1

การก าหนดสมรรถนะหลก ของผเรยนระดบการศกษาขนพนฐาน

และระดบประถมศกษาตอนตน (ป.๑-๓) : กระบวนการก าหนดสมรรถนะ

และวรรณคดทเกยวของกบสมรรถนะ

2

สารบญ

เนอเรอง หนา

ค าชแจงกระบวนการก าหนดสมรรถนะ การตรวจสอบสมรรถนะ การปรบปรงแกไขสมรรถนะ และวรรณคดทเกยวของกบสมรรถนะแตละดาน

๓

สมรรถนะหลกดานภาษาไทยเพอการสอสาร (Thai Language for Communication)

๖

สมรรถนะหลกดานคณตศาสตรในชวตประจ าวน (Mathematics in Everyday Life)

๑๙

สมรรถนะหลกดานการสบสอบทางวทยาศาสตรและจตวทยาศาสตร (Scientific Inquiry & Scientific Mind)

๔๖

สมรรถนะหลกดานภาษาองกฤษเพอการสอสาร (English for Communication)

๗๑

สมรรถนะหลกดานทกษะชวตและความเจรญแหงตน (Life Skills and Personal Growth)

๙๙

สมรรถนะหลกดานทกษะอาชพและการเปนผประกอบการ (Career Skills and Entrepreneurship)

๑๒๔

สมรรถนะหลกดานทกษะการคดขนสงและนวตกรรม (Higher-order Thinking Skills and Innovation)

๑๔๕

สมรรถนะหลกดานการรเทาทนสอ สารสนเทศ และดจทล (Media, Information and Digital Literacy : MIDL)

๑๖๗

สมรรถนะหลกดานการท างานแบบรวมพลง เปนทม และมภาวะผน า (Collaboration, Teamwork and Leadership)

๑๘๒

สมรรถนะหลกดานการเปนพลเมองตนรทมส านกสากล (Active Citizens and Global Mindedness)

๑๙๗

ภาคผนวก

๒๑๘

รายชอวทยากรผใหความร แนวทาง และประสบการณเกยวกบ สมรรถนะการจดการเรยนการสอน

๒๑๙

รายชอผเชยวชาญเฉพาะสมรรถนะ ๒๒๑ รายชอผเชยวชาญพจารณาภาพรวมทกสมรรถนะ ๒๒๒

3

ค าน า

ตาม ทคณะกรรมการอ สระ เพ อการปฏ ร ปการศ กษา ได มอบหมายใหคณะอนกรรมการดานการจดการเรยนการสอนท าการศกษาหาแนวทางในการปฏรปการเรยนการสอน และคณะอนกรรมการดานการจดการเรยนการสอน ไดศกษาปญหาการจดการเรยนการสอนตามหลกสตรการศกษาขนพนฐานแลว เหนควรใหมการวางกรอบแนวทางพฒนาหลกสตรการศกษาขนพนฐานไปสหลกสตรทเนนการพฒนาสมรรถนะใหมากขน จงไดแตงตงคณะท างานเพอศกษาวจยพฒนาสมรรถนะหลกส าหรบเดกไทย และพลเมองไทย เพอตอบสนองตอเปาหมายการจดการศกษาของชาต และตอบสนองตอการพฒนาผ เรยน ใหมความรความสามารถมสมรรถนะทเหมาะสมกบศตวรรษท ๒๑ และยคตอๆ ไป พรอมกบจดท าขอเสนอแนะเชงนโยบายใหแกคณะกรรมการอสระเพอการปฏรปการศกษาดวย คณะท างานดงกลาวไดท าการศกษาและพฒนาก าหนดสมรรถนะหลกของเดกไทยขน ๑๐ สมรรถนะ ดงน :

๑. สมรรถนะหลกดานภาษาไทยเพอการสอสาร (Thai Language for Communication) ๒. สมรรถนะหลกดานคณตศาสตรในชวตประจ าวน (Mathematics in Everyday Life) ๓. สมรรถนะหลกดานการสบสอบทางวทยาศาสตรและจตวทยาศาสตร (Scientific Inquiry & Scientific Mind) ๔. สมรรถนะหลกดานภาษาองกฤษเพอการสอสาร (English for Communication) ๕. สมรรถนะหลกดานทกษะชวตและความเจรญแหงตน (Life Skills and Personal Growth) ๖. สมรรถนะหลกดานทกษะอาชพและการเปนผประกอบการ (Career Skills and Entrepreneurship) ๗. สมรรถนะหลกดานทกษะการคดขนสงและนวตกรรม (Higher-order Thinking Skills and Innovation) ๘. สมรรถนะหลกดานการรเทาทนสอ สารสนเทศ และดจทล (Media, Information and Digital Literacy : MIDL) ๙. สมรรถนะหลกดานการท างานแบบรวมพลง เปนทม และมภาวะผน า (Collaboration, Teamwork and Leadership) ๑๐. สมรรถนะหลกดานการเปนพลเมองตนร ทมส านกสากล (Active Citizens and Global Mindedness)

4

เอกสารฉบบนประกอบดวย กระบวนการก าหนดสมรรถนะหลกแตละดาน ซงมรายละเอยดขอมลเรองเหตผลในการเลอกสมรรถนะ กระบวนการในการก าหนดสมรรถนะยอย กระบวนการตรวจสอบรายการสมรรถนะยอยโดยผเชยวชาญ และประเดนการปรบปรงสมรรถนะ อกทงยงรวบรวมวรรณคดทเกยวของกบแตละสมรรถนะทใชเปนขอมลพนฐานส าหรบการพฒนาสมรรถนะดงกลาวไวดวย

คณะท างานฯ ขอขอบพระคณผ เกยวของทกฝาย และหวงเปนอยางยงวา การเรมตนน าทางในการพฒนาหลกสตรแบบฐานสมรรถนะครงน จะมขอมลทเปนประโยชนใหแกผเกยวของทกฝายน าไปพฒนาตอเพอการพฒนาผเรยน เดกและเยาวชนไทยใหมศกยภาพ ในการพฒนาตนอยางตอเนองทงดานรางกาย จตใจ อารมณ สงคม และสตปญญา มสมรรถนะสง มความพรอมตอการด าเนนชวตบนฐานของความเปนไทย และเทาทนสากล เปนก าลงพลเมองทส าคญในการพฒนาประเทศชาตสบไป

คณะท างานของคณะอนกรรมการ

ดานการจดการเรยนการสอน

5

สมรรถนะหลกของผ เรยน (Student Core Competencies) ระดบการศกษา ขนพนฐาน แบงเปน ๔ กลม ไดแก คนไทยฉลาดร (Literate Thais) คนไทยอยดมสข (Happy Thais) คนไทยสามารถสง (Smart Thais) และพลเมองไทย ใสใจสงคม ( Active Thai Citizen) รายละเอยด ดงน คนไทยฉลาดร (Literate Thais) ประกอบดวย ๔ สมรรถนะหลก ดงน

๑. สมรรถนะหลกดานภาษาไทยเพอการสอสาร (Thai Language for Communication) ๒. สมรรถนะหลกดานคณตศาสตรในชวตประจ าวน (Mathematics in Everyday Life)

๓. สมรรถนะหลกดานการสบสอบทางวทยาศาสตรและจตวทยาศาสตร (Scientific Inquiry & Scientific Mind) ๔. สมรรถนะหลกดานภาษาองกฤษเพอการสอสาร (English for Communication)

คนไทยอยดมสข (Happy Thais) ประกอบดวย ๒ สมรรถนะหลก ดงน ๕. สมรรถนะหลกดานทกษะชวตและความเจรญแหงตน (Life Skills and Personal Growth) ๖. สมรรถนะหลกดานทกษะอาชพและการเปนผประกอบการ (Career Skills and Entrepreneurship)

คนไทยสามารถสง (Smart Thais) ประกอบดวย ๒ สมรรถนะหลก ดงน ๗. สมรรถนะหลกดานทกษะการคดขนสงและนวตกรรม (Higher-order Thinking Skills and Innovation) ๘. สมรรถนะหลกดานการรเทาทนสอ สารสนเทศ และดจทล (Media, Information and Digital Literacy : MIDL)

พลเมองไทย ใสใจสงคม ( Active Thai Citizen) ประกอบดวย ๒ สมรรถนะหลก ดงน ๙. สมรรถนะหลกดานการท างานแบบรวมพลง เปนทม และมภาวะผน า (Collaboration, Teamwork and Leadership) ๑๐. สมรรถนะหลกการเปนพลเมองตนรและมส านกสากล (Active Citizens and Global Mindedness)

6

สมรรถนะหลกดานภาษาไทยเพอการสอสาร (Thai Language for Communication)

7

กรอบสมรรถนะหลกของผเรยนระดบการศกษาขนพนฐาน

กรอบสมรรถนะหลกของผเรยนระดบประถมศกษาตอนตน (ป.๑–๓) สมรรถนะหลกดานภาษาไทยเพอการสอสาร (Thai Language for Communication)

ระดบการศกษาขนพนฐาน ระดบประถมศกษาตอนตน (ป.๑-๓)

ค าอธบาย

ฟง พด อานและเขยน เพอสอสารขอมล ความร ความรสกนกคด โดยใชประสบการณความรทางหลกภาษา และ กลวธการใชภาษาทชวยใหสามารถรบสารไดถกตอง เขาใจ เปดกวางไตรตรอง ประเมนและน าไปใชในชวตสามารถถายทอดและผลตผลงานผานกระบวนการพดและเขยนไดอยางสรางสรรค โดยค านงถงผรบสาร เหมาะสมกบกาลเทศะ เกดประโยชนแกตนเองและสวนรวม รวมทงใชภาษาไทยเปนเครองมอในการเรยนร เขาใจสงคม วฒนธรรมและภมปญญาไทย และถายทอดสรางผลงานตอยอดสรางสรรคจากความร ความคดทไดรบ

สมรรถนะ

๑. รบฟงอยางตงใจและเขาใจลกซงในผพดและสาระทรบฟง ทงทเปนขอความ ค าพด ทาทาง สญลกษณและกราฟกตาง ๆ เขาใจมมมองทแตกตางกนตามบรบทสงคมและวฒนธรรม มการตรวจสอบความเขาใจใหตรงกนระหวางผพดและผฟง รวมทงตรวจสอบความถกตองของขอมลกอนตดสนใจเกยวกบเรองทฟง และเลอกน าความรทไดจากการฟงไปใชประโยชนในชวตของตนและสวนรวม

๒. พดเพอวตถประสงคตาง ๆ ในสถานการณทหลากหลายอยางสรางสรรค โดยค านงถงลกษณะและความตองการของผ ฟง สามารถพดไดกระชบ ถกตอง ตรงประเดน เขาใจงาย ใชสอและภาษาทาทางประกอบไดอยางมประสทธภาพ เหมาะสมกบกาลเทศะ บรบททางสงคมและวฒนธรรม รวมทงตรวจสอบความเขาใจของผฟง และประเมนเพอปรบปรงการพดของตน

๓. อานสาระในรปแบบตาง ๆ ไดโดยมวตถประสงคการอานทชดเจน อานไดอยางเขาใจ ถกตอง ตรงประเดน

ค าอธบาย

ฟง ด พด อาน และเขยนขอความ ความร นทาน เรองราวสน ๆทเกยวของกบตนเองและสงใกลตวดวยภาษาทงาย ๆ โดยมความสามารถในการอานและการเขยนในระดบ A๑ ตามทสถาบนภาษาไทย สรนธรก าหนด สนกกบการทดลองใชค า ขอความตาง ๆ สนใจเรยนรเรองราวเกยวกบเมองไทยและวฒนธรรมไทยผ านการฟงและอานขอความ เรองราวทใชภาษางาย ๆ สามารถสรางผลงานโดยใชความรดงกลาวและมความภาคภมใจในงาน ของตน

สมรรถนะ

๑. รบฟงการสนทนา ขอความสน ๆ เรองราวงาย ๆ ทน าเสนอในรปแบบตาง ๆอยางตงใจ มมารยาท เขาใจและเพลดเพลนกบสงทฟง สามารถตงค าถาม ตอบค าถาม แสดงความรสกและความคดเหนของตน ทมตอเรองทฟง ยอมรบความคดเหนทแตกตางจากตน และน าความรทไดจากการฟงไปใชประโยชนในชวต

๒. พดสอสารในสถานการณตาง ๆ ในชวตประจ าวน บอกความรสกนกคดของตน เลาเรอง และเหตการณตาง ๆ หรอบอกผานการเลนบทบาทสมมต การแสดงงาย ๆ ได ตงค าถามและตอบค าถามใหผ อนเขาใจไดอยางสน ๆ มมารยาทในการพดโดยค านงถงความเหมาะสมกบกาลเทศะและผรบฟง

๓. อานบทอาน ขอความงาย ๆ ทปรากฏใน สอสงพมพ และสงแวดลอมรอบตว โดยมความสามารถในการอานในระดบ A๑ ตามทสถาบนภาษาไทยสรนธรก าหนด* สามารถตงค าถามและหาขอมลทตองการคด

8

ระดบการศกษาขนพนฐาน ระดบประถมศกษาตอนตน (ป.๑-๓)

โดยใชประสบการณ ความร และกลวธการอานตาง ๆ สามารถวเคราะห แปลความ ตความ และประเมนสาระไดอยางรเทาทนในเจตนาของผเขยน และน าความคดความรท ไดจากการอานไปใชประโยชนในชวตของตนและสวนรวม

๔. เขยนโดยมวตถประสงคทชดเจนในการสอสารขอมล ความร ความคด ความรสก ในรปแบบทหลากหลาย โดยใชกลวธการน าเสนอท เหมาะสม สามารถเขยนสอความหมายไดตรงตามเจตนา เขาใจไดงาย และถกตองตามอกขรวธ ใชกระบวนการเขยนผลตงานในทางสรางสรรคอยางรบผดชอบและเคารพในสทธของผอน

๕. ใชภาษาไทยในการศกษาเรยนร สรางความเขาใจพนฐานทางสงคม วฒนธรรม และภมปญญาของไทย มความภาคภม ผกพนในความเปนไทย สามารถกลนกรองและสบสานสงดงามทบรรพบรษไดสรางไวและพฒนาใหมคณคาตอไป

๖. พด อานและเขยนภาษาไทยไดถกตองตามอกขรวธ โดยเลอกใชค าศพท ความรเกยวกบหลกภาษาและกลวธตางๆรวมกบประสบการณชวตในการน าเสนอ และผลตผลงานตางๆอยางเหมาะสมและสรางสรรค

กอนตดสนใจเชอ และน าความร ขอคดจากสงทอานไปใชในชวต

๔. เขยนขอความ เรองสน ๆ เพอบอกความคด ความรสก หรอแตงเรองตามจนตนาการ โดยมความสามารถในการเขยนในระดบ A๑ ตามทสถาบนภาษาไทยสรนธรก าหนด* สามารถเขยนใหเขาใจงาย ถกตองตามหลกภาษาไทย และค านงถงผอานและผทตนเขยนถง

๕. ฟง ด หรออานบทอาน ขอความร หรอเรองสน ๆ ทใชภาษางาย ๆ เกยวกบเมองไทยและวฒนธรรมทดงามของไทย มความภาคภมใจในความเปนไทย สามารถพด หรอเขยนขอความ เรองสน ๆ ซงใชประโยชนจากความร หรอสรางผลงานงาย ๆ เชน ภาพวาด แบบจ าลอง หรอสงประดษฐทใชความรดงกลาว

๖. ฟง พด อาน เขยน อยางมความสข สนกกบการเรยนรและทดลองใชภาษาไทยเพอวตถประสงคตาง ๆ

* ระดบความสามารถในการอานและการเขยนภาษาไทยซงสถาบนภาษาไทยสรนธร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ไดท าวจยและพฒนาขนเปนระดบตาง ๆ โดยระดบ A๑เปนระดบความสามารถทพงประสงคของนกเรยนระดบประถมศกษาตอนตน (ป.๑-๓) (ขอมลในภาคผนวก ก)

9

สมรรถนะหลกดานภาษาไทยเพอการสอสาร (Thai Language for Communication)

ตอนท ๑ กระบวนการก าหนดสมรรถนะหลกดานภาษาไทยเพอการสอสาร ๑. เหตผลในการเลอกสมรรถนะภาษาไทยเพอการสอสารมาเปนสมรรถนะหลกของผเรยนระดบ

การศกษาขนพนฐานนน มดงตอไปน ๑.๑ เปนสมรรถนะทไดรบการยอมรบในระดบสากลวา ภาษา (ไทย) เพอการสอสาร ซงครอบคลม

การรหนงสอ ภาษาเพอการสอสารเปนสมรรถนะทส าคญและจ าเปนส าหรบคนในยคศตวรรษท ๒๑ ๑.๒ เปนสมรรถนะทเดกและเยาวชนไทยยงไมไดรบการพฒนาอยางเพยงพอ ๑.๓ เปนสมรรถนะทตอบสนองนโยบายและความตองการของประเทศ ๑.๔ เปนสมรรถนะทสามารถชวยพฒนาใหเดกไทยมความสามารถสง (เกง) มขดความสามารถ

ในการแขงขนเพมขน ๑.๕ เปนสมรรถนะทสามารถพฒนาใหเกดขนแกผเรยนในทกระดบ

๒. กระบวนการในการก าหนดสมรรถนะยอย ๒.๑ ศกษาเอกสารและวรรณคดทเกยวของ ๒.๒ เขยนค าอธบายสมรรถนะหลกใหเหนสาระและมโนทศนส าคญของสมรรถนะหลกเพอ

สรางความเขาใจ ๒.๓ ก าหนดคณลกษณะและพฤตกรรมส าคญทเกยวของกบภาษาไทยเพอการสอสารของ

ผเรยนทจบการศกษาขนพนฐานควรจะกระท า/แสดงออกได ๒.๔ น าคณลกษณะและพฤตกรรมส าคญมาแตกยอยใหเหนสาระและมโนทศนส าคญหรอ

ทกษะยอยตางๆ ๒.๕ น าขอมลทงหมดมาจดเรยงกลมและจดเรยงล าดบแลวเรยบเรยงเขยนใหมลกษณะเปน

สมรรถนะ ๒.๖ ทบทวนแกไขและปรบปรงจนไดรายการสมรรถนะหลกและสมรรถนะยอยดาน

ภาษาไทยเพอการสอสารของผเรยนระดบการศกษาขนพนฐาน ๒.๗ น าสมรรถนะหลกและสมรรถนะยอยระดบการศกษาขนพนฐานมาเปนฐานใน

การก าหนดสมรรถนะหลกและสมรรถนะยอยของผเรยนระดบประถมศกษาตอนตน (ป.๑ – ๓) โดยปรบความยากลงใหเหมาะสมกบชวงวยและระดบพฒนาการของผเรยน ๒.๘ ทบทวนแกไขและปรบปรงจนไดรายการสมรรถนะหลกและสมรรถนะยอยดานภาษาไทยเพอการสอสารของผเรยนระดบประถมศกษาตอนตน (ป.๑ – ๓) ฉบบรางครงท ๑ (ดภาคผนวก ) ๓.กระบวนการตรวจสอบรายการสมรรถนะ น ารายงานสมรรถนะหลกและสมรรถนะยอยใหผเชยวชาญ ๒ กลมไดตรวจสอบ กลมแรกคอ ผเชยวชาญดานภาษาไทยโดยตรง กลมทสองคอ ผเชยวชาญพจารณาภาพรวมของสมรรถนะทงหมด รายชอผเชยวชาญเฉพาะทาง และผเชยวชาญพจารณาภาพรวมอยในภาคผนวก

10

๔. สรปความคดเหนและขอเสนอแนะจากผเชยวชาญและประเดนการปรบปรงสมรรถนะ

สรปความเหนและค าแนะน าของผเชยวชาญ การปรบปรงแกไข

1. ค าทใชอธบายสมรรถนะตองเขาใจงายส าหรบสงคม ในวงกวาง ใชค าศพททคนทวไปสามารถเขาใจได

ปรบค าทเปนศพทวชาการหรอค าทไมเปนทรจกอยางกวางขวาง ใหเปนค าทเขาใจงายขน เชน ค าวา “วจนภาษา” และ “อวจนภาษา” เปลยนเปน “ค าพด” และ “ทาทาง กราฟก”

๒. ควรใชค าแบบไทยๆ เพอแสดงความเปนไทย ปรบขอความใหเหนถงความเปนภาษาไทยส าหรบคนไทย

๓. ขาดสวนทแสดงถงความเปนไทย เพมความเปนไทยและความภาคภม ใจในความงาม และคณคาของภาษา

๔. ควรเขยนใหเหนในสมรรถนะใดวาฟงอะไร น าไปใชอะไรตอ เพอใหเกดสงใด เชอมโยงกบความเปนไทย โดยเฉพาะบทอาน บทฟง ๕. ควรเขยนสมรรถนะใหเหนถงวฒนธรรมทตดมากบภาษา การเรยนภาษาเพอน าไปสการเรยนรวชาอน

เพมขอความเรอง ฟงอะไร เพออะไร ใหชดขนในระดบ ป.๑-๓ เพอการน าไปใช และใหสมพนธกบความเปนไทยและวฒนธรรมทตดมากบภาษา และจดท าเอกสารเพมเตม เพอชวยในการสอนแบบเนนสมรรถนะ

๖. ตองมลกษณะของการใชในชวตประจ าวน เพมสวนการน าไปใชในชวตประจ าวน

๗. การรภาษาควรเปนไปตามชวงวย ควรใหเหนถงการเรยนภาษาทสนก แมวาการใชภาษาใหถกตองตามกาลเทศะเปนสวนทตองเนน แตการเรยนภาษาในสวนอนกสนกได ไมเชนนนเดกจะเบอ ถาเราท าตวเปนต ารวจภาษาตลอดเวลา ขาดการใชความรภาษาไทย หลกภาษาไทย ไมรวาพด ฟง อาน เขยนอะไร สวนระดบ ป.๑ - ๓ ไมควรเนนใหหนกเกนไป ควรเนนใหเดกเรยนอยางมความสข

ไดเพมขอความเรองของความสขในการใชภาษา ความสนกในการเรยนและทดลองใชภาษา

๘. สมรรถนะการใชภาษาไทยเพอการสอสาร ควรม การกลาวถงเรองการใชภาษาไทยในการประกอบอาชพตาง ๆดวย ควรเชอมใหผเรยนตระหนกถงความส าคญของการใชภาษาในอาชพทแตกตางกน

ปรบใหเชอมกบประเดนความส าคญของการใชภาษาในการประกอบอาชพ และการน าขอมลไปใชใน การเรยนรวชาตางๆ

๙. ควรมเรองการเขาใจตวเอง เขาใจอารมณตนเอง และ เทาทนอารมณตนเอง

การเขาใจตนเองและเทาทนอารมณตนเอง ได สะทอนอยในสมรรถนะขอยอยและปรากฏในสมรรถนะดานทกษะชวตและการเจรญแหงตน และสมรรถนะดานการรเทาทนสอ สารสนเทศและดจทล

11

สรปความเหนและค าแนะน าของผเชยวชาญ การปรบปรงแกไข

๑๐. วธน าเสนอของสมรรถนะภาษาไทยและสมรรถนะภาษาองกฤษไมสอดคลองกนทงทเปนการสอสาร ทงสองสมรรถนะ

ปรบภาษาและแนวการน าเสนอใหสอดคลองกน โดยยงคงลกษณะส าคญทแตกตางอนเนองมาจากเจตนาและระดบความคาดหวงทแตกตางกน

๕. สรปรายการสมรรถนะหลกและสมรรถนะยอย ดานภาษาไทยเพอการสอสารของผเรยนระดบ

การศกษาขนพนฐาน และผเรยนระดบประถมศกษาตอนตน (ป.๑–๓) ทไดจากกระบวนการทง ๕ ดงกลาวขางตน น าเสนอไวในกรอบสมรรถนะหลกของผเรยนระดบการศกษาขนพนฐานในเอกสารคมอคร ตอนท ๒ วรรณคดทเกยวของกบสมรรถนะหลกดานภาษาไทยเพอการสอสาร ๑. ความส าคญ

ภาษาเปนเครองมอหลกในการตดตอสอสารกบบคคลรอบตว ซงเปนสงจ าเปนตอความอยรอด และการมชวตทมคณภาพของบคคลผทมความสามารถในการใชภาษาไทย โดยเฉพาะอยางยงการอาน และการเขยนไดอยางชดเจน แมนย า คลองแคลว ถกกาลเทศะ เปนไปเพอการพฒนาและสรางสรรค ยอมด าเนนชวตในสงคมไทยไดอยางมความสข ไดรบการยอมรบและมโอกาสในการประสบความส าเรจใน การด าเนนชวต การเขาถงความร การพฒนาตนและการประกอบอาชพอยางสง การรภาษาไทยยงเปนเครองมอส าคญในการจดระบบความคดและน าความคดของตนไปสการปฏบตตางๆ ไดอยางมประสทธภาพ ทงการตดสนใจ การแกปญหาและการสรางสรรค อกทงชวยใหบคคลไดเขาถงวถชวตและภมปญญาตางๆ ทได สบทอดมาในสงคมไทย ๒. ความหมาย

ความหมายของภาษา พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. ๒๕๕๔ ไดใหค าจ ากดความของค าวา “ภาษา” วา คอ

ถอยค าทใชพดหรอเขยนเพอสอความของชนกลมใดกลมหนง หรอเพอสอความเฉพาะวงการ โดยประกอบ ไปดวย เสยง ตวหนงสอ หรอกรยาอาการทสอความได และโดยปรยาย หมายความวา สาระ, เรองราว, เนอความทเขาใจกน

ก าชย ทองหลอ ไดใหค าจ ากดความของค าวา “ภาษา” คอ กลาว พด หรอ บอก แปลตามรปศพทวาค าพด หรอถอยค า แปลเอาความวา เครองสอความหมายระหวางมนษย ใหสามารถก าหนดรความประสงคของกนและกนได โดยมระเบยบค าหรอจงหวะเสยงเปนเครองก าหนด (ทองหลอ:๑) ๓. ความหมายของการสอสาร

การสอสาร ตามความหมายของพจนานกรม Merriam-Webster ไดกลาวไววา เปนกระบวนการ ในการแลกเปลยนขอมลระหวางบคคล หรอกลมบคคลผานระบบทางสญลกษณ สงทสอความหมายหรอพฤตกรรม

นอกจากนจากเวบไซตจฬาวทยานกรม ไดใหความหมายของการสอสาร (Communication) วา มรากศพทมาจากภาษาละตน ค าวา Communis ตรงกบภาษาองกฤษวา Communicate ซงแปลตาม

12

ตวอกษรวา Make Common หมายถง ท าใหมสภาพรวมกน ซงเปนความหมายทตรงกบธรรมชาตของ การสอสาร คอ การท าใหเกดความเขาใจรวมกน ตรงกน กลาวคอ มนษยมการสอสารซงกนและกนกเพอเขาใจ ใหตรงกนนนเอง ดงนน การนยามความหมายค าวา การสอสาร จงเปนการนยามทตงอยบนรากฐานของรากศพทเดม คอ ความเขาใจรวมกน

การสอสาร (communications) มทมาจากรากศพทภาษาละตนวา communis หมายถง ความเหมอนกนหรอรวมกน การสอสาร (communication) หมายถง กระบวนการถายทอดขาวสาร ขอมล ความร ประสบการณความรสก ความคดเหน ความตองการจากผสงสารโดยผานสอตาง ๆ ทอาจเปนการพด การเขยนสญลกษณอนใด การแสดงหรอการจดกจกรรมตาง ๆ ไปยงผรบสาร ซงอาจจะใชกระบวนการสอสารทแตกตางกนไปตามความเหมาะสมหรอความจ าเปนของตนเองและคสอสาร โดยมวตถประสงคใหเกดการรบรรวมกนและมปฏกรยาตอบสนองตอกนบรบททางการสอสารทเหมาะสม เปนปจจยส าคญทจะชวยใหการสอสารสมฤทธผล (Nat M krongy )

ดงนน จะเหนไดวา การสอสารเปนปจจยส าคญของมนษยทกเพศ ทกวย และทกสาขาอาชพตอการด ารงชพ และการพฒนาสงคมของตน นอกจากน การสอสารกอใหเกดความสมพนธอนดงามของคนในสงคม เชอมตอ ถายทอดองคความร ไมวาจะเปนวฒนธรรม ประเพณ ความเชอ คณธรรม จรยธรรม ภมปญญา และความภาคภมใจในความเปนไทย จากรนสรน และมการเปลยนแปลงไปตามบรบททางสงคม ๔. ภาษาและการสอสาร

เปนการใชภาษาของมนษยในดานวาทกรรม ซงหมายถง การแลกเปลยนของความคดดวยการสอทางการพดหรอการเขยน ทเกยวกบมนษย สงตาง ๆและองคกรทางสงคมตาง ๆและรวมถงความสมพนธระหวางสามสงนนในดานบรบท เพอทจะแลกเปลยนขอมลกบบคคลอน และเพอจงใจหรอสรางผลกระทบตอผรบสารอยางมประสทธภาพ

ส าหรบสาขาการสอสาร ภาษาสามารถเขาใจไดวาเปนการจดระบบสญลกษณทใชในการสรางและถายทอดความหมาย ภาษาเกยวของกบการจดเรยงเสยงทมความหมายเปนค าตามกฎและการใชทเหมาะสมในสงคมนน ๆ กลาวโดยสรป ภาษาไทยเพอการสอสาร หมายถง การใชถอยค าเพอใชในการฟง พด อาน และเขยนเพอชวยใหสามารถแลกเปลยนขอมล ความคด ความร และความรสกนกคดระหวางบคคลผสงสารและผรบสาร ตลอดจนจงใจหรอสรางผลกระทบตอผรบสารอยางมประสทธภาพ ๕. แนวคดทเกยวกบภาษาไทยเพอการสอสาร

๕.๑ กรอบแนวคดทเปนพนฐานของสมรรถนะดานภาษาไทยเพอการสอสาร ไดแก ทฤษฎการสอสาร ทฤษฎภาษาศาสตร ทฤษฎภาษาและวฒนธรรม และพฒนาการทางภาษา

๕.๑.๑ ทฤษฎภาษาศาสตร มโนทศนส ำคญ

๑ ) ภาษาม อ งค ป ระกอบ ๕ ส วน ค อ ร ะบบ เส ย ง ( Phonology) ระบบค า (Mophology) ระบบไวยกรณ (Syntax) ระบบความหมายของค า (Semantics) และการใชถอยความ (Pragmatics) สมรรถนะดานภาษาไทยเพอการสอสาร ตองครอบคลมองคประกอบทกสวนในลกษณะของการใชภาษาจรง

๒) ภาษามหลายมต แบงตามการรบ-สงสาร แบงออกไดเปน ภาษาเพอการรบสาร (Receptive language) และภาษาเพอการถายทอด (Expressive language) และในแตละดานยงอาจแบงยอยลงไปตามภาษาพดและภาษาเขยนไดดงน

13

ภาษาเพอการรบสาร (Receptive language) ไดแก การฟง ด และการอาน ภาษาเพอการถายทอด (Expressive language) ไดแก การพดและการเขยน

นอกจากนเมอพจารณาการใชภาษาในแงของภาษาทเปนค าพดหรอวจนภาษา (Verbal language) และภาษาทไมใชค าพด (Non-verbal language) ดงนน จงอาจจดประเภทของภาษาออกเปน ๒ ประเภท คอ

ภาษาเพอการรบสาร (Receptive language) ไดแก - การฟง ด ประกอบดวย การฟงวจนภาษา และการรบรอวจนภาษาทประกอบวจนภาษานน - การอาน ประกอบดวย การอานวจนภาษาและการอานอวจนภาษาทประกอบวจนภาษานน ภาษาเพอการถายทอด (Expressive language) ไดแก การพดและการเขยน

- การพด ประกอบดวย การพดวจนภาษา และการใชอวจนภาษาทประกอบวจนภาษานน -การเขยน ประกอบดวย การเขยนวจนภาษาและการเขยนอวจนภาษา ทประกอบวจนภาษานน

การใชภาษาทไดผลสงสดจงตองใชประโยชนจากทกมตของภาษา ๕.๑.๒ ทฤษฎการสอสาร มโนทศนส ำคญ

๑) กระบวนการสอสาร ประกอบไปดวย ผส งสาร (Sender) สาร (Message) ขอมล (Information) และผรบสาร (Receiver) การสอสารทไดผลตองใหค านงถงองคประกอบในแตละดานและสามารถปฏบตไดอยางเหมาะสม

๒) การรบสารทมประสทธภาพ คอ การทผรบสารสามารถเขาใจเจตนาทแทจรงของผสงสาร โดยเฉพาะอยางยงเมอเปนเจตนาทแฝงเรน การท าเชนนนได ผรบสารจะตองท าความเขาใจเกยวกบผสงสาร วธการ กลวธในการสงสาร และลกษณะส าคญของสาร

๓) การสงสารทมประสทธภาพ คอ การทผสงสารสามารถเขาใจธรรมชาตและพนฐานของผรบสาร เลอกใชกลวธในการสงสารและน าเสนอสารไดเหมาะสมกบผรบสาร เพอใหผสงสารสามารถตความสารนนไปในทศทางทตนตองการ

๕.๑.๓ ทฤษฎภาษาและวฒนธรรม มโนทศนส ำคญ

๑) มนษยอาศยภาษาเปนเครองมอในการตดตอเกยวของกบผอนในสงคม มนษยสามารถอยรอดและพฒนาผานการขดเกลาทางสงคม ซงอาศยภาษาเปนเครองมอ การเรยนรภาษาจงเปนเครองมอทชวยใหมนษยเขาถง เขาใจ ซาบซง ผกพน ภาคภมใจ และสบทอดวฒนธรรมและภมปญญาของสงคมทตนอย

๒) ภาษาเปนเครองมอชวยใหบคคลเขาใจผอน ทมความแตกตางทางความคด วถช วต และวฒนธรรม ทงผคนในอดต ในปจจบน ทอยหางไกล อยตางภมภาค ตางชมชน และอยใกลชดในชวต ตลอดจนการคาดคะเนถงความคดและชวตของคนในอนาคต ซงชวยใหบคคลไดขยายโลกทศนของตนเองและพฒนาส านกแหงความเปนพลเมองโลก

5.1.4 พฒนาการทางภาษา มโนทศนส ำคญ

๑) เดกวยประถมศกษาสามารถเขาใจและใชภาษาพดในระดบเรองราวทเรยบงาย ไมซบซอน จบประเดนหลกทตรงไปตรงมา และจดจ ารายละเอยดบางสวนทไมซบซอน

14

๒) เดกวยประถมศกษาสามารถวางแผนทมขนตอนงายๆ ในการแตงเรอง และใชภาพประกอบค าในการอานและเขยนระดบเรองราวทเรยบงายและไมซบซอนได

๕ .๒ แนวคดเกยวกบสมรรถนะและสาระส าคญในกลมสาระการเรยนรภาษาไทย และความสมพนธระหวางสมรรถนะกบกลมสาระการเรยนรภาษาไทยของหลกสตรแกนกลางการศกษา ขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑ (จากการรบฟงผวจยเกยวกบหลกสตรแกนกลางฯ และการศกษาเอกสารหลกสตรแกนกลางฯ)

หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑ ไดระบสมรรถนะส าคญของผเรยน ๕ ดาน ทคาดหวงใหผ เรยนเกด โดยดานทเกยวของกบสมรรถนะดานภาษาไทยเพอการสอสาร คอ ความสามารถใน การสอสาร โดยอธบายวา “ เปนควำมสำมำรถในกำรรบและสงสำร มวฒนธรรมในกำรใชภำษำถำยทอดควำมคด ควำมรควำมเขำใจ ควำมรสก และทศนะของตนเพอแลกเปลยนขอมลขำวสำรและประสบกำรณอนจะเปนประโยชนตอกำรพฒนำตนเองและสงคม รวมทงกำรเจรจำตอรองเพอขจดและลดปญหำควำมขดแยงตำงๆ กำรเลอกรบหรอไมรบขอมลขำวสำรดวยหลกเหตผลและควำมถกตอง ตลอดจนกำรเลอกใชวธกำรสอสำรทมประสทธภำพโดยค ำนงถงผลกระทบทมตอตนเองและสงคม” อยางไรกตาม หลกสตรฯ ไมไดระบรายละเอยดของความสมพนธระหวางสมรรถนะดงกลาวกบสวนประกอบอนๆ ของหลกสตร จงไมพบการเชอมโยงทชดเจนระหวางสมรรถนะดานความสามารถในการสอสารกบกลมสาระ การเรยนรภาษาไทย ในสวนของกลมสาระการเรยนรภาษาไทย มลกษณะส าคญ คอ

๑) มการจดสาระส าคญเปน ๕ สวน คอ การฟง ด การพด กระบวนการอาน กระบวนการเขยน หลกภาษาและวรรณคด ทงนโดยมมาตรฐานและตวชวดชนปของแตละสาระเปนแนวทางในการจดการเรยนการสอน ครมความคนเคยกบการสอนโดยค านงถงสาระทงหาเปนหลก

๒) มการอธบายความสามารถของผเรยนทครอบคลมในสวนคณภาพผเรยน มาตรฐานและตวชวดชนป แตเมอลงในรายละเอยด ตวชวด ซงสวนใหญเปนทกษะยอยเพอใหสามารถวดไดงาย ไมครอบคลมคณสมบต ความสามารถทระบไวในขางตน นอกจากนยงมบางสวนในตวชวดทปนกนระหวางเนอหา สอ รปแบบการอานการเขยน กบทกษะการฟง-พด-อาน-เขยน

๓) ดวยขอจ ากดของการเปนทกษะยอยของตวชวด ท าใหตวชวดในหลกสตรไมไดชน าวานกเรยนจะตองเขาใจความหมาย/ทมาของกฎเกณฑตาง ๆดานหลกภาษาและกลวธการฟง-พด-อาน-เขยน และสามารถใชทกษะดงกลาวในสถานการณจรงหรอใกลเคยงกบสถานการณจรงตางๆ อยางหลากหลาย

๔) เอกสารหลกสตรและเอกสารประกอบหลกสตรไมไดใหแนวทางของการสอนหลกภาษาไทยอยางมความหมาย โดยใหผเรยนเขาใจเจตนาหรอทมาของหลกภาษาเรองนน ๆเพอใหสามารถใชประโยชนไดอยางเตมท และไมไดใหความส าคญแกการสรางความตระหนกตอผรบสารทงในการพดและเขยนตงแตระดบประถมศกษา

๕) เกณฑการส าเรจการศกษา ก าหนดใหนกเรยนตองบรรลตวชวดยอยๆ ดงกลาวทกขอ นยจากเกณฑดงกลาวจงสงผลใหการสอนเนนการบรรลทกษะดงกลาว โดยไมไดใหความส าคญแกการบรรลความสามารถซงเปนภาพรวมในสถานการณจรง

15

๕.๓ แนวคดส าคญทปรากฏในสมรรถนะดานการสอสารของหลกสตรทเนนสมรรถนะของประเทศอน ๕.๓.๑ หลกสตรของประเทศแคนาดา (Alberta Education, Canada): สมรรถนะ

การสอสาร (https://education.alberta.ca/media/๓๒๗๒๙๙๘/competency-indicators-september-๓๐-๒๐๑๖.pdf )

มโนทศนส ำคญ ๑) มงใหนกเรยนสามารถแลกเปลยนกบผอนทงอยางเปนทางการและไมเปนทางการ ผานสอท

เปนค าพด งานเขยนหรอภาษาทาทาง กราฟกและสญลกษณ โดยพจารณาผลกระทบของวฒนธรรม บรบทและประสบการณตอการสอสาร และแสดงออกถงการใหเกยรต การเขาใจในจตใจผอน และความรบผดชอบตอผอนเมอสอสารกบผอน

2) การเขยนสมรรถนะของหลกสตรประเทศแคนาดา มลกษณะการใหค าจ ากดความเปนภาพรวม จากนนจ าแนกเปนตวบงช ๕ ดาน ไดแก การท าเจตนาของสอใหกระจาง พจารณาปจจยทกอใหเกดความแตกตางทางความคด การอานและตความขอมลซงมความซบซอน การถายทอดความคดอยางเหมาะสมและการใหเกยรตและแสดงถงความรบผดชอบตอผอน พรอมตวอยาง ดานละ ๒ ขอ ทแสดงใหเหนถงการแปลงจากแนวคดทเปนนามธรรมไปสความเปนรปธรรมโดยเนนใหนกเรยนเปนผใชภาษาทมความมนใจและมความสามารถ ผานโอกาสตางๆ ทหลากหลายไมวาจะเปนการฟง พด อาน เขยน และด และแสดงออกในรปแบบตางๆ และบรบททเกยวของ

๕.๓.๒ หลกสตรของประเทศออสเตรเลย (Australia) : สมรรถนะการสอสาร มโนทศนส ำคญ สมรรถนะกำรสอสำร ครอบคลมคณสมบตส ำคญ สำมประกำร คอ 1) เรยนรทจะฟง อาน พด เขยน และอานขอความงายๆ และเปนรปแบบทซบซอนมากขน

ในบรบทตางๆ ทเพมมากขน ดวยความแมนย า คลองแคลว และมจดมงหมายทชดเจน ๒) ชนชมและสนกกบการใชภาษาในทกรปแบบ พฒนาความรสก ความมชวตชวาและพลงทจะ

ท าใหเกดความรสกถายทอดขอมล ความคด รปแบบการสอสารทอ านวยความสะดวกในการปฏสมพนธกบผอน ใหความบนเทง ชกชวน และโตแยง

3) พฒนาความสนใจและทกษะในการสอบถาม ในเรองความงามทางภาษาของเรองทอานและพฒนาความรความเขาใจในวรรณคด

๕.๓.๓ หลกสตรนานาชาต International Baccalaureate (IB) : การสอนภาษาองกฤษ ซงเปนภาษาหลกของหลกสตร

มโนทศนส ำคญ หลกสตรนานาชาต IB ใหคณคาแกภาษาหลกทเปนเครองมอในการเรยนรตามหลกสตร โดยม

จดเนนในการพฒนาความสามารถทางภาษาหลก คอ ๑) ผเรยนเรยนรภาษาอยางมความหมาย ใชภาษาเปนเครองมอในการพฒนาความคดและ

ความร และการรบรและเขาใจโลกรอบตว ตลอดจนการตดตอสอสารและการท างานรวมกบผอน ๒) การเรยนการสอนภาษาเนนการใชในบรบทจรงทมความหมายและสนกสนาน ๓) มงใหผเรยนสามารถเชอมโยงการเรยนรและถายทอดความเขาใจในแนวความคดไปส

สถานการณใหม

16

๕.๓.๔ หลกสตรประเทศองกฤษ (British National Curriculum): การสอนภาษาองกฤษ ซงเปนภาษาหลกของหลกสตร (จากการศกษาเอกสารหลกสตร และประสบการณตรงในการใชหลกสตร ในโรงเรยนทใชหลกสตรประเทศองกฤษ)

มโนทศนส ำคญ ๑) ความสามารถในการใชภาษาองกฤษ เปนความสามารถหลกทครทกคน ทกวชา มหนาท

สงเสรมการเรยนรภาษาองกฤษในขณะสอนวชาตาง ๆ 2) โปรแกรมการศกษาวชาภาษาองกฤษในระดบประถมศกษาและมธยมศกษา แบงสาระ

ออกเปนดานการฟง การพด การอาน และการเขยน วตถประสงคการเรยนรเปนทกษะทสมพนธกบการใชในชวตจรง และมแนวการประเมนทชวยใหเหนระดบยอยของพฒนาการทางภาษาดานตางๆ (Assessment For Learning - AFL)

3) ความสามารถในการใชภาษาองกฤษแตละสาระแบงเปนระดบชน และมค าอธบายแตละระดบชน (Level Descriptors) เพอใหทศทางการพฒนาแกครและนกเรยน ทงน โดยทระดบชนดงกลาวไมใชระดบชนเรยน นกเรยนแตละคนมการพฒนาไปตามระดบชนแตกตางกนไป ดงนน นกเรยนในชนเรยนเดยวกนจงมระดบความสามารถในแตละดานตางกนไป

4) การเรยนการสอนวชาภาษาองกฤษในระดบประถมศกษา มทงสวนทเปนการสอนแบบหนวยบรณาการและการสอนเฉพาะทกษะทตองการฝก ในการฝกทกษะเฉพาะ เนนการเขาใจความหมายของเสยงและความสมพนธระหวางเสยงกบตวอกษร (Letters and sounds) เทคนค กลวธการใชภาษาดานตางๆ และการใชภาษาในระดบค า ประโยค และเรองราว อยางครบถวน ตงแตระดบประถมศกษาตอนตน

5) มการใหความส าคญแกการตระหนกถงผรบสารหรอผฟง ผอาน (Audience) และการใช กลวธการใชภาษาดานตางๆ ตงแตในระดบประถมศกษาตอนตนตามความเหมาะสมกบวย

17

ภาคผนวก สมรรถนะการใชภาษาไทยเพอการสอสาร (ฉบบรางครงท ๑) (Thai Language for Communication )

ระดบการศกษาขนพนฐาน ระดบชนประถมศกษาตอนตน (ป.๑-๓)

ค าอธบาย ฟ ง ชม พด อาน เข ยน และเขยนภาษาไทย

อยางถกตอง คลองแคลว แมนย าฟงและอาน เขาใจสงทผอนพดรวมกบภาษาทาทางหรอน าเสนอในรปแบบของขอความรวมกบกราฟก ผานสอรปแบบตาง ๆทงบคคล สงพมพและสอดจทล โดยเปดรบความแตกตางทางความคดและวฒนธรรม และเทาทนเจตนาของผพดหรอผเขยน;ไตรตรอง ตรวจสอบ และน าขอมลทไดรบ ไปใชรวมกบความรและประสบการณเดมใหเกดประโยชนแกการด าเนนชวตและการเรยนรของตนเองพดหรอเขยน เพอแสดงออกถงความร ความคดของตน รวมกบสอประสมตางๆ ไดอยางชดเจน มพลง สรางสรรค ค านงถงสทธและผลกระทบตอตนเองและผอน สมรรถนะ

๑. พด สนทนา แลกเปลยนความร ความรสกนกคดกบผอนอยางมเหตผล ตงใจฟง เปดใจยอมรบความแตกตางทางความคดและวฒนธรรม และรเทาทนเจตนาของผพด ตรวจสอบแหลงขอมลและไตรตรองกอนตดสนใจ ดวยความมนใจ

๒. พดชด ฉะฉาน โดยเลอกใชค าศพท น าเสยง และทาทางท เหมาะสมกบผ ฟ งผ ชมกล มตางๆ พดอย างสรางสรรค ตรงประเดนเพอน าไปสความเขาใจทตรงกน

๓. ฟง อาน ขอมลทงทเปนค าพด ภาษา (วรรณศลป) และกราฟก (ทศนศลป) ผานสอรปแบบตางๆ ทปรากฏ ในส งแวดลอมรอบตวไดอย างถกตอง ชดเจน และคลองแคลว เขาใจมมมองของผเขยนหรอผน าเสนอ ทอาจมความแตกตางทางวฒนธรรมและความคดไดอยางถกตอง ตรวจสอบความถกตองของแหลงขอมล และสามารถน าขอมลไปใชในชวตประจ าวนและท ากจกรรมตาง ๆ

๔. เขยน สอสาร ความรความคด ความรสกของตน ผานสอประสมตางๆ ไดอยางเปนล าดบสอดคลองตอเนอง ชดเจน และครอบคลมสาระทตองการสอ โดยเลอกใชค าและกลวธการน าเสนอทท าใหผอานสามารถเขาใจไดตรงกน น าไปสการท ากจกรรมตางๆ ในชวตทราบรน และมประสทธภาพ

ค าอธบาย ฟง ชม อาน พด และเขยนภาษาไทยไดอย าง

คลองแคลว และแมนย า เขาใจสงทผอนพด สอสารรวมกบภาษาทาทางหรอการน าเสนอในรปแบบของขอความรวมกบกราฟก ผานสอรปแบบตางๆ ทงบคคล สงพมพ และดจทล โดยเปดรบความแตกตางทางความคดและวฒนธรรม รเทาทนเจตนาของผสงสาร ไตรตรอง ตรวจสอบ และน าขอมลทไดรบไปใชรวมกบความรและประสบการณเดมเพอกอใหเกดประโยชนแกการด าเนนชวตและการเรยนรของตนเอง และแสดงออกถงความร ความคดของตนดวยภาษาพดหรอเขยน รวมกบสอประสมตางๆ ไดชดเจน มพลง และสรางสรรค โดยค านงถงสทธและผลกระทบตอตนเองและผอน สมรรถนะ

๑. พด คย ซกถาม แลกเปลยนความคดเหน ความร ความรสกนกคด กบเพอน คร คนใกลชดอยางตงใจ มนใจ และยอมรบความคดเหนทแตกตาง และเขาใจสาระและเจตนาของผพด

๒. เลอกใชค าศพท น าเสยงและทาทางทเหมาะสมกบกาละ เทศะ และบคคล รวมทงเหมาะสมกบบรบท สงคม วฒนธรรมไทย เลอกพดในเรองทดและเปนประโยชน

๓. ฟง อาน ขอมล ทงทเปนค าพด ภาษาวรรณกรรม รปภาพ สญลกษณ และผลงานทางศลปะ ผานสอรปแบบตางๆ ทปรากฏในสงแวดลอมรอบตวไดอยางถกตองและเขาใจความหมาย

๔. เขยน สอสารความร ความคด ความรสกและประสบการณของตน โดยเลอกใชค าและกลวธการน าเสนอทท าใหผอานสามารถเขาใจไดตรงกน

๕. ฟง อาน ด รบรขอมลจากสอรปแบบตางๆ อยางเขาใจในเจตนาของผสงสาร รจกตงค าถาม ไมหลงเชอขอมลโดยขาดความยงคด รจกใชขอมลทไดใหเปนประโยชน

18

ระดบการศกษาขนพนฐาน ระดบชนประถมศกษาตอนตน (ป.๑-๓)

๕. รบสารผานสอรปแบบตางๆ โดยเขาถงเจตนาของผสงสาร และวเคราะหขอมล ทงสาระและรปแบบของการสอสาร เพอใหเกดความเขาใจและน าไปใชใหเปนประโยชนแกตน และสงคม โดยเคารพในสทธของผอน

เอกสารอางอง การสอสาร (Communication). สบคนเมอ ๙ ตลาคม ๒๕๖๑, [ออนไลน]. จาก Chulapedia

จฬาวทยานกรม. http://www.chulapedia.chula.ac.th ภาษาไทยเพอการสอสาร. สบคนเมอ ๙ ตลาคม ๒๕๖๑, [ออนไลน]. จาก

https://sites.google.com/site/nattiya๕๙๐๐๑๙๙๗/bthna Communication. สบคนเมอ ๙ ตลาคม ๒๕๖๑, [ออนไลน]. จาก Merriam-Webster

https://www.merriam-webster.com/dictionary/communication Language and communication. สบคนเมอ ๙ ตลาคม ๒๕๖๑, [ออนไลน]. จาก Enciclopedia.com

https://www.encyclopedia.com/media/encyclopedias-almanacs-transcripts-andmaps/language-and-communication

Utrecht Institute of Linguistics OTS. Language and communication. สบคนเมอ ๙ ตลาคม ๒๕๖๑, [ออนไลน]. จาก https://www.uu.nl/en/research/utrecht-institute-of-linguistics- ots/research/language-and-communication

19

สมรรถนะหลกดานคณตศาสตรในชวตประจ าวน (Mathematics in Everyday Life)

20

กรอบสมรรถนะหลกของผเรยนระดบการศกษาขนพนฐาน

กรอบสมรรถนะหลกของผเรยนระดบประถมศกษาตอนตน (ป.๑-๓) สมรรถนะหลกดานคณตศาสตรในชวตประจ าวน (Mathematics in Everyday Life)

ระดบการศกษาขนพนฐาน ระดบประถมศกษาตอนตน (ป.๑-๓)

ค าอธบาย

ม ท กษะด านการแก ป ญหา การให เหต ผล การสอสารและการสอความหมายทางคณตศาสตร และ การเช อมโยงทางคณ ตศาสตร เ พ อให ร เท าท น การเปลยนแปลงของระบบเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรมและสภาพแวดลอม น าความรความสามารถ เจตคต ทกษะทไดรบไปประยกตใชในการเรยนรสงตางๆ และในสถานการณใหมๆ เพอใหไดมาซงความร ใหมหรอ การสรางสรรคส งใหมๆ และน าไปประยกตใช ในชวตประจ าวนไดอยางมประสทธภาพ

สมรรถนะ

๑. แกปญหาในชวตประจ าวนท เกยวของกบคณตศาสตร โดยประยกตความรความเขาใจทางคณตศาสตร เพอท าความเขาใจปญหา ระบประเดนปญหา วเคราะหปญหา วางแผนแกปญหา โดยหากลวธทหลากหลายในการแกปญหา และด าเนนการจนไดค าตอบทสมเหตสมผล ๒ . หาขอสรป หร อขอความคาดการณของสถานการณปญหา และระบถงความสมพนธของขอมล เพอยนยนหรอคดคานขอสรปหรอขอความคาดการณนนๆอยางสมเหตสมผล และใชเหตผลแบบอปนย ( Inductive Reasoning) ในการสร างแบบรปและ ขอคาดเดา หรอใชเหตผลแบบนรนย (Deductive Reasoning) ในการตรวจสอบขอสรปและสรางเหตผลสนบสนนทนาเชอถอ

๓. ออกแบบ อธบาย และน าเสนอขอมลทส อความหมายใหผอนเขาใจตรงกน เพอแสดงความเขาใจหรอความคดทเกยวกบคณตศาสตรของตนเอง โดยใชการพดและเขยน ว ตถ รปธรรม รปภาพ กราฟ

ค าอธบาย

สามารถแกปญหาทางคณตศาสตร ใหเหตผลทางคณตศาสตร สอสารและสอความหมายทางคณตศาสตร รวมท งสามารถเช อมโยงทางคณตศาสตร ในระดบเนอหาทเรยน เพอน าไปป ร ะ ย ก ต ใ ช ใ น ช ว ต ป ร ะ จ า ว น ไ ด อ ย า ง มประสทธภาพ

สมรรถนะ

๑. ๑. แกปญหาในชวตประจ าวนทเหมาะสมกบ วย โดยใชกระบวนการแกปญหาทางคณตศาสตรและค านงถงความสมเหตสมผลของค าตอบทได ๒. ใชความรทางคณตศาสตรท เรยน หาข อ ส ร ป ท อ ธ บ า ย ค ว า ม ค ด ข อ ง ต น อ ย า งสมเหตสมผลตามวย ๓. ใชศพท สญลกษณ แผนภม แผนภาพ อยางงายๆ เพอสอสารใหผอนเขาใจในความคดของตนเอง ไดอยางหลากหลายและเหมาะสมกบวย เนอหา และสถานการณ ๔ . อ ธ บ า ย ค ว า ม ร แ ล ะ ห ล ก ก า ร ท า งคณตศาสตร ทเชอมโยงกบปญหาหรอสถานการณตางๆ ทตนเองพบในชวตจรงไดอยางมเหตผลตามวย ๕. คดในใจในการบวก ลบ คณ หาร ไดอยางคลองแคลว วองไว แมนย าเพอแกปญหาทางคณตศาสตรท เกดขนในสถานการณตางๆ ในชวตประจ าวน

๒.

21

ระดบการศกษาขนพนฐาน ระดบประถมศกษาตอนตน (ป.๑-๓)

สญลกษณทางคณตศาสตร และตวแทน รวมทงบอกความสมพนธระหวางภาษาในชวตประจ าวนกบภาษาและสญลกษณทางคณตศาสตรไดอยางหลากหลายและเหมาะสมกบเนอหาและสถานการณ

๔. เชอมโยงความรหรอปญหาทางคณตศาสตรทเรยนมากบความร ปญหา หรอสถานการณอนทตนเองพบ ซงอาจเปนการเชอมโยงภายในวชาคณตศาสตร เชอมโยงคณตศาสตรกบศาสตรอนๆ และ เชอมโยงคณตศาสตรกบชวตประจ าวน เพอน าไปสการแกปญหาและการเรยนรแนวคดใหมทซบซอนหรอสมบรณขน

๕. ใชความคดคลอง ความคดยดหยน ความคดรเรม และความคดละเอยดลออ ในการคดแกปญหาทางคณตศาสตร และขยายความคดทมอยเดม เพอสรางแนวคดใหม ปรบปรงหรอพฒนาองคความรทางคณตศาสตร หรอศาสตร อนๆ โดยใชคณตศาสตร เปนฐาน

22

สมรรถนะหลกดานคณตศาสตรในชวตประจ าวน (Mathematics in Everyday Life)

ตอนท ๑ กระบวนการก าหนดสมรรถนะหลกดานคณตศาสตรไปใชในชวตประจ าวน

๑.เหตผลในการเลอกสมรรถนะดานคณตศาสตรในชวตประจ าวนมาเปนสมรรถนะหลกของผเรยนระดบการศกษาขนพนฐานนน มดงตอไปน

๑.๑ เปนสมรรถนะทไดรบการยอมรบในระดบสากลวาเปนสมรรถนะทส าคญและจ าเปนส าหรบคนในยคศตวรรษท ๒๑

๑.๒ เปนสมรรถนะทเดกและเยาวชนไทยยงไมไดรบการพฒนาอยางเพยงพอ ๑.๓ เปนสมรรถนะทตอบสนองนโยบายและความตองการของประเทศ ๑ .๔ เป นสมรรถนะท ส ามารถช วย พฒนาให เ ด ก ไทยม ความสามารถส ง (เ ก ง )

มขดความสามารถในการแขงขนเพมขน ๑.๕ เปนสมรรถนะทสามารถพฒนาใหเกดขนแกผเรยนในทกระดบ

๒. กระบวนการในการก าหนดสมรรถนะยอย 2.1 ศกษาเอกสารและวรรณคดทเกยวของ ดงน

๑) การวเคราะหหลกจากทฤษฎแนวคดทเปนพนฐานของสมรรถนะดานคณตศาสตร ไดแก ธรรมชาตและความส าคญของคณตศาสตร ภาษาและแนวคดทางคณตศาสตร ประโยชนและคณคาของคณตศาสตร

๒) การวเคราะหมโนทศนส าคญทปรากฏในสมรรถนะดานการคณตศาสตรของ หลกสตรทเนนสมรรถนะของประเทศอน ไดแก ประเทศแคนาดา อเมรกา ออสเตรเลย สงคโปร และ OECD’s Program for International Student Assessment (PISA) ๓) การวเคราะหการอธบายถงสมรรถนะและสาระส าคญในกลมคณตศาสตร และความสมพนธระหวางสมรรถนะกบกลมสาระการเรยนรคณตศาสตรของหลกสตรแกนกลางการศกษา ขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑ และฉบบปรบปรง ๒๕๖๐

๒.๒ เขยนค าอธบายสมรรถนะหลกใหเหนสาระและมโนทศนส าคญของสมรรถนะหลกเพอสรางความเขาใจ

๒.๓ ก าหนดคณลกษณะและพฤตกรรมส าคญทเกยวของกบการน าคณตศาสตรไปใช ในชวตประจ าวนของผเรยนทจบการศกษาขนพนฐานควรจะกระท า/แสดงออกได

๒.๔ น าคณลกษณะและพฤตกรรมส าคญมาแตกยอยใหเหนสาระและมโนทศนส าคญหรอทกษะยอยตางๆ

๒.๕ น าขอมลทงหมดมาจดเรยงกลมและจดเรยงล าดบแลวเรยบเรยงเขยนใหมลกษณะเปนสมรรถนะ

๒.๖ ทบทวนแกไขและปรบปรงจนไดรายการสมรรถนะหลกและสมรรถนะยอยดานคณตศาสตรในชวตประจ าวนของผเรยนระดบการศกษาขนพนฐาน

๒.๗ น าสมรรถนะหลกและสมรรถนะยอยระดบการศกษาขนพนฐานมาเปนฐานในการก าหนดสมรรถนะหลกและสมรรถนะยอยของผเรยนระดบประถมศกษาตอนตน (ป.๑ – ๓) โดยลดทอนความยากลงใหเหมาะสมกบวย / ระดบพฒนาการของเดก

23

๒.๘ ทบทวนแกไขและปรบปรงจนไดรายการสมรรถนะหลกและสมรรถนะยอยดานคณตศาสตรในชวตประจ าวนของผ เ รยนระดบประถมศกษาตอนตน (ป .๑ – ๓ ) ฉบบรางคร งท ๑ (ดภาคผนวก)

๓. กระบวนการตรวจสอบรายสมรรถนะ น ารายงานสมรรถนะหลกและสมรรถนะยอยใหผเชยวชาญ ๒ กลมไดตรวจสอบ

กลมแรกคอ ผเชยวชาญดานคณตศาสตรโดยตรง กลมทสองคอ ผเชยวชาญพจารณาภาพรวมของสมรรถนะทงหมด รายชอผเชยวชาญเฉพาะทาง และผเชยวชาญพจารณาภาพรวมอยในภาคผนวก

๔. สรปความคดเหนและขอเสนอแนะจากผเชยวชาญและประเดนการปรบปรง

สรปความเหนและค าแนะน าของผเชยวชาญ การปรบปรงแกไข

๑. ค าอธบายสมรรถนะยงไมครอบคลมสมรรถนะ ปรบค าอธบายสมรรถนะ

๒. สมรรถนะขอ ๑ -๕ ควรมการเรยงล าดบตามความส าคญของสมรรถนะ

เรยงล าดบใหมโดยเรมจากแกปญหาในชวตประจ าวน ทเกยวของกบคณตศาสตร ซงเปนสมรรถนะทส าคญทสดของสมรรถนะคณตศาสตรในชวตประจ าวน

๓. สมรรถนะระดบชนประถมศกษาปท ๑ – ๓ ควรเขยนใหเหนการใชในชวตประจ าวนมากกวาการเขยนโดยมเนอหาทางคณตศาสตรก ากบ

ปรบการเขยนโดยไมมเนอหาก ากบ และเชอมโยงส การใชในชวตประจ าวน

๔. ปรบค าวา “ขอมลเชงพนท” เปน “มตสมพนธ” ปรบค าเปน มตสมพนธ

๕. ควรมเพมเรองการใชเหตผลทสมพนธ กบสมรรถนะ ใหชดเจน

เพม Reasoning ในระดบการศกษาขนพนฐาน การใชเ ห ต ผ ล แ บ บ อป น ย ( Inductive Reasoning) ใ น การสรางแบบรปและขอคาดเดา หรอใชเหตผลแบบนรนย (Deductive) ในสวนของสมรรถนะทเกยวกบหาขอสรป หรอขอความคาดการณของสถานการณปญหา และระบถงความสมพนธของขอมล เพอยนยนหรอคดคาน ขอสรปหรอขอความ คาดการณนนๆ อยางสมเหตสมผล

๖. ในสวนของความคดสรางสรรค หากเกบหมดทง ๔องคประกอบ คอ ความคดคลอง ความคดยดหยน ความคด รเรม และความคดละเอยดละออ ส าหรบระดบชนประถม ศกษาปท ๑ – ๓ คงมากเกนไปส าหรบนกเรยน

ปรบใหเนนเฉพาะในเรอง คดในใจอยางคลองแคลว วองไว แมนย าในการบวก ลบ คณ หาร รวมทงคดหาวธการแกปญหาค าตอบทหลากหลาย จากสถานการณปญหาทก าหนดให

24

สรปความเหนและค าแนะน าของผเชยวชาญ การปรบปรงแกไข

๗. ทควรเพมเตมคอ เนองจากในปจจบนมสาขาใหมๆ เชน Data Scientist เกดขน ดงนนควรเพมดานสถต และความนาจะเปนลงในสมรรถนะดวย เ พอใหสอดคลองกบตวชวดของหลกสตรใหมและสภาวะปจจบน

ยงไมไดมการปรบ

๕. สรปรายการสมรรถนะหลกและสมรรถนะยอยดานคณตศาสตรในชวตประจ าวนของผเรยนระดบ

การศกษาขนพนฐานและผเรยนระดบประถมศกษาตอนตน (ป. ๑ – ๓) ทไดจากกระบวนการทง ๕ ดงกลาวขางตนน าเสนอไวในกรอบสมรรถนะหลกของผเรยนระดบการศกษาขนพนฐานในเอกสารคมอคร ตอนท ๒ วรรณคดทเกยวของกบสมรรถนะหลกดานคณตศาสตรในชวตประจ าวน

๑. ก าเนดคณตศาสตร ในภาษาไทย ค าวา "คณตศาสตร" (คะ-นด-ตะ-สาด) มทมาจากค าวา “คณต” ซงมความหมายวา

การนบหรอการค านวณ สวนค าวา “ศาสตร” ซงมความหมายวา ความรหรอการศกษา รวมมความหมายวา การศกษาวชาเกยวกบการค านวณ สวนในภาษาองกฤษ ใชค าวา "mathematics" ซงมทมาจากภาษากรก ในกลมประเทศในทวปอเมรกาเหนอ นยมยอ "mathematics" วา "math" สวนประเทศอน ๆ ท ใชภาษาองกฤษนยมยอวา maths คณตศาสตรยคแรก คอ สมยบาบโลนและอยปต (๕,๐๐๐ กวาปมาแลว) ซงมการใชสญลกษณแทนจ านวน รจกการบวก ลบ คณ และหารตวเลข เพอมาใชกบการแลกเปลยนหรอซอขายสงของในการด ารงชวต และการเดนทาง ท าใหมการเรยนรเกยวกบระยะทางและเวลา รจกใกลและไกล มากและนอย ในสมยตอมาคอ สมยกรกและโรมน เปนยคทชาวกรกมการสรางกฎเกณฑทางการค านวณ มการพสจน มการพบทฤษฎเพมเตมมากมาย ทเปนพนฐานและหลกการในสมยปจจบน เชน พทากอรส (ทฤษฎพทากอรส หลงจากการวาดรปสามเหลยมบนพนทราย) ยคลด (พนฐานทางเรขาคณต) สวนโรมนกไดน าคณตศาสตรไปใชในดานการกอสราง ธรกจ และการทหาร ตอจากนนเปน สมยกลาง เปนยคทชาวอาหรบไดมการตอยอดความรทางคณตศาสตร ไปใชในดานตาง ๆ มากขน เชน ทางดาราศาสตร และแพทยศาสตร เปนยคตนก า เนดของตวเลขทเราใชกนทกวนน คอ ฮนดอารบค ทมทมาจากอนเดย สมยตอมา คอ สมยฟนฟศลปวทยา เปนยคแหงการเผยแพรความรทางคณตศาสตรไปทวโลก จากการเดนทางเพอการคาขาย เพราะคณตศาสตรเรมมความส าคญมากขนในดานการคาขาย มการพมพต าราเกยวกบตวเลข และอธบายการค านวณทางคณตศาสตร รวมถงเรมมสถาบนหรอสถานศกษาเกดขนดวย ตอจากนนเปนชวงยคของการเรมตนของคณตศาสตรสมยใหม เปนยคของการพฒนาทงความรและการประดษฐ กอเกดหลกการ กระบวนการ เปนคณตศาสตรแขนงตาง ๆ โดยใชพนฐานความรทางคณตศาสตรสมยกอนหนานมาประยกตใชใหเรวและถกตองมากขน มการคนพบทฤษฎจากนกคณตศาสตรและนกวทยาศาสตรหนาใหมในสมยนน ซงเปนรากฐานความรมาจนถงยคปจจบน มาจนถงสมยปจจบน เปนยคทนกคณตศาสตรในสมยปจจบน ตางน าหลกการ ทฤษฎ หรอรากฐานของนกคณตศาสตรยคกอนหนานมาวเคราะหเพอพสจนใหเหนจรง และน าความรเหลานนไปใชใหเกด

25

ประโยชนสงสด จนเปนยคทกลาวไดวา น าความรทางคณตศาสตรมาใชเพอการพฒนาใหเกดนวตกรรมนนเอง จะเหนไดจากเทคโนโลย สงของ เครองใชในปจจบน ตางกมรากฐานความส า เรจมาจากกระบวนการทางวทยาศาสตรและความรทางคณตศาสตรนนเอง มนษยน าคณตศาสตรมาใชใหเปนประโยชนในการด ารงชวต ซงยงนบวนคณตศาสตรกผลดอก ออกผล น าประโยชนมาสคนรนปจจบนไดอยางกวางขวาง

๒. ความหมายและความส าคญของคณตศาสตร หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑ กลมสาระการเรยนรคณตศาสตร

(กระทรวงศกษาธการ,๒๕๕๑ : ๑) ไดกลาวไววา คณตศาสตรมบทบาทส าคญยงตอการพฒนาความคดมนษยท าใหมนษยมความคดสรางสรรค คดอยางมเหตผล เปนระบบ มแบบแผน สามารถวเคราะหปญหาหรอสถานการณไดอยางถถวนรอบคอบ ชวยใหคาดการณวางแผนตดสนใจแกปญหาและน าไปใชในชวตประจ าวนไดอยางถกตองเหมาะสม นอกจากน คณตศาสตรยงเปนเครองมอในการศกษาทางดานวทยาศาสตรเทคโนโลยและศาสตรอนๆ คณตศาสตรจงมประโยชนตอการด าเนนชวต ชวยพฒนาคณภาพชวตใหดขน และสามารถอยรวมกบผอนไดอยางมความสข

วรรณ ธรรมโชต (๒๕๕๐: ๕) ใหความหมายไววา คณตศาสตรเปนวชาทเกยวของกบความคด รวบยอด มลกษณะเปนนามธรรม มการก าหนดสญลกษณขนใช ซงมลกษณะเปนภาษาสากล มความเปนศลปะในตวเอง และมโครงสรางทชดเจน นอกจากนนยงกลาวถงธรรมชาตของคณตศาสตรไววา

๑. คณตศาสตรเปนวชาทเกยวกบความคดรวบยอด ซงความคดเหลานไดมาจากการสรปทเหมอน ๆ กน ซงไดจากประสบการณหรอปรากฏการณทเกดขน ๒. คณตศาสตรเปนวชาทมการแสดงแนวคดอยางมระบบ เปนขนตอน การสรป แตละขนตองม การอางองอยางมเหตผล ทกขนตอนในแตละเนอหาจะเปนเหตเปนผลตอกน

๓. คณตศาสตรมลกษณะเปนภาษาสากล มการก าหนดสญลกษณในการสอความหมาย ซงสามารถเขยนขอความทางคณตศาสตรไดรดกม ชดเจน สอความหมายไดถกตอง เกดความเขาใจตรงกน จงนบไดวาคณตศาสตรมภาษาเฉพาะเปนของตนเอง

๔. คณตศาสตรเปนศลปะอยางหนง ความงามของคณตศาสตรอยทความมระเบยบ ความกลมกลนของแนวความคด ตลอดจนความละเอยดถถวนและรอบคอบ

นอกจากนน คณตศาสตรเปนวชาทชวยกอใหเกดความเจรญกาวหนา ทงทางดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยในปจจบนเจรญขนเพราะการคดคนทางวทยาศาสตรซงตองอาศยความรทางคณตศาสตรตามแนวคดของคารล ฟรดรค เกาส" (CarlFriedrich Gauss) ซงเปนนกวทยาศาสตรเยอรมนทมชอเสยงใน ครสตศตวรรษท ๑๙ วา “คณตศาสตรเปนราชนของวทยาศาสตร และเลขคณตเปนราชนของคณตศาสตร” (Mathematics is the queen of sciences and arithmetic is the queen of mathematics) นอกจากนคณตศาสตรยงชวยพฒนาใหแตละบคคลเปนคนทสมบรณ เปนพลเมองดเพราะคณตศาสตรเสรมสรางความมเหตผลความเปนคนชางคด ชางรเรมสรางสรรค มระบบระเบยบในการคด มการวางแผนในการท างาน มความสามารถในการตดสนใจ มความรบผดชอบตอกจการงานทไดรบมอบหมาย ตลอดจนมลกษณะของความเปนผน าในสงคม (สรพร ทพยคง, ๒๕๕๔: ๑)

สมเดช บญประจกษ (๒๕๕๐: ๑๐-๑๑) กลาวถงความส าคญของคณตศาสตร ไวดงน ๑. น าไปใชเปนเครองมอหรอความรใชในการด ารงชวต เชน ความรดานตวเลข การชง การตวง

การวด เวลา เงน

26

๒. ประโยชนตอการพฒนาวชาชพตาง ๆ ใหเจรญกาวหนายงขน โดยน าคณตศาสตรไปใชในวชาชพตางๆ เชน อาชพคาขาย ธรกจ อตสาหกรรม วทยาศาสตร ดาราศาสตร วศวกรรมศาสตร พาณชยกรรมศาสตร การส ารวจรงวด

๓. ประโยชนแงการปลกฝงคณธรรมทดงาม โดยคณตศาสตรสามารถน ามาฝกและพฒนาใหผเรยนมนสย ทศนคตหรอความสามารถทางสมองหลายประการ ท าใหเปนคนชางสงเกต การรจกคดวเคราะห การสงเคราะห การเปนคนทมเหตมผล

๔. ความรเกยวกบคณตศาสตรสามารถถายทอดจากรนหนงไปสอกรนหนงได บงบอกใหเหนถงความชนชม ความภมใจในผลงานของคณตศาสตร เปนมรดกทางวฒนธรรม

ซงสอคดคลองกบ ฉววรรณ เศวตมาลย (๒๕๕๕: ๑๗) ทกลาวไววา คณตศาสตรเปนวชาทมววฒนาการมาเปนเวลาชานาน นบตงแตยคอารยธรรมโบราณ และมอทธพลตอชวตความเปนอยของมนษยจนถงปจจบนและคาดวาจะทรงอทธพลอยตอไปในอนาคต ปจจบนคณตศาสตรไดแตกแขนงออกเปนหลายสาขา แตละสาขายงแตกกงกานออกไปอกมากมาย ซงแตละกงกานมเนอหาสาระอยจ านวนมากเกนกวาทบคคลใดบคคลหนงจะสามารถเรยนรไดหมด ดวยเหตนจงเปนไปไมไดทเราจะศกษาและเรยนรทกสงทกอยางเกยวกบคณตศาสตร แตสงทท าไดคอ การพยายามท าความเขาใจในธรรมชาตทวๆ ไปของคณตศาสตรโครงสราง และองคประกอบทส าคญของคณตศาสตร นนคอ ศกษาเฉพาะสวนทเปนหลกพนฐานทางคณตศาสตร โดยศกษาประวตความเปนมาของคณตศาสตรตงแตสมยเรมตนจนถงปจจบน เพอใหเหนววฒนาการและชวงเวลาทคณตศาสตรแตละสาขาไดเกดขน ซงจะไดน ามาใชเปนขอมลในการพจารณาประกอบการตดสนใจในการพฒนาหลกสตรคณตศาสตรระดบโรงเรยนและระดบชนอนๆ นอกจากนคณตศาสตรยงมความส าคญตอมนษยชาตโดยทวไป ๓ ลกษณะ คอ (ฉววรรณ เศวตมาลย, ๒๕๕๕: ๒๐-๒๑)

๑. ประโยชนในการน าไปใชไดจรง (Practical values) ไดแก ๑.๑ คณตศาสตรในชวตประจ าวน เชน การซอ-ขายสนคาตางๆ การค านวณหาก าไรขาดทน

การคดดอกเบย การค านวณภาษเงนได การประมาณคาสงของไมวาจะเปนน าหนก ความสงหรอระยะทาง การอานและการตความหมายจากตาราง กราฟ และแผนภมแบบตางๆ ฯลฯ สงเหลานตองใชคณตศาสตรพนฐานซงนกเรยนทกคนจ าเปนตองเรยน

๑.๒ คณตศาสตรในงานอาชพ โลกปจจบนเจรญกาวหนาอยางรวดเรวดวยความรทางวทยาศาสตรและเทคโนโลย ซงเปนผลสบเนองมาจากความเจรญกาวหนาทางคณตศาสตรนบตงแตสมยโบราณ ไมวาจะเปนกฎแรงโนมถวงของโลก จนถงการทดลองระเบดนวเคลยร จ าเปนตองอาศยความรความเขาใจ ในคณตศาสตรอยางลกซงในแขนงใดแขนงหนง เชน วศวกรตองเรยนรแคลคลส สมการดฟเฟอเรนเชยล การวเคราะหเชงตวเลข (Numerical Analysis) นกการธนาคาร ผลงทนการคาควรเรยนรเรองก าหนดการ เชงเสน (Linear Programming) การควบคมคณภาพ (Quality Control) ผบรหารงานตองอานและแปลความหมายของขอมลทางสถตได และควรมความรพนฐานทางคอมพวเตอรดวย นอกจากน อาชพเกอบทกแขนงไมวาจะเปนทางวทยาศาสตรหรอสงคมศาสตร ตองเกยวของกบงานวจย ซงจ าเปนตองมพนความรทางคณตศาสตร

๒. ประโยชนในการฝกวนย (Disciplinary Values) วชาคณตศาสตรเปนเครองมออยางหนงทจะฝกใหคนมวนยในตนเอง จากการเสรมสรางลกษณะนสยและเจตคตบางอยางใหแกผเรยน เชน ความมระเบยบวนยในการท างาน ความมเหตผลในการแกปญหา การเคารพในกฎกตกาของสงคมและการมความคดรเรมสรางสรรค ตลอดจนความพอใจและเขาใจในสงทเปนสจจะ ซงเปนคณธรรมสงสดขอหนงของมนษย ดวยเหตท

27

คณตศาสตรใชภาษาทงายๆ สญลกษณทรดกม ใชเหตผลทถกตอง สงเสรมใหมความคดรเรม และรจกประเมนคาขอมลตางๆ นนเอง

๓. ประโยชนทางวฒนธรรม (Cultural Values) ในบรรดาความรเบองตนทมนษยควรเรยนรตงแตสมยโบราณ นอกจากการอาน (Reading) และการเขยน (Writing) แลว ยงรวมถงเลขคณต (Arithmetic) ซงเปนสาขาหนงของคณตศาสตรดวย เพราะความเชอวาคณตศาสตรเปนเครองมอวเศษทสอนใหคนมเหตผล คณตศาสตรจงเปนวชาทสบทอดมาจากคนรนกอน จนถงชนรนปจจบนอยางตอเนอง และไมขาดตกบกพรอง เชน เรขาคณตของ Euclid แมจะมเรขาคณตแบบไมใช Euclid (Non-Euclidean Geometry) เกดขน กยงคงมคนเรยนตลอดเวลามากกวา ๒๕๐๐ ปแลว เชนเดยวกบพชคณตและตรโกณมต วชาเหลาน ไดแสดงถงรากเหงาและวฒนธรรมความเปนอยของมนษยท าใหสามารถสบสาวเรองราวประวตศาสตรไดเปนอยางด และเหนคณคาในวชาทเปนความจ าเปนแกโลก รวมทงความเขาใจในความเจรญงอกงามทางวทยาศาสตรและเทคโนโลย ซงเปนผลมาจากความเจรญและววฒนาการทางคณตศาสตรมาตงแตโบราณกาล

สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย (๒๕๕๔: ๑) ไดกลาววา แทจรงแลวคณตศาสตรมประโยชนนานปการ แตมประเดนทส าคญและครคณตศาสตรควรชแจงใหนกเรยนเหนคณคาของการเรยนคณตศาสตรมอยอยางนอย ๓ ประเดนหลก ดงน

๑) เรยนเพอน าไปใชในการด ารงชวต และใชเปนเครองมอในการศกษาวทยาการตางๆ ในทางวทยาศาสตรและเทคโนโลย มนษยศาสตรและศลปศาสตร ตลอดจนศาสตรอนๆ ทเกยวของ ทงนเพราะเราจ าเปนตองใชคณตศาสตรไมทางตรงกทางออม กบกจกรรมสวนใหญในชวตประจ าวน มการน าคณตศาสตรไปใชอธบายปรากฏการณหรอเหตการณตางๆ และคาดการณถงผลทอาจเกดขน ท าใหเราสามารถเตรยมตวรบสถานการณไดอยางมประสทธภาพ

๒) เรยนเพอการเปนพลเมองทดและมคณภาพ ทงนเพราะคณตศาสตรเปนวทยาการแขนงหนงทเปนทงศาสตรและศลป มบทบาทส าคญในการพฒนาความคดของมนษยท าใหมนษยมความคดสรางสรรค คดอยางมเหตผล เปนระบบ มแบบแผน สามารถวเคราะหปญหาและสถานการณไดอยางถถวน รอบคอบ ท าใหสามารถคาดการณ วางแผน ตดสนใจแกปญหา และน าไปใชในชวตประจ าวนไดอยางถกตอง และเหมาะสม

๓) เรยนเพอศกษาถงอารยธรรม ทน ามาซงความเจรญรงเรองของมนษยชาต ทงนเพราะคณตศาสตรเปนอารยธรรมทมววฒนาการอนยาวนานมาตงแตสมยดกด าบรรพจนถงปจจบนโดยไมหยดนง ทงยงแสดงใหเหนถงภมปญญาอนลกซง และความคดรเรมสรางสรรคของคนแตละยคสมยในการสรางความเจรญรงเรอง และพฒนาคณภาพชวตของคนเราใหดขน

จากความหมายและความส าคญของคณตศาสตรดงกลาว สรปไดวา คณตศาสตรเปนวชาทเกยวของกบความคดรวบยอดทไดจากประสบการณ มระเบยบแบบแผน แตละขนตอน มเหตผลอางอง มการก าหนดสญลกษณทชดเจน สอความหมายไดตรงกน และคณตศาสตรเปนศลปะอยางหนงท าใหคนพบสงใหม ๆ กอเกดความคดสรางสรรค มความส าคญอยางยงและถอเปนสวนหนงของมนษยทกคนทมสวนเกยวของกบคณตศาสตร ท าใหคดเปน แกปญหาเปน ท าใหสามารถคาดการณ วางแผน การตดสนใจ และแกปญหา ทเกดขนไดอยางถกตองและเหมาะสม การเคารพในกฎกตกาของสงคม และการมความคดรเรมสรางสรรค ตลอดจนสามารถน าความรทางคณตศาสตรประยกตใชในดานตางๆ อยางกวางขวาง เพอพฒนาคนหรอทรพยากรมนษยเขาสสงคมใหมในศตวรรษท ๒๑

การจดการศกษาคณตศาสตรในศตวรรษท ๒๑ ควรเปนการจดการศกษาเพอปวงชน (Mathematics for All) เปนการจดการศกษาเพอพฒนาคนใหเปนทรพยากรทมคา มประสทธภาพและศกยภาพ เพอจะได

28

เปนก าลงของชาต (Man Power) สบไป การสอนคณตศาสตรในศตวรรษท ๒๑ น จ าเปนจะตองอาศยครผรคณตศาสตร เพอจะไดถายทอดความรนน มาพฒนาเยาวชนใหเปนผรคณตศาสตร (Mathematics Literacy) อยางสมสมย ทนกบวทยาศาสตรและเทคโนโลยทเปลยนไปอยางรวดเรวในยคโลกาภวตนน นอกจากนการจดการศกษาคณตศาสตรในศตวรรษท ๒๑ น จะตองเปนการจดการศกษาทชวยเพมพนคณภาพชวตใหสงบสข มความเหมาะสมและสอดคลองกบสภาพเศรษฐกจ สงแวดลอม สงคม วทยาศาสตร และเทคโนโลย ทเจรญรดหนาไปอยางไมหยดยง

๓. การจดการศกษาคณตศาสตรในศตวรรษท ๒๑ ดร.ปานทอง กลนาถศร จากสถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย ไดกลาวถง

การสอนคณตศาสตรในยคนวา จ าเปนตองใหผเรยนไดเกดการเรยนรดวยความเขาใจ มทกษะความรพนฐานทางคณตศาสตรทมากพอเพยง และสามารถน าความรไปใชในการแกปญหาตางๆ ได นอกจากน การสอนคณตศาสตรในระดบประถมศกษา ยงจะตองเปนการจดการศกษาเพอเตรยมเยาวชน เพอใหรบกบการศกษาในระดบมธยมทสงขนในศตวรรษท ๒๑ น เยาวชนไทยจะไดรบการศกษามธยมเปนอยางต า เนองจากการศกษาภาคบงคบจะขยายไปถงมธยมศกษา ดงนน จ าเปนอยางยงทครคณตศาสตรประถมศกษาจะตองปรบปรงความรทางคณตศาสตรของตนเองใหสงกวาระดบมธยมศกษา การสอนคณตศาสตรในศตวรรษท ๒๑ จ าเปนทครผสอนจะตองเปนผทมความรทางคณตศาสตรอยางแทจรง ครผสอนจะตองเปนผทมความสามารถ รจกดดแปลงตวอยางกจกรรม แบบฝกหด ตลอดจนหาสออปกรณประกอบการสอน เพอชวยใหผเรยนไดเกดความรความเขาใจอยางแทจรง การสอนใหเยาวชนรจกคดเปน ท าเปน แกปญหาเปนนน เปนสงส าคญ นอกจากนน ยงจ าเปนตองฝกใหเยาวชน รจกพด แสดงความคดอยางชดเจน สมเหตสมผล มวจารณญาณ ฝกใหเยาวชนเปนผรจรง ใฝแสวงหาความร กลาแสดงความร และความคด เปนผเสยสละเพอสวนรวม เปน ผมน าใจ และสามารถท างานรวมกบผอนได การจดกจกรรมการสอนคณตศาสตรในระดบประถมศกษาน ยงมความจ าเปนทครผสอน จะตองหาสออปกรณ (Manipulative Objects) มาประกอบ เพอชวยใหผเรยนไดเกดความร ความเข า ใจ เกดทกษะ นอกจากน การจดกจกรรมเ พอให เดกไดฝกการท างานรวมกน (Co-operative Learning) นน จะมประโยชนตอเดก เพราะจะเปนการเตรยมเยาวชนใหเปนทรพยากรทมคา (Productive Citizens) ในยคขาวสารสนเทศและยคไรพรมแดนตอไป

ซงสอดคลองกบรายงานผลการศกษาการพฒนามาตรฐานการศกษาของตางประเทศ ของส านกงานเลขาธการสภาการศกษา กระทรวงศกษาธการ สรปไดดงน การเปรยบเทยบแนวทางการพฒนามาตรฐานการศกษาแหงชาตของประเทศตาง ๆ ทเปนกรณศกษา ๑๐ ประเทศ พบวา ทกประเทศมงพฒนามาตรฐานการศกษาใหสงขน โดยเทยบเคยงกบผลการสอบวดความรและทกษะการอาน คณตศาสตร และวทยาศาสตร ขององคการความรวมมอในการพฒนาเศรษฐกจ (OECD) และสมาคมนานาชาตเพอการประเมนผลสมฤทธทางการศกษา (IEA) หรอขอสอบ PISA และ TIMSS โดยการปฏรปหลกสตรการศกษากอนระดบประถมศกษา ประถมศกษาและมธยมศกษา ใหสอดคลองกบแนวการสอบ PISA และ TIMSS ซงใหความส าคญกบทกษะ จ าเปน ซงเปนพนฐานของการเรยนร คอ การอานและการเขยนภาษาประจ าชาต การคดเลขและคณตศาสตร ในระดบการศกษาภาคบงคบ สวนในระดบหลงภาคบงคบกอนอดมศกษา (มธยมศกษาตอนปลาย) จะมงพฒนามาตรฐานดานวทยาศาสตรศกษาดวย และบางประเทศก าลงพฒนามาตรฐานดานคอมพวเตอรและสารสนเทศศกษาในระดบมธยมศกษาตอนปลายดวย เชน ประเทศสหรฐอเมรกา ส าหรบการเปรยบเทยบมาตรฐานการศกษา โดยพจารณาจากหลกสตรแหงชาต ใน ๑๐ ประเทศ พบวา ๘ ประเทศ ใน ๑๐ ประเทศ ก าหนดมาตรฐานหลกสตรแหงชาตเพอการพฒนาพลเมองทมพฒนาการสมดลทกดาน มทกษะพนฐานทจ าเปนส าหรบการเรยนรและการด ารงชวต ในโลกแหงการเปลยนแปลงของโลกาภวตน และมคณลกษณะและ

29

คานยมทพงประสงคของสงคม ซงมความแตกตางกนไปตามบรบท และประวตความเปนมาของแตละประเทศ แตทกประเทศทมหลกสตรแหงชาต ตางเนนทกษะการเรยนรแหงศตวรรษท ๒๑ ซงไดแก การคดรเรมสรางสรรค การคดเชงวพากษ ความรวมมอ ความสามารถในการสอสาร ทกษะชวต ทกษะการใชเทคโนโลยสารสนเทศ ทกษะภาษาทหลากหลาย ทกษะการแกปญหาและคณตศาสตร ความรทางวทยาศาสตร และเนนคณลกษณะดานจรยธรรมทางสงคม ซงมทงแบบองศาสนาและเปนกลางทางศาสนา รวมทงการอนรกษสงแวดลอมและธรรมชาต เพอความยงยนของโลก

จากทกลาวมา ทางคณะท างานจงไดมการพฒนาสมรรถนะหลกดานคณตศาสตรในชวตประจ าวน(Mathematics in Everyday Life) ขนมา

สมรรถนะหลกดานคณตศาสตรในชวตประจ าวน เปนกระบวนกำร เพอใชแกปญหำ สถำนกำรณตำงๆ ในชวตประจ ำวนทเกยวของกบคณตศำสตรและถำยทอดควำมคด โดยใชภำษำและสญลกษณทำงคณตศำสตรอยำงสมเหตสมผล

ผลการวเคราะหและ/หรอขอคนพบของแตละสวน สรปไดดงน ๑. ผลการวเคราะหหลกจากทฤษฎแนวคดทเปนพนฐานของคณตศาสตรในชวตประจ าวน ไดแก

ธรรมชาตและความส าคญของคณตศาสตร ประโยชนและคณคาของคณตศาสตร หลกสตรและการสอนคณตศาสตร ทฤษฎการสอนคณตศาสตร

ขอคนพบ ธรรมชาตและลกษณะของการเรยนรคณตศาสตร องคประกอบส าคญทกอใหเกดการเรยนร คอ การปฏสมพนธระหวางผเรยนกบขอมลขาวสารและ

ประสบการณทผเรยนไดรบ ดงนนการศกษาจงควรมงเนนการจดเตรยมเนอหาและประสบการณท เหมาะสมและเออใหผเรยนเกดความร ทกษะ พฤตกรรม และเจตคตทพงประสงค

ในการเรยนรคณตศาสตร ผเรยนจงควรไดมโอกาสพฒนามโนทศนทางคณตศาสตรไปพรอมๆ กบทกษะทางวชาการทสมพนธกนเพอใหเปนการเรยนรคณตศาสตรอยางมความหมาย เพอใหเกดความร ความช านาญในวธการ สามารถเชอมโยงความรกบวธการ จนสามารถน าความรทางคณตศาสตรไปใชไดอยางกวางขวาง

ในการเรยนรคณตศาสตร มทฤษฎเกยวกบการเรยนรหลายทฤษฎทส าคญเปนทนยมและยอมรบกน ในปจจบนมอยสองกลมแนวคด กลมแนวคดหนงเปนทฤษฎเกยวกบการสรางพฤตกรรมการเรยนรของผเรยน ซงมความเกยวของกบการเรยนรคณตศาสตรมานานแลว และอกกลมแนวคดหนงเปนทฤษฎเกยวกบการสรางองคความร การสงเสรมการเรยนรคณตศาสตรอยางมความหมาย ซงก าลงเปนทยอมรบอยางกวางขวาง ในปจจบน ซงมหลกการสรางความรทางคณตศาสตรของผเรยนหลกๆ มดงน

ผเรยนสรางความรใหมทางคณตศาสตร โดยการคดสะทอนหรอคดไตรตรอง พจารณาใน การกระท า และการคดของผเรยน ซงเกดจากการสงเกต วเคราะหความสมพนธ มองเหนแบบรปสรปไปสนยทวไป และสรางความคดทเปนนามธรรม ในขณะเดยวกนกประมวลความรใหมเขากบความรเดมทมอยแลวในสมอง

30

การเรยนรสะทอนถงกระบวนการทางสงคม ซงผเรยนมปฏสมพนธกบผคนในสงคม จาก การสนทนาพดคย การอภปราย ไมวากบตนเองหรอผอน ในขณะทมปฏสมพนธ ผเรยนจะไดพฒนาศกยภาพ ในการเรยนรและพฒนาความคดดวย หลกการขอนแนะน าถงการสงเสรมใหนกเร ยนมสวนรวมในการเรยนรกบครและเพอนๆ ในชนเรยน ซงไมเพยงแตการใชสอและปฏบต การคนพบแบบรปการคดคนวธหรอขนตอนการคดค านวณดวยตนเองเทานน แตควรสงเสรมใหผเรยนไดมโอกาสในการแลกเปลยนขอมล การอธบายความสมพนธ และกระบวนการคดทางคณตศาสตร ตลอดจนสามารถยนยนถงเหตผลทท าใหผเรยนเลอกทจะด าเนนการตามวธการใดวธการหนง นอกจากนน หากผเรยนมความรความเขาใจเกยวกบธรรมชาตของคณตศาสตรจะท าใหสามารถศกษาคณตศาสตรไดเปนอยางด คณตศาสตรมลกษณะเฉพาะในหลายประการ เชน

คณตศาสตรเปนวชาทเกยวกบความคด ความคดทางคณตศาสตรเปนความคดทเกดจาก การสรปความคดทเหมอน ๆ กน ซงเปนความคดทไดจากประสบการณหรอจากปรากฏการณทเกดขน ความคดเชนนเรยกวา ความคดรวบยอด (Concept) ความคดทางคณตศาสตรมแบบแผนหรอกฎเกณฑทแนนอน สามารถตรวจสอบไดวา สงทคดนนเปนจรงหรอถกตองหรอไม

คณตศาสตรเปนวชาทแสดงความเปนเหตเปนผล คณตศาสตร เปนวชาทมโครงสรางหรอขอตกลงชดเจน การด าเนนการทางคณตศาสตรทกขนตอนตองเปนไปตามโครงสรางหรอขอตกลงหรอตามแบบแผนทวางไว และการสรปแตละขนตอนตองมเหตผลอางองอยางสมเหตสมผล ดวยความมเหตผลของคณตศาสตรท าใหมนษยคดคนสงใหมๆ หรอคนพบความรใหมๆ เสมอ

คณตศาสตรมลกษณะเปนภาษาสากล คณตศาสตรเปนวชาทเกยวกบความคดของมนษยและมนษยกสรางสญลกษณแทนความคดนน แลวสรางกฎในการน าสญลกษณนนมาใชเพอใหเกดความเขาใจ ทตรงกน คณตศาสตรจงมภาษาเฉพาะของตวเอง เปนภาษาทก าหนดขนดวยสญลกษณทรดกม และสอความหมายไดถกตอง เปนภาษาททกชาตทกภาษาทเรยนคณตศาสตรเขาใจตรงกน

คณตศาสตรเปนศลปะอยางหนง ศลปะเปนสญลกษณแสดงถงความสวยงามและความคดสรางสรรค คณตศาสตรกเชนเดยวกบศลปะ ความงามของคณตศาสตรอยทความมระบบ มระเบยบทชดเจน อธบายเหตผลไดทกขนตอน และความสวยงามอกลกษณะหนงของคณตศาสตรกคอ การคนพบสงใหมๆ หรอความรใหมๆ ซงเปนความงามเชงสรางสรรคทตองการใหเกดขนอยางมาก

ความเขาใจทางคณตศาสตรทงทเปนการเรยนรโดยธรรมชาตทแวดลอมตวเราและการเรยนรในชนเรยน คนสวนใหญทไมไดเกยวของกบคณตศาสตรโดยตรงมกจะเขาใจวาคณตศาสตรเปนเรองของตวเลขและการค านวณ ซงเปนการใหความหมายของคณตศาสตรอยางแคบๆ แททจรงคณตศาสตรเปนเครองมอ ในการศกษาหาความรในศาสตรอนๆ และใชในการคดคนสงประดษฐตาง ๆ

สรปไดวาคณตศาสตรเปนเรองเกยวกบตวเลข การคดค านวณ การใชเหตและผลในการแกปญหา มการใชสญลกษณเปนภาษาสากล เพอใหสอความหมาย และเขาใจกนได อกทงเปนเครองมอแสดงความคดเปนระเบยบทมเหตผล มวธการและหลกการทแนนอน เพอน าไปใชในการแกปญหาตางๆ นอกจากนยงปลกฝงความเชอมนและคณคาในความจรงทไดแสดงใหเหนอกดวย ประโยชนและคณคาของคณตศาสตร

สรปประโยชนและคณคาของคณตศาสตรหลกๆ ไดดงน ๑. ในการด าเนนชวตอยในโลกปจจบน จะหลกหนการใชคณตศาสตรไมพน เมอลมตาขนมา

กต องพบกบคณตศาสตร เชน ตองด เวลาเท าใด และในการด ารงช ว ตอย ต องใช เง นในการใชจ าย

31

หรอแลกเปลยนสงของทตองอาศยตวเลข การท างานหรอการตดสนใจตาง ๆ กตองอาศยประสบการณหรอขอมล หรอปรมาณในการตดสนใจตางๆ จงกลาวไดวา คณตศาสตร เปนสวนหนงของชวตประจ าวนของคนทกคน

๒. คณตศาสตรกปรากฏในงานอาชพตางๆ เชน การอาชพทมงเนนถงผลก าไร หรอผลส าเรจ ในการประกอบอาชพการด าเนนการนนๆ และการประกอบอาชพทจะไดก าไรหรอประสบความส าเรจนน จะตองขนอยกบการตดสนใจ ขอมลทประกอบการตดสนใจนกจะอยในรปแบบของตวเลขหรอปรมาณ

๓. คณตศาสตรยงเปนเครองมอในการฝกจต (Disciplinary Values) สบเนองจากธรรมชาตของคณตศาสตรเปนกระบวนการทมโครงสรางทเปนรปแบบและอาศยลกษณะของการตดสนใจ ภายใตความเปนเหตและความเปนผล ดงนน การด าเนนการหรอการแกปญหาทางคณตศาสตร จงมความมนคง มขนตอนของความรสกนกคดและการตดสนใจ มความเปนเหตเปนผล ท าใหมความมนใจในการด าเนนการ และการตดสนใจในแตละสถานการณ จงจดวาเปนลกษณะหนงของการฝกจต

๔. คณคาทางวฒนธรรมของคณตศาสตร (Cultural Values) คณตศาสตรเปนวชาทมประโยชนอยางมหาศาล ซงเปนรากฐานของการพฒนาศาสตรสาขาอน เปนประโยชนในสายอาชพตาง ๆ และเปนเครองมอในการฝกจตใจ การชวดวา คณตศาสตรมคณคามาก จดวาเปนวฒนธรรมทางความคดทจะพฒนาสมองมนษยใหถายทอดกนมาทกยคทกสมยและภายในตวของคณตศาสตรเอง มโครงสรางและระบบ มลกษณะพเศษเฉพาะตวเอง มความสละสลวย และความเปนเอกลกษณในแตละลกษณะ มรปแบบทแนนอนตายตว และลกษณะรปแบบในคณตศาสตร แตละระยะน าไปอางองหรอเกยวโยงใหเกดความรใหม ๆ จดวาเปนวฒนธรรมอยางหนงทางภาษา ทางความคด เปนวฒนธรรมของสญลกษณทไมเหมอนใคร และเปนคณคาทางวฒนธรรมทพฒนาตวเองอยเสมอ

๕. คณตศาสตรเปนศลปะอยางหนง ความหมายของคณตศาสตรกคอ ความมระเบยบ ความกลมกลน นกคณตศาสตรมองคณตศาสตรมความงามในการฝกสมองของคนใหเกดจนตนาการ ใหมความคดรเรมสรางสรรค มองหาความรใหม ๆ ทจะพฒนาสมองมนษยใหสามารถดงเทคโนโลยมาใชใหเกดความสะดวกสบายตอการด ารงชวตของมนษย คณตศาสตรทกสาขามความงามอยในตวเอง เชน เรขาคณตในงานศลปะ และนกศลปะทกยคสมยกส านกในบญคณของคณตศาสตรเสมอ ตงแตยคกรก เอเธนส โรมน จนมาถงปจจบน นอกจากนนกวทยาศาสตรกยงยกยองวา คณตศาสตรเปนราชนของวทยาศาสตร นนกยอมแสดงใหเหนวา ถาเขาขาดเสยซงคณตศาสตรแลววทยาศาสตร กพฒนาไดยากยง

สรปไดวา คณตศาสตรมคณคาอยางยงและถอเปนสวนหนงของมนษยทกคนทมสวนเกยวของกบคณตศาสตร ท าใหคดเปน แกปญหาเปน ท าใหสามารถคาดการณ วางแผน การตดสนใจ และแกปญหาทเกดขนไดอยางถกตองและเหมาะสม การเคารพในกฎกตกาของสงคม และการมความคดรเรมสรางสรรค ตลอดจนสามารถน าความรทางคณตศาสตรประยกตใชในดานตางๆ อยางกวางขวาง เพอพฒนาคนหรอทรพยากรมนษยเขาสสงคมใหมในยคโลกาภวฒน หลกการและวธสอนคณตศาสตร

๑. การสอนเนอหาใหมแตละครง ตองค านงถงความพรอมของผเรยน ทงความพรอมดวยวฒภาวะและเนอหา

๒. การสอนคณตศาสตรเนนเรองความเขาใจมากกวาความจ า การสอนคณตศาสตรแนวใหมจงเนนการจดประสบการณการเรยนทมความหมาย และใชวธการสอนตางๆ มากขน ผเรยนจะตองเขาใจความคดรวบยอดกอน จงฝกทกษะหรอท าแบบฝกหดเพอเพมพนประสบการณอนจะน าไปสการน าไปใชไดอยางมประสทธภาพ

32

๓. ใชวธอปมาน (Induction) ในการสรปหลกการคณตศาสตรแลวน าความรไปใชดวยวธอนมาน (Deduction)

๔. ควรมการจดประสบการณการเรยนรใหแกผเรยน เพอชวยใหผเรยนมองเหนความหมายและหลกการทางคณตศาสตร ประสบการณการเรยนรทดควรเนน รปธรรม หรอทเปนกงรปธรรม

๕. สอนจากปญหาจรงทประสบอยเสมอในชวตประจ าวน การทผเรยนจะมความสามารถในการแกปญหา ผเรยนควรไดรบการสงเสรมใหไดอภปราย และแสดงความคดเหนในโจทยปญหาหรอสถานการณตาง ๆ แลวแปลเปนประโยคสญลกษณหรอประโยคคณตศาสตร

๖. สงเสรมการสอนโดยใชกจกรรมและสอการสอน การสอนเรองใหมในแตละครงควรใชสอรปธรรมอธบายแนวความคดนามธรรมทางคณตศาสตร ในการจดกจกรรมควรใหไดทดลองคนควาค าตอบดวยตนเอง

๗. สงเสรมการสอนโดยค านงถงความแตกตางระหวางบคคล ตอนท ๓ ผลการวเคราะหการอธบายถงสมรรถนะและสาระส าคญในกลมคณตศาสตร และความสมพนธ ระหวางสมรรถนะกบกลมสาระการเรยนรคณตศาสตรของหลกสตรแกนกลางการศกษา ขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑ ฉบบปรบปรง ๒๕๖๐

มโนทศนส าคญ

แผนกำรศกษำแหงชำตฉบบลำสด เปนกำรวำงกรอบเปำหมำยและทศทำงกำรจดกำรศกษำของประเทศในกำรพฒนำศกยภำพและขดควำมสำมำรถของคนไทยทกชวงวยใหเตมตำมศกยภำพ สำมำรถแสวงหำควำมรและเรยนรไดดวยตนเองอยำงตอเนองตลอดชวต โดยกำรขบเคลอนภำยใตวสยทศน คนไทย ทกคนไดรบกำรศกษำและเรยนรตลอดชวตอยำงมคณภำพ ด ำรงชวตอยำงเปนสข สอดคลองกบหลกปรชญำของเศรษฐกจพอเพยง และกำรเปลยนแปลงของโลกศตวรรษท ๒๑ จะเหนวำ กำรจดกำรศกษำในปจจบน ไดใหควำมส ำคญในเรอง ควำมสำมำรถในกำรแสวงหำควำมรและเรยนรไดดวยตนเองอยำงตอเนองตลอดชวต

ซงตรงกบหวใจของคณตศำสตร กลำวคอ คณตศาสตรเปนเครองมอในการศกษาหาความรในศาสตรอนๆ

๓.๑ หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑ ไดระบสมรรถนะส าคญของผเรยน ๕ ดาน ทคาดหวงใหผเรยนเกด โดยอธบายวา ในการพฒนาผเรยนตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน มงเนนพฒนาผ เรยนใหมคณภาพตามมาตรฐานทก าหนด ซงจะชวยใหผ เรยนเกดสมรรถนะส าคญและคณลกษณะ อนพงประสงค ดงน

๑) ความสามารถในการสอสาร เปนความสามารถในการรบและสงสาร มวฒนธรรมในการใชภาษาถายทอดความคด ความรความเขาใจ ความรสก และทศนะของตนเองเพอแลกเปลยนขอมลขาวสารและประสบการณอนจะเปนประโยชนตอการพฒนาตนเองและสงคม รวมทงการเจรจาตอรองเพอขจดและลดปญหาความขดแยงตาง ๆ การเลอกรบหรอไมรบขอมลขาวสารดวยหลกเหตผลและความถกตอง ตลอดจนการเลอกใชวธการสอสารทมประสทธภาพ โดยค านงถงผลกระทบทมตอตนเองและสงคม

๒) ความสามารถในการคด เปนความสามารถในการคดวเคราะห การคดสงเคราะห การคดอยางสรางสรรค การคดอยางมวจารณญาณ และการคดเปนระบบ เพอน าไปสการสรางองคความรหรอสารสนเทศเพอ การตดสนใจเกยวกบตนเองและสงคมไดอยางเหมาะสม

33

๓) ความสามารถในการแกปญหา เปนความสามารถในการแกปญหาและอปสรรคตาง ๆ ทเผชญไดอยางถกตองเหมาะสมบนพนฐานของหลกเหตผล คณธรรมและขอมลสารสนเทศ เขาใจความสมพนธและ การเปลยนแปลงของเหตการณตาง ๆในสงคม แสวงหาความร ประยกตความรมาใชในการปองกนและแกไขปญหา และมการตดสนใจทมประสทธภาพ โดยค านงถงผลกระทบทเกดขนตอตนเอง สงคมและสงแวดลอม

๔) ความสามารถในการใชทกษะชวต เปนความสามารถในการน ากระบวนการตาง ๆ ไปใชใน การด าเนนชวตประจ าวน การเรยนรดวยตนเอง การเรยนรอยางตอเนอง การท างาน และการอยรวมกนในสงคมดวย การสรางเสรมความสมพนธอนดระหวางบคคล การจดการปญหาและความขดแยงตาง ๆ อยางเหมาะสม การปรบตวใหทนกบการเปลยนแปลงของสงคมและสภาพแวดลอม และการรจกหลกเลยงพฤตกรรมไมพงประสงคทสงผลกระทบตอตนเองและผอน

๕) ความสามารถในการใชเทคโนโลย เปนความสามารถในการเลอก และใชเทคโนโลยดานตาง ๆและมทกษะกระบวนการทางเทคโนโลย เพอการพฒนาตนเองและสงคม ในดานการเรยนร การสอสาร การท างาน การแกปญหาอยางสรางสรรค ถกตอง เหมาะสม และมคณธรรม อยางไรกตามหลกสตรฯไมไดระบรายละเอยดของความสมพนธระหวางสมรรถนะดงกลาวกบสวนประกอบอนๆ ของหลกสตร จงไมพบการเชอมโยงทชดเจนระหวางคณตศาสตรในชวตประจ าวนกบกลมสาระคณตศาสตร

๓.๒ มการอธบายความสามารถของผเรยนทครอบคลมในสวนคณภาพผเรยน มาตรฐานและตวชวดชนป แตเมอลงในรายละเอยดตวชวด ซงสวนใหญเปนทกษะยอยเพอใหสามารถวดไดงาย ไมครอบคลมคณสมบต ความสามารถทระบไวในขางตนไดอยางครอบคลม เชน อาน เขยนตวเลข ตวหนงสอ แสดงจ านวนนบไมเกน ๑๐๐,๐๐๐ และมความรเชงจ านวน ๓.๓ เกณฑการส าเรจการศกษา ก าหนดใหนกเรยนตองบรรลตวชวดยอย ๆดงกลาวทกขอ นยจากเกณฑดงกลาว จงสงผลใหการสอนเนนการบรรลทกษะดงกลาว โดยไมไดใหความส าคญแกการบรรลความสามารถ ซงเปนภาพรวมในสถานการณจรง

ตอนท ๔ ผลการวเคราะหการอธบายถงสมรรถนะและสาระส าคญในกลมสาระการเรยนรคณตศาสตร ระหวางฉบบปรบปรง พ.ศ. ๒๕๖๐ และ หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑ กลมสาระการเรยนรคณตศาสตร (ฉบบปรบปรง พทธศกราช ๒๕๖๐)

มโนทศนส าคญ

กรอบในกำรปรบปรง คอ ใหมองคควำมรทเปนสำกลเทยบเทำนำนำชำต ปรบมำตรฐำนกำรเรยนรและตวชวดใหมควำมชดเจน ลดควำมซ ำซอน สอดคลองและเชอมโยงกนภำยในกลมสำระกำรเรยนรและระหวำงกลมสำระกำรเรยนร ตลอดจนเชอมโยงองคควำมรทำงวทยำศำสตร คณตศำสตร และเทคโนโลย เขำดวยกน จดเรยงล ำดบควำมยำกงำยของเนอหำในแตละระดบชนตำมพฒนำกำรแตละชวงวย ใหมควำมเชอมโยงควำมรและกระบวนกำรเรยนร โดยใหเรยนรผำนกำรปฏบตทสงเสรมใหผเรยนพฒนำควำมคด

สาระส าคญของการปรบปรงหลกสตร มดงน ๑. จดกลมความรใหมและน าทกษะกระบวนการไปบรณาการกบตวชวด เนนใหผเรยนเกดการคด

วเคราะห คดแกปญหาและมทกษะในศตวรรษท ๒๑

34

๒. ก าหนดมาตรฐานการเรยนรและตวชวดส าหรบผเรยนทกคน ทเปนพนฐานทเก ยวของกบชวตประจ าวน และเปนพนฐานส าคญในการศกษาตอระดบทสงขน

๓. จดล าดบของเนอหาตามความยาก-งายและความซบซอนเพอใหเหมาะสมตอพฒนาการของผเรยน เนนการเชอมโยงเนอหาคณตศาสตรกบการแกปญหาในชวตจรง

๔. เพมเตมเนอหาบางเรองทมความจ าเปนส าหรบผเรยนในแตละระดบชน ๕. เลอนไหลบางเนอหาใหมความเหมาะสมตอผเรยนในแตละระดบชน ๖. ตดเนอหาบางเรองทอาจจะซ าซอนกบเนอหาในวชาอน

เปรยบเทยบมาตรฐาน ตวชวด สาระ ของกลมสาระการเรยนรคณตศาสตร หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑ กบ ฉบบปรบปรง ๒๕๖๐

หลกสตรแกนกลางฯ ๒๕๕๑ ฉบบปรบปรง ๒๕๖๐ การจดกลมสาระการเรยนร

๑. จ านวนและการด าเนนการ ๒. การวด ๓. เรขาคณต ๔. พชคณต ๕. การวเคราะหขอมลและความนาจะเปน ๖. ทกษะและกระบวนการทางคณตศาสตร

คณตศาสตรพนฐาน ๑. จ านวนและพชคณต ๒. การวดและเรขาคณต ๓. สถตและความนาจะเปน คณตศาสตรเพมเตม ๑. จ านวนและพชคณต ๒. การวดและเรขาคณต ๓. สถตและความนาจะเปน ๔. แคลคลส

การก าหนดสาระการเรยนรส าหรบกลมผเรยน ป.๑ - ม.๖ ๑. จ านวนและการด าเนนการ ๒. การวด ๓. เรขาคณต ๔. พชคณต ๕. การวเคราะหขอมลและความนาจะเปน ๖. ทกษะและกระบวนการทางคณตศาสตร

ป.๑-ม.๖ ๑. จ านวนและพชคณต ๒. การวดและเรขาคณต ๓. สถตและความนาจะเปน ม.๔-ม.๖ (แผนการเรยนวทยาศาสตร) ๑. จ านวนและพชคณต การวดและเรขาคณต ๒. สถตและความนาจะเปน ๓. แคลคลส

การเปลยนแปลงเนอหา (ตดเนอหา) ชวงเวลาในแตละวน (ป.๑) จ านวนวนและชอวนในสปดาห (ป.๑) การนบเพมทละ ๓ ทละ ๔ ทละ ๒๕ ทละ ๕๐ (ป.๓) การนบลดทละ ๓ ทละ ๔ ทละ ๒๕ ทละ ๕๐ (ป.๓)

ไมม

35

หลกสตรแกนกลางฯ ๒๕๕๑ ฉบบปรบปรง ๒๕๖๐ ทศ (ป.๖) การบอกต าแหนงโดยใชทศ (ป.๖) ระบบตวเลขฐานตางๆ (ม.๑) การวาดหรอประดษฐรปเรขาคณตสามมต ทประกอบขนจากลกบาศกเมอก าหนดภาพสองมต ทไดจากการมองดานหนา ดานขางและดานบน (ม.๑) การใหเหตผล (ม.๔-๖) ทฤษฎจ านวนเบองตน (ม.๔-๖) ก าหนดการเชงเสน (ม.๔-๖) การส ารวจความคดเหน (ม.๔-๖) ความสมพนธระหวางขอมล (ม.๔-๖) ทฤษฎกราฟเบองตน (ม.๔-๖)

ไมม

เพมเนอหา

ไมม

การบอกอนดบท (ป.๑) การแสดงจ านวนนบไมเกน ๒๐ ในรปความสมพนธของจ านวนแบบสวนยอย-สวนรวม (Part -Whole Relationship) (ป.๑) การวดและเปรยบเทยบปรมาตรและความจ เปนชอนชา ชอนโตะ ถวยตวง (ป.๒) แบบรปของจ านวนทเกดจากการคณ การหารดวยจ านวนเดยวกน (ป.๓) การเขยนตารางทางเดยว (ป.๓) ระนาบ (ป.๔) การอานตารางสองทาง (ป.๔) ความยาวรอบรปและพนทของรปหลายเหลยม (ป.๖) ค าถามทางสถต (ม.๑) แผนภาพจด (ม.๒) ดอกเบยและมลคาของเงน (ม.๕ พนฐาน) การแจกแจงความนาจะเปนเบองตน (ม.๖ เพมเตม)

การเลอนไหลของเนอหา ความหมายเศษสวน การเขยน และการอานเศษสวน (ป.๔) เปรยบเทยบและเรยงล าดบเศษสวนทมตวสวนเทากน (ป.๔)

ความหมายเศษสวน การเขยน และการอานเศษสวน (ป.๓) เปรยบเทยบและเรยงล าดบเศษสวนทตวเศษ เทากน โดยทตวเศษนอยกวา หรอเทากบตวสวน (ป.๓)

36

หลกสตรแกนกลางฯ ๒๕๕๑ ฉบบปรบปรง ๒๕๖๐ การบวกและการลบเศษสวนทมตวสวนเทากน (ป.๔) ความหมายเศษสวน การเขยน และการอานเศษสวนแท เศษเกน จ านวนคละ (ป.๕) เศษสวนทเทากบจ านวนนบ เศษสวนทเทากนเศษสวนอยางต า (ป.๕) การเปรยบเทยบและเรยงล าดบเศษสวนทตวสวน ตวหนงเปนพหคณของตวสวนอกตวหนง (ป.๕) การบวก การลบเศษสวนทตวสวนตวหนงเปนพหคณของตวสวนอกตวหนง (ป.๕) เศษสวนของ พหนาม (ม.๒, ม.๓) อตราสวนตรโกณมต (ม.๔-๖) แผนภาพตน- ใบ (ม.๔-๖) แผนภาพกลอง (ม.๔-๖)

การบวกและการลบเศษสวนทมตวสวนเทากน (ป.๓) ความหมายเศษสวน การเขยน และการอาน เศษสวนแทเศษเกน จ านวนคละ (ป.๔) เศษสวนทเทากน เศษสวนอยางต า และเศษสวน ทเทากบจ านวนนบ (ป.๔) การเปรยบเทยบและเรยงล าดบเศษสวนทตวสวน ตวหนงเปนพหคณของตวสวนอกตวหนง (ป.๔) การบวก การลบเศษสวนทตวสวนตวหนง เปนพหคณของตวสวนอกตวหนง (ป.๔) เศษสวนของพหนาม (ม.๔ เพมเตม) อตราสวนตรโกณมต (ม.๓) แผนภาพตน- ใบ (ม.๒) แผนภาพกลอง (ม.๓)

ลดความซ าซอนของเนอหา ทศและแผนผง (คณต, สงคม) ตวหารรวมมากและตวคณรวมนอย (ป.๖, ม.๑)

ทศและแผนผง (สงคม) ตวหารรวมมากและตวคณรวมนอย (ป.๖)

ตอนท ๕ ผลการวเคราะหมโนทศนส าคญทปรากฏในสมรรถนะดานคณตศาสตรของหลกสตร ทเนนสมรรถนะของประเทศอน ๕.๑ หลกสตรของประเทศแคนาดา (Alberta, Canada): สมรรถนะเมอปรากฏในวชาคณตศาสตร

มโนทศนส าคญ CRITICAL THINKING in mathematics involves using reasoning to synthesize or

evaluate mathematical ideas. Students: • make mathematical statements about patterns or relationships; • apply criteria to analyze or validate mathematical processes, solutions or claims; • use inductive reasoning to generalize patterns or connections; • use deductive reasoning and/or logic to check or justify mathematical arguments; and • investigate the impact of assumptions on mathematical processes, solutions or conclusions.

MANAGING INFORMATION in mathematics involves collecting, processing and representing mathematical information and ideas. Students: • collect pertinent information to make sense of mathematical ideas in a variety of contexts; • organize or manipulate data to determine mathematical patterns; • use appropriate tools to represent, model or share mathematical information or ideas; and • value the role of mathematical representations to reliably depict or verify situations and/or patterns

PROBLEM SOLVING in mathematics involves using mathematical processes or strategies to generate solutions or to support decision-making. Students: • apply prior knowledge or experience to identify mathematical problems; • draw upon known

37

mathematical concepts to develop strategies to solve unfamiliar problems; • accept that mathematical problems may lead to multiple solutions; • recognize situations where there are no solutions; and • demonstrate flexibility, persistence and a willingness to take risks to try different mathematical approaches to solving problems

CREATIVITY AND INNOVATION in mathematics involves using flexible thinking and approaches to connect or extend mathematical ideas in new ways.

Students will; - explore mathematical ideas or relationships by creating concrete, pictorial or

symbolic models. - make new connections between mathematical concepts. - create models to describe mathematical ideas or patterns. - take risks and think flexibly to play with different. mathematical concepts and

processes. COMMUNICATION in mathematics involves using a variety of means to clearly

express, interpret and share mathematical ideas and patterns. Students will;

- use the language, including vocabulary and symbols of mathematics to express ideas or patterns.

- select oral, written, graphical or symbolic representations to effectively convey mathematical ideas or patterns.

- contribute to classroom dialogue about mathematical ideas using respectful and appropriate language

COLLABORATION in mathematics involves contributing to a culture of learning that supports the development and application of mathematical ideas.

Students will; - share strategies, ideas and representations with others to confirm or extend

understandings of mathematical concepts. - consider a range of ideas and perspectives when contributing to mathematical

discussions. - take responsibility to assume roles that contribute to the completion of

mathematical tasks. - respect others’ experiences and ways of thinking about mathematical

concepts.

38

๕.๒ หลกสตรของประเทศออสเตรเลย Mathematics proficiencies มโนทศนส าคญ

“The curriculum focuses on developing increasingly sophisticated and refined mathematical understanding, fluency, logical reasoning, analytical thought and problem-solving skills. These capabilities enable students to respond to familiar and unfamiliar situations by employing mathematical strategies to make informed decisions and solve problems efficiently.

The curriculum anticipates that schools will ensure all students benefit from access to the power of mathematical reasoning and learn to apply their mathematical understanding creatively and efficiently. The mathematics curriculum provides students with carefully paced, in-depth study of critical skills and concepts. It encourages teachers to help students become self-motivated, confident learners through inquiry and active participation in challenging and engaging experiences.”

Quote from ACARA to help explain the focus on proficiency strands in the Australian Curriculum.

The Australian Curriculum: Mathematics aims to be relevant and applicable to the ๒๑st century. The inclusion of the proficiencies of understanding, fluency, problem-solving and reasoning in the curriculum is to ensure that student learning and student independence are at the centre of the curriculum. The curriculum focuses on developing increasingly sophisticated and refined mathematical understanding, fluency, reasoning, and problem-solving skills. These proficiencies enable students to respond to familiar and unfamiliar situations by employing mathematical strategies to make informed decisions and solve problems efficiently.

The proficiency strands describe the actions in which students can engage when learning and using the content of the Australian Curriculum:

Mathematics Understanding: Students build a robust knowledge of adaptable and transferable

mathematical concepts. They make connections between related concepts and progressively apply the familiar to develop new ideas. They develop an understanding of the relationship between the ‘why’ and the ‘how’ of mathematics. Students build understanding when they connect related ideas, when they represent concepts in different ways, when they identify commonalities and differences between aspects of content, when they describe their thinking mathematically and when they interpret mathematical information

Fluency: Students develop skills in choosing appropriate procedures; carrying out procedures flexibly, accurately, efficiently and appropriately; and recalling factual knowledge and concepts readily. Students are fluent when they calculate answers efficiently, when they recognise robust ways of answering questions, when they choose appropriate methods and

39

approximations, when they recall definitions and regularly use facts, and when they can manipulate expressions and equations to find solutions.

Problem-Solving: Students develop the ability to make choices, interpret, formulate, model and investigate problem situations, and communicate solutions effectively. Students formulate and solve problems when they use mathematics to represent unfamiliar or meaningful situations, when they design investigations and plan their approaches, when they apply their existing strategies to seek solutions, and when they verify that their answers are reasonable.

Reasoning: Students develop an increasingly sophisticated capacity for logical thought and actions, such as analysing, proving, evaluating, explaining, inferring, justifying and generalising. Students are reasoning mathematically when they explain their thinking, when they deduce and justify strategies used and conclusions reached, when they adapt the known to the unknown, when they transfer learning from one context to another, when they prove that something is true or false, and when they compare and contrast related ideas and explain their choices.

๕.๓ หลกสตรของประเทศสงคโปร มโนทศนส าคญ Aims to enable students to acquire the necessary mathematical concepts and skills

for everyday life, and for continuous learning in mathematics and related disciplines. It seeks to develop the necessary process skills for the acquisition and application of mathematical concepts and skills.

Pupils are taught to develop the mathematical thinking and problem solving skills and apply these skills to formulate and solve problems. The ability to recognise and use connections among mathematical ideas, and between mathematics and other disciplines make our pupils outshine most of their peers from all over the world.

The syllabus attempts to help pupils develop positive attitudes towards mathematics from a very young age. Pupils are encouraged to make effective use of a variety of mathematical tools (including information and communication technology tools) in the learning and application of mathematics. This, in turn, allows them to produce many imaginative and creative work arising from mathematical ideas. Last, but not least, the Singapore Math Syllabus strives to develop the pupils' abilities to reason logically, communicate mathematical ly , and learn cooperat ively and independently.

The characteristics of the program that make it such a strong curriculum are: emphasizes the development of strong number sense, excellent mental-math

skills, and a deep understanding of place value. The curriculum is based on a progression from concrete experience—using

manipulatives—to a pictorial stage and finally to the abstract level or algorithm. This sequence

40

gives students a solid understanding of basic mathematical concepts and relationships before they start working at the abstract level.

Singapore Math includes a strong emphasis on model drawing, a visual approach to solving word problems that helps students organize information and solve problems in a step-by-step manner.

Concepts are taught to mastery, then later revisited but not re-taught. It is said the U.S. curriculum prior to the adoption of the Common Core Standards was a mile wide and an inch deep. Singapore’s math curriculum emphasizes the tenants of the Common Core and as such is an excellent program for helping our students.

The Singapore approach focuses on developing students who are problem solvers.

๕.๔ หลกสตรของประเทศสหรฐอเมรกา Mathematical Proficiency มโนทศนส าคญ The nation of mathematical proficiency is based on a conception of what it means

to be competent in mathematics.๑๐ This concept is represented by five separate but intertwined strands:

Conceptual understanding—comprehension of mathematical concepts, operations, and relations

Procedural fluency—skill in carrying out procedures flexibly, accurately, efficiently, and appropriately

Strategic competence—ability to formulate, represent, and solve mathematical problems

Adaptive reasoning—capacity for logical thought, reflection, explanation, and justification

Productive disposition—habitual inclination to see mathematics as sensible, useful,and worthwhile, coupled with a belief in the value of diligence and in one’s own efficacy.These strands of proficiency are interconnected and coordinated in skilled mathematical reasoning and problem solving. Arguments that pit one strand against another—e.g., conceptual understanding versus procedural fluency— misconstrue the nature of mathematical proficiency.

๕.๕ OECD’s Program for International Student Assessment (PISA) มโนทศนส าคญ Mathematical literacy is an individual’s capacity to identify, and understand, the

role that mathematics plays in the world, to make well-founded judgments and to use and engage with mathematics in ways that meet the needs of that individual’s life as a constructive, concerned, and reflective citizen.

The process of “mathematisation” describes the ability of students to solve real-world problems by shifting between real-world and mathematical world contexts.

41

The PISA mathematical literacy domain is concerned with the capacities of students to analyse, reason, and communicate ideas effectively as they pose, formulate, solve and interpret mathematical problems in a variety of situations. The accompanying assessment focuses on real-world problems, moving beyond the kinds of situations and problems typically encountered in school classrooms. In real-world settings, citizens regularly face situations when shopping, travelling, cooking, dealing with personal finances, analysing political positions, and considering other issues where the use of quantitative or spatial reasoning or other mathematical competencies would be of help in clarifying or solving a problem. Such uses of mathematics are based on knowledge and skills learned and practiced through the kinds of problems that typically appear in school textbooks and classrooms. However, these contextualised problems demand the ability to apply relevant skills in a less structured context, where the directions are not so clear for the students. Students have to make decisions about what knowledge may be relevant, what process or processes will lead to a possible solution, and how to reflect on the correctness and usefulness of the answer found.

Citizens in every country are increasingly confronted with a myriad of issues involving quantitative, spatial, probabilistic or relational reasoning. The media are full of information that use and misuse tables, charts, graphs and other visual representations to explain or clarify matters regarding weather, economics ,medicine, sports, and environment, to name a few. Even closer to the daily life of every citizen are skills involving reading and interpreting bus or train schedules, understanding energy bills, arranging finances at the bank, economizing resources, and making good business decisions, whether it is bartering or finding the best buy. Thus, literacy in mathematics is about the functionality of the mathematics an individual learned at school. This functionality is an important survival skill for the citizen in today’s information and knowledge society.

PISA aims to assess students’ capacity to solve real problems, and therefore includes a range of mathematical content that is structured around different phenomena describing mathematical concepts, structures or ideas. This means describing mathematical content in relation to the phenomena and the kinds of problems for which it was created. In PISA these phenomena are called “overarching ideas”. Using this approach PISA also covers a range of mathematical content that includes what is typically found in other mathematics assessments and in national mathematics curricula. However, PISA seeks to assess whether students can delve deeper to find the concepts that underlie all mathematics and therefore demonstrate a better understanding of the significance of these concepts in the world.

ระยะท ๒ น าผลการวเคราะหและ/หรอขอคนพบแตละสวน มาประมวลเขาดวยกน เพอสงเคราะหเปนมโนทศน

หลกซงเปนองคประกอบของสมรรถนะคณตศาสตรในชวตประจ าวน มโนทศนหลกทสงเคราะหเพอการจดท ารางสมรรถนะคณตศาสตรในชวตประจ าวน ไดแก

42

การใชทกษะและกระบวนการทางคณตศาสตรเปนหลกในการอธบายสมรรถนะคณตศาสตรในชวตประจ าวน จะชวยใหครเขาใจและใชสมรรถนะดงกลาวไดงายขน เพราะเปนสงทครคนเคยจากการใชหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑

สมรรถนะคณตศาสตรในชวตประจ าวน ตองครอบคลมองคประกอบส าคญของกระบวนการทางคณตศาสตรทเชอมโยงกบคณตศาสตรในชวตประจ าวน ชใหผเรยนเหนวาคณตศาสตรเปนสงทอยในชวตของเรา ท าใหนกเรยนตระหนกถงความส าคญของการเรยนคณตศาสตรและเหนวาคณตศาสตรไมใชเรองไกลตว

กระบวนการทางคณตศาสตรตองเนนการบรณาการเนอหาสาระของคณตศาสตรกบอกหลาย ๆ สาขาวชาเขาดวยกนเพอใหเกดการเรยนรอยางมความหมาย เปนการน าความรไปเชอมกบปญหา สถานการณในชวตประจ าวนทผเรยนพบ ท าใหผเรยนมองเหนสะพานเชอมระหวางคณตศาสตรกบโลกทเปนจรง เปน การประยกตเพอน าไปใชในชวตประจ าวนหรอใชในการท างานทเหมาะสมตามวย

สมรรถนะคณตศาสตรในชวตประจ าวน ตองเนนใหผ เรยนเขาใจถงความส าคญของคณตศาสตร บทบาทส าคญของคณตศาสตรทมตอการพฒนาความคดมนษย ท าใหมนษยมความคดสรางสรรค คดอยางมเหตผล เปนระบบมแบบแผน ตดสนใจ แกปญหา และน าไปใชในชวตประจ าวน คณตศาสตรนนอยในชวตประจ าวน นบตงแตวนาทแรกทผเรยนลมตาตนจนกระทงเขานอน ไมวาจะเปนการอานเวลา การกะประมาณ ปรมาตร การใชเงน การเคลอนไหว การเดนทางทเกยวของกบพนท ระยะทาง ความเรว ฯลฯ

สมรรถนะคณตศาสตรในชวตประจ าวน ตองชวยใหผเรยนใชมความสขในการเรยนรและใชคณตศาสตร และอาศยคณตศาสตรเปนเครองมอทชวยใหผเรยนเปนคนทมคณภาพ เพราะรจกคดวเคราะห มเหตผล รจกการน าความรไปแกปญหาตางๆ ในชวตประจ าวน การเรยนคณตศาสตรเปนเหมอนกบประต หรอเครองมอ ทพาผเรยนไปสโลกการเรยนรแบบไมมทสนสด

การจดการเรยนการสอนแบบเนนสมรรถนะคณตศาสตรในชวตประจ าวน ตองใหโอกาสผเรยนทจะฝกน าความรทเรยนมา ไปประยกตใชในสถานการณตาง ๆ เพอใหสอดคลองกบสภาพแวดลอม ทเปลยนไป

มโนทศนหลกของสมรรถนะคณตศาสตรในชวตประจ าวนเพอการสอสารทก าหนดจากการสงเคราะหเอกสารทงหมดขางตน ไดน ามาใชเปนพนฐานของรางสมรรถนะคณตศาสตรในชวตประจ าวน คณะท างานรวมกนพจารณาและปรบปรงแกไขรางฯ ครงท ๑ เพอใหมความเหมาะสมกบการใชโดยผคนในวงกวาง

43

ภาคผนวก สมรรถนะหลกดานคณตศาสตรในชวตประจ าวน (ฉบบรางครง ๑) (Mathematics in Everyday Life)

ระดบการศกษาขนพนฐาน ระดบชนประถมศกษาปท ๑-๓ ค าอธบาย

มท กษะด านแก ปญหา การ ให เหต ผ ล การสอสารและการสอความหมายทางคณตศาสตร และการเชอมโยงทางคณตศาสตร เพอใหรเทาทนการเปลยนแปลงของระบบเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรมและสภาพแวดล อม น า คว ามรความสามารถ เจตคต ทกษะทไดรบไปประยกตใชในการเรยนรสงตางๆ รวมทงสถานการณใหมๆ เพอใหไดมาซงความรใหมหรอการสรางสรรค สงใหมๆ และน าไปประยกตใชในชวตประจ าวนไดอยางมประสทธภาพ สมรรถนะ

๑. แกปญหาในชวตประจ าวนทเกยวของกบคณตศาสตร โดยประยกตความรความเขาใจทางคณตศาสตร เ พอท าความเขาใจปญหา ระบประเดนปญหา วเคราะหปญหา วางแผนแกปญหา โดยหากลวธทหลากหลายในการแกปญหา และด าเนนการจนไดค าตอบทสมเหตสมผล ๒. หาขอสรป หรอขอความคาดการณของ

สถานการณปญหา และระบถงความสมพนธของขอมล เพอยนยนหรอคดคาน ขอสรปหรอขอความคาดการณนนๆ อยางสมเหตสมผล และใชเหตผลแบบอปนย (Inductive Reasoning) ในการสรางแบบรปและขอคาดเดา หรอใชเหตผลแบบนรนย ( Deductive Reasoning) ใ น ก า ร ต ร ว จ ส อ บขอสรปและสรางเหตผล สนบสนนทนาเชอถอ ๓. ออกแบบ อธบาย และน าเสนอขอมลทสอ

ความหมายใหผอนเขาใจตรงกน เพอแสดงความเขาใจหรอความคดทเกยวกบคณตศาสตรของตนเอง โดยใชการพดและเขยน วตถรปธรรม รปภาพ กราฟ สญลกษณทางคณตศาสตร และตวแทน รวมทงบอกความสมพนธระหวางภาษาในช ว ตประจ าวนกบภาษาและสญลกษณทาง

ค าอธบาย สามารถแกปญหาทางคณตศาสตร ใหเหตผล

ทางคณตศาสตร สอสารและสอความหมายทางคณตศาสตร รวมท งสามารถเช อมโยงทางคณตศาสตร ในระดบเนอหาทเรยน เพอน าไปป ร ะ ย ก ต ใ ช ใ น ช ว ต ป ร ะ จ า ว น ไ ด อ ย า ง มประสทธภาพ สมรรถนะ

๑ . แก ป ญห าหร อ ท า ค ว า ม เ ข า ใ จ ก บสถานการณตางๆ ทเกยวของกบคณตศาสตร โดยใชความรทางคณตศาสตรทเรยนมา โดยค านงถงกระบวนการในการแกปญหาและค านงถงความสมเหตสมผลของค าตอบทได

๒. หาขอสรป หรอขอความคาดการณ ทอธบาย ความคดของตนเองอยางสมเหตสมผล โดยใชความรทางคณตศาสตร ทงอวจนภาษา วจนภาษา รวมทงการเรมหาตวอยางทตรงกบ การวางนยทวไป (general statement)

๓. อธบาย น าเสนอขอมลเชงปรมาณ และความคดทางคณตศาสตรเพอสอสารใหผอนเขาใจ โดยใช ศพท สญลกษณ แผนภม แผนภาพอยางงายๆ รวมทงบอกความสมพนธระหวางภาษาในชวตประจ าวนกบภาษาและสญลกษณทางคณตศาสตรไดอยางหลากหลายและเหมาะสมกบเนอหาและสถานการณ

๔. เชอมโยงความร เนอหาสาระและหลกการทางคณตศาสตร มาสรางความสมพนธอย า ง เป น เหต เ ป นผล เ พ อแสดง ให เ ห นถ งค ว ามส า ค ญและคณค า ขอ งค ณ ตศ า ส ต ร การเชอมโยงทางคณตศาสตรเปนไปไดหลาย

44

ระดบการศกษาขนพนฐาน ระดบชนประถมศกษาปท ๑-๓ คณตศาสตรไดอยางหลากหลายและเหมาะสมกบเนอหาและสถานการณ ๔. เชอมโยงความรหรอปญหาทางคณตศาสตร

ทเรยนมากบความร ปญหา หรอสถานการณอนทตนเองพบ ซงอาจเปนการเชอมโยงภายในวชาคณตศาสตร เชอมโยงคณตศาสตรกบศาสตรอนๆ และเชอมโยงคณตศาสตรกบชวตประจ าวน เพอน าไปสการแกปญหาและการเรยนรแนวคดใหมทซบซอนหรอสมบรณขน ๕. ใชความคดคลอง ความคดยดหยน ความคดร เรม และความคดละเอยดละออ ในการคดแกปญหาทางคณตศาสตร และขยายความคดทมอยเดม เพอสรางแนวคดใหม ปรบปรงหรอพฒนาองคความรทางคณตศาสตร หรอศาสตรอนๆ โดยใชคณตศาสตรเปนฐาน

ลกษณะ ดงน เชอมโยงความรเดมกบความรใหมเชอมโยงระหวางเรองตางๆ ของคณตศาสตร การเชอมโยงคณตศาสตรกบชวตประจ าวน ซงผ เรยนเรยนรผ านกจกรรมการจดการเรยน การสอนทเนนสถานการณ ปญหา หวขอ ทงทเกยวของกบชวตจรงและบรบทอนๆ

๕. คดในใจ อยางคลองแคลว วองไว แมนย า ในการบวก ลบ คณ หาร รวมทงคดหาวธการแก ปญหาและค า ตอบท ห ล ากหลาย จ ากสถานการณปญหาทก าหนดให

45

เอกสารอางอง กระทรวงศกษาธการ. (๒๕๕๑ก). หลกสตรแกนกลำงกำรศกษำขนพนฐำน พทธศกรำช ๒๕๕๑. กรงเทพฯ: ครสภาลาดพราว. กระทรวงศกษาธการ. (๒๕๕๑ข). เอกสำรประกอบหลกสตรแกนกลำงกำรศกษำขนพนฐำน พทธศกรำช

๒๕๕๑. ตวชวดและสำระกำรเรยนรแกนกลำง กลมสำระกำรเรยนรคณตศำสตรตำมหลกสตร แกนกลำงกำรศกษำขนพนฐำน พทธศกรำช ๒๕๕๑. กรงเทพฯ: ครสภาลาดพราว.

ฉววรรณ เศวตมาลย. (๒๕๔๕). กำรพฒนำหลกสตรคณตศำสตร. กรงเทพฯ: สวรยาสาสน. หมอมราชวงศ พรรคพงศสนท สนทวงศ. คณตศำสตรเกดขนไดอยำงไร. แหลงทมา http://www.atom.

rmutphysics.com/physics/oldfront/๒๒๒/index๒๒๒.htm สบคนวนท ๙ มถนายน ๒๕๖๑ หมอมราชวงศ พรรคพงศสนท สนทวงศ. ประวตควำมเปนมำของคณตศำสตร. แหลงทมา

http://www.mathhousetutor.com/math_history/ สบคนวนท ๙ มถนายน ๒๕๖๑ วรรณ ธรรมโชต. (๒๕๕๐). หลกกำรคณตศำสตร. กรงเทพฯ: โรงพมพภาพพมพ. รำยงำนผลกำรศกษำกำรพฒนำมำตรฐำนกำรศกษำของตำงประเทศ. กรงเทพฯ : ๒๕๕๙ สมเดช บญประจกษ. (๒๕๕๐). เอกสำรประกอบกำรสอนรำยวชำหลกกำรคณตศำสตร. กรงเทพฯ:

มหาวทยาลยราชภฏพระนคร. สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย. (๒๕๕๔). ครคณตศำสตรมออำชพ เสนทำงส

ควำมส ำเรจ. กรงเทพฯ: สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย. Alberta Government. Competencies and current programs of study: Mathematic.

[Online]. Retrieved from https://education.alberta.ca/media/๓๕๗๖๑๒๒/comp-in- math_๒๐mar_๑๗_final.pdf

Altintas, E. and Ozdemir, S.A. (๒๐๑๒). The Effect of Teaching with the Mathematics Activity Based on Purdue Model on Critical Thinking Skills and Mathematics Problem Solving Attitudes of Gifted and Non-Gifted Students. SciVerseScienceDirectProcedia Social and Behavioral Science. ๔๖, ๘๕๓-๘๕๗.

Competencies and Current Programs of Study MATHEMATICS Retrieved from https://education.alberta.ca/media/๓๕๗๖๑๒๒/comp-in-math_๒๐mar_๑๗_final.pdf สบคนวนท ๑๘ กรกฎาคม ๒๕๖๑.

46

สมรรถนะหลกดานการสบสอบทางวทยาศาสตรและจตวทยาศาสตร (Scientific Inquiry & Scientific Mind)

47

กรอบสมรรถนะหลกของผเรยนระดบการศกษาขนพนฐาน

กรอบสมรรถนะหลกของผเรยนระดบประถมศกษาตอนตน (ป.๑-๓) การสบสอบทางวทยาศาสตรและจตวทยาศาสตร (Scientific Inquiry and Scientific Mind)

ระดบการศกษาขนพนฐาน ระดบประถมศกษาตอนตน (ป.๑-๓)

ค าอธบาย

เปนผมจตวทยาศาสตรทมความใฝร มงมน อดทนในการศกษาหาความร โดยใชกระบวนการทางวทยาศาสตร รกในความมเหตผล กลาพด กลาแสดงออก รบฟงความคดเหนและท างานรวมกบผอนไดอยางสรางสรรค

สามารถใช กระบวนการส บสอบทางวทยาศาสตรในการแสวงหาความร สรางและใชแบบจ าลองทางความคดและแบบจ าลอง ๓ มต เ พออธบายปรากฏการณทางธรรมชาตและปรากฏการณทเปนผลจากการกระท าของมนษย รวมทงใชการโตแยงเพอตดสนใจในประเดนทางวทยาศาสตรทมผลกระทบตอตนเอง ครอบครว ชมชน สงคม ประเทศ และโลก

สามารถใชความรทางวทยาศาสตรและกระบวนการออกแบบทางวศวกรรมเพอสรางนวตกรรมซงเปนผลงานสงประดษฐหรอวธการทใชแกปญหาในชวตประจ าวน ดวยความตระหนกและความรบผดชอบตอชมชน สงคม และโลก

สมรรถนะ

๑. สามารถเขยนผงเชอมโยงเหตและผล จาก เหต ต นทางถ งผลปลายทาง โดยแสดงความสมพนธเชอมโยงเหตและผลแทรกระหวางเหตตนทางและผลปลายทางอยางเปนล าดบและครบถวนเพอสรป/สรางความรทางวทยาศาสตร

ค าอธบาย

สนใจในปรากฏการณรอบตว กลาพด กลาซกถาม เพอใหเขาใจในเหตและผลของปรากฏการณนน สนกทจะหาขอมล ส ารวจตรวจสอบสงตาง ๆ เพอใหไดค าตอบในเรองทอยากร

สามารถสรางแผนภม แผนภาพ แบบจ าลองอยางงายเพออธบายปรากฏการณทางธรรมชาต แลวใชหลกเหตผลสนบสนนหรอคดคาน ขอโตเถยงในประเดนทสงสย หรอสนใจ และใชกระบวนการออกแบบทางวศวกรรมในการศกษาปญหา ออกแบบ สร างตนแบบนวตกรรมอยางง าย ซ งอาจเปนส ง ป ร ะด ษ ฐ ห ร อ ว ธ ก า ร เ พ อ ใ ช แ ก ป ญ ห า ในชวตประจ าวน

สมรรถนะ

๑. สามารถเชอมโยงเหตและผลของ ปรากฏการณ และเหตการณตาง ๆท เกดขนในชวตประจ าวน

๓. อธบายปรากฏการณธรรมชาตและ การเปลยนแปลงในชวตประจ าวนดวยการใชหลกเหตผลทไมซบซอน

48

ระดบการศกษาขนพนฐาน ระดบประถมศกษาตอนตน (ป.๑-๓)

๒. อธบายปรากฏการณธรรมชาตและ ปรากฏการณทเปนผลจากการกระท าของมนษยดวยการใชเหตผลแบบอปนยแบบนรนยและทงอปนยและนรนยประกอบกนอยางสมเหตสมผล

๓ . สบสอบความรทางวทยาศาสตร โดยส า ม า ร ถ ต ง ค า ถ า ม ส า ค ญ อ อก แ บ บ แ ล ะ วางแผนการส ารวจตรวจสอบขอมล เลอกใชวสดอปกรณและเครองมอทเหมาะสม เกบรวบรวมขอมล วเคราะหขอมลและน าเสนอผลการส ารวจตรวจสอบ รวมทงหลกฐานเชงประจกษทไดรบการยอมรบจากสาธารณะ ซงน าไปสการพฒนาความเปนผรกในความมเหตผลทางวทยาศาสตร

๔.ออกแบบและสรางแบบจ าลอง โดยใชความรและหลกการทางวทยาศาสตร และใชแบบจ าลองเพออธบายปรากฏการณธรรมชาต และปรากฏการณทเปนผลจากการกระท าของมนษย

๕. โตแยงในประเดนทางวทยาศาสตร โดยการใหเหตผลสนบสนนหรอคดคาน พรอมทงหลกฐานเชงประจกษเพอการตดสนใจเลอกเหตผลทด นาเชอถอมากทสดและกลาพด กลาแสดงความคดเหนบนฐานความร พรอมรบฟงความคดเหนผอน

๖ . ว า ง แ ผ น ห า ว ธ ก า ร แ ก ไ ข ป ญ ห า ใ นช ว ต ป ร ะ จ า ว น อ ย า ง เ ป น ข น ต อ น โ ด ย ใ ชก ร ะ บ ว น ก า ร อ อ ก แ บ บ ท า ง ว ศ ว ก ร ร ม ทประกอบดวยขนตอนการระบปญหา การสบคนขอมลเพอใชในการออกแบบ การสรางตนแบบโดยใชวสดอปกรณภายใตขอจ ากด หรอตามสภาพบรบท ตลอดจนการทดสอบคณภาพของตนแบบเ พอให ได ข อมลย อนกลบในการปรบแก ไข การออกแบบและตนแบบใหมความเหมาะสม

๔. ตงค าถามเกยวกบปรากฏการณตางๆทพบ ในชวตประจ าวน คาดคะเนหาค าตอบและคดวธการหาค าตอบโดยอาจใชวสดอปกรณ เครองมอชวยในการส ารวจตรวจสอบ เกบขอมลและสรปค าตอบ

๕. สามารถเขยนแผนภาพแผนภมแบบจ าลอง อยางงาย เ พออธบายความร ความเขาใจ และความคดของตน

๖. กลาพดใหความคดสนบสนนหรอคดคาน เกยวกบเรองทางวทยาศาสตรทเปนปญหาถกเถยงกน สามารถชแจงเหตผลโดยมหลกฐานประกอบ

๗. น าค าตอบทไดจากการสบสอบไปคด/ สราง ตนแบบสงประดษฐอยางงายๆ

49

ตอนท ๑ กระบวนการก าหนดสมรรถนะหลกดานการสบสอบทางวทยาศาสตรและจตวทยาศาสตร 1. เหตผลในการเลอกสมรรถนะการสบสอบทางวทยาศาสตรและจตวทยาศาสตร

1.1 เปนสมรรถนะทจ าเปนตอการสรางคนไทยใหเปนผเรยนรตลอดชวตในยคศตวรรษท ๒๑ 1.2 เปนสมรรถนะทตอบสนองนโยบายของแผนพฒนาการศกษาแหงชาต พ.ศ.๒๕๖๐-

๒๕๗๙ และมาตรฐานการศกษาของชาต พ.ศ.๒๕๖๑ ใหคนไทยเปนผเรยนร เปนผสรางนวตกรรม 1.3 เปนสมรรถนะทพฒนาใหเดกไทย คนไทย มเหต-ผล สามารถใชเหตผลและมความเปน

เหตผล อดทน เพยรพยายาม 1.4 เปนสมรรถนะทพฒนาใหคนไทยเปนผมการรวทยาศาสตร (scientific literacy) 1.5 เปนสมรรถนะทสามารถพฒนาใหเกดแกผเรยนในทกกลมสาระการเรยนรทกศาสตรวชา

และในทกระดบ 2. กระบวนการในการก าหนดสมรรถนะยอย

หลงจากศกษาสมรรถนะการรวทยาศาสตร โดยก าหนดตวบงชสมรรถนะหลก ดานการรวทยาศาสตรของผเรยนทจบการศกษาขนพนฐาน และก าหนดสมรรถนะยอยของผเรยนทจบประถมศกษาปท ๑, ๒ และ ๓ แลว ฉบบรางครงท ๑ (ดภาคผนวก) คณะท างานและผเชยวชาญไดปรบชอสมรรถนะเปนสมรรถนะการสบสอบทางวทยาศาสตรและจตวทยาศาสตร เพอใหเหมาะสมกบพฒนาการของผเรยนระดบตนถงระดบสงตามล าดบ

ในการก าหนดสมรรถนะหลกและสมรรถนะยอยดานการสบสอบทางวทยาศาสตรและจตวทยาศาสตร มกระบวนการดงน

2.1 ศกษาวรรณคดทเกยวของเรองการรวทยาศาสตร การสบสอบทางวทยาศาสตรและ จตวทยาศาสตร

2.2 ศกษาและเขยนค าอธบายมโนทศนหลก เพอใหเหนสาระ ทกษะ คณลกษณะอนพงประสงคหรอจตวทยาศาสตรเพอสรางความเขาใจ

2.3 ก าหนดพฤตกรรมส าคญทสามารถปฏบต อนเกดจากการประยกตความร ทกษะ และคณลกษณะทตองมทเกยวของกบการสบสอบทางวทยาศาสตรและจตวทยาศาสตรของผเรยนทจบการศกษาขนพนฐานทตองสามารถท าหรอปฏบตในสถานการณใหมได

2.4 น าพฤตกรรมส าคญในขอ ๒.๓ มาแตกเปนสมรรถนะยอยทผเรยนทจบการศกษา ขนพนฐานควรปฏบต จากนนจดเรยงล าดบสมรรถนะยอย

2.5 ทบทวน แกไข และปรบปรง จนไดตวบงชสมรรถนะหลกและสมรรถนะยอยดาน การสบสอบทางวทยาศาสตรและจตวทยาศาสตรของผเรยนทจบการศกษาขนพนฐาน

2.6 น าสมรรถนะหลกและสมรรถนะยอยของผเรยนทจบการศกษาขนพนฐานมาเปนฐาน ในการก าหนดสมรรถนะหลกและสมรรถนะยอยของผเรยนระดบประถมศกษาตอนตน (ป.๑ - ๓) โดยลดทอนความยากลงใหเหมาะกบวยหรอสอดคลองกบพฒนาการของเดก

2.7 ทบทวน แกไข และปรบปรง จนไดตวบงชสมรรถนะหลกและสมรรถนะยอยดาน การสบสอบทางวทยาศาสตรและจตวทยาศาสตรของผเรยนระดบประถมศกษาตอนตน (ป.๑ - ๓) ฉบบรางระยะท ๒ และ ๓ (ดภาคผนวก)

50

3. กระบวนการตรวจสอบรายการสมรรถนะ การพฒนาสมรรถนะการสบสอบทางวทยาศาสตรและจตวทยาศาสตร เรมตนจากการศกษาและ

ท าความเขาใจมโนทศนดานการรวทยาศาสตร การก าหนดพฤตกรรมทพงปฏบตทเกดขนกบนกเรยนแตละระดบชน รวมทงสรางสมรรถนะการรวทยาศาสตรของนกเรยนชนประถมศกษาปท ๑-๓ จากนนไดน าเสนอผ เชยวชาญและไดปรบแกไขโดยเพมมมมองการรวทยาศาสตรจากแหลงอนๆ มงเนนการปฏบตทางวทยาศาสตรและวศวกรรมศาสตร การสรางแบบจ าลอง การโตแยง รวมทงพจารณามมมองการออกแบบทางวศวกรรมและการคดสรางสรรค จากนนด าเนนการปรบสมรรถนะใหสอดคลองกบขอมลทสบคน ระยะท สามไดน าขอมลเสนอผเชยวชาญอกครง และด าเนนการพจารณาความสอดคลองกบสาระอน รายละเอยดแตละระยะน าเสนอไดดงน

ระยะท ๑ พฒนากรอบแนวคดการรวทยาศาสตรซงเปนเปาหมายของการจดการเรยนรวทยาศาสตร โดยศกษาขอมลจากเอกสารทางวชาการและงานวจยเกยวกบการรวทยาศาสตร กรอบแนวคดการรวทยาศาสตรในระยะท ๑ แสดงไดดงตารางในภาคผนวก ๑

ระยะท ๒ น ากรอบแนวคดการรวทยาศาสตรเสนอผเชยวชาญ เพอรบค าแนะน า และด าเนนการปรบแกไข โดยปรบสมรรถนะเปนการสบสอบทางวทยาศาสตรและจตวทยาศาสตร

น าขอมลในระยะท ๑ ปรกษาผทรงคณวฒทางดานวทยาศาสตรศกษา จากคณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร จ านวน ๒ ทาน จากนนไดปรบรายละเอยดตามค าแนะน า และไดปรบชอสมรรถนะเปน “สมรรถนะการสบสอบทางวทยาศาสตรและจตวทยาศาสตร” ค าแนะน าจากผเชยวชาญแสดงไดดงน

สรปความเหนและขอเสนอแนะจากผเชยวชาญและประเดนการปรบปรงสมรรถนะ

สรปความเหนและค าแนะน าของผเชยวชาญ การปรบปรงแกไข ๑. ในการสบสอบทางวทยาศาสตร เรองการออกแบบ การสรางแบบจ าลองโดยเพมแบบจ าลองทางความคด (mental model) แบบจ าลอง ๓ มต

เพมแบบจ าลองทางความคด (mental model) แบบจ าลอง ๓ มต ในการออกแบบการสรางแบบจ าลอง

๒. ใหเนนเรองหลกของเหตผล (cause-effect) การใชเหตผล (reasoning) และความเปนผมเหตผล (rational)

เพมหลกของเหตผล (cause-effect) การใชเหตผล (reasoning) และความเปนผมเหตผล (rational)

๓. เนนใหผ เรยนกลาพด กลาแสดงออก รบฟงความคดเหน เพอสนบสนนหรอคดคานในประเดนทเปนปญหาหรอขอโตเถยงในระดบงายถงซบซอนมาก

เพมใหผ เรยนกลาพด กลาแสดงออก รบฟงความคดเหน เพอสนบสนนหรอคดคานในประเดนทเปนปญหาหรอขอโตเถยงในระดบงายถงซบซอนมาก

๔. ศกษาการรวทยาศาสตรในมมมองทหลากหลายนอกเหนอจากการประเมน PISA ของ OECD

ศกษา Project ๒๐๖๑ และด าเนนการสรปประเดนส าคญดานการรวทยาศาสตร

๕. ศกษาแนวปฏบตทางวทยาศาสตรและวศวกรรมศาสตร ทระบใน Next Generation Science Standards ของสหรฐอเมรกา

ศกษา NGSS โดยเฉพาะขอมลในดานแนวปฏบตทางวทยาศาสตรและวศวกรรมศาสตรทสอดคลองกบการรวทยาศาสตรในขอท ๑

๖. ศกษาแนวคดดานการออกแบบทางวศวกรรมศาสตร ทสงเสรมใหเกดทกษะการคดสรางสรรค

ศกษาลกษณะส าคญของภาระงานดานการออกแบบทางวศวกรรมศาสตร และศกษาบทความ Why PISA is moving towards creativity

51

เมอปรบแกไขตามค าแนะน าของผ เชยวชาญแลว ไดพฒนาสมรรถนะการสบสอบทางวทยาศาสตรและจตวทยาศาสตร แสดงรายละเอยดไดดงตารางในภาคผนวก ๒

ระยะท ๓ น ากรอบสมรรถนะการสบสอบทางวทยาศาสตรและจตวทยาศาสตร เสนอผเชยวชาญทานเดม และด าเนนการปรบแกไข

น าขอมลทไดจากการศกษาเพมเตมและปรบแกไขตามค าแนะน าของผเชยวชาญ เสนอตอผเชยวชาญทานเดมเพอพจารณาความเหมาะสมของเนอหาและภาษาทใชอกครง ผลการ เสนอขอมลตอผเชยวชาญครงท ๒ รายละเอยดทไดปรบแกไขแลว ดงน

สมรรถนะหลกดานการรวทยาศาสตร (ฉบบราง )

( Scientific Inquiry & Scientific Mind ) ระยะท ๑ พฒนากรอบแนวคดการร วทยาศาสตร ซงเปนเปาหมายของการจดการเรยนร

วทยาศาสตร โดยศกษาขอมลจากเอกสารทางวชาการและงานวจยเกยวกบการรวทยาศาสตร กรอบแนวคดการรวทยาศาสตรในระยะท ๑ แสดงไดดงตาราง

ตารางแสดงสมรรถนะดานการรวทยาศาสตรในภาพรวมและจ าแนกตามระดบชน ป.๑-๓

สมรรถนะภาพรวม (มธยมศกษาปท ๖)

