกบรสทธสนปญหาทงแกตนเองและบคคลอน๑๕ เปนตน

นายสมร พนจดวง นายกองคการบรหารสวนต าบลผไทรนทร บานสชวา ต าบล ผไทรนทร อ าเภอล าปลายศ จงหวดบรรมย ใหความเหนวา พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนาเถรวาท หมายถง สามญลกษณะหรอลกษณะทเสมอกนหรอขอก าหนดหรอสงท ทมประจ าอยในตวของสงขารทงปวงเปนธรรมทพระพทธเจาไดตรสร ๓ อยาง ไดแก (๑) อนจจตา อาการไมเทยง อาการไมคงท (๒) ทกขตา อาการเปนทกข (๓) อนตตตา อาการเปนของไมใชตวตน สรรพสตวและสรรพสงทงหลาย มความแตกตางกน คอ มความแตกตางไมเทยงธรรมยงยนในโลกใบน สรรพสตว การเกด, แก, เจบ, ตาย, ของสรรพสตวทเทยงแทเชนกน สรรพสงการไดมาทไมยงยนในชวตกตองมวนหมดไปเชนกน สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความเหมอนกน คอ ถาคดด ท าด พดด ชวตกเปนสขเหมอนกน พระพทธศาสนาสอนใหทกคนเปนคนด และไมเทยงตลอดกาลเวลา ถามเกดกดบได อนจจงในไตรลกษณมลกษณะ คอ ไมเทยง มการแปรเปลยนไปเปนธรรมดา ทกขงในไตรลกษณมลกษณะ คอ มอาการเปนทกข อาการทถกบบคนดวยการเกดขนและสลายตว อาการ ทกดดน อาการฝนและขดแยงอย ในตว เพราะปจจบนปรงแตงใหมสภาพเปนอยอยางนน เปลยนแปลงไป จะท าใหคงอยในสภาพนนไมได อาการทไมสมบรณ มความบกพรองอยในตว อาการทแสดงถงความเปนทกขของขนธ และอนตตาในไตรลกษณมลกษณะ คอ อาการของอนตตา อาการของสงทไมใชตวตน อาการทไมมตวตน อาการทแสดงถงไมใชใคร ไมอยในอ านาจควบคมของใคร อาการทแสดงถงไมมตวตนทแทจรงของมนเองอาการทแสดงถงความไมมอ านาจแทจรงในตวเลย อาการทแสดงถงความตงอยแตไรสมรรถภาพโดยสนเชง ไมมอ านาจก าลงอะไร ตองอาศยสงทพ งพงอน ๆ มากมายจงมขนได แนวคดเกยวกบการแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณ คอ การเปนตวตนของตวเองไมปดกนชวตของตวตนเอง การท าอะไรใหเปนคนด คดกอนท าและจะไมเกดปญหาตามมาตองมสตในตวตนตลอดเวลา และชวตไมยงยนท าอะไรควรมสตและไมประมาทในการด ารงชวต และแนวคดในการประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน คอการใชชวตปจจบนคนไทยเปลยนแปลงมากควรน าหลกศาสนาพทธมาใชในชวตประจ าวนจะท าใหคนทกคนเดนทางมาจดหมายและอยในเสนทางทเราเดน ท าอยางไรใหชวตเราดขน และเปลยนแปลง

๑๕ สมภาษณ นายเจรญ สขวบลย นายกองคการบรหารสวนต าบลโคกกลาง ต าบลโคกกลาง อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย.

๖๙

จะตองมลกษณะ 3 อยางดวยกน คอ อนจจง ทกขง อนตตา ชวตของคนเรา กจะมความสข และการทคนเราจะมไตรลกษณอยางเดยวกไมได เราดดแปลงชวตใหมนเปนไปตามธรรมชาต และน าหลกไตรลกษณมาใชในชวตของเราในการใชชวตประจ าทกวน และมความเมตตากรณาตอสรรพสตวและสรรพสงทงหลายดวย พรอมมฆนะคอสงทเนองกนอย และกบปจจยของธรรมทรวมกนเกดอยนน เปนกฎธรรมชาตเปนธรรมดาของเหตพรอมมลกไมมใครไปหามไมใหผลเกดได๑๖

นายสมจตร ทองเชด ก านนต าบลผไทรนทร บานผไทรนทรพฒนา หมท ๑๙ ต าบล ผไทรนทร อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย ใหความเหนวา พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนาเถรวาท ค าวา ไตรลกษณ ไดแกความไมเทยงของสงขาร เพราะมอาการเปลยนแปลงประจ านามรปเบญจขนธ เปนไปตามเกณฑสามญลกษณะ ๓ อยาง คอ (๑) อนจจตา เปลยนสภาพอยทกขณะ คงทเพยงชวคร ไมยงยน ไมคงทนถาวร, (๒) ทกขตา ธรรมชาตปรงแตงคบกนเขาไว เจบปวดบบคนดวยโรครายแสนทนไดยาก, (๓) อนตตตา เปนไปตามเหต ปจจย ฝนความปรารถนา เหนออ านาจผเปนเจาของสญสลายไปเอง สรรพสตวและสรรพสงทงหลาย มความแตกตางกน คอ เหนวาสรรพสตวและสรรพสงทงหลาย มความแตกตางกน ในโลกนยอมมลกษณะเสมอเหมอนกนทงหมดในรปแบบของสามญลกษณะทงสงทมวญญาณครองและสงทไมมวญญาณครองยอมตกอยในกฎของอนจจงทกขงอนตตา มการเกดขนในเบองตน แปรปรวนในทามกลางและมความแตกสลายในทสดสรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความเหมอนกน คอ สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความเหมอนกนในสามญลกษณะในฐานะเปนลกษณะรวม ทมแกสงทงหลายเปนสามญเสมอเหมอนกน คอทกสงทเปนสงขตะเปนสงขารลวนไมเทยง คงทนอยมไดเสมอเหมอนกนทงหมด ทกอยางทเปนธรรม ไมวาสงขตะคอสงขารหรออสงขตะคอวสงขารกลวนมใชตวตน ไมเปนอตตาเสมอกนทงสน อนจจงในไตรลกษณมลกษณะ คอ อนจจงในไตรลกษณมลกษณะไมเทยงสงทงหลายทวไปมอยในรปของกระแสทประกอบดวยปจจยตาง ๆ อนสมพนธเนองอาศยกนเกดดบสบตอกนไปอยตลอดเวลาไมขาดสาย จงเปนภาวะทไมเทยงอยอยางนเปนตน และทกขงในไตรลกษณมลกษณะ ทกขงในไตรลกษณ แปลวาทนยากหรอดแลวนาระอาใจ หรอวางอยางนาเกลยด ซงมลกษณะแหงความเปนทกขแฝงอยในลกษณะแหงความไมเทยงแหงอนจจง ๆ หมายถงการเปลยนแปลงเรอย ๆ ทกขงมลกษณะแหงความทนทรมานหรอท าความทกขใหเกดขนแกผทเขาไปยดถอ คอสงใดไมเทยง สงนนยอมเปนทกข อนตตาในไตรลกษณมลกษณะ คอ มลกษณะไมใชตวไมใชตน เปนเพยงธรรมชาตลวน ๆ หมนไปตามเหตและปจจยอยเนองนจ คอ มลกษณะใหรสกวา สงทเรยกวาตวตนนนไมมจรง มความเปนเพยงไมรและส าคญผด ยดถอวาตววาตนขน เกดไดเองตามธรรมชาตของสงทมชวตชนดหนงเทานน

๑๖ สมภาษณ นายสมร พนจดวง นายกองคการบรหารสวนต าบลผไทรนทรบานสชวา ต าบล ผไทรนทร อ าเภอล าปลายศ จงหวดบรรมย.

๗๐

แนวคดเกยวกบการแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณ มแนวคดเกยวกบไตรลกษณ คอ การเหนสงทงหลายทงปวงตามทเปนจรง คอ อนจจง ทกขง อนตตา จนไมเกดความยดมนถอมนในสงใดสงหนงใหมความทกข และมแนวคดในการประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน คอ ประยกตธรรมไตรลกษณใช ดงน ๑. ใชปญญาพจารณาสงขารในความเทยง เพอบรรเทาในความไมมโรคเสยได ๒. ใชปญญาพจารณาสงขารในความเปนทกข เพอบรรเทาความยดถอในขนธ ๕ ๓. ใชปญญาพจารณาสงขารในความเปนอนตตา เพอบรรเทาความไมมตวตน๑๗ นายเจรญ เผอกมะหงษ ผ ใหญบานโคกงวใหม หมท ๑๖ บานโคกงวใหม ต าบล ผไทรนทร อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย ใหความหมายวา พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะ ในพระพทธศาสนาเถรวาท ค าวา ไตรลกษณเปนธรรมะทท าใหเปนพระอรยะ แปลวา ลกษณะ ๓ ประการ หมายถง สามญลกษณะคอกฎธรรมดาของสรรพสงทงปวง เถรวาทในทนหมายถงพระเถระผทรกษาธรรมวนย นบแตปฐมสงคายนาครงแรกในพทธศาสนา มพระอรหนตเถระ ๕๐๐ รป รวบรวมธรรมค าสงสอนแบบแผนไว เมอ ๓ เดอน หลงพระพทธเจาปรนพพาน สรรพสตวและสรรพสงทงหลาย มความแตกตางกน คอ มนษยเปนสตวทประเสรฐเพราะมคณธรรม ถาขาดคณธรรมแลว กไมแตกตางอะไรไปจากสตว หรออาจจะต ากวาสตว เพราะสตวมขอบเขตตามสญชาตญาณเทานน สวนมนษยหรอคนนนมกเลส โลภ โกรธ หลง เปนตน หรอถาขาดธรรมะแลวยอมต ากวาสตวทวไป สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความเหมอนกน คอ สรรพสตวเปนหนงในองคประกอบแตละประเภทมความพเศษในตวเองกตาม และจากสาเหตนเองทท าใหสงนนมความพเศษกวาสงอน บรรดาสรรพสตวทงหลาย เนองจากมชวตของความเปนสตวอยในตว ถาสมมตวาเราจะตงสมมตฐานวาสตวไมมชวตมนกไมแตกตางอะไรไปจากสภาพกอนหนาทจะเปนสตว หรออาจกลาวอกนยหนง คอสตวไมไดเกดขนมาบนโลกเลย อนจจงในไตรลกษณมลกษณะ คอ ความไมเทยงแหงสงขาร มความหมายวาสงทงหลาย มลกษณะการเปลยนแปลงเสมอไป ไมมลกษณะอนใดทจะท าใหเรายดถอไดวา เปนตวเราของเรา ในบรรดาสรรพสตว ทกขงในไตรลกษณมลกษณะ คอ ความทกข ความตงอยในสภาพเดมไมไดเคลอนทอยเรอยๆ ค าวา ตงอยในสภาพเดมไมไดนน หมายความวา ทนยากทจะอยกบมนกอยไมได เชนคนเราเมอโตขนเปนหนมสาวกยากทจะหยดอยแคนน ไมอยากแก แตกหยดไมได การทหยดไมไดนคอทกขง อนตตาในไตรลกษณมลกษณะ คอ ไมใชตวตน มความหมายวา ไมมลกษณะอนใดทจะท าใหเรายดถอไดวามนเปนตวเราของเรา ธรรมชาตของทกสรรพสง คอมการเกดขนตงอยและดบไป ตามธรรมชาตของสตวโลกทงมวล แนวคดเกยวกบการแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณ คอ ไตรลกษณในชวตประจ าวนคอทกขง หมายถงความทกขหรอวาการทตองทนทกขอยหรอทนอยในสภาวะเดมไมไดถาเขาใจเรองไตรลกษณแลวจะแกปญหาชวตไดอยางมากหมาย หลกค าสอนของพระพทธเจา ไตรลกษณตามหลกพทธธรรม เบองตนทวา วธการคดและการปฏบต เพอแกปญหาชวตอยางมระบบนนทานใหก าหนดพจารณาด ก าหนดร ๓ ประการคอ อนจจง ความไมเทยง ทกขง ความเปนทกข

๑๗ สมภาษณ นายสมจตร ทองเชด ก านนต าบลผไทรนทร บานผไทรนทรพฒนาหมท 19

ต าบลผไทรนทร อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย.

๗๑

อนตตา ความไมมตวตน และแนวคดในการประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน คอ หากเขาใจเรองไตรลกษณแลว จะแกปญหาชวตไดอยางมากมายและใชหลกไตรลกษณในการฝกอบรม ขดเกลาจตใจของตนเอง อนจจงคอความไมเทยง ไมคงอยมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา เปนธรรมดาของสงมชวตจงมความรสก มนษยจะประสบความส าเรจในชวตไดนนจะตองมหลกจรยธรรมในการครองชวตในปจจบน พระพทธเจาไดสอนหลกเพอการด ารงชวตทดของตวเราและชมชนดวยหลกไตรลกษณหรอหลกสามคคธรรม๑๘ เปนตน นายทองเปลว เขอนค า อาจารยเกษตรศาสตร บานผไทรนทร หมท ๓ ต าบลผไทรนทร อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย ใหความหมายวา พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนาเถรวาท คอ เปนของไมเทยงและเปนของธรรมชาต สรรพสตวและสรรพสงทงหลาย มความแตกตางกน คอ มความแตกตางกนเปนคนดหรอเปนคนชว สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความเหมอนกน เพราะอยในกฎหมายบานเมองเหมอนกนกฎหมายบานเมองนน เกยวกบคนจะรหรอไมรกตาม เมอผดกด าเนนการไปตามนน ไตรลกษณกเปนกฎธรรมชาตอยางนน อนจจงในไตรลกษณมลกษณะเปนของไมเทยงไมยงยน ทกขงในไตรลกษณมลกษณะ มลกษณะเปนทกข ทงทกขภายในและภายนอก และอนตตาในไตรลกษณมลกษณะเปนเปนของไมใชตวตน ซงแนวคดเกยวกบการแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณ คอ วธแกปญหาสงคมคอตองมสตและปญญาตามหลกธรรมไตรลกษณ และแนวคดในการประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน อยหลกธรรมอยาประมาทในชวตและมสตปญญาตามหลกธรรมในการด าเนนชวต เหนไตรลกษณอยางถกตองแทจรง อยาประมาทมสตและปญญาในความรอบรอยตลอดเวลา๑๙

นายพล วจตรศกด ผใหญบานโนนศลาหมท ๑๘ บานโนนศลา ต าบลผไทรนทร อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย ใหความหมายวา พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนาเถรวาท ค าวา ไตรลกษณในทางพระพทธศาสนาเปนค าสงสอน ๓ อยาง ของสรรพสงทงปวง คอสงขารทงหลายทงปวงไมเทยง สงขารทงหลายทงปวงเปนทกข สงขารทงหลายทงปวงเปนอนตตา เมอเหนดวยปญญายอมเบอหนายในทกข นนคอทางแหงความหมดจดบรสทธ สรรพสตวและสรรพสงทงหลาย ไมแตกตางกนโดยสภาพ คอ อนจจง ทกขง อนตตา แตมนษยเปนสตวทประเสรฐเพราะมคณธรรม สรรพสตวทงหลายตองแตกสลายไปตามกาลเวลาเปนธรรมดานนเอง สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความเหมอนกน คอ เหมอนกนทสรรพสตวและสรรพสงทเกดมาตองแตกดบเหมอนกนอนจจงในไตรลกษณมลกษณะ คอ มลกษณะเกดแกเจบตายหรอไมเทยง ทกขงในไตรลกษณมลกษณะ คอ ความทกข ความตงอยในสภาพเดมไมไดหรอทนทกขทรมานอย และอนตตาในไตรลกษณมลกษณะ คอ อนตตา อาการทไมใชตวตน อาการทไมมตวตนหรอไมมตวยนโรงอย แนวคดเกยวกบการแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณ คอ ใหมสตเขาไปในความสงบนน มธรรมเปนท พง ใหคนในชาตเขาถงนพพาน และแนวคดในการประยกตหลก

๑๘ สมภาษณ นายเจรญ เผอกมะหงษ ผใหญบานโคกงวใหม หมท 16 บานโคกงวใหม ต าบล ผไทรนทร อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย. ๑๙ สมภาษณ นายทองเปลว เขอนค า อาจารยเกษตรศาสตร บานผไทรนทร หมท 3 ต าบล ผไทรนทร อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย.

๗๒

ไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน คอ คดวาคนตองแก ตองเจบ ตองตาย แลวไมประมาทปฏบตตดกเลสคอการออกจากความทกข ซงกเลสเปนเครองมอยในสนดานสตวโลก เมอบคคลรความจรงของกเลสแลว แกปญหาใหถกจด ยอมพนจากปญหาคอความทกขได อยากใหคนเรารกและรใหอภยซงกนและกนโดยเอาธรรมมาประพฤตปฏบตตามค าสงสอนของพระสมมาสมพทธเจา ถาประเทศไทยท าไดประเทศไทยกจะมความสขเจรญ๒๐ นายบญรอด โกเลอน ผชวยผใหญบาน บานผไทรนทรพฒนา หมท ๑๙ ต าบลผไทรนทร อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย ใหความหมายวา พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนาเถรวาท คอ ลกษณะ ๓ ประการ แหงสงขารธรรมทงหลาย (๑) อนจจตา ความเปนของไมเทยง (๒) ทกขตา ความเปนทกข (๓) อนตตา ความเปนองไมใชตน ทกสงทกอยาง จะตองอยภายใตกฎลกษณะ ๓ อยางอนเดยวกน มความสมพนธและผกพนกนเหมอนเชอกสามเกลยว สรรพสตวและสรรพสงทงหลาย มความแตกตางกน คอ สรรพสตวและสรรพสงทงหลาย มความรสกรอนหนาว กลว เจบ มการสบพนธเหมอนกน แตมความแตกตางกน ตรงทวา มธรรมในใจ และมหรความละอายและความกลวบาป ถาคนไหนมความรสกวากลวบาปกรรม ไดชอวา จตใจสงกว าคนธรรมดาหรอสงกวาสตวทวไป สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความเหมอนกน คอ มความเหมอนกนดวยเปนของไมเทยง เปนทกข และเปนอนตตา อนจจงในไตรลกษณมลกษณะ คอ มลกษณะความไมเทยง ทวามนไมเทยง คอมนแปรไป มนเปลยนไป มนไมอยอยางเดม มนเปนอยางนน แลวมาเปนอยางน แลวกมาเปนอยางโนน แลวกเปนอยางโนนอกตอไป อาการอยางนแหละเรยกวาอนจจง ทกขง ในไตรลกษณมลกษณะ คอ มลกษณะ ทนอยไมได มนตองเคลอนคลอยไปทกขณะ เอาไวไมอย อาการไมอาจคงทอยไดเรยกวาทกขไตรลกษณ และอนตตาในไตรลกษณมลกษณะ คอ พจารณาใหเหนความจรงวา สรรพสงทงปวงไมใชเรา และไมใชของเรา อนตตา แปลว าไมใชตน คอไมอยในอ านาจบงคบบญชาของใครได แนวคดเกยวกบการแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณ คอ คนเราเกดมาตองมธรรม หมายถงหนาททคนประเภทตาง ๆ จะพงปฏบตดวยตนเอง และปฏบตตอกนและกน เชนฆราวาสธรรม ส าหรบผอยครองเรอน และความดทควรท าใหเกดในตน เชน มเมตตา ไมตรจต ความสงสาร ความรจกบญคณ ความสามคค ความยตธรรม เปนตน แนวคดในการประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน คอ มความขยนขนแขงในการแสวงหาทรพยโดยทางสจรต รจกรกษาทรพยทไดมาแลวใหคงอย เพอจะไดใชประโยชนในคราวจ าเปน รจกคบเพอนฝงทดงาม เพราะเพอนมสวนอยางส าคญในการสรางหรอท าลายฐานะ รจกครองชพตามสมควรแกฐานะ ไมใหฟมเฟอยเกนไป ควรสนใจไตรลกษณศกษาหาความรใหมากๆ ไดรบประโยชนในทางธรรม๒๑ นายประคอง วจตรศกดผใหญบานโคกงว หมท ๑๑ บานโคกงว ต าบลผไทรนทร อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย ใหความเหนวา พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนาเถร

๒๐ สมภาษณ นายพล วจตรศกด ผใหญบานโนนศลาหมท 18 บานโนนศลา ต าบลผไทรนทร อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย. ๒๑ สมภาษณนายบญรอด โกเลอน ผชวยผใหญบาน ผไทรนทรพฒนา หมท 19 ต าบลผไทรนทร อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย.

๗๓

วาท พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนาเถรวาทนน คอ สภาวะธรรมอนปจจยปรงแตง ไดแกสงขารทงหลาย เมอเกดขนแลวกแปรสภาพเหมอนกนหมด คอ เกด แก เจบ ตายดวยกนทงหมดทงสน สรรพสตวและสรรพสงทงหลาย มความแตกตางกน คอ มความแตกตางกนบาง เหมอนกนบาง เชน สรรพสตวเปนสตวทมวญญาณ แตสรรพสงทงหลายทงปวงนน ไดแกสงทมวญญาณและไมมวญญาณ สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความเหมอนกน คอ เหมอนกนคอสรรพสตวและสรรพสงนนๆ เกดขนแลว เกด แก เจบ ตายไปเหมอนกนทงหมดทงสน อนจจงในไตรลกษณมลกษณะ คอ ความไมเทยง ของสงขารทงปวง ทงของทมวญญาณและไมมวญญาณ ลวนแลวแตเปนอนจจง ทกขงในไตรลกษณมลกษณะ คอ สงขารทงหลายทงทมวญญาณและไมมมวญญาณเปนทกขตองทนอยหรอทนยาก เกดแลวตองแกเจบตายไป และอนตตาในไตรลกษณมลกษณะ คอ เปนของไมใชตวไมใชตน ไมควรถอวาเราวาของเรา วาตววาตนของเรา

แนวคดเกยวกบการแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณ คอ สงทจะตองแกปญหาชวตของคนในสงคม ตามแนวทางไตรลกษณะนนคอ จะตองแกดวยการพจารณาสงขารวาเราเกดมาแลว จะตองประสบทกคนคอความไมเทยง มการเกดแกเจบตาย ดวยกนทงหมดทงสน และแนวคดในการประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน คอ ควรทจะตองประยกตใชหลกธรรมไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน คอน าหลกธรรมไตรลกษณไปแกปญหา เมอมความทกขในชวตประจ าวนได เพราะทกชวตเมอมปญหา ยอมเอาไตรลกษณไปแกปญหาชวตของคนใหมความเปนปรกตสขในชวตประจ าวนได ซงในพระพทธศาสนามหลกสจธรรมหรอค าสอนทส าคญส าหรบพทธศาสนกชนอยเปนจ านวนมาก โดยไตรลกษณเปนหลกค าสอนทส าคญประการหนงทมงใหระลกถงความเปนปกตธรรมดาของสรรพสงบนโลก สอดรบกบค าวาเกดขน ตงอย และดบไป เปนอาการสามญของทกสรรพสงทงนามธรรมและรปธรรมทงหมดทงสน๒๒ นายผาย สรอยสระกลาง เกษตรกรดเดน สาขาปราชญเกษตรกรของแผนดน บานสระคณ ต าบลโคกลาม อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย สรรพสตวและสรรพสงทงหลาย มความแตกตางกน คอ หลกค าสอนในทางพระพทธศาสนาเรองไตรลกษณหรอสามญลกษณ เปนทฤษฎทวไปกลาวถงเรองเกยวกบความทกข หมายถง ลกษณะสงทเสมอกนทวไปแกสงขารทงปวง มความเสอมเปลยนแปลงไปอยเสมอเรยกวาอนจลกษณะ, มลกษณะการทนทกขทรมานหรอความล าบากเรยกวาทกขลกษณะและมลกษณะแหงความไมเปนตวของตวหรอเปนตวของใครอน เรยกวา อนตตลกษณะซงเรยกรวมๆ วา ไตรลกษณหรอสามญลกษณะคอลกษณะสงทเสมอกนแกสงขารทงปวง สรรพสตวและสรรพสงทงหลาย มความแตกตางกน คอ สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความแตกตางกน คอ มลกษณะตางกนเปนธรรมดา คอ บางคนเปนเศรษฐ, บางคนเปนคฤหบด,บางคนเปนคนเขญใจ, บางคนมวาสนามาก, บางคนมวาสนานอย, เปนตน แตอกทางหนงมลกษณะทเสมอกนแกสงขารทงปวงนนกเพราะอนจจงความเปนของไมเทยง ทกขงความเปนทกข และอนตตาความเปนของมใชตวตน สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความเหมอนกน คอ ไมมใครลวงพนไปไดในลกษณะทง

๒๒ สมภาษณ นายประคอง วจตรศกด ผใหญบานโคกงว หมท 11 บานโคกงว ต าบลผไทรนทร อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย.

๗๔

๓ อยาง คอ ไมเทยงเปนทกข เปนอนตตา คอเปนของแปรปรวนเปลยนแปลงสภาพไปเรอย ๆ ไมคงท ทกขลกษณะ คอ แสดงใหเหนวาเปนทกข คอ ทนไดยากหรอคงอยสภาพไมได และอนตลกษณะเปนของทมใชตวตน คอ หาเจาของมไดเลย อนจจงในไตรลกษณมลกษณะ คอ ความไมเทยง เพราะมความเกดขนในเบองตน มความแปรปรวนในทามกลาง และมความแตกสลายในทสด ไมวาสตวมชวตและไมมชวต เปนตน ทกขงในไตรลกษณมลกษณะ คอ ความเปนทกข เพราะเปนภาระทตองบรการรกษาประคบประคองอย เปนนตย หรอเพราะเหตปจจยทงปวงแตงใหมความเปนอยางนน เปลยนแปลงไปจะท าใหคงทอยในสภาพนนไมไดอาการทไมสมบรณมความบกพรองอยในตว อาการทแสดงถงความเปนทกขของมนนเปนตน เปนลกษณะของทกขง และอนตตาในไตรลกษณมลกษณะ คอ ความเปนของมใชตวตน สงขารเหลานนไมเทยง เปนทกข เปนไปตามธรรมดา ไมใชตวตนของใครไมอยในอ านาจควบคมของใคร ไมมตวตนทแทจรงของมนเองลวนแลวแตเปนอนตตา แนวคดเกยวกบการแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณ คอ แกปญหาชวตตามไตรลกษณ คอวาพระพทธเจาจะเกดขนหรอไมเกดขนกตาม เชนเดยวกน ผปฏบตจะตองสนใจในความจรงขอนใหมากทสด หรออกอยางหนงวา เมอมปญญาเหนสงขารทงปวงไมเทยง เปนทกขและธรรมทงปวงเปนอนตตาแลวกจะเกดความเบอหนายในสงทเปนทกข คอ สงทไมเทยง วาเทยง คอสงทเปนทกขวาเปนสข คอ สงทเปนอนตตาวาเปนอตตา เมอมปญญาเหนอยางนกจะถงซง พระนพพาน ความดบทกขไดแนวคดในการประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน ในการแกปญหาชวตคอใชหลกไตรสกขา คอศล สมาธ ปญญาในการแกปญหาชวตในสงคมปจจบน คอ แกชวตไมใหวนวายในสงคม สมาธแกปญหาชวตคน ใหเกดความสงบไมสรางปญหา ปญญาแกความเหนผด ใหเกดความเหนตรงตามความจรงของสงขาร และการปฏบตธรรมหรอปญหาของมนษยไมเกนไปจากธรรม ๕ ประการ หรอเบญจศล ๕ ประการ การทมนษยหรอคนเรามปญหาทกปญหา กเพราะขาดการปฏบตในศลธรรม ปญหาของตนและสงคมจ งเกดความวนวายไมม ทสนสด๒๓

นายค าเดอง ภาษ ประธานเครอขายปราชญชาวบาน บานเลขท ๔๐ หมท ๘ บานโนน เขวา ต าบลหวฝาย อ าเภอแคนดง จงหวดบรรมย ใหความเหนวา พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนาเถรวาท คอ ไตรลกษณหรอสามญลกษณะน มพระพทธพจนแสดงหลกไวในรปของกฎของธรรมชาตวา ตถาคต (พระพทธเจา) ทงหลาย จะอบตหรอไมกตาม ธาต (หลก) นนกด ารงอย เปนธรรมฐต เปนธรรมนยามวา (๑) สงขารทงปวงไมเทยง (๒) สงขารทงปวงเปนทกข (๓) ธรรมทงปวงเปนอนตตา ตถาคตตรสร เขาถงหลกนนแลว จงบอก แสดง วางเปนแบบ ตงเปนหลก เปดเผย แจกแจง ท าใหเขาใจงายวา สงขารทงปวงไมเทยง, สงขารทงปวงเปนทกข, และธรรมทงปวง เปนอนตตา สรรพสตวและสรรพสงทงหลาย มความแตกตางกน คอ สรรพสตว หมายถงสตวทมชวต, สรรพสง หมาถงสงทไมมชวต รวมทงสตวทมวญญาณครองและไมมวญญาณครอง มรปพรรณสณฐานแตกตางกนในเรองกรรมจ าแนก แตมทางทเสมอกนอกทางหนงคอตกอยในไตรลกษณะทง ๓ ประการ อนไดแก อนจจง ความเปนของไมเทยง ทกขง ความเปนทกข และอนตตา ความเปนของมใชตวตน

๒๓ สมภาษณ นายผาย สรอยสระกลาง เกษตรกรดเดน สาขาปราชญเกษตรกรของแผนดน

บานสระคณ ต าบลโคกลาม อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย.

๗๕

สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความเหมอนกน ค าวา สรรพสตวและสรรพสง รวมทงสองอยางนเรยกวา สงขาร หรอกลาวถงไตรลกษณะ หมายถงสภาวะทถกปรงแตง คอสภาวะทเกดจากเหตปจจยปรงแตงขนทกอยาง ประดาม ไมวาจะเปนรปธรรมหรอนามธรรมกตาม เปนตน รางกายหรจตใจ กตาม มชวตหรอไมมชวตกตาม อยในจตใจหรอเปนว ตถภายนอกกตาม เรยกอกอยางหน งวา สงขตธรรม คอ ทกสงทกอยางเสมอเหมอนกนใน ค าวา สงขาร คอ สงทถกปรงแตง เวนแต พระนพพานเทานน อนจจงในไตรลกษณมลกษณะ คอ อนจจงในไตรลกษณมลกษณะความไมเทยง ตงอยและดบไป ของสงทงหลาย จงถงสวนยอยทละเอยดทสด ทงฝายรปธรรมและนามธรรม ความไมเทยงของสวนยอยตาง ๆ เมอปรากฏเปนผลรวมออกมาแกสวนใหญทมนษยพอสงเกตเหนได กเรยกกนวาความเปลยนแปลง ซงท าใหเกดความเขาใจหรอรสกเหมอนกบวาสงตาง ๆ เหลานน มตวมตนของมน ซงเดมมสภาพเปนอยางหนง และบดนตวตนอนนนเองไดเปลยนแปรรปไปเปนอกอยางหนง ทกขงในไตรลกษณมลกษณะ คอ ทอยไดยาก หรอทนไดยาก ทงทเปนอปาทนนกสงขารและอนปาทนนกสงขาร เชนสตวมชวต คอรางกายนม เยน, รอน, หว กระหาย ปวด อจจาระเบยดเบยนอยเสมอ หนาวกตองหมผา หวกตองบรโภคอาหาร เปนตน อกอยางหนง เชน ความประจวบกบคนหรอสงของอนไมเปนทรกใคร, ความพลดพรากจากคนหรอส งอนเปนทรกใคร, ความปรารถนาไมสมหวง ความยากจน ความเสอมลาภ ยศ ถกนนทา เหลาน ลวนแตเปนทกขทงนน และตองประจวบอนตรายตาง ๆ มโรคภยไขเจบ เปนตน อนตตาในไตรลกษณมลกษณะ คอ อนตตาในไตรลกษณมลกษณะเปนของมใชตวตน คอไมเปนไปตามใจหวง คอเมอตงขนแลว บงคบบญชาไมได หรอเมอประจวบกบอนตรายตาง ๆ เชนโรคภยเปนตนเขาแลว เราจะบงคบวา เราอยาไดเปนอยางนเลย ยอมไมเปนไปตามบงคบนน เมอประสบกบเหตการณตาง ๆ ทไมนาปรารถนา เราจะบญชาวา อยาเปนอยางนนเลย ยอมไมเปนไปตามบญชานน

แนวคดเกยวกบการแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณ คอ ตองก าหนดใชปญญาพจารณาตามอาการ ๓ อยาง คอ ความทสงขารไมใชตวตน ตองประกอบดวยปญญาใชโยนโสมนสการ ท าไวในใจโดยอบายอนแยบคาย ก าหนดรเชนนจงแกปญหาชวตของคนตามทางพระไตรลกษณได และแนวคดในการประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน ในการประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคม คอตองมปญญาโดยกฎเกณฑในการปฏบต คอ (๑) กฎเกณฑทเรยกวาปญญา คอ รเองเหนเอง และตองรตามความเปนจรงสามารถดบทกขได (๒) กฎเกณฑทเรยกวาปญญา คอ ไดรบค าสอนหรอไดยนไดฟงมา และท าใหแจงในสวนทจะดบทกขได (๓) กฎเกณฑแหงการใชปญญา คอ ตองใชคกบสตและสมาธ และตองใชใหถกตองตามกาละเทสะ บคคล สถานท๒๔ ฯลฯ

นายไพรตน ชนศร ศนยการเรยนรชมชน บานแสงจนทร บานเลขท ๙๙ หมท ๗ บานแสงจนทร ต าบลสนามชย อ าเภอสะตก จงหวดบรรมย ใหความเหนวา พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะ

๒๔ สมภาษณนายค าเดอง ภาษ ประธานเครอขายปราชญชาวบาน บานเลขท 40 หมท 8

บานโนนเขวา ต าบลหวฝาย อ าเภอแคนดง จงหวดบรรมย

๗๖

ในพระพทธศาสนาเถรวาท ค าวา พระไตรลกษณ ไดแก ลกษณะ ๓ ประการ คอ อนจจง ทกขง และอนตตา ทคนเหนไตรลกษณไดยากนน เพราะมสงทปดบงไว คอ (๑) สนตตปดบง อนจจตา (๒) อรยาบถปดบงทกขตา (๓) ฆนะสญญาปดบงอนตตา -ใชปญญามนสการพจารณาใหเหนความตงขนและความเสอม อนจลกษณะกปรากฏขน -ใชปญญามนสการพจารณาใหเหนความบบคน ทกขลกษณะกปรากฏขนตามเปนจรง -ใชปญญามนสการพจารณาถงธาตใหกระจายออกเปนสวน ๆ อนตลกษณะกปรากฏขน สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความแตกตางกน ค าวา สรรพสตว ตางจากสรรพสงทงหลาย สรรพสงทงหลาย คอ สงทไมมใจครอง สรรพสตวคอสงทมวญญาณครองทง ๒ ประเภทน ลวนแลวแตเปนสงขาร แปลวา มปจจยปรงแตง ปจจยหรอสงขารเหลาน ยอมมลกษณะทเสมอกนแกสงขารทงปวง คอความไมเทยง ความเปนทกข และความเปนอนตตา มเสมอกน สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความเหมอนกน คอ สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความเหมอนกนในลกษณะทเปนสงขาร แปลวาเครองปรงแตงเชนเดยวกน และเสมอกนโดยสามญลกษณะ คอ ความไมเทยง ความเปนทกข และความเปนอนตตา และโดยความรสกของมนษยนน ทางธรรมถอวามนษย มความรกสขเกลยดความทกขฉนใด คนอนทงหลายกมความรกสข เกลยดความทกข ฉนนน เชนเดยวกน อนจจงในไตรลกษณมลกษณะ คอ ความไมเทยง มสภาพผนแปร มความเจรญงอกงามในเบองตน มความเจรญตามวยและเสอมสภาพของมนเอง เราจะบงคบบญชาวา อยาเปนอยางนนเลย ขอใหอยในสภาพเดมเถด แตสงเหลานนมนเปลยนสภาพของมนไปตามกาลเวลา คอคงสภาพความเปลยนแปลงเสมอ และไมคงทนถาวร เปนตน ทกขงในไตรลกษณมลกษณะ คอ ทกขงในไตรลกษณ มลกษณะความเปนทกข คงสภาพความเปนทกข ไมวาสรรพสงนนจะมใจครองหรอไมมใจครอง ยอมไดรบความทกขดวยกนทงหมดทงสน เราจะบงคบบญชาวา ขอความอยาทกขเลย ยอมไมเปนไปตามค าขอรองแมแตนอย ยอมเปนไปตามสจธรรม เปนตน และอนตตาในไตรลกษณมลกษณะ คอ ความไมมตวตน คอสรรพสงบงคบไวไมได เมอถงกาลเวลาสงเหลานนตองพลดพรากจากไป อยากจะอยในโลกนาน ๆ ทางใจตองรกษาพยาบาล เมอถงคราวเจบปวยไขกตองเขารกษาตวพยาบาล เพอใหหายจากโรค บางโอกาสโชคดกหายจากการเจบปวยไข ไมชาไมนาน โรคชรากจะตองมาถง คราวนจะตองเยยวยาอยางวเศษ พรอมกบคณหมอทมความเชยวชาญกตาม สดทายกตองถงซงความตายเปนทสด แนวคดเกยวกบการแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณ คอ การแกปญหาชวตของคนในทางไตรลกษณนนตองปฏบตตามทางจต คอใหมความรสกถกตองตามกฎของธรรมชาตวา ไมใชเรา ไมมเรา ไมวาการคด พด ท า ทงหมด มแตสตปญญา อยแทนในจตใจวา เปนของ อนจจง ทกขง อนตตา หรอมแตธาตตามธรรมชาตเทานน หรอขนธหา เทานนทท าหนาทไมมหยด ไมมความรสกทเปนตวเราตวเขาเขาไปยงในการคดพดท า ทงหมด เรยกวา เปนการปฏบตธรรมชนโลกตรธรรมถกตองทกขนตอนอยภายใน และแนวคดในการประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน คอ คนตองปฏบตธรรมใหถกตองตามหนาท เพอความดบทกขโดยไมเหลอไมวาคนหรอสตว กตองท าหนาท ชวตจงจะอยรอดได การท าหนาทนนคนจะตองไมสรางปญหาใหยงยาก เชนตองปฏบตเวนจากอบายมข มดมน าเมา เทยวกลางคน เทยวดการละเลน เลน