สมรรถนะยอยจ าแนกตามระดบชนประถมศกษาปท ๑ - ๓ สมรรถนะเมอจบ

ประถมศกษาปท ๑ สมรรถนะเมอจบ

ประถมศกษาปท ๒ สมรรถนะเมอจบ

ประถมศกษาปท ๓ ๑ . อธบายในเชงวทยาศาสตรเก ยวก บปรากฏการณ ทางธรรมชาต และปรากฏการณทเปลยนแปลงจากการกระท าของมนษยในสถานการณทเกยวของกบตนเอง ชมชน ประเทศ และระดบโลก

๑) อธบายเรองราวในธรรมชาตทเกยวของกบตนเอง ครอบครว และชมชนดวยภาษางายๆ ไดอยางสมเหต สมผล

๑) อธบายเรองราวในธรรมชาตและเรองราวทมการเปล ยนแปลงจากการกระท า ของมนษยในสถานการณทเ ก ย วข อ งกบตน เ อง ครอบครว ชมชน และประเทศไทยดวยภาษางายๆ โดยมหลกฐานส น บ ส น น ไ ด อ ย า งสมเหตสมผล

๑ ) อธบายเร องราวในธรรมชาตและเรองราวทมการเปลยนแปลงจากการกระท าของมน ษย ในสถานการณทเกยวของกบตนเอง ครอบครว ชมชน ประเทศไทย และประเทศเพอนบานใกลเคยง ดวยภาษางายๆ โดยมหลกฐานส น บ ส น น ไ ด อ ย า งสมเหตสมผล

๒. ประเมนและออกแบบการ สบสอบทางวทยาศาสตรและการแกปญหาเชงสรางสรรคเพอตอบค าถามและเพอสรปผลอยางสมเหตสมผล

52

สมรรถนะภาพรวม (มธยมศกษาปท ๖)

สมรรถนะยอยจ าแนกตามระดบชนประถมศกษาปท ๑ - ๓ สมรรถนะเมอจบ

ประถมศกษาปท ๑ สมรรถนะเมอจบ

ประถมศกษาปท ๒ สมรรถนะเมอจบ

ประถมศกษาปท ๓ ๒.๑ การสบสอบทางวทยาศาสตร ๒ .๑ .๑ ระบสงสงสยและตงค าถามส าคญอยางชดเจน

๒ .๑ .๑ ต ง ค า ถ า มส าคญเกยวกบเรองทจ ะ ศ ก ษ า ต า ม ทก าหนดใหหรอตามความสนใจ โดยใชค า ถ าม เ ช น อะ ไ ร ท าไม อยางไร

๒.๑.๑ ตงค าถามส าคญเกยวกบเรองทจะศกษาตามทก าหนดใหและตามความสนใจ โดยใชค าถาม เชน อะไร ท าไม อยางไร

๒.๑.๑ ตงค าถามส าคญเกยวกบเรองทจะศกษาตามท ก าหนด ใหและตามความสนใจ โดยใชค าถาม เชน อะไร ท าไม อยางไร

๒ .๑ .๒ วางแผนการส ารวจตรวจสอบ ศ กษาคนคว าข อม ล และสารสน เทศ ไดถกตองและเหมาะสม

ท าตามแผน เลอกและใช ว สด อ ปกรณและเครองมอในการส ารวจตรวจสอบตามทก าหนดไดอยางเหมาะสม

มสวนรวมในการวางแผน การเล อกและใช ว สดอปกรณและเคร องมอ ในการส ารวจตรวจสอบไดอยางเหมาะสม

๒ .๑ .๒ ว า ง แ ผ น การส ารวจตรวจสอบตามความคดของตนเองและกลมไดอยางเหมาะสม

๒ .๑ .๓ เ ล อ กและ ใ ช ว ส ดอ ป ก ร ณ แ ล ะ เ ค ร อ ง ม อ ทถกตอง ใหไดผลทครอบคลมและเชอถอได

๒.๑.๓ เลอกและใช วสดอปกรณและเครองมอในการส ารวจตรวจสอบอยางงายไดอยางเหมาะสม

๒ .๑ .๔ บนท กข อม ลในเช งปรมาณและเชงคณภาพ และอธบายผลการส ารวจตรวจสอบตามความเปนจรง มเหตผล และมหลกฐานเชงประจกษ

๒.๑.๔ บนทกผลการส ารวจตรวจสอบดวยวธการงาย ๆ เชน การว า ด ภ า พ ไ ด อ ย า งเหมาะสม

๒ .๑ .๔ บ นท กผลการส ารวจตรวจสอบด วยวธการงาย ๆเชน การวาดภาพ การท าผง การท าตาราง ไดอยางเหมาะสม

๒.๑.๔ บนทกผลการส ารวจตรวจสอบดวยขอมลเชงปรมาณและเชงคณภาพไดอยางเหมาะสม

๒.๑.๕ ว เคราะห ข อม ลและน าเสนอผลการวเคราะหดวยแบบตางๆ เพอ การสอความหมายทถกตองและชดเจน

๒.๑.๕ จดกลมขอมล และน าเสนอดวยแบบงายๆ เชน การวาดภาพ การท าผง การท าตาราง ไดอยางเหมาะสมและถกตอง

๒.๑.๕ จดกลมเปรยบเทยบ และน าเสนอขอมลดวยแบบงายๆ เชน การวาดภาพ การท าผง การท าตาราง ได อย างเหมาะสมและถกตอง

๒.๑.๕ จดกลม เปรยบเทยบ และใชตวเลขประกอบขอมลเชงปรมาณและเชงคณภาพไดอยางเหมาะสมและถกตอง

๒.๑.๖ ตงค าถามใหมจากการประเมนหรอสะทอนคดเพอการส ารวจตรวจสอบตอไปอยางสมเหตสมผล

๒.๑.๖ แสดงความคดเหนตอขอมลจากการส ารวจตรวจสอบ

๒.๑.๖ ตงค าถามใหมจากการส ารวจตรวจสอบอยางสม าเสมอ

๒.๑.๖ ตงค าถามใหมจากการส ารวจตรวจสอบและจากการสะท อนค ดอย า งสมเหตสมผลและสม าเสมอ

๒.๑.๗ อธบายผลการส ารวจตรวจสอบและสรปผลหรอสรปค าอธบายดวยหลกฐานสนบสนน

๒.๑.๗ อธบายผลการส ารวจตรวจสอบและสรปผลโดยใชภาพหรอขอความสน ๆ

๒.๑.๗ อธ บายผลการส ารวจตรวจสอบและสรปค าอธ บาย โดยใช ภาพ แผนภาพ หรอขอความ

๒.๑.๗ อธบายผลการส ารวจตรวจสอบดวยหลกฐานเชงประจกษและสรปค าอธบาย

53

สมรรถนะภาพรวม (มธยมศกษาปท ๖)

สมรรถนะยอยจ าแนกตามระดบชนประถมศกษาปท ๑ - ๓ สมรรถนะเมอจบ

ประถมศกษาปท ๑ สมรรถนะเมอจบ

ประถมศกษาปท ๒ สมรรถนะเมอจบ

ประถมศกษาปท ๓ ด วยแผนภาพประกอบขอความ

๒.๒ กำรแกปญหำเชงสรำงสรรค ๒.๒.๑ ระบปญหาจาก สถานการณ ในชวตประจ าวน

ระบปญหา วางแผน การแกปญหา ไดความรใหมและสงใหมอยางงายตามทก าหนด

มสวนรวมในการระบปญหาและวางแผนการแกปญหา ไดความรใหมและสงใหมงาย ๆ อยางรเรม

ระบปญหาและวางแผนแ ก ป ญ ห า ต า ม ค ว า มสนใจ ไดความรใหมและสงใหมอยางงาย ๆ ดวยความคดสรางสรรค

๒.๒.๒ วางแผนแกปญหาเชงสรางสรรคอยางสมเหตสมผล

๒.๒.๓ สรางความรใหมและส ง ใ หม เ ช ง ส ร า ง ส ร รค มห ล ก ฐ า น เ ช ง ป ร ะ จ ก ษสนบสนน ๓. ปฏบตการแปลความหมายขอมลและหลกฐานสนบสนนเชงวทยาศาสตรอยางสม าเสมอ ๓ .๑ ว เคราะหและประเมนข อม ล เ พ อส ร ปผลอย า งสมเหตสมผล

๓.๑.๑ ตรวจสอบขอมลอ ย า ง ง า ย แ ล ะตรงไปตรงมาตามการแนะน ากอนสรปผล

๓.๑.๒ ตรวจสอบขอมลเชงประจกษกอนสรปผลอยางสม าเสมอ

๓.๑.๓ ประเมนขอมลใหเปนทเชอถอกอนสรปผล

๓.๒ ประเมนขอโตแยงและหลกฐานจากแหลงทมาตางๆ อยางใชเหตผล

๓ .๒ .๑ ต ร ว จ ส อ บแหลงทมาของขอมลตามการแนะน าดวยความสนใจ

๓ .๒ .๒ ต ร ว จ ส อ บแหลงทมาของขอมลอยางตรงไปตรงมาดวยความตระหนก

๓ .๒ .๓ ต ร ว จ ส อ บหล ก ฐ านต า ง ๆ จ ากแ ห ล ง ท ม า ใ ห เ ป น ทเชอถอ

ระยะท ๒ น ากรอบแนวคดการรวทยาศาสตรเสนอผเชยวชาญ เพอรบค าแนะน า และด าเนนการปรบแกไขเปนสมรรถนะการสบสอบทางวทยาศาสตรและจตวทยาศาสตร

น าขอมลในระยะท ๑ ปรกษาผทรงคณวฒทางดานวทยาศาสตรศกษา จากคณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร จ านวน ๒ ทาน ซงไดปรบรายละเอยดตามค าแนะน า และไดปรบชอสมรรถนะเปน สมรรถนะการสบสอบทางวทยาศาสตรและจตวทยาศาสตร กรอบแนวคดแสดงไดดงตาราง

54

ค าอธบายและสมรรถนะการสบสอบทางวทยาศาสตรและจตวทยาศาสตร ระดบการศกษาขนพนฐาน ระดบประถมศกษาปท ๑-๓

ค าอธบาย สามารถใชกระบวนการสบสอบทางวทยาศาสตรใน

การแสวงหาความร สรางและใชแบบจ าลองเพออธบายปรากฏการณทางธรรมชาตและปรากฏการณทเปนผลจากการกระท าของมนษย รวมทงใชการโตแยงเพอตดสนใจในประเดนทางวทยาศาสตรทมผลกระทบตอตนเอง ครอบครว ชมชน สงคม ประเทศ และระดบโลก ตลอดจนเปนผมจตวทยาศาสตร ท างานเปนทม กลาพด กลาแสดงความคดเหน มความเปนผมเหตผล ตลอดจนรบผดชอบตอตนเองและสงคมระดบประเทศ และระดบโลก

สามารถใชกระบวนการออกแบบทางวศวกรรมเพอสรางนวตกรรม ซงเปนผลงานสงประดษฐหรอวธการทใชแกปญหาในชวตประจ าวน ดวยความตระหนกและ ความรบผดชอบตอชมชน สงคม และระดบโลก สมรรถนะ

๑. สบสอบความรทางวทยาศาสตรดวยการระบสงทสงสยและตงค าถามส าคญ ออกแบบและวางแผนการส ารวจตรวจสอบ เลอกใชวสดอปกรณและเครองมอทเหมาะสมในการด าเนนการส ารวจตรวจสอบ วเคราะหขอมลและน าเสนอผลดวยแบบการน าเสนอผลการส ารวจตรวจสอบ สามารถยนยนดวยหลกฐานเชงประจกษ และยอมรบจากสาธารณะ ซงน าไปสการพฒนาคณลกษณะความเปนผมเหตผลทางวทยาศาสตร

๒. ออกแบบและสรางแบบจ าลอง โดยใชความรและหลกการทางวทยาศาสตร และใชแบบจ าลองเพออธบายปรากฏการณธรรมชาต และปรากฏการณทเปนผลจากการกระท าของมนษยอยางถกตอง

๓. โตแยงขอกลาวอาง โดยการใชเหตผลสนบสนนหรอคดคาน ดวยหลกฐานเชงประจกษเพอตดสนใจในประเดนวทยาศาสตรทสงผลกระทบตอสงคม ดวยความกลาพด กลาแสดงความคดเหนบนฐานความร รบฟงความคดเหน รวมทงรบผดชอบตอสงคม ระดบประเทศ และระดบโลก

๔. สรางสงประดษฐและวางแผนหาวธการแกไขปญหาในชวตจรงอยางเปนขนตอน อดทนและมงมนโดย

ค าอธบาย สามารถในการส บสอบทางวทยาศาสตร

สร างและใช แบบจ าลองอย างง ายเพ ออธ บายปรากฏการณทางธรรมชาต กลาพด กลาแสดงความคดเหน โตแยงเพอตดสนใจในประเดนทางวทยาศาสตรทมผลกระทบตอตนเองและครอบครว รวมทงสามารถในการใชกระบวนการออกแบบทางวศวกรรมเพอสรางนวตกรรมอยางงาย ซงเปนผลงานสงประดษฐหรอวธการทใชแกปญหาในชวตประจ าวนของตนเองและชมชน ตลอดจนเปนผมจตวทยาศาสตร ท างานเปนทม มความเปนผ ม เหตผล ตระหนกในส งแวดลอม รบผดชอบตอตนเอง ครอบครว สงคมระดบประเทศ

สมรรถนะ

๑. ตงค าถามส าคญเกยวกบปรากฏการณตางๆ ทพบในชวตประจ าวน วางแผน ตรวจสอบขอมล เพอตอบค าถามทสงสย เลอกและใชวสดอปกรณ และเครองมอในการส ารวจตรวจสอบอยางงาย แยกแยะขอมลและจดกลม เปรยบเทยบขอมลไดอยางถกตอง น าเสนอผล การจดกระท าขอมลเปนทเขาใจ อธบายผลการส ารวจตรวจสอบดวยหลกฐานเชงประจกษและสรปผลดวยแผนภาพประกอบขอความ

๒. อธบายเรองราวในธรรมชาต เรองราวทม การเปลยนแปลงจากการกระท าของมนษย รวมทงเทคโนโลย ในสถานการณท เกยวของกบตนเองครอบครว ชมชน ดวยภาษางาย ๆ โดยมหลกฐานสนบสนนไดอยางสมเหตสมผล

๓. ออกแบบและสรางแบบจ าลองอยางงายโดยใชความรทางวทยาศาสตร และใชแบบจ าลองเพออธบายปรากฏการณธรรมชาตไดอยางถกตอง

๔. แสดงความคดเหนสนบสนนหรอคดคานดวยหลกฐานเชงประจกษอยางมเหตผล เพอตดสนใจในประเดนวทยาศาสตร ตรวจสอบหลกฐานตาง ๆ จากแหลงทมาใหเปนทเชอถอ ดวยความกลาพด กลาแสดง รบฟงความคดเหน และตระหนกในความรบผดชอบตอสงคมในระดบประเทศ

55

ระดบการศกษาขนพนฐาน ระดบประถมศกษาปท ๑-๓ ใชกระบวนการออกแบบทางวศวกรรมผานขนตอน การระบปญหาหรอความตองการ และขอจ ากด การสบคนขอมลทใชในการออกแบบ การสรางตนแบบโดยใชวสดอปกรณภายใตขอจ ากด การทดสอบประสทธภาพ เพอใหไดขอมลยอนกลบในการปรบแกไข การออกแบบและแกไขตนแบบใหมความเหมาะสม

๕. ออกแบบตนแบบสงประดษฐอยางงาย ๆ โดยใชความร พนฐาน ดวยความพยายามและมงมน ผานขนตอนการระบวสดอปกรณทเหมาะสมทจะน ามาสรางตนแบบ ทดสอบตนแบบ ปรบปรง ออกแบบซ า พรอมทงบนทกผลการทดสอบ และอธบายผลดวยเหตผลเชงประจกษ

ระยะท ๓ น ากรอบสมรรถนะการสบสอบทางวทยาศาสตรและจตวทยาศาสตรเสนอตอผเชยวชาญทานเดม และด าเนนการปรบแกไข น าขอมลทไดจากการศกษาเพมเตมและปรบแกไขตามค าแนะน าของผเชยวชาญ เสนอตอผเชยวชาญทานเดมเพอพจารณาความเหมาะสมของเนอหาและภาษาทใชอกครง ผลการเสนอขอมลตอผเชยวชาญครงท ๒ รายละเอยดทไดปรบแกไขแลวแสดงไดดงตาราง

ตารางค าอธบายและสมรรถนะหลกดานการสบสอบทางวทยาศาสตรและจตวทยาศาสตร ระดบการศกษาขนพนฐาน ระดบประถมศกษาปท ๑ - ๓

ค าอธบาย สามารถใชกระบวนการสบสอบทางวทยาศาสตร

ในการแสวงหาความร สรางและใชแบบจ าลองเพออธบายปรากฏการณทางธรรมชาตและปรากฏการณทเปนผลจากการกระท าของมนษย รวมทงใชการโตแยงเพอตดสนใจในประเดนทางวทยาศาสตรทมผลกระทบตอตนเอง ครอบครว ชมชน สงคม ประเทศ และระดบโลก ตลอดจนเปนผมจตวทยาศาสตร ท างานเปนทม กลาพด กลาแสดงความคดเหน มความเปนผมเหตผล ตลอดจนรบผดชอบตอตนเองและสงคมระดบประเทศ และระดบโลก

สามารถในการใชกระบวนการออกแบบทางวศวกรรมเพอสรางนวตกรรม ซงเปนผลงานสงประดษฐหรอวธการทใชแกปญหาในชวตประจ าวน ดวยความตระหนกและความรบผดชอบตอชมชน สงคม และระดบโลก

สมรรถนะ

๑. สบสอบความรทางวทยาศาสตรดวยการระบสงทสงสยและตงค าถามส าคญ ออกแบบและวางแผนการส ารวจตรวจสอบ เลอกใชวสดอปกรณและเครองมอทเหมาะสมในการด าเนนการส ารวจตรวจสอบวเคราะหขอมลและน าเสนอผลดวยแบบการน าเสนอผลการส ารวจตรวจสอบ สามารถยนยนดวยหลกฐานเชงประจกษ และยอมรบจากสาธารณะชน ฃซงน าไปสการพฒนาคณลกษณะความเปนผมเหตผลทางวทยาศาสตร

ค าอธบาย สามารถในการสบสอบทางวทยาศาสตร สรางและใช

แบบจ าลองอยางงายเพออธบายปรากฏการณทางธรรมชาต กลาพด กลาแสดงความคดเหน โตแยงเพอตดสนใจในประเดนทางวทยาศาสตรทมผลกระทบตอตนเองและครอบครว รวมทงสามารถในการใชกระบวนการออกแบบทางวศวกรรม โดยศกษาปญหา ออกแบบ สรางตนแบบและปรบปรงเพอใหไดนวตกรรมอยางงาย ซงเปนผลงานสงประดษฐหรอวธการทใชแกปญหาในชวตประจ าวนของตนเองและชมชน ตลอดจนเปนผมจตวทยาศาสตร ท างานเปนทม มความเปนผมเหตผล ตระหนกในสงแวดลอม รบผดชอบตอตนเอง ครอบครว สงคมระดบชมชน ผสนใจใฝร มงมน อดทน รอบคอบ ซอสตย กลาแสดงออก มเหตผล รวมทงมจนตนาการ สมรรถนะ

๑. ตงค าถามส าคญเกยวกบปรากฏการณตางๆ ทพบ ในชวตประจ าวน วางแผน ตรวจสอบขอมล เพอตอบค าถามทสงสย เลอกและใชวสดอปกรณ และเครองมอในการส ารวจตรวจสอบอยางงาย แยกแยะขอมลและจดกลม เปรยบเทยบขอมลไดอยางถกตอง น าเสนอผลการจดกระท าขอมลเปนทเขาใจ อธบายผลการส ารวจตรวจสอบดวยหลกฐานเชงประจกษและสรปผลดวยแผนภาพประกอบขอความ

56

ระดบการศกษาขนพนฐาน ระดบประถมศกษาปท ๑ - ๓ ๒. ออกแบบและสรางแบบจ าลอง โดยใชความรและ

หลกการทางวทยาศาสตร และใชแบบจ าลองเพออธบายปรากฏการณธรรมชาต และปรากฏการณท เปนผลจาก การกระท าของมนษยอยางถกตอง

๓. โตแยงขอกลาวอาง โดยการใชเหตผลสนบสนนหรอคดคาน ดวยหลกฐานเชงประจกษเพอตดสนใจในประเดนวทยาศาสตรทสงผลกระทบตอสงคม ดวยความกลาพด กลาแสดงความคดเหนบนฐานความร รบฟงความคดเหน รวมทงรบผดชอบตอสงคม ระดบประเทศ และระดบโลก

๔. สรางสงประดษฐและวางแผนหาวธการแกไขปญหาในชวตจรงอยางเปนขนตอน อดทนและมงมนโดยใชกระบวนการออกแบบทางวศวกรรมผานขนตอนการระบปญหาหรอความตองการ และขอจ ากด การสบคนขอมลทใชในการออกแบบ การสรางตนแบบโดยใชวสดอปกรณภายใตขอจ ากด การทดสอบประสทธภาพ เพอใหไดขอมลยอนกลบในการปรบแกไขการออกแบบและแกไขตนแบบใหมความเหมาะสม

๒. อธบายเรองราวในธรรมชาต เรองราวทมการเปลยนแปลงจากการกระท าของมนษย รวมทงเทคโนโลย ในสถานการณทเกยวของกบตนเอง ครอบครว ชมชน ดวยภาษางาย ๆโดยมหลกฐานสนบสนนไดอยางสมเหตสมผล

๓. ออกแบบและสรางแบบจ าลองอยางงายซงเปนตวแทนทางความคด โดยใชความรทางวทยาศาสตร และใชแบบจ าลองเพออธบายปรากฏการณธรรมชาตไดอยางถกตอง

๔. แสดงความคดเหนสนบสนนหรอคดคานดวยหลกฐานเชงประจกษอยางมเหตผล เพอตดสนใจในประเดนวทยาศาสตร ตรวจสอบหลกฐานตาง ๆ จากแหลงทมาใหเปนทเชอถอ ดวยความกลาพด กลาแสดง รบฟงความคดเหน และตระหนกในความรบผดชอบตอสงคมในระดบประเทศ

๕. พฒนาตนแบบสงประดษฐนวตกรรมอยางงาย ๆโดยใชความรพนฐาน ดวยความพยายามและมงมน ผานขนตอนการระบวสดอปกรณทเหมาะสมทจะน ามาสรางตนแบบ ทดสอบตนแบบ ปรบปรง จนไดตนแบบสงประดษฐ พรอมทงบนทกผลการทดสอบ และอธบายผลดวยเหตผลเชงประจกษ

ตอนท ๒ วรรณคดทเกยวของกบสมรรถนะหลกดานการสบสอบทางวทยาศาสตรและจตวทยาศาสตร ๑. ความเปนมาและความส าคญ

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. ๒๕๖๐ ไดระบแนวทางการจดการศกษา โดยใหรฐตองด าเนนการใหประชาชนไดรบการศกษาตามความตองการ สงเสรมใหเรยนรตลอดชวต และยงใหความส าคญกบการสงเสรมการวจยและพฒนาวทยาศาสตร เทคโนโลย และศลปวทยาการ ใหเกดความร และนวตกรรม เพอเสรมสรางความสามารถของคนในชาต สอดคลองกบวสยทศนของแผนการศกษาแหงชาต พ.ศ. ๒๕๖๐-๒๕๗๙ ไดระบวา คนไทยทกคนไดรบการศกษาและเรยนรตลอดชวตอยางมคณภาพ ด ารงชวตอยางเปนสข สอดคลองกบหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง และการเปลยนแปลงของโลกศตวรรษท ๒๑ แนวทาง การพฒนาศกษาโดยเฉพาะดานวทยาศาสตรทมความสอดคลองกบยทธศาสตรของแผนการศกษาแหงชาต พ.ศ. ๒๕๖๐-๒๕๗๙ ไดแก ยทธศำสตรท ๑ กำรจดกำรศกษำเพอควำมมนคงของสงคมและประเทศชำตยทธศำสตรท ๒ กำรผลตและพฒนำก ำลงคน กำรวจย และนวตกรรม และยทธศำสตรท ๕ กำรจดกำรศกษำเพอสรำงเสรมคณภำพชวตทเปนมตรกบสงแวดลอม

การพฒนาการศกษาในยทธศาสตรขางตน มความสอดคลองกบตวชวดและสาระการเรยนรแกนกลาง กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร (ฉบบปรบปรง พ.ศ. ๒๕๖๐) ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑ ทมความมงหวงในการจดกจกรรมการเรยนรทสงเสรมใหผเรยนพฒนาความคด ทงความคดเปนเหตเปนผล คดสรางสรรค คดวเคราะหวจารณ มทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรและ

57

ทกษะในศตวรรษท ๒๑ ในการคนควาและสรางองคความรดวยกระบวนการสบสอบ แกปญหาอยางเปนระบบ ตดสนใจ โดยใชขอมลหลากหลายและหลกฐานทตรวจสอบได ดงนน การศกษาในปจจบนจงตองปรบเปลยนใหตอบสนองกบทศทางการผลตและพฒนาก าลงคน โดยมงเนนการเรยนการสอนใหผเรยนมทกษะศตวรรษ ท ๒๑

การเรยนวทยาศาสตรของนกเรยนในปจจบนยงไมบรรลเปาหมายขางตนเทาทควร หลกสตรวทยาศาสตรจงตองไดรบการปรบเปลยนใหมความเหมาะสมและสอดคลองกบแนวทางการพฒนานกเรยน ในระบบการศกษาของไทยใหตอบสนองตอทศทางการพฒนาประเทศตอไป โดย ดำนหลกสตร หลกสตรวทยาศาสตรจงมการปรบปรงตวชวดและสาระการเรยนรแกนกลาง ฯ ฉบบปรงปรง พ.ศ. ๒๕๖๐ เพอพฒนาคนไทยใหมความรพนฐานในการด ารงชวต มทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรและทกษะในศตวรรษท ๒๑ ใหคนไทยมความสามารถเพอกาวเขาส Thailand ๔.๐ ดำนกำรเรยนกำรสอน ควรเนนใหผเรยนคนพบความรดวยตนเอง เพอใหไดทงกระบวนการและความรจากการส ารวจตรวจสอบ แลวน าผลทไดมาจดระบบเปนหลกการ แนวคด และองคความร สงเสรมใหนกเรยนเปนผมจตวทยาศาสตร และคานยมในการใชวทยาศาสตรและเทคโนโลยอยางสรางสรรค ดำนกำรวดและประเมนผล ควรปรบใหสามารถประเมนการเรยนรของนกเรยนไดอยางเปนรปธรรม ใชการประเมนอยางหลากหลายทเหมาะสมกบเปาหมายในการประเม น เชน ผสอนสามารถใชการสงเกต การตรวจการบาน การประเมนชนงานหรอภาระงาน การใชแบบทดสอบ ฯลฯ โดยเปดโอกาสใหนกเรยนไดประเมนตนเอง ประเมนเพอน และผปกครองรวมประเมน

๒. กรอบแนวคดทเกยวกบการรวทยาศาสตร/ การสบสอบทางวทยาศาสตรและจตวทยาศาสตร

2.1 การรวทยาศาสตร การรวทยาศาสตร หมายถง ความสามารถของบคคลทจะเชอมโยงสงตางๆ เขากบประเดนท

เกยวของกบวทยาศาสตรและแนวคดทางวทยาศาสตรไดอยางไตรตรอง ทงน การประเมนการรวทยาศาสตรพจารณาจาก ๔ ลกษณะ ไดแก ๑) การก าหนดสถานการณชวตจรงทมความหลากหลายทครอบคลมวทยาศาสตรและเทคโนโลย ๒) การระบประเดนทางวทยาศาสตร ซงครอบคลมการอธบายปรากฏการณอยางเปนวทยาศาสตร และการใชหลกฐานทางวทยาศาสตร ๓) ความรวทยาศาสตร และ ๔) จตวทยาศาสตร

นกเรยนทรวทยาศาสตรจะตองสามารถปรบตวเองใหเขากบการเปลยนแปลงของวทยาศาสตรและเทคโนโลย และผลของวทยาศาสตรและเทคโนโลยตอบคคล สงคม และเศรษฐกจ ดงนน บคคลทรวทยาศาสตรจะตองเปนบคคลทสามารถแยกแยะความแตกตางระหวางผเชยวชาญกบบคคลทไมมความร แยกแยะความแตกตางระหวางทฤษฎ และขอมลทไมถกตอง ระบไดวาแตละบคคลจะแสดงขอเทจจรงทไดรบอทธพลจากวทยาศาสตรและเทคโนโลย ใชความรวทยาศาสตรทเหมาะสมในการตดสนใจ ตดสนคณคา แกปญหา และลงมอปฏบต รวมทงตระหนกวาวธการแกปญหาในปจจบนอาจสงผลใหเกดปญหาอน ๆ ตามมาได เปนตน

2.2 ธรรมชาตของวทยาศาสตรและธรรมชาตของเทคโนโลยและวศวกรรม โครงการ Project ๒๐๖๑ โดย AAAS ไดศกษาธรรมชาตของวทยาศาสตรและธรรมชาตของ

เทคโนโลยและวศวกรรม สรปไดดงน ธรรมชำตของวทยำศำสตร วทยาศาสตรเกยวของกบ ๓ มมมอง ไดแก มมมองท ๑ การมองโลก

อยางเปนวทยาศาสตร (The scientific world view) กลาวคอ โลกเปนสงทสามารถท าความเขาใจได เหตการณตางๆ ทเกดขนจะเปนแบบแผนสอดคลองกน ความรทางวทยาศาสตรสามารถเปลยนแปลงได เนองจากไดขอมลจากการสงเกตทเปลยนแปลงไปจากเดม อกทงความรทางวทยาศาสตรมความคงทน

58

โดยความรวทยาศาสตรสวนใหญจะมการปรบเปลยนใหมความถกตองมากกวาทจะถกปฏเสธ และวทยาศาสตรไมสามารถตอบค าถามไดทกประเดน โดยเฉพาะประเดนเหนอธรรมชาตและปรชญาในการด าเนนชวต มมมองท ๒ คอ การสบสอบทางวทยาศาสตร (Scientific inquiry) โดยครอบคลมธรรมชาตของวทยาศาสตร ใน ๔ ดาน ไดแก (๑) วทยาศาสตรตองอาศยหลกฐานเพอน าสการสรางเครองมอและวธการ ทเหมาะสมในการสงเกตปรากฏการณ (๒) วทยาศาสตรเปนการบรณาการระหวางเหตผลและจนตนาการ (๓) วทยาศาสตรมเปาหมายเพอท านายและอธบายปรากฏการณ และ (๔) วทยาศาสตรจะพยายามระบและหลกเลยงอคตท เกดขนระหวางการแปลความหมายขอมล การบนทกขอมล และการน าเสนอขอมล สวนมมมองท ๓ ธรรมชาตของการปฏบตทางวทยาศาสตร จะครอบคลมประเดนทวาเปนวทยาศาสตรเปนการปฏวตทางสงคมทมความซบซอน โดยเกยวของกบจรยธรรม เชน การบนทกผลอยางแมนย า การใหความส าคญกบสตวทดลอง และผลกระทบทมตอชวต รวมทงนกวทยาศาสตรจะมสวนรวมในฐานะของผเชยวชาญและพลเมองทวไป

ธรรมชำตของเทคโนโลยและวศวกรรมศำสตร เทคโนโลยเปนการน าความร ทกษะ และทรพยากร มาสรางสงของเครองใช โดยผานกระบวนการ เพอแกปญหา สนองความตองการ หรอเพอความสามารถในการท างานเปนของมนษย กระบวนการทางเทคโนโลยเกยวของกบการแกปญหา โดยการคดรเรมสรางสรรค เพอน าไปสการประดษฐและปฏบต กอใหเกดประโยชนตามความตองการของมนษย มนษยมความตองการในการสรางสงอ านวยความสะดวกในการด ารงชวต ซงน าไปสปญหาทอาจเกดจากการประดษฐคดคนตางๆ ทมนษยสรางขน และบางครงปญหาอาจเกดจากการผลตสงของตางๆ ไมตรงตามความตองการหรอไมไดคณภาพ จงตองมการออกแบบเพอน ามาแกปญหาทเกดขน ทงน ธรรมชาตของเทคโนโลยเกยวของกบ ๓ ประเดน ไดแก ประเดนท ๑ เทคโนโลยและวทยาศาสตร ความรของเทคโนโลยมาจากความเขาใจทางวทยาศาสตร และความรทางวทยาศาสตรจะกอใหเกดวศวกรรมเพอชวยในการแกปญหา ประเดนท ๒ การออกแบบและระบบ จะครอบคลมแกนของวศวกรรมในการออกแบบภายใตขอจ ากด (Constraint) โดยมนษยควบคมการท างานของเทคโนโลย และเทคโนโลยยงมผลขางเคยงทไมสามารถท านายได ระบบเทคโนโลยจงสามารถลมเหลวได และประเดนท ๓ ประเดนในเทคโนโลย เทคโนโลยและสงคมมความสมพนธกน โดยเทคโนโลยจะน าสการเปลยนแปลงสงคม และแนวปฏบตทางสงคมจะน าสการเปลยนแปลงเทคโนโลย

2.3 มาตรฐานวทยาศาสตร มาตรฐานวทยาศาสตรของสหรฐอเมรกา Next Generation Science Standards (NGSS)

เพอวเคราะหจากแนวปฏบตทางวทยาศาสตร (Science practices) ทไดระบไว จากนนน าแนวปฏบตฯ มาระบในสมรรถนะฯ อยางเหมาะสม ซงครอบคลมดานการโตแยงทางวทยาศาสตร การใชเหตผลและการสรางแบบจ าลอง ทงน จากการสบคนแนวปฏบตทางวทยาศาสตรและวศวกรรมศาสตร (Science and engineering practices) ทไดระบใน NGSS ประกอบดวย ๘ ประการ ไดแก

1) การตงค าถามทางวทยาศาสตรและการก าหนดปญหาทางวศวกรรมศาสตร (Asking questions (for science) and defining problems (for engineering)

2) การสรางและการใชแบบจ าลอง (Developing and using models) 3) การวางแผนและด าเนนการส ารวจตรวจสอบ (Planning and carrying out

investigations) 4) การวเคราะหและแปลความหมายขอมล (Analyzing and interpreting data) 5) การใชการคด เช งคณตศาสตรและการค านวณ (Using mathematics and

computational thinking)

59

6) การสรางค าอธบายทางวทยาศาสตรและการออกแบบว ธการแกปญหาทางวศวกรรมศาสตร (Constructing explanations (for science) and designing solutions (for engineering)

7) การมสวนรวมในการโตแยงโดยใชหลกฐาน (Engaging in argument from evidence)

8) ก า ร ส บ ค น ป ร ะ เ ม น แ ล ะส อ ส า ร ข อ ม ล (Obtaining, evaluation, and communicating information)

2.4 สมรรถนะในดานการออกแบบทางวศวกรรม สมรรถนะในดานการออกแบบทางวศวกรรม (Engineering design) ตามแนวมมมองของ

Capobianco, Nyquist, & Tyrie เพอเปนแนวทางในการจดกจกรรมการเรยนรพฒนาความคดสรางสรรค (Creativity) ของนกเรยน มขนตอนดงน

1) การก าหนดเปาหมายของกจกรรมตามความตองการของผใช (Client-driven and goal oriented)

2) การก าหนดบรบทตามสภาพจรง (Providing an authentic context) 3) การก าหนดขอจ ากดในการออกแบบวธการแกปญหา (Incorporating constraints) 4) การก าหนดวสดอปกรณหรอเครองมอทนกเรยนมความคนเคย (Using materials,

resources, and tools familiar to students) 5) ผลลพธทจะไดเปนวธการแกปญหาหรอกระบวนการแกปญหากได (Requiring the

solution to be a product or process) 6) การออกแบบวธการแกปญหาอยางหลากหลาย (Yielding more than one

solution) 7) การท างานเปนทม (Involving teamwork)

นอกจากนน จากการศกษาบทความ Why PISA is moving towards creativity ไดแสดงใหเหนวา องคการเพอความรวมมอทางเศรษฐกจและการพฒนา (Organization for Economic Co-operation and Development; OECD) ย ง ให ความส าคญกบการคดสร า งสรรค (Creative thinking) โดย เปน การประเมนหลกใน PISA ๒๐๒๑ นอกเหนอไปจากการประเมนการรการอาน การรวทยาศาสตร และการรคณตศาสตร การคดสรางสรรคนบเปนหนงในทกษะทจ าเปนของนกเรยน รวมทงทกษะการท างานอยางรวมมอรวมพลง การรบรความสามารถของตนเอง ทงน ครควรใหความส าคญกบเนอหาสาระทระบในหลกสตร พรอมๆ กบการเลอกแนวทางการจดการเรยนรทพฒนานกเรยนใหเกดการคดสรางสรรคขน

2.5 การสบสอบทางวทยาศาสตรและจตวทยาศาสตร 2.5.1 การสบสอบทางวทยาศาสตร การสบสอบอยบนฐานของแนว constructivism อนเปนแนวคดทเนนใหผเรยนเปน

ผสรางความรใหม และสงประดษฐใหมดวยตนเอง ความรทไดจะคงทนถาวรอยในความจ าระยะยาว ผสอน ไมสามารถสรางใหไดแตผสอนเปนเพยงผจดประสบการณเรยนร

1) การสบสอบ หมายถง วธการคนควาหาความรดวยตนเอง หรอสรางความรดวยตนเอง โดยใชกระบวนการทางวทยาศาสตร

2) กระบวนการสบสอบทางวทยาศาสตร 2.1) กระบวนการหลก: การใชกระบวนการทางวทยาศาสตรในการหาความร

ซงผเรยนตองอาศยปจจยส าคญ คอ

60

2.2) วธการทางวทยาศาสตร (scientific method) หมายถง ขนตอนการหาความร โดยเรมตงแตการระบปญหา การตงสมมตฐาน การออกแบบการทดลอง การทดลอง การรวบรวมขอมล การวเคราะหขอมล สรปผล

2.3) ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร (scientific process skills) หมายถง ทกษะการคด ทงทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรขนพนฐาน และทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร ขนผสมผสานทใชในการด าเนนการทดลอง

2.4) กระบวนการพฒนาจตวทยาศาสตร (scientific mind) หมายถง พฤตกรรมทแสดงออก ซงความมคณสมบตของการเปนนกวทยาศาสตร อนเปนลกษณะส าคญทชวยเออใหนกเรยนใชกระบวนการทางวทยาศาสตร คนหาความรใหม แกปญหา และหาแนวทางแกปญหา ซงคณสมบตดงกลาว คอ ความมเหตผล มความอยากรอยากเหน ความใจกวาง ความซอสตยและมใจเปนกลาง ความเพยรพยายาม และการพจารณารอบคอบกอนตดสนใจ

๒.๕) กระบวนการเสรม ๒.๕.๑) การอภปรายระหวางผสอนกบผเรยน โดยการอภปรายนนผสอนใช

การถามทงค าถามขนสงและขนต า เพอน าไปสการระบปญหา การตงสมมตฐาน การออกแบบการทดลอง การวเคราะห ตลอดจนการสรปผล เพอใหไดขอความรดวยตวผเรยน

๒.๕.๒) การใชเหตผล (1) ความหมายของการใชเหตผล การใชเหตผล เปนการรวบรวมหลกฐานหรอตรรกะเพออธบายขอมลท

มความสมพนธกนในเชงสาเหตและผลลพธ (๒) ประเภทของการใชเหตผล การใชเหตผล แบงเปน ๕ ประเภท คอ

(๒.๑) การใชเหตผลแบบนรนยเปนการใชเหตผลโดยใชแนวคด หลกการ กฎ ทฤษฎ อธบายเหตการณยอยๆ ทมลกษณะเฉพาะหรอหาขอสรป

(๒.๒) การใชเหตผลแบบอปนย เปนการใชเหตผลโดยการสงเกตเหตการณยอยๆ ทมลกษณะเฉพาะ แลวสรปเปนแนวคด หลกการ กฎ ทฤษฎ

(๒.๓) การใชเหตผลแบบอปนย-นรนยเปนการใชเหตผลโดยการใชเหตผลแบบนรนยและอปนยรวมกน

(๒.๔) การใชเหตผลอยางเปนทางการ เปนการใชเหตผลโดยใชขอมลเชงตรรกะและเชงคณตศาสตรประกอบ

(๒.๕) การใช เหตผลอยางไม เปนทางการ เปนการใช เหตผลในสถานการณปญหาปลายเปด เชงโตเถยง ซบซอน หรอไมมโครงสราง และเปนปญหาทตองการใหแตละบคคลสรางขอโตแยงเพอสนบสนนขอกลาวอาง

(๓) ความมเหตผล หมายถงคณลกษณะของมนษยทสามารถคดและปฏบตทตรงกบหลกของเหตผล โดยการแสวงหาขอมลทเชอถอไดมาสนบสนนอยางเพยงพอและอยางมเหตผล กอนทจะยอมรบหรอใหค าอธบายใดๆ โดยปราศจากการเบยดเบยนตนเองและผอน ดงนนเหตผล (reason) และ การใชเหตผล (reasoning) จงเปนสมรรถภาพหนงของความมเหตผล (rationality)

๒.๕.๓) การใชและการสรางแบบจ าลอง แบบจ าลอง ในทน หมายถง แผนภาพ (diagram) สงของจ าลอง

จากของจรง (physical replicas) การแทนดวยสมการทางคณตศาสตร (mathematical representations)

61

การเปรยบเทยบ (analogies) การจ าลองระบบดวยคอมพวเตอร (computer simulations) อยางไรกตาม แบบจ าลองไมจ าเปนตองถกตอง ตรงกบโลกของความเปนจรง แตแบบจ าลองนจะเนนทลกษณะส าคญๆ โดยบดบงลกษณะอนไว แบบจ าลองถกน ามาใชเพอวตถประสงคตางๆ ในเชงวทยาศาสตรนน ดงน

(๑) เพอแทนระบบหรอสวนของระบบ (represent a system or parts of a system) ภายใตเรองทศกษา

(๒) เพอชวยในการพฒนาค าถามและการอธบาย (๓) เพอสรางขอมลซงใชในการพยากรณ (๔) เพอสอสารแนวคดสผอน โดยนกเรยนสามารถทจะประเมนและปรบปรงแบบจ าลองผานการท างานเปนทเปนวงจรแบบ

ซ าๆ โดยการเปรยบเทยบระหวางสงพยากรณกบโลกของความจรง และปรบแบบจ าลองเพอใหปรากฏการณทถกจ าลองมานนมความถกตองเชงลก ตวอยางเชน เมอคนพบหลกฐานใหมวาแบบจ าลองไมสามารถอธบายได จงตองด าเนนการปรบแบบจ าลอง

แบบจ าลองถกน ามาใชเพอวตถประสงคตางๆ ในเชงวศวกรรมดงน (๑) เพอวเคราะหระบบเพอดวาขอบกพรองใดทอาจเกดขนหรออยภายใตเงอนไขใด (๒) เพอทดสอบแนวทางการแกปญหาทเปนเปนไปได (๓) เพอสรางภาพและปรบปรงแบบ (๔) เพอสอสารลกษณะทออกแบบสผอน (๕) เพอทดสอบประสทธภาพของการออกแบบ (กรณของตนแบบ (Prototypes))

2.5.4) การโตแยง การโตแยง หมายถง กระบวนการสนทนาระหวางบคคล ซงบคคลสอง

ฝายหรอมากกวาท าการอภปรายขอกลาวอางทมความเหนแตกตางกน โดยมการใชเหตผลหรอคดคานดวยหลกฐานเชงประจกษ เพอปรบใหเขากบการแกไขปญหาทมความเหนแตกตางกนการโตแยงทางวทยาศาสตร หมายถง กระบวนการทางสงคมวทยาศาสตรทใชขอเทจจรง กฎ ทฤษฎ และหลกฐานในการสราง น าเสนอ ประเมน ตรวจสอบ และปรบปรงขอกลาวอาง ประโยชนของกำรโตแยงตอกำรเรยนกำรสอนวทยำศำสตร

(1) การโตแยงเปนกระบวนการพฒนาและตรวจสอบความถกตองในความรทางวทยาศาสตร (2) กจกรรมการโตแยงทางวทยาศาสตรทใหโอกาสผทมสวนรวมไดอภปรายนน จะท าให

นกเรยนไดแลกเปลยนความเขาใจในมโนทศนทางวทยาศาสตร สงเสรมการคดตดสนใจ ท าใหเกดความเขาใจในมโนทศนทางวทยาศาสตรมากขน

(3) ทกษะการโตแยงจะสงเสรมใหนกเรยนมความสามารถในการใชเหตผล คดอยางมวจารณญาณ

2.5.5) จตวทยาศาสตร บคคลใดบคคลหนงจะมทกษะการคดจะตองใชเวลาในการฝกการคด

ของตนใหเกดความช านาญในการคด ซงในการคดแตละครงจะตองอาศยลกษณะหรอคณสมบตทเออตอ การคดทเรยกวา เจตคตทางวทยาศาสตร (scientific attitude) หรอจตวทยาศาสตร (scientific mind) ซงหมายถง แนวความคดหรอพฤตกรรมทแสดงออกถงความเปนผมความร ความเขาใจในวทยาศาสตรอนเปนลกษณะส าคญทชวยเออใหบคคลใชกระบวนการทางวทยาศาสตรคนควาหาความรใหมหรอวธการแกปญหา ดงนน การทบคคลมความรและทกษะในวธการทางวทยาศาสตร ยงไมไดบงชถงความเปนนกวทยาศาสตรทด

62

คอรและเขาใจในวทยาศาสตรไดอยางแทจรง เพราะนกวทยาศาสตรทแทจรงจะตองมเจตคตทางวทยาศาสตรทดดวย ซงสามารถจ าแนกไดดงน

(1) ความอยากรอยากเหน (1.1) มความกระตอรอรนทจะคนควาความรใหมๆ อยเสมอ (1.2) สงเกตปรากฏการณธรรมชาตทเกดขนอยางรอบคอบ (1.3) จดบนทกสงทสงเกตไดอยางละเอยด

(2) ความเพยรพยายาม (2.1) มความพยายามในการหาค าตอบเกยวกบปรากฏการณทเกดขนวาในปรากฏการณ

นนมอะไรเกดขนบาง เกดขนไดอยางไร และท าไมจงเกดขน โดยวธท าการทดลอง หรอศกษาและเกบรวบรวมขอมลจากแหลงเรยนรอน เชน ต ารา หนงสอ หรออนเทอรเนต เปนตน

(2.2) ไมทอถอยเมอการทดลองหรอการเกบรวบรวมขอมลมอปสรรค (3) ความใจกวาง

(3.1) ยอมรบฟงความคดเหนและการวพากษของผ อน ตลอดจนยนดใหม การทดสอบตามเหตผลและขอเทจจรง

(3.2) เปลยนแนวความคดของตนไดเมอผอนมเหตผลในการอธบายปรากฏการณทเกดขนไดดกวา

(3.3) สามารถท างานรวมกบผอนไดเปนอยางด (4) ความมเหตผล

(4.1) ไมเชอโชคลาง ค าท านาย หรอสงศกดสทธตางๆ ทไมสามารถอธบายไดตามวธการทางวทยาศาสตร

(4.2) แสวงหาสาเหตของปรากฏการณ และหาความสมพนธของสาเหตนนกบผลทเกดขน (4.3) คด พด และท าอยางมหลกเกณฑและเหตผล

(5) ความซอสตยและมใจเปนกลาง (5.1) สงเกตและบนทกผลตางๆ โดยปราศจากอคต (5.2) มความซอตรงตอผลการทดลองหรอการเกบรวบรวมขอมล และรายงาน

ในสงทตนเองคนพบอยางถกตองตรงไปตรงมา (5.3) ไมน าความชอบหรอไมชอบสวนตวมามอทธพลตอการตดสนใจในเรองใดเรองหนง

(6) การพจารณารอบคอบกอนตดสนใจ (6.1) การใชวจารณญาณประเมนวาสงใดดหรอไมด สงใดควรท าหรอไม กอนทจะ

ตดสนใจในเรองใดเรองหนง (6.2) ไมยอมรบหรอเชอในสงใดสงหนงวาเปนความจรงโดยทนท ถ ายงไมม

การทดสอบทเชอถอได (6.3) ความรบผดชอบในการคดตดสนใจ และการกระท าของตนเอง

จตวทยาศาสตรเปนสงทตองปลกฝงหรอฝกฝนจนเกดเปนลกษณะนสยของบคคลเพราะเปนคณลกษณะทเออตอทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร ซงเปนทกษะทจ าเปนตอวธการทางวทยาศาสตรในแตละขนตอน จนกระทงน าไปสการสรปความรใหมหรอการคนพบวธการแกปญหานนเอง

63

๓. การจดการเรยนการสอนเพอเสรมสรางสมรรถนะในการสบสอบทางวทยาศาสตรและ จตวทยาศาสตร

3.1 รปแบบวงจรการเรยนร ๕ ขนตอน (๕E learning cycle model) ในการน าวงจรการเรยนร ๕E ไปใช สงทผสอนควรระลกอยเสมอในแตละขนตอนของรปแบบ

การเรยนการสอนน คอ การจดกจกรรม ผสอนควรจดกจกรรมใหเหมาะสมกบความรความสามารถของผเรยน เมอผสอนจดกจกรรมควรพจารณาตรวจสอบบทบาทของผสอน และผเรยนในการปฏบตกจกรรมแตละขนตอนสอดคลองกบวงจรการเรยนร ๕E หรอไม ดงตารางแสดงบทบาทของผสอนและผ เรยนในการเรยน การสอนแบบวงจรการเรยนร ๕E ตอไปน

ตาราง บทบาทของผสอนและผเรยนในแตละขนตามวงจรการเรยนร ๕E ขนตอน

การจดการเรยนร บทบาทผสอน บทบาทผเรยน

๑. ขนสรางความสนใจ (engagement)

1. สรางความสนใจ 2. สรางความอยากรอยากเหน 3. ตงค าถามกระตนใหผเรยนคด 4. ดงเอาค าตอบทยงไมครอบคลม

สงทผเรยนหรอความคดเกยวกบความคดรวบยอดหรอเนอหาสาระ

1. ถามค าถามเชน ท าไมสงนจงเกดขน ฉนไดเรยนรอะไรบางเกยวกบสงน

2. แสดงความสนใจ

๒. ขนส ารวจคนหา (exploration)

1. สงเสรมใหผเรยนท างานรวมกนในการส ารวจค าตอบ

2. สงเกตและฟงการโตตอบกนระหวางผเรยนกบผเรยน

3. ซกถามเพอน าไปสการส ารวจตรวจสอบของผเรยน

4. ใหเวลาผเรยนในการคดขอสงสย ตลอดจนปญหาตางๆ

5. ท าหนาทใหค าปรกษาแกผเรยน

1. คดอยางอสระแตอยในขอบเขต 2. ทดสอบการคาดคะ เนและ

สมมตฐาน 3. พ ย า ย า ม ห า ท า ง เ ล อ ก ใ น

การแก ป ญหาและอภ ปรายทางเลอกเหลานนกบคนอน

4. บ น ท ก ก า ร ส ง เ ก ต แ ล ะ ใ หขอคดเหน

5. ลงขอสรป ๓. ขนอธบายและลงขอสรป (explanation)

1. สงเสรมใหผเรยนอธบายความคดรวบยอดหรอแนวคดหรอใหค าจ ากดความดวยค าพดของผเรยนเอง

2. ใหผ เ ร ยนแสดงหลกฐาน ใหเหตผล และอธบายใหกระจาง

3. ใหผ เรยนอธบาย ใหค าจ ากดความและชบอกสวนประกอบตางๆ ในแผนภาพ

1. อธ บ า ยกา รแก ป ญห าหร อค าตอบทเปนไปได

2. ฟงค าอธบายของคนอนอยางคดวเคราะห

3. ถามค าถามเกยวกบสงทคนอนไดอธบาย

4. ฟงและพยายามท าความเขาใจเกยวกบสงทผสอนอธบาย

5. อ า ง อ งก จกรรมท ไ ด ปฏบ ตมาแลว

64

ขนตอน การจดการเรยนร

บทบาทผสอน บทบาทผเรยน

๔. ขนขยายความร (elaboration)

1. คาดหวงใหผเรยนไดใชประโยชนจากการบอกสวนประกอบตางๆ ในแผนภาพ ค าจ ากดความและการอธบายสงทไดเรยนรมาแลว

2. สงเสรมใหผเรยนน าสงทผเรยนไดเรยนรไปประยกตใชหรอขยายความรและทกษะในสถานการณใหม

3. ใหผเรยนอธบายอยางหลากหลาย 4. ใหผ เรยนอางองขอมลทมอย

พรอมทงแสดงหลกฐานและถามค าถามผเรยนไดเรยนรอะไรบาง หรอไดแนวคดอะไร (ทจะน ากลวธจากการส ารวจตรวจสอบครงนไปประยกต)

1. น าการชบอกสวนประกอบตางๆ ในแผนภาพ ค าจ ากดความ ค าอธบาย และทกษะไปประยกตใชในสถานการณใหมทคลายกบสถานการณเดม

2. ใช ข อม ล เด มในการถามค าถาม ก าหนดวตถประสงคในการแกปญหา ตดสนใจ และออกแบบการทดลอง

3. ลงขอสรปอยางสมเหตสมผลจากหลกฐานทปรากฏ

4. บนทกการสงเกตและอธบาย 5. ตรวจสอบความเขาใจกบ

เพอนๆ ๕. ขนประเมนผล (evaluation)

1. สงเกตผเรยนในการน าความคดร วบยอดและท กษะ ใหม ไปประยกต

2. ประเมนความรและทกษะของผเรยน

3. หาหลกฐานทแสดงวาผเรยนไดเปลยนความคดหรอพฤตกรรม

4. ใหผเรยนประเมนตนเองเกยวกบการเรยนรและทกษะกระบวนการกลม

5. ถามค าถามปลายเปด เชน ท าไมผเรยนจงคดเชนนน มหลกฐานอะไร เปนตน

1. ตอบค าถามโดยใชการสงเกตหล กฐานและค าอธ บายทยอมรบมาแลว

2. แสดงออกถงความรความเขาใจเกยวกบความคดรวบยอดหรอทกษะ

3. ประเมนความกาวหนาหรอความรดวยตนเอง

4. ถามค าถามทเกยวของเพอส ง เสร ม ให ม การส ารวจตรวจสอบตอไป

3.2 กระบวนการเรยนรแบบรวมพลง ๕ ขนตอน (๕ STEPs Collaborative Learning Process) กระบวนการเรยนรแบบรวมพลง ๕ ขนตอน เปนแนวการสอนหนงของการเรยนรเชงรก (Active

Learning) เนนใหผเรยนสรางความรดวยตนเอง รวมทงประยกตความรได บนฐานวธการวทยาศาสตร นกเรยนม การปฏบตกจกรรมแบบท างานกลมรวมพลง โดยทกคนรวมดวยชวยกน เดกเกงชวยเดกทเรยนชากวา เดกถนดกวาชวยเดกถนดนอย เพอใหมความสขในการเรยน บทบาทของผเรยนเปนผเรยนร (learner) บทบาทของครเปนผอ านวยความสะดวก (facilitator) ขนตอนของกระบวนการเรยนรแบบรวมพลงม ๕ ขนตอน ดงน

65

ตาราง พฤตกรรมการสอนของครและพฤตกรรมการเรยนของนกเรยนในแตละขนตามกระบวนการเรยนร ๕ ขนตอน

กระบวนการ การจดการเรยนร

พฤตกรรมการสอนของคร พฤตกรรมการเรยนของนกเรยน

๑.ขนเสนอส งเราและระบค าถามส าคญ

1. ครน าเสนอส งเราหลากหลายใหนกเรยนสงเกต เชน แหลงเรยนรจรง วดทศน ของจรง ภาพ หรอ การสนทนา เปนตน

2. ครอาจถามค าถามเอง หรอเปดโอกาสใหผ เรยนต งค าถามไดทงค าถามงาย และค าถามยาก

3. ครน าปรบเลอกค าถามของ/ผเรยนใหสอดคลองกบสาระทคร

4. ครใหนกเรยนคาดคะเนค าตอบ อาจเปนรายบคคล หรอทมดวยการใชวธตางๆ ใหตรงกบค าถามทเตรยมไวเปนการสรางเสรมทกษะอปนสย

5. ครตองไม เฉลยค าตอบ จากนนด าเนนการจดการเรยนรตอไป

1. นกเรยนสงเกตสงเราดวยประสาทสมผสทงหาถาท าได พรอมจดบนทก

2. นกเรยนต งค าถามเองโดยเปนค าถามระดบพนฐาน และค าถามระดบสง

3. นกเรยนรวมเลอกค าถามส าคญ เพอน าไปสการหาความคดหลก หรอสาระทจะสอน

4. นกเรยนคาดคะเนค าตอบโดย ไมตองกงวลวา เปนค าตอบทถกหรอผด ซงไมมผลตอคะแนน เปนแนวทางใหคร ร ว า นกเรยนรหรอไมรเทานน

5. นกเรยนสนใจใครรค าตอบจงตองด าเนนการเรยนรในขนตอไป

๒.ขนแสวงหาสารสนเทศและวเคราะหอยางรวมพลง

1. คร ใหน กเร ยนท ากจกรรมตาม ใบงาน ใบกจกรรม ใบทดลอง หรอใหนกเรยนออกแบบวางแผนเอง

2. ครใหนกเรยนด าเนนการพจารณาขอมล แลวสรปผล

3. คร ใหนกเรยนว เคราะหข อมล/สารสน เทศ พร อมออกแบบ การน าเสนอผลการวเคราะหโดยใชแบบตางๆทเรยกวา ผงกราฟก

1. น กเร ยนท าก จกรรมตามส อ การเรยนรทคร เตรยมในเวลาทก าหนด พรอมบมเพาะนสย

2. นกเรยนพจารณากลนกรองแลวสรปผลการวเคราะหสารสนเทศทจะน ามาใช

3. นกเรยนว เคราะห อาจมการใชตวเลขและคาสถตพรอมออกแบบการน าเสนอโดยใชผงกราฟก ใหเหมาะสมก บข อม ลท ได จาก การวเคราะห

66

กระบวนการ การจดการเรยนร

พฤตกรรมการสอนของคร พฤตกรรมการเรยนของนกเรยน

๓.ขนรวมพลงอภปรายและสรางความร

1. ใหนกเรยนน าเสนอผลการสอความหมายของแตละกลม

2. ครอภปรายหลงการท ากจกรรม เพอใหนกเรยนสรปผลไดเอง

3. ครน าเชอมโยงความรและเสรมความร ใหนก เรยนมความร ทถกตองและชดเจน

1. นกเรยนน าเสนอผลระหวางกล ม หน า ช น เ ร ย น แล ะม การสะทอนความคด

2. ผเรยนรวมอภปราย 2.1 ภายในกลม 2.2 ระหวางกลม 2.3 หนาชนเรยน จากนนผเรยนแตละกลมปรบผลการสรางความร

3. ผ เรยนรบรและกลบไปปรบความรทตนสรางใหถกตองตามมโนทศนทตองเปน

๔.ขนสอสารและสะทอนคด อยางรวมพลง

1. ครใหนกเรยนเตรยมวางแผน การน าเสนอดวยแบบ และลลาตางๆ หนาชนเรยน อาจเสนอเดยวหรอทม

2. ขณะนกเรยนน าเสนอ ครประเมนผลการน าเสนอของนกเรยนดวยแบบประเมนตางๆ รวมทงใชเกณฑระดบมตคณภาพ

3. ครใหนกเรยนสะทอนการคด

1. นกเรยนเตรยมน าเสนอผลงานดวยวธหลากหลาย

2. นกเรยนน าเสนอผลงานดวยความตงใจ พดและมททามนใจ โดยนกเรยนอาจประเมนผลเพอนดวยกน

3. น ก เ ร ย น ส ะท อ น ก ร ะบวน การเรยนร ขอเดน ขอบกพรอง จนไดบทเรยน

๕. ขนรวมพลงประยกตและ ตอบแทนสงคม

1. ครมอบหมายงาน 1. น ก เ ร ยนรวมพล งประย กตความรหรอน าความร ไปใช ในสถานการณใหม

2. นกเรยนสรางผลงาน

3.3 เทคนคการสอน (teaching techniques) เทคนค คอ กลวธตางๆ ทใชเสรมกระบวนการ ขนตอน วธการ หรอการกระท าใดๆ เพอชวย

ใหกระบวนการ ขนตอน วธการหรอการกระท านน มคณภาพและประสทธภาพมากขน ดงนน เทคนคการสอนจงหมายถง กลวธตางๆ ทใชเสรมกระบวนการสอนขนตอนการสอน วธ การสอนหรอการด าเนนการทาง การสอนใดๆ เพอชวยใหการสอนมคณภาพและประสทธภาพมากขน เชน ในการบรรยายผสอนใชเทคนคตางๆ ทสามารถชวยใหการบรรยายมคณภาพ และประสทธภาพมากขน เชน การยกตวอยาง การใชสอ การใชค าถาม เปนตน

67

3.3.1 เทคนคการใชค าถาม (questioning technique) การใชค าถาม เปนเทคนคส าคญของการสอนทเนนผเรยนเปนศนยกลาง ผสอนจงตอง

รจกใชค าถามจนช านาญ หรอเรยกวามทกษะในการใชค าถาม การใชค าถาม หมายถง ๒ นย คอ (1) การรจกใชค าถามประเภทตาง ๆ (2) การรจกใชลกษณะดและลกษณะทควรหลกเลยงเมอใชค าถาม

ประเภทของค าถาม ค าถามแบงหรอจ าแนกโดยใชเกณฑตางๆ ได เชน ค าถามระดบต า ค าถามระดบสง

ค าถามงาย ค าถามยาก นกการศกษาบางกลมแบงประเภทค าถามตามระดบชนของการใชความคดในพทธพสย (cognitive domain) ตามความคดของ Benjamin Bloom โดยแบงค าถามเปน ๖ ประเภทคอ ความจ า ความเขาใจ การน าไปใช การวเคราะห การสงเคราะห และการประเมนคา

3.3.2 เทคนคการเรยนแบบรวมมอ (cooperative learning technique) เทคนคการเรยนรแบบรวมมอของเคแกน เปนวธทเคแกนก าหนดโครงสรางหรอกจกรรม

ใหผเรยนมปฏสมพนธกน สมาชกกลมอาจคดพรอมกนหรออภปรายเปนค หรอสมาชกกลมคนหนงพดสวนสมาชกทเหลอฟง หรอสมาชกจบคกน จากนนสมาชกคนหนงพดอกคนหนงฟง ตอมาสมาชกทเปนผฟงเปลยนมาเปนผพด สวนสมาชกทพดกเปลยนมาฟง เทคนคการเรยนแบบรวมมอมพฒนาการหลายเทคนค เชน การพดเปนค (roll robin) การเขยนเปนค (rally table) การเขยนรอบวง (round table) การอภปรายเปนค (pair discussion) การแกปญหาดวยการตอภาพ (jigsaw problem solving) เทคนคตางๆ จะตองเลอกใชใหตรงกบเปาหมายทตองการ แตละเทคนคนนไดออกแบบเหมาะสมกบเปาหมาย

3.3.3 เทคนคการใชพหปญญา (technique of using multiple intelligences) การดเนอรไดระบพหปญญา ประกอบดวยปญญา ๗ ดาน ดงทปรากฏในหนงสอชอ

Frames of Mind: The Theory Multiple Intelligences ตอมา พ.ศ.๒๕๓๖ การดเนอรไดเพมปญญาอก ๑ ดาน รวมเปนปญญา ๘ ดาน ดงตอไปน

(1) ปญญาดานภาษา /เกงภาษา (verbal/linguistic intelligences) (2) ปญญาดานการคดและคณตศาสตร /เกงคด และเกงคณตศาสตร (logical-

mathematical intelligences) (3) ปญญาดานมตสมพนธ /เกงศลปะ (visual/spatial intelligences) (4) ปญญาด านรอบร ธ ร ร มชาต /เ ก ง ว ทย าศาสตร ธ ร รมช าต (naturalist

intelligences) (5) ปญญาดานดนตร /เกงดนตร (musical / rhythmic intelligences) (6) ปญญาดานการเคล อนไหวกาย /เก ง เคล อนไหวกาย (bodily kinesthetic

intelligences) (7) ปญญาดานความสมพนธระหวางบคคล เกงเขา/ (interpersonal intelligences) (8) ปญญาดานรจกตนเอง /เกงเรา (intrapersonal intelligences) 3.3.4 เทคนคการใชผงกราฟก (technique of using graphic organizers) ผงกราฟก คอ แบบการสอความเพอใชน าเสนอขอมลทไดจากการรวบรวมอยางเปน

ระบบ มความเขาใจงาย กระชบ กะทดรด ชดเจน

68

ผงกราฟกไดมาจากการน าขอมลดบ หรอความรจากแหลงตางๆ มาท าการจดกระท าขอมล ตองใชทกษะการคด เชน การสงเกต การเปรยบเทยบ การแยกแยะ การจดประเภท การเรยงล าดบ การใชตวเลข การสรปผล เปนตน จากนนจงมการเลอกแบบผงกราฟกเพอน าเสนอขอมลทจดกระท าแลวตามเปาหมาย หรอวตถประสงคทผน าเสนอตองการ

ประโยชนของการใหผเรยนใชผงกราฟกน าเสนอ (1) เปนการพฒนาการคดในระดบสง (2) ชวยใหผเรยนเขาใจสงทเรยน (3) ชวยใหผเรยนสามารถจ าไดเปนความจ าแบบคงทน (4) ชวยใหผเรยนพฒนา

ในศตวรรษท ๒๑ การสบสอบทางวทยาศาสตรและจตวทยาศาสตร เปนสมรรถนะส าคญของผเรยนตงแตระดบประถมศกษาขนไปจนถงในระดบอดมศกษาทจะพฒนาใหคนไทยเปนผเรยนรตลอดชวตอยางมคณภาพ ซงผเรยนสามารถรบการพฒนาใหเกดสมรรถนะนในทกกลมสาระการเรยนร ทกรายวชา และทกๆ ศาสตร โดยเฉพาะในกลมสาระการเรยนรวทยาศาสตรของการศกษาขนพนฐาน เมอผเรยนมสมรรถนะดงกลาวขางตน กจะเปนฐานส าคญน าไปสการเปนผมการรวทยาศาสตร ซงคอผมสมรรถนะ ๑) การอธบายปรากฏการณในเชงวทยาศาสตร ๒) การประเมนและออกแบบการสบสอบหาความรทางวทยาศาสตร และ ๓) การแปลความหมายขอมลและประจกษพยานในเชงวทยาศาสตร จนกระทงสามารถออกแบบวศวกรรมสรางสรรคนวตกรรม

69

เอกสารอางอง กระทรวงศกษาธการ. (๒๕๕๒). หลกสตรแกนกลำงกำรศกษำขนพนฐำน พทธศกรำช ๒๕๕๑. กรงเทพฯ:

โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย. จนทรเพญ เชอพานช. (๒๕๔๒). แนวคดทำงวทยำศำสตร : กระบวนกำรพนฐำนในกำรวจย. ใน จนทรเพญ

เชอพานช และสรอยสน สกลรกษ , ประมวลบทควำมกำรเรยนกำรสอนและกำรวจยระดบมธยมศกษำ,หนา ๖๙-๘๓ กรงเทพมหานคร : ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ทศนา แขมมณ. (๒๕๕๑). ศำสตรกำรสอน องคควำมรเพอกำรจดกระบวนกำรเรยนรทมประสทธภำพ. พมพครงท ๘. กรงเทพฯ: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ศศเทพ ปตพรเทพน. (๒๕๕๘). กำรจดกำรเรยนรวทยำศำสตรกบสงคมแหงศตวรรษท ๒๑. สมทรปราการ: เนวาเอดดเคชน.

สนย คลายนล , ปรชาญ เดชศร , และอมพลกา ประโมจนย . (๒๕๕๐). บทสรปเ พอกำรบรกำร : กำรรวทยำศำสตร กำรอำน และคณตศำสตร ของนกเรยนวย ๑๕ ป. กรงเทพมหานคร: เซเวน พรนตง กรป

Brown, N. J. S. et al. (๒๐๑๐ ). The evidence-based reasoning framework: Assessing scientific

reasoning. Education. Bybee, R. W. (๒๐๑๔ ). NGSS and the next generation of science teachers. Journal of Science

Teacher Education, ๒๕(๒), ๒๑๑-๒๒๑. Capobianco, B. M., Nyquist, C., & Tyrie, N. (๒๐๑๓). Shedding light on engineering design. Science

and Children, ๕๐(๕), ๕๘. Driver, R. et al. (๒๐๐๐ ). Establishing the Norms of Scientific Argumentation in Classrooms.

Science Education, ๘๔, ๒๘๗-๓๒๑. Fanetti, T. M. (๒๐๑๑ ). The effect of problem-solving video games on the science reasoning

skills of college students. Doctor of Philosophy in Education University of Missouri-St. Louis.

LAZEL, Inc. (๒๐๑๘). Science A-Z Resources to Practice Scientific Argumentation, Speaking, and Listening Skills. Retrieved from https://www.sciencea-z.com/main/resourcetype/ type/debates.

Lertdechapat, K. & Faikhamta, C. (๒๐๑๘ ). Science and engineering practices in a revised Thai science curriculum. Proceedings of the ๖ th International Conference of Science Educators and Teachers (ISET): ๑๖-๒๘.

National Research Council [NRC]. (๑๙๙๖ ). National science education standards. National Academies Press.

NSTA. (๒๐๑๓). Science & Engineering Practices in Next Generation Science Standards. Retrieved from http://nstahosted.org/pdfs/ngss/resources/matrixfork-๑๒progressionofscienceandengineeringpracticesinngss.๘.๑๔.๑๔.pdf.

70

NGSS. (๒๐๑๓ ). APPENDIX F – Science and Engineering Practices in the NGSS. Retrieved June ๑ , ๒๐๑๘ from https://www.nextgenscience.org/sites/default/files/Appendix%๒๐ F% ๒๐%๒๐Science%๒๐and%๒๐Engineering%๒๐Practices%๒๐in%๒๐the%๒๐NGSS%๒๐-%๒๐FINAL%๒๐๐๖๐๕๑๓.pdf.

OECD. (๒๐๐๖ ). Assessing scientific, reading and mathematical literacy: A framework for PISA ๒๐๐๖. Paris: OECD.

Sadler, T. D., & Zeidler, D. L. (๒ ๐ ๐ ๕ ). Patterns of informal reasoning in the context of socioscientific decision making. Journal of Research in Science Teaching, ๔๒(๑), ๑๑๒-๑๓๘.

Schleicher, A., Zimmer, K., Evans, J., & Clements, N. (๒ ๐ ๐ ๙ ). PISA ๒ ๐ ๐ ๙ Assessment Framework: Key Competencies in Reading, Mathematics and Science. OECD Publishing (NJ๑).

71

สมรรถนะหลกดานภาษาองกฤษเพอการสอสาร

(English for Communication)

72

กรอบสมรรถนะหลกของผเรยนระดบการศกษาขนพนฐาน

กรอบสมรรถนะหลกของผเรยนระดบประถมศกษาตอนตน (ป.๑-๓)

สมรรถนะหลกดานภาษาองกฤษเพอการสอสาร (English for Communication) ระดบการศกษาขนพนฐาน ระดบประถมศกษาตอนตน (ป. ๑-๓ )

ค าอธบาย สามารถใชความรและทกษะทางภาษาองกฤษรวมท ง เจตคตและคณลกษณะส วนบ คคล ใน การสอสารฟงพดอานเขยนทงในดานการรบสาร ก า ร ส ง ส า ร ก า ร ม ป ฏ ส ม พ น ธ ม ก ล ย ท ธ ใ น การต ดต อส อสารสามารถส อสา ร ได ถ กต อ งคลองแคลว เหมาะสมกบบรบททางสงคมและวฒนธรรมและสามารถแลกเปลยนถายทอดความคดประสบการณและวฒนธรรมไทยไปยงสงคมโลกไดอยางสรางสรรคมเจตคตทดตอการเรยนภาษาใชภ า ษ า อย า ง ม น ใ จ โ ด ย ส า ม า ร ถ ใ ช ภ า ษ า ใ น การตดตอสอสารไดตามกรอบอางองความสามารถทางภาษาของสภายโรป(CEFR)ในระดบB๑หรอตามกรอบอางองภาษาองกฤษของประเทศไทย (FRELE-TH) ซงพฒนาจากกรอบอางองความสามารถทางภาษาของสภายโรป๒๐๐๑ไดในระดบB๑ สมรรถนะ* ๑. เขาใจประเดนส าคญของเรองทฟงเมอผพด/คสนทนาพดอยางชดเจนในหวขอทคนเคยและพบบอยเกยวกบการท างานการไปโรงเรยน กจกรรมยามวาง เปนตน ตวอยางของการพดในลกษณะดงกลาว ไดแก การเลาเรองสนๆ ๒. สามารถอานงานเขยนทเปนขอเทจจรงและตรงไปตรงมาในประเดนทเกยวของกบสาขาและความสนใจของตนเองและเขาใจในระดบทนาพอใจ ๓. สามารถใชภาษาทงายและหลากหลายเ พอสนทนาในหวขอทคนเคย แสดงความคดเหนของตนเองและแลกเปลยนขอมลเกยวกบหวขอทตนเองคนเคยสนใจหรอหวขอเกยวกบชวตประจ าวน ๔. สามารถสรางงานเขยนงายๆทมความคดเชอมโยงกน ในประเดนตางๆ ทคนเคยในสาขาทตนเองสนใจโดยเชอมโยงสวนตางๆ ในงานเขยนใหเปนล าดบตอเนองกนได

ค าอธบาย สามารถใชความรและทกษะทางภาษาองกฤษรวมทงเจตคตและคณลกษณะสวนบคคล ในการสอสารฟงพดอานเขยน ทงในดานการรบสารการสงสาร การมปฏสมพนธมกลยทธในการตดตอสอสารสามารถสอสารไดถกตองคลองแคลวเหมาะสมกบบรบททางสงคมและวฒนธรรม และสามารถแลกเปลยนถายทอดความคดประสบการณและวฒนธรรมไทยไปยงสงคมโลกไดอยางสรางสรรค เหมาะสมกบวย มเจตคตทดตอการเรยนภาษา ใชภาษาอยางมนใจ โดยสามารถใชภาษาใน การตดตอสอสารไดตามกรอบอางองความสามารถทางภาษาของสภายโรป(CEFR)ในระดบA๑ หรอตามกรอบอางองภาษาองกฤษของประเทศไทย (FRELE-TH) ซงพฒนาจากกรอบอางองความสามารถทางภาษาของสภายโรป๒๐๐๑ไดในระดบA๑ สมรรถนะ* ๑. ร(ฟงหรออานรความหมาย) ค าศพททพบบอยๆและส านวนพนฐานเกยวกบตนเอง ครอบครว และสงตางๆ รอบตว ๒. เขาใจ(ฟงเขาใจ)และสามารถโตตอบกบผพด/ คสนทนาได เมอคสนทนาใชส านวนงายๆ พดชดเจนและช าๆ และค สนทนาอาจ พดส านวนน นๆ ซ า ( repetition) และพดซ า โดยใช ถ อยค า ใหม (rephrasing) เมอพดเกยวกบหวขอทคาดเดาได ๓. สามารถให(พดหรอเขยน) ขอมลสวนตวเบองตนเกยวกบตนเอง โดยใชค าและวลทสนและงาย หรอใชประโยคพนฐานได ๔. เขาใจค าศพทวลประโยคสนๆ รวมไปถงค าสงทใชบอยๆ ในสถานการณทคนเคย ไมวาจะเปนทงใน การพดและการเขยน ๕. สามารถใชค าศพทวลสนๆและส านวนทใชใน การสอสารเรองราวในชวตประจ าวนเพอสอสารและ

73

ระดบการศกษาขนพนฐาน ระดบประถมศกษาตอนตน (ป. ๑-๓ ) ๕. เขาใจค าและวลส าคญในบทสนทนา และตดตามหวขอในการสนทนาได ๖. สามารถคาดเดาความหมายของค าท ไ ม รความหมายจากบรบท และสรปความหมายของประโยคไดหากเกยวของกบหวขอทคนเคย ๗. สามารถหาวธถายทอดประเดนส าคญทตนเองตองการสอสารในบรบททหลากหลาย โดยตองเปนเรองราวทตนเองจ าได หรอหาวธทจะถายทอดเรองราวดงกลาวไดเทานน แมวาจะมความลงเลและพดออมในหวขอทคนเคยบาง

บรรยายขอมลสวนบคคล ส ตวเลขพนฐาน สงของพนฐาน กจวตรประจ าวน ฯลฯ ๖. สามารถจดจ าและใชค าศพทไดถกตอง ซงสวนใหญเปนค าโดดๆ ระดบพนฐานและใชวลสนๆ เกยวกบสถานการณในชวตประจ าวนทพบไดทวไป

* หมายเหต ไดใชสมรรถนะตามกรอบอางอง FRELE-TH เปนพนฐาน โดยการวงเลบขยายค าบางค าเพอความชดเจนเปนประโยชนตอการจดการเรยนการสอน ชวยใหครวเคราะหไดงายขน รายละเอยดระดบความสามารถทางภาษาองกฤษตามกรอบ CEFR และ FRELE TH น าเสนอในภาคผนวก ก

74

สมรรถนะหลกดานภาษาองกฤษเพอการสอสาร (English for Communication)

ตอนท ๑ กระบวนการก าหนดสมรรถนะภาษาองกฤษเพอการสอสาร ๑. เหตผลในการเลอกสมรรถนะภาษาองกฤษเพอการสอสาร มาเปนสมรรถนะหลกของผเรยนระดบ

การศกษาขนพนฐาน ๑.๑ สงคมปจจบนมความหลากหลายทางเชอชาต และภาษาประกอบกบความกาวหนา

ทางดานเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารทกาวไกลเปนอยางมาก ท าใหคนในซกโลกตางๆ มความใกลชดกนมากขน โดยผานระบบการตดตอสอสารทสะดวกรวดเรว ภาษาองกฤษในฐานะเปนภาษาสากลทใชใน การตดตอสอสารจงทวความจ าเปนมากยงขนในสงคมปจจบน ทงในการตดตอสอสารในชวตประจ าวน ทงในการท างาน ท าธรกจ การประกอบอาชพ การศกษาหาความร การรบรขอมลขาวสาร ตลอดจนความบนเทง ตาง ๆ ทกภาคสวนตางตระหนกในความจ าเปนของภาษาองกฤษ แตปญหาคอ ความสามารถทางภาษาองกฤษของคนไทยยงอยในอนดบทายๆ จากการจดอนดบความสามารถทางภาษาองกฤษ ในป ค.ศ.๒๐๑๗ ตาม English Proficiency Index (EPI) พบวา ประเทศไทยอยในอนดบท ๕๓ จากทงหมด ๘๐ อนดบของโลก จงตองระบสมรรถนะภาษาองกฤษเพอการสอสาร (English for Communication) ใหเปนสมรรถนะหลกทตองการและจ าเปนของคนไทย และตองเรงพฒนาใหเกดขนแกเดกไทยและคนไทยโดยเรว

๑.๒ รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย หมวดท ๑๖ การปฏรปประเทศ ดานเศรษฐกจ ระบไวใหขจดอปสรรคและเสรมสรางความสามารถในการแข งขนของประเทศ เพอใหประเทศชาตและประชาชนไดรบประโยชนจากการเขารวมกลมเศรษฐกจตางๆ อยางยงยน โดยมภมคมกนทด

การทคนในชาตขาดสมรรถนะการใชภาษาองกฤษเพอการสอสารไดอยางมประสทธภาพ จดวาเปนปญหาอปสรรคทส าคญประการหนงตอการเสรมสรางความสามารถในการแขงขนของประเทศ

๑.๓ สมรรถนะการสอสาร (communication ) เปนสมรรถนะทถกก าหนดไววาเปนสมรรถนะ ทส าคญและจ าเปนในศตวรรษท ๒๑ ตรงกบยทธศาสตรชาต พ.ศ.๒๕๖๑-๒๕๘๐ ดานการพฒนาและเสรมสรางศกยภาพทรพยากรมนษยทมเปาหมายการพฒนาคนในทกมตและในทกชวงวยใหเปนคนด เกง และมคณภาพ มความพรอมทงกาย ใจ สตปญญา.....มทกษะทจ ำเปนในศตวรรษท ๒๑ มทกษะสอสำรภำษำองกฤษและภำษำท ๓ .....