๗๗

การพนน คบคนชวเปนมตร หรอมกรยาอาการทางกายวาจาไมนาด นาชม แขงกระดาง พดจา หยาบคาย จงมปญหา๒๕ เปนตน นายค า วชาพล เครอขายองคกรชมชน อ าเภอเมอง จงหวดบรรมย ใหความเหนวา พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนาเถรวาท ค าวา ไตรลกษณหรอสามญลกษณะ ไดแก ลกษณะของสงขารทงปวง มความเปนของไมเทยง มความเปนทกข และมความเปนอนตตา เปนตน สรรพสตวและสรรพส งท งหลาย มความแตกตางกน คอ สรรพสตวและสรรพส งท งปวง มความแนนอนทเปนธรรมดาเสมอเหมอนกน กฎธรรมดาทวานน เรยกวา ไตรลกษณ ม ๓ ประการคอ (๑) อนจจตา ความเปนของไมเทยง (๒) ทกขตา ความเปนทกข (๓) อนตตา ความเปนของมใชตวตน สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความเหมอนกน คอ สรรพสตวและสรรพสงทงมวล ทอบตขนมาในโลกนนน ยอมมสภาพเหมอนกนหมด หนกฎของสามญลกษณะไปไมพน คอ อนจจง ความ ไมเทยง มสภาพเปลยนแปลงเรอย ทกขงคงสภาพความเปนทกข หรอทนไดยาก อนตตาคงสภาพไมใชเราเขา ไมวาสงนนจะมใจครองหรอไมมใจครอง เมอถงกาลเวลากตองพลดพรากไปจากกน เปนตนอนจจงในไตรลกษณมลกษณะ คอ อนจจงในไตรลกษณมลกษณะไมเทยง ไมคงท เปลยนรปสภาพตลอดเวลา ก าหนดรไดดวยลกษณะ คอ (๑) มการเกดขนและดบไป (๒) มการแปรเปลยนสภาพในระหวางเกดดบอยตลอดเวลา (๓) เปนสงชวคราวตงอยไดชวขณะ (๔) เปนสงทตรงกนขามกบความเทยงแท ทกขงในไตรลกษณมลกษณะ คอ ความเปนทกข ภาวะทสงขารทงปวงทนไดยาก ไมสามารถด ารงคงทนอยอยางเดมได คอ มลกษณะ คอ (๑) สภาวทกข ทกขประจ าสงขาร (๒) ปกณณกทกข ทกขทจรมา (๓) นพทธทกข ทกขเนองนตย (๔) พยาธทกข ทกขเพราะความเจบไข (๖) สนตาปทกข ทกขรอน (๖) วปากทกข ทกขเพราะผลกรรรม (๗) สหคตทกข ทกขไปดวยกน (๘) อาหารปรเยฏฐทกข ทกขในการหากน (๙) ววาทมลกทกข ทกขมววาทเปนมล (๑๐) ทกขกขนธทกขรวบยอด อนตตาในไตรลกษณมลกษณะ คอ อนตตาในไตรลกษณมลกษณะ ความเปนของมใชตวตน คอภาวะสงขารและวสงขาร เปนของมใชตวตน ก าหนดรไดดวยลกษณะ คอ (๑) ไมอยในอ านาจใครเลย (๒) แยงตออตตา หาความเปนตวตนไมไดเลย (๓) หาเจาของมไดไมมใครเปนเจาของแทจรง (๔) เปนสภาพวางเปลาหาสภาวะทแทจรงไมได (๕) เปนสภาวธรรมเปนไปตามเหตปจจย. แนวคดเกยวกบการแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณ พระพทธองคทรงตรสวา เราจะเกดขนกตาม ไมเกดขนกตาม มนเปนอยอยางนน ไมเปนอยางอน ไมผดไปจากความเปนอยางนน เมอพจารณาอยอยางน กจะเหนพระไตรลกษณเปนอนจจง ทกขง อนตตา และไมยดมนถอมนดวยอปาทาน ไมมเรา ไมมเขา กสามารถทจะแกปญหาชวตในสงคมได และแนวคดในการประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน การประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตคอจะตองมธรรมะ ๔ อยาง อนไดแกธรรมเหลาน คอ (๑) สต ระลกถงธรรมทงหลาย ทอาจจะแกปญหานนไดทนเวลา (๒) ปญญาหรอความรทสตเลอกคดเอามาอยางเหมาะสมแกเหตการณนน ๆ (๓) สมปชญญะ คอปญญานนเผชญหนากบเหตการณนนอยดวยความรสกตว

๒๕ สมภาษณ นายไพรตน ชนศร ศนยการเรยนรชมชน บานแสงจนทร บานเลขท 99 หมท 7 บานแสงจนทร ต าบลสนามชย อ าเภอสะตก จงหวดบรรมย.

๗๘

พรอม (๔) สมาธ คอ ก าลงจตทเพมใหอยางเพยงพอทง ๔ อยางน ท างานสมพนธกนเปนกลมอยางประสานกน ตองมสตปญญารสกตามนยสตปฏฐาน ๔ คอ (๑) เหนกายในกาย (๒) เหนเวทนาในเวทนาทงหลาย (๓) เหนจตในจต (๔) เหนธรรมในธรรมทงหลาย เรยกวามสตชนใน๒๖ นายทองค า แจมใส ปราชญชาวบานดานกองทนและธรกจชมชน อ าเภอพลบพลาชย จงหวดบรรมย ใหความเหนวา พระไตรลกษณหรอสามญลกษณะในพระพทธศาสนาเถรวาท คอ เปนหลกธรรมของชวตและสรรพสงทงมวลบนโลกใบน ทตองส านกหรอตระหนกในความเปนจรงอยางหลกเลยงไมได วาทสดแลวทกสงทกอยาง มความไมเทยง มความทกขความกงวล และความไมเปนตวตนทแทจรง ฉะนนทกคนจะตองยอมรบ และเรยนรเพอสรางปฏบตกรรมด ซงเปนสงทแนนอน ไมตองทกขกงวลและไมมศนยหายเสอมคลายไปไหนได สรรพสตวและสรรพสงทงหลาย มความแตกตางกน คอ ไมมความแตกตางกนแตอยางไร เพราะสดทายแลวสรรพสตวและสรรพสงทงหลายนน ยอมเปลยนแปลงและดบสลายไปดวยกนทงหมดทงสน สรรพสตวและสรรพสงทงหลายมความเหมอนกน สรรพสตวทแตกตางกนนนคอความมวฒนธรรมทท าใหคนแตกตางจากสตวคอมสภาษตอยบทหนงเปนสภาษตโบราณมอยกอนพทธกาล คอ (๑) อาหาร (๒) การพกผอนหลบนอน (๓) ความกลว (๔) การสบพนธ สตวและคนม ๔ อยางนเหมอนกน ธรรมเทานนทท าคนใหวเศษยงกวาสตว คนทปราศจากธรรมยอมเหมอนสตว ระหวางมนษยกบสตว มสงทเหมอนกนอย ๔ อยาง คอ อาหาร การนอน ความกลว และการสบพนธ และสรรพสตวตลอดถงสรรพสงทมลกษณะเสมอกนนน คอ อนจจง ทกขง อนตตา อนจจงในไตรลกษณมลกษณะ คอ ความไมเทยง ไมแนนอน เกดการเปลยนแปลงตามปจจย ทงปจจยภายในและปจจยภายนอก ทกขงในไตรลกษณมลกษณะ ทกขงในไตรลกษณมลกษณะ ความทกขความกงวลจากความไมเทยง จากความเสอม จากทมเกดขนด ารงอย แลวในทสดกดบไป ดงนนในสรรพสตวจงไมควรยดมนถอมน อนตตาในไตรลกษณมลกษณะ คอ อนตตาในไตรลกษณมลกษณะ ความไมมตวตน การบงคบหรอก าหนดดงใจคดใจตองการไมได ดงนน คนเราไมควรประมาทในชวต ความประมาทนนมหลายประการ คอ

๑. ประมาทในวยคดวาตนยงมอายนอย ยงไมประพฤตปฏบตดกได ฉนยงไมตาย ฉนยงไมเขาวดฟงธรรม ฉนยงไมรกษาศลหา ศลแปด ศลอโบสถ เปนตน ๒. ประมาทในทรพย คดวาฉนมทรพยมเงนทองใชจายมากมาย ฉนยงไมตาย เปนตน ๓. ประมาทในชวต คดวาฉนยงมอายยนยาวฉนจะหาความสขสนกสนานไปกอน ฉนจะเปนนกเลงสรา ฉนจะเปนนกเลงหญง นกเลงเพศตรงกนขาม นกเลงการพนน เปนตน ๔. ประมาทในรป คดวาฉนมรปสมบตสวยงามกวาใครอน ฉนยงไมแก ไมตายเปนตน ๕. ประมาทในยศ คดวาฉนมยศถาบรรดาศกดมอ านาจวาสนาสงกวาใคร ฉนสง ฉนเดนกวาใคร ฉนยงไมตาย ดงนเปนตนชอวาประมาทในยศ ๖. ประมาทในความร คดวาฉนมความรกวาใคร ฉนจบมาจากมหาวทยาลย ฉนมหลายปรญญา ฉนเปนนกเรยนหวนอก ฉนเปนดอกเตอร ฉนหวสงกวาใคร เปนตน

๒๖ สมภาษณนายค า วชาพล เครอขายองคกรชมชน อ าเภอเมอง จงหวดบรรมย.

๗๙

ความประมาททง ๖ ขอน พระพทธเจาตรสวา ความประมาท เปนทางแหงความตาย คอเมอประมาทเสยแลว ตนเองกไมมโอกาสประกอบคณงามความด พระพทธเจาตรสวา คนทประมาทแลว เหมอนคนตายแลว นเปนบทเตอนจตสะกดใจ เปนตน แนวคดเกยวกบการแกปญหาชวตของคนในสงคมตามแนวทางไตรลกษณ คอ ทกคนในสงคมตองยอมรบในหลกของไตรลกษณซงเปนสจธรรม ดงนนในการด าเนนชวตตองยดหลกทางสายกลางและความไมประมาทในการด าเนนชวตคอ...ความเปนอยอยางไมขาดสต ความไมเผลอเลอ, ความไมเลนเลอเผลอสต, ความไมปลอยปละละเลย, ความระมดระวงทจะไมท าเหตแหงความผดพลาดเสยหาย และไมละเลยโอกาสทจะท าเหตแหงความดงาม และความเจรญ ความมสตรอบคอบ และแนวคดในการประยกตหลกไตรลกษณในการแกปญหาชวตของคนในสงคมปจจบน คอ ใชหลกการปฏบตในศล ๕ อยางรอบรแบบครบถวน ท าตวท าตนอยบนความพอด ไมมหนสน มความสนโดษ ยนดในของ ๆ ตนทมอย ไมเปนคนโลภมาก มความประหยด ซอสตย สจรต มความจรงใจในตวเองและอยพอดพองามตามแนวทางของพอหลวงรชกาลท ๙ ดงนน ไตรลกษณเปนหลกธรรมเปนหวใจของชวต ของสงคม เปนแกนแทของพระพทธศาสนา แตสงคมและคนไทยยงไมเขาใจอยาลกซงในหลกธรรมขอน ควรมการอธบายหรอการชแจงอยางตอเนองเพอใหเกดความเขาใจ เขาถงหลกธรรมไตรลกษณ ชวตและจตใจในผคนและสงคมจะผอนคลายเบาบางและลดทกขได๒๗ ทกขในไตรลกษณโดยรวมแลวเกดขนได ๒ ทาง คอ ทางกาย (กายกทกข) และทางใจ (เจตสกทกข) ซงทกข ทง ๒ ประการน ไมไดเกดขนมาเอง แตมสาเหตท าใหเกดทกข

๓.๑.๑ กายกทกขและเจตสกทกข ทกข คอ สภาพททนไดยาก เมอถอเอาความหมายอยางงาย ๆ ไดแกความไมสบาย ความ

ล าบาก ความเดอดรอน เปนผลของความทกข พระพทธศาสนาสอนเรองทกข เรองการดบทกข ทางท าใหเกดทกขมหลายทาง แตหลกใหญๆ แลว ม ๒ ทาง คอ กายกทกข เปนทกขทางกาย และเจตสกทกข เปนทกขทางใจ อกประการหนง เหตทท าใหเกดทกขมสองทาง คอ (1) สามสทกข ไดแก ทกของอามส หมายถง ทกขทเกดขนจากสงทเปนเหยอลอ ใหดนรนไขวควาเพอใหเปนประโยชนสมความตองการของตน เมอไมไดอยางหวงกเปนทกข หรอไดมากเปนทกขเพราะตองระวงรกษากลวสญหาย เปนกามคณทเจอไปดวยทกข เปนบวงทคอยผกรดใหตดอยในภพชาต (2) นรามสทกข ไดแก ทกขไมองอามส หมายถง ทกขขนตนของบคคลผพยายามเปลองตนใหหลดพนจากเหยอลอทงปวงเปนทกขทเกดจากความเพยร เพอหามจตไมใหพะวกพะวนถงกามคณและอาสวะกเลส กายกทกขและเจตสกทกข๒๘ คอ

1. กายกทกข ทกขทางกาย การทกายมภาวะไมปรกต หรอ มสภาพรางกายไมสมประกอบ พกลพการ ท าอะไรกมอปสรรคขดขวาง มโรครายเบยดเบยน และการไมมทรพยเครอง

๒๗ สมภาษณ นายทองค า แจมใส ปราชญชาวบานดานกองทนและธรกจชมชน อ าเภอพลบพลาชย

จงหวดบรรมย. ๒๘ อภ.ย. (ไทย) ๓๕/๑๐/๓๕๗.

๘๐

อปโภคบรโภคใชสอย มความยากล าบากในการหาเลยงชพ ตลอดถงความเหนดเหนอยจากการประกอบกจการงาน เปนตน เรยกวา ทกขทางกาย

2. เจตสกทกข ทกขทางใจ คอความเหอดแหงใจ ความพไรร าพน ความเสยใจโทมนส การประสบสงอนไมเปนทรก ความพลดพรากจากสงเปนทรก ความปรารถนาทไมสมหวง หรอใจถกไฟคอกเลส ไดแกราคะ โทสะ โมหะ เผาอยใหรมรอนวนวายเปนทกข เปนตน เรยกวา ทกขทางใจ ทกขทง ๒ ประการ คอ กายกทกข หรอทกขทางกาย และเจตสกทกข หรอทกขทางใจน ท าใหเกดทกขในสงคม ๔ ดาน ๓.4 ทกขในสงคม ๔ ดาน

ทกขของคนในสงคมจงหวดบรรมยนน โดยภาพรวมแลว ม ๔ ดาน คอ ดานครอบครว ดานเศรษฐกจ ดานสงคม และดานจตใจ มรายละเอยด ดงน

๓.4.๑ ดานครอบครว ปญหาทางดานครอบครว ไมนบวาเปนปญหาทนากงวล หรอจะเปนปญหาหนกของ

หมบานหรอชมชน ถงแมจะมปญหาในเรองของการอพยพโยกยายไปท างานในตางถนของคนหนมสาววยท างานบาง แตกไมไดท าใหเกดปญหาดานครอบครวมากมายนก ในทางตรงกนขามเดกๆ ทมพอแมไปท างานในเมองใหญแลวตองอาศยอยกบญาตผใหญทเปนปยาตายายกลบไมไดท าใหเดกมปญหาขาดความอบอน เนองจากไดรบความเอาใจใสดแลดวยความรกจากญาตผใหญนนๆ เปนอยางด ท าใหเดกๆ สามารถใชชวตอยในสงคมไดอยางปกตสขและพฒนาดานการเรยนรไดอยางเตมความสามารถเหมอนๆ กบเดกทวๆ ไป ทงน จากการทคณะกรรมการหมบานไดด าเนนตามนโยบายของจงหวด คอ การปฏบตตามกรอบแหงธรรมนญหมบานสนตสข ๙ ด คมภรสรางอนาคตทดใหลกหลานอยแลว โดยเฉพาะในขอท ๘๑/๑ ทวา “ใหจดตงคณะกรรมการหมบานฝายเดกและเยาวชน (กม.นอย) เพอใหเยาวชนไดมสวนรวม เปน กม. คขนาน ในการด าเนนงานของคณะกรรมการหมบาน เพอใหสามารถรบชวงการพฒนาหมบานในอนาคตไดอยางมประสทธภาพ (ระบบทายาท) ในการจดตง กม. นอย ใหผใหญบานออกค าสงแตงตงดวยความเหนชอบของคณะกรรมการหมบาน และใหมพธปฏญาณตนรบหนาทตามบญญตธรรมนญหมบาน” ดวยดมาตลอดตงแตเรมใชธรรมนญหมบานสนตสข ๙ ด คมภรสรางอนาคตทดใหลกหลานโดยไดจดตงคณะกรรมการหมบานฝายเดกและเยาวชน (กม.นอย) เพอใหเยาวชนไดมสวนรวม เปน กม. คขนาน ในการด าเนนงานของคณะกรรมการหมบาน เพอใหสามารถรบชวงการพฒนาหมบานในอนาคตไดอยางมประสทธภาพ (ระบบทายาท) จงท าใหเดกและเยาวชนไดมกจกรรมท าอยตลอด ไมมเวลาในการจบกลมมวสมท าสงทขดกบธรรมนญหมบานสนตสข ๙ ด คมภรสรางอนาคตทดใหลกหลาน ดวยเหตน จงท าใหไมมปญหาทางดานนในชมชน

จากการทคณะกรรมการหมบานไดจดตงคณะกรรมการหมบานฝายเดกและเยาวชน (กม.นอย) นน ท าใหเยาวชนไดมสวนรวม เปน กม. คขนาน ในการด าเนนงานของคณะกรรมการหมบาน และไดรวมฝกปฏบตงานในกจกรรมดานตางๆ ภายในหมบาน โดยการรวมท างานกบคณะกรรมการหมบานชดใหญ ถอวาเปนการรบชวงการพฒนาหมบานในอนาคตไดอยางมประสทธภาพ นอกจากน คณะกรรมการหมบานยงไดปฏบตตามหมวดท ๒ วาดวยดท ๑ เปนคนด แหงธรรมนญหมบาน โดยมคณะท างานดานการศกษา ศาสนา และวฒนธรรม เปนเจาภาพรบผดชอบ

๘๑

หลกในหมวดน สรางจตส านกใหทกครอบครวประพฤตตนเปนคนด ละเวนความชว และเกรงกลวบาป ทกครอบครวตองธ ารงและรกษาไวซ งความเปนชาตไทย เทดทนสถาบนชาต ศาสน าและ พระมหากษตรยดวยชวต สมาชกทกครอบครวตองรกษาศล ๕ หรอปฏบตตามหลกศาสนาทนบถอ เวนจากการประพฤตชว มจตส านกด ท าแตความดและปฏบตตามกฎขอหาม ดงน

๑) หามผใดมการประทษราย ทะเลาะเบาะแวง ท าใหผอนเกดความเดอดรอนหรอเสยหายแกรางกายและทรพยสนทงสวนตนและสวนรวม

๒) หามผใดมพฤตกรรมการลกขโมย หรอยดเอาทรพยของบคคลอนโดยทไมไดรบอนญาต รวมทงหามท าลายหรอท าใหเสยหาย ซงทรพยสนของผอนหรอทรพยสนทางราชการหรอหมบาน

๓) หามผใดลวงละเมดประเวณ หรอมพฤตกรรมแสดงออกเชงชสาว กบบตร ภรรยาหรอสามผอน การแยงชงของรกของบคคลอนไมด ท าใหเปนบาป มผลท าใหเสยหาย

๔) เฝาระวง หามมการหลอกลวง ตมตน ใสรายปายส ตอกนหรอพดไมดท าใหกอเสยหาย

๕) สงเสรมใหลด ละ เลก บหร สราหรอเครองดมทมแอลกอฮอล และหามเลนการพนนผดกฎหมาย ท าใหเสยวฒนธรรมประเพณประพฤตปฏบตความดงาม

ผใดกระท าการฝาฝน ใหคณะกรรมการหมบานวากลาวตกเตอน พรอมแจงตอทประชมและประชาสมพนธใหราษฎรในหมบานทราบ และหากเปนความผดตาม (๑) และ (๓) ใหชดใชคาสนไหมทดแทนหรอชดใชสงของทช ารด สญหาย หากเปนความผดตาม (๒) ใหท าการปรบเงน ๒ เทา หรอใหซอมแซมหรอชดเชยทรพยสนเทากบจ านวนทสญหาย หรอใหด าเนนคดตามกฎหมาย และเปนความผดฐานเลนการพนนตาม (๕) ตองจายเงนสมทบเขากองทนหมบาน จ านวน ๕๐๐ บาท ตอคนและทกคนตองรบผดชอบกนไมยกเวน

ดงนน ในปจจบน ประชาชนชาวบานประสบปญหาทางดานครอบครวบางเหมอนกน แตไมถงขนาดวาเปนปญหาทนากงวล หรอจะเปนปญหาหนกของหมบานหรอชมชน ในขณะเดยวกน ถงแมจะมปญหาในเรองของการอพยพโยกยายไปท างานในตางถนของคนหนมสาววยท างานบาง แตกไมไดท าใหเกดปญหาดานครอบครวมากมายนก ในทางตรงกนขาม เดกๆ ทมพอแมไปท างานในเมองใหญแลวตองอาศยอยกบญาตผใหญทเปนปยาตายาย กลบไมไดท าใหเดกมปญหาขาดความอบอน เนองจากไดรบความเอาใจใสดแลดวยความรกจากญาตผใหญนนๆ เปนอยางด ท าใหเดกๆ สามารถใชชวตอยในสงคมไดอยางปกตสขและพฒนาดานการเรยนรไดอยางเตมความสามารถเหมอนๆ กบเดกทวๆ ไป ทงน จากการทคณะกรรมการหมบานไดด าเนนตามนโยบายของจงหวด คอ การปฏบตตามกรอบแหงธรรมนญหมบานสนตสข ๙ ด คมภรสรางอนาคตทดใหลกหลานอยแลว โดยเฉพาะในขอท ๘๑/๑ ทวา ใหจดตงคณะกรรมการหมบานฝายเดกและเยาวชน (กม.นอย) เพอใหเยาวชนไดมสวนรวม เปน กม. คขนาน ในการด าเนนงานของคณะกรรมการหมบาน เพอใหสามารถรบชวงการพฒนาหมบานในอนาคตไดอยางมประสทธภาพจงท าใหเดกและเยาวชนไดมกจกรรมท าอยตลอด ไมมเวลาในการจบกลมมวสมท าสงทขดกบธรรมนญหมบานสนตสข ๙ ด คมภรสรางอนาคตทดใหลกหลาน ดวยเหตน จงท าใหไมมปญหาทางดานนในชมชน

การสงเสรมคณภาพชวตดานครอบครวเชงพทธบรณาการของประชาชน สภาพปญหาคณภาพชวตของประชาชน ในจงหวดบรรมย สามารถแยกเปน ๒ สวน คอ เยาวชนตามอ าเภอนอกเมองกมคณภาพชวตทล าบากหลายอยางไมสขสบาย แตกไมถงกบตกต าเกนไป พอเยยวยาแกไขได

๘๒

ประชาชนในเมองมความสะดวก และดกวาอยแลวและดขน โดยมหลายระดบแหงคณภาพชวตทดแตกตางกน๒๙ คณภาพชวตของประชาชนมทกระดบชน คอ จน ปานกลาง และสงสด คนจนกมปญหาในสวนของคนจน ปานกลางกมสวนปญหาของปานกลาง สงสดกมสวนปญหาสงสด แตสรปคณภาพชวตของคนยากจนจะดอยกวาเขาคอนขางมาก๓๐ คณภาพชวตของประชาชน หมายถง ความเปนอยทดของตนเอง ทางดานรางกายและจตใจ ของสงคม และยงครอบคลมไปถงความปลอดภยในสทธและเสรภาพ คณภาพชวตของคนบรรมย ซงประกอบอาชพเกษตรกรรม ท านา ท าไร เลยงสตว ในขณะทปญหาสวนมากทพบ ไดแก รายไดสนคาเกษตรกรรมตกต าตามภาวะราคาผลผลต การหารายไดเสรมยงไมมากพอ๓๑ ปญหาคณภาพชวตของประชาชน ในจงหวดบรรมย จะตองไดรบการพฒนาหรอยกระดบคณภาพชวตดขน ซงแตละปญหาตองไดรบการแกไขทกภาคสวน หนวยงานราชการทเกยวของตองแกไขปรบปรงพฒนาคณภาพชวตของประชาชน เชน ปญหาการศกษา ปญหาเศรษฐกจของสงคม ปญหาดานสาธารณสข และปญหาคณธรรมจรยธรรม๓๒ สภาพปญหาคณภาพชวตของประชาชนกมเหมอนกนทกคน คอ เกด แก เจบ และตาย แตในระหวางมชวตเปนอย กจะพบปญหาการเลยงชพ การศกษา การงาน สงแวดลอม ทอยอาศย๓๓ ดานการศกษา ดานสขภาพอนามย การประกอบอาชพ การมสวนรวม และพฒนาหรอจดการทองถนบานเมอง ความปลอดภยในชวตและทรพยสน จงมการอยรวมกนอยางเปนสข ตลอดแนวทางในการพฒนาคณภาพชวต๓๔ ซงปญหาคณภาพชวตของประชาชน ในจงหวดบรรมย ไดแกปญหาเศรษฐกจและสงคม ปญหาสขภาพอนามย และปญหาประชาชนขาดความร ขาดความรดานกฎหมายในการด ารงชวต สทธมนษยชน ปญหายาเสพตด และปญหาความยากจน ขาดความรในการท างานหา

๒๙ สมภาษณ พระศรปรยตธาดา (ฐานสสโร), รองเจาคณะจงหวดบรรมยรปท ๑, ๑๓ มกราคม ๒๕๖๐.

๓๐ สมภาษณ พระมหาบญเลศ สนตกโร, เจาอาวาสวดบานบตาวงษ และรองเจาคณะอ าเภอล าปลายมาศ, ๒๓ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๐.

๓๑ สมภาษณ นายจรนทร รอบกลาง, หวหนากลมงานพฒนาชมชน จงหวดบรรมย, ๒๓ มกราคม ๒๕๖๐.

๓๑ สมภาษณ นายทองใจ ปยไธสง, พฒนาการอ าเภอล าปลายมาศ, ๒๓ มกราคม ๒๕๖๐. ๓๑ สมภาษณ นางอบลรตน ศรหาบญทน, หวหนางานฝายสงคมสงเคราะหเทศบาล, ๒ มนาคม

๒๕๖๐. ๓๑ สมภาษณ นายผาย สรอยสระกลาง, เกษตรกรดเดนสาขาปราชญเกษตรของแผนดน สาขาปราชญเกษตรเศรษฐกจพอเพยง, ๑๔ มกราคม ๒๕๖๐.

๓๒ สมภาษณ นางอบลรตน ศรหาบญทน, หวหนางานฝายสงคมสงเคราะหเทศบาล, ๒ มนาคม ๒๕๖๐.

๓๓ สมภาษณ พระศรปรยตธาดา (ฐานสสโร), รองเจาคณะจงหวดบรรมยรปท ๑, ๑๓ มกราคม ๒๕๖๐.

๓๔ สมภาษณ พระมหาบญเลศ สนตกโร, เจาอาวาสวดบานบตาวงษ และรองเจาคณะอ าเภอล าปลายมาศ, ๒๓ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๐.

๘๓

รายได๓๕ การหาเลยงชวตในทางผด อาชพทผดกฎหมาย เชน เขาประกอบมจฉาชพ หรอประกอบอาชพผดกฎหมาย เชน พวกมจฉาชพ๓๖

๓.4.๒ ฆราวาสธรรม ๔ การจะแกปญหาดานครอบครวไดนน จะตองประยกตใชหลกฆราวาสธรรม หลกธรรมในฐานะทเปนเครองมอส าหรบผครองเรอน ม ๔ ขอ๓๗ คอ ๑. สจจะ หมายถง ความซอสตยตอกน ความไวเนอเชอใจกน ไมนอกใจกน สามภรรยารกใครกน ตางฝายตางจรงใจและซอสตยตอกนไมมความลบตอกน พดงาย ๆ คอรกเดยวใจเดยวตอกน อยาหลายใจ แตอยาหงกนจนมากเกนไป เพราะจะน าไปสการเขาใจผด เกดการโกรธเคองกน ทะเลาะววาทกนเองอาจท าใหชวตครอบครวแตกแยก ๒. ทมะ แปลวา ความฝกฝนปรบปรงตน ทมะ นเปนขอส าคญในการทจะท าใหเกดความเจรญกาวหนา ทมะ หมายถง การรจกขมใจ หกหามใจในเวลาทมเรองราวทไมสบายใจเกดขน เชน เวลาโกธร กพยายามขมใจไมใหโกรธ หรอแสดงความโกรธนนตออกฝายหนง เพราะจะท าใหอกฝายหนงไมพอใจหรออาจโกธรตอบอนจะน าไปสการทะเลาะกนได บคคลทมาอยรวมกนนน ยอมมพนเพตาง ๆ กน มอปนสยใจคอและสงสมประสบการณมาไมเหมอนกน แตเมอมาอยรวมกนแลวจ าเปนทจะตองปรบตวเขาหากน ๓. ขนต คอ ความอดทน ความอดทนเปนเรองของพลงความเขมแขง ความอดทน หมายความวา ใหรจกอดทนตอค ากลาวตฉนของอกฝายหนง หรอของคนอน ๆ เขาจะวาอะไรกใหพยายามอดทนไว เกบอารมณไว อยาแสดงออกตอบ เพราะหากแสดงออกตอบกจะน าไปสการทะเลาะววาทกน โกรธเคองกน ผดใจกน เวลาทฝายใดฝายหนงโกรธ กใหอกฝายหนงพยายามอยาโกรธตอบ หรอทางทดทสดใหหนไปใหไกล คนเราเมออยรวมกนทานวาเหมอนลนกบฟน ยอมจะมโอกาสทกระทบกระทงกน จงตองมความหนกแนนและอดทน ๔. จาคะ แปลวา การเสยสละ การรจกเสยสละประโยชนสวนตนใหอกฝาย หรอเสยสละความสขของตนเพออกฝาย ทกฝายพยามยอมกนในเรองบางเรองหรอทกเรอง การเสยสละเพอประโยชนแกกนจะเกดความสงสารเหนอกเหนในกนในทสด๓๘

๓.4.๓ ดานเศรษฐกจ การจะแกปญหาดานเศรษฐกจ คอ ใชหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ด าเนนการสราง

เศรษฐกจชมชนเพอใหประชาชนในชมชนมศกยภาพสามารถพงตนเองไดอยางยงยน ทงน ปญหาดานเศรษฐกจทพบในชมชนสวนใหญมใชปญหาทวกฤตขนาดจนตองรองขอหรอพงพาความชวยเหลอจาก

๓๕ สมภาษณ นายทองใจ ปยไธสง, พฒนาการอ าเภอล าปลายมาศ, ๒๓ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๐. ๓๖ สมภาษณ นายผาย สรอยสระกลาง, เกษตรกรดเดนสาขาปราชญเกษตรของแผนดน สาขาปราชญ

เกษตรเศรษฐกจพอเพยง, ๑๔ มกราคม ๒๕๖๐. ๓๗ พระเมธวราภรณ (สทศน ป.ธ.๙) , เบญจศลเบญจธรรม : อดมชวตของมนษย, พมพครงท ๘,

(กรงเทพมหานคร : ส านกพมพตนบญ, ๒๕๕๕), หนา ๑๒๔-๑๒๕. ๓๘ เรองเดยวกน, หนา ๑๒๕.

๘๔

หนวยงานหรอองคกรภายนอกตางๆ แตเปนปญหาเพยงเลกนอยทเปนเรองธรรมดาสามญทวไปทพบเหนไดในชมชนชนบทตางๆ ทวประเทศ นนคอ ปญหาราคาสนคาทางการเกษตรตกต า อยางไรกตาม ประชาชนในหมบานตางกไดอญเชญปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาเปนหลกในการด าเนนกจกรรมรวมกนของคนในชมชน เพอมงไปสความสขท เกดจาก ความสมดล ความพอประมาณอยางมเหตผลและมภมคมกนทด ท าใหสามารถพงตนเองได มความเปนอยอยางเปนสขและพอเพยง ทงน เนองจากประชาชนในหมบานไดรวมกลมในการปลกผกปลอดสารพษเพอรบประทานในครอบครวกนอยแลว ซงมหลากหลายกลม เชน กลมปลกมะนาว เปนตน ในขณะทถามผลผลตมากกจะน ามาแลกเปลยนกนในชมชน หรอสงขายในตลาดของชมชนอนๆ

นอกจากน คณะกรรมการหมบานยงไดปฏบตตามกรอบแหงธรรมนญหมบานสนตสข ๙ ด คมภรสรางอนาคตทดใหลกหลาน หมวดท ๔ วาดวยดท ๓ รายไดสมดล โดยใหคณะท างานดานสงเสรมเศรษฐกจ เปนเจาภาพรบผดชอบหลกในหมวดน สงเสรมใหทกครอบครวรวมปฏบตตามแนวทางการลดรายจาย เพมรายได การออม จดท าบญชครวเรอน เพอแกปญหาความยากจน โดยผานกระบวนการแลกเปลยนเรยนรของชมชนตามกจกรรม อาชพ พรอมจดท าแผนพฒนาอาชพนนๆ สงเสรมใหทกครวเรอนปลกพชผกสวนครวเลยงสตว การประมง อาชพเสรมอนตามความเหมาะสมของพนทและศกยภาพภายในหมบานเพอการบรโภคหรอการจ าหนายเพอเพมรายไดและใหคณะกรรมการหมบานมหนาทสงเสรมและสนบสนนการประกอบอาชพดงกลาวในหมบาน โดยรบซอสนคาจากแตละครอบครวเพอน ามาจ าหนายยงรานคาสหกรณประจ าหมบานหรอจดใหมตลาดนดในชมชน หรอตลาดเซราะกราวเพอใหมการซอขายแลกเปลยนสนคากนในหมบาน หรอการรวมกลมสนคาตางๆ ไปจ าหนายในตลาด เสมอนมตเยนขางบาน ATM ขางกาย และใหประสานแหลงความรและแหลงเงนทนตางๆ มาสนบสนนใหชมชน รณรงคใหมการจดตงธนาคารหมบาน หรอกลมออมทรพยอนๆ สงเสรมใหมการตงสหกรณหรอรานคาชมชนประจ าหมบาน เพอเปนศนยกลางในการจ าหนายสนคาในราคาทเปนธรรม และสรางรายไดใหกบสมาชก หรอครอบครวในหมบานและใหคณะกรรมการหมบานก าหนดระเบยบหลกเกณฑในการด าเนนการ สงเสรมใหมอาชพทางเลอก หรออาชพเสรมเพอยกระดบสนคาผลตภณฑชมชน (OTOP) อาชพเชงเศรษฐกจการตลาด สนบสนนใหมการรวมกลมอาชพพฒนาสวสาหกจชมชนเพอสรางรายไดใหกบครอบครวและชมชนและสรางเครอขายวสาหกจชมชน เพอการแลกเปลยนผลตภณฑ การแปรรปผลตภณฑ และการเรยนรรวมกน สงเสรมใหมการท าเกษตรอนทรยวถชาวบาน เพอลดตนทนทางการผลตของเกษตรกรภายในหมบาน และสงเสรมใหมการใชพลงงานทางเลอกและพลงงานทดแทน เพอการใชวสดทเปนเชอเพลงอยางคมคา สงเสรมและจดใหมศนยเรยนรปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงในหมบาน เพอการเรยนรและใหราษฎรในหมบานน าไปใชโดยใหมศนยการถายทอดภมปญญาทองถนดานการประกอบอาชพ การจ าหนายสนคาและการสรางผลตภณฑชมชน๓๙

นอกจากน ประชาชนในจงหวดบรรมยยงไดด าเนนการขบเคลอนนโยบายส าคญของรฐบาลทมงสประชาชนในชนบท ยอมมผลกระทบในวงกวาง และไดคะแนนนยมในหมรากแกว

๓๙ ประมวลจากการสมภาษณ นางจนตนา ประเสรฐ, ผใหญบานบานนอยบตาวงษ, ๕ พฤศจกายน

๒๕๖๐.