๑.๔ มาตรฐานการศกษาของชาต ซงมวตถประสงคเพอพฒนาไปสคณลกษณะของคนไทย ๔.๐ กมการก าหนดผลลพธทพงประสงค วาตองมทกษะและสมรรถนะทางภาษา มสมรรถนะภาษาองกฤษ และการสอสารไวตงแตระดบประถมศกษา

หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑ ปจจบน กไดก าหนดไวเปนหนงใน ๕ ของสมรรถนะความสามารถทตองพฒนาใหเกดขนแกเดกไทย (ไดแก ความสามารถในการสอสาร ความสามารถในการคด ความสามารถในการแกปญหา ความสามารถในการใชทกษะชวต ความสามารถใน การใชเทคโนโลย)

75

๑.๕ แนวคดการจดการเรยนการสอนภาษาทสอง ซงเปนแนวคดทเปนทยอมรบในปจจบนวาเปนแนวทางทจะสรางผเรยนใหเกดสมรรถนะการใชภาษาเปาหมาย (Target Language) เพอการสอสารไดอยางมประสทธภาพ คอ แนวคดการสอนภาษาเพอการสอสาร Communicative Language Teaching

๑.๖ ภาษาองกฤษเปนภาษาสากลซงประเทศเจาของภาษาไดจดท ามาตรฐานสมรรถนะภาษาองกฤษอนเปนทยอมรบกนเปนสากล โดยแยกเปนระดบตางๆ ไวเพอใหสถาบนการศกษา หนวยงาน องคกรตางๆ ทงภาครฐและเอกชน ทงในประเทศ และตางประเทศไดใชเปนกรอบอางอง หรอเปนแนวใน การเทยบเคยงระดบความสามารถทางภาษาองกฤษ ตวอยางเชน กรอบอางองความสามารถทางภาษาของสหภาพยโรปหรอ CEFR หรอกรอบอางองภาษาองกฤษของไทย FRELE-TH based on CEFR เปนตน การพฒนาสมรรถนะภาษาองกฤษของเดกไทยและคนไทยจงควรมเปาหมายใหใชเพอการสอสารไดตามมาตรฐานสากลดงกลาว

๒. กระบวนการในการก าหนดสมรรถนะยอย ๒.๑ ศกษาวรรณคดทเกยวกบเรองแนวคดการจดการเรยนการสอนภาษาองกฤษ และ

แนวคดการจดการเรยนการสอนภาษาองกฤษเพอการสอสาร ๒.๒ ศกษาประกาศกระทรวงศกษาธการและแนวปฏบตทประกาศตามนโยบายการปฏรป

การเรยนการสอนภาษาองกฤษทผานมา และศกษามาตรฐานและตวชวดของหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐานพทธศกราช ๒๕๕๑ กลมสาระภาษาองกฤษ

๒.๓ ศกษากรอบอางองทางภาษาของสหภาพยโรปหรอ CEFR (Common European Framework of Reference for Language –CEFR) และกรอบอางองทางภาษาองกฤษของไทยจากกรอบอาง องทางภาษาของสหภาพย โ รป ท เ ร ยกว า FRELE-TH (Framework of Reference for English Language) หรอ FRELE-TH based on CEFR ๒.๔ เขยนค าอธบายสมรรถนะภาษาองกฤษเพอการสอสาร ใหเหนมโนทศนส าคญของสมรรถนะ (ซงไดแนวคดมาจากการศกษาวรรณคดทเกยวของ) เพอสรางความเขาใจ ๒.๕ ก าหนดสมรรถนะยอยอนเปนพฤตกรรมทบงชระดบความสามารถในการใชภาษาองกฤษโดยอางองจากกรอบอางองความสามารถทางภาษาองกฤษของไทย FRELE-TH (Framework of Reference for English Language Education In Thailand )หรอ FRELE-TH based on CEFR โดยระดบชนประถมศกษาปท ๑-๓ ใชสมรรถนะตามกรอบอางอง FRELE-TH ระดบ A๑ และสมรรถนะของผเรยนในระดบการศกษาขนพนฐาน ใชสมรรถนะตามกรอบอางอง FRELE-TH ระดบ B๑ ทงนเพอใหสอดคลองกบนโยบายเดมของกระทรวงศกษาธการทเคยประกาศไปกอนแลว โดยอางองกรอบ CEFR ดงน

ระดบนกเรยน ระดบความสามารถทางภาษาตามกรอบ

CEFR

ระดบความสามารถทางภาษาตามกรอบ

FRELE-TH** ผส าเรจการศกษาระดบชนประถมศกษาปท ๑-๓ - A๑ ผส าเรจการศกษาระดบประถมศกษา (ป.๖) A๑ A๑+ ผส าเรจการศกษาภาคบงคบ (ม.๓) A๒ A๒ / A๒+ ผส าเรจการศกษาขนพนฐาน (ม.๖ / ปวช.) B๑ B๑ / B๑+

* รายละเอยดตามภาคผนวก ** รายละเอยดตามภาคผนวก

76

สรปหลกการพฒนาสมรรถนะภาษาองกฤษเพอการสอสาร (English for Communication) คณะท างานจงไดพฒนาสมรรถนะภาษาองกฤษเพอการสอสาร โดยใชหลกสามประการ คอ

๑. เนนการใชภาษาองกฤษเพอการสอสาร ซงเปนสมรรถนะครอมวชา สามารถพฒนาสมรรถนะไดโดยตรงในกลมสาระการเรยนรภาษาองกฤษ และพฒนาขามกลมสาระฯ

๒. ระดบสมรรถนะไดองตามกรอบอางองความสามารถทางภาษาองกฤษของประเทศไทย หรอ FRELE-TH ทพฒนาจาก CEFR ( FRELE-TH based on the CEFR) เปนแนวทางในการก าหนดระดบสมรรถนะ ดวยเหนวาเปนผลงานวจยของนกวชาการไทยทผานการวเคราะหจากผเชยวชาญ และผเกยวของ แลว และพฒนาองตามกรอบมาตรฐานสากล คอ CEFR มการเขยนทท าใหงายตอการศกษาท าความเขาใจของผใช จงเหนควรสงเสรมใหน าผลงานวจยของไทย FRELE-TH มาใชใหเปนประโยชน อยางไรกตามคณะท างานไดเสนอใหก าหนดเปนทางเลอกไวในค าอธบายของสมรรถนะวา ผใช คร หรอสถานศกษา สามารถเลอกใชกรอบ CEFR หรอ FRELE-TH เปนแนวทางในการพฒนาสมรรถนะภาษาองกฤษเพอการสอสารกได เพราะ FRELE-TH กองจากกรอบทเปนสากล คอ CEFR เหมอนกน คร หรอ สถานศกษาทใช CEFR อยแลว ใน การอางองกไมจ าเปนตองเปลยนหากตองการจะใชกรอบ CEFR ในการอางอง

๓. ระดบสมรรถนะส าหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท ๑-๓ ก าหนดใหมระดบสมรรถนะ ในระดบ A๑ และสมรรถนะส าหรบนกเรยนจบระดบการศกษาขนพนฐาน ก าหนดใหมระดบสมรรถนะ ในระดบ B๑ เพอใหสอดคลองกบนโยบายของกระทรวงศกษาธการทเคยศกษาและประกาศไวเดม

๓. กระบวนการตรวจสอบรายการสมรรถนะ ๓.๑ น าค าอธบายและรายการสมรรถนะใหผเชยวชาญ ๒ กลมตรวจสอบ

กลมแรก คอ ผเชยวชาญดานการเรยนการสอนภาษาองกฤษโดยตรง กลมทสอง คอ ผเชยวชาญพจารณาภาพรวมของสมรรถนะทงหมด รายชอผเชยวชาญเฉพาะทาง และผเชยวชาญพจารณาภาพรวมอยในภาคผนวก ๓.๒ จากการทดลองน าสการปฏบตโดยกลมทดลอง Pilot Project

จากการทดลองน าสมรรถนะใหครกลมทดลอง ไดลองน าไปวเคราะหเชอมโยงกบมาตรฐานตวชวดตามหลกสตรการศกษาขนพนฐานปจจบน เมอการประชมกลมทดลอง Pilot Project วนท ๒๘ มถนายน ถง วนท ๑ กรกฎาคม ๒๕๖๑ ไดรบขอคดเหนวา สมรรถนะภาษาองกฤษเพอการสอสารททดลองใชนมความสอดคลองกบมาตรฐานและตวชวดตามหลกสตรการศกษาขนพนฐานปจจบน และเสนอแนะใหมการปรบปรงการเขยนสมรรถนะใหมความชดเจนขนตอผใช และตอการจดการเรยนการสอนของคร จงมการวงเลบอธบายค าบางค าในสมรรถนะเพอความชดเจนเปนประโยชนตอการจดการเรยนการสอน ชวยใหครวเคราะหไดงายขน

๔. ความคดเหนและขอเสนอแนะจากผเชยวชาญ จากการสมภาษณและสอบถามความคดเหนผเชยวชาญ ดานการจดการเรยนการสอน

ภาษาองกฤษ ในการพฒนาสมรรถนะภาษาองกฤษ ไดประเดนส าคญสรปไดดงน ๑) ปญหาทผานมาคอ เวลาเรยนไมพอ ชวโมงเรยนตามหลกสตรทผานมานอยมาก เพงมา

ปรบปรงเพมชวโมงเรยนภาษาองกฤษใหมากขน ๒) ครทสอนไมไดจบการสอนภาษาองกฤษมาโดยตรง ไมไดเชยวชาญการสอนภาษาองกฤษ

หรอเปนครสอนวชาอน

77

๓) การสอนภาษาองกฤษยงเปนแบบแยกสวน ควรเนนภาษาแบบองครวม (Whole Language) หรอ Integration of the four skills และภาษาองกฤษตองบรณาการ (Integrate) กบทกเรอง ในวชาอนๆ ถาเรยนภาษาองกฤษแยกออกมา เดกจะไมเหนประโยชน

๔) ครอานใหเดกฟง ท าใหเดกสะกดค าไมเปน ๕) ชวโมงเรยนควรเปนชวโมงเรยนทสนก ใหเดกรกภาษา (Love of Language) ๖) การวดผลตองวดทการสอสาร (Communication) ดวย ตองมสอบการฟงและการพด

(Listening & Speaking) ๗) การเรยนภาษาไทยถามการบรณาการภาษาองกฤษ เดกกจะสามารถถายโอนจากภาษาแม

เปนภาษาอนไดดวย ๘) สถาบนคณวฒ วชาชพ แห งประเทศไทย Thailand Professional Qualification

Institute : TPQI ไดใหการสนบสนนนกวชาการ จากสถาบนภาษาจฬาลงกรณมหาวทยาลย และสถาบนภาษามหาวทยาลยธรรมศาสตร ไดท าวจยพฒนามาตรฐานสมรรถนะภาษาองกฤษของไทย จากกรอบอางอง ทางภาษาของสหภาพยโรป หรอ CEFR (Common European Framework of Reference for Language –CEFR เปนของไทยเรยกวา FRELE-TH (Framework of Reference for English Language ) หรอ FRELE-TH based on CEFR และไดท าไวครบทง ๑๐ ระดบ ตาม CEFR จาก A๑ A๑+ A๒ A๒+ B๑ B๑+ B๒ B๒+ C๑ C๒ และไดรบการพฒนาปรบปรงโดยคณะกรรมการขบเคลอนทประกอบดวยผเชยวชาญในสาขาภาษาศาสตรประยกต และดานการเรยนการสอนภาษาองกฤษ และมการประชมวเคราะหจากหนวยงาน ดานการศกษาและผมสวนไดสวนเสยแลว จงเหนวานาจะผลกดนและน ามาใชในการพฒนาสมรรถนะการใชภาษาองกฤษของไทย

๙) เหนดวยกบการบรรจเรองการมกลยทธหรอกลวธในการสอสารเพอใหไดความเขาใจทชดเจน

๕. สรปการปรบปรงสมรรถนะ ๕ .๑ มการปรบปรงค าวา “สมรรถนะหลก” เปน “ค าอธบายสมรรถนะ” และค าวา

“สมรรถนะยอย” เปน “สมรรถนะ” ๕.๒ มการปรบปรง ค าอธบายสมรรถนะโดยแสดงใหเหนวาผเรยนตองมความสามารถ

ในการใชภาษาถงระดบความสามารถทางภาษาตามกรอบอางองอนเปนทยอมรบ ๕.๓ ไดอางองน าค าอธบายสมรรถนะในระดบ B๑ ของ FRELE-TH มาใชอธบาย ระดบ

สมรรถนะของผเรยนระดบการศกษาขนพนฐาน และ ไดอางองน าค าอธบายสมรรถนะในระดบ A๑ มาใชอธบายระดบสมรรถนะของผเรยน ระดบชนประถมศกษาปท ๑-๓

๕.๔ เขยนรายละเอยดของสมรรถนะใหตรงทกค าทเขยนไวตามกรอบอางอง FRELE-TH แตเพอใหมความชดเจนขนตอผใช และตอการจดการเรยนการสอนของคร จงมการวงเลบอธบายค าบางค า ในสมรรถนะยอยเพอความชดเจนเปนประโยชนตอการจดการเรยนการสอน ชวยใหครวเคราะหไดงายขน ตวอยางเชน ร (ฟงหรออำนรควำมหมำย) ค าศพททพบบอยๆ และส านวนพนฐานเกยวกบตนเอง ครอบครว และสงตางๆ รอบตว มค าศพทจ ากด (สำมำรถจดจ ำและใชค ำศพทไดถกตอง) ซงสวนใหญเปนค าโดดๆ ระดบพนฐานและใชวลสนๆ เกยวกบสถานการณในชวตประจ าวนทพบไดทวไป

78

๖. สรปรายการสมรรถนะหลกและสมรรถนะยอยดานภาษาองกฤษเพอการสอสาร ของผเรยนระดบการศกษาขนพนฐานและผเรยนระดบประถมศกษาตอนตน (ป ๑-๓) ทไดจากกระบวนการดงกลาวขางตน น าเสนอไวในกรอบสมรรถนะหลกของผเรยนระดบการศกษาขนพนฐานในเอกสารคมอคร“การน ากรอบสมรรถนะหลกของผเรยนระดบชนประถมศกษาปท ๑-๓ ไปใชในการพฒนาผเรยน”

ตอนท ๒ วรรณคดทเกยวของกบสมรรถนะภาษาองกฤษเพอการสอสาร 1. ความส าคญ

สงคมปจจบนมความหลากหลายทางเชอชาตภาษา และมความกาวหนาทางเทคโนโลยสารสนเทศ และการสอสารมากขน ความจ าเปนในการใชภาษาองกฤษซงเปนภาษาสากลเพอการตดตอสอสารในยคปจจบนจงมมากขน ทงเพอการสอสารในชวตประจ าวน ทงในการท างาน การท าธรกจ การประกอบอาชพ การศกษาหาความร และเพอการรบขอมล ขาวสารตลอดจนความบนเทงตางๆ

การเรยนรภาษาตางประเทศและสามารถสอสารไดยงชวยใหเกดความสมพนธทดตอกน เกด การแลกเปลยนเรยนรทางวฒนธรรมกอใหเกดความเขาใจในความแตกตางทางวฒนธรรม ชวยใหอยรวมกนไดอยางสนตบนความหลากหลายทางภาษาและวฒนธรรม

๒. ความหมาย ความหมายของสมรรถนะภาษาองกฤษเพอการสอสาร (English for Communication)

สมรรถนะภาษาองกฤษเพอการสอสาร คอความสามารถในการน าความรทางภาษา ทกษะ และเจตคตตลอดจนคณลกษณะทจ าเปนมาใช ในการสอสาร ฟง พด อาน เขยน ทงการรบสาร และการสงสาร การมปฏสมพนธ มกลยทธในการตดตอสอสาร สามารถสอสารไดถกตอง คลองแคลว เหมาะสมกบบรบท ทางสงคมและวฒนธรรม มเจตคตทดตอการเรยนรและการใชภาษาองกฤษ สามารถสอสารแลกเปลยนและถายทอดความคด ประสบการณ และวฒนธรรมไทยไปยงสงคมโลกไดอยางสรางสรรค มนใจ

๓. กรอบแนวคดทเกยวกบสมรรถนะภาษาองกฤษเพอการสอสาร กรอบแนวคดเกยวกบสมรรถนะภาษาองกฤษเพอการสอสาร จะมใน ๒ สวนคอ

๓.๑ กรอบอางองความสามารถทางภาษาองกฤษอนเปนสากล ซงเปนสวนเปาหมาย หรอมาตรฐานทตองการใหผเรยนบรรลถง

๓.๒ แนวคดการจดการเรยนการสอนเพอพฒนาสมรรถนะภาษาองกฤษ อนเปนสวนทเปนวธการพฒนาใหเกดสมรรถนะตามเปาหมาย

๓.๑ กรอบอางองความสามารถทางภาษาองกฤษอนเปนสากล ๑) The Common European Framework of Reference for Languages (CEFR)

กระทรวงศกษาธการ เคยมประกาศ เรอง นโยบายการปฏรปการเรยนการสอนภาษาองกฤษ จากนโยบายดงกลาวพบวา กระทรวงศกษาธการ มแนวคดทจะพฒนาใหการจดการเรยนการสอนภาษาองกฤษเนนเพอ การสอสารอยแลว ตามประกาศกระทรวงศกษาธการ เรองนโยบายการปฏรปการเรยนการสอนภาษาองกฤษ ประกาศ ณ วนท ๑๔ มกราคม ๒๕๕๗

โดยมนโยบายใหใชกรอบมาตรฐานความสามารถทางภาษาองกฤษของสภายโรป The Common European Framework of Reference for Languages (CEFR) เปนกรอบความคดหล ก ใน

79

การจดการเรยนการสอน การทดสอบ การวดผล การพฒนาคร รวมถงการก าหนดเปาหมายการเรยนร ปรบจดเนนการเรยนการสอนภาษาองกฤษโดยเนนการสอสาร (Communicative Language Teaching :CLT) โดยปรบการเรยนการสอนจากการเนนไวยากรณมาเปนเนนการสอสารทเรมจากการฟง ตามดวยการพด การอาน และการเขยนตามล าดบ สงเสรมใหมการเรยนการสอนภาษาองกฤษทมมาตรฐานตามกรอบมาตรฐาน CEFR ดวยหลกสตร แบบเรยน สอการเรยนการสอน แตดวยวธการทแตกตางกนได ทงน ตามความพรอมของแตละสถานศกษาและแสดงถงความถนดและความสนใจของผเรยน มมาตรการสงเสรมการยกระดบความสามารถในการใชภาษาองกฤษอกหลายมาตรการ (รำยละเอยดตำมเอกสำรแนบ : ประกำศกระทรวงศกษำธกำร เรอง นโยบำยกำรปฏรปกำรเรยนกำรสอนภำษำองกฤษ)

รวมถงการยกระดบความสามารถในการจดการเรยนการสอนของครใหสอดคลองกบวธการเรยนรท เนนการสอสาร (CLT) และเปนไปตามกรอบ CEFR โดยจดใหมการประเมนความร พนฐานภาษาองกฤษส าหรบครเพอใหมการฝกอบรมคร ตลอดจนพฒนาระบบตดตาม แกปญหา และชวยเหลอคร และสงเสรมใหมการใชสอเทคโนโลยสารสนเทศเพอการศกษา เปนเครองมอส าคญในการชวยพฒนาความสามารถทางภาษาของครและผเรยน ทงการสงเสรมใหมการผลต การสรรหา e-content, Learning Applications รวมถงแบบฝกและแบบทดสอบทไดมาตรฐานและมคณภาพส าหรบการเรยนร รวมทงสงเสรมใหมชองทางการเรยนรผานโลกดจทล

มการก าหนดแนวปฏบตตามนโยบายขางตนโดยก าหนดใหใชกรอบอางองทางภาษา ของสหภาพยโรป The Common European Framework of Reference for Languages (CEFR) ไวดวยคอ ใหใชระดบความสามารถ ๖ ระดบ ของ CEFR เปนเปาหมายการพฒนาผเรยนในแตละระดบ ใชพฒนาหลกสตรการเรยนการสอนโดยน ามาก าหนดเปนเปาหมายของหลกสตร ใชในการจดการเรยนการสอน โดยจดกระบวนการเรยนรเพอใหผเรยนสามารถแสดงออก ซงทกษะทางภาษาและองคความรตามทระบไวในแตละระดบใชเทยบเคยง เปนเกณฑในการทดสอบ และการวดผล รวมทงใชในการพฒนาคร และประเมนความสามารถในการใชภาษาองกฤษของครกอนการพฒนาดวย โดยก าหนดความสามารถทางภาษาของผเรยนในแตละระดบไวดงน

๒) มาตรฐานการใชภาษาองกฤษของไทย FRELE-TH based on the CEFR ในความพยายามทจะสงเสรมใหคนไทยมความสามารถในการใชภาษาองกฤษไดอยางมประสทธภาพ สถาบนคณวฒวชาชพ แหงประเทศไทย Thailand Professional Qualification Institute : TPQI ไดใหการสนบสนนนกวชาการ จากสถาบนภาษาจฬาลงกรณมหาวทยาลย และสถาบนภาษามหาวทยาลยธรรมศาสตร ไดรวมกนท าวจยพฒนากรอบอางองทางภาษาองกฤษของไทย จากกรอบอางองทางภาษาของสหภาพยโรป หรอ CEFR (Common European Framework of Reference for Language – CEFR เป นของไทยเร ยกว า FRELE-TH (Framework of Reference for English Language ) หรอ FRELE-TH based on CEFR และไดท าไวครบ

ระดบนกเรยน ระดบความสามารถทางภาษาตามกรอบ CEFR

ผส าเรจการศกษาระดบประถมศกษา (ป.๖) A๑ ผส าเรจการศกษาภาคบงคบ (ม.๓) A๒

ผส าเรจการศกษาขนพนฐาน (ม.๖/ ปวช.) B๑ นกศกษาทจบการศกษาระดบปรญญาตร B๒

80

ทง ๑๐ ระดบ ตาม CEFR ทปรบปรงใหม เปน ๑๐ ระดบ จาก A๑ A๑+ A๒ A๒+ B๑ B๑+ B๒ B๒+ C๑ C๒ และผลงานดงกลาวไดรบการพฒนาปรบปรงโดยคณะกรรมการขบเคลอนทประกอบดวยผเชยวชาญในสาขาภาษาศาสตรประยกต และดานการเรยนการสอนภาษาองกฤษ และมการประชมพเคราะหจากหนวยงานดานการศกษาและผมสวนไดสวนเสยแลวเปรยบเทยบระดบสมรรถนะ ของ FRELE-TH กบกรอบอางอง CEFR ไดดงน

FRELE-TH* CEFR Proficiency

Level (with plus level) CEFR

Proficiency Level Standard Level

A๑ A๑ A๑

Basic user

A๑+ A๑+ A๒ A๒

A๒ A๒+ A๒+ B๑ B๑

B๑ Independent

user B๑+ B๑+ B๒ B๒

B๒ B๒+ B๒+ C๑ C๑ C๑

Proficient user C๒ C๒ C๒

*รายละเอยดตวชวด (สมรรถนะยอย) ในแตละระดบตามกรอบอางอง FRELE-TH และ CEFR ตามภาคผนวก

๓.๒ แนวคดการพฒนาสมรรถนะภาษาองกฤษ ววฒนาการของแนวคดการสอนภาษาองกฤษ โดยสงเขป สรปจากบทเรยนออนไลน TESOL Certification Program (Teaching of English to Speakers of Other

Languages) TESOL Foundation Material & Methodologies is credited to Dr. Siavash Vali TESOL Canadahttps://learn.canvas.net/courses/๑๖๔๖/assignments/syllabus

The Grammar Translation Method แนวคด The Grammar Translation Method หรอเรยกวา Classical Method การสอน

ภาษาตางประเทศ เรมขนในศตวรรษท ๑๘ โดยใชวธการทเรยกวา Classical Method เนนกฎเกณฑของภาษาเนนจดจ าค าศพท การล าดบค าในประโยค ค าเชอม การแปลความ การเขยน การท าแบบฝกหด สถาบนการศกษาในศตวรรษท ๑๘ จะใชแนวคดน ในการสอนภาษาตางประเทศ ซงในยคนไมเนนการสอนพด สนทนา แตเนนเรยนแบบวชาการ และเรยนเพอสามารถอานไดเปนหลก ในศตวรรษท ๑๙ วธการแบบ Classical Method มารจกกนในชอ Grammar Translation Method ตางจาก Classical Method เดมเลกนอย คอ เนนการเรยน Grammar เพอการแปลจากภาษา ทสองเปนภาษาแม The Grammar Translation Method จงเปนวธการทขดแยงกบความพยายามทจะปฏรปการสอนภาษาองกฤษในทกวนน ลกษณะของการสอนแบบน คอ

- หองเรยนมการสอนการสอสารกนดวยภาษาแม มการใชภาษาองกฤษทเรยนเพยงเลกนอย - การสอนค าศพทอยในรปแบบทสอนแยกตางหาก

81

- การอธบายกฎเกณฑ Grammar คอนขางละเอยด - Grammar เนนการรวมค าเขาดวยกน การสอนเนนรปแบบของภาษา และการใชค า - เนนการอานเรองคลาสสค ยากๆ ตงแตเรมเรยนแรกๆ - ใหความใสใจนอยกบเนอหาของบทเรยน หนงสอเนนแบบฝกหดในการวเคราะห

หลกภาษา และมกเปนแบบฝกหดทเนนการแปลประโยคจากภาษาทเรยนเปนภาษาแม - ใหความใสใจนอยกบการเรยนรวธการออกเสยง

แนวการศกษานคอนขางแขงแกรง แตไมชวยเบกทางใหผเรยนมความสามารถในการสอสาร Richards and Rodgers ผแตงหนงสอ Approaches and Methods in Language teaching ไดเขยนไววา วธการดงกลาวไดท าใหผเรยนรสกขมขน วาการเรยนรภาษาหมายถงการทตองจดจ ากฎเกณฑทางภาษาทมมากมายนบไมถวน และตองใชความพยายามทจะแปลมนออกมาใหเปนรอยแกวทด แตท Grammar Translation มการใชกนมากกเพราะเปนเรองงายทครไมตองมทกษะเฉพาะทางอะไรมาก การทดสอบกท าไดงาย เนนกฎเกณฑทางภาษาและการแปล และงายตอการตรวจขอสอบของคร ขอสอบมาตรฐานของหลายๆท จงไมพยายามทจะเปลยนไปสการวดความสามารถในการสอสาร นกเรยนจงไมมแรงจงใจทจะกาวขาม การเรยนรแคหลกภาษา การแปลและการท าแบบฝกหดและเปนการเรยนทประสบความส าเรจในการชวยใหผเรยนมความรในการอาน

The Direct Method เปนแนววธธรรมชาตเหมอนเดกเรยนภาษาแม หลกการพนฐานของวธน คอ การเรยน

ภาษาทสองควรเหมอนกบการเรยนรภาษาแม มการฝกพดสนทนา ไมมการใชภาษาทนท การแปลระหวางภาษาทสองกบภาษาแม ไมมการวเคราะหกฎเกณฑทางภาษา Richards and Rodgers ไดสรปหลกเกณฑของวธ The Direct Method นวา

- การสอนในหองเรยนใชภาษาองกฤษหรอภาษาทเรยนเปนหลก - มการสอนค าศพทและประโยคทกวน - มการฝกพดถามตอบ แลกเปลยนระหวางครกบนกเรยนในกลมเลกๆ - Grammar หรอหลกภาษา จะสอนแบบ inductive - ประเดนการสอนใหมๆ ถกสอนผานการท าใหด (Modeling ) และการฝก - ค าศพททเปนรปธรรมจะสอนผานการแสดงใหเหนดวยวสด อปกรณจรงหรอรปภาพเพอ

เชอมโยงความคดไปสค าศพททเปนนามธรรม - มการสอนอานและสอนการฟงเพอความเขาใจ

วธการแบบ The Direct Method เปนทนยมอยจนกระทงสนสดศตวรรษท ๑๙ และเขาสศตวรรษท ๒๐ และวธนเปนวธทนยมกนมากในโรงเรยนเอกชน ซงมการจงใจผเรยนคอนขางมาก และมกใชครตางประเทศเจาของภาษาเปนผสอน

ผมชอเสยงทยดแบบนทเปนทรจกกนดคอ Charles Berlitz ซงไมยอมใชชอวธ Direct Method แตใชชอวา the Berlitz Method ในการสอนของเขา Berlitz Method for teaching Modem Languages Berlitz อธบายวา ของเขาเปนกระบวนการทางธรรมชาตทเดกเรยนรภาษาแม วธการแปลยกเลก เพราะท าใหมแตการอธบายเปนภาษาแม ท าใหการพดในภาษาตางประเทศระหวางทสอนมนอย

82

ผเรยนทเนนการแปลจะเขาไมถงจตวญญาณของภาษา และจะไมเคยชนกบการคดเปนภาษาองกฤษ ในทางกลบกนผเรยนจะมแนวโนมทจะพดอยบนพนฐานของภาษาแม และไมสามารถใชภาษาไดอยางถกตอง การแปลค าตอค าจากภาษาหนงไปอกภาษาหนงจะไมมทางสมบรณเพราะค าของแตละภาษากจะมความหมายเฉพาะไมเหมอนกบค าในภาษาอนอยางแทจรง

เกอบทกวธการสอนจะประสบผลส าเรจยงขนกบผเรยนหรอลกคา ทจะยอมจายคาเรยนสง เพอใหไดเรยนเปนกลมยอย หรอตวตอตว และเรยนหลกสตรเขมขนดวย ดงนน วธการแบบ The Direct Method จงไมคอยประสบผลส าเรจในการศกษาภาครฐ เพราะมขอจ ากดดานงบประมาณ ขนาดของหองเรยน เวลา และพนฐานความรของคร ท าใหวธการสอนดงกลาวยากทจะน ามาใช ยงกวานน The Direct Method ยงถกวจารณวา ออนพนฐานทางทฤษฎดวย การประสบความส าเรจปจจยส าคญขนอยกบทกษะ และบคลกภาพของครผสอนมากวา Methodology วธการสอนโดยตวของมนเอง

ดงนน พอชวงแรกของศตวรรษท ๒๐ การใชวธสอนแบบ the Direct Method จงแผวลง ทงในยโรปและสหรฐอเมรกา หลกสตรการเรยนภาษากลบมาเนนท Grammar Translation Method หรอ Reading Approach อกครง เนนทกษะการอานภาษาตางประเทศ แตพอกลางศตวรรษท ๒๐ วธการแบบ Direct Method กถกน ามาปรบปรงใหมกลายเปนการปฏรปการเรยนการสอนทเหนไดชดทสดในยคใหม เปนวธทเรยกวา the Audiolingual Method

The Audiolingual Method วธการนเกดขนในชวงสงครามโลกครงทสอง สหรฐอเมรกาโดยทางทหารมความจ าเปน

ตองการใหทหารสอสารไดกบทงฝายพนธมตรและศตร องคก รทางทหารจงจดหลกสตรการเรยนภาษาตางประเทศแบบพเศษ และเขมขนขน เพอเนนทกษะการพดเปนหลก แนวการสอนนจงรจกในชอ the Army Method ลกษณะการสอนเนนฝกพด และออกเสยง (oral activity – pronunciation) และ ฝกพดเปนประโยค ฝกสนทนา การสอนแบบ the Army Method ไดปลกกระแสใหกบสถาบนทางการศกษาตางๆ ทเคยใชแนว the Grammar and Translation หรอ Direct Method ตางกปรบตวหนมาใชแนว the Army Method หรอรจกกนในทศวรรษ ๑๙๕๐ วา the Audiolingual Method ซงมลกษณะดงน

- เนอหาการสอนไดถกน าเสนอในรปบทสนทนา (dialog form) - มการใชวธเลยนแบบพฤตกรรมและค าพด (mimicry) การจดจ ากลมค า วลตางๆ

และเรยนคอนขางมาก (over learning ) - โครงสรางภาษาสอนจากการวเคราะหเนอหาบทสนทนาทเรยนในครงนนๆ - ฝกการใชรปแบบโครงสรางภาษาโดยใชการ drill ฝกซ าๆ - การอธบายกฎเกณฑหลกภาษามนอย และสอนโดยใชวธอปนยเปนหลก - การอธบายใชการยกตวอยางเปรยบเทยบใหดมากกวาการอธบายใหเหตผล - ใชเครองมอคอเทป หองแลป และโสตทศนปกรณมาชวยในการเรยนคอนขางมาก - ใหความส าคญกบการออกเสยงใหถกตอง (pronunciation) - ครถกหามใชภาษาแมในการสอน - การสะทอน feedback ทด คอการเสรมแรงในทนท - มการสงเสรมใหผเรยนพด ใชภาษาโดยไมตองกลวผด

83

- เนอหาทเรยนคอนขางหลากหลายอะไรกได ไมใหความส าคญมากนก วธการ ALM นไดรบความนยมแพรหลายมาจนถงทกวนน และถกน ามาปรบเปนวธการทใชอยในปจจบน

Notional – Functional –Syllabuses Approach แนวคด Notional–Functional–Syllabuses เรมในอเมรกาในทศวรรษท ๑๙๗๐ ลกษณะ

ของ NFS คอ การแบงใหเหนถงหลกสตรการเรยนภาษาทเนน functions กบหลกสตรทเนนโครงสรางภาษา (structure)

Notions คอ แนวคดนามธรรม เชน พนท เวลา จ านวน คณภาพ สภาพแวดลอม สถานการณ ขอมลสวนบคคล การเดนทาง สขภาพ สวสดการ การศกษา บรการ เวลาวาง เปนตน

สวนค าวา Functional ในสวนของ NFS หมายถง ภาษาทใชในสถานการณนนๆ เชน การแสดงตน การปฏเสธ การขออนญาต การขอโทษ NFS ไดกอใหเกดการพฒนาหนงสอ สอการเรยน การสอนเพอการสอสารในสถานการณตางๆ ในหวขอตางๆ เชน

Introductions, Greetings, Goodbyes Invitations, Apologies, Condolences Gratitude, Compliments, Congratulations Requests, Commands, Warnings, Directions Offers, Seeking Permission Advice, Intentions Pleasure, Displeasure Expressing Your Opinion Asking People to Repeat Themselves Interrupting Someone Changing the Topic of Conversation

อยางไรกตามตองตระหนกวา NFS ไมไดพฒนาสมรรถนะในการสอสารทจ าเปน ในผเรยน แตกเปนกาวส าคญทน าไปสยคตอไป คอ การสอนภาษาเพอการสอสาร

Communicative Language Teaching (CLT) Communicative Language Teaching (CLT) เปนวธสอน (Approach) ทไดการยอมรบ

ในปจจบน เปน Approach ทนอกจากจะเนนการพดเพอการสอสาร และหลกภาษาเพอการสอสารแลว ยงค านงถงลกษณะทางสงคม และวฒนธรรมของภาษาดวย เนนการสอสารในชวตจรง ( real-life) ในหองเรยนดวย ครทใช CLT จะพยายามทจะชวยใหผเรยนพฒนาการใชภาษาใหไดอยางถกตองและคลองแคลว ครจะฝกใหนกเรยนปฏบตเพอสามารถน าไปใชนอกหองเรยน ครจะใหความส าคญกบการท าอยางไรทจะชวยใหผเรยนสามารถเรยนรดวยตนเองไดตลอดชวต จงไมเพยงแตใหท างาน หรอท ากจกรรมใหจบภายในหองเรยนเทานน ครจะมองผเรยนเหมอนหนสวนทเรยนรไปดวยกน และการปฏบตในหองเรยนจะดงแรงจงใจภายในของผเรยนออกมาเพอใหนกเรยนสามารถพฒนาไดเตมตามศกยภาพ

84

David Nunan ไดเสนอ ๕ ลกษณะส าคญของ CLT ไวในหนงสอ Language Teaching Methodology : A textbook for Teacher ไวดงน

๑. เนนการเรยนรเพอการสอสาร ผานการมปฏสมพนธกบผ อนดวยภาษาเปาหมาย (ภาษาอนทก าลงเรยนร)

๒. น าเนอหาในบรบทชวตจรงมาใชในสถานการณการเรยนร ๓. สรางโอกาสใหผเรยนไดเรยนรทงภาษาและกระบวนการเรยนร ๔. ประสบการณสวนตวของผเรยนถอวาเปนสงส าคญตอการเรยนรในหองเรยน ๕. มการเชอมโยงการเรยนรภาษาในหองเรยนกบภาษาทใชจรงนอกหองเรยนในสงคม

ELI McDonough and Shaw เสนอแนวคดการน า Communicative Approach ไปใชดงน - แนวคดของการสอสาร เนนการน าความรดานภาษา (Grammar) ทเปนทยอมรบมาใช

เปนเครองมอในการสอสารได - รปแบบของภาษา กบหนาทของภาษาทคอนขางยงยากในยคกอนมแนวโนมทจะท าให

งายขน เชน Interrogatives ใช asking questions, Imperatives ใช giving commands, Conditional ใช making hypothetical statements

- รปแบบและหนาทของภาษาตองเปนภาษาทใชในชวตจรง real-world language ดงนน มตในการสอสารจงตองค านงถง เรอง Topics เชน เรองสขภาพ การคมนาคม การใชเวลาวางเปนตน

- บรบทหรอสถานการณทก าลงสอสาร เชน การสนทนาสวนบคคล การอภปราย ทางธรกจ การเดนทาง

- บทบาทของบคคลทเกยวของ เชน เปนคนแปลกหนา เปนเพอน เปนเจานาย ลกนอง เปนลกคา เปนตน

การใชภาษาไดเหมาะสม คอ การใชภาษาไดถกตองกบบรบทเหลานดวย ขอผดพลาด ในการใชภาษาไมใหความส าคญมากนก มองวาเปนเพยงความไมถกตองของหลกภาษาหรอการเลอกใชค า ไมถกตอง และการผดพลาดแบบนอาจเกดขนไดในทกระดบ และวธการทเนนการสอสาร CLT จะเกยวของกบทกษะทง ๔ ทกษะ ไมไดเนนเฉพาะทกษะการพดเทานน จากการวเคราะหทกษะ จะมทงการสงสาร และ รบสาร ดงนนสวนส าคญทตองม คอ วธการรบสาร และสงสารทด และมความเขาใจในเนอหาขอมลในสารทรบหรอสงนน

แนวคดของการสอสาร น าเราใหกาวขามระดบของประโยค ทฤษฎการสอสารจะมองภาพรวม ของการสนทนา หรอทงยอหนา หรอเนอหาทงหมด

การสอสารทดดทงในแงความรมรวยของภาษาทใช พฤตกรรมการแสดงออก (ภาษาทาทาง) และรปแบบของการมปฏสมพนธ ทใชในการสอสารในชวตจรงดวย

Finocchiaro and Brunt ไดน าเสนอลกษณะของ CLT ในเอกสารชอ The Functional-Notional Approach : From Theory to Practice in a comparison of Audio-lingual methodology with the Communicative Approach ดงน

85

Audio-Lingual Method Communicative language Teaching ใหความส าคญกบโครงสรางและรปแบบของภาษามากกวาความหมาย

ใหความส าคญกบความหมายมาก

เรองอนๆ ทเกยวของกบภาษาไมจ าเปน การค านงถงบรบททใชภาษาเปนเรองจ าเปน การเรยนรภาษาคอ การเรยนร โครงสรางภาษา เสยง และค า

การเรยนรภาษาคอการเรยนรทจะสอสาร

การ Drill ฝกบอยๆ เปนเทคนคทใชเปนส าคญ การ Drill มใชบางแตไมใชสงส าคญ การออกเสยงตองเหมอนเจาของภาษา การออกเสยงเนนเพอความเขาใจเปนหลก หลกเลยงการอธบายหลกภาษา เครองมออะไรก ไดทชวยใหผ เรยนสอสารได

เหมาะสมกบอายและความสนใจ หามผเรยนใชภาษาแมในหองเรยน ใชภาษาแมในกรณทเหมาะสมได การแปลถกหามในระดบเรมเรยน การแปลใชไดถาเปนประโยชนกบผเรยน การอานและการเขยนเอาไวกอน การพดตองมากอน การอานและการเขยนเรมได เลยหากผ เ ร ยน

ตองการ ภาษาคอนสย ดงนนความผดพลาดไมควรม ตองปองกน ภาษาคอการสรางขนโดยผเรยน ผานการลองผดลองถก ใชภาษาไดถกตองอยางเปนภาษาทางการเปนเปาหมาย ใชภาษาไดคลองและเปนภาษาทยอมรบทวไปเปนเปาหมาย

แนวโนมมงไปสการสอนภาษาเพอการสอสาร Jack C Richards ไ ด เ ข ย นบทคว าม เ ร อ ง Current Trends in Communicative

Language Teaching สรปเปนแนวคดหลกในการสอนภาษาองกฤษเพอการสอสารได ๑๐ ประการ คอ Ten core assumptions of current communicative language teaching*

๑. Interaction : การเรยนรภาษาทสองจะเกดขนไดงายถาผเรยนไดปฏสมพนธหรอส อสารในภาษานนอยางมความหมาย

๒. Effective Tasks : กจกรรมทางภาษาหรอแบบฝกทมคณภาพในชนเรยนจะท าใหผเรยน มโอกาสทจะสอความหมายในภาษา เพมพนแหลงการเรยนรภาษา สงเกตการใชภาษาและมสวนในการรวมสอสาร

๓. Meaningful Communication : การสอสารจะมความหมายกตอเมอผเรยนสอสารเรองเกยวของกบตน นาสนใจและนามสวนรวม

๔. Integration of Skills : การสอสารเปนกระบวนการเนนภาพรวม (holistic process) ทตองใชทงทกษะทางภาษาและหลายรปแบบ ทงฟง พด อาน เขยน

๕. Language Discovery/Analysis/Reflection: การเรยนภาษาเกดจากการท ากจกรรมการเรยนรแบบอปนย (inductive learning) คอผานกระบวนการคนพบกฎและรปแบบของภาษาดวยตนเองจากกจกรรมการเรยนร ทงนโดยมการวเคราะหภาษาและสะทอนคดสงทไดเรยนรจากกจกรรม

๖. Accuracy & Fluency : การเรยนภาษาเปนการเรยนรทคอยเปนคอยไปทผเรยนเรยนรจากการใชภาษาและจากการลองผดลองถกในภาษาและถงแมความผดพลาดในการใชภาษาจะเปนเรองธรรมดาทเกดขนในการเรยนร แตจดหมายปลายทางของการเรยนภาษาคอ การมความสามารถในการใชภาษาอยางถกตองและเหมาะสม

86

๗. Individuality : ผเรยนแตละคนมหนทางพฒนาภาษาของตนเองและมอตราการพฒนาทไมเทากนและมความตองการและแรงจงใจในการเรยนภาษาทตางกน

๘. Learning and Communication Strategies : การเรยนภาษาทมประสทธภาพขนอยกบกลยทธในการเรยนและมกลยทธในการสอสารทมประสทธภาพดวย

๙. Teacher as a facilitator : บทบาทของผสอนในหองเรยนคอ ผชวยสรางบรรยากาศ การเรยนรสรางโอกาสใหผเรยนไดฝกและใชภาษาและใหผลสะทอนกลบในการใชภาษาและการเรยนภาษาของผเรยน

๑๐. Collaboration & Sharing atmosphere : หองเรยนเปรยบเสมอนชมชนทผ เรยนสามารถเรยนรรวมกนเปนทม และแบงปนการเรยนรซงกนและกน

หลกคด ๑๒ ประการในการเรยนการสอนภาษาทสอง (Douglas Brown,๑๙๙๔)

๑. Automaticity การเรยนภาษาทสองทมประสทธภาพ คอ ความสามารถพฒนาความเขาใจรปแบบของภาษาและสามารถน ามาใชไดอยางคอยเปนคอยไปจนเปนอตโนมต

๒. Meaningful Learning การเรยนรอยางมความหมาย จะน าไปสความจ าไดในระยะยาวมากกวาการเรยนรแบบใหทองจ า

๓.The Anticipation of Reward คนเราจะท าพฤตกรรมหรอเรยนรไดด ขนอยกบรางวลและแรงจงใจทไดรบเปนรปธรรม หรอนามธรรม ระยะสน หรอ ระยะยาว การเรยนรภาษาเปนความส าเรจ ทตองใชเวลาระยะยาว ดงนน จงควรสรางใหเกดแรงจงใจภายใน (intrinsic motive) ระยะยาว แตกตองไมละเลยแรงจงใจระยะสน ครสอนภาษาจงมหนาทส าคญในการสรางแรงจงใจในการเรยนรใหแกผเรยน โดยการสรางบรรยากาศการเรยนรในชนเรยนใหสนก และนาสนใจ

๔. Intrinsic Motivation คนเราจะท าหรอมพฤตกรรม มาจากแรงจงใจทงภายนอก และแรงจงใจภายใน และแรงจงใจทมก าลงมากกวาคอ แรงจงใจภายใน การใหรางวลเปนแรงจ งใจภายนอกเปนสงทดแตการสรางใหผเรยนเกดแรงจงใจภายในทจะเรยนดวยตนเองเปนสงทดกวา เพราะจะท าใหเกดพฤตกรรมทตอเนอง ผเรยนมความมงมนฝกฝนเรยนรอยางสม าเสมอ

๕. Strategic Investment การประสบความส าเรจในการเรยนภาษาทสอง เปนผลของการทมเทของผเรยน ทงดานเวลา ความอดทน ความตงใจ ทจะท าความเขาใจและสอสารดวยภาษานนใหได

๖. Language Ego ขณะทผ เรยน เรยนรภาษาทสอง ผ เรยนกจะมการพฒนาวธคด ความรสก และทาทาง เปนอตลกษณทสอง second identity ขนมาดวย

๗. Self –Confidence การชวยใหผเรยนรสกประสบความส าเรจในงาน จะเปนปจจยทชวยสรางความเชอมนใหกบผเรยนวา เขาสามารถเรยนรได เกด Self-esteem ซงเปนสงทตองการใหเกดขน แกผเรยน

๘. Risk Taking ผเรยนทประสบความส าเรจในการเรยนภาษา ควรมลกษณะ กลาทจะใชภาษา ลองผดลองถก มความพยายามทจะพด เขยน และแปลความหมาย

๙. The Language – Culture Connection การสอนภาษากคอการสอนระบบวฒนธรรม คานยม วธการคด ความรสก และพฤตกรรมของเจาของภาษานนๆ ดวย

87

๑๐.The Native language effect ภาษาแมของผเรยนจะมอทธพลเชอมโยงตอการเรยนภาษาทสอง ทงในแงบวกและลบตอการพด เขยน สอสาร และการท าความเขาใจภาษาใหม เพราะผเรยนมกจะอาศยการเทยบเคยงกบภาษาแม

๑๑. Interlanguage ความส าเรจในการเรยนภาษาจะพฒนาไดมาก ถาไดรบการ Feedback จากผอนหรอคร และสงส าคญคอสามารถชวยผเรยนใหรจกประเมนตนเอง

๑๒. Communicative Competence สมรรถนะในการสอสาร คอเปาหมายของการใชภาษาในหองเรยน ค าสงของคร การแสดงความตองการ การชแจงองคประกอบ การสรางประโยคสนทนา การฝกใชภาษา และกลยทธตางๆ ทใชเพอสรางความเขาใจ รวมถงในแงจตวทยาตางๆ ผเรยนจะสอสารไดด ผเรยนตองไดใชภาษา ผเรยนเรยนรจากหองเรยนเพอเอาไปใชในชวตจรง ดงนน การเรยนภาษาจงไมใชเพยงเพอใชไดคลองและถกตองเทานน แตตองสามารถน าไปใชไดเหมาะสมกบบรบทชวตจรงดวย

รปแบบการเรยนการสอนทสมพนธกบวธการสอนแบบ Communicative Language Teaching รปแบบการจดการเรยนการสอนทเ ออหรอสนบสนนตอการจดการเรยนการสอนภาษาเพอ การสอสาร นกวชาการทางดาน Teaching of English to Speakers of Other Languages ไดเสนอไวดงน

๑. Learner- Centered Teaching การสอนทเนนผเรยนเปนศนยกลาง ไดแก - การสอนทสอดคลองกบเปาหมายและความตองการของผเรยน - การสอนทใหผเรยนไดเรยนรรวมกนเปนกลมหรอทม - หลกสตรทมการปรกษาหารอกบผเรยนในสงทผ เรยนตองการเรยนรจงไมมการก าหนด

วตถประสงคไวลวงหนา - การสอนทผเรยนไดคนคดสรางนวตกรรม - การสอนทสงเสรมใหผเรยนรสกถงสมรรถนะและคณคาของตนเอง - การสอนทเนนผเรยนเปนส าคญ ครตองใหผเรยนไดมโอกาสเลอกทจะเรยนรในสงทตนสนใจ

และสรางใหผเรยนรสกวาเขาเปนเจาของการเรยนรของตนเอง เปนการสรางใหเกดแรงจงใจภายในการเรยนร ๒. Cooperative Learning

หลกสตรหรอชนเรยนทเนนการท างานแบบรวมพลงเปนทม เปนลกษณะหนงของการเรยนทเนนผเรยนเปนศนยกลาง ไมเนนการแขงขน แตสงเสรมใหผเรยนท างานรวมกน ชวยเหลอซงกนและกนเปนคหรอเปนกลม ผเรยนจะมโอกาสแลกเปลยนขอมล เรยนรรวมกน เปนการท างานรวมกนเพอบรรลเปาหมายหรอวตถประสงคทตองการ

๓. Interactive Learning หวใจของสมรรถนะการสอสาร คอ ตองมปฏสมพนธ (Interaction) อนเปนธรรมชาตของการสอสาร เมอเราพดสอสาร สารทเราพดไปนน จะเปน Production ของเรา ผฟงกจะเปนผรบ การเกดปฏสมพนธ ในชนเรยนจะเกดเมอมการท างานเปนคหรอเปนกลม สารทสงไปยงผฟงหรอผรบสารเปนภาษาทใชในบรบทชวตจรงมความหมายตอผฟง งานหรอกจกรรมทท าในหองเรยนเปนงานทนกเรยนสามารถน าไปใชไดในชวตจรง มการฝกพดสอสารผานการสนทนา ซงมทงการสงสารและรบสาร การเขยนเปนการเขยนสงถงผรบสารจรงไมใชเปนการจนตนาการ

88

๔. Whole Language Education Whole Language เปนรปแบบการสอนทเนนถงความเปนองครวมทงหมดของภาษา ทตรงขามกบการแยกเปนสวนๆของภาษา หรอแบงเปนองคประกอบยอยๆ ของภาษา หรอค าๆ ใชเพอแสดงถงความสมพนธเชอมโยงของภาษาพดกบภาษาเขยน สญลกษณหรอภาษาเขยนจงเปนสวนส าคญของการพฒนาไมใชเนนเฉพาะภาษาพดเทานน ความเปนองครวมของภาษาจงเปนความสมพนธเชอมโยงของทง ๔ ทกษะ ทง ฟง พด อาน เขยน ครจงตองบรณาการตงแตสองทกษะขนไปในการจดการเรยนการสอนในหองเรยน

๕. Total Physical Response (TPR) Total Physical Response (TPR) Method เปนวธการสอนท รวมการพดกบลกษณะท าทาง ไวดวยกน เปนความพยายามทจะสอนภาษาผานกจกรรมทมการเคลอนไหวทางรางกาย (motor / physical activity) พฒนาโดย James Asher Sanjose State University, California แนวคดนยอนกลบไปเนนเกยวกบจตวทยาการพฒนา ทฤษฎการเรยนร การศกษาดานมนษยศาสตรดวย มองการประสบความส าเรจ ในการเรยนรภาษาทสองเหมอนกบการไดมาซ งภาษาของเดกเลกๆ มองวาความเขาใจในภาษา(Comprehension) ตองมากอนการพดหรอเขยน เปนวธการเรยนรแบบธรรมชาต ครพดและแสดงทาทางพรอมค าพดใหเดกด เดกพดและท าตามครในเรองงายๆ และคอยๆ เพมความซบซอนขน การเรยนรจะเกดขนตรงนน TPR มองวาเปนการลดการกดดนเดกในการเรยนรภาษาทสอง และจะใช เวลาในการเรยนรชวงหนงกอนทผเรยนจะพดไดตามความตองการของตนเอง ขอแนะน าเกยวกบการเรยนการสอนภาษาองกฤษเพอการสอสารไวดงน Dr. Siavash Vali ,TESOL Canada ไดใหขอเสนอแนะเกยวกบการเรยนการสอนภาษาองกฤษไวดงน การเรยนรภาษาตางประเทศซงไมใชภาษาแม เชน ภาษาองกฤษนน มสองบรบทใหญๆ คอ การเรยนเปนภาษาทสอง กบการเรยนในฐานะภาษาตางประเทศ บรบทของการเรยนเปนภาษาทสอง คอ การเรยนภาษาองกฤษทสภาพแวดลอมในหองเรยนและโรงเรยน มการใชภาษานนๆ อยแลว เชน การสอนภาษาองกฤษในแคนาดา ส าหรบบรบททการเรยนภาษาองกฤษในฐานะภาษาตางประเทศ สภาพแวดลอมในหองเรยน ในโรงเรยน และสงคมภายนอก ไมไดมการสอสารกนเปนภาษาองกฤษ ผเรยนจะมการใชบางกเฉพาะในชมรม ในสอสงคมออนไลน และในสอทวๆไป เชน การสอนภาษาองกฤษในประเทศไทย หรอญปน เปนตน ในบรบททมการสอสารดวยภาษาองกฤษในสงคมแวดลอมอยแลว ESL จะมผลส าคญตอการเรยนรภาษามาก เพราะผเรยนเหมอนมหองแลบใหไดฝกฝนอยตลอดเวลา ส าหรบในบรบทสภาพแวดลอมทไมไดใชภาษาองกฤษ เปนการเรยนแบบ EFL นน เปนความทาทายตอการเรยนรทไดผล เพราะผเรยนในบรบทดงกลาว จะไมคอยเหนความเชอมโยงของการเรยนรกบ การน าไปใชในชวตจรง ขอแนะน าทพอจะท าใหเกดผลไดคอ

- ใหใชเวลาในชนเรยนเพอการฝกใชภาษาในสถานการณเหมอนชวตจรง ทงการฟง พด อาน เขยน

- อยาเสยเวลาไปกบการท างานทเอาไปท าเปนการบานได - สรางกจกรรมทกระตนใหเกดแรงจงใจอยากเรยนรภาษา - ชวยใหผเรยนไดมองเหนการน าความรและทกษะทไดเรยนรไปใชในชวตประจ าวน

89

- ลดบทบาทของครในการทดสอบลองหนไปเนนการสรางปจจยพนฐานทเออตอการเรยนร - จดหาโอกาสใหผ เรยนไดเรยนรนอกหองเรยน เชน การมอบหมายงานใหผ เรยน

ชมภาพยนตรทพดภาษาองกฤษ ใหฟงรายการทวโชว ใหท ากจกรรมการอาน การเขยนสงทผเรยนไดเรยนร - กระตนใหใชกลยทธการเรยนรนอกหองเรยน - จดตงชมรม และกจกรรมทางภาษาอยางตอเนอง ภาษาและวฒนธรรมเปนสงคกน เมอใดทมการเรยนภาษาผเรยนกจะไดเรยนรวฒนธรรม

ของเจาของภาษาดวย และในทางกลบกน เมอมการสอนภาษา ครกตองสอนวฒนธรรม คานยม วธคด ความรสก และการแสดงออกของเจาของภาษาดวย ค าแนะน าในการน าไปใชในหองเรยนกคอ

- ใหมการอภปรายความแตกตางทางวฒนธรรม และการเนนใหเหนวาไมมวฒนธรรม ของใครดกวาของใคร สรางความเขาใจในความแตกตางทางวฒนธรรมใหเปนจดส าคญในการเรยนรภาษา

- เพมเทคนค กจกรรม และสอตางๆ ทแสดงใหเหนความเชอมโยงของภาษากบวฒนธรรม - สอนภาษาโดยเนนความหมายทางวฒนธรรมของเจาของภาษาดวย เชน ค าวา fat มกให

ความรสกในแงลบ และค าวา childlike จะใหความรสก Innocence เปนตน - ภาษาเดมของผเรยนกมสวนส าคญตอการเรยนภาษาทสอง ค าแนะน าส าหรบเรองน คอ คร

ควรท าความเขาใจขอผดพลาดในการใชภาษาทสองทเกดจากภาษาแม และชวยแกไข แตผเรยนตองเขาใจวา ขอผดพลาดในการใชภาษาทสองไมไดเกดจากสาเหตภาษาแมทกกรณ บางครงภาษาแมกมสวนสงเสรม

- พยายามใหผเรยนคดเปนภาษาทเรยนโดยตรง อยาแปลเวลาท าความเขาใจหรอใชภาษา ในแตละประเทศมวฒนธรรมตางกน ความคาดหวงในพฤตกรรมกแตกตางกนดวย

ในประเทศตะวนตกมวฒนธรรมทเนนความอสระไมควบคมบงคบ ไมเผดจการ กเปนสไตลการสอนของครและการเรยนรของผเรยนดวย ครผสอนจงตองเขาใจและน าความคาดหวงทางวฒนธรรมนมาพจารณาในการจดการเรยนการสอนใหเหมาะสมกบผเรยนดวย

แนวทางในการน าสมรรถนะสการปฏบต เมอน ามาสกจกรรมการเรยนการสอนเพอพฒนาสมรรถนะ จะเปนการเนนพฒนาสมรรถนะภาษา

เพอการสอสาร และมงเนนการกรยทางไปสการยกระดบจากการใชภาษาองกฤษเปนภาษาตางประเทศไปสการใชภาษาองกฤษเปนภาษาทสอง จงควรสงเสรมการจดการเรยนรแบบ Communicative Language Teaching ดงตอไปน

๑) สงเสรมใหผเรยนสอสารไดความเขาใจเปนหลกอาจตองมกลยทธหรอกลวธใชภาษาทาทางชวย หรอ ใชค าอนทดแทน อาจไมถกตองบาง (trial and error) แตเปนกระบวนการทตองมการแกไขปรบปรงอยางตอเนอง โดยมเปาหมายสดทายอยทการใชภาษาไดถกตอง และคลองแคลว (accurately and fluently)

๒) เนนใหผเรยนมปฏสมพนธ (Interaction) ไดใชภาษา และเปนการใชภาษาสอสารอยางมความหมายตอผเรยน (Meaningful Communication) กจกรรมการเรยนรจงตองมงาน (task) หรอกจกรรมทเปดโอกาสใหนกเรยนไดมสวนรวมในการใชภาษา และไดแลกเปลยนสนทนา ไดขยายขอบเขตความรทางภาษาผานการสงเกตวธการใชภาษาจากกจกรรม ผานการสนทนาแลกเปลยนทมความหมาย ซงกจกรรม หรอ

90

การสนทนาทมความหมายกควรเกยวของกบบรบทชวตจรง หรอตรงกบจดมงหมาย ความชอบ ความสนใจของผเรยน

๓) การสอสารเปนกระบวนการทเปนองครวม จงตองพฒนาทกษะทางภาษาหลายๆ ดาน ไปพรอมๆ กน ทงฟง พด อาน เขยน (Integration of the four skills)

๔) มการออกแบบกจกรรมการเรยนร ทผเรยนไดเรยนรกฎเกณฑ หรอโครงสรางภาษา โดยผเรยนสามารถคนพบไดดวยตนเอง (Inductive or discovery Learning ) ผานการวเคราะห และสะทอนคด (analysis and reflection) รวมกน

๕) สงเสรมใหผเรยนรจกประเมนตนเอง คนหากลวธการเรยนร (Learning to Learn) และพฒนาทกษะทางภาษาทเหมาะสมแกตนเอง

๖) ครตองมบทบาทเปนผเอออ านวย ชวยสรางบรรยากาศการเรยนรทเหมาะสมแกผเรยน จดหาสอทเหมาะสม เปดโอกาสใหผเรยนไดมกจกรรมไดใชภาษา ไดฝกภาษา ไดสะทอนบทเรยนเกยวกบความรความเขาใจดานการใชภาษา ผานกจกรรมการเรยนร

๗) สงเสรมการเรยนรเปนทม และมการแลกเปลยนเรยนรรวมกน (Collaboration and sharing)

๘) สงเสรมการแลกเปลยนเรยนรวฒนธรรมควบคกบการเรยนรภาษา ๙) ครเลอกใชวธการสอน และรปแบบการจดการเรยนรทเออตอการเรยนรภาษาทสองเพอ

การสอสาร ไดแก Communicative Language Teaching, Learner- Centered Teaching, Cooperative Learning, Interactive Learning, Whole Language Education, Tasks Based Teaching

91

ภาคผนวก สมรรถนะหลกดานภาษาองกฤษเพอการสอสาร (ฉบบรางครงท ๑)

(English for Communication)

ระดบการศกษาขนพนฐาน ระดบชนประถมศกษาปท ๑-๓ สมรรถนะหลก

สมรรถนะภาษาองกฤษเพอการสอสารหมายถงความสามารถในการน าความรดานหลกภาษาและทกษะการใชภาษา ทงการฟงพดอานเขยน รวมทงคณลกษณะ อนพงประสงคมาใชเพอการสอสารในบรบทชวตจรง ไดความเขาใจทชดเจนและเหมาะสมกบบรบททางสงคมและวฒนธรรม ดวยความมนใจและรบผดชอบและมกลวธ ในการสอความหมายเพอการสอสารไดอยางมประสทธภาพ บรรลเปาหมายทตองการ

สมรรถนะหลก สมรรถนะการใชภาษาองกฤษเพอการสอสารในระดบ

ป.๑ – ๓ คอความสามารถใชภาษาองกฤษในการสอสาร ทงการฟง พด อาน เขยน ไดตามมาตรฐานทก าหนดวาสามารถเขาใจและใชประโยคสนๆในชวตประจ าวนสามารถแนะน าตวเองและผอน สามารถตงค าถามเกยวกบบคคลอนได เชน เขาอยทไหน รจกใครบาง มอะไรบาง และตอบค าถามเหลานได สามารถสนทนาเมอคสนทนาพดชาและชดเจนดวยค าและประโยคพนฐานในชวตประจ าวนทเปนรปธรรมพดสอสารดวยความมนใจ มแรงจงใจและเจตคตทดในการเรยนรภาษาองกฤษ

สมรรถนะยอย ๑.ฟงและอานค า ค าศพท วล ประโยคขอความตางๆ ไดความเขาใจทชดเจน ๒ . พดและเขยนโดยใชค า ค าศพท วลประโยคโครงสรางภาษาเพอการสอสารไดความเขาใจถกตองเหมาะสม ๓ . ใชภาษาสนทนา ต งค าถาม และตอบค าถาม ในสถานการณและบรบทชวตจรงได ๔. ใชภาษาไดถกตองเหมาะสมกบบรบททางสงคมและวฒนธรรม ๕. ใชเทคนค กลวธ เทคโนโลย สอความหมายเพอ การสอสารไดอยางเหมาะสมบรรลตามวตถประสงค ๖. มความเชอมนในตนเองในการสอสารใชภาษาสอสารดวยความมนใจรบผดชอบและมเจตคตทดตอภาษาองกฤษ

สมรรถนะยอยระดบ ป.๑-ป.๓ ๑.ฟงและอานค า ค าศพท วล ประโยคขอความสนๆ

เกยวกบตนเอง ครอบครว โรงเรยน อาหารเครองดม เวลาวาง และสงแวดลอมใกลตวทเปนรปธรรมไดเขาใจ

๒. พดและเขยนโดยใชค า ค าศพท วล ประโยคขอความสนๆเกยวกบตนเอง ครอบครว โรงเรยน อาหารเครองดมเวลาวาง และสงแวดลอมใกลตวทเปนรปธรรมได

๓. สนทนาเพอแนะน าตนเองและผอน ตงค าถามและตอบค าถามเก ย วกบบ คคล อนและสถานการณ ในชวตประจ าวนใกลตวดวยประโยคพนฐานได

๔. ใชภาษาไดถกตองเหมาะสมกบบรบททางสงคมและวฒนธรรม

๕. ใชเทคนคกลวธสอความหมายเพอการสอสารไดอยางเหมาะสม

๖. มเจตคตทดในการใชภาษาองกฤษเพอการสอสาร ใชภาษาสอสารดวยความมนใจ

92

ภาคผนวก ๒ ระดบความสามารถทางภาษาองกฤษตามกรอบ CEFR และ FRELE TH

ระดบ ระดบความสามารถตามกรอบ CEFR * ระดบความสามารถตามกรอบ FRELE TH ** A๑ ผเรยนสามารถใชและเขาใจประโยคงายๆในชวตประจ าวน สามารถ

แนะน าตวเองและผอน ทงยงสามารถตงค าถามเกยวกบบคคลอนได เชน เขาอยทไหน รจกใครบาง มอะไรบาง และตอบค าถามเหลานได ทงยงสามารถเขาใจบทสนทนาเมอคสนทนาพดชาและชดเจน

A๑ ผเรยน/ ผใชภาษา

- รค าศพททพบบอยๆ และส านวนพนฐานเกยวกบตนเอง ครอบครว และสงตาง ๆ รอบตว - เขาใจและสามารถโตตอบกบผพด/คสนทนาได เมอคสนทนาใชส านวนงาย ๆ พดชดเจน

และชาๆ และคสนทนาอาจพดส านวนนน ๆ ซ า (repetition) และพดซ าโดยใชถอยค าใหม (rephrasing) เมอพดเกยวกบหวขอทคาดเดาได

- สามารถใหขอมลสวนตวเบองตนเกยวกบตนเอง โดยใชค าและวลทสนและงาย หรอใชประโยคพนฐานได

- เขาใจค าศพท วล ประโยคสนๆรวมไปถงค าสงทใชบอยๆในสถานการณทคนเคย ไมวาจะเปน ทงในการพดและการเขยน

- สามารถใชค าศพท วลสนๆ และส านวนทใชในการสอสารเรองราวในชวตประจ าวน เพอสอสารและบรรยายขอมลสวนบคคล ส ตวเลขพนฐาน สงของพนฐาน กจวตรประจ าวน ฯลฯ

- มค าศพทจ ากดซงสวนใหญเปนค าโดดๆ ระดบพนฐาน และใชวลสนๆ เกยวกบสถานการณ ในชวตประจ าวนทพบไดทวไป

A๑+ ผเรยน/ ผใชภาษา

- เขาใจภาษาองกฤษงาย ๆ ทเปนภาษาพด เมอคสนทนาออกเสยงชา ๆ ระมดระวง และหยดชวขณะ (pauses) บอยครงและเปนเวลานาน

- เขาใจวลหรอประโยคภาษาองกฤษทสน ๆ งาย ๆ ทเปนภาษาเขยน - รค าหรอวลงาย ๆ หรอพบบอยในงานเขยนได

93

ระดบ ค าCEFR * FRELE TH **

- เขาใจและสามารถโตตอบกบผพด / คสนทนา โดยใชส านวนทพบซ า ๆ ในชวตประจ าวน หากผพดออกเสยงส านวนดงกลาวชา ๆ และระมดระวงและพดซ า

- สามารถบรรยายเบองตนเกยวกบบคคล สงของทพบบอย และสถานทตาง ๆ โดยใชค ากรยาพนฐานและค าคณศพททพบทวไปได

- สามารถเขยนค าและวลซงสวนใหญเปนค าและวลโดดๆ (isolated words and phrases) หรอบางครงเขยนเปนประโยคงาย ๆ ทไมไดเชอมโยงความคด โดยใชค าศพททมอยจ ากด อยางมาก

- สามารถเดาใจความส าคญของวลหรอประโยคทใชในการพดและการเขยน ซงมหวขอเกยวของกบเรองประจ าวนทคนเคย

- สามารถใชวลพนฐาน และกลมค าส านวนทตายตวเพอใชในการสอสารและบรรยายขอมล สวนบคคล กจวตรประจ าวน การขอรอง ฯลฯ

- มค าศพทจ ากดในการสอสารในสถานการณทท าเปนกจวตร A๒ ผเรยนสามารถใชและเขาใจประโยคในชวตประจ าวนในระดบกลาง เชน

ขอมลเกยวกบครอบครว การจบจายใชสอย สถานท ภมศาสตร การท างาน และสามารถสอสารในประโยคในการแลกเปลยนขอมลทวไปและการใชชวตประจ าวน สามารถบรรยายความฝน ความคาดหวง ประวต สงแวดลอม และสงอนๆ ทจ าเปนตองใช

A๒ ผเรยน/ ผใชภาษา

- เขาใจภาษาองกฤษงาย ๆ ทเปนภาษาพด โดยผพด / คสนทนาพดชา ๆ ชดเจน และมการหยดชวขณะ (pauses) บอยครง

- เขาใจภาษาองกฤษทเปนภาษาเขยนทสน ๆ งาย ๆ - สามารถอานและเขาใจความหมายของบทอานทคนเคยได - สามารถถามและตอบค าถามงายๆ และโตตอบในหวขอทคนเคย - สามารถบรรยายเกยวกบบคคล สถานท และสงของ โดยใชค าและโครงสรางไวยากรณงายๆ - สามารถเขยนประโยคทงายเปนสวนใหญ โดยไมไดเชอมโยงความคด และใชค าศพททมอย

จ ากดอยางมาก

94

ระดบ ค าCEFR * FRELE TH **

- สามารถหาใจความส าคญของวลหรอประโยคทใชในการพดและการเขยน ซงมหวขอเกยวของกบเรองประจ าวน

- สามารถเดาความหมายของค าทไมคนเคย โดยใชตวบอกนย เชน ตอทายและรากศพทใจความส าคญของวลหรอประโยคทใชในการพดและการเขยน ซงมหวขอค าเกยวของกบเรองประจ าวนทคนเคย

- สามารถจดการกบสถานการณเพอเอาตวรอดได โดยใชคลงภาษาขนพนฐานเพอใชในสถานการณทสามารถคาดการณได

- สามารถใชรปประโยคขนพนฐานและกลมค าส านวนทตายตวเพอใชในการสอสารและบรรยายขอมลสวนบคคล กจวตรประจ าวน การขอรอง ฯลฯ

- มค าศพทเพยงพอในการสอสารเกยวกบหวขอทคนเคยในสถานการณเพอเอาตวรอด A๒+ ผเรยน/ ผใชภาษา

- เขาใจภาษาองกฤษทเปนภาษาพดงาย ๆ เมอผพด / คสนทนาพดชาและชดเจน - เขาใจเมอฟงเรองราวทเกยวกบชวตประจ าวน ซงประกอบดวยค าศพทและส านวนตางๆ ทใช

ในชวตประจ าวน - เขาใจภาษาองกฤษทเปนภาษาเขยนทสนและงายในหวขอเกยวกบชวตประจ าวน - สามารถมสวนรวมในการสนทนาแบบมโครงสราง ซงเปนการสนทนาสน ๆ และงาย โดยอาศย

คสนทนาใหชวยเหลออยบาง - สามารถเขยนงานโดยใชประโยคและค าสนธานงาย ๆ และใชค าศพททมอยอยางจ ากด - สามารถหาใจความส าคญของขอความทใชในการพดและการเขยน ซงมหวขอเกยวของกบ

เรองประจ าวน - สามารถเดาความหมายของค าทไมคนเคย โดยใชตวบอกนยจากบรบท

95

ระดบ ค าCEFR * FRELE TH **

- สามารถใชส านวนในชวตประจ าวนสนๆ เพอใชจดการกบสถานการณในชวตประจ าวนได โดยใชคลงภาษาขนพนฐานเพอใชในสถานการณทสามารถคาดการณได

- การสอสารและบรรยายขอมลสวนบคคล กจวตรประจ าวน การขอรอง ฯลฯ - มค าศพทเพยงพอในการสอสารเกยวกบหวขอทคนเคยในสถานการณกจวตรประจ าวน

B๑

ผเรยน/ ผใชภาษา

- เขาใจประเดนส าคญของเรองทฟง เมอผพด / คสนทนาพดอยางชดเจน ในหวขอทคนเคยและพบบอยเกยวกบการท างาน การไปโรงเรยน กจกรรมยามวาง เปนตน ตวอยางของการพด ในลกษณะดงกลาว ไดแก การเลาเรองสน ๆ

- สามารถอานงานเขยนทเปนขอเทจจรงและตรงไปตรงมาในประเดนทเกยวของกบสาขาและความสนใจของตนเอง และเขาใจในระดบทนาพอใจ

- สามารถใชภาษาทงายและหลากหลาย เพอสนทนาในหวขอทคนเคย แสดงความคดเหน ของตนเอง และแลกเปลยนขอมลเกยวกบหวขอทตนเองคนเคย สนใจ หรอหวขอเกยวกบชวตประจ าวน

- สามารถสรางงานเขยนงาย ๆ ทมความคดเชอมโยงกนในประเดนตาง ๆ ทคนเคยในสาขา ทตนเองสนใจ โดยเชอมโยงสวนตาง ๆ ในงานเขยนใหเปนล าดบตอเนองกนได

- เขาใจค าและวลส าคญในบทสนทนาและตดตามหวขอในการสนทนาได - สามารถคาดเดาความหมายของค าทไมรความหมายจากบรบทและสรปความหมายของ

ประโยคได หากเกยวของกบหวขอทคนเคย - สามารถหาวธถายทอดประเดนส าคญทตนเองตองการสอสารในบรบททหลากหลาย โดยตอง

เปนเรองราวทตนเองจ าไดหรอหาวธทจะถายทอดเรองราวดงกลาวไดเทานน แมวาจะมความลงเลและพดออมในหวขอทคนเคยบาง

96

ระดบ ค าCEFR * FRELE TH **

B๑+ ผเรยน/ ผใชภาษา

- สามารถเขาใจเมอฟงเรองทมเนอหาไมซบซอนในหวขอตางๆ ทเกยวกบสาขาและความสนใจของตนเอง หากผพด/คสนทนาพดอยางชดเจนดวยส าเนยงทคนเคย และพดในระดบทชากวาการพดปกต

- สามารถอานงานเขยนทเปนขอเทจจรงในหวขอทเกยวกบสาขาและความสนใจของตนเอง หากผเขยนใหขอมลทงหมดหรอขอมลสวนใหญอยางชดแจง

- สามารถสอสารอยางมนใจในระดบหนงเกยวกบเรองทคนเคย ทงเรองทท าเปนประจ าหรอไมไดท าเปนประจ า ซงเรองดงกลาวเกยวของกบความสนใจและสาขาอาชพของตนเอง แตอาจประสบปญหาอยบางในการสอสารในสงทตนเองตองการสอสารอยางแนชด

- สามารถพดบรรยายไดอยางตอเนองและคลองแคลวในระดบหนง โดยเปนการบรรยายทไมซบซอนในหวขอตางๆ ทคนเคย ในสาขาทตนเองสนใจ โดยน าเสนอประเดนตาง ๆ เปนล าดบ

- สามารถสรางงานเขยนทไมซบซอนและมความคดเชอมโยงกน โดยเขยนเกยวกบหวขอตางๆ ทคนเคย ในสาขาทตนเองสนใจและใชรปแบบโครงสรางของงานเขยนไดอยางเหมาะสม

- สามารถใชตวชแนะ (clues) ตาง ๆ เชน ค าส าคญ ชอเรอง ภาพประกอบ รปแบบการจดวางตวอกษรในการพมพ เชน การท าตวหนา ตวเอยง การยอหนา) การหยดพกชวขณะ (pauses) น าเสยง ค าเชอมความ และรปแบบของโครงสรางของงานเขยน เพอหาความหมายของค า ทไมคนเคย หาใจความส าคญและรายละเอยดเพมเตมของงานเขยนหรอเรองทฟง รวมทงแยก ความแตกตางของขอเทจจรงและขอคดเหนได

- มความรดานภาษาเพยงพอทจะบรรยายเหตการณทไมไดคาดคดไว อธบายประเดนตางๆ ของความคดหรอปญหาดวยความถกตองแมนย าและแสดงความคดเกยวกบหวขอทเปน นามธรรม หรอเกยวกบวฒนธรรม ตวอยางเชน ดนตรและภาพยนตร

97

* ๑* ระดบความสามารถในการใชภาษา CEFR น ามาจาก แนวปฏบตตามประกาศกระทรวงศกษาธการ เรอง นโยบายการปฏรปการเรยนการสอนภาษาองกฤษ ** Framework of Reference for English Language Education In Thailand กรอบความสามารถทางภาษาองกฤษของประเทศไทยพฒนาจาก กรอบอางองความสามารถทางภาษาของสภายโรป (Common European Framework of Reference for Languages- CEFR)

98

เอกสารอางอง คณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน,ส านกงาน.(๒๕๕๗). แนวปฏบตตำมประกำศกระทรวงศกษำธกำร

เรอง นโยบำยกำรปฏรปกำรเรยนกำรสอนภำษำองกฤษ. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพ บรษท จามจร โปรดกส จ ากด

สถาบนภาษาองกฤษ ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน. คมอกำรจดกำรเรยนกำรสอน ภำษำองกฤษแนวใหม ตำมกรอบมำตรฐำนควำมสำมำรถทำงภำษำองกฤษทเปนสำกล ระดบชนประถมศกษำ.