๘๕

ทส าคญจะตองโดนใจคนชนบท เขาถงจตวญญาณของคนทขาดแคลนปจจยทงปวง กระจายโอกาสใหกลมดอยโอกาสทางสงคมเขาถงแหลงเงนทนในการประกอบอาชพ ซงตองใชงบประมาณเปนจ านวนมาก บางคนเรยกวานโยบายประชานยม แตนนเปนความหมายทเขาใจทวๆ ไป ประชานยมมความหมายกวางขวางครอบคลม มมตทเขาใจแตกตางกน แลวแตทานจะตความเชงบวกหรอเชงลบ ในตางประเทศกมนโยบายในลกษณะนอยมาก แตนโยบายทสงผลถงคะแนนเสยงมากทสด ยอมเปนนโยบายทหยงลงลกถงรากแกวในชนบทและในชมชน ถกใจ ชอบใจ เขาใจ แตผลกระทบจะเปนอยางไร เปนอกเรองหนงซงตองน ามาใครครวญเปนส าคญดวย

สวนนโยบายทเรยกกวาขางบนหลายชอนน สวนใหญจะเรยกวาเปนสวนหนงของการแกปญหาความยากจน รฐจดงบประมาณใหอยในยทธศาสตรแรกทวายทธศาสตรขจดความยากจน ขณะนเรามงงานขบเคลอนปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ซงเปนปรชญาทเปนหวใจของการแกจนอยางยงยน คอตองอยบนวถแหงความพอเพยง ถาเราอยอยางพอเพยงแลว ความจนสามารถคลคลายแกไขได และจากการประเมนพบวา ครงหนงของสภาพปญหาแกดวยตวของชมชนเองบนวถพอเพยงนนเอง บางทานใชค าวาการพฒนาชนบทผสมผสาน บางสมยเชนในยครฐบาลทแลวใชชอวาการแกปญหาสงคมและความยากจนเชงบรณาการ หรอมการพฒนาหมบาน SML บางแหงเรยกวาการสรางชมชนเขมแขง บางแหงเรยกการจดท าแผนชมชนพงตนเอง ถาเกยวกบสาธารณสขกจะเรยกยทธศาสตรเมองไทยเขมแขง หรอแนวของพฒนาชมชน กจะระบค าวาพฒนาชมชนในบรบทตาง ๆ ดงนน จะชออะไรกตามแต นาจะเหมอนกบการก าหนดชอหนงสอ จะตงชออะไรกได แลวแตใครจะเรยกขาน แตสารตถะขางในนนเรองเดยวกน เชอมโยงกน กลมเปาหมายเดยวกนทงสน

ชมชนจะแขงแรงดงวาดฝนได จะตองมแผนหรอกระบวนการจดการชมชนหรอแผนชมชน ศพทแสงทางวชาการบางแหงเรยกวาไปจดการความรในชมชน เปนกจกรรมในกระบวนการเรยนรและแสวงหา เพอใหรจกตวเอง รจกครอบครว ในชมชน/หมบานนนๆ การจะไปสความเขมแขงได ตองมการถกทอจนตกผลก ท าแลวท าอก เรยนร เรยนปฏบต จนเชอมโยงกนและขยายวงออกไป เกดพลงขบเคลอนทระเบดจากขางใน (ของชมชน) เอง โดยเรมจากความพอเพยงในระดบตนเอง ครอบครว เปนล าดบ อยางไรกตามอยากฝากขอคดในการจดการสชมชนเขมแขง จงมองคประกอบเปน “๗ ก” เปนพนฐานขนตนทเกอกลซงกนและกน ดงตอไปน คอ

๑. แกนน า ตองมผน า คนน า กลมน า เปนปจจยส าคญอนดบแรก ทพยงหมบานขนมา อาจเปนผน าตามกฎหมาย (ก านน ผใหญบาน) หรอผน าตามธรรมชาตทไดรบความเชอถอ ไดเรยนรจากการด าเนนวถชวตจนเปนแบบอยาง ถาไมมผน า จะไมมคนตาม ถาไมเหนตวอยางกจะไมมใครสนใจ แกนน าอาจไปศกษาเรยนรจากชมชนตนแบบ แลวน ามาถายทอด ผน าในความหมายน จะเปนผน าการเปลยนแปลงนนเอง

๒. กลไกการบรหารจดการ เรยกกวางๆ ถงการจดการชมชน วาตองมกระบวนการ มกรอบการท างาน ใน ๓ ค า เปนอยางนอย ก - ข – ค

- ก แรก คอ กฎ กตกา กลยทธ ชาวบานเขาจะมกฎยดถอเปนขอตกลงของแตละกลม จะแบงสรรทรพยากรอยางไร จะลงขนกนอยางไร มกฎในหมบาน นอกจากกฎหมาย หรอมกฎธรรมชาตของเขาเอง มกตกา ระเบยบกฎเกณฑ และมกลวธในการท างาน ประสาน ขยายวง บางแหงเชอมนในกฎแหงกรรม เชอในความดงามและกรรมของตนเอง

๘๖

- ข ขอมล การจะรจกตนเอง รจกครอบครว ตองมขอมลของคน รรายรบ -รายจายครวเรอน โดยการจดท าบญชแตละครวเรอน รจกจดออน -จดแขง เกดจากไดเหนตวเลขคาใชจาย รจกเหต จงน ามาสผลในการบรรเทาหรอก าจดปญหา ฉะนน ตวเลขทปรากฏในชมชน จะตองรจกเกบกนเอง (โดยวธการใดหรอขอรปแบบจากหนวยใดกได)

- ค ความร ตองมตนแบบทเปนองคความร มเทคโนโลยเขามาชวย อาศยภมปญญาชาวบาน จะเนนดานตางๆ เชน ดานเกษตรอนทรย ดานอาหารปลอดสารพษ เปนตน

๓. กลม เมอมการจดการทดจะแบงซอยกลมออกไปหลายกลม ทงอาชพ กลมออมทรพย กลมสวสดการชมชน กลมปยอนทรย กลมแมบานทอผา กลมเลยงกบ ฯลฯ มกลมมากแบงงานกนท ามาก กจะเกดพลงตามมา แบงกนรบผดชอบ และขยายวง

๔. กองทน การระดมทนของกลม ท าใหกจกรรมของชมชนตอยอดเชอมโยงซงกนและกน กองทนในหมบานมหลายกอน ทงทรฐเคยใหไว หรอทสวนราชการจดสรรใหแกหมบานมระดบความยากจน กองทนทเกดจากการลงขนกนเอง อะไรกตามแตทเปนปจจยใหเกดกจกรรมตอเนอง ชาวบานจะเรยนร มการจดระเบยบการเงนกองทนทดแลกนเอง

๕. กจกรรม กจกรรมม ๒ ประเภท กจกรรมสงคมในชมชน กบกจกรรมทกอใหเกดการผลต ทงในเรองวสาหกจชมชนของชมชนตาง ๆ เชน การผกตดกบการสรางความสามคคสมานฉนทในชมชนของชมรมตาง ๆ เชน ชมรมผสงอาย ชมรมคนรกการออกก าลงกาย ชมรมธรรมะทองถนฯลฯ กจกรรมในชมชนมการประชมประชาคม มเวทสมานฉนท มเวททวด โรงเรยน สวนสาธารณะ สามารถจรรโลงใหเกดความพรกพรอมแกประชาคม รวมตลอดถงกจกรรมรวมกนแกปญหาภยพบตของพนท เมอเกดมใหชวยกนคมครองรกษา

๖. การเกษตร ทหยบยกเรองการเกษตรมาเปน ก. ท ๖ เพราะรอยละ ๗๐ ของหมบาน/ชมชน พงการเกษตรในมตตางๆ แตละชมชนตองเลอกกจกรรมการเกษตรเดนๆ มาท าใหเปนจดขาย จากนนจะขยายไปสดานอนๆ เชน การทองเทยว การอนรกษประเพณทองถนฯลฯ

๗. สดทาย การเมองทองถน แผนชมชนจะบงเกดไดดปจจยส าคญอยทการเมองในชมชน ตองอยบนฐานของธรรมาภบาล อบต. จะมบทบาทส าคญเขามาดแลสนบสนนงบประมาณ และรวมเปนภาคหนงในการขบเคลอนชมชน เพราะทองถนมหนาทโดยตรงในการดแลความสข ความปลอดภย สขอนามยของคนในชมชน เพราะทองถนเปนเจาภาพในแตละพนท เปนเจาของปญหา และเจาชวตของคนดวย

จะเหนวา ๗ ก ขางตน เปนปจจยพนฐานใหเกดกระบวนการจดการตนเองหรอกอรางสรางรปในเรองแผนชมชน น าไปส “ชมชนเขมแขง” อนเปนแนวทางการพฒนาสงคมและชมชนใหมนคงและยงยนสบตอไป ทงน การสงเสรมคณภาพชวตทางดานเศรษฐกจเชงพทธบรณาการของประชาชนในจงหวดบรรมยนน ถอวา การพฒนาคณภาพชวตของประชาชนตองอาศยหลายฝายมาชวยเหลอกนทงภาครฐและเอกชน การพฒนาคณภาพชวตของประชาชนมความจ าเปนและมความส าคญอยางมาก ทกคนทเกดมายอมตองการชวตและความเปนอยทดและเจรญมนคง และตองอาศยหลายฝายมาชวยเหลอกน

๘๗

ทงภาครฐและเอกชน ทงน๔๐ ทกคนตองการอยดกนด แตดวยความเลอมล าในการเปนอย คณภาพชวตของประชาชนจงไมเทากน จะคอยพงรฐอยางเดยวกไมได ทกคนจงตองแสวงหาสงทท าใหคณภาพชวตของเขาสขสบาย๔๑ การพฒนาคณภาพชวตเปนสงทควรกระท าเพราะปญหาการพฒนาคณภาพชวตของมนษยสวนใหญ กมสาเหตมาจากตวของมนษยนนเอง๔๒ เชน ปญหาจ านวนประชากรมากเกนไป ปญหาสงแวดลอม ปญหาทางสงคม รวมถงคานยมตางๆ ทางสงคม มความจ าเปนเพอใหประชาชนมเศรษฐกจมนคง ประชาชนพงพาตนเองได ซงวสยทศนรฐบาล “มนคง มงคง ยงยน” การพฒนาคณภาพชวต ของประชาชนมความจ าเปนมาก เพราะวาถาหนวยงานภาครฐหรอประชาชนขอมล จปฐ. ในการพฒนาคณภาพชวตแลวจะท าใหชาวบานรปญหาของตนเอง และมเปาหมายในการพฒนา ทงในระดบครวเรอนและหมบาน ก าหนดแนวทางการพฒนา หรอแนวทางการแกไขปญหาตางๆ ได๔๓ การพฒนาคณภาพชวตของประชาชนในจงหวดบรรมย มความจ าเปนส าคญมากอยางยงยวด ในการด ารงชวตของมนษยนน ยอมตองพฒนาความจ าเปนขนพนฐาน และตองไดรบการพฒนา เชนการศกษา สขภาพอนามย ดานการสงเสรมอาชพ การมสวนรวมในการพฒนาทองถนของประชาชน ตลอดถงการรบรระเบยบกฎเกณฑของกฎหมายบานเมอง ขอบงคบในสงคม ศลธรรม จรยธรรม การอยรวมกนในสงคมอยางมความสข ซงตองเรมจากการพฒนาทาง ดานครอบครว ชมชน ตลอดจนหนวยงานภาครฐตองบรณาการชวยเหลอประชาชนทกภาคสวนทเกยวของ๔๔ ท ง น เ พ อ ใ หประชาชนชาวบรรมยมคณภาพชวตทด สงผลใหมจตใจเบกบาน รจกการแบงปน ท างานเพอสวนรวม ในเมอคนมกนมใช กกนอม นอนอน อยด หนหมดกมสข ท าใหมความสขทกท๔๕ การพฒนามความจ าเปนเพราะวา การพฒนาคณภาพชวตของประชาชนในพนทนน สามารถทจะยกระดบความเปนอย ตลอดจนการประกอบอาชพ มความรสามารถสรางรายได และยงสงผลไปยงสภาพสงคมมความเปนอยทด ตลอดจนการพฒนาทางดานบคคล เศรษฐกจ สงคม ใหมคณภาพมนคง๔๖ การพฒนาคณภาพชวตของประชาชน ในจงหวดบรรมยมความจ าเปนอย างมาก เชน

๔๐ สมภาษณ พระศรปรยตธาดา (ฐานสสโร), รองเจาคณะจงหวดบรรมยรปท ๑, ๑๓ มกราคม ๒๕๖๐.

๔๑ สมภาษณ พระมหาบญเลศ สนตกโร, เจาอาวาสวดบานบตาวงษ และรองเจาคณะอ าเภอล าปลายมาศ, ๒๓ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๐.

๔๒ สมภาษณ พระครนมตรวรธรรม (ธมมวโร), เจาอาวาสวดเทพนมตร เจาคณะต าบลหนองค, ๒๓ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๐.

๔๓ สมภาษณ นายทองใจ ปยไธสง, พฒนาการอ าเภอล าปลายมาศ, ๒๓ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๐. ๔๔ สมภาษณ นางอบลรตน ศรหาบญทน, หวหนางานฝายสงคมสงเคราะหเทศบาล, ๒ มนาคม พ.ศ.

๒๕๖๐. ๔๕ สมภาษณ นายผาย สรอยสระกลาง, เกษตรกรดเดนสาขาปราชญเกษตรของแผนดน สาขาปราชญ

เกษตรเศรษฐกจพอเพยง, ๑๔ มกราคม ๒๕๖๐. ๔๖ สมภาษณ นายไพรตน ชนศร, ผอ านวยการศนยการเรยนรชมชนบานแสง, ๒ มนาคม ๒๕๖๐.

๘๘

ระบบการศกษาเรยนร การสงเสรมฟนฟกระบวนการ วด บาน โรงเรยน ใหรฐสงเสรมวฒนธรรมประเพณ เศรษฐกจ และสงแวดลอม๔๗ การพฒนาคณภาพชวตของประชาชนในจงหวดบรรมย ประชาชนตองมการศกษาทด และรกษามสขภาพพลานามยแขงแรง๔๘ ซงองคการสหประชาชาตมแนวคดการพฒนาคณภาพชวตของประชาชน ๙ องค ประกอบ คอ ๑. ดานสขภาพ ๒. ดานการบรโภคอาหาร ๓. ดานการศกษา ๔. ดานอาชพสภาพของงานทท า ๕. ดานบานเรอนทอยอาศย ๖. ดานหลกประกนทางสงคม ๗. ดานเครองนงหม ๘. ดานสถานทผกผอน ๙. ดานสทธมนษยชน๔๙ มการพฒนามากขนตามล าดบ จาก ๕-๖ ปทแลวอยในอนดบต ารองของประเทศ ปจจบนอยในอนดบกลางๆ มคณภาพชวตดขน ตามเกณฑ จปฐ. ๕ หมวด ๓๑ ตวชวดไมผานเกณฑเรอง บหร สรา เปนอนดบตนๆ๕๐ จากการก าหนดวสยทศนจงหวดบรรมย เนองจากการสรางรายไดอาชพการเกษตรกรรม อตสาหกรรม การยกระดบสนคาชมชน (OTOP) การสงเสรมการทองเทยว การพฒนาโครงรางพนฐานในการประกอบอาชพ การศกษา การสาธารณสข การสงเสรมการมสวนรวมทกภาคสวน ในการพฒนาจะท าใหยกระดบคณภาพชวตของประชาชนในจงหวดบรรมยดขน๕๑ การพฒนาคณภาพชวตของประชาชนในจงหวดบรรมยนน อยในระดบทนาพงพอใจ หลายหนวยงานทมสวนเกยวของและพฒนา ประสานความรวมมอเปนภาคเครอขายอยางเปนระบบ๕๒ ทงน มการพฒนาอยางตอเนอง และดขนทกหนวยงาน แตกมบางครงค าสงจากหนวยบน ท าใหคนขางลางไดรบความเสยหายหรอไดไมตามวตถประสงค๕๓ การพฒนาคณภาพชวต สวนมากเปนการน าเอากเลสเปนตวลอเหนยวน าการด าเนนชวตเปนสวนมาก๕๔ ในการพฒนาแบบองครวม บรณาการระหวางภาครฐและเอกชน โดยเฉพาะเครอขายปราชญชาวบานจะเนนการปรบเปลยนแนวความคด การท าเปนตวอยางใหเกษตรกรด ในดานการพฒนาโดยมองไปดานอนาคตของลกหลาน และการพฒนาประเทศชาตแบบมนคงและยงยนตลอดไป๕๕ แตหนวยงานของรฐไมมการวางแผน

๔๗ สมภาษณ นายทองค า แจมใส, ปราชญชมชนดานกองทนและธรกจชมชน, ๔ มนาคม ๒๕๖๐. ๔๘ สมภาษณ นายสวรรณ เสงนา, ผใหญบานผกกาดหญา หมท ๔, ๒๕ มกราคม ๒๕๖๐. ๔๙ สมภาษณ พระครนมตรวรธรรม (ธมมวโร), เจาอาวาสวดเทพนมตร เจาคณะต าบลหนองค, ๒๓

มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๐. ๕๐ สมภาษณ นายจรนทร รอบกลาง, หวหนากลมงานพฒนาชมชน จงหวดบรรมย, ๒๓ มกราคม

๒๕๖๐. ๕๑ สมภาษณ นายทองใจ ปยไธสง, พฒนาการอ าเภอล าปลายมาศ, ๒๓ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๐. ๕๒ สมภาษณ นางอบลรตน ศรหาบญทน, หวหนางานฝายสงคมสงเคราะหเทศบาล, ๒ มนาคม ๒๕๖๐. ๕๓ สมภาษณ นายผาย สรอยสระกลาง, เกษตรกรดเดนสาขาปราชญเกษตรของแผนดน สาขาปราชญ

เกษตรเศรษฐกจพอเพยง, ๑๔ มกราคม ๒๕๖๐. ๕๔ สมภาษณ นายค าเดอง ภาษ, ประธานเครอขายปราชญชาวบานจงหวดบรรมย สาขานกคด นกพด

นกปฏบต แหงยคสมย, ๑ มนาคม ๒๕๖๐. ๕๕ สมภาษณ นายไพรตน ชนศร, ผอ านวยการศนยการเรยนรชมชนบานแสง, ๒ มนาคม ๒๕๖๐.

๘๙

พฒนาคณภาพชวตแบบบรณาการกนเลย แตละกระทรวงกบอกวาท าเพอพฒนาคณภาพชวตของประชาชนในจงหวดบรรมย แตนโยบายดๆ เปนรปธรรม ไมคอยไดรบการสานตอ อยางตวอยาง ธรรมนญ ๙ ด ของอดตผวาราชการจงหวดบรรมย การพฒนาคณภาพชวตของประชาชนในจงหวดบรรมยยงมไดบรณาการจากหนวยงานของรฐทเกยวของเทาทควร๕๖ ในการพฒนาโดยจะเนนทภาคการเกษตร การจดท าบญชการใชจายเนนเรองการประหยด การพฒนาดานศลธรรม โดยใหประชาชนในจงหวดบรรมยยดหลก ๙ ด การสนบสนนทางรฐบาลคอนขางชา ท าใหหมบานตองชวยเหลอซงกนและกน และตองท าใหชมชนเขมแขง ภาพรวมดขนตามหลก จปฐ. (ความจ าเปนพนฐาน) ๕๗

ดงนน การด าเนนชวตในทามกลางภาวะวกฤตเศรษฐกจในสงคมปจจบน แตประชาชนในจงหวดบรรมยกไดด าเนนวถชวตตามแนวหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ด าเนนการสรางเศรษฐกจชมชนเพอใหประชาชนในชมชนมศกยภาพสามารถพงตนเองไดอยางยงยน ทงน ปญหาดานเศรษฐกจทพบในชมชนสวนใหญมใชปญหาทวกฤตขนาดจนตองรองขอหรอพงพาความชวยเหลอจากหนวยงานหรอองคกรภายนอกตางๆ แตเปนปญหาเพยงเลกนอยทเปนเรองธรรมดาสามญทวไปทพบเหนไดในชมชนชนบทตางๆ ทวประเทศ นนคอ ปญหาราคาสนคาทางการเกษตรตกต า อยางไรกตาม ประชาชนในหมบานตางกไดอญเชญปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาเปนหลกในการด าเนนกจกรรมรวมกนของคนในชมชน เพอมงไปสความสขท เกดจากความสมดล ความพอประมาณอยางมเหตผลและมภมคมกนทด ท าใหสามารถพงตนเองได มความเปนอยอยางเปนสขและพอเพยง ทงน เนองจากประชาชนในหมบานไดรวมกลมในการปลกผกปลอดสารพษเพอรบประทานในครอบครวกนอยแลว ซงมหลากหลายกลม เชน กลมปลกมะนาว เปนตน ในขณะทถามผลผลตมากกจะน ามาแลกเปลยนกนในชมชน หรอสงขายในตลาดของชมชนอนๆ อนเปนการพงพาตนเองมงไปสความสขทเกดจากความสมดล ความพอประมาณอยางมเหตผลและมภมคมกนทด ซงเปนแนวทางการพฒนาชมชนอยางยงยน

๓.4.๔ ทฏฐธมมกตถะประโยชน ๔ การแกปญหาดานเศรษฐกจนน กเพอสนองความตองการของมนษยใหเกดความมงคงสมบรณดวยโภคทรพย หรอเพอใหประชาชนมการอยดกนด หรอมมาตรฐานในการครองชพสงขน ในทางเศรษฐกจถอวายงมการอยดกนดดวยเครองอปโภคบรโภคมากเพยงใด ชวตยอมมความสขและสะดวกสบายมากเพยงนน และเชอวา เมอมสนคา และมการบรการทผลตไดใหแกประชาชนโดยทวถงมากยงขน ประชาชนกจะมความสขและความเปนอยดขน ตองประยกตใชหลก ทฏฐธมมกตถะประโยชน การแกปญหาในปจจบนหรอหลกสรางความส าเรจทนตาเหน อนเปนค าสอนใหตงเนอตงตวไดในทางเศรษฐกจ 4 ประการ๕๘ คอ

๕๖ สมภาษณ นายค า วชาพล. เครอขายองคกรชมชนจงหวดบรรมย, ๓ มนาคม ๒๕๖๐. ๕๗ สมภาษณ นายสวรรณ เสงนา, ผใหญบานผกกาดหญา หมท ๔, ๒๕ มกราคม ๒๕๖๐.

๕๘ พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต). พจนานกรมพทธศาสน ฉบบประมวลธรรม. (กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๓). หนา ๙๕.

๙๐

1. อฏฐานสมปทา ถงพรอมดวยความหมน คอ ตองมความหมน คอ มความขยนหมนเพยรในการปฏบตหนาทการงาน ประกอบอาชพอนสจรต รจกใชปญญาความสามารถจดการด าเนนการไปใหไดผลด ซงเปนทางใหไดทรพย

2. อารกขสมปทา ถงพรอมดวยการรกษา คอ ตองรจกเกบคมครองทรพย หนาทการงานและผลงานทตนไดมาหรอไดท าไวดวยความขยนหมนเพยรนน ไมใหเปนอนตรายหรอเสอมเสยโดยเฉพาะ ถาเปนทรพย กตองยงรจกเกบออม

3. กลยาณมตตตา ความมเพอนเปนคนด ตองเลอกคบคนดเปนเพอน คอ เลอกคบแตสหทมตร ไดแก มตรแท เพอนจรง ทมอปการคณ สมานสขทกข แนะน าประโยชนใหและมความรกใครจรงใจ ถาด าเนนธรกจเปนบรษทหรอสหกรณ กจ าเปนตองเลอกสมาชกทด

4. สมชวตา การเลยงชวตตามสมควรแกก าล งทรพยทหาได ตองมความเปนอยเหมาะสม คอ รจกก าหนดรายไดและรายจาย เลยงชวตแตพอดมใหฝดเคองหรอฟมเฟอย การใชงบประมาณประจ าบาน หรอการวางแผนการใชจายประจ าครอบครวอยางมระเบยบ

๓.4.๕ ดานสงคม การจะแกปญหาดานสงคม ซงสงคมกมปญหาเหมอนกน แตมใชปญหาทนาหนกใจส าหรบ

ผทมหนาทรบผดชอบหรอผทมสวนเกยวของทงหลาย ไมวาจะเปนผใหญบาน หรอคณะกรรมการหมบานซงท าหนาทในการก ากบดแลความสงบสขทวไปของหมบาน อยางไรกตาม จากการสนทนากบผใหญบาน ท าใหทราบวาจากการทประชาชนในหมบานไดยอมรบปฏบตตามกรอบแหงธรรมนญหมบานสนตสข ๙ ด คมภรสรางอนาคตทดใหลกหลานนน ท าใหปญหาตางๆ ทเคยม เชน การจบกลมมวสมกนของวยรน ปญหาการสรางความวนวาย (ทะเลาะววาท) การสรางมลพษทงทางเสยงและกลนรบกวนเพอนบาน รวมทงการเลนการพนน เปนตน ไดหายไปจากหมบานอยางสนเชง โดยปญหาทพอมใหเหนเมอไมนานมาน คอ เหมอนกบจะเปนการมวสมกนของวยรน แตในความเปนจรง คอ มเดกคนหนงเพงจะเสยผปกครองไป จงมเพอนมาอยเปนเพอนหลายคน และเปนเวลาหลายวนเกนไป แตเมอไดรบการตกเตอนจากผใหญ เดกๆ กใหความเคารพเชอฟง ดงนน เหตการณนจงไมนาจะเรยกวาเปนปญหา เนองจากมเหตจ าเปนดงกลาว ดงนน จากการทประชาชนในหมบานไดยอมรบปฏบตตามกรอบแหงธรรมนญหมบานสนตสข ๙ ด คมภรสรางอนาคตทดใหลกหลานนน ท าใหปญหาตางๆ ทเคยมไดหายไปจากหมบานอยางสนเชง และท าใหสมาชกทกคนของหมบานสามารถอยรวมกนอยางสงบสข

นอกจากน คณะกรรมการหมบานยงไดปฏบตตามกรอบแหงธรรมนญหมบานสนตสข ๙ ด คมภรสรางอนาคตทดใหลกหลาน ในหมวดท ๗ วาดวยดท ๖ สงคมอบอน โดยจดใหมคณะท างานดานสงคม สงแวดลอมและสาธารณสขเปนเจาภาพรบผดชอบหลก และคณะท างานดานการศกษา ศาสนา วฒนธรรม เปนเจาภาพรบผดชอบรวมในหมวดน เรมจากการจดใหมศนยวจยเพอเปนศนยรวมจตใจสรางพลงยดเหนยวจตใจคนในหมบานใหเปนหนงเดยว สงเสรมใหเกดความรก ความอบอน สรางสายใยรกในครอบครว โดยคณะกรรมการหมบานจดใหราษฎรแตละครอบครวไดมการจดท ากจกรรมรวมกน และมสวนรวมในงานประเพณ วนส าคญตางๆ สงเสรมใหสมาชกทกครอบครวถอศลปฏบตตามขอก าหนดแตละศาสนา และตองเคารพกฎหมายบานเมองอยางเครงครด หากปฏบตได จะไดรบการยกยอง เปนคนด ศรหมบาน สนบสนนใหทกครอบครวไดตระหนก ควบคม ดแล และ

๙๑

จ ากดเวลาการใชคอมพวเตอรและสอออนไลนของเดกและเยาวชน รวมถงผประกอบการรานอนเตอรเนทในหมบานดวย หากไมปฏบตตาม ผปกครองและผประกอบการตองไดรบการตกเตอน และถกลงโทษตามธรรมนญของหมบาน โดยคณะท างานรบผดชอบในหมวดนก ากบดแล แนะน าและใหค าปรกษา เสรมสรางและสนบสนนอตลกษณทางวฒนธรรม จารตประเพณ ทดงามของหมบาน/ชมชน สงเสรมใหทกครอบครวมความรกความสามคคเอออาทรและมจตสาธารณะในการอยรวมกนอยางมความสขอยางยงยน และหามกระท าความรนแรงตอเดก สตร ผสงอาย หรอผพการ หากผใดกระท าความรนแรงใหคณะกรรมการหมบานมหนาทหามปรามและวากลาวตกเตอน หากกระท าผดอกใหผเสยหายหรอผใหญบานด าเนนการแจงความคดตามกฎหมาย และใหคณะกรรมการหมบานชวยเหลอบรรเทาทกขในเบองตนแกผเสยหาย สงเสรมใหแรงงานนอกระบบทกคนเขาสระบบประกนสงคม (ม. ๔๐) เพอเปนหลกประกนความมนคงและสงเสรมใหสมาชกทกคนในครอบครวเขาถงระบบสวสดการสงคมทกดาน สงเสรมใหทกครอบครวไดเรยนรและด าเนนชวต โดยยดหลก “เศรษฐกจพอเพยง” และมแผนพฒนาคณภาพชวตครวเรอน สนบสนนใหคนในหมบานใหความเคารพเชอฟงผอาวโส และคณะกรรมการหมบานอยางเครงครด ใหมการเผยแพรประชาสมพนธผานสอตางๆ เพอสรางจตส านกใหเกดความรก ความสามคค เอออาทรตอกนของคนในหมบาน/ชมชน

ดานแผนพฒนาหมบาน ใหคณะท างานดานแผนพฒนาหมบาน เปนเจาภาพรบผดชอบหลกในดานน ใหหมบานจดท าระบบฐานขอมล และระบบสารสนเทศ (Data Base – MIS) ใหครบถวน ทงในอดต ปจจบนและอนาคต ใหหมบานมแผนพฒนาหมบาน ทงแผนระยะสน ระยะกลาง และระยะยาว โดยในการจดท าแผนพฒนาหมบาน ใหด าเนนการจดท าแผนตามความตองการและสอดคลองกบแนวทางการพฒนาหมบานอยางแทจรง โดยใหราษฎรในหมบานมหนาทสนบสนนการจดแผนพฒนาพฒนาหมบานและใหคณะกรรมการหมบาน หวหนาคมบาน คณะกรรมการคมบาน มหนาทประสานงานในการจดท าแผนและตดตามผลการด าเนนการตามแผน ใหคณะท างานดานแผนพฒนาหมบาน ประสานหนวยงานราชการ องคกรปกครองสวนทองถน หร อองคกรใดๆ ทเกยวของ เพอใหมการขบเคลอนและมการด าเนนการแผงงาน โครงการ หรอกจกรรมในแผนพฒนาหมบาน รวมทงมการทบทวนแกไขและแสนอแผนในโอกาสตอไป ทงน สมาชกองคกรปกครองสวนทองถนในหมบาน ตองน าโครงการ/กจกรรมในแผนพฒนาหมบานไปบรรจในแผนฯ ๓ ป ขององคกรปกครองสวนทองถน

ดานการอ านวยความเปนธรรมของคณะกรรมการหมบาน (ศนยด ารงธรรมหมบาน) ใหคณะท างานดานการปกครองและรกษาความสงบเรยบรอยเปนเจาภาพรบผดชอบหลกในดานน ใหมการจดตงศนยด ารงธรรมหมบาน ณ ทท าการผใหญบานหรอสถานททเหนสมควร ศนยด ารงธรรมหมบาน มหนาท

๑) เปนศนยไกลเกลยประนอมขอพพาททงความแพงทกประเภท หรอความอาญาทเปนความผดอนยอมความไดพรอมจดท าบนทก เอกสาร รวมทงการรายงานตามระเบยบก าหนดโดยถอปฏบตตามขอบงคบกระทรวงมหาดไทยวาดวยการปฏบตงานประนอมขอพพาทของคณะกรรมการหมบาน พ.ศ.๒๕๓๐

๙๒

๒) เปนศนยรบเรองราวรองทกขของราษฎรในหมบาน ท าการแนะน าแกไข รวมทงประสานหรอรายงานหนวยงานหรอองคกรทเกยวของหรอศนยด ารงธรรมอ าเภอ เพอด าเนนการในสวนทเกยวของตอไป

ดานการประชาคมหมบานใหคณะท างานดานอ านวยการ เปนเจาภาพรบผดชอบหลกในดานน สวนการใดทเปนเรองผลประโยชนของสวนรวม หรอเปนกรณทมผลกระทบตอราษฎรสวนใหญในหมบาน หรอเปนกรณทตองใชบงคบเพอใหราษฎรในหมบานตองประพฤตปฏบตตามหรอการใดทมผเหนสมควรยกขนหารอกบคนสวนใหญในหมบาน หรอการใดททางราชการสงใหน าเขาทประชมประชาคมหมบาน ใหคณะกรรมการหมบานน าเรองนนๆ เขาปรกษาหารอในทประชมประชาคมหมบาน มตหรอความเหนของทประชมตองไมขดตอกฎหมายหรอระเบยบค าสงของทางราชการ และใหมสภาพบงคบใหทกคนตองปฏบตตามมตของทประชมประชาคมในเรองนน การประชมประชาคมทกครงตองมหวหนาครอบครบหรอผแทนทมอายตงแต ๑๕ ป ขนไป ครวเรอนละ ๑ คน เขารวมประชมไมนอยกวากงหนงของจ านวนครวเรอนทงหมดในหมบาน หากมผเขาประชมไมครบตามจ านวนทก าหนดไวในขอน ใหถอวายงไมครบองคประชมและหามด าเนนการประชม หรอในขณะทก าลงประชมกนหากมผออกจากทประชมไปจนเหลอไมครบองคประชมกใหการประชมในขณะนนจ าเปนตองยตลงมตทประชมประชาคมหมบาน ใหถอตามเสยงขางมากของทประชม หากมคะแนนเสยงเทากน ใหมการทบทวนและหารอใหมรวมกนเพอหาขอสรปเหมาะสมและจดใหมการลงมตอกครง ในการประชมประชาคมทกครงเพอใหการปรกษาหารอเปนไปดวยความรอบคอบและปองกนปญหาหรอความเสยงทอาจจะเกดขน จงใหทประชมเลอกบคคลทเหนสมควรจ านวน ๕-๗ คน เพอท าหนาทฝายคานในทประชมโดยใหมหนาทคดคานทกเรองทปรกษาหารอพรอมใหเสนอแนวทางแกไขและใหรวมรบผดชอบรวมปฏบตดวย ใหผใหญบานเปนประธานทประชมประชาคมหมบาน กรณไมมผใหญบานหรอมแตไมอาจปฏบตหนาทได หรอผใหญบานไมอยในทประชมกใหทประชมเลอกบคคลทเหนสมควรท าหนาทเปนประธานทประชม และใหปลดหมบานเปนเลขานการของทประชมประชาคมหมบาน โดยมหนาทแจงเชญผเขาประชม จดท าระเบยบวาระหรอหวขอในการประชมจดท าเอกสารใหผเขาประชมลงชอ บนทกรายงานการประชมและงานธรการอนๆ ทเกยวของตามทไดรบมอบหมาย เพอใหเกดความสนตสขและความเขมแขงในชมชน๕๙

ดงนน จะเหนไดวา ประชาชนในจงหวดบรรมยกไดประสบกบปญหาทางสงคมเหมอนกน แตมใชปญหาทนาหนกใจส าหรบผทมหนาทรบผดชอบหรอผทมสวนเกยวของทงหลาย ไมวาจะเปนผใหญบาน หรอคณะกรรมการหมบานซงท าหนาทในการก ากบดแลความสงบสขทวไปของหมบาน อยางไรกตาม จากการสนทนากบผใหญบาน ท าใหทราบวาจากการทประชาชนในหมบานไดยอมรบปฏบตตามกรอบแหงธรรมนญหมบานสนตสข ๙ ด คมภรสรางอนาคตทดใหลกหลานนน ท าใหปญหาตางๆ ทเคยม เชน การจบกลมมวสมกนของวยรน ปญหาการสรางความวนวาย (ทะเลาะววาท) การสรางมลพษทงทางเสยงและกลนรบกวนเพอนบาน รวมทงการเลนการพนน เปนตน ไดหายไปจากหมบานอยางสนเชง โดยปญหาทพอมใหเหนเมอไมนานมาน คอ เหมอนกบจะเปนการมวสมกนของ

๕๙ ประมวลจากการสมภาษณ นางจนตนา ประเสรฐ, ผใหญบานบานนอยบตาวงษ, ๕ พฤศจกายน

๒๕๖๐.