สถาบนคณวฒวชาชพแหงประเทศไทย. กรอบอำงองควำมสำมำรถทำงภำษำองกฤษของประเทศไทย (Framework of Reference for Language Education In Thailand).

Council of Europe .Common European Framework of Reference of Languages: Learning , teaching, assessment. Cambridge University Press.

Douglas Brown .English Language Teaching in the “Post-Method” Era:Toward Better Diagnosis, Treatment, and Assessment. Retrieved from https:// learn.Canvas. net/courses/ ๑๖๔๖/pages/tesol-second-language –acquisition? module item _id=๑๘๙๙๓๘

Jack C Richards. Current Trends in Communicative Language Teaching. TESOL Certification Program. (Teaching of English to Speakers of Other Languages). TESOL Foundation Material & Methodologies is credited to Dr. Siavash Vali TESOL Canada

Retrieved from https://learn.canvas.net/courses/๑๖๔๖/assignments/syllabus

99

สมรรถนะหลกดานทกษะชวตและความเจรญแหงตน (Life Skills and Personal Growth)

100

กรอบสมรรถนะหลกของผเรยนระดบการศกษาขนพนฐาน

กรอบสมรรถนะหลกของผเรยนระดบประถมศกษาตอนตน (ป.๑-๓) สมรรถนะหลกดานทกษะชวตและความเจรญแหงตน (Life Skills and Personal Growth)

ระดบการศกษาขนพนฐาน ระดบประถมศกษาตอนตน (ป.๑–๓)

ค าอธบาย

รจกตนเอง พงตนเอง และด าเนนชวตตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง สามารถบรหารจดการเรองของตนเองไดอยางสมดลทงทางรางกาย จตใจ อารมณ สงคม และสตปญญา มสขภาพแขงแรง เปนคนด มวนย มสนทรยภาพ ชนชมในความงามรอบตว มความมนคงทางอารมณมบคลกความเปนไทยผสานความเปนสากล ทะนบ ารงรกษาศลปวฒนธรรมของชาต และธ ารงเอกลกษณความเปนไทย สรางและรกษาความสมพนธอนดกบบคคลอน รบผดชอบในบทบาทหนาทของตนทมตอครอบครวและสงคม พรอมรบการเปลยนแปลง สามารถเผชญปญหา แกปญหา ยอมรบผลทเกดขน และฟนคนสภาพจากปญหาไดอยางรวดเรวรวมทงสามารถน าตนเองในการเรยนร พฒนาตนเองและพฒนาชวตใหมความสข ความเจรญ กาวหนาอยางยงยน

ค าอธบาย

รจกตนเอง พงตนเองและดแลตนเองไดเหมาะสมตามวย มสขนสยในการท ากจวตรประจ าวน สามารถปองกนตนเองจากภยตาง ๆ ควบคมอารมณของตนได และปรบตนใหเลน เรยน และท ากจกรรมตาง ๆ รวมกบเพอน ๆ ได มสมมาคารวะ และปฏบตตนตอผอนไดอยางเหมาะสมกบบทบาทของตน ปฏบตตามกฎ ระเบยบ และขอตกลงของครอบครว และโรงเรยน รบผดชอบในหนาทของตน สามารถคดหาวธแกปญหาท เกดขนกบตน และลองแกปญหาดวยตนเอง มสนทรยภาพในความงามรอบตว และเขารวมในกจกรรมทางศลปวฒนธรรมของสงคม

สมรรถนะ

๑. รจกตนเอง พงตนเอง และก าหนดเปาหมายชวตตามความสามารถและความถนดของตน วางแผนและด าเนนชวตตามหลกของปรชญาเศรษฐกจพอพยงเพอไปสเปาหมาย ๒. มวนยในการดแลจดการตนเองใหมสข ภาวะทางกายทดอยางสมดลกบสขภาวะดานอน ๆ โดยมสขภาพแขงแรง กน อย ด ฟงเปน ปกปองตนเองใหปลอดภยจากภยตาง ๆ ทงโรคภย อบตภย ภยธรรมชาต ภยทางเพศ

สมรรถนะ

๑. รจกตนเอง บอกสงทสามารถท าได และสงทท าไมไดบอกไดวาตนชอบ ไมชอบอะไร บอกความคด ความรสกความตองการ และปญหาของตนเองได

๒. มวนยในการปฏบตตามสขบญญต ท ากจวตรประจ าวนทงการกน เลน เรยน ชวยท างาน พกผอน นอนหลบอยางพอด พอเหมาะกบวย

๓. ระมดระวงตนเองจากภยตาง ๆ บอก หรอถามคร หรอผใหญในเรองทไมร ไมแนใจ กอนตดสนใจ

101

ระดบการศกษาขนพนฐาน ระดบประถมศกษาตอนตน (ป.๑–๓)

ภยจากสงเสพตดและอบายมขตาง ๆ รวมทง ภยจากสอสารสนเทศและเทคโนโลย

๓. ค ว บ ค ม อ า ร ม ณ ค ว า ม ค ด แ ล ะพฤตกรรมใหแสดงออกอยางเหมาะสมรกษาบคลกภาพความเปนไทยผสานกบสากลอยางกลมกลน

๔. เปนคนด สามารถแยกแยะส งดช วถกผด มความกลาหาญเชงจรยธรรม ยนหยดในการท าสงทถกตอง นอมน าหลกศาสนาทตนยดถอมาเปนเครองยดเหนยวในการด ารงชวต

๕. รกษาระเบยบวนยของสงคม สรางและรกษาความสมพนธอนดกบผอน รบผดชอบในบทบาทหนาทของตนทมตอครอบครวและสงคม

๖. มสนทรยภาพ ชนชมความงามในธรรมชาต ศลปวฒนธรรมและรกษาเอกลกษณความเปนไทยใหธ ารงตอไป

๗. พรอมรบความเปลยนแปลง สามารถปรบตว เผชญปญหา แกปญหา ยอมรบผลทเกดขน และฟนคนสภาพจากปญหาไดอยางรวดเรว

๘. ส ร า ง แ ร ง จ ง ใ จและน า ตน เอง ใน การเรยนร เรยนรวธการเรยนร โดยใชทกษะการเรยนรหลากหลาย ทงทกษะการเรยนรทกษะการสบคนขอมล ทกษะการสบสอบ ทกษะการสรางความรและนวตกรรม รวมทงทกษะการประยกตใชความรเพอพฒนาตนเองและชวต

๔. ควบคมอารมณ ปรบตว รวมเลนและเรยนกบเพอนๆได รจกแบงปน สามารถแกปญหาดวยสนตวธ

๕. ปฏบตตามกฎ ระเบยบและขอตกลงของครอบครวและโรงเรยนรวมทงมสมมาคารวะตอผใหญและปฏบตตนตอผอนไดอยางเหมาะสม

๖. ละเวนการกระท าทไมควรท าและตงใจท าความด หรอชวยคนในครอบครว และผอน

๗. เขารวมในกจกรรมทางศลปะ นาฏศลป ดนตร นนทนาการ กฬา รวมทงการชนชมธรรมชาตร อ บ ต ว แ ล ะ ก า ร เ ข า ร ว ม ใ น ก จ ก ร ร ม ท า งศลปวฒนธรรม

102

สมรรถนะหลกดานทกษะชวตและความเจรญแหงตน (Life Skills and Personal Growth)

ตอนท ๑ กระบวนการก าหนดสมรรถนะหลกดานทกษะชวตและความเจรญแหงตน ๑.เหตผล ในการเลอกสมรรถนะทกษะชวต และความเจรญแหงตนมาเปนสมรรถนะหลกของผเรยน

ระดบการศกษาขนพนฐานนน มดงตอไปน ๑.๑ เปนสมรรถนะทไดรบการยอมรบในระดบสากลวาเปนสมรรถนะทส าคญและจ าเปน

ส าหรบคนในยคศตวรรษท ๒๑ ๑.๒ เปนสมรรถนะทเดกและเยาวชนไทยยงไมไดรบการพฒนาอยางเพยงพอ ๑.๓ เปนสมรรถนะทตอบสนองนโยบายและความตองการของประเทศ ๑.๔ เปนสมรรถนะทสามารถชวยพฒนาใหเดกไทยมความสข สามารถปรบจตใจ อารมณของ

ตนใหอยกบการเปลยนแปลงอยางรเทาทน ๑.๕ เปนสมรรถนะทสามารถพฒนาใหเกดขนแกผเรยนในทกระดบ

๒. กระบวนการในการก าหนดสมรรถนะยอย ๒.๑ ศกษาวรรณคดทเกยวของกบเรองทกษะชวต และความเจรญแหงตน ๒.๒ เขยนค าอธบายสมรรถนะหลกใหเหนสาระและมโนทศนส าคญของสมรรถนะหลก

เพอสรางความเขาใจ ๒.๓ ก าหนดคณลกษณะและพฤตกรรมส าคญทเกยวของกบทกษะชวต และความเจรญแหงตน

ของผเรยนทจบการศกษาขนพนฐานควรจะกระท าแสดงออกได ๒.๔ น าคณลกษณะและพฤตกรรมส าคญมาแตกยอยใหเหนสาระและมโนทศนส าคญหรอ

ทกษะยอยตางๆ ๒.๕ น าขอมลทงหมดมาจดเรยงกลมและจดเรยงล าดบ แลวเรยบเรยงเขยนใหมลกษณะเปน

สมรรถนะ ๒.๖ ทบทวนแกไขและปรบปรงจนไดรายการสมรรถนะหลกและสมรรถนะยอยดานทกษะชวต

และความเจรญแหงตนของผเรยนระดบการศกษาขนพนฐาน ๒.๗ น าสมรรถนะหลกและสมรรถนะยอยระดบการศกษาขนพนฐานมาเปนฐานในการก าหนด

สมรรถนะหลกและสมรรถนะยอยของผเรยนระดบประถมศกษาตอนตน (ป.๑ – ๓) โดยลดทอนความยากลงใหเหมาะสมกบวย / ระดบพฒนาการของเดก

๒.๘ ทบทวนแกไขและปรบปรงจนไดรายการสมรรถนะหลกและสมรรถนะยอยดานทกษะชวต และความเจรญแหงตนของผเรยนระดบประถมศกษาตอนตน (ป.๑ – ๓) ฉบบรางครงท ๑ (ดภาคผนวก)

๓. กระบวนการตรวจสอบรายสมรรถนะ น ารายการสมรรถนะหลกและสมรรถนะยอยใหผเชยวชาญ ๒ กลมไดตรวจสอบ

กลมแรกคอผเชยวชาญดานทกษะชวต และความเจรญแหงตนโดยตรง กลมทสองคอผเชยวชาญพจารณาภาพรวมของสมรรถนะทงหมด รายชอผเชยวชาญเฉพาะทาง และผเชยวชาญพจารณาภาพรวมอยในภาคผนวก

103

4. สรปความคดเหนและขอเสนอแนะจากผเชยวชาญ

สรปความเหนและค าแนะน าของผเชยวชาญ การปรบปรงแกไข

ค าอธบายสมรรถนะไมครอบคลมสมรรถนะ ปรบค าอธบายสมรรถนะ

มความทบซอนกน เชน ทบซอนกบทกษะการเรยนร ทกษะอาชพ

ทบทวนและแยกแตละสมรรถนะใหชดเจนออกจากกน

สมรรถนะระดบชนประถมศกษาปท ๑ – ๓ ควรเขยนใหเหนไปในชวตประจ าวน

ปรบการเขยน และเชอมโยงสการใชในชวตประจ าวน

ชอสมรรถนะเนนไปทคณธรรมจรยธรรม (Moral) เพยงอยางเดยว

ปรบชอเปน สมรรถนะทกษะชวต และความเจรญแหงตน

รายการสมรรถนะหวนเกนไป เขยนอธบายความเพมขน

ทกษะดานสขภาพ และความชนชมในศลปวฒนธรรม ประเพณ อาจรวมในสมรรถนะนดวย

เพมตามขอเสนอแนะ

5. สรป รายการสมรรถนะหลกและสมรรถนะยอยดานทกษะชวตและความเจรญแหงตนของผเรยน ระดบการศกษาขนพนฐานและผเรยนระดบประถมศกษาตอนตน (ป. ๑ – ๓) ทไดจากกระบวนการดงกลาวขางตนน าเสนอไวในกรอบสมรรถนะหลกของผเรยนระดบการศกษาขนพนฐานในเอกสารคมอคร“การน ากรอบสมรรถนะหลกของผเรยนระดบชนประถมศกษาปท ๑-๓ ไปใชในการพฒนาผเรยน”

ตอนท ๒ วรรณคดทเกยวของกบสมรรถนะหลกดานทกษะชวต และความเจรญแหงตน ๑.ความส าคญ การใชชวตอยางมประสทธภาพ พอด และสมดลทกดาน ทงทางดานรางกาย จตใจ อารมณ สงคม

สตปญญา และสนทรยะเปนสงทส าคญจ าเปนอยางยงทจะท าใหบคคลใชชวตอยในสงคมไดอยางมความสข มความพงพอใจในการใชชวต นบถอตนเอง สามารถปรบตว และฟนคนสภาพอยางรวดเรว เมอเผชญกบปญหาและความเปลยนแปลงตาง ๆ ทเกดขน

๒.ความหมาย สมรรถนะทกษะชวต และความเจรญแหงตน มค าส าคญ ๒ ค า คอ ทกษะชวต และความเจรญแหงตน ซงมความหมาย องคประกอบ และวธการพฒนา ดงน

วกพเดย (Wikipedia) ไดใหความหมายของ ทกษะชวต ( Life skills) วา เปนสมรรถภาพ ในการมพฤตกรรมทเปนการปรบตวทด ซงชวยใหมนษยรบมอกบความจ าเปน/ความตองการและปญหาของชวต หรอกลาวอกอยางกคอ เปนสามตถยะทางจต-สงคม (psychosocial competency) เปนการมทกษะจ านวนหนงทจะไดจากการสอนหรอการปฏบตโดยตรงเพอใชไขปญหาและค าถามทมอยทวไปในชวตประจ าวน ทกษะทวาจะตางกนไปขนอยกบคานยมและความคาดหวงของสงคม แตทกษะทชวยใหอยเปนสข (well-being) และชวยใหพฒนาเปนสมาชกทางสงคมทมสวนและกอประโยชน

104

ทกษะชวต หมายถง ความสามารถขนพนฐานของบคคลในการปรบตวและเลอกทางเดนชวต ทเหมาะสมเพอทจะสามารถเผชญปญหาตางๆ ทอยรอบตวในสภาพสงคมปจจบนและเตรยมพรอมส าหรบอนาคตไดอยางมประสทธภาพ โดยอาศยการถายทอดประสบการณดวยการฝกฝนอบรม

ทกษะชวต หมายถง ความสามารถเชงสงคมจตวทยาทจะชวยใหบคคลสามารถเผชญสถานการณตางๆ ในชวตประจ าวนไดอยางมประสทธภาพ และมความสามารถทจะปรบตวไดในอนาคต

ทกษะชวต หมายถง ความสามารถของบคคลทจะจดการกบปญหาตางๆ รอบตว ในสภาพสงคมปจจบน และเตรยมความพรอมส าหรบการปรบตวในอนาคต จากคมอทกษะชวต องคกรแพลนอนเตอรเนชนแนล ประเทศไทย

องคการอนามยโลก (WHO: ๑๙๙๗) ไดบญญตศพทค าวา ทกษะชวต (Life Skills) ขน และใหความหมายวา คอ ความสามารถในการปรบตว และมพฤตกรรมไปในทศทางทถกตอง ในการทจะเผชญกบสงทาทายตางๆ ทเกดขนในชวตประจ าวนไดอยางมประสทธภาพ และยงเปนสงทจรรโลงใหเกดการด ารงไวซงสภาวะสขภาพจตทด สามารถปรบตวและมพฤตกรรมไปในทางทถกตองในขณะทเผชญแรงกดดน หร อกระทบกบสงแวดลอมตาง ๆ ทเกดขนรอบตว ความสามารถน ประกอบดวย ความร ความเขาใจ เจตคตและทกษะในการจดการกบปญหาทอยรอบตวภายใตสงคมปจจบน

ทกษะชวต (Life Skills) ตามค านยามขององคการอนามยโลก เนนความส าคญในการด ารงตนของบคคลทมความเหมาะสมและทนกบการเปลยนแปลงทางสงคม ซงปญหาของสงคมในยคปจจบนมความซ าซอน บางปญหามความรนแรง เชน ปญหาเรองยาเสพตด โรคเอดส บทบาทชายหญง ชวตครอบครว สขภาพ อทธพลสอสงแวดลอม ฯลฯ ซงค านยามดงกลาว ไดชใหเหนวาจะตองมการเรยนรดวยตนเองและรจกปรบตว การฝกฝนเปน การเปดโอกาสใหคนเตรยมความพรอมของตนเองและด ารงชวตไดอยางมความสข

กรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข ไดกลาววา ทกษะชวต หมายถง ความสามารถของบคคล ซงประกอบดวย ความรและเจตคตในการจดการกบปญหาตางๆ รอบตวในสงคมปจจบน และเตรยมความพรอมส าหรบการปรบตวในอนาคต ทงในเรองบทบาทหญงชาย เพศสมพนธ สารเสพตด สขภาพ จรยธรรมอทธพลของสอสงแวดลอม ชวตครอบครว ตลอดจนปญหาสงคม ดวยความคดเชงเหตผลซงน าไปสการตดสนใจแกปญหาไดอยางสรางสรรค

องคการยนเซฟ (UNICEF, ๒๐๐๑) ไดกลาวถงทกษะชวต วา เปนความสามารถใชความร เจตคต และทกษะตางๆ ทชวยในการสนบสนนพฤตกรรมของบคคล ใหสามารถรบผดชอบตนเอง ส าหรบการด าเนนชวต โดยมการสรางทางเลอกทด การตอตานความกดดนจากกลมเพอน และการจดการกบสงทเขามาคกคามชวต

ทกษะชวต หมายถง ความสามารถของผเรยนในการแปรความร (สงทร) ทศนคต และคานยม (สงทรสก สงทเชอถอ) ไปสการกระท า และท าอยางไร (Baldo and Furniss. ๑๙๙๘. อางถงใน มลนธรกษเดก, ๒๕๕๑)

ดงนน ทกษะชวต จงหมายถง ความสามารถของบคคลในการกระท าสงตางๆ เพอการด ารงชวต ทงทมตดตวมาตงแตเกด รวมกบความสามารถทเกดจากการเรยนร และไดรบการพฒนาและฝกฝนทกษะ จนเกดเปนความช านาญ หรอเปนคณลกษณะประจ าตว สามารถน าเอาทกษะตาง ๆ เหลานนมาประยกตใชในการด าเนนชวต และสามารถปรบตวตามสภาพแวดลอมทเปลยนแปลงไปไดอยางมความสข

105

๓. กรอบแนวคดทเกยวกบทกษะชวตและความเจรญแหงตน

๓.๑ ทกษะชวต

๓.๑.๑ องคประกอบของทกษะชวต องคการอนามยโลก ไดก าหนดทกษะชวตทส าคญไววา เปนทกษะหลายประการ ดงน

๑) การตดสนใจ ๒) การแกปญหา ๓) ความคดสรางสรรค/การแกปญหาโดยออม ๔) การคดวเคราะห/ปญญา ๕) การสอสารทไดผล ๖) ความสมพนธกบคนอน ๗) การส านกถงตนเอง/การมสต ความตงมนในจดยนของตนโดยไมกาวราว ๘) ความเหนใจผอน ๙) การมอเบกขา ๑๐) การรบมอกบความเครยด การบาดเจบ หรอ การสญเสย ๑๑) ความยดหยนไดทางดานจตใจ

ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน ไดก าหนดองคประกอบทกษะชวตทส าคญทจะสรางและพฒนาเปนภมคมกนชวตใหแกเดกและเยาวชนในสภาพสงคมปจจบน และเตรยมพรอมส าหรบอนาคตไว ๔ องคประกอบ ดงน

๑ . การตระหนกรและเหนคณคาในตนเองและผ อน หมายถง การรจกความถนดความสามารถ จดเดน จดดอยของตนเอง เขาใจความแตกตางของแตละบคคล รจกตนเอง ยอมรบ เหนคณคาและภาคภมใจในตนเองและผอน มเปาหมายในชวต และมความรบผดชอบ

๒. การคดวเคราะห ตดสนใจ และแกปญหาอยางสรางสรรค หมายถง การแยกแยะขอมลขาวสาร ปญหาและสถานการณรอบตว วพากษวจารณ และประเมนสถานการณรอบตวดวยหลกเหตผลและขอมลทถกตอง รบรปญหา สาเหตของปญหา หาทางเลอกและตดสนใจแกปญหาในสถานการณตางๆ อยางสรางสรรค

๓. การจดการกบอารมณและความเครยด หมายถง ความเขาใจและรเทาทนภาวะอารมณของบคคล รสาเหตของความเครยด รวธการควบคมอารมณและความเครยด รวธผอนคลาย หลกเลยงและปรบเปลยนพฤตกรรมทจะกอใหเกดอารมณไมพงประสงคไปในทางทด

๔. การสรางสมพนธภาพทดกบผอน หมายถง การเขาใจมมมอง อารมณ ความรสกของผอน ใชภาษาพดและภาษากาย เพอสอสารความรสกนกคดของตนเอง รบรความรสกนกคดและความตองการของผอน วางตวไดถกตอง เหมาะสม ในสถานการณตางๆ ใชการสอสารทสรางสมพนธภาพทด สรางความรวมมอและท างานรวมกบผอนไดอยางมความสข

๓.๑.๒ วธการส าคญในการเกดทกษะชวต ทกษะชวตเปนความสามารถทเกดในตวผเรยนไดดวยวธการส าคญ ๒ วธ คอ

๑) เกดเองตามธรรมชาต เปนการเรยนรทขนอยกบประสบการณ และการมแบบอยางทด แตการเรยนรตาม

ธรรมชาตจะไมมทศทางและเวลาทแนนอน บางครงกวาจะเรยนรกอาจสายเกนไป ๒) การสรางและพฒนาโดยกระบวนการเรยนการสอน เปนการเรยนรใหผเรยนไดเรยนรรวมกนในกลม ผานกจกรรมรปแบบตางๆ ไดลงมอปฏบต

ไดรวมคดอภปราย แสดงความคดเหน ไดแลกเปลยนความคดและประสบการณซงกนและกน ไดสะทอน ความรสกนกคด มมมอง เชอมโยงสวถชวตของตนเองเพอสรางองคความรใหมและปรบใชกบชวต

106

๓.๑.๓ ทกษะชวตทส าคญ องคกรแพลนอนเตอรเนชนแนล ประเทศไทย ไดก าหนดทกษะชวต ม ๔ ดาน ไดแก

๑. การจดการกบอารมณ และความเครยด ๒. การสรางสมพนธภาพทดกบผอน ๓. การตระหนกรในคณคาของตนเอง และผอน ๔. การคดวเคราะห ตดสนใจ และแกปญหาอยางสรางสรรค

เวบไซต www.factsforlifethai.cf.mahidol.ac.th ทจดท าโดยมหาวทยาลยมหดล และองคกร ยนเซฟ ไดก าหนดทกษะชวตทส าคญ ๑๐ ประการ ไดแก

การตดสนใจ สามารถในการตดสนใจเกยวกบเรองราวตางๆ ในชวตไดอยางรอบคอบ

การแกปญหา สามารถในการจดการกบปญหาทเกดขนในชวตไดอยางมระบบ ไมเกดความเครยด

การคดวเคราะห สามารถในการวเคราะห แยกแยะขอมล ขาวสาร ปญหาและสถานการณตางๆ รอบตวได

การคดสรางสรรค ชวยในการตดสนใจและแกไขปญหาโดยคดสรางสรรค เพอคนหาทางเลอกตางๆ และผลทจะเกดขนในแตละทางเลอก และสามารถน าประสบการณมาปรบใชในชวตประจ าวนไดอยางเหมาะสม

การสอสารทมประสทธภาพ เปนความสามารถในการใชค าพด และทาทาง เพอแสดงออกถงความคดและความรสกของตนเอง เชน การแสดงความคดเหน ความตองการ ความชนชม การขอรอง การเจรจาตอรอง การตกเตอน การชวยเหลอ การปฏเสธ ฯลฯ

การสรางสมพนธภาพ สามารถสร างความสมพนธท ด ระหว างบคคล และรกษาความสมพนธนนไวได

การตระหนกรในตน รจกและเขาใจตนเอง เชน รขอด ขอเสยของตนเอง รความตองการและสงทไมตองการของตนเอง ซงจะชวยใหรตวเองเวลาเผชญกบความเครยด หรอสถานการณตางๆ

ความเหนใจผอน เขาใจความเหมอนหรอความแตกตางระหวางบคคล ในดานความสามารถ เพศ วย ระดบการศกษา ศาสนา ความเชอ สผว อาชพ ฯลฯ เขาใจความรสก และยอมรบบคคลอนทตางจ ากตนเอง

การจดการกบอารมณตางๆ รบรอารมณของตนเองและผอน รวาอารมณมผลตอการแสดงพฤตกรรมอยางไร รวธจดการกบอารมณโกรธหรอโศกเศรา ทสงผลทางลบตอรางกาย และจตใจได

การจดการกบความเครยด รบรถงสาเหตของความเครยด รวธผอนคลายความเครยด และแนวทางในการควบคมระดบความเครยด

107

๓.๒ ความเจรญแหงตน ความเจรญแหงตน ความงอกงามสวนบคคล การพฒนาตน เปนค าทใชในความหมายใกลเคยงกน

กลาวคอ

๓.๒.๑ ความหมายของการพฒนาตน (ความเจรญแหงตน ความงอกงามสวนบคคล) การพฒนาตน ตรงกบภาษาองกฤษวา self-development แตยงมค าทมความหมาย

ใกลเคยงกบค าวา การพฒนาตน และมกใชแทนกนบอยๆ ไดแก การปรบปรงตน (self-improvement) การบรหารตน (self-management) และการปรบตน (self-modification) หมายถง การเปลยนแปลงตวเองใหเหมาะสมเพอสนองความตองการและเปาหมายของตนเอง หรอเพอใหสอดคลองกบสงทสงคมคาดหวง

ความหมายท ๑ การพฒนาตน คอ การทบคคลพยายามทจะปรบปรงเปลยนแปลงตน ดวยตนเองใหดขนกวาเดม เหมาะสมกวาเดม ท าใหสามารถด าเนนกจกรรม แสดงพฤตกรรม เพอสนองความตองการ แรงจงใจ หรอเปาหมายทตนตงไว

ความหมายท ๒ การพฒนาตน คอ การพฒนาศกยภาพของตนดวยตนเองใหดขน ทงรางกาย จตใจ อารมณ และสงคม เพอใหตนเปนสมาชกทมประสทธภาพของสงคม เปนประโยชนตอผอน ตลอดจนเพอการด ารงชวตอยางสนตสขของตน

๓.๒.๒ แนวคดพนฐานทส าคญในการพฒนาตน (ความเจรญแหงตน ความงอกงามสวนบคคล) บคคลทจะพฒนาตนเองได จะตองเปนผมงมนทจะเปลยนแปลงหรอปรบปรงตวเอง โดยม

ความเชอหรอแนวคดพนฐานในการพฒนาตนทถกตอง ซงจะเปนสงทชวยสงเสรมใหการพฒนาตนเองประสบความส าเรจ แนวคดพนฐานทส าคญในการพฒนาตน มดงน

๑. มนษยทกคนมศกยภาพทมคณคาอยในตวเอง ท าใหสามารถฝกหดและพฒนาตนได ในเกอบทกเรอง

๒. ไมมบคคลใดทมความสมบรณพรอมทกดาน จนไมจ าเปนตองพฒนาในเรองใดๆ อก ๓. แมบคคลจะเปนผทรจกตนเองไดดทสด แตกไมสามารถปรบเปลยนตนเองไดในบางเรอง

ยงตองอาศยความชวยเหลอจากผอนในการพฒนาตน การควบคมความคด ความรสก และการกระท าของตนเอง มความส าคญเทากบการควบคมสงแวดลอมภายนอก

๔. อปสรรคส าคญของการปรบปรงและพฒนาตนเอง คอ การทบคคลมความคดตดย ด ไมยอมปรบเปลยนวธคด และการกระท า จงไมยอมสรางนสยใหม หรอฝกทกษะใหมๆ ทจ าเปนตอตนเอง

๕. การปรบปรงและพฒนาตนเองสามารถด าเนนการไดทกเวลาและอยางตอเนอง เมอพบปญหาหรอขอบกพรองเกยวกบตนเอง

๓.๒.๓ ความส าคญของการพฒนาตน (ความเจรญแหงตน ความงอกงามสวนบคคล) บคคลลวนตองการเปนมนษยทสมบรณ หรออยางนอยกตองการมชวตทเปนสขในสงคม

ประสบความส าเรจตามเปาหมายและความตองการของตนเอง พฒนาตนเองไดทนตอการเปลยนแปลง ทเกดขนในสงคมโลก การพฒนาตนจงมความส าคญดงน

108

ก. ความส าคญตอตนเอง จ าแนกไดดงน

๑. เปนการเตรยมตนใหพรอมในดานตางๆ เพอรบกบสถานการณทงหลายไดดวยความรสก ทดตอตนเอง

๒. เปนการปรบปรงสงทบกพรอง และพฒนาพฤตกรรมใหเหมาะสม ขจดคณลกษณะท ไมตองการออกจากตวเอง และเสรมสรางคณลกษณะทสงคมตองการ

๓. เปนการวางแนวทางใหตนเองสามารถพฒนาไปสเปาหมายในชวตไดอยางมนใจ ๔. สงเสรมความรสกในคณคาแหงตนสงใหขน มความเขาใจตนเอง สามารถท าหนาท

ตามบทบาทของตนไดเตมศกยภาพ ข. ความส าคญตอบคคลอน เนองจากบคคลยอมตองเกยวของสมพนธกน การพฒนาในบคคลหนง

ยอมสงผลตอบคคลอนดวย การปรบปรงและพฒนาตนเองจงเปนการเตรยมตนใหเปนสงแวดลอมทดของผอน ทงบคคลในครอบครวและเพอนในทท างาน สามารถเปนตวอยางหรอเปนทอางองใหเกดการพฒนาในคนอนๆ ตอไป เปนประโยชนรวมกนทงชวตสวนตวและการท างานและการอยรวมกนอยางเปนสขในชมชน ทจะสงผลใหชมชนมความเขมแขงและพฒนาอยางตอเนอง

ค. ความส าคญตอสงคมโดยรวม ภารกจทแตละหนวยงานในสงคมตองรบผดชอบ ลวนตองอาศยทรพยากรบคคลเปนผปฏบตงาน การทผปฏบตงานแตละคนไดพฒนาและปรบปรงตนเองใหทนตอพฒนาการของรปแบบการท างานหรอเทคโนโลย การพฒนาเทคนควธ หรอวธคดและทกษะใหมๆ ทจ าเปนตอการเพมประสทธภาพการท างานและคณภาพของผลผลต ท าใหหนวยงานนนสามารถแขงขนในเชงคณภาพและประสทธภาพกบสงคมอนไดสงขน สงผลใหเกดความมนคงทางเศรษฐกจของประเทศโดยรวมได

๓.๒.๔ หลกการพฒนาตน (ความเจรญแหงตน ความงอกงามสวนบคคล) หลกการพฒนาตน (การพฒนาตน ความงอกงามสวนบคคล) การพฒนาตนเองเพอสรางความงอกงามและเพมความสมบรณในชวตของบคคลมหลายแนวทาง

และหลายแนวคด ซงสรปหลกการ ทส าคญอยใน ๓ แนวทาง คอ การพฒนาตนเองเชงการแพทย การพฒนาตนเองเชงจตวทยา และการพฒนาตนเชงพทธศาสตร

หลกการพฒนาตนเชงการแพทย เนนความส าคญของการรกษาสภาวะแวดลอมภายในรางกายใหสมดล หรอมการเปลยนแปลง

อยางเหมาะสม กบการท าหนาทตางๆ ของรางกาย เพราะรางกายประกอบดวยระบบอวยวะตางๆ ทท างานประสานกน ถาทกระบบท างานตามปกต จะเปนสภาวะการเจรญเตบโต และด ารงชวตตามปกตของบคคล แตถาหากระบบใดระบบหนงไมสามารถท างานตามหนาทไดอยางสมบรณ ยอมเปนอปสรรคตอการด ารงชวต ตอการเจรญเตบโตและการพฒนา ท าใหเกดปญหาตอบคคลนน ซงสงผลใหเกดปญหาตอการเรยนร กระบวนการคด อารมณ การท างาน และพฤตกรรมตางๆ ได

เทคนคการพฒนาตนเองเชงการแพทยทส าคญ ไดแก ๑. ตรวจรางกายโดยทวไปทงระบบภายในและภายนอก ดวยการสงเกตตนเองอยางสม าเสมอ

และรบการตรวจจากแพทยอยางนอยปละครง ๒. ปรกษาผช านาญการเพอสรางภมคมกนตนเองจากโรคภยตางๆ ตามทสมควรเหมาะสมกบเพศ

และวย ๓. สงเสรมความสมบรณของรางกายและจตใจดวยวธการตางๆ เชน ฝกนสยการกนทด รกษา

สขภาพใหแขงแรงโดยวธธรรมชาต ไมรอพงยาเฉพาะเมอเวลาเจบปวยเทานน

109

๔. หมนออกก าลงกายในทอากาศบรสทธ เพอบรหารทกสวนของรางกายอยางสม าเสมอ ๕. มองโลกในแงด ท าอารมณและจตใจใหแจมใส ๖. ศกษาหาความรเรองการผอนคลายความเครยดและการลดความวตกกงวลดวยตนเอง หลกการพฒนาตนเองเชงจตวทยา แนวคดทางจตวทยามหลายกลม แตแนวคดจตวทยาพฤตกรรมนยม (Behaviorism) และ

จตวทยาปญญานยม (Cognitive Psychology) ใหหลกการทเปนประโยชนตอการพฒนาตนเองคอนขางมาก (๑) หลกการจตวทยาพฤตกรรมนยม มความเชอวา พฤตกรรมของมนษยไมวาพฤตกรรม

ทเปนปญหา หรอพฤตกรรมทตองการพฒนา ลวนเกดจากการเรยนร คอ เปนผลของการทมนษยมปฏสมพนธกบสงแวดลอม พฤตกรรมทไมปกตของบคคล (ยกเวนเหตจากพนธกรรม ความผดปกตทางชวเคมและจากความบกพรองของระบบประสาท) เปนพฤตกรรมซงเกดจากการเรยนรทไมถกตอง ถาจะปรบปรง หรอแกไข กท าไดโดยใหการเรยนรเสยใหม การพฒนาตนเองจงจ าเปนตองเขาใจหลกการส าคญของการเรยนร เพอปรบพฤตกรรม โดยการควบคมตนเอง

ทฤษฎการวางเงอนไขแบบปฏบตการ (operant conditioning) เปนแนวคดส าคญของจตวทยาพฤตกรรมนยม ทเปนหลกการเปลยนแปลงพฤตกรรม ในการพฒนาหรอปรบปรงตนเอง ซงอธบายวา พฤตกรรมของมนษยเปนผลพวงเนองจากการปฏสมพนธกบสภาพแวดลอม และพฤตกรรมของบคคลทแสดงออกมาจะเปลยนแปลงไปไดเนองจากผลกรรม (consequences) ทเกดขนในสภาพแวดลอมนน ผลกรรมนม ๒ ประเภท คอ ผลกรรมทเปนตวเสรมแรง (reinforcer) ทมผลใหพฤตกรรมทบคคลกระท าอยม อตราการกระท าเพมมากขน และผลกรรมทเปนตวลงโทษ (punisher) ทมผลใหพฤตกรรมทบคคลกระท าอยนนลดลง

การเสรมแรง คอ การท าใหความถของพฤตกรรมเพมขน เปนผลเนองมาจากผลกรรม ทตามหลงพฤตกรรมนน ผลกรรมทท าใหพฤตกรรมมความถเพมขนเรยกวา ตวเสรมแรง ซงม ๒ ชนด คอ ตวเสรมแรงปฐมภม เปนตวเสรมแรงทสนองความตองการทางชวภาพไดโดยตรง เชน อาหาร น า อากาศ ระดบอณหภม และความเจบปวด เปนตน ตวเสรมแรงอกตวหนง คอ ตวเสรมแรงทตยภม เปนตวทตองผาน การสมพนธกบตวเสรมแรงปฐมภมระยะหนง กอนทจะมคณสมบตเปนตวเสรมแรงไดดวยตวเอง เชน ค ายกยองชมเชย เงนตรา เครองหมาย หรอต าแหนง เปนตน

พฤตกรรมหลกหนเกดขนเมอบคคลตองเผชญกบสภาพการณทไมพงพอใจ แลวสามารถแสดงพฤตกรรมเพอท าใหสภาพการณนนหมดไป หรอท าใหความไมพงพอใจทมอยหมดไป เชน ในกลมคนทเดนอยแลวฝนตกลงมาอยางหนก เราจะเหนพฤตกรรมหลกหนฝนหลายแบบ อาจหลบเขาชายคาตก หรอกางรม เปนตน

พฤตกรรมหลกเลยง เปนพฤตกรรมทเกดจากสงเราท เปนสญญาณวาจะมเหตการณท ไมพงพอใจเกดขน บคคลสามารถแสดงพฤตกรรมบางอยางเพอหลกเลยงไมใหเหตการณนนเกดขน เชน เมออาจารยนดสอบในอกหนงสปดาหขางหนา นกศกษาทกลวจะสอบไดคะแนนต า และยงไมไดอานหนงสอเลย กจะเรมอานหนงสอ การทอาจารยนดสอบบอยๆ เปนการเสรมแรงลบ ท าใหนกศกษาอานหนงสอสม าเสมอมากขน

อยางไรกด ผลกรรมทท าใหพฤตกรรมซงเคยกระท าอยลดลงหรอยตลง ไดแก การลงโทษ และการหยดยง

การพฒนาตน หรอการปรบปรงตนเอง ตามแนวจตวทยาพฤตกรรมนยม เนนทการควบคม สงเราหรอสงแวดลอม และการควบคมการก าหนดผลกรรมดวยตนเอง ทงในการสรางพฤตกรรมทเหมาะสม และการลดเลกพฤตกรรมทไมเหมาะสม

110

(๒) หลกการจตวทยาปญญานยม มแนวความเชอวา พฤตกรรมของมนษยไมไดเกดขน และเปลยนแปลงไป เนองจากปจจยทางสภาพแวดลอมแตเพยงอยางเดยว แตจะเกยวของกบ ๓ ปจจยส าคญ ไดแก ๑) ปจจยสวนบคคล ซงไดแก สตปญญา ลกษณะทางชวภาพ และกระบวนการอนๆ ภายในรางกาย ๒) ปจจยดานสภาพแวดลอม และ ๓) ปจจยดานพฤตกรรม ไดแก การกระท าตางๆ ปจจยทงสามน ท าหนาทก าหนดซ งกนและกน ( reciprocal determinism) แตไมไดหมายความวาจะม อทธพลตอกนและกน อยางเทาเทยมกน และอาจไมไดเกดขนพรอมกน บางปจจยอาจมอทธพลมากกวา ซงอาจตองอาศยระยะเวลาเปนตวประกอบดวย ในการก าหนดใหเกดผลกระทบตอปจจยอน

แนวคดเกยวกบการเสรมแรง จตวทยาปญญานยมไมไดมองการเสรมแรงเปนเพยงแตการท าใหพฤตกรรมมความถเพมขนเทานน แตยงท าหนาทอนๆ อก ๓ อยาง คอ

๑. เปนขอมลใหบคคลรวาคราวตอไปในอนาคตควรจะกระท าพฤตกรรมใดในสภาพการณใด ๒ . เปนสงจงใจใหบคคลเกดความคาดหวงวาการกระท าบางอยางจะท าใหไดรบ

การเสรมแรง เปนการเพมโอกาสใหการกระท าดงกลาวเกดขนในระยะตอมา ๓. ท าหนาทเปนตวเสรมแรง คอ เพมความถใหพฤตกรรม ตอเมอบคคลตระหนกถง

การมโอกาสสงทจะไดรบการเสรมแรง แนวคดเกยวกบการเรยนร จตวทยาปญญานยมเชอวา พฤตกรรมสวนใหญเกดจากการเรยนร

โดยการสงเกต (observational learning) เปนการสงเกตจากตวแบบ ซงแตกตางจากการเรยนรจากประสบการณตรงทมการลองผดลองถกแตตวแบบเพยงคนเดยว สามารถถายทอดทงความคดและการกระท าไดพรอมกน เนองจากคนสวนใหญมกมสภาพแวดลอมทจ ากด การรบรทางสงคมจงผานจากประสบการณของคนอนหรอสอตางๆ เปนสวนมาก ตวแบบแบงไดเปน ๒ ประเภท คอ

๑) ตวแบบทเปนบคคลจรง ทเราไดมโอกาสสงเกตและเกยวของกบตวแบบนนโดยตรง ๒) ตวแบบทเปนสญลกษณ เปนตวแบบทเสนอผานสอตางๆ ทางวทย โทรทศน หรอนยาย

ความส าคญของตวแบบตอการเรยนรหรอการเปลยนแปลงพฤตกรรม คอ ๑. ท าหนาทสรางพฤตกรรมใหมใหบคคล ในกรณทยงไมเคยเรยนรพฤตกรรมนน

มากอนเลย ๒. ท าหนาทเสรมพฤตกรรมของบคคลทมอยแลวใหดขน ในกรณทเคยเรยนร

พฤตกรรมนนมาบางแลว ตวแบบจะเปนแรงจงใจใหบคคลพยายามพฒนาพฤตกรรมใหดยงขน ๓. ท าหนาทยบยงการเกดพฤตกรรมทไมพงประสงค หรอท าใหพฤตกรรมนนลด

ความถลง ในกรณทเหนผลกรรมทเปนโทษจากการกระท าทไมเหมาะสมของตวแบบ การพฒนาตนเชงพทธศาสตร ตามแนวคดทางพทธศาสตร การพฒนาตนเปนการเรยนรและการปฏบตเพอไปสความพอด หรอ

การมดลยภาพของชวต มความสมพนธอนกลมกลนระหวางการด าเนนชวตของบคคล กบสภาพแวดลอมและมงการกระท าตนใหมความสขดวยตนเอง รเทาทนตนเอง เขาใจตนเองมากกวาการพงพาอาศยวตถ จงเปน แนวทางการพฒนาชวตทยงยน หลกการพฒนาตนตามแนวพทธศาสตรประกอบดวยสาระส าคญ ๓ ประการ คอ ทมะ สกขา และภาวนา

ทมะ คอ การฝกนสยดงเดมทยงไมไดขดเกลาใหเหมาะสม มขนตอนส าคญ ไดแก ๑) การรจก ขมใจ ขมระงบความเคยชนทไมดทงหลายได ไมยอมใหกเลสรบเรา หลอกลอ ชกน าไปสความเลวรายได และ ๒) การฝกปรบปรงตนเอง โดยท าคณความดใหเจรญกาวหนาตอไป

111

สกขา คอ การศกษา เพอใหรแจง รจกประโยชน มองทกอยางเปนการเรยนรเพอปรบปรงและพฒนาตวเอง เปนกระบวนการฝกฝนตนเองในการด าเนนชวต เรยกวา ไตรสกขา ม ๓ ประการ คอ

๑. ศลสกขา หมายถง การฝกความประพฤตสจรตทางกาย ทางวาจาและการประกอบอาชพ ด ารงตนในสงคมแบบสาธชน เปนคนดของสงคม เปนคนมระเบยบ มวนย ปฏบตหนาทตามปทสถานของสงคมสามารถด าเนนชวตไดอยางดงามโดยมความรบผดชอบเกอกลตอสงคม

๒. จตสกขา หมายถง การฝกจต สรางคณภาพและสมรรถภาพทางจตใหเขมแขง มนคง แนวแน ควบคมตนเองไดด มสมาธ มจตทสงบ บรสทธ ปราศจากสงทท าใหเศราหมอง อยในสภาพพรอมทจะใชปญญาอยางลกซงและตรงตามสจจธรรม

๓. ปญญาสกขา หมายถง การฝกปญญาใหเกดความร ความเขาใจสรรพสง รแจงตามความเปนจรง มจตใจเปนอสระและมปญญาบรสทธ

ภาวนา ค านตรงกบค าวา พฒนา ซงประกอบดวย กายภาวนา ศลภาวนา จตตภาวนา และปญญาภาวนา เทยบไดกบการพฒนาทางกาย พฒนาทางสงคม พฒนาอารมณ และพฒนาสตปญญา

กายภาวนา หมายถง การพฒนาทางกายเพอใหเกดการเจรญงอกงามในอนทรย ๕ หรอ ทวาร ๕ ไดแก ชองทางการตดตอสมพนธกบสงแวดลอมทางกายภาพ คอ ตา ห จมก ลน และผวกาย การพฒนากายเปนการสงเสรมใหความสมพนธทง ๕ ทางเปนไปอยางปกต ไมเปนโทษ ไมมพษภยอนตราย เชน รจกสมพนธทางตา เลอกรบเอาสงดมประโยชนจากการเหนทางตามาใช รจกสมพนธทางห เลอกรบฟงสงดมประโยชน ไมรบฟงสงเลวรายเขามา เปนตน

ศลภาวนา หมายถง การพฒนาการกระท า ไดแก การสรางความสมพนธทางกายและวาจา กบบคคลอนโดยไมเบยดเบยนกน ไมกลาวรายท าลายผอน ไมกระท าการใดๆ ทจะกอความเดอดรอนใหแกผอน แตจะใชวาจาและการกระท าทด ใหความชวยเหลอเกอกลและเสรมสรางความสมพนธทด

จตตภาวนา หมายถง พฒนาจตใจ เพอใหจตมคณภาพด สมรรถภาพทางจตด และสขภาพจตด คณภาพจตด คอ จตใจทมคณธรรม ไดแก มเมตตา กรณา มทตา มศรทธา และมความเออเฟอเผอแผ เปนตน สมรรถภาพทางจตด คอ การมความพรอมในการท างาน ไดแก ขนต คอ มความอดทน สมาธ คอ ความมใจ ตงมน อธษฐาน คอ มความเดดเดยว วรยะ คอ มความเพยร สต คอ มความระลกเทาทน เปนตน สวนสขภาพจตด เปนสภาพจตทมความสบายใจ อมเอบใจ แชมชน เบกบาน เกดความสบายใจไดเสมอ เมอด ารงชวตหรอท ากจกรรมรวมกบผอน

ปญญาภาวนา หมายถง การพฒนาปญญา ไดแก การรเขาใจสงตางๆ ตามความเปนจรง รเทาทนสภาวะของโลกและชวต ท าใหจตใจเปนอสระไดจนถงขนสงสด สงผลใหอยในโลกไดโดยไมตดโลก มอสระทจะเจรญเตบโตงอกงามตอไป

หลกการพฒนาตน ซงเปนหลกการขนพนฐานของพระพทธศาสนา ทสมเดจพระพทธโฆษาจารย (ประยทธ ปยตโต) กลาววา เปนแกนแททสามารถปฏบตไดทนท ซงจะชวยใหเราสามารถพฒนาตนเองไดตลอดเวลาและไมตกลงไปในหลมพลางของชวต โดยมหลก ๔ ประการ ดงน

๑. หลกการกระท า คอ มงท าการใหส าเรจดวยความเพยรพยายาม โดยเฉพาะความเพยรของตนเอง คนจะท าตองมความเพยร ถาไมมความเพยรกกาวไปในการท าไมได พระพทธศาสนาเปนศาสนาแหงกรรมและวรยะ ใหหวงผลส าเรจจากการกระท า ดวยเรยวแรงก าลงของตน ไมมวหวงผลจากการออนวอน นอนรอผลดลบนดาล จากลาภลอย จากการรวยทางลด การทจรต การเสยงโชค หรอการพนน

๒. หลกการศกษาพฒนาตน คอ ตองถอเปนหนาทโดยมจตส านกทจะฝกตนใหกาวหนาตอไปในการท ากศลกรรมตางๆ ทจะใหชวตและสงคมดงามยงขน นเรยกวา หลกไตรสกขา มนษยเปนสตวท

112

ประเสรฐดวยการฝก ดงนน ในการทจะกาวไปสความดงาม ความประเสรฐสมบรณนน ชวตตองพฒนาดวยไตรสกขาเพอกาวไปขางหนา ชวตจะตองดขน ตองเรยนรฝกฝน ไมมวหยดอยกบท

๓. หลกไมประมาท ในการทจะท าอะไรๆ ดวยความเพยร และในการทจะพฒนาตนนน จะตองไมประมาท ตองมองเหนตระหนกในความส าคญของกาลเวลาและความเปลยนแปลงวา ในขณะทเราด าเนนชวตอยน สงทงหลายรอบตวเราและชวตของเราลวนไมเทยงแทแนนอน ทกอยางเปลยนแปลงไปตลอดเวลา เราจะมวนงนอนใจอยไมได มอะไรทควรท าตองรบท า ตองเรงขวนขวายไมประมาท

๔. หลกพงตนได ซงท าใหมอสรภาพ หลกการนจงตองพฒนาตวเอง เมอเราท าไดดวยตนเองเรากพงตนได ทมากไปกวานนคอ อยาพดแคพงตน ซงเปนเพยงจดเรมตน แตตองกาวตอไปสการฝกฝนปฏบตซงเปนค าสอนของพระพทธเจาทแทวา จงพยายามพงตนดวยการท าตนใหเปนทพงได ความเปนอสระน มใชเฉพาะการไมตองคอยพงพาขนตอคนอนเทานน แตหมายถงการไมตองพงพาขนตอวตถมากเกนไปดวย ดงนน อสรภาพทส าคญมากอยางหนง จงหมายถงการมความสามารถทจะมความสขในตวเองไดมากขน โดยพงพาตอวตถเสพบรโภคนอยลง คอ เปนคนทสขไดงายขน ไมตองเอาชวตไปขนตอวตถ ไมตองเอาความสขไปฝากไวกบสงเสพบรโภค ซงจะท าใหลดความแยงชงเบยดเบยนกนในสงคม

๓.๓ วธการพฒนาทกษะชวต และความเจรญแหงตน (การพฒนาตน ความงอกงามสวนบคคล) ในทางพระพทธศาสนา การพฒนาทกษะชวต และความเจรญแหงตน ส าคญทการมสต

สมปชญญะ ท าใหระลกรตามความเปนจรง วาทกสงอยางลวนเกดบนไตรลกษณ อนจจง ทกขง อนตตา เกดขนแลวคงอยและดบไปเปนธรรมดา มนษยจะมสตระลกรไตรลกษณได เมอมนษยมแนวทางการพฒนาตนตามหลกไตรสกขา ไดแก ศลสกขา สมาธสกขา ปญญาสกขา สวนกระบวนการฝกนน เปนไปตามหลกอรยมรรค มรรคมองค ๘ ประการ

มรรคมองค ๘ หรอ อฏฐงคกมรรค (เรยกเตมวา อรยอฏฐงคกมรรค แปลวา "ทางมองค ๘ ประการ อนประเสรฐ" (the noble Eightfold Path); องค ๘ ของมรรค (มคคงคะ : factors or constituents of the Path) มดงน

๑. สมมาทฏฐ (เหนชอบ ไดแก ความรอรยสจจ ๔ หรอ เหนไตรลกษณ หรอ รอกศลและอกศลมลกบกศลและกศลมล หรอเหนปฏจจสมปบาท (Right View; Right Understanding)

๒. สมมาสงกปปะ (ด ารชอบ ไดแก เนกขมมสงกป อพยาบาทสงกป อวหงสาสงกป (Right Thought)

๓. สมมาวาจา (เจรจาชอบ ไดแก วจสจรต ๔ (Right Speech) ๔. สมมากมมนตะ (กระท าชอบ ไดแก กายสจรต ๓ (Right Action) ๕. สมมาอาชวะ (เลยงชพชอบ ไดแก เวนมจฉาชพ ประกอบสมมาชพ (Right Livelihood) ๖. สมมาวายามะ (พยายามชอบ ไดแก ปธาน หรอ สมมปปธาน ๔ (Right Effort) ๗. สมมาสต (ระลกชอบ ไดแก สตปฏฐาน ๔ (Right Mindfulness) ๘. สมมาสมาธ (ตงจตมนชอบ ไดแก ฌาน ๔ (Right Concentration)

องค ๘ ของมรรค จดเขาในธรรมขนธ ๓ ขอตน คอ ขอ ๓-๔-๕ (Right Speech) (Right Action) (Right Livelihoo) เปนศลขอ ๖ – ๗ - ๘ (Right Effort) (Right Mindfulness) (Right Concentration) เปนสมาธขอ ๑ - ๒ (Right View; Right Understanding) (Right Thought) เปนปญญา

มรรคมองค ๘ น ไดชอวา มชฌมาปฏปทา แปลวา ทางสายกลาง เพราะเปนขอปฏบตอนพอดทจะน าไปสจดหมายแหงความหลดพนเปนอสระ ดบทกข ปลอดปญหา ไมตดของในทสดทงสอง คอ กามสขลลกา นโยค และอตตกลมถานโยค

113

พระเทพเวท (ป.อ.ปยตโต, ๒๕๓๒) เสนอวธการทจะพฒนาตนไปสวถชวตทดงาม เรยกวา “รงอรณแหงการพฒนาตน” ไว ๗ ประการ ดงน

๑. รจกเลอกหาแหลงความรและแบบอยางทด ไดแก การรจกใชสตปญญาในการวเคราะห พจารณาในการเลอก เรมจากการเลอกคบคนด เลอกตวแบบทด เลอกบรโภคสอและขาวสารขอมลทมคณคา เรยกวา ความมกลยาณมตร (กลยาณมตตา)

๒. รจกจดระเบยบชวต มการวางแผนและจดการกจการงานตางๆ อยางมระบบระเบยบ เรยกวา ถงพรอมดวยศล (ศลสมปทา)

๓. ถงพรอมดวยแรงจงใจใหสรางสรรค มความสนใจ มความพงพอใจ มความตองการจะสรางสรรคกจการงานใหมๆ ทเปนความดงามและมประโยชน เรยกวา ถงพรอมดวยฉนทะ (ฉนทสมปทา)

๔. มความมงมนพฒนาตนใหเตมศกยภาพ ผมความเชอในตนวาสามารถจะพฒนาได จะมความงอกงามถงทสดแหงความสามารถของตน เรยกวา ท าใหตนใหถงพรอม (อตตสมปทา)

๕. ปรบเจตคตและคานยมใหเหมาะสมกบการด าเนนชวตทดงาม เออตอการเรยนร ท าใหสตปญญางอกงามขน เรยกวา กระท าความเหนความเขาใจใหถงพรอม (ทฎฐสมปทา)

๖. การมสต กระตอรอรน ตนตวทกเวลา หมายถง การมจตส านกแหงความไมประมาท เขาใจการเปลยนแปลงของชวตและสภาพแวดลอม เหนคณคาของเวลาและใชเวลาอยางคมคา เรยกวา ถงพรอมดวยความไมประมาท (อปปมาทสมปทา)

๗. รจกแกปญหาและพงตนเอง จดการแกปญหาอยางเปนระบบ มความคดวจารณญาณตามเหตปจจยดวยตนเอง เรยกการคดแบบนวา โยนโสมนสการ (โยนโสมนสการสมปทา)

การพฒนาตนเองตามแนวพทธศาสตร เนนทการพฒนาจตใจ ท าใจใหสงบ บรสทธ โดยการท าสมาธ หรอวปสสนา พระสทธเดช สลเตโช (เรองเดช) ไดสรปความการพฒนาคนไววา

มนษยทกคนอยากเปนคนทสมบรณ มชวตทมความสข ในการด าเนนชวต ประสบความส าเรจตามเปาหมายทตวเองไดตงไว จงจะตองมการพฒนาตนเองใหมการเรยนร สรางวสยทศนใหม ๆ ททนสมยตอยค ในปจจบนน เมอมาปรบปรงเปลยนแปลงตนเอง ใหตนเองไดทนยคทนสมยมความเจรญงอกงาม มความร มทกษะและมความสามารถ ในการพฒนาประสทธภาพในการท างาน ดานการอยรวมในกนสงคม มปญญาและคณธรรม ควบคไปดวย ดงค าทวา "เมอไมไดพฒนาทจตใจจะพฒนาดานใด ๆ กไรผล การพฒนาจงตองเรมทใจคน เพอเกดผลพฒนาทถาวร"

หลกธรรมในทางพระพทธศาสนาทมความสอดคลองทสามารถฝกฝนการพฒนาตนเอง คอ สกขา ๓ หรอไตรสกขา เปนขอทจะตองศกษา ขอปฏบตทเปนหลกส าหรบศกษา คอในการฝกหดอบรม กาย วาจา จตใจ และปญญาใหยง ๆ ขนไปจนบรรลจดหมายสงสดคอพระนพพาน ไดแก ๑) อธสลสกขา สกขา คอ ศล อนยง ขอปฏบตส าหรบฝกอบรมในทางความประพฤตอยางสง ๒) อธจตตสกขา สกขา คอ จตอนยง ขอปฏบตฝกอบรมจตเพอใหเกดคณธรรม เชน สมาธอยางสง และ ๓) อธปญญาสกขา สกขา คอ ปญญาอนยง ขอปฏบตส าหรบฝกอบรมปญญาเพอใหเกดความรแจงอยางสง เรยกงาย ๆ วา ศล สมาธ และปญญา (ท.ปา.๑๑/๒๒๘/๒๓๑), (อง.ตก.๒๐/๕๒๑/๒๙๔)

พระสมมาสมพทธเจา ทง ๆ ทเปนมนษยคนธรรมดา แตเมอเปนผทไดรบการฝกแลว ไดอบรมจตถงทแลว แมกระทงเทพเทวดาทงหลายทงมวล กยงนอมนมสการแดองคพระสมมาสมพทธเจา (พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต), ๒๕๕๓ : ๑๑๒) คนเรานนสามารถฝกฝนได ซงสามารถเตอนตนเองไดอยเสมอวา เราสามารถฝกฝนและพฒนาตนเองไดอยเสมอ ฝกในดานของพฤตกรรม มการฝกฝนตนเองทด สามารถ

114

ควบคมพฤตกรรมของตนเองไดอยเสมอ ฝกในดานสมาธ การควบคมจตใจ พฒนาในดานคณสมบตตาง ๆ ของจต เชน ความเพยรพยายาม ความรบผดชอบ มสต และสมาธ สามารถระลกไดอยเสมอจนสามารถพฒนา และเพมประสทธภาพของสขภาพจตใหดขนเรอยไป ฝกในดานปญญา เปนการพฒนาในการรบรความจรง รในสงทเปนจรง มเหตมผล รจกในการวนจฉย ตลอดจนการรแจงถงความจรงทเปนสากลของสงทงปวง รเทาทนในสงธรรมดาของโลกและชวต

เมอมการศกษาและท าความเขาใจของการฝกฝนแลว อกหลกธรรมหนงทจะเปนเครองชวยท าใหเจรญ มการฝกฝนพฒนาตนเองใหดยงขนไป คอ ภาวนา ๔ หมายถง การเจรญ, การท าใหมขน, การฝกอบรม, การพฒนา ไดแก ๑) กายภาวนา หมายถง การเจรญกาย พฒนากาย การฝกอบรมกาย ใหรจกตดตอเกยวของกบสงทงหลายภายนอกทางอนทรยทง ๕ ดวยด และปฏบตตอสงเหลานนในทางทเปนคณ มใหเกดโทษ ใหกศลธรรมงอกงาม ใหอกศลธรรมเสอมสญ การพฒนาความสมพนธกบสงแวดลอมทางกายภาพ ๒) ศลภาวนา หมายถง การเจรญศล พฒนาความประพฤต การฝกอบรมศล ใหตงอยในระเบยบวนย ไมเบยดเบยนหรอกอความเดอดรอนเสยหาย อยรวมกบผอนไดดวยด เกอกลแกกน ๓) จตภาวนา หมายถง การเจรญจต การพฒนาจต การฝกอบรมจตใจ ใหเขมแขงมนคงเจรญงอกงามดวยคณธรรมทงหลาย เชน มเมตตากรณา ขยนหมนเพยร อดทน มสมาธ และสดชน เบกบาน เปนสขผองใส เปนตน และ ๔) ปญญาภาวนา หมายถง การเจรญปญญา การพฒนาปญญา การฝกอบรมปญญา ใหรเขาใจสงทงหลายตามเปนจรง รเทาทนเหนโลก และชวตตามสภาวะ สามารถท าจตใจใหเปนอสระ ท าตนใหบรสทธจากกเลส และปลอดพนจากความทกข แกไขปญหาทเกดขนไดดวยปญญา

ในดานการพฒนาทางดายกายนน เปนการพฒนามความสมพนธตอสงแวดลอมทางกายภาพ โดยเฉาะทางดานอนทรยทง ๕ ไดแก ตา ห จมก ลน และกาย ใหมเกอกลกนและกน

ดานสลภาวนา เปนการเจรญศล พฒนาศล พฒนาความสมพนธ และความประพฤต ใหอยรวมกน โดยตงอยในระเบยบวนย ไมเบยดเบยดซงกนและกน ชวยเหลอซงกนและกนกบผอนในสงคมดวยด

ดานจตภาวนา เปนการพฒนาจต ท าใหจตมความเขมแขง มนคง มความเมตตากร ณา ขยนหมนเพยร เปนสข ผองใสดงาม เจรญงอกงามดวยคณธรรม

ดานปญญาภาวนา เปนการพฒนาดานปญญา ใหมการเสรมสรางฝกฝนปญญาใหมความรชดในความเปนจรงเปนปจจบน รและเขาใจในสงทเปนไป รแจงในโลก ใชชวตตามสภาวะ สามารถแกไขปญหาดวยปญญา มชวตทดงามโดยปราศจากทกขทงปวง

เทคนคการพฒนาตน (ความเจรญแหงตน ความงอกงามสวนบคคล) นอกจากการพฒนาตนจะมวธการทดแลว เทคนคการพฒนาตน กเปนสวนชวยการพฒนาตนใหประสบความส าเรจงายขนได การพฒนาตนม ๓ เทคนค ไดแก ๑) การควบคมตนเอง ๒) การปรบความคด และความรสก ๓) การเจรญสมาธเบองตน โดยมรายละเอยดดงน ก. การควบคมตนเอง (self-control)

การควบคมตนเอง คอ การทบคคลเปนผด าเนนการในการพฒนาหรอปรบปรงพฤตกรรมดวยตนเองทงหมด ไมวาจะเปนการเลอกเปาหมาย หรอวธการด าเนนการทงหมดเพอทจะใหบรรลเปาหมายนน ถาบคคลใดมทกษะในการควบคมตนเองไดด สงเราภายนอกจะมอทธพลตอบคคลนนนอยมาก และในทางกลบกน คนทมทกษะในการควบคมตนเองอยในระดบต า สงเราภายนอกจะมอทธพลตอพฤตกรรมของบคคลนนไดมาก ในชวตประจ าวนของคนเราลวนเคยควบคมตนเองโดยวธใดวธหนงมาแลว เชน

๑. ใชวธการยบยงทางรางกาย เชน การกดรมฝปากตวเองเพอไมใหหวเราะ ปดตาตวเองเพอไมใหเหนบางสงบางอยางทไมชอบ ท าใหหลกเลยงผลกรรมทไมพอใจได

115

๒. เปลยนเงอนไขของสงเราหรอสญญาณท เกยวกบพฤตกรรมทจะหลกหน เชน ไปตากอากาศทชายทะเลเพอหลกหนสญญาณตางๆ ทเกยวของกบการท างาน ซงอาจชวยใหแสดงพฤตกรรม ทตองการบางอยางไดมากขนดวย

๓. หยดการกระท าบางอยาง เชน การงดอาหารกลางวนเพอจะรบประทานมอค าทจดเปนพเศษ

๔. เปลยนแปลงการตอบสนองทางอารมณ บางครงจ าเปนตองแสดงพฤตกรรมขดกบความรสกทแทจรง เพอหลกเลยงผลกรรมทไมพงพอใจ เชน เมอหวหนางานท าเปน ตองท าหนาตาเฉย หวเราะไมไดเดดขาด

๕. ใชเหตการณบางอยางเพอควบคมพฤตกรรมตนเอง เชน การตงนาฬกาปลกเพอชวยใหตนทนเวลา

๖. ใชยาหรอสงกระตนตางๆ ควบคมการกระท าของตนเอง เชน การดมสราเพอลมเรองความทกข ดมกาแฟเพอจะอานหนงสอหรอขบรถไดนานขน

๗. เสรมแรงหรอลงโทษตวเอง โดยสญญากบตนเองวาถาสอบได B หรอ A จะซอของราคา ๕๐๐ บาท ใหตวเองชนหนง หรอถาสอบไดเกรดไมด จะงดการดละครโทรทศน ๑ เดอน

๘. ท าสงอนแทนสงทก าลงท าอย เชน ออกก าลงกายแทนการนอนอยเฉย อานหนงสอเรยนแทนการดละครน าเนา

เทคนคการควบคมตนเอง มแนวคดพนฐานจากทฤษฎการเรยนรแบบปฏบตการ ซงมความเช อวาพฤตกรรมของบคคลถกควบคมโดยเงอนไขน าและผลกรรม ถาเงอนไขน าเปลยนแปลงหรอผลกรรมเปลยนแปลง พฤตกรรมกจะเปลยนแปลงไปดวย เงอนไขส าคญในการควบคมตนเองคอ บคคลนนจะเปนผจดการกบเงอนไขน าและผลกรรมของพฤตกรรมดวยตนเอง แทนการทบคคลอนจะจดการให ในการควบคมตนเองมกจะเกยวเนองกบการเลอกแสดงพฤตกรรมทมเงอนไขผลกรรมทขดแยงกนอย ซงการขดแยงของเงอนไขผลกรรมมอย ๔ แบบ ดงน

๑. หลกเลยงการแสดงพฤตกรรมทจะไดรบผลกรรมทางบวกทนท เพอวาจะไมไดรบผลกรรมทางลบในอนาคต เชน หลกเลยงการกนอาหารทชอบจ านวนมาก เพอวาจะไดไมอวนใน ๒-๓ ป ขางหนา หรอหยดการสบบหรเพอวาจะไดไมเปนมะเรงปอด หรอหลกเลยงการส าสอนทางเพศเพอจะไดไมตดเชอเอดส

๒. แสดงพฤตกรรมทจะไดรบผลกรรมทางลบทนท เพอจะไดรบผลกรรมทางบวกในอนาคต เชน การท างานหนกเพอมฐานะดขน นกกฬาฝกซอมอยางหนกเพอจะชนะในการแขงขน

๓. ไมแสดงพฤตกรรมทไดรบผลกรรมทางบวกเลกนอยทนท เพอวาจะไดรบผลกรรมทางบวกทมากกวาในอนาคต เชน การไมออกไปเทยวสนกสนานในคนวนศกร เพอใชเวลาอานหนงสอทท าใหผลการเรยนดขน หรอมโอกาสศกษาตอ

๔. แสดงพฤตกรรมทไดรบผลกรรมทางลบแตนอยทนท เพอหลกเลยงผลกรรมทางลบจ านวนมากในอนาคต เชน การไปใหหมอฟนขดหนปน ตรวจฟน ท าความสะอาดฟน ซงมกเปนสงทไมนาพงพอใจ แตการกระท านนท าใหไมเกดการปวดฟนทรนแรงในอนาคต

จากการขดแยงกนในเงอนไขของผลกรรมทกลาวมาน จะเหนวาในการพฒนาตนนน บคคลจะตองกระท าพฤตกรรมบางอยาง เพอควบคมพฤตกรรมอกอยางหนงซงเปนอปสรรคตอการบรรลเปาหมายทตงไว

ในการควบคมตนเองมเทคนควธทใชไดหลายวธ เชน การควบคมสงเรา การเตอนตนเอง การเสรมแรงตนเองและการลงโทษตวเอง การท าสญญากบตวเอง การเปลยนการตอบสนอง

116

๑. การควบคมสงเรา เปนกระบวนการจดการกบเงอนไขสภาพแวดลอมหรอสงเราทควบคมพฤตกรรม หรอ

การเปลยนแปลงสงเรา เพอท าใหพฤตกรรมทไมพงประสงคไมสามารถเกดขนได หรอเพอใหพฤตกรรมท พงประสงคเกดขน โดย

๑) ก าจดสงเราทควบคมพฤตกรรมทไมพงประสงคนน เชน ถาจะประหยดรายจายฟมเฟอย และเราทราบวาทกครงทไปเดนในหางสรรพสนคาเราจะเพลดเพลนกบการซอของทไมจ าเปน สามารถควบคมไดโดยไปใหนอยลงหรอลดการไปเดนในหางสรรพสนคาเสย

๒) ก าหนดสงเราทเฉพาะเจาะจงเพอใหเกดพฤตกรรมทพงประสงค ๓) เปลยนแปลงสงเราใหมทเหมาะสมกบพฤตกรรม ในกรณทพฤตกรรมทเปนอยถก

ควบคมดวยสงเราทไมเปนทยอมรบ ๒. การเตอนตนเอง

การเตอนตนเอง ประกอบดวยกจกรรม ๒ สวนคอ การสงเกตตนเอง และการบนทกพฤตกรรมตนเอง ใชไดกบทงพฤตกรรมภายนอกและพฤตกรรมภายใน การเตอนตนเองจะไดผลเปนเพราะบคคลไดบนทกพฤตกรรมของตนเอง เมอเหนขอมลทตนเองบนทกไว กอาจพดกบตนเองภายในใจวา เราเป นคนด เปนคนเกง หรอท าไดตามเปาหมายแลวนะ ซงการพดเชนนท าหนาทเปนการเสรมแรงพฤตกรรมได แตถาหากพบวา พฤตกรรมทตนสงเกตและบนทกไวนนต ากวาเปาหมายทควรเปน กอาจเกดความรสกผด จงม การพดเตอนตนเองภายในใจ และกระท าพฤตกรรมใหดขนเพอหลกหนความรสกผดนน

การด าเนนการเตอนตนเอง มขนตอนดงน ๑) เลอกและก าหนดพฤตกรรมเปาหมายใหชดเจน ๒) สงเกตและบนทกพฤตกรรมของตนเอง ใหชดเจนวาพฤตกรรมเปาหมายเกดขนหรอไม ๓) ประเมนผลและวเคราะหขอมลจากการสงเกตและบนทก

๓. การเสรมแรงและการลงโทษตวเอง วธการนจ าเปนตองอาศยการสงเกตและการบนทกพฤตกรรมในวธการเตอนตนดวย ซงม ๒

ขนตอน คอ ๑) พจารณาพฤตกรรมทควรไดรบการเสรมแรงหรอรบการลงโทษ และเกณฑในการ

เสรมแรงหรอการลงโทษ ๒) เสรมแรงเมอพฤตกรรมเปนไปตามเกณฑทก าหนด และลงโทษเมอไมเปนไปตามเกณฑ

ทก าหนด ๔. การท าสญญากบตนเอง

การท าสญญากบตนเองเปนวธการหนงทชวยในการควบคมตนเอง คอ ขอตกลงกบตนเอง ทเขยนเปนลายลกษณ ระบขนตอนทด าเนนการและเมอบรรลเปาหมายจะใหอะไรกบตนเอง การท าสญญากบตน กเหมอนกบการท าสญญาอนๆ คอ จะตองมขอความทระบในสญญาวาจะใหเวลาเทาไร ซงอาจใหเวลา ๒-๓ นาท เปนสปดาห เปนเดอน เปนป การเขยนสญญาควรเขยนเฉพาะสงทรวาสามารถเปลยนแปลงได เมอบรรลตามสญญา กเปลยนไปสพฤตกรรมเปาหมายขนตอไป ซงในสญญาควรประกอบดวย

๑) ก าหนดพฤตกรรมเปาหมายทชดเจน ๒) บอกถงสงทบคคลตองกระท าเพอทจะบรรลเปาหมายนน ๓) บอกถงการเสรมแรงตนเองเมอบรรลเปาหมาย และการลงโทษตนเองเมอไมสามารถ

ท าไดตามสญญา

117

๔) กรณทมผ อนมาเกยวของดวย บคคลนนควรท าหนาทใหผลกรรมบางอยางตอการกระท าของตน

๕) ก าหนดวนเวลาทจะมการทบทวนสญญา เพอเปลยนแปลงพฤตกรรมเปาหมายและ ผลกรรม

๕. การเปลยนการสนองตอบ เปนวธการควบคมตนเองอกวธหนง บคคลจะแสดงการสนองตอบอยางอน หรอการกระท า

พฤตกรรมอนทสามารถระงบหรอแทนทการสนองตอบทไมเหมาะสม เชน การคดถงเรองทสนกสนานเพอไมใหเกดความวตกกงวล การท ารางกายใหผอนคลายเพอควบคมความเครยด เปนตน การท าสมาธ อาจจดอยในวธการนได เปนการท าใหจตใจและรางกายผอนคลาย สามารถระงบพฤตกรรมบางอยางได

หากตองการใชเทคนคการพฒนาตนดวยวธการควบคมตนเอง ควรมขนตอนดงน ๑. ก าหนดพฤตกรรมเปาหมายดวยตนเอง เรมตนดวยบคคลจะตองก าหนดพฤตกรรม

เปาหมาย ทตองการเปลยนแปลงแกไขดวยตนเองใหชดเจน ๒. สงเกตและบนทกพฤตกรรมของตน การสงเกตและบนทกพฤตกรรม จะตองกระท าดวย

ตนเอง และบนทกเปนระยะ ๆ ๓. ก าหนดเงอนไขการเสรมแรง หรอการลงโทษตนเอง เปนการก าหนดเงอนไขในการทจะ

ไดรบการเสรมแรง หรอการลงโทษ หลงจากทไดท าพฤตกรรมเปาหมาย การก าหนดเงอนไขของการเสรมแรง หรอการลงโทษน ควรกระท าดวยตนเอง เพราะสอดคลองกบความตองการของตน อนจะน าไปสเปาหมายไดอยางมประสทธผล

๔. เลอกเทคนคดวยตนเอง การเลอกเทคนคดวยตนเอง จะชวยใหสามารถเลอกเทคนคเพอควบคมพฤตกรรมไดเหมาะสมกบตน

๕. ใชเทคนคการควบคมตนเอง ตามวธการและขนตอนของเทคนคทน ามาใช ๖. ประเมนตนเอง เพอดการเปลยนแปลงพฤตกรรมเปาหมาย วาเปลยนแปลงตามเงอนไข

และขอก าหนดหรอไม ๗. เสรมแรง หรอ การลงโทษตนเอง หลงจากประเมนพฤตกรรมเปาหมายแลว การจะไดรบ

การเสรมแรงหรอลงโทษนน อยกบการเปลยนแปลงพฤตกรรมเปาหมายวาเปนไปตามเกณฑทตงไวหรอไม ถาเปนไปตามเกณฑทตงไว กเสรมแรงดวยการใหรางวล แตถาไมเปนไปตามเกณฑควรมการลงโทษ

ข. การปรบความคดและความรสก เปนกระบวนการเปลยนพฤตกรรมภายนอกโดยการเปลยนความคด การตความ การตงข อ

สนนษฐาน หรอการเปลยนตวแปรทางความร ความเขาใจเสยใหม เพอใหเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรม เปนแนวคดของนกจตวทยาปญญานยมทมความเชอวา

๑. ความร ความเขาใจมผลตอพฤตกรรม ๒. ความร ความเขาใจสามารถสรางใหมหรอเปลยนแปลงได ๓. พฤตกรรมทเปลยนแปลงไป สวนหนงเปนผลจากการเปลยนแปลงในความร ความเขาใจ

ค. การเจรญสมาธเบองตน เปนการพฒนาตนเองทางพทธศาสตร ซงมเทคนควธการเจรญสมาธอยางหลากหลาย

****************************************

118

ภาคผนวก

สมรรถนะหลกดานทกษะชวต และความเจรญแหงตน (ฉบบรางครงท ๑) ( Life Skills and Personnel Growth)

ราง Moral Competencies

สมรรถนะดานศลธรรม คณธรรม จรยธรรม ส าหรบนกเรยนการศกษาขนพนฐาน นกเรยนมวนย มารยาท เคารพเชอฟง กตญญ ตอผปกครอง พอแม ครอาจารย มสต สมปชญญะ ยบยงชงใจตอความคด การพด การกระท า ของตนเองใหเปนไปในทาง ทถกตองตามท านองคลองธรรม มความสขบนความเรยบงาย ขยนอดทน ใจส ใฝเรยนร พฒนาตนเองอยเสมอ มความรก เมตตา อาสาชวยเหลอกจการงานของครอบครว และชมชน ตวชวด ๖ ตว

๑. ปฏบตตามกฎ ระเบยบ ขององคกรอยางเขาใจ มความสข ๒. ระลกรคณ และตอบแทนผมพระคณ ๓. พดและปฏบตตนถกตองตามท านองคลองธรรม ๔. มความสขงาย มความทกขยาก ๕. คนหาวธการและปฏบตงานทยากจน ส าเรจไดอยางด ๖. อาสาชวยเหลองานของครอบครว ชมชน ดวยความตงใจ มเมตตากรณา

119

สมรรถนะหลกดานทกษะชวต และความเจรญแหงตน (ฉบบรางครงท ๒) (Life Skills and Personnel Growth)

ค าอธบาย

นกเรยนพฒนาตนเองสการมชวตทด มความสขตามหลกพอเพยง พฒนาอยางสมดล ทงดาน การเรยนรและพฒนาตนตลอดชวต (life long learning and personal growth) ดานคณธรรมจรยธรรม (Moral) ดานสขภาพ (Health) ดานสนทรยะ (Aesthetics) ดานวฒนธรรมและประเพณ (Cultural and Traditional)

สมรรถนะยอยส าหรบผเรยนระดบ การศกษาขนพนฐาน

สมรรถนะระดบการศกษาชน ป.๑-๓

๑. ใฝเรยนร เรยนรอยางมวจารณญาณ มทกษะในการแสวงหาความร และทกษะการเผยแพรหรอแบงปนความร แสวงหา/สรางแรงบนดาลใจในการพฒนาตน เลอกคบกลยาณมตร รกและมความสขในการเรยนรและการท างาน มทกษะ ในการเผชญปญหา ยดหยน ปรบตว แกปญหาเชงสรางสรรค มงมน อดทนท างานจนบรรลเปาหมาย และเพยรพฒนาตนอยางตอเนอง(ตลอดชวต)

๑. ใฝเรยนร เรยนอยางเปนเหตเปนผล (รปธรรม) ๒. เรยนรจากแบบอยางทด มความสข สนกกบ การเรยนร และการใชเครองมอการเรยนร หรอแกปญหา ๓. ท างาน แกปญหา การกนอยในชวต ประจ าวน ตอเนองจนส าเรจเปนเรอง ๆ

๒. คดด พดด ท าด ตามหลกศาสนา ประเพณและกฎหมาย อยรวมกบผอนดวยความปรารถนาดและเกอกลกน มวนย ดแล รกษาสงแวดลอมและสาธารณสมบต รและปฏบตตามหลกธรรมทลกซงในศาสนาของตน

๔. คดด พดด ท าด ทไมท าใหตนเองและผอนเดอดรอน ๕. เออเฟอ แบงปน ดแลรกษาสงของและความสะอาดของโรงเรยนและทอยอาศย ๖ . สวดมนต ศกษาหลกธรรมและปฏบต ศาสนพธ ดวยศรทธาและเขาใจจดมงหมาย

๓ . กน อย ด ฟง เปน (มสตสมปชญญะใน การบรโภค) หรอใชหลกเศรษฐกจพอเพยงในความเปนอย (๓ หวง ๒ เงอนไข) ใหรางกายและจตใจ มสขภาพ สมรรถภาพและคณภาพ

๗. ใชความรและเหตผลในการตดสนใจ เลอกบรโภคอาหาร เครองใชในชวตประจ าวน เพอกอใหเกดสขภาพ

120

เอกสารอางอง ทศพร ประเสรฐสข. (๒๕๔๒). “EQ (Emotional Intelligence) ความฉลาดทางอารมณกบความส าเรจในชวต”

วำรสำร พฤตกรรมศำสตร. ปท ๕ ฉบบท ๑ สงหาคม. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต : จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ทพยวรรณ กตตพร. (๒๕๔๖). เรองของ “EQ”. วำรสำรมนษยศำสตรและสงคมศำสตร. ๑๑:๑ (มกราคม- มถนายน) ภาควชาสงคมศาสตร คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร : มหาวทยาลยนเรศวร.