๙๓

วยรน แตในความเปนจรง คอ มเดกคนหนงเพงจะเสยผปกครองไป จงมเพอนมาอยเปนเพอนหลายคน และเปนเวลาหลายวนเกนไป แตเมอไดรบการตกเตอนจากผใหญ เดกๆ กใหความเคารพเชอฟง ดงนน เหตการณนจงไมนาจะเรยกวาเปนปญหา เนองจากมเหตจ าเปนดงกลาว ดงนน จากการทประชาชนในหมบานไดยอมรบปฏบตตามกรอบแหงธรรมนญหมบานสนตสข ๙ ด คมภรสรางอนาคตทดใหลกหลานนน ท าใหปญหาตางๆ ทเคยมไดหายไปจากหมบานอยางสนเชง และท าใหสมาชกทกคนของหมบานสามารถอยรวมกนอยางสงบสข

อยางไรกตาม ในประเดนการสงเสรมคณภาพชวตเชงพทธบรณาการทางดานสงคมของประชาชนในจงหวดบรรมยนน สามารถแบงเปน ๓ ประเดน คอ ๑) ใหทกคนทกฝายมสวนรวม มกลม หรอทมงาน ๒) มองปญหาใหชดเจน และแยกแยะใหได ๓) มการออกแบบและวางแผนงานอยางเปนระบบ โดยภาครฐจะตองท างานรวมกนกบภาคชมชนและเอกชน๖๐ ซงรฐบาลควรทจะจดหาทอยอาศย ทท ากนใหคนทยงไมม สวนคนทมอยแลวกควรทจะสงเสรมในเรองของการศกษา หนาทการงานใหมนคงดขนตามล าดบ คณภาพชวตของประชาชน หมายถง การด ารงชวตในระดบทเหมาะสมกบมนษย ตามสภาพความจ าเปนพนฐานในสงคม ซงมนอาจจะตองสมพนธทางดานรางกายและจตใจ อารมณ สงคม และความคดพอกนพอใช ตามหลกเศรษฐกจพอเพยงของพอหลวงเรา๖๑ นอมน าหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ของในหลวง รชการท ๙ เปนหลกใชขอมล จพฐ. ในการวางแผนพฒนาหมบาน ใหหมบานจดท าแผนพฒนาหมบานเพอหาแนวทางแกปญหา ประเมนผลการพฒนาเปนประจ าทกป และวางแผนแกปญหา๖๒ ในขอมล จปฐ. ไดมการจดเกบโดยประชาชน ท าใหทราบวาครวเรอนหมบานมปญหาอะไร เมอราบแลวสวนไดทประชาชนแกไขปญหาเองไดในครวเรอน กมการด าเนนการแกไข สวนไดไมสามารถด าเนนการแกไขเองได กขอรบการสนบสนนจากภาครฐ หรอ อปท. อบต. เทศบาล, อบจ. สวนงานราชการสวนภมภาค อ าเภอ จงหวด๖๓ แนวทางการพฒนาคณภาพชวตของประชาชน ในจงหวดบรรมย กอนอนเราตองมองความจ าเปนพนฐานของมนษยวามอะไรบาง และมองเหนสภาพปญหาของสงคมในชมชน วามอะไรบาง ตองพฒนาปรบปรงแกไขเชนปญหาความยากจน รฐควรเรงสงเสรมอาชพ ปญหาประชาชนขาดความรตองสงเสรมดารศกษา ฯลฯ เปนตน๖๔ ขณะท ผาย สรอยสระกลาง กไดแสดงทศนะเสรมในประเดนเดยวกนวา ท าใหกนอม นอนอน อยด หนหมด มความเปนอยใหพอเพยง๖๕ ซงผใหญตองท าตวเปนตวอยางกอน ใหใชหลกธรรมทางพระพทธศาสนาเปนหลกในการด าเนนชวต และภมปญญา

๖๐ สมภาษณ พระศรปรยตธาดา (ฐานสสโร), รองเจาคณะจงหวดบรรมยรปท ๑, ๑๓ มกราคม ๒๕๖๐. ๖๑ สมภาษณ พระมหาบญเลศ สนตกโร, เจาอาวาสวดบานบตาวงษ และรองเจาคณะอ าเภอล าปลาย

มาศ, ๒๓ มกราคม ๒๕๖๐. ๖๒ สมภาษณ นายจรนทร รอบกลาง, หวหนากลมพฒนาชมชน จงหวดบรรมย, ๒๓ มกราคม ๒๕๖๐. ๖๓ สมภาษณ นายทองใจ ปยไธสง, พฒนาการอ าเภอล าปลายมาศ, ๒๓ มกราคม ๒๕๖๐. ๖๔ สมภาษณ นางอบลรตน ศรหาบญทน, หวหนางานฝายสงคมสงเคราะหเทศบาล, ๒ มนาคม ๒๕๖๐. ๖๕ สมภาษณ นายผาย สรอยสระกลาง, เกษตรกรดเดนสาขาปราชญเกษตรของแผนดน สาขาปราชญ

เกษตรเศรษฐกจพอเพยง, ๑๔ มกราคม ๒๕๖๐.

๙๔

เกาๆ ของบรรพบรษเปนภมคมกน และตองท าอยางจรงจงบนวถชวต ตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงของในหลวงรชการท ๑๐๖๖ ตองเรมตนจากตนเองกอน จงขยบสคนในครอบครวและชมชน เชนการรกษาสขภาพดวยการปลกพชผกกนเองโดยไมใชสารเคมทกชนด ใชหลก ๒ ส. คอ อาหารด มประโยชนตอชวตตนเอง ออกก าลงกายใหเหมาะสมกบวยตนเอง อารมณด ปลอยวาง ไมดมแอลกอฮอร ไมเสพสงเสพตดทกชนด๖๗ แนวทางการพฒนาคณภาพชวตของประชาชนในจงหวดบรรมย ควรจะสรางกระบวนการเรยนร สงเสรมดานอาชพใหเกษตรกร เอาสงคม วฒนธรรมประเพณ เปนทตง๖๘ ส ารวจปญหาทแทจรงของคนในชมชน และหมบาน วเคราะหปญหา จดท าแผนพฒนา ของบประมาณสนบสนนภาครฐ อบต. เทศบาล และด าเนนการสการปฏบต ตดตามประเมนผลงานอยางมประสทธภาพ๖๙ ท าใหคนในหมบานเขาใจเกยวกบคณภาพชวต และตองเรมสอนจากครวเรอนเสยกอน และจงขยายสระดบชมชน และ สงา สขทว กไดแสดงทศนะเสรมในประเดนเดยวกนวา นอมน าหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ของในหลวงรชการท ๙ และใหขอมล จปฐ. (ความจ าเปนพนฐาน) ในการวางแผนพฒนาหมบาน๗๐ และหลกพทธธรรมทสามารถน าไปใชบรณาการเพอพฒนาคณภาพชวตของประชาชน ในจงหวดบรรมยนน ไดแก หลกศล ๕, หลกทฏฐธมมกตถประโยชน ๔, หลกอทธบาท ๔, เบญจธรรม ๕, หลกอรยมรรคมองค ๘ ประการ๗๑ หลกพทธธรรมทางพระพทธศาสนา ดงทพระพทธเจาตรสไวมากมายตามอปนสยของแตละบคคล แตส าหรบผครองเรอนตองมหลกเบญจศล คเบญจธรรม และหลกฆราวาสธรรม ๔ ประการ และหลกโยนโสมนสการ และการพฒนาทางดานความร ( ปญญา) มกระบวนการพฒนาอย ๗ ประการ๗๒ คอ

๑. การพฒนาความรความเขาใจทไดรบฟงมา ๒. การพฒนาการเรยนรและประสบการณตางๆ ๓. การคดพจารณาใชวจารณญาณ ๔. การรจกมองรจกคดเขาถงความจรง ๕. ท ากจใหส าเรจลลวงไปดวยด ๖. เลอกคดประมวลความรความสามารถน ามาใชใหเกดประโยชน ๗. รเทาทนธรรมชาตอยางมเหตผล

๖๖ สมภาษณ นายไพรตน ชนศร, ผอ านวยการศนยการเรยนรชมชนบานแสง, ๒ มนาคม ๒๕๖๐. ๖๗ สมภาษณ นายค า วชาพล. เครอขายองคกรชมชนจงหวดบรรมย, ๓ มนาคม ๒๕๖๐. ๖๘ สมภาษณ นายทองค า แจมใส, ปราชญชมชนดานกองทนและธรกจชมชน, ๔ มนาคม ๒๕๖๐. ๖๙ สมภาษณ นายสวรรณ เสงนา, ผใหญบานผกกาดหญา หมท ๔, ๒๕ มกราคม ๒๕๖๐. ๗๐ สมภาษณ นางจนตนา ประเสรฐ, ผใหญบานนอยบตาวงษ, ๒๓ มกราคม ๒๕๖๐.

๗๑ สมภาษณ พระศรปรยตธาดา (ฐานสสโร), รองเจาคณะจงหวดบรรมยรปท ๑, ๑๓ มกราคม ๒๕๖๐. ๗๒ สมภาษณ พระครนมตรวรธรรม (ธมมวโร), เจาอาวาสวดเทพนมตร เจาคณะต าบลหนองค, ๒๓ มกราคม ๒๕๖๐.

๙๕

แนวคดเศรษฐกจพอเพยงของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทเปนแนวทางแหงการประมาณตน ท าสงทตนพอจะท าไดเพอตนเอง เพอชมชนและจะกอใหเกดผลแหงประโยชนสขตามมา ๓.4.๖ สงคหวตถ ๔ การจะแกปญหาสงคมน จะตองประยกตใชสงคหวตถ ๔ ซงหลกธรรมทเปนเครองยดเหนยวน าใจของผอน ผกไมตร เออเฟอ เกอกล สงคหวตถ แปลวา หลกการสงเคราะห คอ หลกการยดเหนยวใจคนและประสานหมชนไวในสามคค ท าใหตนเองกเปนทรกและคนชมชนกรวมกนอยได ไมแตกแยกกระจดกระจาย ท าใหสงคมมเอกภาพและมความมนคง เพอยดเหนยวน าใจของกนและกน สงคหวตถ ม ๔ ประการ๗๓ คอ ๑. ทาน การใหปน คอ เออเฟอเผอแผ เฉลยเจอจาน แจกจาย ชวยเหลอดวยสงของ ทรพยสนเงนทอง ตลอดจนวชาความร เชน (๑) การใหดวยเมตตา คอ แสดงน าใจไมตร สรางเสรมมตรภาพ (๒) การใหดวยกรณา คอ ชวยปลดเปลองความทกข ความเดอดรอน (๓) การใหดวยมทตา คอ สงเสรมผท าความด คนทท างานสรางสรรค เจรญกาวหนา ถาคนเราถารกทจะอยดวยกนตองปนกนกน ปนกนใช หามาไดแลวควรรวมกนไวเปนกองกลางแลวจงแบงกนใช หากไมเอามารวมกนอาจเกดการระแวงกนได ทใดทปราศจากการใหทนนยอมแหงแลงเหมอนทะเลทราย การปนกนนรวมทงการปนทกขกนในครอบครวดวย เมอฝายหนงฝายใดมความทกข มปญหา กควรน ามาปรกษากน อกฝายกตองรบรจกรบฟงและปลกปลอบใหก าลงใจ ๒. ปยวาจา พดอยางรกกน คอ ใชค าสภาพ ใหเกยรตกน พดดวยความหวงดมน าใจ พดแจงสงทเปนประโยชน เชน (๑) พดดวยเมตตา คอ ทกทายปราศรยแสดงน าใจไมตร พาทสภาพ (๒) พดดวยกรณา คอ เหนใจ ปลอบใจ แนะน า ใหค าปรกษา บอกทางแกปญหา การพดกนดวยวาจาไพเราะ แมการตกเตอนกนกตองระมด ระวงค าพด ถาถอเปนกนเองมากเกนไป กอาจจะเกดทฏฐ ท าใหครอบครวไมสงบสข โดยถอหลกวา กอนแตงงานเคยพดไพเราะอยางไร หลงแตงงานกพด ใหเพราะอยางนน ๓. อตถจรยา ท าประโยชนแกเขา คอ สละเรยวแรงก าลงกาย ก าลงความสามารถ ชวยเหลอผอน และบ าเพญประโยชน เชน (๑) ชวยดวยความเมตตา คอ แบงเบาภาระ รวมมอ แสดงน าใจไมตร (๒) ชวยดวยกรณา คอ น าผออนแอหรอตกอยในอนตรายใหพนภย (๓) ชวยดวยมทตา คอ ใหก าลงสนบสนน รวมมอแกผท าความดและเขารวมกจกรรมทเปนประโยชน การน าความรความสามารถมาชวยเหลอกน ประพฤตตนเปนประโยชนตอกนในทกดาน เมอรวาอะไรดหรอไมด ควรหรอไมควร กน ามาเลาสกนฟง พยายามศกษาหาความรทางธรรม เอาใจมาเกาะกบธรรมใหมากคนในสงคมนน เมอทะเลาะกนมกจะโยนความผดใหอกฝายหนง ซงแทจรงแลวยอมมความผดดวยกนทงสองฝาย อยางนอยกผดทไมหาวธทเหมาะสมแนะน าตกเตอนกน ปลอยใหอกฝายหนงท าความผด โดยไมไดตกเตอนกน ๔. สมานตตตา เอาตวเขาเสมอสมาน คอ รวมหม รวมมอ รวมจดหมาย รวมแกไขปญหา รวมสขรวมทกข ปฏบตตอกนอยางเสมอภาค เสมอตนเสมอปลาย ดวยเมตตา กรณา มทตา

๗๓พระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต), หลกสตรอารยชน, ฉบบ ๒ ภาค ไทย-องกฤษ พมพครงท ๗, (บรรมย: เรวตการพมพ, ๒๕๖๐), หนา ๑๔.

๙๖

และอเบกขา ใหเหมาะสมกบสถานการณ การวางตวใหเหมาะสมกบทตวเปนพอบานกท าตวใหสมกบเปนพอบาน เปนแมบานกท าตวใหสมกบเปนแมบาน ตางกวางตวให เหมาะสมกบหนาททไดรบมอบหมายทงในบานและนอกบาน ซงขอนจะประพฤต ปฏบตใหด ตองฝกสมาธใหใจผองใสเปนปกต เพราะคน ทใจผองใสจะรวาในภาวะเชนนน ควรจะวางตนอยางไร ไมระเรงโลกจนวางตนไมเหมาะสม๗๔ ๓ . ๓.4.๗ ดานจตใจ

การแกปญหาดานจตใจ คอ ตองมความสมพนธกนของในครอบครวนน ซงมผลตอสขภาพจตของสมาชกในครอบครว ถาครอบครวอบอน มความรกใคร ปรองดอง ชวยเหลอซงกนและกน สมาชกในครอบครวกจะมความรสกทมนคง และเมอประสบปญหากจะเชอมนไดวามแหลงทจะชวยเหลอ สนบสนน ไมถกทอดทง แตตรงกนขาม ถาครอบครวแตกแยก หรอตางคนตางอย สมาชกในครอบครวไมรกใครผกพนกน ตางเอาเปรยบ หรอเหนแกตวแลว สมาชกแตละคนยอมตองตอสชวตอยางโดดเดยว และวาเหว โดยเฉพาะเมอประสบปญหากไมรวาจะหนหนาไปพงใคร ยอมกระทบตอสขภาพจต โดยเฉพาะอยางยงชาวบานโดยเฉพาะผสงอายในจงหวดบรรมย กมปญหาดานจตใจบางเหมอนกน โดยเฉพาะทานผทมบตรหลานโยกยายไปยงตางถนเพอการประกอบอาชพ ซงกมอยบาง แตจ านวนไมมากจงไมจดเปนปญหาทนาหนกใจส าหรบผทเกยวของทงหลาย อยางไรกตาม ปญหานกยงถอวามอยจรงในหมบาน และผทมสวนเกยวของทงหลายกมไดนงนอนใจ ซงกไดด าเนนการแกไขตามเหตปจจยโดยคณะกรรมการหมบานทดแลเรองนไดก าหนดออกเยยมบานทกเดอนสลบสบเปลยนกนไปตามบานเปาหมายตางๆ รวมทงบานทไมไดอยในเปาหมายดวย โดยท างานรวมกนกบอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน (อสม.) ทงน การออกเยยมบานเปนการชวยผอนคลายอาการปวยทางจตของผสงอายทเฝาคดถงบตรหลานโยกยายไปยงตางถนเพอการประกอบอาชพไดเปนอยางด เพราะมเพอนพดคย นอกจากน การจดกจกรรมโครงการตางๆ ภายในชมชน ไมวาจะเปนกจกรรมโครงการ อสม.รนใหมใสใจสขภาพ ซงเปนโครงการทจดใหมการออกก าลงกายทกวนพฤหสบดและชวงเทศกาลส าคญตาง หรอกจกรรมทางศาสนาและวฒนธรรม เปนตน

นอกจากน คณะกรรมการหมบานยงไดปฏบตตามกรอบแหงธรรมนญหมบานสนตสข ๙ ด คมภรสรางอนาคตทดใหลกหลานหมวดท ๓ วาดวยดท ๒ มปญญา โดยใหคณะท างานดานการศกษา ศาสนา และวฒนธรรม เปนเจาภาพรบผดชอบหลกในหมวดน ท าใหองคกรหลกในชมชน ประกอบดวย บาน วด หนวยงานทางการศกษา และสวนราชการสงเสรมสมาชกของทกครอบครวใหไดรบการศกษาทกระดบทกประเภท ใหมความรความสามารถน าไปใชในการด ารงชวตได บดามารดา หรอผปกครอง ตองสงบตรหลานทกคนเขารบการศกษาภาคบงคบ สามารถศกษาตอในระดบทสงขน และประกอบอาชพได โดยด ารงตนอยในสงคมไดอยางสนตสข ตามระบอบประชาธปไตย อนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข ทงน คณะกรรมการหมบาน ตองสงเสรมสนบสนนและชวยเหลอการจดการศกษาในระบบ การศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย ใหทกครอบครวปฏบตตนตามวถประชาธปไตยเชน หลกการใชเหตผล หลกการยดเสยงขางมากยอมรบฟงเสยงขางนอย หลกการแบงปนและการใหอภย หลกการเคารพกฎหมาย ใชสตในการแกไขปญหา เปนตน

๗๔เรองเดยวกน, หนา ๑๕.

๙๗

อนง เพอปองกนมใหเกดความเครยดเกยวกบรายไดของครวเรอน คณะกรรมการหมบานยงไดปฏบตตามกรอบแหงธรรมนญหมบานสนตสข ๙ ด คมภรสรางอนาคตทดใหลกหลาน หมวดท ๔ วาดวยดท ๓ รายไดสมดล โดยใหคณะท างานดานสงเสรมเศรษฐกจ เปนเจาภาพรบผดชอบหลกในหมวดน สงเสรมใหทกครอบครวรวมปฏบตตามแนวทางการลดรายจาย เพมรายได การออม จดท าบญชครวเรอน เพอแกปญหาความยากจน โดยผานกระบวนการแลกเปลยนเรยนรของชมชนตามกจกรรม อาชพ พรอมจดท าแผนพฒนาอาชพนนๆ สงเสรมใหทกครวเรอนปลกพชผกสวนครวเลยงสตว การประมง อาชพเสรมอนตามความเหมาะสมของพนทและศกยภาพภายในหมบานเพอการบรโภคหรอการจ าหนายเพอเพมรายไดและใหคณะกรรมการหมบานมหนาทสงเสรมและสนบสนนการประกอบอาชพดงกลาวในหมบาน โดยรบซอสนคาจากแตละครอบครวเพอน ามาจ าหนายยงรานคาสหกรณประจ าหมบานหรอจดใหมตลาดนดในชมชน หรอตลาดเซราะกราวเพอใหมการซอขายแลกเปลยนสนคากนในหมบาน หรอการรวมกลมสนคาตางๆ ไปจ าหนายในตลาด เสมอนม “ตเยนขางบาน ATM ขางกาย”และใหประสานแหลงความรและแหลงเงนทนตางๆ มาสนบสนนใหชมชน รณรงคใหมการจดตงธนาคารหมบาน หรอกลมออมทรพยอนๆ สงเสรมใหมการตงสหกรณหรอรานคาชมชนประจ าหมบาน เพอเปนศนยกลางในการจ าหนายสนคาในราคาทเปนธรรม และสรางรายไดใหกบสมาชก หรอครอบครวในหมบานและใหคณะกรรมการหมบานก าหนดระเบยบหลกเกณฑในการด าเนนการ สงเสรมใหมอาชพทางเลอก หรออาชพเสรมเพอยกระดบสนคาผลตภณฑชมชน (OTOP) อาชพเชงเศรษฐกจการตลาด สนบสนนใหมการรวมกลมอาชพพฒนาสวสาหกจชมชนเ พอสรางรายไดใหกบครอบครวและชมชนและสรางเครอขายวสาหกจชมชน เพอการแลกเปลยนผลตภณฑ การแปรรปผลตภณฑ และการเรยนรรวมกน สงเสรมใหมการท าเกษตรอนทรยวถชาวบาน เพอลดตนทนทางการผลตของเกษตรกรภายในหมบาน และสงเสรมใหมการใชพลงงานทางเลอกและพลงงานทดแทน เพอการใชวสดทเปนเชอเพลงอยางคมคา สงเสรมและจดใหมศนยเรยนรปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงในหมบาน เพอการเรยนรและใหราษฎรในหมบานน าไปใชโดยใหมศนยการถายทอดภมปญญาทองถนดานการประกอบอาชพ การจ าหนายสนคาและการสรางผลตภณฑชมชน

อยางไรกตาม คณะกรรมการหมบานไดสงเสรมใหประชาชนปฏบตตามกรอบแหงธรรมนญหมบานสนตสข ๙ ด คมภรสรางอนาคตทดใหลกหลานหมวด ๕ วาดวยดท ๔ สขภาพแขงแรง โดยใหคณะท างานดานสงคม สงแวดลอมและสาธารณสขเปนเจาภาพรบผดชอบหลกในหมวดน ใหหวหนาครอบครวสงเสรมใหสมาชกออกก าลงกายอยางสม าเสมอ และใหคณะกรรมการหมบานจดใหมลานสขภาพและใหราษฎรรวมกลมกนออกก าลงกายเปนประจ าอยางนอยสปดาหละ ๓ ครงๆ ละไมนอยกวา ๓๐ นาท และใหจดตงกลมออกก าลงกายอยางนอย ๑ กลม เชน กลมสงเสรมมวยไทยมรดกโลกและลานมวยไทย หรอกายบรหาร ๑๕ ทา แมไมมวยไทย เปนตน ใหผประกอบการรานคา/แผงลอย ผผลตหรอผจ าหนายในหมบานปฏบตตามมาตรฐานของกระทรวงสาธารณสขและมจตส านกทดตอเพอนบานโดยผลตจ าหนายเฉพาะอาหารทสะอาด มคณภาพ ปราศจากสารพษหรอสารปนเปอนและใหคณะกรรมการหมบานเฝาระวงภยสขภาพจากรานคาแผงลอย รถเรและหาบเร ผใดฝาฝนหรอกระท าผด ตองจายเงนสมทบเขากองทนฯ หมบาน จ านวนไมเกน ๕๐๐ บาท คนในครอบครวตองไมทอดทงเดก คนชรา ผปวย ผพการ และผปวยจตเวช ใหทกครอบครวรวมกจกรรมการควบคมปองกนโรคและภยสขภาพตามทคณะกรรมการหมบานรองขอ และใหคณะกรรมการ

๙๘

หมบานจดใหมความรเกยวกบโรคภยสขภาพ โดยการประสานการด าเนนการรวมกบหนวยบรการสาธารณสขในพนท สงเสรมใหราษฎรในหมบานเขารบการตรวจคดกรองสขภาพเบองตนในโรงพยาบาลหรอหนวยงานสาธารณสขทกป อยางนอยปละ ๑ ครง

ทกลาวมานจะเหนไดวา ชาวบานโดยเฉพาะผสงอายสวนหนง กมปญหาดานจตใจบางเหมอนกน โดยเฉพาะทานผทมบตรหลานโยกยายไปยงตางถนเพอการประกอบอาชพ ซงกมอยบาง แตจ านวนไมมากจงไมจดเปนปญหาทนาหนกใจส าหรบผทเกยวของทงหลาย อยางไรกตาม ปญหานกยงถอวามอยจรงในหมบาน และผทมสวนเกยวของทงหลายกมไดนงนอนใจ ซงกไดด าเนนการแกไขตามเหตปจจยโดยคณะกรรมการหมบานทดแลเรองนไดก าหนดออกเยยมบานทกเดอนสลบสบเปลยนกนไปตามบานเปาหมายตางๆ รวมทงบานทไมไดอยในเปาหมายดวย โดยท างานรวมกนกบอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน (อสม.) ทงน การออกเยยมบานเปนการชวยผอนคลายอาการปวยทางจตของผสงอายทเฝาคดถงบตรหลานโยกยายไปยงตางถนเพอการประกอบอาชพไดเปนอยางด เพราะมเพอนพดคย นอกจากน การจดกจกรรมโครงการตางๆ ภายในชมชน ไมวาจะเปนกจกรรมโครงการ อสม.รนใหมใสใจสขภาพ ซงเปนโครงการทจดใหมการออกก าลงกายทกวนพฤหสบดและชวงเทศกาลส าคญตาง หรอกจกรรมทางศาสนาและวฒนธรรม เปนตน รปแบบการพฒนาคณภาพชวตเชงพทธบรณาการของประชาชนในจงหวดบรรมย ใชพรหมวหารธรรมพรหมวหาร ๔ เปนหลกธรรมประจ าใจเพอใหตนด ารงชวตไดอยางประเสรฐและบรสทธเฉกเชนพรหม เปนแนวธรรมปฏบตของผทผปกครอง และการอยรวมกบผอน ประกอบดวยหลกปฏบต ๔ ประการ ไดแก เมตตา คอ ความรกใคร ปรารถนาดอยากใหเขามความสข มจตอนแผไมตรและคดท าประโยชนแกมนษยสตวทวหนา กรณา คอ ความสงสาร คดชวยใหพนทกข ใฝใจในอนจะปลดเปลองบ าบดความทกขยากเดอดรอนของปวงสตว มทตา คอ ความยนด ในเมอผอนอยดมสข มจตผองใสบนเทง กอปรดวยอาการแชมชนเบกบานอยเสมอ ตอสตวทงหลายผด ารงในปกตสข พลอยยนดดวยเมอเขาไดดมสข เจรญงอกงามยงขนไป อเบกขา คอ ความวางใจเปนกลาง อนจะใหด ารงอยในธรรมตามทพจารณาเหนดวยปญญา คอมจตเรยบตรงเทยงธรรมดจตาชง ไมเอนเอยงดวยรกและชง พจารณาเหนกรรมทสตวทงหลายกระท าแลว อนควรไดรบผลดหรอชว สมควรแกเหตอนตนประกอบ พรอมทจะวนจฉยและปฏบตไปตามธรรม รวมทงรจกวางเฉยสงบใจมองด ในเมอไมมกจทควรท า เพราะเขารบผดชอบตนไดดแลว เขาสมควรรบผดชอบตนเอง หรอเขาควรไดรบผลอนสมกบความรบผดชอบของตน ใชหลกศล ๕ เพอละลดเลกอบายมขทกชนด๗๕ การพฒนาคณภาพชวตเชงพทธบรณาการของประชาชนในจงหวดบรรมย ควรทจะใชหลกค าสอนของพระพทธเจามาปรบใชใหเขากบอาชพของแตละคน โดยน าหลกฆราวาสธรรม เชน ท าดไดด ท าชวไดชวเปนตน ควรเนนเฉพาะดานเศรษฐกจเปนส าคญ โดยเฉพาะการลงทนใน สงกอสรางขนพนฐานในรปแบบของระบบคมนาคมและ ขนสง ระบบเขอนเพอการชลประทานและพลงงานไฟฟา สาธารณปการฯลฯ รฐทมเททรพยากรเขาไปเพอการปพนฐานใหมการลงทนในดานเอกชนเปนหลก ทงน การใชหลกธรรมนญ ๙ ด เปนคณธรรมน าทางในการด าเนนชวตไปสความสงบ

๗๕ สมภาษณ นายค า วชาพล. เครอขายองคกรชมชนจงหวดบรรมย, ๓ มนาคม ๒๕๖๐.

๙๙

สข เศรษฐกจพอเพยงของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวรชการท ๙๗๖ ซงอดตผวาเสร ศรหตรย เปนจดเรมสบสานแนวคดบรรมยสนตสข ๙ ด รวมกบหมบานรกษาศล ๕ จะท าใหมรางกายแขงแรง สขภาพจตด เปนคณภาพชวต กบทงการนอมน าหลกธรรมทางพระพทธศาสนามาประยกตใช และเปนแนวทางการท างาน เชน ใชหลกฆราวาสธรรมซงเปนคณสมบตของผประสบความส าเรจในการด าเนนชวตทางโลก ประกอบดวยธรรมะ ๔ ประการ คอ สจจะ แปลวา จรง ตรง แท มความซอสตยเปนพนฐาน เปนคนจรงตอความเปนมนษยของตน ทมะ แปลวา ฝกตน ขมจต และรกษาใจ บงคบตวเองเพอลดและละกเลส และรกษาสจจะ ขนต แปลวา อดทน ไมใชแคเพยงแตอดทนกบค าพดหรอการกระท าของผอนทเราไมพอใจ แตหมายถงการอดทนอดกลนตอการบบบงคบของกเ ลส จาคะ แปลวา เสยสละ บรจาคสงทไมควรมอยในตน โดยเฉพาะกเลสนน คอสงทไมควรมอยกบตน ละนสยไมดตางๆ ควรสรางกระบวนการ บาน วด โรงเรยน และรฐอยางเปนระบบและตอเนองเพอการพฒนาทยงยนสบตอไป ๓.4.๘ สมาธ ๒ อยาง การจะแกปญหาดานจตใจ จะตองประยกตใชหลกสมาธ เรยกวา “จตตภาวนา” แปลวา การอบรมจต หรอเรยกวา กรรมฐาน เปนวธฝกอบรมจต หรอเปนวธฝกอบรมจต การฝกอบรมจตใหเจรญงอกงามดวยคณธรรม มความเขมแขงมนคง เบกบานสงบผองใส และเกดความเพยร สต และสมาธ เปนการฝกอบรม สมถภาวนา ท าจตใหสงบและ วปสสนาภาวนา ฝกอบรมปญญาใหเกดความรเขาใจตามความเปนจรง การฝกจตในพระพทธศาสนา เรยกวา “จตตภาวนา” หรอเรยกวา กรรมฐาน การปฏบตสมาธม ๒ อยาง คอ สมถกมมฏฐาน วปสสนากมมฏฐาน การอบรมจตหรอการฝกจตในพระพทธศาสนา เปนวธฝกอบรมจต หมายถง อารมณเปนทตงแหงงานเจรญภาวนา ทตงแหงการท าความเพยร กมมฏฐานจ าแนกเปน ๒ ประการ๗๗ คอ ๑. สมถกมมฏฐาน หรอสมถภาวนา สมถะ แปลวา สงบ หรอความสงบระงบจต หมายถง การท าจตใจใหสงบ กรรมฐานแปลวาตงกรรม หมาถงการปฏบตท าสมาธและปญญา เปนอบายสงบใจ คอฝกอบรมจตใหเกดความสงบ ไดแกการฝกสมาธนนเอง โดยการท าใจใหสงบจากกเลสและนวรณธรรม นวรณ ๕ ประการ ความพอใจรกใครในกามคณ, ความพยาบาท, ความหดหซมเซา, ความฟงซานร าคาน, และความลงเลสงสย สมาธแปลวา ความตงมนแหงจต หมายถง ความส ารวมจตใหแนวแนเพอเพงในสงใดสงหนง เกดภาวะจตสงบนงจบอยทอารมณอนเดยว เมอฝกสมาธเจรญภาวนาใหสงบจากกเลสและนวรณธรรมไดแลว ขนตอไปกเจรญวปสสนาตอ ๒. วปสสนากมมฏฐาน หรอวปสสนาภาวนา หมายถง การเจรญภาวนา ใหมความเหนแจง การฝกอบรมปญญาใหเกดความรแจงตามเปนจรง รแจงในไตรลกษณ ถอนความหลงผดรผดในสงขารเสยได รแจงวาสงขารเปนของไมเทยง เปนทกข เปนอนตตา การปฏบตสมาธทง ๒ ประการน จะชวยใหมจตใจทมนคง ไมหวนไหวไปกบอารมณทไม

๗๖ สมภาษณ นายสงา สขทว, หวหนาท างานดานเศรษฐกจ บานนอยบตาวงษ, ๒๙ มกราคม ๒๕๖๐.

๗๗ กนก จนทรขจร, ธรรมเพอชวต, พมพครงท 8, (กรงเทพมหานคร : พมพเผยแผเปนธรรมทาน๒๕๔๙), หนา 8๕๗-861.

๑๐๐

ปรารถนา คอ เมอเกดอะไรขนกสามารถควบคมสตได ไมปลอยใจไปกบอารมณของความโกรธ ความโลภ และความหลง เปนตน 3.5 สรป ปญหาทางดานครอบครว นบวาเปนปญหาทนากงวลใจ หรอเปนปญหาหนกของหมบานหรอชมชน ถงแมจะมปญหาในเรองของการอพยพโยกยายไปท างานในตางถนของคนหนมสาววยท างานบาง จงท าใหเกดปญหาดานครอบครว เดกๆ ทมพอแมไปท างานในเมองใหญแลวตองอาศยอยกบญาตผใหญทเปนปยาตายายนน ท าใหเดกมปญหาขาดความอบอน เดกเหลานนกคบเพอนและสงไมดตางๆ กอใหเกดปญหา โดยปญหาเดกตดยาเสพตด ททกภาคสวนรวมกนหาทางแกไขปญหาน ปญหาดานเศรษฐกจ ทพบในชมชนสวนใหญมปญหาตองรองขอหรอพงพาความชวยเหลอจากหนวยงานหรอองคกรของรฐ ปญหาทวไปทพบเหนไดในชมชนชนบทตางๆ ทวประเทศ คอ ปญหาราคาสนคาทางการเกษตรตกต า ประชาชนในหมบานตางกไดนอมน าปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงพระบาทสมเดจพระเจาอยหวรชกาลท ๙ มาเปนหลกในการด าเนนกจกรรมรวมกนของคนในสงคม เพอม งไปส ความสขท เกดจากความสมดล ความพอประมาณอยางมเหตผล และมภมคมกนทด ท าใหสามารถพงตนเองได มความเปนอยอยางเปนสขและพอเพยง ปญหาดานสงคม มซงปญหาทนาหนกใจส าหรบผทมหนาทรบผดชอบหรอผทมสวนเกยวของทงหลาย ไมวาจะเปนผใหญบาน หรอคณะกรรมการหมบานซงท าหนาทในการก ากบดแลความสงบสขทวไปของในจงหวดบรรมย จากการสนทนากบผใหญบาน ท าใหทราบวาจากการทประชาชนในหมบานตางๆ ไดยอมรบปฏบตตามกรอบแหงธรรมนญหมบานสนตสข ๙ ด คมภรสรางอนาคตทดใหลกหลานนน ท าใหปญหาตางๆ ทเคยม เชน การจบกลมมวสมกนของวยรน ปญหาการสรางความวนวาย (ทะเลาะววาท) การสรางมลพษทงทางเสยงและกลนรบกวนเพอนบาน รวมทงการเลนการพนน มแนวโนมลดนอยลง ปญหาดานจตใจ เกดความสมพนธของสมาชกในครอบครว มผลตอสขภาพจต ถาครอบครวอบอน มความรกใครปรองดอง ชวยเหลอซงกนและกน สมาชกในครอบครวกจะมความรสกทมนคง และเมอประสบปญหา ครอบครวแตกแยก หรอตางคนตางอย สมาชกในครอบครวไมรกใครผกพนกน ตางเอาเปรยบ หรอเหนแกตวแลว สมาชกแตละคนยอมตองตอสชวตอยางโดดเดยว และวาเหว โดยเฉพาะเมอประสบปญหากไมรวาจะหนหนาไปพงใคร ยอมกระทบตอสขภาพจต โดยเฉพาะอยางยงปญหาสขภาพจตผสงอายในจงหวดบรรมย การไมเขาใจหลกไตรลกษณ 3 ประการ (๑) อนจจลกษณะ คอ ลกษณะไมเทยง (2) ทกลกษณะ คอ ลกษณะทเปนทกข (3) อนตตลกษณะ คอ ลกษณะทไมมความหมายแหงตวตน ลกษณะทง 3 อยางน เรยกวา สามญลกษณะ ซงสรรพสตวและสรรพสงทงหลายในโลกน ทงทมวญญาณครองและไมมวญญาณครองมลกษณะทเสมอกน คอ ตกอยในหลกไตรลกษณ เมอตกอยในหลกไตรลกษณ จงเกดปญหาดานตางๆ ขน เชน ปญหาทางดานครอบครว ปญหาดานเศรษฐกจ ปญหาดานสงคม และปญหาดานจตใจ เปนตน ดงนน การแกปญหาชวตของคนในไตรลกษณทเกดในเบญจขนธ คอ ความสขเกดทางกาย เรยกวา กายกสข ไมวาจะไดรป เสยง กลน รส เปนตน และความสขเกดทางจต เรยกวา เจตสกสข

๑๐๑

ไมวาไดความสขเกดจากสมาธ คอ ท าใหจตด ซงหลกค าสอนในทางพระพทธศาสนาสอนเรองทกข และการดบทกขเปนหลก เพอจะแกปญหาของชวตและปญหาสงคม ปญหาชวตและสงคมคอความทกข ปญหาชวตและสงคมเกดจากสมทย คอ เหตใหเกดทกข ปญหาชวตและสงคมจะหมดไปหรอดบทกขคอ นโรธ ความดบทกขไมมเหลอ ปญหาชวตและสงคมจะหมดไป ปญหาความทกขของมนษยนน อยทกเลสและความเหนแกตว ความทกขความเดอดรอนจะหมดไปกเพราะหมดความเหนแกตว เมอกเลสและความเหนแกตวหมดไป ความสขความเจรญ ความสงบเยนกเกดขน ปญหาชวตและสงคมกจะหมดสนไป