เบลลนกา, เจมส และ เบรนดท, รอน . ๒๐๑๐. แปลโดย วรพจน วงศกจรงเรอง และอธป จตตฤกษ. ๒๕๕๔. ทกษะแหงอนำคตใหม : กำรศกษำเพอศตวรรษท ๒๑. กรงเทพมหานคร. โอเพนเวลดส.

ผองพรรณ เกดพทกษ. (๒๕๔๗). “คณลกษณะทเกยวของกบ EQ” วำรสำรพฤตกรรมศำสตร. ๔ (๑), ๑๕-๑๗. พจนำนกรมฉบบรำชบณฑตยสถำน. (๒๕๔๒). กรงเทพมหานคร : กระทรวงศกษาธการ. พระคนธสาราภวงศ. (๒๕๕๕). พรหมวหำร. กรงเทพมหานคร : หจก.ประยรสาสนไทย การพมพ. พระธรรมโกศาจารย (ประยร ธมมจตโต). (๒๕๕๓). ปญญำตองคกบกรณำ จงจะพำชำตรอด. กรงเทพมหานคร :

เซนปรนตง. พระธรรมปฏก (ป.อ. ปยตโต). (๒๕๔๖). พทธธรรม ฉบบปรบปรงขยำยควำม. กรงเทพมหานคร : โรงพมพ

มหาวทยาลย มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. พระธรรมปฏก (ป.อ. ปยตโต). (๒๕๔๖). รงอรณของกำรศกษำ เบกฟำแหงกำรพฒนำทยงยน. นครปฐม :

วดญาณเวศกวน. พระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต). (๒๕๕๗). จะพฒนำคนกนอยำงไร ?. นครปฐม : วดญาณเวศกวน ----------. ๒๕๕๑. ชวตทดงำม. นครปฐม : วดญาณเวศกวน. ---------. (๒๕๕๖). ชวตทสมบรณ. นครปฐม : วดญาณเวศกวน. ---------. (๒๕๕๗). ชวตนเพองำน งำนนเพอธรรม. นครปฐม : วดญาณเวศกวน. ---------. (๒๕๕๐). ธรรมนญชวต. กรงเทพมหานคร : ส านกพมพจนทรเพญ. ---------. (๒๕๕๘). พจนำนกรมพทธศำสตร ฉบบประมวลธรรม. กรงเทพมหานคร : ส านกพมพ ผลธมม ในเครอ บรษท ส านกพมพเพทแอนดโฮม จ ากด. ----------. (๒๕๕๓). ICT กำวหนำคนตองพฒนำปญญำและวนย. นครปฐม : คณะเทคโนโลยสารสนเทศและ

การสอสาร มหาวทยาลยมหดล. วระวฒน ปนนตามย. (๒๕๔๒). เชำวนอำรมณ (EQ) ดชนวดควำมสข และควำมส ำเรจของชวต. กรงเทพฯ.

บรษท เอกซเปอรเนท จ ากด. ศภรตน เอกอศวน. (๒๕๔๒). “รจก EQ หรอยง?” วำรสำรศนยสขภำพจต. ๓ (มกราคม-ธนวาคม ), ๘๒-๘๔. สมเดจพระพทธโฆษาจารย (ประยทธ ปยตโต) .(๒๕๕๖). ควำมสขอยทน มวไปหำกนทไหน หอจดหมายเหต

พทธทาส อนทปญโญ ส านกพมพบรษทออฟเซท ครเอชน จ ากด. สขภาพจต, กรม. (๒๕๔๖). คมอควำมฉลำดทำงอำรมณ. นนทบร. สขภาพจต, กรม. (๒๐๐๐ – ๒๐๐๑). พฒนา EQ ใหลก” วำรสำรไทยแลนดเอดดเคชน. ๑ : ๗. โสภา (ชพกลชย) ชปลมนน. (๒๕๔๔). “เชาวนอารมณ (EQ) และเชาวปญญา (IQ) นนส าคญไฉน” วำรสำรตอตำนยำเสพตด. ๑๗ :๑, (ม.ค.-ม.ย. ๒๕๔๔) Bassett. (๒๐๐๙). Demonstrations of Learning for ๒๑st-Century Schools. Retrieved October๒๙,

๒๐๑๔. Form http://www.nais.org/Magazines-Newsletters/ISMagazine/ Pages/Demonstrations-of-Learning-for-๒๑st-Century-Schools.aspx

121

Chapman, P. (๒๐๑๐). Twenty-First Century Skills. Retrieved August, ๑๐, ๒๐๑๔ From http://www.invernessassociates.org/newx/twenty-first-century-skills.

/Credentialing/ICF_Core_Competencies.pdf(๒๐๐๓, February ๔) Costa A. & Kallick, B ๒๐๐๙. Habits of Mind. Goleman. ๑๙๙๘. Emotional Intelligence; Why it can Matter More than IQ. New York: Bantam Books. Howard Gardner. ๒๐๐๗. กำรพฒนำจต ๕ ลกษณะ (Five Mind) International Society for

Technology in Education. ๒๐๐๗. National Educational Technology Standards Retrieved August ๑๐, ๒๐๑๔. From http://en.m.wikipedia.org/wiki/national_ educational_Technology_ Standards.

National Leadership Council for Liberal Education and America’s Promise. ๒๐๐๗. College Learning leap/ documents/ Global Century-final. pdf. Witt, R. & McManus, I. ๒๐๐๙. Twenty-First Century Skills. Retrieved August, ๑๐, ๒๐๑๔ From http://www.invernessassociates.org/newx/twenty-first-century-skills. Witt, R. & McManus, I. ๒๐๐๙. Twenty-First Century Skills. Retrieved August, ๑๐, ๒๐๑๔ From http://www.invernessassociates.org/newx/twenty-first-century-skills. เวบไซต https://th.wikipedia.org/wiki/%E๐%B๘%๙๗%E๐%B๘%B๑%E๐%B๘%๘๑%E๐%B๘%A๙%E๐%B

๘%B๐%E๐%B๘%๘A%E๐%B๘%B๕%E๐%B๘%A๗%E๐%B๘%B๔%E๐%B๘%๙๕ สบคนวนท ๑๗ พฤษภาคม ๒๕๖๑

https://uparadigm.blogspot.com/๒๐๑๗/๐๒/life-skills-meaning.html (Baldo and Furniss. ๑๙๙๘. อางถงในมลนธรกษเดก. ๒๕๕๑) สบคนวนท ๒๑ พฤษภาคม ๒๕๖๑

https://www.im๒market.com/๒๐๑๗/๑๒/๐๑/๔๖๗๓ https://uparadigm.blogspot.com/๒๐๑๗/๐๒/life-skills-meaning.html https://www.successconsciousness.com/blog/personal-development/what-is-personal-

growth/ สบคนวนท ๓๑ พฤษภาคม ๒๕๖๑ http://std.eng.src.ku.ac.th/?q=node/๓๕๔ สบคนวนท ๓๑ พฤษภาคม ๒๕๖๑ http://๘๔๐๐๐.org/tipitaka//dic/d_item.php?i=๒๙๓ สบคนวนท ๓๑ พฤษภาคม ๒๕๖๑

คมอทกษะชวต องคกรแพลนอนเตอรเนชนแนล ประเทศไทย http://lifeskills.obec.go.th/wp-content/uploads/๒๐๑๗/๐๑/rtp-lifeskill-final.pdf

สบคนวนท ๒๒ สงหาคม ๒๕๖๑ http://www.factsforlifethai.cf.mahidol.ac.th/teenager/support๐๒.php

สบคนวนท ๒๒ สงหาคม ๒๕๖๑ https://th.wikipedia.org/wiki/%E๐%B๘%๙๗%E๐%B๘%B๑%E๐%B๘%๘๑%E๐%B๘%A๙%E๐%B

๘%B๐%E๐%B๘%๘A%E๐%B๘%B๕%E๐%B๘%A๗%E๐%B๘%B๔%E๐%B๘%๙๕ สบคนวนท ๒๒ สงหาคม ๒๕๖๑

https://www.im๒market.com/๒๐๑๗/๑๒/๐๑/๔๖๗๓ สบคนวนท ๒๒ สงหาคม ๒๕๖๑

122

https://www.successconsciousness.com/blog/personal-development/what-is-personal-growth/ สบคนวนท ๒๒ สงหาคม ๒๕๖๑

http://phd.mbu.ac.th/index.php/๒๐๑๔-๐๘-๒๘-๐๘-๕๗-๔/๑๔๖-๒๐๑๖-๐๓-๒๓-๑๗-๐๔-๔๙ http://lifeskills.obec.go.th/lifeskills.php สบคนวนท ๒ ตลาคม ๒๕๖๑ http://std.eng.src.ku.ac.th/?q=node/๓๕๔ Resource : ผศ.วนย เพชรชวย Credit : http://www.novabizz.com/NovaAce/Learning/Self_Development.htm

สบคนวนท ๒ ตลาคม ๒๕๖๑

123

สมรรถนะหลกดานทกษะอาชพและการเปนผประกอบการ

(Career Skills and Entrepreneurship)

124

กรอบสมรรถนะหลกของผเรยนระดบการศกษาขนพนฐาน

กรอบสมรรถนะหลกของผเรยนระดบประถมศกษาตอนตน (ป.๑-๓)

สมรรถนะหลกดานทกษะอาชพและการเปนผประกอบการ (Career Skills and Entrepreneurship)

ระดบการศกษาขนพนฐาน ระดบประถมศกษาตอนตน ( ป. ๑ – ๓ )

ค าอธบาย

มเปาหมายและการวางแผนอาชพตามความสนใจและความถนด มความรและทกษะพนฐานสอาชพทเหมาะสม มทกษะและคณลกษณะนสยทดในการท างาน มทกษะในการท างานและพฒนางาน โดยยดหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง มความรและทกษะพนฐานของการเปนผประกอบการทด สามารถคดสรางงาน สรางนวตกรรมทเปนประโยชนตอตน ครอบครว หรอสงคม

สมรรถนะ

๑.วเคราะหตนเอง คนหาเปาหมายของชวต เตรยมทกษะเฉพาะอาชพ และการปฏบตงานทสอดคลองกบความสนใจ ความถนด และสตปญญาและฝกฝนอาชพทสนใจอยางตอเนองเพอเปนพนฐานในการประกอบอาชพในอนาคต

๒. ก าหนดเปาหมายในการท างานทชดเจน วางแผน จดเรยงล าดบความส าคญของงานและบรหารเวลาอยางมประสทธภาพ

๓. ปฏบตงานอยางมงมน อดทน รบผดชอบ และเพยรพยายาม เพอใหบรรลเปาหมาย

๔. คดและปฏบตงานใดๆ โดยใชหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง คอท าพอประมาณอยางมเหตผล และมภมคมกน บนฐานของความรและคณธรรม

๕. ม ความร และท กษะ พนฐานของการ เป นผประกอบการทด สามารถวางแผนการลงทน การผลต

ค าอธบาย

รจกตนเอง มเปาหมายในการท างาน และพยายามท างานใหส าเรจตามเปาหมาย มทกษะและลกษณะนสยทดในการท างาน มความเพยร ความอดทน ความซอสตยและความรบผดชอบ มทกษะพนฐานดานการเงน ทงดานการใชจายและการออม และสามารถ แสดงความคดสรางสรรคผานกจกรรมตาง ๆ

สมรรถนะ

๑.สามารถตงเปาหมายในการท างานและต งใจท างานใหส าเรจตามเปาหมายทคดไว

๒.ท างานดวยความเอาใจใส มความเพยรอดทน พยายามท างานใหดทสดตามความสามารถ

๓. มทกษะพนฐานดานการเงน รจกความหมายและคาของเงน การใชจายเงน การออม รวาเงนมาจากการท างานและเงนมจ ากด สามารถใหความเหนในการหาเงนไดอยางงาย ๆ

๔.แสดงความคดรเรมสรางสรรค ผานการแสดงออกทางกจกรรมตาง ๆ ทงกจกรรมศลปะ ดนตร นาฏศลป การประดษฐ หตถกรรม การเลน และการผลตชนงาน โดยใชสอและเทคโนโลย

125

ระดบการศกษาขนพนฐาน ระดบประถมศกษาตอนตน ( ป. ๑ – ๓ )

การตลาด การบรหารจดการดานทรพยากร บคลากร และการเงน

๖. สามารถประยกตใชความรในการสรางผลตภณฑเชงสรางสรรค มจรรยาบรรณและความรบผดชอบตอสงคม

126

สมรรถนะหลกดานทกษะอาชพและการเปนผประกอบการ (Career Skills and Entrepreneurship)

ตอนท ๑ กระบวนการก าหนดสมรรถนะทกษะอาชพและการเปนผประกอบการ ๑. เหตผลในการเลอกสมรรถนะทกษะอาชพและการเปนผประกอบการ มาเปนสมรรถนะหลกของ

ผเรยนระดบการศกษาขนพนฐานนน มดงตอไปน ๑.๑ เปนสมรรถนะทนกวชาการของไทย และตางประเทศเสนอวาบคคลตองพฒนาขนและ

ไดรบการยอมรบในระดบสากลวาเปนสมรรถนะทส าคญและจ าเปนส าหรบคนในยคศตวรรษท ๒๑ ๑.๒ เปนสมรรถนะทสงคมไทยใหความส าคญนอย ๑.๓ เปนสมรรถนะทตอบสนองนโยบายและความตองการของประเทศทมงเนนการสราง

ความสมานฉน ๑.๔ เปนสมรรถนะทสามารถพฒนาใหเกดขนแกผเรยนในทกระดบและพฒนาตงแตชวงตน

ของชวต ๒. กระบวนการในการก าหนดสมรรถนะยอยและการตรวจสอบจากผเชยวชาญ

ในการก าหนดสมรรถนะ มการด าเนนการ ๒ ระยะ โดยมวธด าเนนการ และความคดเหน ของผเชยวชาญดงน ระยะท ๑

1. ศกษาแนวคด และมโนทศนส าคญเกยวกบ ทกษะการท างาน ทกษะอาชพและการเปนผประกอบการ

2. วเคราะหและสกดมโนทศนส าคญจากเอกสารทางวชาการ 3. เขยนค าอธบายสมรรถนะหลกใหเหนสาระและมโนทศนส าคญของสมรรถนะหลกเพอสราง

ความเขาใจ 4. ก าหนดคณลกษณะและพฤตกรรมส าคญของผ เรยนทจบการศกษาขนพนฐานควรจะ

แสดงออกได 5. น าคณลกษณะและพฤตกรรมส าคญมาแตกยอยใหเหนสาระและมโนทศนส าคญหรอทกษะ

ยอยตางๆ ๖. น าขอมลทงหมดมาจดเรยงกลมและจดเรยงล าดบแลวเรยบเรยงเขยนใหมลกษณะเปน

สมรรถนะทกษะอาชพและการเปนผประกอบการ ๗. ทบทวนแกไขและปรบปรงจนไดรายการสมรรถนะหลกและสมรรถนะยอยดานทกษะอาชพ

และการเปนผประกอบการของผเรยนระดบการศกษาขนพนฐาน ๘. น าสมรรถนะหลกและสมรรถนะยอยระดบการศกษาขนพนฐานมาเปนฐานในการก าหนด

สมรรถนะหลกและสมรรถนะยอยของผเรยนระดบประถมศกษาตอนตน (ป.๑–ป.๓) โดยลดทอนความยากลงใหเหมาะสมกบวย / ระดบพฒนาการของเดก

๙. ทบทวนแกไขและปรบปรงจนไดรายการสมรรถนะหลกและสมรรถนะยอยดานทกษะอาชพและการเปนผประกอบการของผ เรยนระดบประถมศ กษาตอนตน (ป .๑–ป .๓ ) ฉบบรางคร งท ๑ (ดภาคผนวก)

127

ระยะท ๒ ๑. น าเสนอขอมลสมรรถนะหลกและสมรรถนะยอยของผเรยนแกคณะท างานพฒนาสมรรถนะ

และนกวชาการ ซงไดรบค ายนยนวา สมรรถนะนสมควรก าหนดเปนสมรรถนะหลกของผเรยน และมความส าคญมากส าหรบยคน และโลกอนาคตทการท างานและอาชพจะเปลยนแปลงไปอยางมากมาย และจะพบวา อาชพเกาหายไป อาชพใหม ๆ จะเกดขน อกทงทกษะการท างานใหม ๆ กจะเกดขน

๒. น าเสนอรายการสมรรถนะหลกและสมรรถนะยอยของผเรยนตอผเชยวชาญ ซงไดขอเสนอแนะ และความคดเหนส าคญ ดงน

2.1 อธบายค าวาทกษะการเรยนรเพมเตม และเพมค าส าคญ 2.2 ตรวจสอบค าส าคญเกยวกบการรอบรทางการเงนในนยาม 2.3 เพมประเดนเกยวกบการออม การประกอบการเพอรบผดชอบทางสงคม และ

การผลตนวตกรรม ๒.๔ ตรวจสอบเรองการออมวาจะเสนอในสมรรถนะนหรอสมรรถนะทกษะชวต

๓. สรปประเดนการปรบปรงสมรรถนะทกษะอาชพและการเปนผประกอบการ สรปประเดนทแกไขปรบปรงสมรรถนะการท างานแบบรวมพลงเปนทม และมภาวะผน า มดงน

๓.๑ ในสวนค าอธบายสมรรถนะของระดบการศกษาขนพนฐาน เตมขอความ ดงน มทกษะกำรเรยนร...

๓.๒ ในสวนค าอธบายสมรรถนะยอยของนกเรยนชนประถมศกษาปท ๓ เตมขอความ ดงน ...มกำรวำงแผนกำรใชจำยและกำรเกบออม ...

๓.๓ ในสวนสมรรถนะยอยของนกเรยนของระดบการศกษาขนพนฐาน เตมขอความ ดงน เตมขอ ๗ และ ๘ ดงน ๗.มทกษะในกำรจดกำรดำนกำรเงนอยำงมภมคมกนควำมเสยง และเกบออมไดอยำงพอดและเหมำะสม ๘. มทกษะกำรเปนผประกอบกำรทมงเนนนวตกรรม มจรรยำบรรณและรบผดชอบสงคม

๓.๔ ในสวนสมรรถนะยอยของนกเรยนชนประถมศกษาปท ๓ เพมขอ ๖ และ ๗ ดงน ๖. ใชเงนอยำงพอด มเหตผล มกำรเกบออมอยำงเหมำะสม ๗. สรำงผลงำนดวยควำมคดของตนเองทแตกตำงจำกผอน มกำรทบทวนกระบวนกำรท ำงำน มควำมภมใจในผลงำน

ตอนท ๒ วรรณคดทเกยวของกบสมรรถนะทกษะอาชพและการเปนผประกอบการ ๑. ความส าคญ

ส านกงานเลขาธการสภาการศกษา กระทรวงศกษาธการ (๒๕๖๐ ,๓) ไดประมวลขอมลเกยวกบลกษณะความเปลยนแปลงทสงผลตอการพฒนาการศกษาในชวง ๒๐ ปไวหลายสวน ส าหรบในสวน การปรบเปลยนประเทศไปสประเทศไทย ๔.๐ ทมการปรบโครงสรางเศรษฐกจของประเทศจากประเทศทมความไดเปรยบเชงเปรยบเทยบดาน “ความหลากหลายเชงชวภาพ (Bio-Diversity)” และ “ความหลากหลายเชงวฒนธรรม (Cultural Diversity)” มาเปนความไดเปรยบในเชงแขงขนเพอเปลยนโครงสรางเศรษฐกจอตสาหกรรม “เพมมลคา” ไปสโครงสรางเศรษฐกจอตสาหกรรม “สรางมลคา” ดวย ๓ กลไกการขบเคลอนใหม (New Growth Engines) ประกอบดวย ๑) กลไกการขบเคลอนผานการสรางและยกระดบผลตภาพ (Productive Growth Engine) ๒) กลไกการขบเคลอนทคนสวนใหญมสวนรวมอยางเทาเทยมและทวถง (Inclusive Growth Engine) และ ๓) กลไกการขบเคลอนทเปนมตรกบสงแวดลอมอยางยงยน (Green Growth Engine) ซงเปนการคนหากลไกการขบเคลอนใหมๆ เพอสรางความมงคงอยางยงยนใหกบประเทศ

128

ไทยในศตวรรษท ๒๑ โดยการปรบเปลยนโครงสรางทางเศรษฐกจของประเทศไปสเศรษฐกจท ขบเคลอน ดวยนวตกรรมและการสรางมลคาเพม (Value-based Economy) ทมลกษณะส าคญ ๓ ประการ คอ ๑) เปลยนการผลตสนคา “โภคภณฑ” ไปสสนคาเชงนวตกรรม ๒) เปลยนจากการขบเคลอนประเทศดวยภาคอตสาหกรรมไปสการขบเคลอนดวยเทคโนโลยความคดสรางสรรคและนวตกรรม และ ๓) เปลยนจากเนนภาคการผลตสนคาไปสการเนนภาคการบรการมากขน โดยก าหนดรปแบบและองคประกอบการเปลยนผานดงน (๑) เปลยนจากการเกษตรแบบดงเดมไปสการเกษตรสมยใหมทเนนการบรหารจดการและเทคโนโลยเปนเกษตรกรแบบผประกอบการ (๒) เปลยนจากธรกจขนาดยอมแบบเดม (SMEs) ไปสการเปนธรกจทใชเทคโนโลยดจทล (Smart Enterprises) และผประกอบการเทคโนโลยรายใหม (Startups) ทมศกยภาพสง (๓) เปลยนจากธรกจบรการแบบเดมทมการสรางมลคาทคอนขางต าไปสธรกจบรการทมมลคาสง (๔) เปลยนจากแรงงานทกษะต าไปสแรงงานทมความรความเชยวชาญและทกษะสง แผนการศกษาแหงชาต พ.ศ. ๒๕๖๐ – ๒๕๗๙ ซงเปนแผนระยะยาว ๒๐ ป เพอเปนแผนแมบทส าหรบหนวยงานทเกยวของน าไปใชเปนกรอบแนวทางในการพฒนาการศกษา ไดกลาวถงปญหาทเกดขน ในสวนดานคณภาพการศกษา ผลการพฒนายงไมเปนทนาพงพอใจ เนองจากผลสมฤทธทางการเรยนระดบการศกษาขนพนฐานมคะแนนต ากวาคาเฉลยมาก และต ากวาหลายประเทศในแถบเอเชย สวนประเดนคณธรรมจรยธรรมของเดกและเยาวชนยงตองมการพฒนาเพมขน นอกจากนคณภาพของก าลงแรงงาน อาย๑๕ ปขนไป ยงไมตรงกบความตองการของตลาดงาน และผเรยนมธยมศกษาตอนปลายประเภทอาชวศกษา มสดสวนนอยกวาประเภทสามญศกษา ท าใหมการขาดแคลนแรงงานระดบกลาง สวนแรงงานทส าเรจการศกษาระดบอดมศกษา มจ านวนเพมขนทกป แตไมตรงกบความตองการของตลาดงาน และยงมสมรรถนะหรอคณลกษณะอนๆ ทไมตรงตามความตองการของสถานประกอบการ ท าใหมผวางงานอยจ านวนมาก จงจ าเปนตองใหความส าคญกบการพฒนาผเรยนและก าลงแรงงานทมทกษะและคณลกษณะทพรอม เพอตอบสนองตอความตองการของ ภาคสวนตางๆ โดยจะตองมการวเคราะหความตองการก าลงคนเพอวางเปาหมายการจดการศกษา ทงเพอการผลตก าลงคนเขาสตลาดงานและการพฒนาก าลงคนเพอยกระดบคณภาพก าลงแรงงานใหสงขน (ส านกงานเลขาธการ สภาการศกษา กระทรวงศกษาธการ, ๒๕๖๐ )

๒. ความหมาย ในสวนนน าเสนอความหมายทกษะการท างาน การเปนผประกอบการ ทกษะอาชพและทกษะชวต และการรอบรทางการเงน ดงน

๒.๑ ทกษะการท างาน เปนความสามารถในการท างานใหประสบความส าเรจ ทกษะการท างาน สามารถพฒนาได และทกษะการท างานอยางหนงสามารถน าไปประยกตใชกบงานอน ๆ ได ทกษะการท างาน ประกอบดวยทกษะ ๔ ประเภท

ทกษะพนฐาน (Basic skills) ไดแก ความสามารถในการ ฟง พด อาน เขยน ซงมความจ าเปนในการท างาน

ทกษะความสมพนธกบคน (People skills) หรอ soft skills ไดแก ทกษะการเจรจา การจงใจ และการประสานสมพนธกบผท างานรวมกน การชวยเหลอผอนใหท างานไดด

ทกษะการจดการ (Management skills) ไดแก การจดการดานเวลา การเงน และการจดระบบการท างาน

129

ทกษะ (Technical skills ) ไดแก การปฏบตงานเชงเทคนคตาง ๆ การดแลรกษาคอมพวเตอร การชวยคนอนในการใชเครองมอ (Minnesota State Colleges and Universities, ๒๐๑๘)

พส เดชะรนทร (๒๕๕๙ , ออนไลน) กลาวถง ทกษะ ๕ ประการ ในอนาคต ทเมอเทคโนโลยพฒนา ไปมากขน อาชพหลายๆ อาชพ ทมอยในปจจบนอาจจะคอยๆ หดหายไป อาชพใหมๆ ทเราไมเคยคดฝนมากอนจะเกดขนมาใหมๆ ซงกน าไปสการมทกษะ ทส าคญและจ าเปนส าหรบการท างานในอนาคต ดงน

๑. ทกษะในการตดตามและมองเหนถงแนวโนมการเปลยนแปลงทส าคญ เนองจากปจจบน การเปลยนแปลงรอบๆ ตวเราเปนไปอยางรวดเรวและรนแรงขนทกขณะ แตถาเรายงคงใชชวตอยภายใตสมมตฐาน ความร กรอบวธคดแบบเดม ในไมชาเรากจะกลายเปนบคคลทลาสมย ดงนน ตองหาวถทางตามทตนเองถนดในการตดตามการเปลยนแปลงของแนวโนมตางๆ ทส าคญไมวาจะผานการอานหนงสอ การเขาอบรม การตดตามจากผร ฯลฯ อกทงตองสามารถกลนกรองแนวโนมการเปลยนแปลงเหลานนวาเกยวของและสงผลกระทบตอตนเองและการประกอบอาชพของตนเองอยางไร ๒. ทกษะการเรยนรและอยรวมกบเทคโนโลยใหมๆ เนองจากเทคโนโลยใหมๆ จะเขามามบทบาทส าคญตอชวตของเรามากขน ดงนน แทนทเราจะไปตอตานตอเทคโนโลยใหมๆ ทจะเขามา เราจะตองรจกทจะเรยนร ใชชวต และท างานรวมกบเทคโนโลยมากขน และทส าคญคอจะตองสามารถผนวกความร ทกษะทเรามความช านาญอยในเรองงาน ใหเขากบเทคโนโลยใหมๆ ใหได ๓. ความคดสรางสรรค ๔. ทกษะการสรางแบรนดสวนบคคล หรอ Personal Brand ปจจบนองคกรตางๆ ใหความส าคญกบเรองของการสรางแบรนดองคกรและแบรนดผลตภณฑ แตในอนาคตกจะกาวไปสแบรนดสวนบคคล โดยเฉพาะอยางยงแบรนดสวนบคคลทปรากฏในโลกออนไลนตางๆ ๕. ความฉลาดทางอารมณ ไมวาจะเปนเรองของการเขาใจตอผ อน (empathy) การสรางความสมพนธทดกบบคคลรอบดาน ความมน าใจ ฯลฯ ลวนแลวแตเปนสงทหนยนตหรอคอมพวเตอร ไมสามารถท าได ดงนนผทมความฉลาดทางอารมณสงกจะท าใหตนเองมคาและแตกตางจากหนยนตมากขน

๒.๒ การเปนผประกอบการ การเปนผประกอบการมความหมายแตกตางกนไป โดย Gartner (๑๙๙๐) อธบายวา การเปน

ผประกอบการ หรอ entrepreneurship คอ เรองเกยวกบผประกอบการทสรางองคกรหรอสรางนวตกรรมทเตบโตและสรางคณคา ทงเพอวตถประสงคในการคา การท าก าไรและเพอวตถประสงคอน ในขณะท Shane และ Venkataraman (๒๐๐๗) อธบายวา การเปนผประกอบการนนไมจ าเปนตองสรางองคกรใหมกไดกลาวคอ ไมไดหมายถงแคเพยงผประกอบการแตละคน แตหมายถงโอกาสในการเปนผประกอบการ และความสมพนธระหวางผประกอบการแตละคนและโอกาสในการเปนผประกอบการดวย (Shane, ๒๐๐๓)

Stevenson and Jarillo (๑๙๙๐) อธบายวาผประกอบการเปน "กระบวนการเฉพาะบคคล - ทงในตวตนของแตละคนและในแตละองคกร- เพอแสวงหาโอกาสโดยไมค านงถงทรพยากรก าลงควบคมอย" สวน Bruyat และ Julien (๒๐๐๑) ใชแนวทางคอนสตรคตวสตและน าเสนอค าจ ากดความทไมไดหมายความเฉพาะผประกอบการเทานน แตยงเกยวกบการสรางมลคาขนมาใหม เกยวกบสภาพแวดลอมภายในทจะเกดขน และกระบวนการของผประกอบการเอง รวมทงการเชอมโยงระหวางโครงสรางเหลานตลอดเวลา

ในดานการศกษา ค าวา entrepreneurship หรอการเปนผประกอบการนน มมมมองทแตกตางกน ๒ แบบ คอแบบ "กวาง" และ "แคบ" และมกมความเขาใจสบสนเมอตองอธบายหรอสอสารกนเกยวกบค าวา

130

“ผประกอบการ หรอ entrepreneurship ดงนน หากจ าเปนตองอภปรายเกยวกบค าดงกลาว จ าเปนตองเรมตนดวยการสรางความเขาใจทชดเจนเกยวกบความหมายทจะใช วาเปนแบบ “กวาง” หรอ “แคบ”

ค าจ ากดความแบบแคบ อาจอธบายไดวา “entrepreneurship” หมายถง การมองเหนโอกาสของ แตละบคคล การพฒนาธรกจ การเปนเจานายตนเอง การสรางกจการและการเตบโ ต เชน การเปนผ ป ระกอบการ (an entrepreneur) (Fayolle and Gailly, ๒๐๐๘ , QAA, ๒๐๑๒ , Mahieu, ๒๐๐๖) สวนค าจ ากดความแบบกวาง ใหความหมายเกยวกบ การพฒนาตนเอง การมความคดสรางสรรค การพงพาตนเอง การรเรมการด าเนนการ การวางแนวทางการท างาน เชน การมคณสมบต เปนผประกอบการ (entrepreneurial) ซงค าจ ากดความดงกลาว จะสงผลตอจดมงหมายทางการศกษา กลมผเรยน การออกแบบเนอหาสาระ วธการสอน รวมทงแนวทางการวดและประเมนผล ซงมอยางหลากหลาย (Mwasalwiba, ๒๐๑๐)

การศกษาดานผประกอบการ หรอ entrepreneurship education มกจ าแนกเปน ๓ แนว คอ (Mwasalwiba, ๒๐๑๐, Kyrö, ๒๐๐๕)

(1) การสอนเกยวกบการเปนผประกอบการ (Teaching “about” entrepreneurship) เปนการสอนทเนนเนอหาและวธการทางทฤษฎ ทมงใหความเขาใจทวไปเกยวกบปรากฏการณ

ซงเปนการสอนทพบมากทสดในสถาบนอดมศกษา (2) การสอนเพอใหเปนผประกอบการ (Teaching “for” entrepreneurship)

เปนการสอนทเนนแนวทางเชงวชาชพ มเปาหมายเพอใหผประกอบการรนใหมมความรและทกษะทจ าเปน

(3) การสอนผานการเปนผประกอบการ (Teaching “through” entrepreneurship) เปนการสอนผานกระบวนการและประสบการณ ทผเรยนจะตองผานกระบวนการเรยนรทแทจรง

ของผประกอบการ วธนมกใชในความหมายของ “ผประกอบการ” แบบกวาง และสามารถบรณาการเขากบวชาอนๆ ได

โดยเชอมโยงลกษณะของผประกอบการ กระบวนการและประสบการณกบเนอหาสาระวช าหลก กลาวไดวา การสอน “เกยวกบ” และการสอน “เพอใหเปน” ผประกอบการนน สอดคลองกบผเรยนในระดบมธยมศกษาและอดมศกษา ในขณะทการสอน “ผานการเปน” ผประกอบการ นน เกยวของหรอสอดคลองกบนกเรยน ทกคนและทกระดบการศกษา (Smith et al., ๒๐๐๖, Handscombe et al., ๒๐๐๘)

การสรางมลคาเปนแกนหลกในการศกษาดานผประกอบการ หรอ entrepreneurship education แมจะมการใหค าจ ากดความของค าวา entrepreneurship education แตกตางกนไป แตนยในค าจ ากดความเหลานน คอ แนวคดเกยวกบการสรางมลคาของผประกอบการ นนคอ คณคาทสรางขนควรเปนเรองใหม และตองใชความคดรเรมสรางสรรคของผสราง ซงจะเกยวของกบการจดการทรพยากรทจ าเปน กระบวนการสรางมลคาจะไดรบการจดการและเปนเจาของโดยผรเรมกระบวนการ (เชนนกศกษา) ซงผรเรมนถอวาเปนผยอมรบความเสยงของความลมเหลว (Shapero and Sokol, ๑๙๘๒, Okpara and Halkias, ๒๐๑๑)

การสรางมลคาเกดขนอยางกวางขวางในสงคม และมการเชอมโยงกบความสขของผคนอยางแนนหนา นบตงแตการชวยเหลอผอน ซงผลทเกดขนไมเพยงแตเฉพาะการท ามาหากน แตยงสงผลตอความรสกในแงของการมความหมาย การมสวนรวมและความพงพอใจในชวต (Baumeister et al., ๒๐๑๒). การสรางมลคาม ๒ ประเภท คอ การสรางมลคาประจ า (routine value creation) และการสรางมลคาเชงส ารวจ(explorative value creation) ดงภาพ

131

ภาพ ประเภทของการสรางมลคา

การสรางมลคาประจ า (routine value creation) จะขนอยกบความสามารถในการด าเนนงาน เชน การจดการกระบวนการและการด าเนนการ การเพมประสทธภาพและการปรบปรงทเพมขน สวนการสรางม ล ค า เ ช ง ส า ร วจ ( explorative value creation) ข น อย ก บ ส ม ร รถนะของผ ป ร ะกอบกา ร ห ร อ Entrepreneurial competencies ซงผประกอบการจะตองมการสรางมลคาทง ๒ ประเภทนอยางสมดล (O'Reilly and Tushman, ๒๐๐๔).

วกพเดย (ออนไลน) ใหความหมายของผประกอบการ คอ บคคลทจดตงธรกจใหม โดยเผชญกบ ความเสยงและความไมแนนอนทางธรกจ เพอแสวงหาผลก าไรและความเตบโต มงหาความตองการของตลาดเพอสนองความตองการ ในทางเศรษฐศาสตร ผประกอบการคอ ผรวบรวมปจจยการผลต ไดแก ทดน แรงงาน และทน มาผลตเปนสนคาและบรการ ผประกอบการอาจจะเปนหนวยงาน บรษท หางราน หร อเอกชน เพยงคนเดยวกได ทงน ผประกอบการตองยอมรบความเสยงทอาจเกดขนจากการผลต และบรหารจดการ ในกระบวนการผลต ผลตอบแทนทได คอ ก าไร หรอ ขาดทน การเปนผประกอบการ (entrepreneurship ) หมายถง กระบวนการในการเรมตนท าธรกจผประกอบการเปนบคคลผทจะพฒนาธรกจ ซงมคณลกษณะ ๙ ประการ มแรงจงใจ (Motivation) มความคดสรางสรรค (creativity) ความเชยวชาญ (versatility) ทกษะทางธรกจ (business skills) แรงขบ (drive) มวสยทศน (vision) มความยดหยน (flexibility ) และความเดดขาดในการตดสนใจ (decisiveness) การเปนผประกอบการ (entrepreneurship ) เปนศกยภาพและความเตมใจในการพฒนาองคกร การจดการและธรกจ ความเสยง เพอสรางก าไร ในเชงเศรษฐกจ การเปนผประกอบการ ประกอบดวย ทดน แรงงาน ทรพยากรธรรมชาต ทน ทสามารถผลตก าไร การเปนผประกอบการตองสามารถสรางนวตกรรม และรบมอกบความเสยง ความเปลยนแปลง และความเขมขนของการแขงขนของตลาดโลก

๓. แนวคดเกยวกบการเปนผประกอบการ

๓.๑ ทกษะการเปนผประกอบการ Scholarship ไดกลาวถงทกษะในการเปนผประกอบการ ๙ ดาน ดงน

๑) ความสามารถในการจดการเงน รวมถงการการวางแผนงบประมาณการเงน ๒) ความสามารถในการผลต ๓) ความสามารถในการสรางแบรนดตวเองทแขงแกรงและตองมความโดดเดนทามกลางคแขง ๔) ความสามารถในการตระหนกถงจดแขงและจดออนของธรกจ การเรมตนดวยการวเคราะห

SWOT ระบจดแขง จดออน จะท าใหธรกจไปไดอยางราบรนมากขน

132

๕) ความสามารถในการจางบคคลทประสทธภาพ สงหนงในทกษะทส าคญทสดของการเปนผประกอบการ การทมคนทมความสามารถในทม จะท าใหสรางวฒนธรรมทท าใหพนกงานมสวนรวมได

๖) ความสามารถในการขาย ทงขายผลตภณฑหรอบรการแกลกคา ขายแนวคด ขายความคดใหแกพนกงานเพอดงดดผทมศกยภาพมากทสดมารวมงานดวย ทกษะในการขายทส าคญทสดคอการเรยนรวธแกปญหาไมใชผลตภณฑ

๗) ความสามารถในการใชการตลาดขนพนฐาน ตลาดแบบดจตอล การท า SEO การตลาด โดยใชโทรศพท และการจายคาโฆษณา

๘) ความสามารถในการจดการกบความลมเหลวในชวงแรกของการเปนผประกอบการ จ าเปนตองรบมอกบความลมเหลว บคคลทประสบความส าเรจลวนมประสบการณลมเหลวหลายครง กอนทจะท าสงทยงใหญ

๙) ความปรารถนาและความสามารถในการพฒนาโลกของคณความส าคญ

๓.๒ สมรรถนะของผประกอบการ สมรรถนะของผประกอบการ หมายถง ความร ทกษะ และทศนคต ทสงผลตอความเตมใจและ

ความสามารถในการด าเนนงานดานการเปนผประกอบการ ในการสรางมลคาใหมๆ ซงค านยามนสอดคลองกบการศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวกบสมรรถนะโดยทวไป รวมทงสมรรถนะของผประกอบการ (Sánchez, ๒๐๑๑ , Burgoyne, ๑๙๘๙ , Kraiger et al., ๑๙๙๓ , Fisher et al., ๒๐๐๘) ความหมายและสมรรถนะ ในตารางสามารถใชไดทงมมมองผประกอบการ แบบกวางและแบบแคบ ตวอยางเชน ทกษะการตลาด อาจจ าเปนส าหรบการเรมตนธรกจใหม ๆ ในตลาดผลตภณฑทพฒนาขนใหม และยงใชไดกบนกเรยนทตองการใหเพอนรวมชนเรยนตนเตนเกยวกบโครงการผประกอบการ เพอใหนกเรยนมสวนรวมในการพฒนาโครงการ ตาราง สมรรถนะของผประกอบการ (Lackeus, ๒๐๑๔)

Main theme Sub themes Primary source องคประกอบ

Knowledge

Mental modelsแบบจ าลอง

ทางจต

(Kraiger et al., ๑๙๙๓)

ความรเกยวกบวธท าสงตางๆใหเสรจสน โ ด ย ไ ม ม ท ร พ ย า ก ร ค ว า ม ร เ ก ย ว ก บแบบจ าลองความเสยงและความนาจะเปน

Declarative knowledge

ความร ความเขาใจ

(Kraiger et al., ๑๙๙๓)

ความรพนฐานของการเปนผประกอบการเชน การสรางมลคา การผลต การกระจายแนวคด โอกาส การท าบญช การเงนเทคโนโลย การตลาด ความเสยง ฯลฯ

Self-insight ความเขาใจตนเอง

(Kraiger et al., ๑๙๙๓)

ความรเกยวกบบคลกภาพทเหมาะสมกบการเปนผประกอบการ / คณลกษณะของการเปนผประกอบการ

Marketing skillsทกษะการตลาด

(Fisher et al., ๒๐๐๘)

การท าวจยตลาดการประเมนตลาด การท าก า ร ต ล า ด ผ ล ต ภ ณ ฑ แ ล ะ บ ร ก า ร การชกชวนดงดดความสนใจของผคนเก ยวกบแนวคด การตดตอกบล กค า การสอสารวสยทศน

133

Main theme Sub themes Primary source องคประกอบ

Resource skills ทกษะดานทรพยากร

(Fisher et al., ๒๐๐๘)

การสรางแผนธรกจการสรางแผนการเงน การจดหาแหลงเงนทน การรกษาความปลอดภย การเขาถงแหลงขอมล

Opportunity skills

ทกษะโอกาส

(Fisher et al., ๒๐๐๘)

การรบรและการปฏบตตามโอกาสทางธรกจและโอกาสอนๆ ทกษะการพฒนาผลตภณฑ / บรการ / แนวคดการพฒนา

Interpersonal skills

ทกษะดานมนษยสมพนธ

(Fisher et al., ๒๐๐๘)

การเปนผน าการสรางแรงจงใจ การจดการบคคล การฟง การแกไขปญหาความขดแยง การมปฏสมพนธกบสงคม

Learning skillsทกษะการเรยนร

(Fisher et al., ๒๐๐๘)

การเรยนรอยางตนตวการปรบตวใหเขากบสถานการณ ใหม การรบมอกบความ ไมแนนอน

Strategic skillsทกษะเชงกลยทธ

(Fisher et al., ๒๐๐๘)

การก าหนดล าดบความส าคญ (การก าหนดเปาหมาย) และการมงเนนไปทเปาหมาย การก าหนดวสยทศนการพฒนากลยทธ การระบพนธกจเชงกลยทธ

Attitudes

Entrepreneurial passion อยากเปน

ผประกอบการ

(Fisher et al., ๒๐๐๘)

ฉนตองการความส าเรจ

Self-efficacy การรบร

ความสามารถตนเอง

(Fisher et al., ๒๐๐๘)

ฉนท าไดความเชอในความสามารถใน การท างานบางอยางใหส าเรจ

Entrepreneurial identity

อตลกษณของผประกอบการ

(Krueger, ๒๐๐๕, Krueger, ๒๐๐๗)

ฉนมคาความเชอถอเอกลกษณบทบาทคานยม

Proactiveness ท างานเชงรก

(Sánchez, ๒๐๑๑, Murnieks, ๒๐๐๗)

ฉนท ามงเนนการกระท า, เปนผรเรม,ท างานเชงรก

Uncertainty / ambiguity

toleranceความไมแนนอน /

ความคลมเครอ

(Sánchez, ๒๐๑๑, Murnieks, ๒๐๐๗)

ฉนกลา รสกผอนคลายในความไมแนนอนและความคลมเครอ ปรบตวได เปดกวาง สสงแปลกใหม

134

Main theme Sub themes Primary source องคประกอบ Innovativeness

การสรางนวตกรรม

(Krueger, ๒๐๐๕, Murnieks, ๒๐๐๗)

ฉนสรางความคดจนตนาการ / การกระท าทไมสามารถคาดการณได การเปลยนแปลงทรนแรงนวตกรรมสรางสรรค แหกกฎ

Perseverance ความขยน หมนเพยร

(Markman et al., ๒๐๐๕, Cotton, ๑๙๙๑)

ฉนเอาชนะความสามารถในการเอาชนะสถานการณทไมพงประสงค

๓.๓ การประกอบการเพอสงคม

เกร ยงศกด เจรญวงศศ กด ( ๒๕๖๐ ) ได กล าวถ งการประกอบการ เ พอส งคม ( social entrepreneurship) วา เปนแนวคดทอธบายปรากฎการณการขยายตวของภาคสวนใหมในสงคม ซงนาจะเปนประโยชนตอการแกปญหาเศรษฐกจสงคมไทยแนวคดเบองตนของการประกอบการเพอสงคม คอ เปนกจการทรเรมโดยบคคลหรอกลมบคคลทมเปาหมายเพอสงคมโดยตรง บคคลหรอกลมบคคลเหลานไมไดสนใจเรองของการมงหวงใหไดก าไรหรอผลตอบแทนสงสด ความสนใจของคนเหลานไปไกลกวาการแสวงหาความมงคงเพอตนเอง แตเปนการมงเขาไปมสวนหรอมบทบาทในการชวยเหลอหรอแกไขปญหาเศรษฐกจสงคมในประเดนทสนใจเปนส าคญ เปนความปรารถนาทจะเหนสงคมถกพฒนาไปในทางทดขน ผานกจการ ทคนเหลานด าเนนการ

กจการทท า อาจจะเปนกจการทสรางรายไดหรอไมสรางรายไดกได จะมก าไรหรอไมมก าไรกได แตตองเปนกจการทสามารถเลยงตวเองได สามารถสรางรายไดเพยงพอทจะสนบสนนการด าเนนกจการนนตอไป แตหากมก าไร กเปนก าไรในระดบทเพยงพอใหมรายไดหมนเวยนสนบสนนกจการใหด าเนนตอไปได หรออาจจะเอาก าไรสวนเกนไปใชเพอสรางกจการเพอสงคมกจการใหมได หากท าเปนธรกจ กใชธรกจของตนเปนเครองมอหาแหลงเงนทนเพอสนบสนนความตงใจทจะแกไขปญหาเศรษฐกจสงคมทตนเองสนใจ ดวยวธนท าใหการด าเนนกจกรรมแกปญหาเศรษฐกจสงคม สามารถด าเนนงานไดอยางตอเนอง ไมขาดตอน เพราะไมขาดแคลนแหลงทนสนบสนน เหมอนบางองคกรทแมมความตงใจด แตขาดก าลงทรพยสนบสนนอยางตอเนอง ท าใหภารกจขององคกรไมบรรลผลอยางทควรจะเปน

แตในอกทางหนง หากจะเปนกจการทไมไดสรางรายไดโดยตรงจากตวกจการนน ผประกอบการเพอสงคมกมแนวทางหรอชองทางอนในการระดมทรพยากร เพอใหไดมาซงทรพยากรทจ าเปนตองการด าเนนการกจการอยางเพยงพอทจะท าใหกจการด าเนนตอเนองได ไมวาจะเปนทรพยากรดานเงนทน บคลากร หรอเทคโนโลยทจ าเปน ผประกอบการเหลานมกมความสามารถในการบรหารจดการกจการของตนเองอยาง มออาชพ ลกษณะของผประกอบการเพอสงคม จงเปนการประสานองคประกอบของความคลองตว ความมประสทธภาพ และความสามารถในการสรางนวตกรรมแบบผประกอบการ รวมกบความมจตส านกตอสงคม และความมงหมายในการแกไขปญหาเศรษฐกจสงคมแบบนกพฒนาสงคมไวดวยกน กลาวโดยสรป การประกอบการเพอสงคมจงเปรยบเหมอนแนวคดทประสานจดแขง แกไขจดออนของภาคสวนตาง ๆ และนาจะเปนทางเลอกในการแกปญหาเศรษฐกจสงคมไทยไดอยางนาสนใจ

135

ส วน ว วรรณ ธาราหรญโชต (๒๐๑๘: online) ไดกล าวถ งการประกอบการเพอส งคม (social entrepreneurship) วา การด าเนนการเพอแก ไขปญหาสงคมในปจจบน ได เปลยนจากการด าเนนการ ในรปแบบองคกรไมแสวงหาผลก าไร มาเปน "ผประกอบการสงคม" หรอ Social Entrepreneurs มากขน ดวยสาเหตหลกๆ สองประการ คอ เงนบรจาคหายากขน และผบรจาคตองการเหนผลลพธของการบรจาคมากขน กบอกสาเหตหนง คอ มกลมคนทงรนใหมและเกามองเหนชองทางในการใชความรความสามารถทมในการบรหารจดการองคกรแบบเอกชน มาท าใหเกดประโยชนในทางสงคมเพมขน ผประกอบการสงคมจะแสวงหาแหลงเงนทนมาด าเนนกจการ โดยสญญาวาจะท าใหเกดผลทางสงคม พรอมกบจะคนเงนลงทนใหกบเจาของทน โดยเงนทคนนน อาจจะคนเฉพาะเงนตน (เงนลงทน) หรอคนเงนลงทนพรอมผลตอบแทนหรอดอกเบยในอตราต ากวาหรอเทากบทองตลาด ผลงทนกจะไดทงความสขใจทไดท าประโยชน ท าใหสงคมและสงแวดลอมดขน ไดชวยเหลอผดอยโอกาส และอาจจะไดเงนลงทนคน หากกจการประสบความส าเรจตามเปาหมาย

๔. แนวคดเกยวกบทกษะอาชพและทกษะชวต การมทกษะอาชพและทกษะชวตจะตองประกอบดวย ความสามารถ และคณลกษณะ ดงน

๔.๑ ความคดรเรมและการชน าตนเอง (Initiative & Self Direction) ประกอบดวย การบรหารจดการเปาหมายและเวลา โดยประกอบดวย

๑. ตงเปาหมาย ทงทเปนรปธรรมและนามธรรม ๒. การปรบสมดลของเปาหมายเชงกลยทธ (ระยะยาว) และเชงยทธวธ (ระยะสน) ๓. การใชเวลาและจดการภาระงานไดอยางมประสทธภาพ การท างานไดดวยตนเองทตอง

สามารถก ากบ ก าหนด จดล าดบ และท างานไดบรรลผลโดยไมมการสงการ/ควบคมโดยตรง การเปนผเรยนร และ ชน าตนเอง โดยประกอบดวย ๑. การกาวขามทกษะหรอหลกสตรพนฐาน เพอแสวงหาและเพมเตมการเรยนรและโอกาสใน

การพฒนาความเชยวชาญของตนเอง ๒. การแสดงออกใหเหนถงการเรมตนทจะพฒนาทกษะใหมระดบกาวหนาขนจนถงระดบวชาชพ ๓. การแสดงออกใหเหนถงความส าคญตอการเรยนทเปนกระบวนการเรยนรตลอดชวต ๔. การสะทอนคดจากประสบการณในอดตไดอยางมวจารณญาณเพอเปนขอมลในการสราง

ความกาวหนาในอนาคต ๕. ทกษะทางสงคมและการเรยนรขามวฒนธรรม (Social & Cross-Cultural Skills) เปน

การสรางปฏสมพนธกบผอนอยางมประสทธภาพโดยประกอบดวย (๑) การรกาลเทศะ ในการฟงและการพด (๒) การประพฤตตนเปนแบบอยางทนาเคารพ นานบถอ ในวชาชพ (๓) การท างานไดอยางมประสทธภาพ ในกลมทมความหลากหลาย (๔) การเคารพในความแตกตางทางวฒนธรรมและท างานไดอยางมประสทธภาพกบคนอนๆ ทมพนฐานทางสงคมและวฒนธรรมทตางกน (๕) การแสดงออกอยางเปดกวางกบความคดและคานยมทแตกตาง (๖) การใชความแตกตางทางสงคมและวฒนธรรมเพอสรางแนวคดใหมเพอเพมนวตกรรมและคณภาพของงานใหดขน

๔.๒ การเพมประสทธผลและความรบผดชอบในงาน (Productivity & Accountability)ประกอบดวย

๑) การบรหารจดการโครงการโดยประกอบดวย (๑) การก าหนดเปาหมายและพยายามใหบรรลเปาหมายแมวาจะตองเผชญกบอปสรรคและภาวะกดดน (๒) การจดล าดบความส าคญกอนหลง (๓) วางแผนและจดการงานเพอใหบรรลผลทตงไว

136

๒) การสรางผลลพธใหเกด เปนการแสดงออกซงคณลกษณะทเปนผล เนองมาจากการสรางผลงานทมคณภาพสง ประกอบดวย คณลกษณะดงตอไปน

(๑) ท างานอยางมจรยธรรม (๒) บรหารเวลาอยางมประสทธภาพ (๓) ท างานไดหลากหลาย (๔) รวมท างานกบผอนอยางกระตอรอรน ตรงเวลา และนาเชอถอ (๕) น าเสนอตนเองอยางมออาชพและวางตวไดเหมาะสม (๖) รวมมอรวมใจในการท างานรวมกบทมไดอยางมประสทธภาพ (๗) เคารพและใหเกยรตในความแตกตางกนในทม (๘) รบผดชอบในผลของการปฏบตงาน

๔.๓ การรอบรทางการเงน การรอบรทางการเงน” (financial literacy) หมายถง “ชดทกษะและความรทชวยให

บคคลสามารถจดการทรพยากรทางการเงนของตวเองทงหมดไดอยางมประสทธภาพและมขอมลครบถวน” ตงแตเรองการหารายได การออม การลงทน การจดท างบประมาณรายรบรายจาย การจดการหน และ การวางแผนทางการเงน ( สฤณ อาชวานนทกล , ๒๐๑๓) การรอบรทางการเงนเปนสงจ าเปนในการใชชวต และมความส าคญเชนเดยวกบการอานออกเขยนได เหตผลส าคญทตองมความรอบรทางการเงน มดงน ๑) เพอการรเทาทนผทหาผลประโยชนเพราะยงเรามความรทางการเงนนอย กยงมโอกาสทเราจะตกเปนเหยอคนทรมากกวา หรอคนทแสวงหาผลประโยชนจากความโลภของมนษย มากขนเทานน ๒) ความรทางการเงน การลงทนจะท าใหสามารถหาผลตอบแทนของเงนออมไดสงขน และน าไปสการน าความรทไดไปตอยอด หารายได สรางทรพยสน สรางธรกจเพมเตม เพอใหมรายไดเพมขนหลายทาง ๓) การขาดความรทางการเงนท าใหเราอาจะขาดสตในการใชจาย จนเปนหน การไมรวธค านวณดอกเบยหรอบรหารจดการหนสนทถกตอง กยงท าใหหนเราพอกพนขนเรอยๆแทนทจะลดลง ถาขาดความรในเรองการวเคราะหการลงทนและความเสยง แทนทจะไดก าไรในระยะยาว กลบยงขาดทน ๔) ผทขาดความรเรองการเงนทรอบคอบจะมองเพยงสวนเดยวคอเรองกน-ใช หาเงน หรอมองแตผลก าไรทจะไดเปนหลก แตไมมองหรอมองขามเรองของความไมแนนอนตางๆทอาจจะเกดขนไดในชวต วาถาเกดเหตไมคาดฝนขนมา เราจะตองเสยเงนมากขนาดไหน? ลงทนแลวขาดทนหนกๆขนมาจะปองกน หรอแกไขยงไง? จะวางแผนเตรยมพรอมรบมอไวลวงหนายงไง เพราะมกนกแตผลไดอยางเดยว แตลมดผลเสย แตถาเรามความรเรองการบรหารจดการความเสยงตางๆในชวตเปนอยางด จะความรทมจะชวยท าใหเรามสต ไมประมาท เพราะรวาจะเกดอะไรขนกบเราไดบาง และควรจะหาวธการรบมอยงไง

๕. แนวคด ของนกการศกษา และหนวยงานทางการศกษา ทใหความส าคญ ๕.๑ ภาคเพอทกษะแหงศตวรรษท ๒๑ (Partnership for ๒๑st Century Skills) ซงเปนองคกรส าคญทไดออกแบบและเสนอความคดองครวมทเปนระบบเกยวกบแนวทางการจดการศกษาในศตวรรษท ๒๑ ตลอดจนผลลพธ คอ คณลกษณะของผเรยน ไดน าเสนอกรอบความคดเกยวกบ ๖ องคประกอบ เพอ การเรยนรในศตวรรษท ๒๑ ดงน (เบลลนกา , ๒๐๑๐ : ๑๑๘-๑๒๐) ๑) ความเชยวชาญในวชาแกน (core subject) ๒) เนอหาส าหรบศตวรรษท ๒๑ ๓) ทกษะการเรยนรและการคด ๔) ความรพนฐานดานไอซท (ICT literacy) ๕) ทกษะชวต ๖) การประเมนในศตวรรษท ๒๑

ส าหรบเนอหาศตวรรษท ๒๑ ทส าคญ ไดแก จตส านกตอโลก ความร พนฐานดานการเงน เศรษฐกจ ธรกจ และการเปนผประกอบการ ความรพนฐานดานพลเมอง และความตระหนกในสขภาพและสวสดภาพ

137

๕.๒ บาสเสตต (Bassett, ๒๐๐๙: online) ไดน าเสนอคณลกษณะและทกษะส าคญของบคคล ในศตวรรษท ๒๑ ไว ๖ ประการคอ ๑) คณลกษณะของบคคล (character) ๒) ความคดสรางสรรคและ การม จ ตส าน กการ เป นผ ป ระกอบการอย า งสร า งสรรค ( creativity and entrepreneurial spirit) ๓) ความสามารถ ในการแกปญหาในชวตจรง (real-world problem-solving) ๔) ความสามารถในการพดในทสาธารณะ และการสอสาร (public speaking and communication) ๕) ความสามารถในการท างานเปนทม (teaming) และ ๖) ภาวะผน า (leadership)

๕.๓ นกการศกษา จากหองวจยทางการศกษาในเขตภาคกลางตอนเหนอ (North Central Regional Educational Laboratory: NCREL) และกลมเมทร (Metiri Group) ไดวเคราะหคณลกษณะและทกษะของบคคลทจะอยในสงคมชวงศตวรรษท ๒๑ ไว ๔ ประการดงน ๑) ความรในยคดจตอล (digital age literacy) ๒) การคดเชงประดษฐ (inventive thinking) ๓) การสอสารอยางมประสทธผล ๔) การผลตผลงานท ม ค ณภ าพร ะด บ ส ง ( high productivity) (North Central Regional Educational Laboratory & The Metiri Group, ๒๐๐๓ : online)

ในสวนการผลตผลงานทมคณภาพระดบสง (high productivity) ประกอบดวยคณลกษณะ ๓ ประการ คอ ๑) การจดล าดบความส าคญ การวางแผน และการจดการเพอมงผลลพธ ๒) การใชเครองมอ ตาง ๆ ในชวตจรงอยางมประสทธผล และ ๓) ความสามารถในการผลตผลงานทมคณภาพสงและสอดคลองกบสถานการณ

๕.๔ เวคเนอร (Wagner) ไดเสนอทกษะเพอการอยรอด ๗ ประการ ซงจ าเปนมากส าหรบศตวรรษท ๒๑ ดงน ๑) ความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณ และความสามารถในการคดแกปญหา( critical thinking and problem solving) ๒ ) ค ว ามส ามา รถ ในกา ร ร ว ม ม อ ก บ เ ค ร อ ข า ย ต า ง ๆ (collaboration across networks and leading by influence) ๓) การมความวองไวและความสามารถ ในการปรบตว (agility and adaptability) ๔) ความสามารถในการคดรเรมและการเปนผประกอบการทด (initiative and entrepreneurship) ๕) ความสามารถในการสอสารทางการพดและการเขยนอยางมประสทธภาพ (effective oral and written communication) ๖) ความสามารถในการเขาถงขอมลและวเคราะหขอมล (accessing and analyzing Information) ๗) ความสามารถในการใฝรและการมจนตนาการ (curiosity and imagination) (Wagner, ๒๐๐๘ : ๑๔-๓๙)

๕.๕ คอสตา และคาลลค (Costa & Callick, ๒๐๐๙) ไดน าเสนอกรอบแนวคดเกยวกบนสยแหงจต (habits of mind) โดยอธบายถงคณลกษณะส าคญทจะท าใหบคคลประสบความส าเรจในการท างาน อยรวมกบผอนอยางมความสข ซงเปนคณลกษณะส าคญส าหรบบคคลในศตวรรษท ๒๑ น ทตองฝกฝน พฒนาผานการจดหลกสตร กจกรรมการเรยนการสอน และจดสถานการณตางๆ ม ๑๒ ประการดงน ๑) การเกาะตด /จดจอ (persisting) เปนคณลกษณะของบคคลในการมงมน มมานะ จดจอ อดทน เพยรพยายามในการท างานใหแลวเสรจตามเปาหมาย ๒) การจดการความหนหน แรงผลกดน /สงกระตน (managing impulsivity) เปนคณลกษณะของบคคลในการคดใครครวญ ไตรตรองอยางรอบคอบ ระมดระวงกอนด าเนนการใดๆ ๓) การรบฟงอยางเขาใจและใสใจ (listening with understanding and empathy) เปนคณลกษณะของบคคลในการเปดใจกวางรบฟงผอน ใสใจในการรบฟงความคด มมมอง ความรสกในมตตาง ๆ เพอความเขาใจ และเขาถงความคดของบคคลอน ๔) การคดอยางยดหยน (thinking flexibility) เปนความสามารถในการปรบมมมอง เปลยนความคด สรางทางเลอกและการปฏบตใหม ๆ ๕) การคดเกยวกบการคดของตนเอง (thinking about your thinking) เปนคณลกษณะในการตระหนกรในสงทตนเองร มความเขาใจในความคด กลยทธ

138

ความรสก และการกระท าของตนเองทสงผลตองานและบคคลอน ๖) ความมงมนทจะบรรลเปาหมายอยางมนใจ (striving for accuracy) เปนความสามารถของบคคลในการท างานใหเกดผลทไดมาตรฐานเปนทยอมรบ และมความเชอมนโดยพยายามคดหาหนทางทเหมาะสมทสด มการตรวจสอบซ า ๆ เพอใหเกดความมนใจในคณภาพของผลผลต /ผลงานทเกดขน ๗) การก าหนดปญหาโดยการใชค าถาม (questioning and posing problems) เปนคณลกษณะของบคคลทใชค าถาม คนหา และสรางขอมลส าคญทตองใชในการคนพบปญหา ขอสงสยตาง ๆ ๘) การปรบประสบการณเดมมาใชในสถานการณใหม (applying past knowledge to new situation) เปนคณลกษณะของบคคลในการน าความรและประสบการณ เดมทมอย มาใช ในสถานการณใหม ซงมความยากและซบซอนกวา ๙) การคด และการสอสารทมความชดเจน กระชบและ ตรงประเดน (thinking and communication with clarity and precision) เปนการน าเสนอความคดผานชองทางตาง ๆ ทงการพด และการเขยน ทชดเจน กระชบ ตรงกบความจรง ไมบดเบอน หรอเกนจรง ๑๐) การรบรขอมลรอบตวผานประสาทสมผส (gathering data through all sense) เปนความสามารถ ในการใชประสาทสมผสในการรบรขอมลตางๆ รอบตว เพอใหไดขอมลทชดเจน ถกตองจากหลากหลายชองทาง ๑๑) ความคดสรางสรรค การจนตนาการ และการสรางนวตกรรม (creating imagination and innovation) เปนความสามารถของบคคลในการคดในม มมองใหมทตางจากเดม คดยดหยน อสระ มจนตนาการ คดแตกตางจากความคดเดม ๑๒) การรบมอกบอปสรรคและสงสงสย (responding with wonderment and awe) เปนคณลกษณะของบคคลทตอบสนองกบส งทนากลว อปสรรคดวยกลวธ ทเหมาะสม เกดประโยชน และนาประทบใจ ๑๓) มความกลา (taking responsible risks) เปนคณลกษณะของบคคลทมความกลาทจะด าเนนการในสงท ไมแนนอน มความเสยงทจะท าสงใหมๆ และทาทาย ๑๔) มอารมณขน (finding humor) เปนความสามารถในการปรบความคด อารมณใหสนกผองใส เมอพบกบ สงทไมเปนไปตามทคาดหวง ๑๕) การคดแบบมสวนรวม (thinking interdependently) เปนความสามารถของบคคลทตระหนกในความส าคญของการเรยนร และท างานรวมกนเปนทมใหบรรลเปาหมาย ๑๖) การเปดใจเรยนรอยางตอเนอง (remaining open to continuous learning) เปนคณลกษณะของบคคลทใฝร และยอมรบในสงทไมรและพยายามทจะเรยนรตอไป

๕.๖ องคกร World Economic Forum (WEF) ไดวเคราะหความตองการของตลาดแรงงาน รวมทงแนวโนมของเทคโนโลยในองคกรใหญๆทวโลก ผลการศกษาไดสรปทกษะทจ าเปนในศตวรรษท ๒๑ แบงออกไดเปน ๓ กลม คอ ๑) กลมทกษะพนฐานทจ าเปน (Foundational Literacies) ไดแก การใชภาษา (Literacy) การค านวณ (Numeracy) การใชเทคโนโลย (ICT Literacy) การใชวทยาศาสตรกบสงรอบตว (Scientific Literacy) การเปนสวนหนงของสงคมและวฒนธรรม (Cultural & Civic Literacy) การจดการดานการเงน (Financial Literacy) การเปนผประกอบการ ( entrepreneurship Competencies ) ๒) กลมทกษะทใชใน จดการกบปญหาและความทาทายทมความซบซอนขนกวาเมอเทยบกบความทาทายในโลกเกา ไดแก การคดอยางมวจารณญาณ (Critical Thinking) ความคดสรางสรรค (Creativity) การสอสารและท างานรวมกบผอน (Communication & Collaboration) ซงเรยกยอๆวา ‘๔C’ จดไดวาเปนทกษะหลกทท าใหมนษยเราเหนอกวาคอมพวเตอร และ ๓) กลมทกษะทใชใน ‘การจดการตวเองกบสภาพสงคม’ ทเปลยนแปลงไปอยางรวดเรว(Character Qualities )  กลมทกษะทใชใน ‘การจดการตวเองกบสภาพสงคม’ ทเปลยนแปลงไปอยางรวดเรว เชน ความอยากรอยากเหน (Curiosity) การรเรมสรางสรรค (Initiative) ความพยายามใน

139

การบรรลเปาหมายทตงไว (Persistence/Grit) ความสามารถในการปรบตวเขากบสงคมและสภาพแวดลอม (Adaptability) ความเปนผน า (Leadership) และ ความตระหนกถงสงคมและวฒนธรรม (Social & Cultural Awareness) ๕.๗ แผนการศกษาแหงชาตพ.ศ. ๒๕๖๐ – ๒๕๗๙ ซงเปนแผนระยะยาว ๒๐ ปเพอเปนแผนแมบทส าหรบหนวยงานทเกยวของน าไปใชเปนกรอบแนวทางในการพฒนาการศกษา เปาหมายดานผเรยน (Learner Aspirations) โดยมงพฒนาผเรยนทกคนใหมคณลกษณะและทกษะการเรยนรในศตวรรษท ๒๑ (๓Rs๘Cs) ประกอบดวยทกษะและคณลกษณะตอไปน ๓Rs ไดแกการอานออก (Reading) การเขยนได (Writing) และการคดเลขเปน ( Arithmetics ) ๘Cs ไดแกทกษะดานการคดอยางมวจารณญาณและทกษะในการแกปญหา (Critical Thinking and Problem Solving) ทกษะดานการสรางสรรคและนวตกรรม (Creativity and Innovation) ทกษะดานความเขาใจตางวฒนธรรมตางกระบวนทศน (Cross – cultural Understanding) ทกษะดานความรวมมอการท างานเปนทมและภาวะผน า (Collaboration,Teamwork and Leadership) ทกษะดานการสอสารสารสนเทศ และการร เทาทนสอ (Communications, Information and Media Literacy) ทกษะดานคอมพวเตอรและเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร (Computing and ICT Literacy) ทกษะอาชพและทกษะการเรยนร (Career and Learning Skills) และความมเมตตากรณา มวนย คณธรรมจรยธรรม (Compassion) (ส านกงานเลขาธการสภาการศกษา กระทรวงศกษาธการ, ๒๕๖๐)

140

ภาคผนวก สมรรถนะหลกดานทกษะอาชพและการเปนผประกอบการ (ฉบบรางท ๑)

(Career Skills and Entrepreneurship)

ตวชวดภาพรวม ตวชวดส าหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท ๓ ค าอธบาย

บคคลทมสมรรถนะทกษะอาชพ และการเปนผประกอบการ เปนผทมทกษะการเรยนร เหนความส าคญของการเรยนรทสงผลตอการพฒนาตนเองน าตนเองในการเรยนร และแบงปนความร พรอมเผชญปญหา ปรบตวและพฒนาตนอยางตอเนองตลอดชวต รจกตนเองท งความสนใจ ความถนด และระบอาชพ ทเหมาะสม มทกษะในการท างานพงตนเอง และยดหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงในการปฏบตงาน การบรหารจดการ และการจดการดานการเงน เปนผประกอบการท เนนนวตกรรมสรางผลตภณฑเชงสรางสรรคทมคณภาพสง มจรรยาบรรณพรอมรบผดชอบสงคม

ค าอธบาย คนหาความรทสนใจ และแบงปน พรอมเผชญ

และปรบตวเมอพบกบสถานการณทยงยาก รจกตนเองทงความตองการ ความสนใจและความถนดของตนเอง มเปาหมายการท างาน มทกษะการท างานท างานอยางเปนขนตอน ดวยความอดทนรอบคอบ สรางผลงาน และชนชมผลงานของตนเอง

สมรรถนะยอย ๑.แสวงหาความรดวยความมงมนตงใจ เผยแพรแบงปนความร เหนความส าคญของการเรยนรทสงผลตอการพฒนาตนเอง มความสขในการเรยนรสงใหม

๒. สรางแรงบนดาลใจในการเรยนรสงใหมเพอการพฒนาตนอยางตอเนอง พรอมเผชญปญหาอยางอดทน และปร บต วเล อกแก ป ญหาอย างสร างสรรค ใส ใจ เพยรพยายามจนบรรลเปาหมาย

๓. วเคราะหตนเอง ระบอาชพทเหมาะสม เปนไปได สอดคลองกบความสนใจ ความถนด และสตปญญาและฝกฝนอาชพทสนใจอยางตอเนองเพอเปนพนฐานในการประกอบอาชพในอนาคต

๔. ก าหนดเปาหมายในการท างานทชดเจน วางแผน จดเรยงล าดบความส าคญของงานและบรหารเวลาอยางมประสทธภาพ

๕. ปฏบตงานอยางมงมน อดทน พยายาม เพอใหบรรลเปาหมายในภาวะทเผชญกบอปสรรคและภาวะกดดน

๖. มทกษะส าคญในการท างาน

สมรรถนะยอย ๑. คนหาความร ขอมลทสนใจ โดยใชเครองมอ/

แนวทางทเหมาะสมดวยตนเอง อยางตงใจ และมความสข ในการน าความรไปใช เตมใจแบงปนความรแกผอน

๒. เลอกท างานทสอดคลองกบความตองการ ความสนใจ และความถนดของตนเอง

๓. ก าหนดเปาหมาย ขนตอนการท างานอยางชดเจน วางแผนการใชจายทประหยดและคมคา หาวธการไมใหเกดความเสยหายในการท างาน เลอกใชอปกรณในการท างานอยางเหมาะสมเพอใหสามารถท างานไดผลงานตามเปาหมาย

๔. ก าหนดเปาหมาย ขนตอนการท างานอยางชดเจน วางแผนการใชจายทประหยดและคมคา หาวธการไมใหเกดความเสยหายในการท างาน เลอกใชอปกรณใน การท างานอยางเหมาะสมเพอใหสามารถท างานไดผลงานตามเปาหมาย

๕. ท างานดวยตนเองตามขนตอนอยางตงใจ จดจอ ในงาน มการประเมน ปรบปรงแกไขงานอยางตอเนอง จนงานส าเรจ

141

เอกสารอางอง เกรยงศกด เจรญวงศศกด. (๒๕๕๐). การประกอบการทรบใชสงคม: ความหวงใหมในการพฒนาสงคมไทย.

สบคนเมอ ๑๗ มถนายน ๒๕๖๑, [Blog]. จาก Oknation http://oknation.nationtv.tv/blog/kriengsak/๒๐๐๗/๐๓/๒๖/entry-๑

สกณ อาชวานนทกล. ความรเรองทางการเงน (financial literacy) (๑): หลกสากลและวธวด. สบคน เมอ ๑๗ มถนายน ๒๕๖๑, [ออนไลน]. จาก ThaiPublica https://thaipublica.org/๒๐๑๓/๐๖/financial-literacy-๑/

aomMoney. (๒๕๖๐). ๕ เหตผลทเราจ าเปนตองม "ความรทางการเงน". สบคนเมอ ๑๗ มถนายน ๒๕๖๑, [ออนไลน]. จาก Line Today.https://aommoney.com/stories/insuranger/๕-เหตผลท เราจ าเปนตองมความรทางการเงน/๖๘๗#jm๔qf๖jy๗๕

เบลลนกา, เจมส และ เบรนดท, รอน. (๒๐๑๐). แปลโดย วรพจน วงศกจรงเรอง และอธป จตตฤกษ. ๒๕๕๔. ทกษะแหงอนำคตใหม : กำรศกษำเพอศตวรรษท ๒. กรงเทพมหานคร. โอเพนเวลดส.

พส เดชะรนทร. (๒๕๕๙๗. ทกษะ ๕ ประกำรทจ ำเปนอนำคต. สบคนเมอ ๑๗ มถนายน ๒๕๖๑, [ออนไลน]. จาก http://www.bangkokbiznews.com/blog/detail/๖๓๘๙๗๐

๙ ทกษะทจ ำเปนส ำหรบ “ผประกอบกำร” ทอยำกประสบควำมส ำเรจ จ ำเปนตองม. (๒๐๑๘). สบคนเมอ๑๗ มถนายน ๒๕๖๑, [ออนไลน]. จาก https://www.scholarship.in.th/๙-skills-business-owner/

ส านกงานเลขาธการสภาการศกษา. (๒๕๖๐). แผนกำรศกษำแหงชำตพ.ศ. ๒๕๖๐-๒๕๗๙. กรงเทพมหานคร: บรษทพรกหวานกราฟฟค จ ากด Bassett. ๒๐๐๙. Demonstrations of Learning for ๒๑st-Century Schools. Retrieved October ๒๙,

๒๐๑๔. From http://www.nais.org/MagazinesNewsletters/ISMagazine/ Pages/Demonstrations-of-Learning-for-๒๑st-Century-Schools.aspx

Baumeister, R. F., Vohs, K. D., Aaker, J. L. & Garbinsky, E. N. (๒๐๑๒). Some Key Differences between a Happy Life and a Meaningful Life .Journal of Positive Psychology.

Bruyat, C. & Julien, P.A. (๒๐๐๑). Defining the field of research in entrepreneurship. Journal of Business Venturing, ๑๖, ๑๖๕-๑๘๐.

Burgoyne, J. (๑๙๘๙). Creating the managerial portfolio: building on competency approaches to management development. Management Learning, ๒๐, ๕๖-๖๑.

Cotton, J. (๑๙๙๑). Enterprise education experience: a manual for school-based in-service training. Education+ Training, ๓๓, ๖-๑๒.

Entrepreneurship. [Online]. Retrieved from BusinessDictionary. http://www.businessdictionary.com/definition/entrepreneurship.html Erkkilä, K. (๒๐๐๐). Entrepreneurial education: mapping the debates in the United States, the

United Kingdom and Finland, Abingdon, Taylor & Francis. Fayolle, A. &Gailly, B. (๒๐๐๘). From craft to science - Teaching models and learning

processes in entrepreneurship education. Journal of European Industrial Training, ๓๒, ๕๖๙-๕๙๓.

142

Fisher, S., Graham, M. &Compeau, M. (๒๐๐๘). Starting from Scratch: Understanding the Learning Outcomes of Undergraduate Entrepreneurship Education'. In: Harrison, R. T. & Leitch, C. (eds.) Entrepreneurial Learning: Conceptual Frameworks and Applications. New York, NY: Routledge.

Gartner, W. B. (๑๙๙๐). What are we talking about when we talk about entrepreneurship? Journal of Business Venturing, ๕, ๑๕-๒๘.

Handscombe, R. D., Rodriguez-Falcon, E. & Patterson, E. A. (๒๐๐๘). Embedding enterprise in science and engineering departments. Education+ Training, ๕๐, ๖๑๕-๖๒๕.

Kraiger, K., Ford, J. K. & Salas, E. (๑๙๙๓). Application of cognitive, skill-based, and affective theories of learning outcomes to new methods of training evaluation. Journal of applied Psychology, ๗๘, ๓๑๑-๓๒๘.

Krueger, N. F. (๒๐๐๕). The cognitive psychology of entrepreneurship. In: Acs, Z. J. & Audretsch, D. B. (eds.) Handbook of entrepreneurship research: An interdisciplinary Survey and introduction. New York: Springer.

Krueger, N. F. (๒๐๐๗). What lies beneath? The experiential essence of entrepreneurial thinking. Entrepreneurship Theory and Practice, ๓๑, ๑๒๓-๑๓๘.

Kyrö, P. (๒๐๐๕). Entrepreneurial learning in a cross-cultural context challenges previous learning paradigms. In: Kyrö, P. & Carrier, C. (eds.) The Dynamics of Learning Entrepreneurship in a Cross-Cultural University Context. Hämeenlinna: University of Tampere.

Lackeus, M. (๒๐๑๔). An emotion based approach to assessing entrepreneurial education. International Journal of Management Education, In press.

North Central Regional Educational Laboratory & The Metiri Group. (๒๐๐๓). enGauge ๒๑st Century Skills. Retrieved August, ๑๐, ๒๐๑๔ From pict.sdsu.edu/engauge ๒๑st .pdf. Mahieu, R. (๒๐๐๖). Agents of change and policies of scale: a policy study of

entrepreneurship and enterprise in education. Doctoral thesis, UmeåUniversitet. Markman, G. D., Baron, R. A. & Balkin , D. B. (๒๐๐๕). Are perseverance and self‐efficacy

costless? Assessing entrepreneurs' regretful thinking. Journal of Organizational Behavior, ๒๖, ๑-๑๙.

Minisota State Colleges and Universities. What Are Job Skills?. [Online]. Retrieved from https://careerwise.minnstate.edu/mymncareers/finish- school/job-skills.html

Mwasalwiba, E. S. (๒๐๑๐). Entrepreneurship education: a review of its objectives, teaching methods, and impact indicators. Education + Training, ๕๒, ๒๐-๔๗.

O'Reilly, C. A. &Tushman, M. L. (๒๐๐๔).The ambidextrous organization. Harvard business review, ๘๒, ๗๔-๘๓.

143

Okpara, J. O. &Halkias, D. (๒๐๑๑). Social entrepreneurship: an overview of its theoretical evolution and proposed research model. International Journal of Social Entrepreneurship and Innovation, ๑, ๔-๒๐.

QAA (๒๐๑๒). Enterprise and entrepreneurship education: Guidance for UK higher education providers. Gloucester, UK: The Quality Assurance Agency for Higher Education.

Sánchez, J. C. (๒๐๑๑). University training for entrepreneurial competencies: Its impact on intention of venture creation. International Entrepreneurship and Management Journal, ๗, ๒๓๙-๒๕๔.

Shane, S. &Venkataraman, S. (๒๐๐๗). The Promise of Entrepreneurship as a Field of Research. Entrepreneurship.Springer.

Shapero, A. &Sokol, L. (๑๙๘๒). The social dimensions of entrepreneurship.Encyclopedia of entrepreneurship, ๗๒-๙๐. ๔๔

Smith, A. J., Collins, L. A. & Hannon, P.D. (๒๐๐๖). Embedding new entrepreneurship programmes in UK higher education institutions: challenges and considerations. Education+ Training, ๔๘, ๕๕๕-๕๖๗.

Stevenson, H. H. &Jarillo, J. C. (๑๙๙๐). A paradigm of entrepreneurship: entrepreneurial management. Strategic management journal, ๑๑, ๑๗-๒๗.

WiKipedia. ๒๑st century learning skills. [Online]. Retrieved from http://etec.ctlt.ubc.ca/๕๑๐wiki/๒๑st_Century_Learning_Skills

144

สมรรถนะหลกดานทกษะการคดขนสงและนวตกรรม (Higher-order Thinking Skills and Innovation)

145

กรอบสมรรถนะหลกของผเรยนระดบการศกษาขนพนฐาน

กรอบสมรรถนะหลกของผเรยนระดบประถมศกษาตอนตน (ป.๑–๓) สมรรถนะหลกดานทกษะการคดขนสงและนวตกรรม (Higher Order Thinking Skills and Innovation) HOTS: Critical Thinking, Problem solving, Creative Thinking)

ระดบการศกษาขนพนฐาน ระดบประถมศกษาตอนตน (ป.๑–๓ )

ค าอธบาย

สามารถใชการคดเปนเครองมอในการเรยนร และการใชชวต มการคดใหรอบคอบกอนทจะกระท าหรอไมกระท าการใดๆ บนฐานของขอมล ทเพยงพอ รวมทงมการวเคราะห วพากษ ประเมนขอมล เหตผลและหลกฐานตาง ๆ มวจารณญาณในการคดตดสนใจ โดยยดหลกเหตผล และ การพจารณาอยางรอบดาน ทงในดานคณ โทษ และความเหมาะสมตามหลกกฎหมาย ศลธรรม คณธรรม คานยม รวมทงความเชอและบรรทดฐานของสงคมและวฒนธรรม

สามารถแกปญหาอย า ง เปนระบบ โดยม การวเคราะหหาสาเหตทแทจรง และหาวธการแกปญหาหรอทางออกทเหมาะสมกบบคคล สถานการณ และบรบท รวมทงสามารถรเรมความคดใหมๆ แปลงความคดนนใหเปนรปธรรม และบรหารจดการจนเกดผลผลตเปนผลงานในลกษณะตาง ๆ เชน แนวคดใหม กระบวนการใหม สงประดษฐ ผลตภณฑ และนวตกรรมทเปนประโยชนตอชวตของตน ผอน สงคม ประเทศและโลก

สมรรถนะ

๑. คดพจารณาเรองตาง ๆ โดยมขอมลเกยวของกบเรองนนอยางเพยงพอ สามารถวเคราะหวพากษ และประเมนขอมลและเหตผล สามารถสรปความเขาใจและใหความเหนในเรองนน ๆ

ค าอธบาย

วเคราะหขอมลหรอเรองงาย ๆ ทไมซบซอนและคดตดสนใจตามหลกเหตผลได

ส ารวจตนเองแลวสามารถระบปญหาของตนและปญหาทมกบเพอน และคดหาสาเหต และวธการแกปญหา แลวลงมอแกปญหาดวยวธการทเลอก สามารถ ตดตามผล ประ เมนผลและสร ปผล การแกปญหาของตนได

คดหรอจนตนาการความคดแปลกใหมในกจกรรมตาง ๆ เชน การเลน การประดษฐ การท าของเลน ของใช การเลานทาน การวาดภาพ การแสดงออกทางศลปะ ดนตร นาฏศลป และกฬา

สมรรถนะ

๑. ฟง/อานขอมลเรองราวสนๆงาย ๆ ทไมมความสลบซบซอนแลวสามารถสรปความเขาใจของตนและแสดงความคดเหนอยางมเหตผลเกยวกบเรองนนได

146

ระดบการศกษาขนพนฐาน ระดบประถมศกษาตอนตน (ป.๑–๓ )

๒. ใชวจารณญาณมการตดสนใจเรองตาง ๆ บนฐานของขอมล เหตผล หลกฐานรวมทง การพจารณาอยางรอบดานทงในดานคณโทษ และความเหมาะสมตามหลกกฎหมาย ศลธรรม คณธรรม คานยม รวมทงความเชอและบรรทดฐานของสงคมและวฒนธรรม

๓. ระบปญหาทเกดขนกบตนเองและผอนได มมมมองตอปญหาในทางบวก กลาเผชญปญหา และคดแกปญหาอยางเปนระบบ โดยมการวเคราะหปญหาและหาสาเหตทแทจรง หาวธการแกปญหาทหลากหลายและแปลกใหม เลอกวธการ ท เหมาะสมทสด แลววางแผนด าเนนการแกปญหาอยางเปนขนตอน

๔. ลงมอแกปญหาดวยตนเอง และรวมมอกบผอนในการแกปญหาอยางเปนระบบ ม การด าเนนการตามแผน เกบขอมล วเคราะหขอมล สรปและประเมนผล

๕. มความยดหยนทางความคด สามารถมอง/คดและใหความเหนในเรองตาง ๆ ไดหลากหลายแงมม หลายมต หลายวธ ยนดรบฟงความคดเหนทแตกตาง สามารถประสานหรอสงเคราะหความคดทแตกตาง และรเรมความคดใหม ๆ

๖. คดรเรมสงใหม ๆ ซงอาจเปนการปรบหรอประยกตจากของเดม หรอตอยอดจากสงเดม หรอรเรมความคดแปลกใหมทแตกตางจากเดม โดยสามารถอธบายความคดใหผอนเขาใจ และท าใหความคดนนเกดผลเปนรปธรรม เปนแนวคดใหม กระบวนการใหม นวตกรรม ส งประดษฐ และ ผลตภณฑ ตางๆ อนเปนประโยชนตอตนเอง ผอน สงคม ประเทศ และโลก

๒. ชแจงเหตผลของการตดสนใจในเรองตางๆ ในชวตประจ าวนของตน และบอกไดวาการตดสนใจของตนมความเหมาะสมอยางไร

๓. บอกปญหาของตนเอง และปญหาทมกบเพอน เลอกปญหาทสามารถแกไขไดดวยตนเอง คดหาสาเหต วธการแกไขรวมถงคดหาวธการแปลกใหม แลวเลอกวธการทดทสดเพอน ามาใชแกปญหา

๔. ลงมอแกปญหาดวยตนเอง และรวมมอกบเพอนในการแกปญหา โดยใชวธการทเลอกไวแลวตดตามผลและประเมนผลการแกปญหา

๕. ส า ม า ร ถ ค ด ค ล อ ง ค ด ห ล า ก ห ล า ย คดยดหยน คดจนตนาการ และคดรเรมเกยวกบ สงตาง ๆ ทอยรอบตว

๖. จนตนาการเรองราว ความคดแปลกใหมจากสงรอบตว และแสดงออกผานกจกรรมตาง ๆ เชน การเลน การวาดภาพ การเลานทาน การพดอธบาย การประดษฐการสรางการท าของเลน ของใชและการแสดงออกทางศลปะ ดนตร นาฏศลป และกฬา

147

สมรรถนะหลกดานทกษะการคดขนสงและนวตกรรม (Higher Order Thinking Skills and Innovation) HOTS: Critical Thinking,

Problem solving, Creative Thinking ตอนท ๑กระบวนการก าหนดสมรรถนะหลกดานการคดขนสงและนวตกรรม

๑.เหตผลในการเลอกสมรรถนะการคดขนสงและนวตกรรมมาเปนสมรรถนะหลกของผเรยนระดบการศกษาขนพนฐานนนมดงตอไปน

๑.๑ เปนสมรรถนะทไดรบการยอมรบในระดบสากลวาเปนสมรรถนะทส าคญและจ าเปนส าหรบคนในยคศตวรรษท ๒๑

๑.๒ เปนสมรรถนะทเดกและเยาวชนไทยยงไมไดรบการพฒนาอยางเพยงพอ ๑.๓ เปนสมรรถนะทตอบสนองนโยบายและความตองการของประเทศ ๑ .๔ เปนสมรรถนะทสามารถชวยพฒนาใหเดกไทยมความสามารถสง (เกง ) มขด

ความสามารถในการแขงขนเพมขน ๑.๕ เปนสมรรถนะทสามารถพฒนาใหเกดขนแกผเรยนในทกระดบ

๒. กระบวนการในการก าหนดสมรรถนะยอย ๒.๑ ศกษาวรรณคดทเกยวของกบเรอง “การคด” และ “นวตกรรม” ๒.๒ เขยนค าอธบายสมรรถนะหลกใหเหนสาระและมโนทศนส าคญของสมรรถนะหลก

เพอสรางความเขาใจ ๒.๓ ก าหนดคณลกษณะและพฤตกรรมส าคญทเกยวของกบการคดของผ เรยนทจบ

การศกษาขนพนฐานควรจะกระท า/แสดงออกได ๒.๔ น าคณลกษณะและพฤตกรรมส าคญมาแตกยอยใหเหนสาระและมโนทศนส าคญ

หรอทกษะยอยตางๆ ๒.๕ น าขอมลทงหมดมาจดเรยงกลมและจดเรยงล าดบแลวเรยบเรยงเขยนใหมลกษณะเปน

สมรรถนะ ๒.๖ ทบทวนแกไขและปรบปรงจนไดรายการสมรรถนะหลกและสมรรถนะยอยดานการคด

ขนสงและนวตกรรมของผเรยนระดบการศกษาขนพนฐาน ๒.๗ น าสมรรถนะหลกและสมรรถนะยอยระดบการศกษาขนพนฐานมาเปนฐานในการก าหนด

สมรรถนะหลกและสมรรถนะยอยของผเรยนระดบประถมศกษาตอนตน (ป.๑–ป.๓) โดยลดทอนความยากลงใหเหมาะสมกบวย / ระดบพฒนาการของเดก

๒.๘ ทบทวนแกไขและปรบปรงจนไดรายการสมรรถนะหลกและสมรรถนะยอยดานการคดขนสงและนวตกรรมของผเรยนระดบประถมศกษาตอนตน (ป.๑–ป.๓) ฉบบรางครงท ๑ (ดภาคผนวก)

148

๓. กระบวนการตรวจสอบรายการสมรรถนะ น ารายงานสมรรถนะหลกและสมรรถนะยอยใหผเชยวชาญ ๒ กลมไดตรวจสอบ

กลมแรกคอ ผเชยวชาญดานการคดโดยตรง กลมทสองคอ ผเชยวชาญพจารณาภาพรวมของสมรรถนะทงหมด

รายชอผเชยวชาญเฉพาะทางดานการคดโดยตรง และผเชยวชาญพจารณาภาพรวมอยในภาคผนวก ๔.ความคดเหนและขอเสนอแนะจากผเชยวชาญ

๑.ทกษะมความทบซอนกนเชนทบซอนกบทกษะการรเทาทนสอ (การสบคนขอมลจากชองทางตางๆ)

๒.ทกษะการคด ๔ ทกษะน าหนกไปลงทการแกไขปญหาทกษะการคดรเรมสรางสรรค มเพยงขอเดยวอาจจะท าใหดเหมอนไดรบความส าคญนอย วธเพมเตมโดยไมตองเพมขอใหมสามารถท าไดโดยผนวกกบทกษะอนทมอยแลว

๓.ขอ ๕ ในสมรรถนะระดบชนป. ๑ – ๓ ทกษะการแกปญหาในชวตประจ าวนอาจเพมทกษะการคดสรางสรรคไดเชนระบวา “…การแกปญหาในชวตประจ าวนโดยใชวธการใหม/แนวคดใหม...”

๔.ส าหรบเดกป. ๑ – ๓ การเลนเปนกจวตรส าคญของเดก สามารถสงเสรมทกษะการคดรเรมสรางสรรคได เชน การเลนอยางอสระตามล าพงหรอกบเพอนการมจนตนาการในการเลน

๕.ทกษะการคดทส าคญ คอ Abstract Thinking ส าคญมากกวา Concrete Thinking และควรเพมทกษะการคดทส าคญอนๆเขามาดวย

๖.ในค าอธบายควรใหค าอธบายทง ๔ ทกษะแยกใหเหนชด ๗.การสรางนวตกรรมควรค านงถงจรยธรรมดวยและนวตกรรมมหลายรปแบบกระบวนการ

ใหมๆ กเปนนวตกรรมได ๙.ทกษะการคดอยางมเหตผลซอนกบทกษะวทยาศาสตร

๕. สรปประเดนการปรบปรงสมรรถนะการคดขนสงและนวตกรรม ๑) ตดสมรรถนะหลกขอท ๑ และ ๒ ซงเกยวกบสมรรถนะการคดอยางมเหตผลออกไป

เนองจากซ าซอนกบสมรรถนะการสบสอบทางวทยาศาสตร ๒) ปรบค าอธบายในสวนทเกยวกบการคดอยางมเหตผลออกไป ๓) ปรบค าอธบายในสวนของการคดอยางมจารณญาณใหชดเจนขน โดยใหม Key Word

ในเรองของการคดวพากษและการคดอยางมวจารณญาณทเปน Concept หลกของการคดในลกษณะน รวมทงเพมกระบวนการของการคดวพากษใหสอดรบกบการคดอยางมวจารณญาณ

๔) ปรบรายการสมรรถนะของการคดวจารณญาณจาก ๑ ขอ เปน ๒ ขอ โดยใหขอ ๑ เปนเรองของการคดวพากษ และขอ ๒ เปนเรองของการคดอยางมจารณญาณ สอดรบกบค าอธบายโดยปรบทง ในสวนของสมรรถนะระดบการศกษาขนพนฐานและระดบชนป. ๑ – ๓

๕) ปรบขอความของสมรรถนะการแกปญหาทง ๒ ขอ ทมอยเดมใหกระชบขนทงในสวนทเปนระดบการศกษาขนพนฐานและระดบชนป. ๑ – ๓ รวมทงปรบใหมการสอดแทรกการคดรเรมสรางสรรคเขาไปดวย

๖) เพมรายการสมรรถนะการคดรเรมสรางสรรคจาก ๑ ขอ เปน ๒ ขอท าใหน าหนกของสมรรถนะแตละสวนมความสมดลโดยเพมพนฐานทส าคญของสมรรถนะนเปนขอ ๕

๗) ปรบขอความของสมรรถนะการคดรเรมเดมใหกระชบขนทงในระดบการศกษา ขนพนฐานและระดบชน ป. ๑ – ๓

149

๖.สรปรายการสมรรถนะหลกและสมรรถนะยอยดานทกษะการคดขนสงและนวตกรรมของผเรยนระดบการศกษาขนพนฐานและผเรยนระดบประถมศกษาตอนตน (ป. ๑ – ๓) ทไดจากกระบวนการทง ๕ ดงกลาวขางตนน าเสนอไวในกรอบสมรรถนะหลกของผเรยนระดบการศกษาขนพนฐานในเอกสารคมอ

ตอนท ๒ วรรณคดทเกยวของกบสมรรถนะหลกดานการคดและนวตกรรม ๑.ความส าคญ การคด เปนกระบวนการทางสมองของมนษยซงมศกยภาพสงมากและเปนสวนทท าใหมนษยแตกตาง

ไปจากสตวโลกอนๆ ผมความสามารถในการคดสง สามารถแกปญหาตางๆใหลลวงไปไดและมการพฒนาชวตของตนใหเจรญงอกงามยงๆขนไป ผมความสามารถในการคดจงมกไดรบการยกยองใหเปนผน าในองคกรหรอกลมตางๆ การคดมความส าคญอยางยงเนองจากการคดเปนปจจยภายในทมอทธพลตอการกระท าและการแสดงออกของบคคล ดงนนการพฒนาความสามารถในการคดจงเปนจดมงหมายส าคญของการจดการศกษาตลอดมา แตจะท าไดมากนอยหรอดเพยงใดกขนกบความรความเขาใจและปจจยตางๆ ทเอออ านวย

๒.ความหมาย การคดเปนกระบวนการทางสมองในการน าขอมลหรอสงเราทไดรบไปเชอมโยงกบขอมลหรอ

ประสบการณเดมเพอสรางความหมายใหแกตนเกดเปนความรความเขาใจทสามารถนาไปใชในสถานการณตางๆ การคดเปนงานเฉพาะตนเปนกระบวนการภายในทแตละบคคลตองด าเนนการเองไมมผใดท าแทนได แตบคคลอนรวมทงสภาพแวดลอมและประสบการณตางๆสามารถกระตนใหบคคลเกดการคดได

อนทจรงคนเราทกคนมปกตวสยทจะคดอยแลวแตการคดทการศกษามงพฒนานหมายถงการคดทมจดมงหมายมคณภาพมใชการคดไปเรอยเปอยแตเปนการคดทกระท าอยางจงใจเพอใหไดบทสรปหรอค าตอบทดทสามารถน าไปใชประโยชนได

เนองจากจดมงหมายในการคดมหลากหลาย เชน การคดเพอแกปญหา การคดเพอการปฏบตหรอกระท าสงใดสงหนงใหถกตองและเกดผลด การคดเพอสรางสงใหมทดกวาเดมการคดเพอใหเกดความเขาใจในเรองหรอสถานการณตางๆ กระบวนการคดทจะท าใหจดมงหมายของการคดนนๆบรรลผลจงแตกตางกนท าใหเกดค าหรอศพททใชเรยกการคดทมลกษณะแตกตางกนจ านวนมาก ดงตวอยางค าทผใหญมกชอบสอนเดกๆหรอพอแมสอนลกหลานทมกไดยนบอยๆ เชน “คดใหรอบคอบ” “อยาคดสนคดใหยาวๆ” “อยาเปนคน คดแคบ คดใหกวางๆ” “ใหรจกคดอยางมวจารณญาณ” “อยาเชออะไรงายๆ ควรคดวเคราะหใหด” “จะท างานใหดตองรจกคดอยางเปนระบบ” ดงนน การพฒนาการคดของบคคลจงเปนเรองทมขอบเขตกวางขวางมากเพราะการคดมลกษณะหลากหลายและมจ านวนมาก

๓.กรอบแนวคดทเกยวกบการคด:มตการคด จากการศกษาขอมลความรเกยวกบการคดและการพฒนาการคดทงของตางประเทศและของไทย

ทศนา แขมมณและคณะ (๒๕๔๙) ไดจดกรอบแนวคดเกยวกบการคด ประกอบดวยมตการคด ๖ ดานดงน

150

๓.๑ มตดานขอมลหรอเนอหาทใชในการคด ในการคดบคคลไมสามารถคดโดยไมมเนอหาของการคดไดเพราะการคดเปนกระบวนการในการคด

จงตองมการคดอะไรควบคไปกบการคดอยางไร ขอมลทใชในการคดนนมจ านวนมากเกนกวาทจะก าหนดหรอบอกได โกวท วรพพฒน (อางถงใน

อนตา นพคณ ๒๕๓๘, ๒๕๓๐) ไดจดกลมขอมลทมนษยใชในการคดพจารณาแกปญหาออกเปน ๓ ดานดวยกนคอ

๑) ขอมลเกยวกบตนเอง ๒) ขอมลเกยวกบสงคมและสงแวดลอม ๓) ขอมลวชาการ

ในการพจารณาหาทางแกปญหาบคคลจะตองพจารณาขอมลทง ๓ สวนน ควบคกนไปอยางผสมผสานกลมกลนจนกระทงพบทางออกหรอทางเลอกในการแกปญหาอยางเหมาะสม

๓.๒ มตดานคณสมบตทเอออ านวยตอการคด ในการพจารณาเรองใดๆ โดยอาศยขอมลตางๆ คณสมบตสวนตวบางประการมผลตอการคดและ

คณภาพของการคด ตวอยางเชน คนทใจกวางยอมยนดทจะรบฟงขอมลจากทกฝายจนอาจไดขอมลมากกวาคนทไมรบฟง ซงขอมลเหลานจะมผลตอการคดชวยใหการคด พจารณาเรองตางๆ มความรอบคอบมากขนหรอผทชางสงสยอยากรอยากเหนกยอมมความใฝร มความกระตอรอรนทจะแสวงหาขอมลและคนหาค าตอบ ซงคณสมบตนมกจะชวยสงเสรมการคดใหมคณภาพขน ดงนนคณภาพของการคดสวนหนงจงตองอาศยคณสมบตสวนตวบางประการ แตในท านองเดยวกนพฒนาการทางดานการคดของบคคลกมกจะยอนกลบไปพฒนาคณสมบตสวนตวของบคคลนนดวย

คณสมบตทเอออ านวยตอการคดทนกคด นกจตวทยาและนกการศกษาเหนพองตองกนมอยหลายประการทส าคญมาก ไดแกความเปนผมใจกวาง เปนธรรม ใฝร กระตอรอรน ชางวเคราะห ผสมผสาน ขยน กลาเสยง อดทน มความมนใจในตนเองและมมนษยสมพนธด

๓.๓ มตดานทกษะการคด ในการคด บคคลจ าเปนตองมทกษะพนฐานหลายประการในการด าเนนการคด เชน ความสามารถ

ในการจ าแนกความเหมอนความตางของสงของสองสงหรอมากกวาและความสามารถในการจดกลมของทมลกษณะเหมอนกนเปนทกษะพนฐานในการสรางมโนทศนเกยวกบสงนนความสามารถในการสงเกต การรวบรวมขอมลและการตงสมมตฐานเปนทกษะพนฐานในกระบวนการคดแกปญหาเปนตนทกษะทนบเปนทกษะการคดขนพนฐานจะมลกษณะเปนทกษะยอย ซงมกระบวนการหรอขนตอนในการคดไมมากนก ทกษะทมกระบวนการหรอขนตอนมากและซบซอนสวนใหญจะตองใชทกษะพนฐานหลายทกษะผสานกน ซงเรยกวา “ทกษะการคดขนสง” ทกษะการคดเปนพนฐานส าคญในการคดบคคลจะคดไดดจ าเปนตองมทกษะการคดทจ าเปนมาบางแลวและเชนเดยวกน การคดของบคคลกจะมสวนสงผลไปถงการพฒนาทกษะการคดของบคคลนนดวยจากการวเคราะหทกษะตางๆ พบวา

151

๑) ทกษะการคดขนพนฐานทส าคญ (basic thinking skills) มจ านวนมากซงสวนมากเปนทกษะ การสอสารไดแก

- ทกษะการฟง - ทกษะการใชความร - ทกษะการจ า - ทกษะการอธบาย - ทกษะการอาน - ทกษะการท าความกระจาง - ทกษะการรบร - ทกษะการบรรยาย - ทกษะการเกบความร - ทกษะการพด - ทกษะการดงความร - ทกษะการเขยน - ทกษะการจ าได - ทกษะการแสดงออก

๒) ทกษะการคดทเปนแกนส าคญ (Core thinking skills) ไดแก

- ทกษะการสงเกต - ทกษะการระบ - ทกษะการส ารวจ - ทกษะการจ าแนกความแตกตาง - ทกษะการตงค าถาม - ทกษะการจดล าดบ - ทกษะการรวบรวมขอมล - ทกษะการเปรยบเทยบ - ทกษะการจดหมวดหม - ทกษะการอางอง - ทกษะการตความ - ทกษะการแปลความหมาย - ทกษะการเชอมโยง - ทกษะการขยายความ - ทกษะการใชเหตผล - ทกษะการสรปความ

๓) ทกษะการคดขนสง (higher-order thinking skills) ทส าคญมดงน

- ทกษะการนยาม - ทกษะการวเคราะห - ทกษะการผสมผสาน - ทกษะการจดระบบ - ทกษะการสราง - ทกษะการจดโครงสราง - ทกษะการปรบโครงสราง - ทกษะการหาแบบแผน - ทกษะการหาความเชอพนฐาน - ทกษะการท านาย - ทกษะการตงสมมตฐาน - ทกษะทดสอบสมมตฐาน - ทกษะการก าหนดเกณฑ - ทกษะการพสจน - ทกษะการประยกต

๓.๔ มตดานคณลกษณะการคด ลกษณะการคดเปนการคดทตองใชทกษะการคดจานวนมากและการคดจ าเปนตองเปนไปตามล าดบ

ขนตอนมกระบวนการทชดเจนสามารถสรปได ๓ ประเดนดงน ๑) ลกษณะการคดทเปนหวใจของการคดกคอเปาหมายของการคดไมวาจะเปนการคด

เกยวกบสงใดการตงเปาหมายของการคดใหถกทางเปนเรองส าคญมากเพราะการคดนนหากเปนไปในทางทผดแมความคดจะมคณภาพเพยงใดกอาจกอความเสยหายและความเดอดรอนแกสวนรวมไ ด ยงความคดมคณภาพสงความเดอดรอนเสยหายยงสงตามไปดวย ดงนนหากไมมทศทางทถกตองคอยก ากบควบคมแลว การคดนนกไรประโยชน ดวยเหตนการคดถกทางซงเปนการคดทค านงถงประโยชนของสวนรวมและประโยชนระยะยาวจงนบเปนหวใจของการคดทควรพฒนาใหเกดขนในบคคลทกคน

152

๒) ลกษณะการคดระดบพนฐานทจ าเปนส าหรบผเรยนในทกระดบโดยเฉพาะอยางยง ในระดบการศกษาปฐมวยและประถมศกษา ไดแก การคดคลอง คอ กลาทจะคดและมความคดหลงไหลออกมาไดอยางรวดเรวการคดหลากหลาย คอการคดใหไดความหลายๆลกษณะ/ ประเภทรปแบบฯลฯการคดละเอยดเพอใหไดขอมลอนจะสงผลใหความคดมความรอบคอบมากยงขนและการคดใหชดเจน คอ ใหมความเขาใจในสงทคด สามารถอธบายขยายความไดดวยค าพดของตนเอง ลกษณะการคดทง ๔ แบบนเปนคณสมบตเบองตนของผคดทงหลายซงจะตองน าไปใชในการคดลกษณะอนๆ ทมความซบซอนขน

๓) ลกษณะการคดระดบสง ไดแก การคดกวาง คอ คดไดหลายดานหลายแงหลายมม การคดลกซง คอ คดใหเขาใจถงสาเหตทมาและความสมพนธตางๆทซบซอนทสงผลตางๆรวมทงคณคาความหมายทแทจรงของสงนน การคดไกล คอ การประมวลขอมลในระดบกวางและระดบลกเพอท านายสงทจะเกดขนในอนาคตและการคดอยางมเหตผล คอ การคดโดยใชหลกเหตผลแบบนรนยหรออปนย

๓.๕ มตดานกระบวนการคด กระบวนการคดเปนการคดทตองด าเนนการไปตามล าดบขนตอนทจะชวยใหการคดนนประสบ

ความส าเรจตามจดมงหมายของการคดนนๆ ซงในแตละขนตอนอาจอาศยทกษะการคดหรอลกษณะการคดจ านวนมาก กระบวนการคดทส าคญมหลายกระบวนการ เชน

กระบวนการคดอยางมวจารณญาณ ไดแกล าดบขนตอนการคดทจะชวยใหไดความคดทผ าน การกลนกรองและประเมนอยางรอบคอบแลววาเปนความคดทมเหตมผลเชอถอได

กระบวนการคดแกปญหา ไดแก ล าดบขนตอนการคดและการด าเนนการแกปญหาเพอใหสามารถแกปญหาไดอยางมประสทธภาพ

กระบวนการคดรเรมสรางสรรค ไดแก ล าดบขนตอนการคดเพอใหไดสงใหมทยงไมเคยมมากอนซงจะเปนประโยชนในทางสรางสรรค

กระบวนการตดสนใจ ไดแก ล าดบขนตอนของการคดเพอใหสามารถท าการตดสนใจไดอยางถกตองเหมาะสม

๓.๖ มตดานการควบคมและการประเมนการคดของตนเอง การควบคมการรคดของตนเอง หมายถง การรตวถงความคดของตนเองในการกระท าอะไรอยางใดอยางหนงหรอการ

ประเมนการคดของตนเองและใชความรนนในการควบคมหรอปรบการกระท าของตนเองการคดในลกษณะนมผเรยกวาการคดอยางมกลยทธหรอ “strategic thinking” ซงครอบคลมการวางแผนการควบคมก ากบการกระท าของตนเอง การตรวจสอบความกาวหนาและการประเมนผล

มตดานการตระหนกรถงการคดของตนและการสามารถควบคมและประเมนการคดของตนเองน นบเปนมตส าคญของการคดอกมตหนง บคคลทมการตระหนกรและประเมนการคดของตนเองไดจะสามารถปรบปรงกระบวนการคดของตนใหดขนเรอย ๆ การพฒนาความสามารถของผเรยนในมตนจะสงผลตอความสามารถทางการคดของผเรยนในภาพรวม

ในการคดใด ๆกตาม มตทง ๖ นจะปรากฏเกดขนในกระบวนการคด ซงหากเกดขนอยางมคณภาพกจะสงผลให การคดนนเกดคณภาพตามไปดวย

จากกรอบความคดน สามารถอธบายไดวา บคคลทวไปมกมทกษะการคดขนพนฐานและคณสมบตทเอออ านวย ตอการคดเปนทนอยทกคนแลวแตจะแตกตางกนเมอบคคลรบขอมลทมอยอยางหลากหลายเขามาและตองการจะคดอยางมจดมงหมาย บคคลนนกจะใชทกษะทมอยเปนเครองมอในการคดปฏบตการกบขอมลตาง เๆพอใหบรรลจดมงหมายของ การคดนน ๆ

ในการคดใด ๆหากบคคลสามารถคดไดอยางคลองแคลวและหลากหลาย รรายละเอยดและมความชดเจนในสงทคดรวมทงสามารถคดอยางกวางไกล ลกซงและถกทศทาง รจกพจารณาขอมลอยางรอบคอบโดยใชเหตผลในการแสวงหาทางเลอก/ค าตอบ มการพจารณาถงผลทจะตามมาและคณคาหรอความหมายทแทจรงของสงนน มการไตรตรองกอนทจะลง

153

ความเหนหรอตดสนใจกจะชวยใหการคดนนเปนไปอยางรอบคอบหรอมวจารณญาณและความคดอยางมวจารณญาณทไดกจะสามารถน าไปใชประโยชนในชวตประจ าวนได เชน การน าไปใชในการตดสนใจทจะเชอ! ไมเชอท าไมท าสงใดหรออาจน าไปใชในการแกปญหาการปฏบตการสราง/ ผลตสรางสรรคสงตางๆ หรออาจน าไปใชในการศกษาวจยตอไปได

๓.๗ วธคดตามหลกพทธธรรม : โยนโสมนสการ ทศนา แขมมณ และคณะ (๒๕๔๔) ไดศกษาแนวคดเกยวกบการคดทปรากฏในหลกธรรมทางพระพทธศาสนา

โดยพระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต) และสรปสาระส าคญไววา ตามหลกธรรมทางพระพทธศาสนา มนษยเกดมาตามแรงกรรมหรอผลของการกระท าทตนไดเคยท าไวกอนในอดต ซงยอมมทงความดและความชว กรรมหรอการกระท าของมนษยเกดขนจากตณหาหรอกเลส ซงมอยในจตของมนษย แตมนษยกมศกยภาพทจะสามารถขจดกเลสตณหาเหลานนได โดยอาศยหลกไตรสกขา คอ ศล สมาธ ปญญา ซงจะเกดขนไดจากปจจยเกอหนน ๒ ดานใหญ ๆคอ “ปรโตโฆสะ” หรอปจจยภายนอก อนไดแก สภาพแวดลอมภายนอก ซงหมายรวมถง สภาพแวดลอมทางดานกายภาพ และสภาพแวดลอมทางดานบคคล อนไดแก กลยาณมตร ปจจยเกอหนนอกประการหนง ไดแก “โยนโสมนสการ” หรอกระบวนการคด อนแยบคาย อนเปนปจจยภายใน

โยนโสมนสการไมใชตวปญญา แตเปนปจจยใหเกดปญญามเปาหมายสงสด คอ การดบทกข โยนโสมนสการ คอ การคดเปน เปนความสามารถทบคคลรจกมอง รจกพจารณาสงหลายตามสภาวะ โดยวธคด

หาเหตปจจย สบคนจากตนเหตตลอดทาง จนถงผลสดทายทเกด แยกแยะเรองออกใหเหนตามสภาวะทเปนจรง คดตามความสมพนธทสบทอดจากเหต โดยไมเอาความรสกอปาทานของตนเองเขาไปจบหรอครอบคลม บคคลนนจะสามารถแกปญหาตางๆ ไดอยางเหมาะสม ดวยวธการแหงปญญา

โยนโสมนสการคอ การคดโดยแยบคายเปนองคประกอบภายในทมความเกยวของ การฝกใชความคดใหรจกคดอยางถกวธ คดอยางมระเบยบ คดอยางวเคราะห ไมมองเหนสงตาง เๆพยงตนๆผวเผนเปนขนตอนส าคญของการสรางปญญา การท าใจใหบรสทธและเปนอสระจะน าพาความเปนอสระไรทกขพรอมดวยสนตสขอนเปนจดหมายสงสดของพทธธรรม

โยนโสมนสการ มวธหลกอย ๑๐ วธ คอ ๑) วธคดแบบสบสาวเหตปจจย เปนวธคดเพอใหรสภาวะทเปนจรง ๒) วธคดแบบแยกแยะสวนประกอบ เปนวธคดเพอก าหนดแยกปรากฏการณตางๆออก เปนสงทเปนรปธรรม

และสงทเปนนามธรรม ๓) วธคดแบบสามญลกษณ เปนวธคดเพอใหรเทาทน คอรวาสงตางๆ นนเกดขนเองและจะดบไปเอง เรยกวาร

อนจจงและรวาสงตางๆ นนเกดขนมาเอง ไมมใครบงคบ หรอก าหนดขน เรยกวา รอนตตา ๔) วธคดแบบอรยสจ เปนวธคดแบบแกปญหา โดยเรมจากตวปญหาหรอทกข ท าความเขาใจใหชดเจน

สบคนหาสาเหต เตรยมแกไข วางแผนการจดสาเหตของปญหา มวธการปฏบต ๔ ขนตอน คอ ๔.๑) ทกข - การก าหนดใหรสภาพปญหา ๔.๒) สมทย - การก าหนดเหตแหงทกขเพอก าจด ๔.๓) นโรธ - การดบทกขอยางมจดหมายตองมการก าหนดวาจดหมายทตองการคออะไร ๔.๔) มรรค - การก าหนดวธการในรายละเอยดและปฏบตเพอการจดปญหา

๕) วธคดแบบอรรถธรรมสมพนธ เปนวธคดใหมความสมพนธกน ระหวางหลกการและความมงหมาย สามารถตอบค าถามไดวา ทท าหรอจะท าอยางนนอยางนเพออะไร ท าใหการกระท ามขอบเขตไมเลยเถด

๖) วธคดแบบคณโทษและทางออก เปนการคดบนพนฐานความตระหนกทวา ทกสงในโลกนมทงสวนดและสวนดอย ดงนน เมอตองคดตดสนใจเลอกเอาของสงใดเพยงอยางเดยว จะตองยอมรบสวนดของสงทไมไดเลอกไว และไมมองขามโทษหรอขอบกพรอง จดออน จดเสยของสงทเลอกไว การคดและมองตามความจรงน ท าใหไมประมาท อาจน าเอา

154

สวนดของสงทไมไดเลอกนนมาใชประโยชนได และสามารถหลกเลยงหรอมโอกาสแกไขสวนเสย สวนบกพรองทตดมากบสงทเลอกไว

๗) วธคดแบบรคณคาแท-คณคาเทยม เปนวธคดทสามารถแยกแยะไดวา คณคาแทคออะไร คณคาเทยมคออะไร คณคาแท คอ คณคาของสงมประโยชนแกรางกายโดยตรง อาศยปญญาตราคา เปนคณคาสนองปญญา คณคาเทยม คอ คณคาพอกเสรมสงจ าเปนโดยตรงอาศยตณหาตราคา เปนคณคาสนองตณหา วธคดนใชเพอมงใหเกดความเขาใจและเลอกเสพคณคาแททเปนประโยชนแกชวต เพอพนจากการเปนทาส

ของวตถ เปนการเกยวของดวยปญญามขอบเขตเหมาะสม ๘) วธคดแบบเราคณธรรมเปนการคดถงแตสงทดมกศล เมอไดรบประสบการณใดแทนทจะคดถงสงทไมดงาม

เปนวธคดทสกดกนขดเกลาตณหา ๙) วธคดแบบอยกบปจจบน เปนวธคดใหตระหนกถงสงทเปนอยในขณะปจจบน ก าหนดเอาทความเกยวของ

กบความเปนอยประจ าวน เชอมโยงตอกนมาถงสงทก าลงรบรกจการตามหนาท หรอการปฏบตโดยมจดหมายไมเพอฝนกบอารมณชอบหรอชง

๑๐) วธคดแบบวภชชวาท เปนการคดแบบมองใหเหนความจรง โดยแยกแยะออกใหเหนแตละแงแตละดาน จนครบทกดาน ไมพจารณาสงใด ๆเพยงดานหรอแงมมเดยว

แผนภาพ : กรอบแนวคดเกยวกบการคด (ทศนา แขมมณ, ๒๕๕๓) ทกษะการคดพนฐาน ทกษะการคดแกน ทกษะการคดขนสง BASIC THINKING SKILLS CORE THINKING SKILLS HIGHER ORDER (Communicating Skills) THINKING SKILLS - การฟง - การสงเกต - การสรปความ - การอาน - การส ารวจ - การนยาม - การรบร - การตงค าถาม - การวเคราะห - การทองจ า - การรวบรวมขอมล - การสงเคราะห - การคงไว - การระบ - การประยกต - การจ าได - การจ าแนก - การบรณาการ - การระลก - การจดล าดบ - การท านาย - การใหขอมล - การเปรยบเทยบ - การตงสมมตฐาน - การบรรยาย - การจดหมวดหม - การตงเกณฑ - การอธบาย - การอางอง - การพสจน - การชแจง/การท าความกระจาง - การแปลความ - การจดระบบ - การพด - การตความ - การสราง - การเขยน - การเชอมโยง - การจดโครงสราง ฯลฯ - การขยายความ - การหาแบบแผน - การใหเหตผล - การหาขอตกลงเบองตน - การสรปผล ฯลฯ

155

ลกษณะการคด กระบวนการคด

THINKING PROCESS การควบคมการรคด META COGNITION

- คดคลอง - คดถกทาง - คดหลากหลาย - คดกวาง - คดละเอยด - คดลกซง - คดชดเจน - คดไกล

ฯลฯ

- กระบวนการคดอยางม วจารณญาน - กระบวนการคดแกปญหา - กระบวนการคดไตรตรอง - กระบวนการคดตดสนใจ - กระบวนการคดรเรมสรางสรรค - การคดตามกระบวนการ ทางวทยาศาสตร - การคดตามหลกอรยสจ ๔ - กระบวนการศกษาวจย ฯลฯ

- การตระหนกรในกระบวนการคดของตนเอง - การคดวางแผนงานทท า - การควบคมก ากบตนเอง - การประเมนการคดของตน

โยนโสมนสการ - คดแบบสบสาวเหตปจจย - คดแบบแยกแยะองคประกอบ - คดแบบสามญลกษณ - คดแบบอรยสจ - คดแบบอรรถธรรมสมพนธ

- คดแบบคณโทษ ทางออก - คดแบบคณคาแท-เทยม - คดแบบเราคณธรรม - คดแบบเปนอยปจจบน - คดแบบวภชวาท

๔. ทกษะการคดขนสงทจ าเปนในศตวรรษท ๒๑

โลกในยคศตวรรษท ๒๑ เปน โลกท ม การ เปล ยนแปลงอย า งรวด เร ว ความก าวหน า ทางเทคโนโลยสงผลตอวถชวตของคนทวโลกในแทบทกดาน ขอมลขาวสารและความรแพรกระจายไปไดอยางรวดเรว คนในโลกแหงศตวรรษท ๒๑ จงจ าเปนตองมความรและทกษะชดใหม ทไมเหมอนอดต ซงไดม การวเคราะหแลววา ทกษะแหงศตวรรษท ๒๑ ควรประกอบไปดวยอะไรบาง และทกษะทไดรบการยอมรบตรงกนในระดบสากล ทกษะหนง กคอ ทกษะทางปญญา อนประกอบดวย ทกษะการคดอยางมวจารณญาณและการคดรเรมสรางสรรค ซงจะน าไปสการสรางนวตกรรมทชวยพฒนาเศรษฐกจของประเทศ ในยค ๔.๐ การพฒนาเดกและเยาวชนของประเทศ ใหมทกษะการคดขนสงดงกลาวไดอยางมประสทธภาพ จ าเปนตองเรมตงแตเดก โดยเรมจากการพฒนาทกษะการคดพนฐาน ทกษะการคดทเปนแกน และทกษะการคดซบซอน เพมความยากและความซบซอนขนตามล าดบ ซงในทนจะน าเสนอขอมลเกยวกบทกษะการคดขนสงจ านวน ๕ ทกษะดงกลาว คอ ทกษะการคดวเคราะห คดแกปญหา คดสงเคราะห คดอยางมวจารณญาณ และคดรเรมสรางสรรค

156

ตารางท ๑ ความหมาย ขนตอนการคด และตวบงชทกษะการคดวเคราะห

ทกษะการคด ความหมาย ขนตอนการคด ตวบงชทกษะการคด

วเคราะห การวเคราะห การจ าแนกแยกแยะส ง/

เรอง/ขอมลตางๆ เพอหาสวนประกอบ/องคประกอบและความสมพนธระหวางองคประกอบเหลานน เพอ - ชวยใหเกดความเขาใจ ในเรองนน - หาความสมพนธ เช งเหตผลมาอธบายเรองนน - ประเมนและตดสนใจเลอกค าตอบท เหมาะสมตามวตถประสงคทตงไว

๑. ก าหนดวตถประสงคในก า ร ว เ ค ร า ะ ห / จ า แ น กแยกแยะขอมล ๒ . ร วบ ร วม ศ กษ าและจดระบบขอมล/เรอง/ส งทวเคราะห ๓. ก าหนดเกณฑ ในการวเคราะห/จ าแนกแยกแยะขอมล ๔. จ าแนกแยกแยะขอมลตามเกณฑเพอใหเหนองคประกอบของสง/เรองนนอยางครบถวน ๕. หาความสมพนธระหวางองค ประกอบต างๆ และความสมพนธของขอมลในแตละองคประกอบเพอให เห นว าสวนยอยตาง ๆมความสมพนธกนและประกอบกนเปนโครงสราง/ภาพรวมไดอยางไร ๖. น าเสนอผลการวเคราะห ๗. น าผลการวเคราะหมาตอบค าถามตามวตถประสงค

๑. สามารถระบวตถประสงคในการวเคราะห ๒. สามารถจดระบบขอมล/เรอง/สงทวเคราะห ๓. สามารถก าหนดเกณฑในการวเคราะห ๔. สามารถแยกแยะขอมลไดต า ม เ ก ณ ฑ แ ล ะ ร ะ บ บอ ง ค ป ร ะ ก อ บ ข อ ง ส ง ทวเคราะห ๕. สามารถอธบายความสมพนธระหวางองคประกอบตางๆ ของสงทวเคราะห ๖ . ส าม า รถน า เ สนอผล การวเคราะห ๗. สามารถน าผลการวเคราะหมาใชในการตอบค าถามตามวตถประสงค

157

ตารางท ๒ ความหมาย ขนตอนการคด และตวบงชทกษะการคดแกปญหา

ทกษะการคด ความหมาย ขนตอนการคด ตวบงชทกษะการคด

วเคราะห กระบวนการคดแกปญหา

กระบวนการคดในการ วางแผนการแกปญหาอยางเปนระบบ รวมทงกระบวนการด าเนนการแกปญหาตามแผนท ก าหนด โดยม การเก บรวบรวมขอมล การด าเนนการวเคราะหขอมล และสรปผลการคดและการแกปญหา

๑. ระบปญหา ๒. ว เคราะหสาเหตของปญหา ๓ . แ ส ว ง ห า ว ธ ก า รแกปญหาหลายวธ ๔. เลอกวธการแกปญหา ทเหมาะสมทสด ๕. ปฏบตวธการแกปญหาตามทเลอก ๖. เกบรวบรวมขอมล ๗. วเคราะหขอมล ๘. สรป ประเมนผล แกปญหา

๑ . ส า ม า ร ถ ร ะ บ ป ญ ห า ทแทจรงได ๒. สามารถวเคราะหสาเหตทแทจรงของปญหา ๓ . ส าม า รถบอกว ธ ก า รแกปญหาไดหลายวธ ๔. สามารถอธบายได ว าว ธการแกปญหาท เลอกมความเหมาะสม และดกวาวธอนอยางไร ๕. สามารถลงมอปฏบตการตามแผนงานทก าหนดได ๖ . ส า ม า ร ถ อ อ ก แ บ บ / หา เคร อ งม อท เ หมาะสม ไปใชเกบรวบรวมขอมล ๗. สามารถวเคราะหขอมล และสรปผลการแกปญหาได ๘. สามารถประเมนการคด และการด าเนนการแกปญหาได

158

ตารางท ๓ ความหมาย ขนตอนการคด และตวบงชทกษะการคดสงเคราะห

ทกษะการคด ความหมาย ขนตอนการคด ตวบงชทกษะการคด

วเคราะห การสงเคราะห การน าขอมล/ ความรท

ผานการวเคราะหมาแลว หรอการน าองคประกอบ/ส ว นประกอบของส ง / เรองตาง ๆ มาผสมผสานรวมก นอย า งกลมกล น ส ร า ง เ ป น ส ง ใ ห ม ท มล ก ษ ณ ะ / เ อ ก ล ก ษ ณ /คณสมบตเฉพาะทแตกตางไปจากเดม

๑. ก าหนดวตถประสงคของสงใหมทตองการสราง ๒. ศกษาว เคราะหข อมล ทเกยวของ ๓ . เ ล อกข อม ลท จ ะ เป นประโยชนตอการสรางสงใหมใหไดตามวตถประสงค ๔. น าขอมลทเลอกมาใชเปนฐ า น ใ น ก า ร จ ด ท า ก ร อบแนวคดส าหรบสรางสงใหม ๕. สรางสงใหมตามวตถประสงคโดยอาศยกรอบแนวคดทก าหนดรวมกบขอมลอน ๆ ทเกยวของ ๖. น าเสนอสงใหมทสรางขน โดยช ให เหนถ งล กษณะ/เอกลกษณ/คณสมบตเฉพาะของสงนน

๑ . ส า ม า ร ถ ก า ห น ดว ตถประสงค ของส ง ใหม ทตองการสราง ๒. สามารถวเคราะหขอมลทเกยวของ ๓. สามารถเลอกขอมลทจะเปนประโยชนตอการสรางสงใหมใหไดตามวตถประสงค ๔ . ส ามารถจ ดท า กรอบแนวคดในการสรางสงใหม ๕ . สามารถสร า งส ง ใหม ใ ห ไ ด ต า ม ว ต ถ ป ร ะ ส ง ค ทตงไว ๖. สามารถน า เสนอและอธบายส ง ใหมท ส ร า งข น ใหผ อน เข า ใจและเหนถ งล ก ษ ณ ะ / เ อ ก ล ก ษ ณ /คณสมบตเฉพาะของสงนน

159

ตารางท ๔ ความหมาย ขนตอนการคด และตวบงชทกษะการคดสรางสรรค

ทกษะการคด ความหมาย ขนตอนการคด ตวบงชทกษะการคด

วเคราะห การคดสรางสรรค

การคดในทางทท าใหดขน หรอการคดสรางส งใหม ท ม ล กษณะใหม (new) แตกตางไปจากเดม และเ ป น ค ว า ม ค ด ต น แ บ บ (original) ทใชการไดจรง ไดผลดกวาของเดม และ มความสมเหตสมผลทคนทวไปยอมรบได

๑ . ก า ห น ด เ ป า ห ม า ย ในการคด ๒. ประมวล/ทบทวน ความรหรอขอมลทเกยวของกบเรองทคดเพอตอยอดสสงใหมหรอจนตนาการความคดแปลกใหมขนมา ๓. ใชเทคนคตาง ๆ ชวย ใ น ก า ร ข ย า ย ข อ บ เ ข ตคว ามค ด เ ด ม ๆ ใ ห ไ ดค ว ามค ดท ห ล ากหลาย เพอน าไปสความคดในการสรางสงใหมตามเปาหมายของการคด ๔. ประเมนและคดเลอกความคดทหลากหลาย เพอน าไปพฒนาตอ ๕. พฒนาหรอผสมผสานความคดทคดเลอกไว โดยอาศยทกษะการคดตาง ๆ เชน วเคราะห สงเคราะห การคดไกล และการคดแบบบรณาการ จนกระทงไดสงใหมตามวตถประสงค ๖. น าเสนอและอธบาย ส ง ใ ห ม ท ส ร า ง ข น ว า สามารถใชการไดอยางไร และจะไดผลดกวาของเดมอยางไร

๑. ความสามารถก าหนดเ ป า ห ม า ย ใ น ก า ร ค ดสรางสรรค ๒ . ส า ม า ร ถ ป ร ะ ม ว ล /ทบทวน ความรหรอขอมลทเกยวของกบเรองทคด หรอส า ม า ร ถ จ น ต น า ก า รความคดแปลกใหม ๓ . ส า ม า ร ถ ใ ช เ ท ค น ค ตาง ๆ ในการขยายขอบเขตค ว า ม ค ด เ ด ม ๆ จ น ไ ดความคดหลากหลายทจะน า ไ ป ใ ช ใ น ก า ร ส ร า ง สงใหม ๔. สามารถประเมนและค ด เ ล อ กคว ามค ด เ พ อน าไปใชในการสรางสงใหม ๕. สามารถสร างส ง ใหม ท เ ป น ค ว ามค ด ต น แบ บ ส า ม า ร ถ ใ ช ก า ร ไ ด แ ล ะไดผลดกวาเดม ๖. สามารถน าเสนอและอธบายสงใหมทสรางขน

160

ตารางท ๕ ความหมาย ขนตอนการคด และตวบงชทกษะการคดอยางมวจารณญาณ

ทกษะการคด ความหมาย ขนตอนการคด ตวบงชทกษะการคด

วเคราะห การคดอยางมวจารณญาณ

กระบวนกา รค ด อ ย า งรอบคอบ เพอใหไดความคด/ค าตอบท ดท ส ด มความสมเหตสมผล นาเชอถอ โดยผานการพจารณาและประเมนขอมล ขอเทจจรง ขอโตแยง หลกฐาน และความคดเหนอยางรอบดาน ทงทางกวาง ล ก แ ล ะ ไ ก ล ร ว ม ท ง การพจารณากลนกรองคณ-โทษ และคณคาทแทจรงของเรองทคด

๑. ระบประเดนปญหา หรอประเดนในการคด ๒ . ป ร ะ ม ว ล ข อ ม ล ท งท า ง ด า น ข อ เ ท จ จ ร ง ขอโตแยง หลกฐาน และความคดเหนทเกยวของกบประเดนทคด ทงทางกวาง ลก และไกล ๓. วเคราะห จ าแนกแยกแยะขอมล จดหมวดหมของขอมล และเลอกขอมลทจะน ามาใช ๔.ตงเกณฑในการพจารณาขอมล และประเมนขอมลทจะใชตามเกณฑ ๕. พจารณาขอมลขอโตแยงหลกฐาน และความคดเหน ตามหลกเหตผ ๖. แสวงหาทางเลอก หรอค าตอบทสมเหตสมผล ๗. ชงน าหนก ผลได ผลเสย คณ โทษ ทอาจเกดขน ทงในระยะสนและระยะยาว รวมทงคณคาทแทจรงของทางเลอกตาง ๆ ๘ . เ ล อ ก ท า ง เ ล อ ก ทเหมาะสมทสด ๙. ไตรตรอง ทบทวน ๑๐. สรปค าตอบ ลงความเหน

๑. สามารถระบประเดน ทคด ๒. สามารถประมวลขอมล ทงทางดานขอเทจจรง ขอโตแยง และความคดเหนทเกยวของกบประเดนทคด ทงทางกวาง ลก และไกล ๓. สามารถวเคราะหขอมล และเลอกขอมล ทจะน ามาใชในการหาค าตอบ ๔. สามารถประเมนขอมลทใชในการคดตามเกณฑ ทก าหนด ๕. สามารถพจารณาขอมลข อ โ ต แ ย ง แ ล ะ ค ว า มคดเหน ตามหลกเหตผล ๖. สามารถระบทางเลอก/ค าตอบทมความสมเหตสมผล ๗. สามารถประเมนทางเลอก และเลอกทางเลอก/ค าตอบทเหมาะสมทสด

161

๕. การสรางนวตกรรม

๕.๑ ความหมายของนวตกรรม นวตกรรม หรอนวกรรม ตามพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พทธศกราช ๒๕๒๕ แปลวา

“การกอสราง” วงการการศกษาน าค านมาใชในความหมายของ “การท าขนใหม” หรอ “สงทท าขนใหม” ซงไดแก แนวคด แนวทาง ระบบ รปแบบ วธการ กระบวนการ สอ และเทคนคตาง ๆ ซงไดรบการคดคนและจดท าขนใหมเพอชวยแกปญหาตาง ๆ

เนองจากสรรพส งท งหลายในโลกน มการเปลยนแปลงอย เสมอเปนธรรมดา ธรรมชาต การเปลยนแปลงทเกดขนในจดใดจดหนงและมผลกระทบตอจดอน ๆ ทเชอมโยงกน การเปลยนแปลงทางดานสงคม เศรษฐกจ การเมอง และวฒนธรรม ยอมสงผลตอการศกษาอยางหลกเลยงไมได การศกษาจงจ าเปนตองปฏรปปรบเปลยนใหเหมาะสมกบสภาพของปญหาและความตองการ มนษยจ าเปนตองดนรน เสาะแสวงหาแนวคด แนวทางและวธการใหม ๆ เพอชวยใหสภาพปญหานนหมดไปและท าใหเกดสภาพทตองการขนศกยภาพของมนษยนนดเหมอนจะไมมทสนสด สงใหม ๆ ความคดใหม ๆ จงเกดขนตลอดเวลา

นวตกรรมเปนสงใหมทท าขน ซงอาจจะอยในรปของความคดหรอการกระท าหรอสงประดษฐตางๆ อยางไรกตาม “ความใหม” มใชเปนคณสมบตประการเดยวของนวตกรรม ถาเปนเชนนน ของทกอยางทเขามาใหม ๆ กจะเปนนวตกรรมทงสน นวตกรรมไมวาจะเปนดานใด จ าเปนตองมคณสมบตทส าคญ ดงน (ทศนา แขมมณ, ๒๕๖๐)

๕.๑.๑. เปนสงใหมซงมความหมายในหลายลกษณะดวยกน ไดแก 1) เปนสงใหมทงหมดหรอใหมเพยงบางสวน 2) เปนสงใหมทยงไมเคยมการน ามาใชในทนน กลาวคอ เปนสงใหมในบรบทหนง แตอาจเปน

สงเกาในอกบรบทหนง ไดแก การน าสงทใชหรอปฏบตกนในสงคมหนงมาปรบใชในอกสงคมหนง นบเปนนวตกรรมในสงคมนน

3) เปนสงใหมในชวงเวลาหนง แตอาจเปนของเกาในอกชวงเวลาหนง เชน อาจเปนสงทเคยปฏบตมาแลว แตไมไดผล เนองจากขาดปจจยสนบสนน ตอมาเมอปจจยและสถานการณอ านวย จงน าผลมาเผยแพรและทดลองใชใหม ถอวาเปนนวตกรรมได

๕.๑.๒. เปนสงใหมซงอยในกระบวนการพสจนทดสอบวาจะใชไดผลมากนอยเพยงใดในบรบทนน ๕.๑.๓. เปนสงใหมทไดรบการยอมรบน าไปใช แตยงไมเปนสวนหนงของระบบงานปกต

หากยอมรบน าไปใชนน ไดกลายเปนปกตในระบบงานทนนแลว กไมถอวาเปนนวตกรรมอกตอไป ๕.๑.๔. เปนสงใหมทไดรบการยอมรบน าไปใชบางแลว แตยงไมแพรหลาย คอ ยงไมเปนทรจกกน

อยางกวางขวาง ๕.๒ ลกษณะของนวตกรรม

นวตกรรมทจะน ามาเผยแพรในขณะใดขณะหนง บางนวตกรรมไดรบการยอมรบอยางรวดเรว บางนวตกรรมใชเวลาหลายปกวาจะไดรบการยอมรบ และบางนวตกรรมไมไดรบการยอมรบเลยกม นอกจากนนมบางนวตกรรมไดรบการน าไปใชในวงจ ากด แตบางนวตกรรมไดรบการน าไปใชอยางกวางขวาง ในขณะทบางนวตกรรมไมไดรบความนยม กคอยๆ สญหายไป การทนวตกรรมใดๆ กตาม จะไดรบความสนใจ

162

และการยอมรบน าไปใชอยางกวางขวางนน ยอมขนกบคณสมบต หรอลกษณะของนวตกรรมนน รวมทงรปแบบหรอลกษณะของการเผยแพรนวตกรรมนน นวตกรรมทมกไดรบความสนใจและยอมรบน าไปใชอยางกวางขวาง โดยทวไปมลกษณะ ดงน (ทศนา แขมมณ,๒๕๖๐)

เปนนวตกรรมทไมซบซอนและยากเกนไป ความยากงายของนวตกรรมมอทธพลอยางมาก ตอการยอมรบน าไปใช หากนวตกรรมนนมลกษณะทผใชเขาใจไดงาย ใชไดสะดวก การยอมรบน าไปใชกมกเกดขนไดงาย ไมตองใชเวลาในการเผยแพรมากนก

เปนนวตกรรมทไมเสยคาใชจายแพงจนเกนไป นวตกรรมทจ าเปนตองใชวสดอปกรณและ การบ ารงรกษาทมคาใชจายสง ยอมไดรบการยอมรบและน าไปใชนอยกวานวตกรรมทมคาใชจายถกกวา เนองจากผใชงานจ านวนมากมขอจ ากดดานงบประมาณ แมจะมความตองการใช แตขาดงบประมาณกไมสามารถใชได

เปนนวตกรรมส าเรจรป นวตกรรมทอ านวยความสะดวกในการใช มกไดรบการยอมรบและน าไปใชมากกวานวตกรรมทผใชจะตองน าไปจดท าเพมเตมซงผใชจะตองใชเวลาจดเตรยมเพมขน

เปนนวตกรรมทไมกระทบกระเทอนตอบรบทเดมมากนก นวตกรรมทมผลตอบรบทเดมมาก จ าเปนตองปรบ หรอเปลยนแปลงบรบทเดมมาก การน าไปใชยอมยากกวานวตกรรมทไมมผลกระทบตอบรบทเดมมากนก

เปนนวตกรรมทมคนเกยวของไมมากนก นวตกรรมใดทตองอาศยคนหลายกลมเขามาชวยเหลอและเกยวของดวย ท าใหผใชตองประสานงานหลายฝาย การใชทขนกบคนหลายฝาย ยอมท าใหเกดความไมสะดวกในการใช จงท าใหการยอมรบหรอการใชนวตกรรมนนยากขน

เปนนวตกรรมทใหผลชดเจน นวตกรรมทสงผลเปนรปธรรมเหนไดชดเจน มกไดรบการยอมรบสงกวานวตกรรมทใหผลไมชดเจน

๕.๓ ระดบการยอมรบนวตกรรม เน องจากนวตกรรมมคณสมบต และลกษณะหลากหลายแตกต างกน ไป จ งท า ให เกด การยอมรบนวตกรรมนนมากนอยในระดบทแตกตางกนไปดวย โดยทวไปการยอมรบนวตกรรมนนมอย ๕ ระดบคอ (Shoemaker อางถงใน ส าล ทองธว, ๒๕๔๕: ๓๓-๔๑) ๑) ระดบการรบร เปนการยอมรบในระดบตน คอ ยอมรบรอยางคราว ๆ หรอ อยางผวเผน ในนวตกรรมนน ๒) ระดบการสนใจ เปนการยอมรบในระดบทมากขนกวาระดบแรก คอ รบรและเรมใหความสนใจในนวตกรรมนน ซงอาจจะเนองมาจากนวตกรรมนนสอดคลองกบปญหาและความตองการของตน หรอไดเหนคณคาของนวตกรรมนน ผทมการยอมรบในระดบน จะแสดงความสนใจ ซกถามถงรายละเอยดตาง ๆ ของนวตกรรมนน ๓) ระดบการช ง ใจ เปนการยอมรบ ในระดบท ส งข นกว าการใหความสนใจ ผ ท ม การยอมรบในระดบนจะมการคดไตรตรองถงผลด ผลเสย และความเปนไปไดในการน านวตกรรมนนไปใช ๔) ระดบการทดลองใช เปนการตดสนใจทจะน านวตกรรมนนไปใชโดยการทดลองใชในขอบเขตจ ากด เพอทจะดวาจะสามารถใชไดจรงและไดผลจรงมากนอยเพยงใด

163

๕) ระดบการใชนวตกรรม เปนการยอมรบในระดบสงสด กลาวคอหลงจากการทดลองใชแลว พบวานวตกรรมนนเกดประโยชนเปนทนาพอใจและเหนวานวตกรรมนนมคณคามากพอทจะน าไปใชตอไปอยางตอเนอง ๕.๔ การพฒนานวตกรรมดานการเรยนการสอน การพฒนานวตกรรมดานการเรยนการสอนโดยทวไปนน มกระบวนการหลก ๆ ทคลายคลงกน ดงน (ทศนา แขมมณ, ๒๕๖๐ )

๑) การระบปญหา (problem) ความคดในการพฒนานวตกรรมสวนใหญจะเรมตน ทการมองเหนปญหาในเรองนน มความตองการจะแกไขปญหานนเพอใหเกดสภาพการณหรอผลทดขน

๒) การก าหนดจดมงหมาย (objective) เมอระบปญหาไดชดเจนแลว ขนตอไปกคอ การก าหนดจดมงหมายในการพฒนานวตกรรมวา นวตกรรมทจะพฒนานน ควรมคณสมบตหรอประสทธภาพอยางไร และเพยงใด

๓) การศกษาขอจ ากดตาง ๆ (constraints) กอนทจะมการประดษฐคดคนนวตกรรมตาง ๆ ขนมา ผพฒนาจ าเปนตองศกษาขอมลเกยวกบลกษณะของปญหาและขอจ ากดตาง ๆ ในบรบททจะใชนวตกรรมนน เพอประโยชนในการพฒนานวตกรรมใหสามารถใชไดจรง โดยสะดวกในบรบทนน

๔) การประดษฐคดคนนวตกรรม (innovation) ไดแก การแสวงหาทางเลอกในการแกปญหา ซงตองอาศยความร ประสบการณ ขอมล และความคดสรางสรรคของผประดษฐคดคน นวตกรรมทสรางขนอาจเปนการน าของเกามาดดแปลงหรอปรบปรง เพอใหสามารถแกปญหาและท าใหมประสทธภาพมากขน หรออาจเปนการคดขนใหมทงหมดกได นวตกรรมอาจอยในรปแบบตาง ๆ กน แลวแตลกษณะของปญหาและวตถประสงคของนวตกรรมนน เชน อาจมลกษณะเปนแนวความคด หลกการ แนวทาง ระบบ รปแบบ วธการ กระบวนการเทคนค หรอสงประดษฐ และเทคโนโลย เปนตน แตไมวาจะอย ในรปแบบใด นวตกรรมจะตองประกอบดวยรายละเอยดเกยวกบหลกการ วตถประสงค โครงสราง และรายละเอยดในการใชนวตกรรมนนใหไดผล

๕) การทดลองใช experimentation) เมอคดคนหรอประดษฐนวตกรรมไดแลว ขนตอนทส าคญและจ าเปนมากกคอ การทดลองใชนวตกรรมนน ซงประกอบดวยการทดลองใช การประเมนผล และ การปรบปรงแกไข การทดลองใชเปนการศกษาเพอดวานวตกรรมนน สามารถน าไปใชไดจรงและไดผลเพยงใด ผลการทดลองใชจะชวยใหผพฒนารจดทควรปรบปรง และหาทางแกไขเพอใหไดผลตามทตองการ การทดลองใชในขนน หากสามารถด าเนนการกอนน าออกเผยแพรหลายครง จนแนใจวานวตกรรมนนสามารถใชไดผลจรง จะชวยใหนวตกรรมนนประสบความส าเรจมากขน

๖) การเผยแพร (dissemination) เมอแนใจแลววานวตกรรมทสรางขนมคณภาพและประสทธภาพตามทตองการ นวตกรรมนนกพรอมทจะไดรบการเผยแพรใหเปนทรจกและยอมรบน าไปใชกนอยางแพรหลาย รปแบบการเผยแพรทไดรบความนยมกนมากโดยทวไปมอย ๔ รปแบบคอ (ส าล ทองธว, ๒๕๔๕) ๖.๑) การเผยแพรท องการใชอ านาจสนบสนนจากเบองสง (Authority Innovation-Decision Model) เปนการเผยแพรโดยการชกจงใหผมอ านาจในระดบสงเหนความส าคญของการใชนวตกรรมนน และตดสนใจสงการไปยงผใช ซงอยในระดบลางใหใชนวตกรรมนน

164

๖.๒.) การเผยแพรแบบใชมนษยสมพนธ (Human Interaction Model) เปนการเผยแพรโดยการชกจงบคคลทจะใชหรอเกยวของกบการใชนวตกรรมนน โดยการใหความร ความเขาใจ และใหความชวยเหลอในการทดลองใช ซงตอไปบคคลนนจะสามารถตดสนใจไดวา สมควรรบนวตกรรมนนไวใชตอไปหรอหยดใชนวตกรรมนน ๖.๓) การเผยแพรใชนวตกรรม (User Participation Model) รปแบบนเปนการเผยแพรถงตวผใชนวตกรรมโดยตรง ซงจะเปนกลมประชากรทตางจากขอ ๖.๒ ซงถอวาเปนผยอมรบ (adopter) นวตกรรมนน แตไมใชผใชนวตกรรมนนโดยตรง เชน นวตกรรมดานการเรยนการสอน ผยอมรบ (adopter) อาจเปนศกษานเทศก หรอครใหม ซงเปน ผเกยวของ ไมใชผใชโดยตรง ผใชนวตกรรมดานการเรยนการสอนโดยตรงคอคร รปแบบการเผยแพรถงผใชโดยตรงน จะใหผใชเปนผตดสนใจในการทจะยอมรบหรอไมยอมรบ นวตกรรมนน ๖.๔ การเผยแพรแบบผสม (Eclectic Process of Change Model) การเผยแพรแบบนเปนการเผยแพรนวตกรรมผานตวกลาง ซงกคอผท าหนาทเชอมระหวางกลม ผทตองการเผยแพรนวตกรรมกบกลมผตองการใชนวตกรรม ซงตวกลางเผยแพรนวตกรรมนน อาจจ าเปนตองใชวธการเผยแพรทง ๓ วธทกลาวขางตนผสมผสานกนไป

๗) การยอมรบหรอตอตานนวตกรรมนน เมอนวตกรรมไดรบการเผยแพรผานไปในระยะเวลาพอสมควร นวตกรรมนนจะไดรบการพสจนอยางแทจรงวา ไดรบการยอมรบในระดบใด บางนวตกรรมอาจไดรบการยอมรบถงขนน าไปใชอยางแพรหลายในระบบงานปกต ซงตอไปจะเปลยนสภาพจากนวตกรรมเปนวธการปฏบตโดยทวไป ซงนบไดวาเปนความส าเรจอยางสมบรณแบบของนวตกรรม ในขณะทบางนวตกรรมอาจไดรบการยอมรบน าไปใชแตไมแพรหลายนก บางนวตกรรมอาจไดรบการน าไปใชในระยะหนงและเลกไป บางนวตกรรมอาจไมไดรบการน าไปใชอยางสมบรณเตมรป และบางนวตกรรมกตายไป เพราะไมไดรบ การยอมรบน าไปใชเลยกม ซงกคงตองมการเรมตนใหมตงแตขนแรกเปนตนไป

165

ภาคผนวก สมรรถนะหลกดานความสามารถในการคด (ฉบบรางครงท ๑) (Thinking Abilities) (Critical Thinking / Problem Solving / Creative Thinking / Innovative Thinking)

ตวชวดภาพรวม ตวชวดส าหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท ๓ - คนขอมลทหลากหลายและเลอกใชขอมลนาเชอถอและเกยวของกบสงทก าลงคาดคะเนตดสนใจลงมอปฏบตแกปญหาหรอรเรมสงใหม

- คนหาขอมลทตรงกบสงทก าลงคาดคะเนตดสนใจลงมอปฏบตหรอรเรมสงใหม

- คาดคะเนตดสนใจลงมอปฏบตแกปญหาหรอรเรมสงใหมโดยมเหตผลสนบสนนทเหมาะสมกบความเชอและบรรทดฐานของสงคมวฒนธรรม

- อธบายเหตผลสนบสนนการคาดคะเนตดสนใจลงมอปฏบตแกปญหาหรอรเรมสงใดๆของตนเอง -อธบายเหตผลของตนเองไดวาคาดคะเนตดสนใจ

ลงมอปฏบตแกปญหาหรอรเรมสงใหมนนเปนเพราะเหตใดหรอเปนเพราะอะไร - เปรยบเทยบแนวทางการแกปญหาและผลทตดสนใจเลอกแนวทางการแกปญหาแตละวธรวมถงตดสนใจเลอกแนวทางการแกปญหาทเหมาะสม

- แกปญหาดวยการตดสนใจของตนเองและยอมรบผลทตามมาของการแกปญหานน

- มใจเปดกวางและยดหยนทางความคดรเรมวธการหรอสรางสรรคสงแปลกใหมทใชการใหเกดสมเหตสมผลประโยชนและมความเปนไปไดใน การน าไปปฏบตจรง

- รเรมความคดหรอวธการทแปลกใหมและสมเหตสมผล

166

เอกสารอางอง กรมการฝกหดคร. (๒๕๒๒). ความคดสรางสรรคของเดกไทย. กรงเทพมหานคร. กรมสามญศกษา. (๒๕๓๗). การสรางรายวชาการคดเปน. กรงเทพมหานคร: กรมสามญศกษา

กระทรวงศกษาธการ. เกรยงศกด เจรญวงศศกด. (๒๕๔๖). การคดเชงวเคราะห. กรงเทพมหานคร: บรษทซคเซสมเดย จ ากด.

เกรยงศกด เจรญวงศศกด. (๒๕๔๖). ลายแทงนกคด. กรงเทพมหานคร: ซคเซสมเดย.

โกวท ประวาลพฤกษ. (๒๕๓๒). รปแบบการสอนการคด คานยม จรยธรรม และทกษะ. กรงเทพมหานคร: กระทรวงศกษาธการ.

ไกรยทธ ธรตยาคนนท. (มกราคม – มนาคม, ๒๕๓๙). ระบบการศกษาไทยในยคโลกาภวฒน : การพฒนาใหเดกไทย คดเปนและสรางองคความร. วารสาร Chulalongkorn Education Review, ๘.

ชยอนนต สมทวณช. (๒๕๔๒). การคดแบบสรางสรรค และท าแผนททางความคด = Creative thinking and mind mapping. กรงเทพมหานคร: วชราวธวทยาลย.

ชาตร ส าราญ. (๒๕๒๕). สอนใหคด คดใหสอน. กรงเทพมหานคร: โรงพมพครสภาลาดพราว.

เชดศกด โฆวาสนธ. (ม.ป.ป.). การฝกสมรรถภาพสมองเพอพฒนาคณภาพการคด. ปรญญานพนธการศกษามหาบณฑต มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร.

ทศนา แขมมณ. (๒๕๔๖). การพฒนากระบวนการคด : แนวทางทหลากหลายส าหรบคร. วารสารราชบณฑตยสถาน, ๓๘-๕๔.

------------. (๒๕๕๔). ทกษะการคดวเคราะห สงเคราะห สรางสรรค และการคดอยางมวจารณญาณ : การบรณาการในการจดการเรยนร. วารสารราชบณฑตยสถาน, ๑๘๘-๒๐๔.

------------. (๒๕๕๗). อภวฒนการเรยนร ทกษะแหงศตวรรษท ๒๑ ใน ปลกโลกการสอนใหมชวตสหองเรยนแหงศตวรรษใหม. กรงเทพมหานคร : บรษทสหมตรพรนตงแอนดพบลชชง จ ากด.

------------. (๒๕๕๘). ถอดรหสของปรชญาเศรษฐกจพอเพยงสการสอนกระบวนการคด. กรงเทพมหานคร: บรษทวพรนท จ ากด.

-------------. (๒๕๕๙). การไตรตรองการสอน. วารสารราชบณฑตยสภา, ๒๑๐-๒๒๐.

-------------. (๒๕๖๑). ศาสตรการสอนเพอการจดกระบวนการเรยนรทมประสทธภาพ. กรงเทพมหานคร: บพธการพมพจ ากด.

ทศนา แขมมณ และคณะ. (๒๕๔๔). การน าเสนอรปแบบเสรมสรางทกษะการคดขนสงของนสตนกศกษาครระดบปรญญาตร ส าหรบหลกสตรครศกษา. กรงเทพมหานคร: คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

-------------. (๒๕๕๔). วทยาการดานการคด. กรงเทพมหานคร: บรษทเดอะมาสเตอรกรปแมเนจเมนท จ ากด.

167

ธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต). พระ. (๒๕๕๓). ความคด : แหลงส าคญของการศกษา. กรงเทพมหานคร: บรษทสหธรรมมค จ ากด.

ประสาร มาลากล ณ อยธยา. (๒๕๓๓). บทสนทนาเกยวกบการสอนใหคด นวตกรรมทางการศกษาเพอพฒนาการเรยนการสอน. การประชมวชาการ เนองในโอกาสวนคลายวนสถาปนาคณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

พรชล อาชวอ ารง. (ฝายวจย คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย). การพฒนาและท างานกบรายการในฐานะเทคนคการสอนเพอพฒนาการคดวเคราะห. กรงเทพมหานคร : ฝายวจย คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

พชรวลย เกตแกนจนทร. (๒๕๔๒). การบรหารสมอง. กรงเทพมหานคร: ภาควชาการศกษาพเศษ ศกษาศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร,.

เพญพศทธ เนคมานรกษ. (๒๕๓๗). การพฒนารปแบบการคดอยางมวจารณญาณส าหรบนกศกษาคร. วทยานพนธปรญญาดษฎบณฑต. บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สายสมร ทองค า. (๒๕๒๘). กระบวนการสอนเพอสรางลกษณะการคดเปน ท าเปน แกปญหาเปน ส าหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท ๖ วทยานพนธปรญญามหาบณฑต. บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สาโรช บวศร. (๒๕๒๖). วธสอนตามขนทงสของอรยสจจ ในส านกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต.ศกษาศาสตรตามแนวพทธศาสตร, ภาคท ๒ ระบบการเรยนการสอน. กรงเทพมหานคร: กราฟคอารต.

ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต, ส านกนายกรฐมนตร. (๒๕๔๐). ทฤษฎการเรยนรเพอพฒนา การคด. กรงเทพมหานคร: หจก. ไอเดยสแควร.

สชระ ประเสรฐสรรพ. (๒๕๖๑). เพาะพนธปญญา : ปญญาจากเหตผลในเหต – ผล. กรงเทพมหานคร : บรษทโรงพมพอกษรสมพนธ (๑๙๘๗) จ ากด.

อนตา นพคณ. (๒๕๒๘). คดเปน. กรงเทพมหานคร: โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

เออญาต ชชน. (๒๕๓๖). ผลการศกษาการคดอยางมวจารณญาณตามแนวทฤษฎของโรเบรต เอช เอนนส ทมตอความสามารถทางการคดอยางมวจารณญาณของนกศกษาพยาบาลต ารวจ. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต . บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

168

Lateral thinking : A textbook of creativity. (๑๙๘๒). New York: Penguin Books. Ausubel, D. (๑๙๘๖). Educational Psychology : A Cognitive View. New York: Holt Rinehart and

Winston.

Beyer, B. (๑๙๓๗). Practical strategies for the teaching of thinhing. Boston : Allyn and Bacon.

Brown, R. (๑๙๙๓). Schools of thought. San Francisco: Jossey – Bass.

Cost thinking. . (๑๙๗๖). New York: Pergamm Press.

De Bono, E. (๑๙๗๐). Lateral thinking : A textbook of creativity. New York: Penguin Putnam.

Ennis, R. (๑๙๘๕). A logical basic for measureing critical thinking skill Educational Leadership.

Gardner, H. (๑๙๘๓). Frames of mind. New York : Basic Books, Harper Collins Public.

Gordon, J. (๑๙๙๐). The evaluation primer. The Future Problem Solving Problem. North Carolina: St. Andrews College Laurinburg,.

Guilford, J. (๑๙๖๗). The nature of human intelligence. New York: McGraw-Hill.

Marzano, R. J. (๑๙๘๘). Dimensions of thinking : A framework for curriculum and instruction. Alexandria Virginia : Association for Supervision and Curriculum Development.

Meichenbaum, D. (๑๙๘๕). Teaching Thinking : A cognitive behavioral perspective. In J.W. Segal, S.F. Chipman, & R. Glaser (Eds.). Hillsdale: Erlbaum.

Osborn, A. (๑๙๖๓). Creative imagination. (๓ rd ed.). New York: Charles Scribners & Son.

Parallel thinking : From Socratic thinking to De Bono thinking. . (๑๙๙๖). London : Penguin Books.

Paul, R. (๑๙๙๓). Teaching critical thinking. California: Center For Critical Thinking and Moral Critique.

Piaget, J. (๑๙๖๕). Judment and reasoning of the child. . London: Poutledge and Kagen Paul.

Prawat, R. (๑๙๙๑). The value of ideas : the immersion approach to the development of thinking. Education Research.

Six thinking hats. (๑๙๙๒). New York: McQuaig Group.

Stermberg, R. (๑๙๘๕). Beyond IQ : A triarchic theory of human intelligence. Cambridge University Press.: New York.

169

Torrance, E. (๑๙๖๔). The Minnesota studies of creative thinking in Widening Horizon in Creativity, Calvin W. Tayler (ed.),. New York: John Wiley and Sons,Inc.

Torrance, E. a. (๑๙๗๒). Creative learning and teaching. . New York : Dood, Mead and Company.

University., C. f. (๑๙๙๖). Critical thinking workshop handbook. California: Foundation for Critical Thinking,.

Wallach, M. a. (๑๙๖๕). Modes of thinking in young children. New York: Holt, Rinehart and Winston.

Wilks, s. (๑๙๙๗). Thinking better through smart education. A Project proposal submitted To Australian Research Council.

Worrell, P. (๑๙๙๐). “Metacognition : Implications for instruction in nursing education.”. Journal of Nursing Educational. ๒๙, ๑๗๐-๑๗๔.

170

สมรรถนะหลกดานการรเทาทนสอ สารสนเทศ และดจทล (Media, Information and Digital Literacy : MIDL)

171

กรอบสมรรถนะหลกของผเรยนระดบการศกษาขนพนฐาน

กรอบสมรรถนะหลกของผเรยนระดบประถมศกษาตอนตน (ป.๑-๓)

สมรรถนะหลกดานการรเทาทนสอ สารสนเทศ และดจทล (Media, Information and Digital Literacy : MIDL )

ระดบการศกษาขนพนฐาน ระดบประถมศกษาตอนตน(ป.๑–๓ )

ค าอธบาย

เขาถง เขาใจ วเคราะห ตความ ประเมนคณคา ความนาเชอถอของสอ สารสนเทศ และเทคโนโลยดจทล เพอเลอกรบและใชประโยชน รวมทงสรางสรรคสอ ขาวสาร และสอสารอยางเปนผรเทาทนตนเอง โดยค าถงผลกระทบตอผอนและสงคมโดยรวม รวมทงสามารถใชประโยชนจากสอ สารสนเทศและเทคโนโลยดจทลเพอพฒนาตนเองชมชน และสงคม โดยค านงถงคณโทษและผลกระทบทจะเกดตอผอนและสงคม

สมรรถนะ

๑. เขาถงแหลงสอ สารสนเทศ และเทคโนโลยดจ ทลทหลากหลาย เพอใชสบคนขอมลและสารสนเทศทตองการอยางเขาใจ และเลอกเรองทจะเกดประโยชนตอตนเอง ชมชน และสงคม

๒. เขาใจความรสกและความตองการของตนเองเมอใชสอ สารสนเทศ ทงการเขาถงสงตอ และกระจายขอมลขาวสาร โดยรบผดชอบผลทจะเกดตามมาทงตอตนเอง ผอนและสงคม

๓. วเคราะห วพากษและประเมนสอสารสนเทศ และเทคโนโลยดจทล ในดานจดประสงคของการสอสาร กระบวนการสรางและ บทบาทของสอ สารสนเทศ และเทคโนโลยดจ ทลแบบตาง ๆอยางเปนผร เทาทนผลกระทบทอาจจะเกดกบตนเอง ผอน และสงคม

๔. ประยกต ใช ความฉลาดร ด านดจ ทลประกอบดวยการจดการเวลา การรกษาขอมลสวนตว

ค าอธบาย

รจกและใชสอสารสนเทศเขาใจความตองการของตนเองเมอตองเรยนรหรอใชประโยชน เขาใจวธการเขาถงแหลงสารสนเทศ แหลงเรยนร และการใชประโยชนจากสอ ประเมนความนาเชอถอและคณคา เหนประโยชนและโทษของสอ สารสนเทศ และเทคโนโลยดจทล สามารถสบคน อาน สรางสอและขาวสารอยางงาย และเลอกสงตอขอมลขาวสารทเปนประโยชนตอตนเอง ครอบครว และชมชน

สมรรถนะ

๑. รจกและเลอกใชเครองมอ และแหลงสอสารสนเทศเพอการสบคน และเขาถงขอมลทตองการอยางเหมาะสมกบวย

๒. ใชสอและจดการเวลาในการใชสออยางระมดระวงโดยไมใหเกดผลเสยตอตนเองและผอน

๓. ตดสนใจอยางมเหตผลทจะเชอหรอไมเชอ ปฏบตตามหรอไมปฏบตตามสอ สารสนเทศ และเทคโนโลย ดจ ทล โดยร ว าสอม วตถประสงค ใน การสอสาร และสอนนมผลกระทบไดทงทางบวกและ/หรอทางลบ

๔.เลอกสาระทมประโยชนทไดจากสอ สารสนเทศ ไปใชในชวตประจ าวน ใหเกดประโยชนกบตนเอง และครอบครว

172

ระดบการศกษาขนพนฐาน ระดบประถมศกษาตอนตน(ป.๑–๓ )

การรกษาความปลอดภยของตนเอง และการตงรบภยคกคามทางโลกออนไลน เมอตองสมพนธกบเทคโนโลยดจทลในสถานการณตาง ๆ

๕.ใชความรและความเขาใจดานสอสารสนเทศ และเทคโนโลยดจทล อยางรบผดชอบและมจรยธรรม ทงเพอการเรยนร การใชชวต และความสมพนธกบบคคลอน ๆ ในโลกความจรงและโลกเสมอน

๕.เลอกสรรขอมล และสรางสอสารสนเทศในแบบตาง ๆ แลวสอสารโดยค านงถงผลทเกดขนตอตนเองและผอน

173

สมรรถนะหลกดานการรเทาทนสอ สารสนเทศ และดจทล (Media, Information and Digital Literacy: MIDL)

ตอนท ๑ กระบวนการก าหนดสมรรถนะการรเทาทนสอ สารสนเทศ และดจทล ๑.เหตผลในการเลอกสมรรถนะการรเทาทนสอ สารสนเทศ และดจทลเปนสมรรถนะหลกของ

ผเรยนระดบการศกษาขนพนฐานนน มดงตอไปน ๑.๑ เปนสมรรถนะทไดรบการยอมรบในระดบสากลวา เปนสมรรถนะทส าคญและจ าเปนส าหรบ

คนในยคศตวรรษท ๒๑ ๑.๒ เปนสมรรถนะส าคญของพลเมองในฐานะทเปนเครองมอส าคญของพลเมองผสรางการเปลยนแปลง ๑.๓ เปนสมรรถนะของพลเมองโลก และพลเมองในโลกออนไลน (Netizen) ซงมความจ าเปน

ส าหรบการอยรวมกน ๑.๔ เปนสมรรถนะทชวยสรางภมคมกนภยคกคามจากสอสมยใหมทเดกและเยาวชนไทยยงไมได

รบการพฒนาอยางเพยงพอ ๑.๕ เปนสมรรถนะทจ าเปนของการพฒนาไปสการประเทศพฒนา Thailand ๔.๐ ๑.๖ เปนสมรรถนะทชวยหนนเสรมสมรรถนะอน ๆ ใหมความเขมแขงและเกดประสทธภาพเพมมากขน 1.7 เปนสมรรถนะทสามารถพฒนาใหเกดขนแกผเรยนในทกระดบ

๒.กระบวนการก าหนดสมรรถนะยอย 2.1 ศกษาและสงเคราะหเอกสาร เอกสารดานการรเทาทนสอ สารสนเทศ และดจทล ทเปน

เอกสารหลกทน ามาใชประกอบดวย ๒.๑.๑ เอกสาร Media and information Literacy: Policy and Strategy Guidelines (๒๐๑๓) ขององคการการศกษา วทยาศาสตรและวฒนธรรมแหงสหประชาชาต (UNESCO) ประกอบดวย ๑) การรเทาทนสารสนเทศ (Information Literacy) ประกอบดวยการนยามความตองการเกยวกบขอมลสารสนเทศ การเขาถงแหลงขอมลสารสนเทศ การประเมนขอมลสารสนเทศ การจดการขอมลสารสนเทศ การมคณธรรม จรยธรรมในการใชขอมลสารสนเทศ การสอสารขอมลสารสนเทศ และการใชทกษะดานเทคโนโลยส าหรบการจดกระท าขอมลสารสนเทศ ๒) การร เทาทนสอ (Media Literacy) การเขาใจบทบาทและหนาทของสอในสงคมประชาธปไตย การเขาใจเงอนไขของสอในการเพมพนการท างาน การประเมนเนอหาสาระจากสออย างมวจารณญาณ การใชสอในการน าเสนอความคดและการมสวนรวมในสงคมประชาธปไตย และทกษะการทบทวนและเทคโนโลยในการผลตเนอหา

๒.๑.๒ เอกสารผลตโดยสถาบนสอเดกและเยาวชน (สสย.) จ านวน ๒ รายการ ประกอบดวย ๑) หนงสอ “MIDL for Kids: การรเทาทนสอ สารสนเทศ และดจทล ส าหรบเดกปฐมวย” (ถรนนท อนวชศรวงศ และพรณ อนวชศรวงศ, ๒๕๖๑). หนงสอผลการศกษาเอกสารตาง ๆ เกยวกบการร เทาทนสอและประสบการณการท างานของผเขยนทไดรวมกบสถาบนสอเดกและเยาวชนในโครงการการท าหนงสอภาพส าหรบเดกทใหความรเกยวกบการรเทาทนดจทล

๒) หนงสอ “เทาทนสอ: อ านาจในมอพลเมองดจทล” (โสภดา วรกลเทวญ, ๒๕๖๑) เปนเอกสารสรปการประชมทางวชาการดานการรเทาทนสอ สารสนเทศ และดจทล ทเปนขอมลส าคญในการขบเคลอนงานดานการรเทาทนสอ เปนหนงสอทรวบรวมองคความร เรยบเรยงมมมอง แนวคดและขอเสนอของกลมคนจ านวนหนงทเหนวา ยคเทคโนโลยดจทล เปดชองทางการสอสารทหลากหลายใหกบประชาชน

174

ซงการรเทาทนสอ เทาทนขอมลขาวสารและเทาทนดจทล เปนเครองมอส าคญในการเสรมสรางพลงจาก “ผใชเนต” สการเปน “พลเมอง” ทมอ านาจในการสรางสรรคและเปลยนแปลง เนอหาทน าเสนอในหนงสอมาจากแหลงขอมลตาง ๆ ประกอบดวย การน าเสนอของวทยากรในกจกรรม MIDL ไดแก การสมมนาในเรองการร เทาทนสอ สารสนเทศ และดจทล (Media, Information and Digital Literacy - MIDL) อ านาจในมอพลเมอง ผสรางการเปลยนแปลง จดขนระหวางวนท ๒๐ – ๒๑ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๖๐ และงาน MIDL Week ๒๐๑๗ ซงจดขนระหวางวนท ๑๐ พฤศจกายน พ.ศ. ๒๕๖๐ และจากการคนควาขอมลทปรากฏในเวบไซต ส านกขาวและงานศกษาวจยทงในและตางประเทศ รวมทงการสมภาษณบคคลทเก ยวของในบางประเดน โดยแยกประเดนออกเปน ๑๐ ประเดนหลกคอ ๑) ความหมายของ MIDL กบการสรางพลเมอง ๒) จากผใชอนเทอรเนต สพลเมองดจทล : ทกษะและหลกการพนฐาน ๓) พลเมองกบการเทาทนรฐ และเอกชน ๔) เทาทน “ขาวปลอม” ในยคหลงความจรง ๕) MIDL กบการศกษาเพอสรางพลเมองประชาธปไตย ๖) MIDL กบพลงของพลเมองเพอสทธดานสงแวดลอม ๗) การสรางพนทสอสารเพอสรางความเขาใจใหมในสงคม พหวฒนธรรม ๘) เฟซบก : พนทและบทสนทนาของพลเมอง ๙) อ านาจในมอพลเมองยคดจทลกบการสรางการเปลยนแปลง และ ๑๐) เทาทนสอกบบทบาทขององคกรก ากบดแลสอ

๓) เอกสาร “พลเมองรเทาสอ สารสนเทศ และดจทล” เปนผลการประชมและสงเคราะหแนวคดการรเทาทนสอ สารสนเทศ และดจทล โดยใหค าอธบายวา “การเขาถงสอและสารสนเทศ ถอเปนสทธพนฐานในฐานะพลเมองและเปนสทธมนษยชน ทงน เ พอคมครองสทธทพลเมองจะมขอมลมากพอ จากแหลงทมาทหลากหลายเพอประกอบการคด ตดสนใจ และลงมอปฏบตการในฐานะพลเมอง โดยเฉพาะอยางยงในสงคมประชาธปไตยทพลเมองอยรวมกนทามกลางความหลากหลาย การเขาถง เขาใจ เทาทน และใชสอ สารสนเทศ เทคโนโลยดจทล เปนเครองมอและความสามารถส าคญทพลเมองจะใชในการปกปองสทธขนพนฐานในการเขาถงขอมล เพอการตดตาม ตรวจสอบ ขบเคลอนตอส ตอรองกบอ านาจรฐ อ านาจทน และธรกจสอ เพอสรางการเปลยนแปลงใหเกดสงคมทผคนอยรวมกนโดยยดความยตธรรมทางสงคมเปนหลกการส าคญ การจดการศกษาโดยมงเนนการพฒนาใหเกดการบรณาการและเชอมโยงระหวางชดของสมรรถนะและทกษะดงกลาวจงมความส าคญเปนอยางยง” เอกสารนเปนผลการประชมวชาการของกลมผเชยวชาญและคนท างานดานการรเทาทนสอ สารสนเทศ และดจทล

๒.๑.๓ ศกษางานวจยทเกยวของ ในงานวจยทใชเปนพนฐานในการพฒนาสมรรถนะการรเทาทนสอ สารสนเทศ และดจทล เปนงานวจยทสถาบนสอเดกและเยาวชนไดด าเนนการศกษาวจยเพอขบเคลอนการรเทาทนสอในสงคมไทย ประกอบดวยงานวจย ๓ ชน คอ (๑) การพฒนาตวชวดการรเทาทนสอ สารสนเทศ และดจทล ระดบบคคล และ (๒) ตวชวดการรเทาทนสอ สารสนเทศ และดจทล ระดบสงคม ทงนอยในระหวางการด าเนนการ และสถาบนสอเดกและเยาวชนไดอนญาตใหใชขอมลบางสวนมาใชเปนฐานในการพฒ นาสมรรถนะดวย (๓) รายงานการศกษาวธปองกนการกลนแกลงบนโลกไซเบอรของวยรน รายละเอยด ดงน

๑) โครงการพฒนาตวบงชระดบสงคมและขอเสนอเชงนโยบายในการสงเสรมการรเทาทนสอ สารสนเทศ และดจทล เพอการปกปองคมครองเดกและเยาวชน โครงการนไดรบการสนบสนนจากกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) มวตถประสงคเพอศกษาสถานการณการใชสอสารสนเทศ และดจทลของเดกและเยาวชนไทย เพอศกษานโยบาย แนวทาง รปแบบ และภาคสวนทเกยวของในการท างานดานการรเทาทนสอ ในสงคมไทยและตางประเทศ และเพอพฒนาตวบงชทางสงคม และน าไปสขอเสนอแนะเชงนโยบายตอภาคสวนทเกยวของ ประกอบไปดวย คณะผวจยจาก สสย. จฬาลงกรณมหาวทยาลย และมหาวทยาลยแมโจ รวมกนพฒนาตวบงชระดบสงคม ซงขณะนอยระหวางด าเนนการ

175

๒) โครงการวจยตวบงชการรเทาทนสอ สารสนเทศ และดจทลระดบบคคล เปนโครงการสบเนองมาจากโครงการทไดรบทนจาก สกว. ซงทาง สสย. ไดด าเนนวจยเองโดยรวมมอกบคณะนกวจย ๑๘ ทาน จ าแนกเปน ๖ คณะ ตามชวงวย คอ ปฐมวย ประถมศกษา มธยมศกษา อดมศกษา วยท างานและผสงวย โดยรวมมอกนพฒนาบงชการรเทาทนสอ หรอ MIDL ใหสอดคลองตามชวงวยและบรบทของสงคมไทย ซงขณะนอยในระหวางด าเนนการ

๓) รายงานการศกษาวธปองกนการกลนแกลงบนโลกไซเบอรของวยรน มวตถประสงคเพอศกษารปแบบการกลนแกลงบนโลกไซเบอรของวยรน การรบรเกยวกบผลกระทบและวธการปองกน โดยท าการสนทนากลม ๑ กลม เปนวยรนอาย ๑๕ – ๑๘ ป จ านวน ๗ คน เปนเพศชาย ๒ คน และ เพศหญง ๕ คน ผลการศกษา พบวา ผรวมสนทนาเปนผใชสอสงคมออนไลนเปนประจ าและมประสบการณสวนตวเกยวกบการกลนแกลงบนโลกไซเบอร สามารถอธบายรปแบบการกลนแกลงตาง ๆ ทเคยประสบมาได เคยเปนทงผกลนแกลงและ/ หรอถกกลนแกลง ทกคนทราบความหมายของการกลนแกลงบนโลกไซเบอร หมายถง การใช Internet เปนเครองมอในการกลนแกลง การคกคาม และลอลวงบนโลกโซเซยลมเดย รปแบบการกลนแกลงบนโลกไซเบอรทเยาวชนสรป ม ๘ รปแบบ เชน การตงกลมแยก ใน Line และการกลนแกลงดวยการใชถอยค าดถก เหยยดหยาม เปนตน รายงานดงกลาวจะท าใหทราบรปแบบการรบรของวยรนเกยวกบผลกระทบจากการกลนแกลงบนโลกไซเบอรของกลมวยรน อนจะน าไปสการหาแนวทางการปองกนและแกไขผลกระทบทจะเกดขนกบวยรน โดยขอมลดงกลาวจะน าไปเผยแพรในสอออนไลนผานเพจสถาบนสอเดกและเยาวชนเปนหลก

๒ .๒ ศกษาผลการประชมปฏบตการ เนองจากการร เทาทนสอ สารสนเทศ และดจทล ในบรบทสงคมไทยเปนเรองใหมมาก ยงขาดขอมลในเชงปฏบตจ านวนมาก มลนธการศกษาเพอสรางความเปนพลเมองและมลนธสงเสรมสอเดกและเยาวชน ไดรวมมอกนพฒนาชดความรผานกระบวนการพฒนาครและบคลากรทางการศกษา ซงไดขอมลพนฐานทเปนประโยชน ไดแก

๒.๒.๑ การประชมพฒนาหลกสตรส าหรบวทยากร (Training of trainer) ส าหรบครระดบมธยมศกษาและคณาจารยจากมหาวทยาลย โดยใชแนวคดการบรณาการเนอหาสาระและความรทางการสอน (Pedagogical Content Knowledge) ใหมความร ความเขาใจเนอหาสาระและวธการสอนเรองการรเทาทนสอสารสนเทศ และดจทล เปนหลกสตรทไดพฒนามาตอเนองตงแต ป พ.ศ.๒๕๕๙ มผผานการอบรมตามหลกสตรนแลว ๓ รน จ านวน ๑๕๐ คน

๒.๒.๒. การประชมพฒนาคมอ “หลกสตรการจดกระบวนการเรยนรเพอการรเทาทนสอ สารสนเทศ และดจทล ส าหรบนกเรยนระดบชนมธยมศกษาตอนปลาย” การพฒนาเยาวชนใหมทกษะการรเทาทนสอ สารสนเทศ และดจทล จ าเปนอยางยงทจะมรปแบบการจดกจกรรมทกระตนใหเกดความสนใจในการเรยนรและตระหนกในความส าคญของการรเทาทนสอ สารสนเทศ และดจทล จงจะน าไปสการพฒนาทกษะใหเกดขนได ซงรปแบบการจดกจกรรมควรจะเปนรปแบบทสามารถน าไปใชในสถานศกษาไดงาย เพอใหครผสอนสามารถน าไปประยกตใชในการจดกจกรรมการจดการเรยนรในชนเรยน เพอเปนตนแบบการจดการเรยนรเกยวกบการรเทาทนสอ สารสนเทศ และดจทล ส าหรบนกเรยนระดบชนมธยมศกษาตอนปลาย จ านวน ๑ หลกสตร ประกอบไปดวยประเดนหลก ๘ ประเดน ดงน Digital Use, Digital Identity, Digital Right, Digital Literacy, Digital Communication, Digital Emotional Intelligence, Digital Security แ ล ะ Digital Safety โดยด าเนนการจดกจกรรมการทดลองใชหลกสตรการจดกระบวนการเรยนรเ พอการรเทาทนสอ สารสนเทศ และดจทล ส าหรบนกเรยนระดบชนมธยมศกษาตอนปลาย กบนกเรยนกลมตวอยางซงเปนนกเรยนแกนน า จ านวน ๑ ครง กบนกเรยนระดบชนมธยมศกษาตอนปลาย จ านวน ๖๐ คน จาก ๔ โรงเรยน ซงคาดหวงใหเปนนกเรยนแกนน าเกยวกบการรเทาทนสอ สารสนเทศ และดจทล ทเปนกลมตวอยางใน

176

การทดลองใชหลกสตร สามารถน าความร ทกษะ และเจตคต ทไดรบจากการจดกจกรรมไปใชในการด าเนนชวตประจ าวนได

๒.๓ การศกษาผลการด าเนนการโครงการทดลองใชแนวคดการรเทาทนสอ สารสนเทศ และดจทลในโรงเรยน โครงการสรางเสรมศกยภาพครสนกจดการเรยนรของสถานศกษาเอกชน โครงการนเกดขนภายใตการท างานรวมกบกลมมานมานะและสถาบนสอเดกและเยาวชน เพอพฒนาสมรรถนะพนฐาน MIDL (Media, Information and Digital Literacy) โดยเปาหมายระยะแรกมงทจะสรางเสรมศกยภาพ MIDL ไปสการสรางพลเมองใหเกดขนกบตวครและบคลากรของโรงเรยน กอนทจะพฒนารปแบบการเรยนรและหลกสตรของโรงเรยน และพฒนารปแบบการจดการเรยนร Media, Information and Digital Literacy (MIDL) ในโรงเรยนประถมศกษา โดยพฒนาในโรงเรยนตนแบบ คอ โรงเรยนวรพฒนศกษา อ.หาดใหญ จงหวดสงขลา ซงมความพรอมในการด าเนนงาน ผลการด าเนนงานครจากโรงเรยนวรพฒนศกษา จ านวน ๗๐ คน รวมออกแบบแนวการด าเนนงานโรงเรยน MIDL ตองม ๑๕ ตวบงช ทงในมตความร ทกษะ และคณลกษณะ อนเปนสญญาณแสดงถงแนวโนมทวา รเทาทนตนเอง รเทาทนสอ รเทาทนสงคม คอ ๑) มตความร (Knowledge)

๑.๑) มความเขาใจเกยวกบสอประเภทตาง ๆ และปรบตวใหเทาทนการเปลยนแปลง ของสอ ทนสมย ทนเหตการณ ทนเวลา

๑.๒) มความรเกยวกบกฎหมาย เกยวกบการใชสอตาง ๆ ๑.๓) รจกใชสอในการสงเสรมบทบาทหนาทในวชาชพ

๒) มตทกษะ (Skill) ๒.๑) มความสามารถในการคดวเคราะห ตความ เปรยบเทยบขอมลขาวสาร ๒.๒) สามารถตงคา จดการระบบความปลอดภยในเทคโนโลยตาง ๆ ๒.๓) สามารถเขาถงขอมลหลากหลาย ๒.๔) สอสารแลกเปลยนความคดเหนอยางสรางสรรค ๒.๕) สามารถรบมอกบความขดแยงในการสอสารอยางสนต

๓) มตคณลกษณะ (Attribute) ๓.๑) มสต ใชเหตใชผล อดทนอดกลน ควบคมอารมณในการใชสอ ๓.๒) นกถงใจเขาใจเราในการใชสอ ๓.๓) เคารพสทธ ความแตกตางของแตละอตลกษณ ไมตดสนผอนเพยงแคเหนจากสอ ๓.๔) รบผดชอบตอการสอสารของตนเอง (สง - รบ) ตระหนกถงผลกระทบทตามมาจาก

การใช ๓.๕) ใหความส าคญกบหลกความเทาเทยมและเปนธรรม

๒.๔ การศกษาสอทเผยแพรในประเดนเทาทนสอ สารสนเทศ และดจทล (MIDL)

๒.๔.๑ หนงสอนทานและการตนชด “ฉลาดรเทาทนสอดจทล” จ านวน ๑๐ เลม สถาบนสอเดกและเยาวชน รวมกบแผนงานสรางเสรมวฒนธรรมการอาน และเครอขายการตนไทยสรางสรรคสงคม ไดผลตหนงสออานภาพและการตนสรางสรรค ชด “ฉลาดรเทาทนสอดจทล” จ านวน ๑๐ เรอง เชน กระตายไมตนตม ดลทและไซเบอรแลนดแดนมหศจรรย เปนตน จ านวน ๑๐,๐๐๐ เลม เพอสรางความเขาใจและความตระหนกรใหกบเดกและผปกครองในยคสอดจทล

177

๒.๔.๒ คลปวดโอการตนแอนเมชน น าเสนอแนวคด MIDL จ านวน ๒ คลป ไดแก (๑) การน าเสนอ MIDL คออะไร? การนยามค าวา เทาทนสอ สารสนเทศ และดจทล และ (๒) MIDL กบพลเมองในวถประชาธปไตย? พลเมองมกระดบ และการเปนพลเมองทเทาทนสอ สารเทศ และดจทลเปนอยางไร ผานสอออนไลน เฟซบก สถาบนสอเดกและเยาวชน เพอเผยแพรองคความร แนวคดเทาทนสอ สารสนเทศ และดจทล ใหเปนทรจกในวงกวาง ในขณะเดยวกน คร และองคกรทสนใจสามารถน าคลปวดโอดงกลาว นอกจากเผยแพรเชอมโยงประเดนการท างานทเกยวของกบตนได

๒.๔.๓ สอเผยแพรอนโฟกราฟก และการแปลบทความจากตางประเทศในประเดนทเกยวของกบ MIDL เนนการรวบรวมองคความร และการถอดความรจากการอบรมเชงปฏบตการในประเดนเทาทนสอ สารสนเทศ และดจทล มายอยขอมลใหเขาใจงาย และท าการสอสารออกสสาธารณะ เชน ประเดน Cyberbullying, คณลกษณะของเยาวชนพลเมองประชาธปไตย รเทาทนสอ สารสนเทศ และดจทล, รเทาทนดจทล คด วเคราะหสออยางไรในโลกดจทล?, MIDL กบตวละครในการผลตซ าความเปนอน เปนตน รวมไปถงการรวบรวมองคความรในประเดน Digital Quartier โดยสอสารผานสอออนไลน เพจเฟซบก สถาบนสอเดกและเยาวชน รวมไปถงเวบไซตรวบรวมองคความรเทาทนสอ www.cclickthailand.com

๒.๕ น าเอกสาร “กรอบแนวคดในการพฒนาหลกสตรการรเทาทนสอ สารสนเทศ และดจทลเพอสรางพลเมอง ประชาธปไตย” เปนเอกสารตงตนในการพฒนา และน าขอมลทสงเคราะหจากเอกสาร งานวจยผลการประชมปฏบตการผลการด าเนนงานโครงการ และสอเผยแพรตาง ๆ มาผนวกในค าอธบายและองคประกอบของสมรรถนะ

๒.๖ ผนวกแนวคดเรองความฉลาดรทางดจทล (Digital Quotient) ในค าอธบายและองคประกอบและคดเลอกคณลกษณะส าคญทผเรยนควรไดรบการพฒนาในบรบทของสงคมไทย

๒.๗ ทบทวน แกไข และปรบปรง จนไดรายการสมรรถนะหลกและสมรรถนะยอยดานการร เทาทนสอ สารสนเทศ และดจทลของผเรยนระดบประถมศกษาตอนตน (ป.๑–ป.๓) ฉบบราง ครงท ๑ (ดภาคผนวก)

๓.กระบวนการตรวจสอบรายการสมรรถนะ ๓.๑ น ารายงานสมรรถนะหลกและสมรรถนะยอย ใหประธานคณะท างานฯ พจารณา ๓.๒ น ารายงานสมรรถนะหลกและสมรรถนะยอยใหผเชยวชาญตรวจสอบกระบวนการตรวจสอบ

รายการสมรรถนะ โดยประกอบดวยผเชยวชาญในภาพรวมของสมรรถนะทงหมดและผเชยวชาญดานการร เทาทนสอ สารสนเทศ และดจทล

4. ความคดเหนและขอเสนอแนะจากผเชยวชาญ 4.1 สมรรถนะการรเทาทนสอ สารสนเทศ และดจทล แสดงใหเหนถงการเปนผใช ถาเปนไปได

ควรเพมแนวทางในการเปนผผลต หรอผสรางสรรคใหมากขน เพอมงสรางนวตกรรมในอนาคต 4.2 ยงขาดค าส าคญเรองเทคโนโลยสารสนเทศ (ICT) 4.3 การเชอมโยงสมรรถนะการรเทาทนสอ สารสนเทศ และดจทล ในระดบประถมศกษา

ตอนตนกบระดบการศกษาปฐมวย โดยหลกการควรจดการศกษาระดบประถมศกษาปท ๑ และชนประถมศกษาปท ๒ ในภาคเรยนท ๑ ใหเปนแบบปฐมวย

178

5. สรปประเดนการปรบสมรรถนะการรเทาทนสอ สารสนเทศ และดจทล 5.1 เพอใหสมรรถนะมความสมพนธและเปนไปในทศทางเดยวกนกบสมรรถนะอน ๆ จงปรบให

น าเสนอเปนรายขอ และเขยนอยางกระชบ โดยเกบขอมลสมรรถนะรายดานและองคประกอบยอยไปใชในการขยายความในระดบทน าไปสการจดการเรยนการสอนตอไป

5.2 สมรรถนะการรเทาทนสอ สารสนเทศ และดจทล เนนการพฒนาความสามารถของผเรยนใหสามารถเขาถงการวเคราะห และการสรางสรรคไดอยางมคณภาพและรเทาทน ตามแนวทางของการพฒนาสมรรถนะนเนนการพฒนาและใชสอเพอการเปลยนแปลงในฐานะพลเมองได การใชสอจงไมเพยงแตการสรางนวตกรรมในความหมายเชงเศรษฐศาสตรเทานน แตยงครอบคลมมตอน ๆ อยางกวางขวางดวย จงปรบค าเพอใหเหนมตของการเปนผใชสอและผสรางสรรคสอดวย

5.3 ประเดนเกยวกบเทคโนโลยสารสนเทศ (Information communication technology : ICT) เปนชองทางการสอสารหนง ทตอมาขยายสมตทเรยกวา “ดจทล” ทรวมกบเทคโนโลยสารสนเทศเขาไปดวย ในระยะแรกใชค าวา “เทคโนโลยดจทล” ตอมาไดรวม เรยกกนในชอ “ดจทล” ซงรวมสออยางงายแบบเทคโนโลยสารสนเทศไปจนถงสอทซบซอนขน ซงประเดนนจะน าไปเสนอในอภธานศพทตอไป

5.4 การพจารณาเรองรอยเชอมตอกบระดบการศกษาปฐมวยและประถมศกษา พบวาความหมายของสอ (Media) มความหมายกวางครอบคลมถงสอและสงแวดลอมทใชในการจดประสบการณใหแกเดกทงแบบเปนทางการและไมเปนทางการ ในระดบประถมศกษาแนวคดการรเทาทนสอแบบเดกปฐมวยอาจจะม แตไดมการปรบหรอเปลยนชอไป หากแตแนวคดและหลกการยงคงเดม

6. สรปประเดนการปรบปรงสมรรถนะ สรปรายการสมรรถนะหลกและสมรรถนะยอยดานการรเทาทนสอ สารสนเทศ และดจทล ของผเรยนระดบการศกษาขนพนฐานและผเรยนระดบประถมศกษาตอนตน (ป.๑-๓) ทไดจากกระบวนการทง ๕ ดงกลาวขางตน และปรบภาษาใหงายขน โดยน าเสนอไวในกรอบสมรรถนะหลกของผเรยนระดบการศกษาขนพนฐานในเอกสารคมอคร

ตอนท ๒ วรรณคดทเกยวของกบสมรรถนะการรเทาทนสอ สารสนเทศ และดจทล ๑. ความส าคญ การพฒนาพลเมองใหมสมรรถนะในการเขาถง เขาใจ วเคราะห ตความ ตรวจสอบและคดอยางม

วจารณญาณ สามารถประเมนประโยชนและโทษในการเลอกรบ ใชประโยชน และสรางสรรคสอ สารสนเทศและดจทล เพอสรางความเขาใจเกยวกบโครงสรางอ านาจของรฐ ทน สอ ตลอดจนบรบททางสงคมและเศรษฐกจ เปนผทเคารพสทธและการอยรวมกบผอนในสงคมทหลากหลายไดอยางรบผดชอบ และสามารถใชสอ สารสนเทศ และดจทลเปนเครองมอในการตอรองอ านาจและสรางการเปลยนแปลงในฐานะพลเมองประชาธปไตยยคดจทล ทกระตอรอรนในการมสวนรวมและมงเนนความยตธรรมทางสงคมเปนส าคญ มความส าคญอยางยง เนองจากเหตผล ดงน

๑.๑ พฒนาการของสอ สารสนเทศ และดจทล ท าใหสงคมทวโลกเลอนเขาสยคสอหลอมรวม (Media Convergence) ซงมการเปลยนแปลงอยางรวดเรว

๑.๒ เครอขายอนเทอรเนตมสวนส าคญในการเปลยนแปลงวถชวต การด าเนนชวต การสอสารและ การเรยนรของคน

๑.๓ เทคโนโลยดจทลในโลกเสมอนจรง (Virtual World) สงผลใหเกดยคแหงการสอสาร ไรพรมแดนและเปนยคหลงขอมลสารสนเทศ (Post-information Age) ทผคนจากทกมมโลกสามารถเขาถงสอ และสารสนเทศดวยเทคโนโลยดจทลไดอยางรวดเรว

179

๑.๔ การเขาถงสอ สารสนเทศ และดจทล ถอเปนสทธเสรภาพขนพนฐานในฐานะพลเมองและเปนสทธมนษยชน

๑.๕ พลเมองจ าเปนตองมขอมลทนาเชอถอ และหลากหลายเพอประกอบการคด ตดสนใจ และลงมอปฏบตการในฐานะพลเมองในระบอบประชาธปไตย

๑.๖ การเขาถง เขาใจ เทาทน และการใชสอ สารสนเทศ และดจทลเปนเครองมอและเปนสมรรถนะส าคญทพลเมองใชในการปกปองสทธขนพนฐาน เพอการแสดงออกทางความคด การตดตาม ตรวจสอบ ตอรองกบอ านาจรฐ ทน และธรกจสอ เพอสรางการเปลยนแปลงใหเกดสงคมทผคนอยรวมกนโดยยดความยตธรรมเปนหลกการส าคญ เนองจากเรมมแนวคดวา พลเมองสามารถเปลยนรปแบบความสมพนธจากเปนผถกกระท า (Passive) ในฐานะผรบสอ มาเปนผกระท า (Active) ทสามารถวพากษวจารณ หรอ ทาทายขนบธรรมเนยมแบบเดม และโครงสรางของวฒนธรรมสอพาณชย รวมทงเปดพนทใหกบเสยงและ วาทกรรมของพลเมองดวย

๑.๗ การรเทาทนสอ สารสนเทศ และดจทล ในยคปจจบนไมใชการปกปอง โดยการปดกนเดกและเยาวชนจากสอตาง ๆ ในทางกลบกน เดกและเยาวชนควรไดรบการฝกฝนใหมทกษะการรเทาทน

๑.๘ การศกษาไมไดจ ากดแตในโรงเรยนหรอหองเรยน เปนการเรยนรทเปนเครอขายดจทลและเปนการเรยนรตลอดชวต

๒. ความหมาย โสภดา วรกลเทวญ (๒๕๖๑) ไดประมวลความเปนมาและการขบเคลอนดานการรเทาทนสอสารสนเทศ และดจทล ไววา ส าหรบประเทศไทย ชดค านปรากฏในสงคมไทยมาราวสองทศวรรษ ยคเรมตนใช ค าโดดวา“การรเทาทนสอ” ทมาจากศพทภาษาองกฤษวา Media Literacy การท างานในยคแรก ๆ เนนไปทการวเคราะหใหเหนบทบาทและผลกระทบทเกดจากการน าเสนอของสอทมตอกลมคนตาง ๆ โดยเฉพาะกลมเดกและเยาวชน เชน ปญหาผลกระทบจากโฆษณา ปญหาเดกตดเกม หรอภยทพรอมกบสอใหม ขณะทขอบเขตของเรองการรเทาทนสอมความลกซงมากกวานน ไดแก การตดตามขาวสาร การพฒนาความสามารถในการถอดรหสหรอวเคราะหขอมลทปรากฏในสอ การขยายโอกาสของประชาชนในการเขาถงขอมลและสามารถใชขอมลเหลานนมาตดสนใจและวางแผนการใชชวตของตน โดยเฉพาะอยางยงในยคปจจบนทภมทศนสอเปลยนแปลงไปมาก การรเทาทนสอจงเปนเครองมอทควรเรยนรและพฒนาใหมความสามารถวเคราะหขอมล และใชเทคโนโลยดจทลใหเกดประโยชนอยางสรางสรรคได ในชวงแรก ชดค าเกยวกบการรเทาทน ยงประกอบดวยสองค า คอ Media หรอรเทาทนสอ และ Information คอ เทาทนสารสนเทศ จนกระทงในป พ.ศ.๒๕๖๐ ไดเตมค าวาดจทล (Digital) มารวมภายใตชดค าทเรยกวาเทาทนสอ สารสนเทศ และดจทล (Media Information and Digital Literacy-MIDL) ดงนน ปจจบน แนวโนมการพฒนาเครองมอทางนโยบายเพอคมครองเดกและเยาวชนจากภยหรอความเสยงจากสอของตางประเทศจงมงทการพฒนาและสงเสรมการรเทาทนสอ สารสนเทศ และดจทล (Media, Information and Digital Literacy) ใหแกผใชสอ โดยเฉพาะเดกและเยาวชน เพอใหสามารถร เทาทนและตระหนกถงภยของเนอหาทอาจเปนภยจากสอทตนเปดรบได และการจดใหมเครองมอทางเทคนคทผใชปดกนการเขาถงเนอหาทเปนภยไดเอง แนวคดเรองการรเทาทนสอ สารสนเทศ และดจทล นนมลกษณะทเชอมโยงกนระหวางสมรรถนะ ๓ เรอง คอ การรเทาทนสอ การรเทาทนสารสนเทศ และการรเทาทนดจทล ซงเปนชดของสมรรถนะ (Multi-Competency) ทครอบคลมทกษะแหงศตวรรษท ๒๑ ในสวนทเกยวของกบความสามารถในการเขาถงสารสนเทศผานสอและเทคโนโลยดจทล การเลอกรบ วเคราะห ประเมน และน าขอมลทไดรบไปใชในทางสรางสรรค รวมทงความสามารถผลตสอเพอขบเคลอนสงคมไดดวยตนเอง นอกจากน

180

สมรรถนะชดดงกลาวยงมความสมพนธกบทกษะชดอน ๆ เชน ทกษะชวต ทครอบคลมเรองทกษะการรจกตนเอง และทกษะการอยรวมกบผอน ( Interpersonal and Communication Skills) ในยคสอ สารสนเทศ และดจทล ในสงคมพหวฒนธรรมและสงคมประชาธปไตยอกดวย (สถาบนสอเดกและเยาวชน, ๒๕๕๙)

๓. กรอบแนวคดการรเทาทนสอ สารสนเทศ และดจทล Sonia Livingstone นกวชาการทศกษาเรองการใชสอดจทลของเดกและเยาวชน ใหนยาม การรเทาทนสอวาเปน “ความสามารถในการเขาถง วเคราะห ประเมนและสรางสรรคสารผานบรบททหลากหลาย” (Livingstone, ๒๐๐๔: ๑๘) นยามเชงวชาการนสอดคลองกบนยามเชงปฏบตการในการด าเนนงานเพอสงเสรมการรเทาทนสอ ของ Ofcom ทวา องคประกอบของการรเทาทนสอ ประกอบดวย ๑) การเขาถง (Access) ซงหมายถงการใช (Use) การทอง ไปในแหล งขอมล (Navigate) และการจ ดการ (Manage) ๒ ) การท าความเข า ใจ (Understand) ซงรวมถงการอาน (Read) การถอดรอ (Deconstruct) และการประเมน (Evaluate) และ ๓) การสรางสรรค (Create) ซงหมายถงการผลต (Produce) การแจกจาย (Distribute) และการตพมพ (Publish) (๒๐๐๙: ๑๐) นอกจากน ค าอธบายกรอบนโยบายและยทธศาสตรเรองการรเทาทนสอและสารสนเทศ (Media and Information Literacy: MIL) ของ UNESCO ซงเปนไปในทศทางเดยวกน ยงครอบคลมปฏสมพนธกบสอทกประเภทและสารสนเทศจากแหลงตางๆ (UNESCO, ๒๐๑๓: ๑๔) ดวยเหตน UNESCO จงอธบายวา การรเทาทนสอเปนชดของสมรรถนะทประกอบดวยความร (knowledge) ทกษะ (skills) และทศนคต (attitude) (UNESCO, ๒๐๑๖, online) ส าหรบประเทศไทย การศกษาของสถาบนสอเดกและเยาวชนและเครอขายการศกษาเพอสรางพลเมองประชาธปไตย (๒๕๕๙) พบวา การรเทาทนสอ สารสนเทศ และดจทล เปนหลกการทสอดคลองและชวยเสรมสรางความเปนพลเมองประชาธปไตยได ทงนการใหความหมายของสมรรถนะน เปนการบรณาการ ๒ มต คอ การอธบายแยกเปนสมรรถนะยอย และการอธบายในแงของกระบวนการเกยวกบสอ สารสนเทศ และดจทล ดงน

มตท ๑ การอธบายแยกเปนรายสมรรถนะยอยตามชองทางหรอลกษณะส าคญของสอ ประกอบดวยการร เทาทนสอ (Media literacy) การร เทาทนสารสนเทศ ( Information Literacy) และ การรเทาทนดจทล (Digital Literacy) ซงแมจะแยกกนเพอความเขาใจ แตในความเปนจรงแลวกใชปนกนหรอใชในความหมายรวมกน ดงท ถรนนท อนวชศรวงศ และพรณ อนวชศรวงศ (๒๕๖๑: ๑๐-๑๑) กลาววา “บอยครงทมการใชค าวา Digital Literacy กมความหมายครอบคลมทงสอดงเดม ขอมลขาวสารตาง ๆ และสอใหมหรอสอออนไลน และเชนกน บางครงใชค าเดม วาการรเทาทนสอ กมความหมายครอบคลมทงสอมวลชนแบบดงเดมและสอดจทล ตลอดจนสารสนเทศทงหลายในสอ ซงมกมการหลอมรวมหรอควบรวมหลาย ๆ ชองทางหรอแพลทฟอรม เชน ดโทรทศนผานออนไลนในโทรศพทมอถอ เปนตน”

แกนหลกส าคญของการรเทาทนในสมรรถนะนคอ “สารสนเทศ” การรเทาทนสารสนเทศ หรอ Information Literacy ทผเรยนตองเขาใจวาขอมลตาง ๆ ถกน ามาจดระบบเพอใหเขาใจไดงาย ในยคทขอมลทวมทน อาจมความจรงปนความลวงทงทจงใจและไมจงใจ การใหขอมลไมครบถวน บดเบอน หรออาจมเจตนาไมดแอบแฝงมาดวย เพอใหบรรลตามเปาหมายทอยากสอสาร กตองมกลวธการน าเสนอสารสนเทศมากมาย ทงน ผเรยนนอกจากเปนผรบสารสนเทศเหลานนอยางรเทาทนแลว กยงตองสามารถสรางหรอผลตสารสนเทศทเปนประโยชนอยางรบผดชอบไดดวย กระบวนการส าคญจงเปนความสามารถในการเขาถงแหลงสารสนเทศ ความสามารถในการคดวเคราะหสารสนเทศ และความสามารถในการสรางสารสนเทศไดอยางรเทาทนตวเองและรเทาทนสงคม

181

ความซบซอนมมากกวานนอก เมอสารสนเทศเหลานนถกน าเสนอในชองทางและรปแบบตาง ๆ หากน าเสนอในรปของนตยสาร หนงสอ ปายโฆษณา บทความ งานวจย กจะมชดความรทวาสอเหลานนสรางขนมาอยางไร ผเรยนจงรบหรอสรางสอเหลานนไดอยางด เรยกวา รเทาทนสอ หรอ Media Literacy

หากสารสนเทศถกน าเสนอบทชองทางของเทคโนโลย โลกออนไลนและดจทล กจะสามารถสรางและโนมใจใหคนคด เชอฟงและท าตามไดมาก เพราะเผยแพรไดเรว ไดมาก มเทคโนโลยมาชวยใหงายขนและสะดวกขน ใครจะสรางและเผยแพรอยางไรกยากทจะปดกนได เปนโลกเสมอนทขนานไปกบโลกของความจรง ผเรยนจงจ าเปนตองมสมรรถนะ มภมคมกน ทจะอยทามกลางความหลากหลายของโลกดจทลไดอยางมคณภาพได เรยกวารเทาทนดจทลหรอ Digital Literacy

มตท ๒ การอธบายแยกเปนกระบวนการเกยวกบสอ สารสนเทศ และดจทล ประกอบดวยความสามารถ ๓ ประการคอ (๑) สมรรถนะการเขาถงสอ สารสนเทศ และดจทลอยางปลอดภย รจก เขาใจ และใชเปน (๒) สมรรถนะในการวเคราะห วพากษ และประเมนสอ สารสนเทศ และดจทล เหนความแตกตาง เหนประโยชนและโทษ และ (๓) สมรรถนะการสรางสรรคเนอและขอมลสารสนเทศ ดวยการอาน สรางหรอผลต และสงตอเพอประโยชนในการด าเนนชวตของตนเอง ชมชน และสงคม

เมอน ามตทงชองทางหรอลกษณะของสอ ผสานเขากบกระบวนการเรยนรเกยวกบสอ สามารถอธบายคณลกษณะพลเมองประชาธปไตยทเทาทนสอ สารสนเทศ และดจทล วาเปน “พลเมองทมสมรรถนะ ในการเขาถง เขาใจ วเคราะห ตความ ตรวจสอบ และคดอยางมวจารณญาณ สามารถประเมนประโยชนและโทษในการเลอกรบ ใชประโยชน และสรางสรรคสอ สารสนเทศ และดจทล เพอสรางความเขาใจเกยวกบโครงสรางอ านาจรฐ ทน สอ ตลอดจนบรบททางสงคมและเศรษฐกจ เปนผทเคารพสทธและอยรวมกบผอน ในสงคมทหลากหลายไดอยางรบผดชอบ และสามารถใชสอ สารสนเทศ และดจทลเปนเครองมอในการตอรองอ านาจและสรางการเปลยนแปลงในฐานะพลเมองประชาธปไตยยคดจทล ทกระตอรอรนในการมสวนรวมและมงเนนความยตธรรมทางสงคมเปนส าคญ

182

ภาคผนวก สมรรถนะหลกดานการรเทาทนสอ สารสนเทศ และดจทล (ฉบบรางครงท ๑ )

(Media, Information and Digital Literacy) กรอบสมรรถนะพนฐานดานรเทาทนสอ สารสนเทศ และดจทล (Media, Information and Digital

Literacy) ส าหรบผเรยนระดบการศกษาขนพนฐาน

กรอบสมรรถนะพนฐานดานรเทาทนสอ สารสนเทศ และดจทล (Media, Information and Digital

Literacy) ส าหรบผเรยนระดบประถมศกษาปท ๑-๓ ค าอธบาย สมรรถนะในการเขาถง เขาใจ วเคราะห ตความ ตรวจสอบ และคดอยางมวจารณญาณ สามารถประเมนประโยชนและโทษในการเลอกรบ ใชประโยชน และสรางสรรคสอ สารสนเทศ และดจทล ตวชวด ดานท ๑ เขาถงสอ สารสนเทศ และใชเทคโนโลยดจทลอยางปลอดภย

1.1 เขาใจบทบาทหนาท และวธการเขาถงสอ สารสนเทศ และเทคโนโลยดจทล

1.2 เข า ใจความหลากหลายของส อและประโยชนการใชงานทตอบสนองวตถประสงคทแตกตางกน

1.3 เขาใจหลกการและสามารถเขาถงสอ สารสนเทศ และเทคโนโลยดจทล ไดอยางถกตองและปลอดภย

1.4 เขาใจความตองการของตนเองในการใชสารสนเทศ รชองทางการเขาถง การไดมาซงขอมล เข าถ งและเล อกใชสารสนเทศไดสอดคล องเหมาะสม

1.5 ใชเทคโนโลยดจทลในเชงเทคนคในการเขาถง สงตอ และกระจายขอมลใหผ อนไดอยางปลอดภย

1.6 รเทาทนตนเองในการเปดรบสอ จดสรรเวลาการใชสอ และเทคโนโลยดจทลไดอยางเหมาะสม ดานท ๒ ว เคราะห วพากษ และประเมนสอ สารสนเทศ และเทคโนโลยดจทล

๒.๑ รและเขาใจโครงสรางอตสาหกรรมสอ ๒.๒ วเคราะหเงอนไขการท าหนาทสอ

ค าอธบาย ผเรยนทมปฏสมพนธทเหมาะสมกบสอ สารสนเทศและดจทล โดยรจก เขาใจ ใชเปน เหนความแตกตาง เหนประโยชนและโทษ สามารถสบคน อาน สรางและสงตอเปน ใชและสรางอย างสรางสรรค ตวชวด ดานท ๑ เขาถงสอ สารสนเทศ และใชเทคโนโลยดจทลอยางปลอดภย ๑.๑ คนหาค าตอบของขอสงสยตาง ๆ ตามวธการโดยมผใหญทเขาใจการใชสอชแนะ ๑.๒ เลอกใชเครองมอ สอ และสารสนเทศไดโดยมผใหญทเขาใจการใชสอชแนะ ๑.๓ เขาถงสอ สารสนเทศ และเทคโนโลยดจทลไดอยางปลอดภย ๑.๔ บอกความตองการของตนเอง และมผใหญทเขาใจการใชสอและแสดงการเขาถงขอมลผานเครองมออยางเหมาะสม ๑.๕ ใชเทคโนโลยดจทลอยางปลอดภยตามทไดรบการชแนะจากผใหญ ๑.๖ เลอกใชสออยางเหมาะสมโดยมผใหญทเขาใจการใชสอชแนะ ๑.๗ ใชเวลาในการใชสอและเทคโนโลยดจทล แตละวนตามขอตกลง ๑.๘ บอกเหตผลของตนเองในการใชเวลากบสอและเทคโนโลยดจทลไดอยางเหมาะสม ดานท ๒ ว เคราะห วพากษ และประเมนสอ สารสนเทศ และเทคโนโลยดจทล

๒.๑ สามารถใชสอตาง ๆ ไดตามวตถประสงค ๒.๒ บอกชอประเภทของสอได

183

กรอบสมรรถนะพนฐานดานรเทาทนสอ สารสนเทศ และดจทล (Media, Information and Digital

Literacy) ส าหรบผเรยนระดบการศกษาขนพนฐาน

กรอบสมรรถนะพนฐานดานรเทาทนสอ สารสนเทศ และดจทล (Media, Information and Digital

Literacy) ส าหรบผเรยนระดบประถมศกษาปท ๑-๓ ๒.๓ รกลไกการก ากบตดตามสอ ๒.๔ ว เคราะหความแตกตางของสอและ

เนอหาแตละประเภทตามทมาและวตถประสงคของการสอสาร และเปรยบเทยบความแตกตางของการใชประโยชนจากสอ สารสนเทศ และดจทลได

๒.๕ วเคราะหการประกอบสรางของสอและความหมายแฝงทอยในเนอหาสอ

๒.๖ ประเมนคณคาความนาเชอถอของสอ มวจารณญาณในการรบสอ สานสนเทศ และดจทล

๒.๗ ตระหนกถงผลกระทบของการเผยแพรสอ สารสนเทศ และเทคโนโลยดจทลทมตอตนเอง ผอน และสงคม ดานท ๓ สรางสรรคเนอหาและขอมลสารสนเทศ ๓.๑ ตระหนกถงวตถประสงคในฐานะผสรางสอ เผยแพร สงตอขอมลสารสนเทศอยางมจรยธรรมและรบผดชอบ ๓.๒ ใชเทคโนโลยดจทลและวธการอน ๆ ในการสรางสอสารสนเทศ สงเคราะหเปนความร จดระบบขอมล สารสนเทศ เพอการน ามาใชประโยชน

๒.๓ บอกความหมายทปรากฏในสอไดตามระดบวย

๒.๔ แยกแยะเนอหาสอทด/ไมด มประโยชน/ ไมมประโยชน และมคณคาหรอไมมคณคา เหมาะสม/ไมเหมาะสม ไดตามระดบวย

๒.๕ ประเมนความนาเชอถอ ประโยชน คณคาของขอมลไดตามวย

๒.๖ บอกผลกระทบของการเผยแพรสอ สารสนเทศ และเทคโนโลยดจทลทมตอตนเอง ผอน และสงคม โดยมผใหญทเขาใจการใชสอชแนะ

ดานท ๓ สรางสรรคเนอหาและขอมลสารสนเทศ ๓.๑ บอกความตองการของตนเองเพอรกษาสทธวาตองการเผยแพรหรอไม และในลกษณะใด ไดตามวยและมผใหญทเขาใจการใชสอชแนะ ๓.๒ บอกล าดบขนตอนการน าเทคโนโลยดจทลมาใชประโยชนในชวตประจ าวน ๓.๓ แสดงวธใชเทคโนโลยดจทลไดตามขนตอน

เอกสารอางอง

184

ถรนนท อนวชศรวงศ และพรณ อนวชศรวงศ. (๒๕๖๑). MIDL for Kids: กำรรเทำทนสอ สำรสนเทศ และดจทลส ำหรบเดกปฐมวย. กรงเทพมหานคร: มลนธสงเสรมสอเดกและเยาวชน. สถาบนสอเดกและเยาวชนและเครอขายการศกษาเพอสรางพลเมองประชาธปไตย. (๒๕๕๙).

กรอบแนวคดในกำรพฒนำหลกสตรกำรรเทำทนสอ สำรสนเทศ และดจทลเพอสรำงพลเมอง ประชำธปไตย. เอกสารประกอบการประชมโตะกลม “การพฒนากรอบแนวคดและหลกสตร การรเทาทนสอ สารสนเทศ และดจทล เพอสรางพลเมองในระบอบประชาธปไตย” วนท ๒๒ มถนายน ๒๕๕๙โรงแรมแมนดารน กรงเทพฯ.

โสภดา วรกลเทวญ. (๒๕๖๑). เทำทนสอ: อ ำนำจในมอพลเมองดจทล. กรงเทพฯ: สถาบนสอเดกและเยาวชน. Livingston, Sonia. (๒๐๐๔). What is media literacy? Intermedia, ๓๒(๓). pp. ๑๘-๒๐. Ofcom. (๒๐๐๙). Audit of learning-related media literacy policy development [pdf]. Ofcom. Available at: http://stakeholders.ofcom.org.uk/binaries/research/media- literacy/Education_ Policy_Audit_for_๑.pdf [๘ July ๒๐๑๘] UNESCO. (๒๐๑๓). Media and Information Literacy: Policy and Strategy Guidelines [pdf]. Paris, UNESCO. Available at: http://www.unesco.org/new/en/communication-and-

information/resources/publications-and-communication-materials/publications/ full-list/media- and-information-literacy-policy-and-strategy-guidelines/ [๘ July ๒๐๑๘]

UNESCO. (๒๐๑๖). Media and Information Literacy. UNESCO, Available at: http://www.unesco.org/ new/en/communication-and-information/media-development/media- literacy/mil-as-composite-concept/ [๘ July ๒๐๑๘]

185

สมรรถนะหลกดานการท างานแบบรวมพลง เปนทม และมภาวะผน า (Collaboration, Teamwork and Leadership)

กรอบสมรรถนะหลกของผเรยนระดบการศกษาขนพนฐาน

186

กรอบสมรรถนะหลกของผเรยนระดบประถมศกษาตอนตน (ป.๑-๓)

สมรรถนะหลกดานการท างานแบบรวมพลง เปนทม และมภาวะผน า (Collaboration Teamwork and Leadership)

ระดบการศกษาขนพนฐาน ระดบประถมศกษาตอนตน (ป.๑–๓ )

ค าอธบาย

มทกษะในการท างานกลม /ท างานเปนทมทมประสทธภาพ มสวนรวมท างานแบบรวมมอรวมพลง โดยการสนบสนน ชวยเหลอ ขจดปญหา แบงปนแลกเปลยนความรและความคด เหนคณคาของการท างานรวมกนและปฏบตตามบทบาทเพอการท างานใหบรรลเปาหมายทก าหนดมความเปนผน าและใชภาวะผน าอยางเหมาะสมกบสถานการณ สามารถแกปญหาและน ากลมใหไปสเปาหมายสรางแรงบนดาลใจใหผอนไดพฒนาตนเองน าจดเดนของสมาชกมาใชเพอใหบรรลผลส าเรจรวมกนปฏบตตนในฐานะสมาชกกลมทด ท างานรวมกนดวยความไววางใจเปดใจ รบฟงความคดเหน มมมองและเคารพความคดเหนทแตกตาง สามารถประสานความคดและใชสนตวธในการจดการปญหาความขดแยง สรางและรกษาความสมพนธทางบวกกบสมาชก

สมรรถนะ

๑. มทกษะการเปนผน าการเปนสมาชกกลม และกระบวนการท างานกลม/กระบวนการท างานเปนทมทด มประสทธภาพ

๒. แลกเปลยนความร แบงปนความคดดวยความเตมใจเพอสนบสนนสงเสรมใหกลมบรรลผลตามเปาหมายทก าหนดรวมกน

๓. รบฟง ยอมรบ และเคารพความคดเหนมมมองทแตกตางของผอนอยางจรงใจ เพอใหเกดความเขาใจอนดระหวางกนอยางแทจรง

ค าอธบาย

มทกษะในการท างานกลม เปนผน าและสมาชกทดของกลม ก าหนดวธการท างานทจะชวยใหงานส าเรจ มมารยาทในการรบฟงความคดเหนของผอน ใหการสนบสนนหรอโตแยงอยางมเหตผล ใหความรวมมอในการท างาน รบผดชอบงานทไดรบมอบหมาย ชวยกลมในการแกปญหาและรกษาความสมพนธอนดของสมาชกทกคนในกลม

สมรรถนะ

๑. ท าหนาทเปนผน ากลมและสมาชกกลมทดโดยมกระบวนการท างานหรอวธการท างานทดและเหมาะสม

๒. รบฟงความคดเหนของผอน สนบสนนหรอโตแยงความคดเหนของผอนอยางมเหตผล

๓. รวมท างานกลมกบเพอน ใหความรวมมอในการท างาน รบผดชอบตอบทบาทและหนาททไดรบมอบหมาย ใสใจในการท างาน พยายาม

187

ระดบการศกษาขนพนฐาน ระดบประถมศกษาตอนตน (ป.๑–๓ )

๔. รวมท างานกลม ปฏบตตนในฐานะ สมาชกกลมทรบผดชอบตอหนาทและบทบาททไดรบมอบหมายอยางใส ใจ และใหความไววางใจกนและกน เพอใหเกดความส าเรจในการท างาน และความสมพนธทด

๕. สรางแรงบนดาลใจใหผอนไดพฒนาตนเองและใชความสามารถของแตละคนเ พอใหบรรลผลส าเรจรวมกน

๖. ปรบตว พรอมประสานความคดทมความแตกตาง พรอมใชสนตวธในการจดการปญหาความขดแยงเพอสรางและรกษาความสมพนธทางบวกกบสมาชก

ท างานใหดทสด และชวยเหลอเพอน เพอใหเกดความส าเรจในการท างานรวมกน

๔. เมอการท างานกลมเกดมปญหา ชวยคดหาวธการแกไขปญหา และชวยกลมแกปญหา โดยสนตวธ

๕. ชวยสรางและรกษาความสมพนธอนดของเพอนในกลม

สมรรถนะหลกดานการท างานแบบรวมพลง เปนทม และมภาวะผน า (Collaboration Teamwork and Leadership)

188

ตอนท ๑ กระบวนการก าหนดสมรรถนะการท างานแบบรวมพลงเปนทม และมภาวะผน า ๑.เหตผลในการเลอกสมรรถนะการท างานแบบรวมพลงเปนทม และมภาวะผน า มาเปนสมรรถนะหลก

ของผเรยนระดบการศกษาขนพนฐานนน มดงตอไปน ๑.๑ เปนสมรรถนะทนกวชาการของไทย และตางประเทศเสนอวาบคคลตองพฒนาขนและไดรบ

การยอมรบในระดบสากลวาเปนสมรรถนะทส าคญและจ าเปนส าหรบคนในยคศตวรรษท ๒๑ ๑.๒ เปนสมรรถนะทเดกและเยาวชนไทยขาด เดกและเยาวชนไทยสามารถท างานคนเดยวได

เกดผลมากกวาการรวมพลงความคด ความร ประสบการณเพอท างานรวมกนใหบรรลเปาหมาย ๑.๓ เปนสมรรถนะทตอบสนองนโยบายและความตองการของประเทศทมงเนนการสรางความ

สมานฉนท ๑.๔ เปนสมรรถนะทสามารถพฒนาใหเกดขนแกผเรยนในทกระดบ

๒. กระบวนการในการก าหนดสมรรถนะยอยและการตรวจสอบสมรรถนะ ในการก าหนดสมรรถนะ มการด าเนนการ ๒ ระยะ โดยมวธด าเนนการ และความคดเหนของผเชยวชาญดงน

ระยะท ๑ ๑. ศกษาแนวคด และมโนทศนส าคญเกยวกบการรวมพลง การท างานรวมกนเปนทม และผน า ๒. วเคราะหและสกดมโนทศนส าคญจากเอกสารทางวชาการ ๓. เขยนค าอธบายสมรรถนะหลกใหเหนสาระและมโนทศนส าคญของสมรรถนะหลกเพอสราง

ความเขาใจ ๔. ก าหนดคณลกษณะและพฤตกรรมส าคญของผเรยนทจบการศกษาขนพนฐานควรจะ

แสดงออกได ๕. น าคณลกษณะและพฤตกรรมส าคญมาแตกยอยใหเหนสาระและมโนทศนส าคญหรอทกษะ

ยอยตางๆ ๖. น าขอมลทงหมดมาจดเรยงกลมและจดเรยงล าดบแลวเรยบเรยงเขยนใหมลกษณะเปน

สมรรถนะการท างานแบบรวมพลงเปนทม และมภาวะผน า ๗. ทบทวนแกไขและปรบปรงจนไดรายการสมรรถนะหลกและสมรรถนะยอยดานการท างาน

แบบรวมพลงเปนทม และมภาวะผน า ของผเรยนระดบการศกษาขนพนฐาน ๘. น าสมรรถนะหลกและสมรรถนะยอยระดบการศกษาขนพนฐานมาเปนฐานในการก าหนด

สมรรถนะหลกและสมรรถนะยอยของผเรยนระดบประถมศกษาตอนตน (ป.๑–ป.๓) โดยลดทอนความยากลงใหเหมาะสมกบวย / ระดบพฒนาการของเดก

๙. ทบทวนแกไขและปรบปรงจนไดรายการสมรรถนะหลกและสมรรถนะยอยดานการท างานแบบรวมพลงเปนทม และมภาวะผน า ของผเรยนระดบประถมศกษาตอนตน (ป.๑–ป.๓) ฉบบรางครงท ๑ (ดภาคผนวก)

ระยะท ๒ ๑.น าเสนอขอมลสมรรถนะหลกและสมรรถนะยอยของผเรยนแกคณะท างานพฒนาสมรรถนะ

และนกวชาการ ซงไดรบค าแนะน าวาในสมรรถนะนควรเพมเตมเรองส าคญอก ๒ เรองคอ ภาวะผน า และการก าหนดเปาหมายรวมกนในการท างานแบบรวมพลง ส าหรบภาวะผน า มประเดนดงน …ภำวะผน ำ เปนคณลกษณะของบคคลทสำมำรถแกปญหำและใชมนษยสมพนธทดเพอชแนะแนวทำงใหไปสเปำหมำยและ

189

สรำงแรงบนดำลใจใหผอนไดพฒนำตนเองและน ำจดเดนของแตละคนมำใชปฏบตงำนในฐำนะสมำชกกลมทด เพอใหบรรลผลส ำเรจรวมกน

๒ . น าเสนอรายการ สมรรถนะหลกและสมรรถนะยอยของผ เรยนตอผ เช ยวชาญ ไดขอเสนอแนะ และความคดเหนส าคญ ดงน

๒.๑ ในสวนสมรรถนะการท างานแบบรวมพลงเปนทม และมภาวะผน า นมความส าคญมาก ๆ ส าหรบคนไทย และเหมาะสมแลวทจะก าหนดเปนสมรรถนะหลก และตองมแนวทางในการพฒนาผเรยนอยางจรงจง

๒.๒ เพอความสมบรณของรายละเอยดควรตองเพมประเดนส าคญ ดงน - การประนประนอม การแกปญหา แบบ ชนะ-ชนะ เสนอทางเลอกและแนวปฏบตท

ทกฝายยอมรบ - ในสวนผน า ใหระบ เรอง การสรางแรงบนดาลใจ การน าจดเดนมาใชในการท างาน

รวมกน - ในสวนสมรรถนะยอยของผเรยนระดบประถมศกษาตอนตน (ป.๑–ป.๓) นนใหปรบค า

เปนพฤตกรรมทงายขน - ขยายความเกยวกบบทบาทการท างานในฐานะสมาชกกลมใหมากขน

๓. สรปประเดนทแกไขปรบปรงสมรรถนะการท างานแบบรวมพลงเปนทม และมภาวะผน า มดงน ๓.๑ ในสวนค าอธบายสมรรถนะของระดบการศกษาขนพนฐาน เตมขอความ ดงน

มควำมเปนผน ำทสำมำรถแกปญหำและใชมนษยสมพนธทดเพอชแนะแนวทำงใหไปสเปำหมำยสรำงแรงบนดำลใจใหผอนไดพฒนำตนเองและน ำจดเดนของแตละคนเพอใหบรรลผลส ำเรจรวมกน…เสนอทำงเลอกและแนวปฏบตททกฝำยยอมรบ

๓.๒ ในสวนค าอธบายสมรรถนะยอยของนกเรยนชนประถมศกษาปท ๓ เตมขอความดงน ...ทงกำรเปนผน ำ และสมำชก ...

๓.๓ ในสวนสมรรถนะยอยของนกเรยนของระดบการศกษาขนพนฐาน เตมขอความ ดงน ๓.แกปญหำและใชมนษยสมพนธทดเพอชแนะแนวทำงใหไปสเปำหมำยสรำงแรงบนดำลใจใหผอนไดพฒนำตนเองและน ำจดเดนของแตละคนเพอใหบรรลผลส ำเรจรวมกน...และ ๔. ...เสนอทำงเลอกและแนวปฏบตททกฝำยยอมรบ เพอสรำงและรกษำควำมสมพนธทำงบวกกบสมำชก

๓.๔ ในสวนสมรรถนะยอยของนกเรยนชนประถมศกษาปท ๓ ปรบขอความเปน ดงน ๑. ใหขอมล แลกเปลยนควำมคด ก ำหนดเปำหมำยรวมกน ...กำรเปนผน ำจงใจใหผ อนปฏบตงำนตำมเปำหมำย และ...

ตอนท ๒ วรรณคดทเกยวของกบสมรรถนะการท างานแบบรวมพลงเปนทม และมภาวะผน า

๑. ความส าคญ

190

งานทกอยางจะส าเรจไดดวยพลงของผเกยวของทกฝาย โดยเฉพาะงานทยาก ซบซอน ทาทาย และงานส าคญทสงผลกระทบตอบคคล สงคม และพลโลก โลกในอนาคตนนบคคลทมความแตกตางกนในมตตางๆ ตองเกยวของสมพนธกนมากขน ท างานและแกปญหาทส าคญรวมกนมากขน บคคลจงตองมทกษะ ในการรวมพลงในการท างาน

๒. ความหมาย องคประกอบลกษณะส าคญ ๒.๑ ผน า และ ภาวะผน า มหาวทยาลยเนสกา ลนคอลน (University of Nabraska Lincoln) กลาวถงผน าวา เปนบคคล

ส าคญทจะชวยขบเคลอนงาน และทมใหด าเนนการไปสเปาหมาย ภาวะผน าเปนความสามารถในการโนมนาว ผลกดน กระตนผ อนเพอใหสามารถด าเนนงานใหบรรลเปาหมาย ภาวะผน าพฒนาไดตองอาศยเวลา ประสบการณ ซงตองผสานระหวางความแขงแกรง และความออนโยน คณลกษณะส าคญของผน าคอ ความซอสตย มนคง มองภาพรวม นาเชอถอ รจกตนเอง มความมนใจ และเมตตา

พรอสเสค (Prossack ๒๐๑๘) น าเสนอลกษณะผน าทยงใหญ ดงน ๑) เปนผใหค าแนะน า สนบสนนเพอใหเกดการเรยนร พฒนาตนเอง ไมใชวธการชแนะ และไมใชผก าหนดแนวทาง ๒) พรอมปรบตว และพรอมรบมอกบความเปลยนแปลง ๓) ใหความเคารพ และความไววางใจผ อน ๔) เปนผทมทกษะ การสอสารทเหมาะสมกบสถานการณ เปนผฟงทดเพอใหเกดความเขาใจความคดผ อน และพรอมทจะปรบเปลยนวธการสอสาร ทเหมาะสม กบบคคลและสถานการณ

แชปแมน (Chapman, ๒๐๑๐: online) ไดกลาวถงทกษะการเปนผน า (leadership) นนวา เปนความสามารถในการสรางแรงจงใจ เพอน ากลมบคคลใหด าเนนการตางๆ ใหไปสเปาหมาย ซงตองอาศยทกษะทางดานสงคมและทกษะอารมณ และทกษะการท างานรวมกบผอน

Mind tool content team (๒๐๑๐: online) ไดกลาวถงผน าวา เปนผทจะชวยใหบคคลอนใหท าในสงทถกตองเปนผทชวยวางทศทาง สรางแรงบนดาลใจ มมมองใหม ใหการท างานราบรนไปสเปาหมาย ภาวะผน าจะท าใหเกดความตนตว เกดแรงบนดาลใจ และความกาวหนาในการท างาน ผน าทมประสทธภาพจะมลกษณะดงน ๑) สรางแรงบนดาลใจเพอใหมพลงในการท างาน ๒) สรางแรงจงใจ ใหเกดความมงมน ผกพน ในการท างาน ๓) จดการใหเกดความรวมมอ และท างานใหเปนไปตามเปาหมาย ๔) แนะน า สรางทมงาน และดงพลง ทกษะส าคญของสมาชกในทม มาใชในการท างานใหบรรลเปาหมาย

สรปไดวา ภาวะผน า เปนคณลกษณะของบคคลในการใชทกษะการแกปญหาและใชมนษยสมพนธทดเพอชแนะแนวทางใหไปสเปาหมาย สรางแรงบนดาลใจใหผอนไดพฒนาตนเอง และน าจดเดนของแตละคนเพอใหบรรลผลส าเรจรวมกน

๒.๒ การท างานแบบรวมมอรวมพลง มหาวทยาลย สตราตไคลด กลาสโกว (The University of trathclyde, ๒๐๑๗ : online)

ไดกลาวถงการท างานเปนทม และการท างานแบบรวมมอ รวมพลงวา เปนความสามารถในการท างานกบผอนทมการก าหนดเปาหมายอยางมประสทธภาพ เปนการท างานรวมกนอยางเคารพในความแตกตางของความคดเหนและความตองการ รวมชวยเหลอสนบสนนผอนอยางเตมใจ ยอมรบเปาหมาย และแนวทางการท างานอยางเตมใจ ตระหนกในการแกปญหาแบบชนะ ชนะ ซงทกคนไดรบผลทด ในการท างานใหบรรล เปาหมาย ส าหรบพฤตกรรมทแสดงการท างานเปนทม และการท างานแบบรวมมอ รวมพลง ม ๒ สวนดงน

๒.๒.๑ การสรางและรกษาความสมพนธ (Building and Maintaining Relationships) ซงมรายละเอยดดงน

- ใหและรบขอมลยอนกลบจากเพอนและสมาชกในทมเพอการปฏบตงานอยางเตมท

191

- แลกเปลยนความคดกบผอน - รบฟงและยอมรบความรสก ความคดเหน ทกษะ ประสบการณ ความคดสรางสรรค และ

ความสามารถของบคคลอน - รบฟง สนบสนนความคดเหนของสมาชกในทมอยางเตมท ทงความคดเหมอนและความคด

ทแตกตาง - แกปญหาทเกดขนอยางนมนวล ท าใหเกดการยอมรบทกฝาย .

๒.๒.๒ การปฏบตงานใหบรรลเปาหมาย (Achieving the task ) - ให และรบขอมล ขอเสนอแนะ จากผอน เพอก าหนดเปาหมายรวมกน - หาขอมล และชวยเหลอบคคลอนในการแกปญหา และท างานเพอบรรลเปาหมายทก าหนด

รวมกน - แลกเปลยนขอมล ความคด และขอเสนอแนะ - ก ากบ ตรวจสอบบทบาท ขอตกลง แจงขอมลความเปลยนแปลง และปญหาทเกดขนอยาง

ทนเวลา เพอปรบเปลยนแนวทางการท างานใหเหมาะสม และเพอบรรลผลตามเปาหมาย - ประสานความคด ประนประนอมเจรจาเพอการแกปญหาททกฝายยอมรบ

เบลการด ฟสเชอร และ เรยเนอร (Belgrad, Fisherand Rayner, ๑๙๙๕) ไดกลาวถง การท างานแบบรวมพลงและการท างานเปนทม วาเปนการผสานระหวางความสมพนธระหวางบคคล การแกปญหา ทกษะการสอสารเพอการท างานรวมกนอนจะน าไปสเปาหมายท ก าหนดรวมกน ในการสรางบรรยากาศในการท างานรวมกน สมาชกในทมจะตองด าเนนการใน ๔ เรอง ดงน ๑) การไววางใจ (Trust) และซอสตย ๒) ก าหนดบทบาทใหชดเจน (Clarify Roles) ๓) สอสารอยางเปดใจ และมประสทธภาพ (Communicate Openly & Effectvely ) ๔) ชนชม ในความแตกตางหลากหลายของความคด (Appreciate Diversity of Ideas) ๕) สรางความสมดลในสงทเปนจดเนน/เปาหมายของทม (Balance the Team’ Focus )

กลคแมน ( Glickman ,๒๐๑๘: online) ไดกลาวถงหลกการ ๖ ประการ ในการท างานแบบรวมพลง และการท างานเปนทม ดงน ๑) การเปดกวาง เปดรบบคคลตาง ๆ เขามารวมท างาน ๒) ความกลาหาญในการใชวธการ ๓) การทดลองหาสงใหม โอกาสใหมๆ เพอลดเวลา และหาผเชยวชาญเขามาชวยงาน ๔) ความไววางใจ ๕) มความโปรงใส เปดเผย ๖) การก าหนดเปาหมายกลยทธ และวธการทชดเจน

๒.๓ การท างานเปนทม ส านกงาน กพ.(๒๕๖๐) ไดกลาวถงความหมายของทมวา หมายถง การท างานรวมกน และ

สงเสรมกนไปในทางบวก ผลงานรวมของทมทไดออกมาจะไดมากกวาผลงานของทกคนรวมกน และไดกลาวถง ความส าคญของการท างานเปนทม วา การท างานเปนทมมความส าคญ และสงผลตอความส าเรจ ความกาวหนา และการพฒนางานเปนอยางยง ในการท างานเปนทมนน จ าเปนจะตองมหลกการท างานทง ในสวนผน า สมาชก และกระบวนการท างาน และการสงเสรมบรรยากาศในการท างาน

ส าหรบผ น าทมนนตองมคณสมบต ด งน ๑ ) เปนผ ร เ ร มท ด ๒ ) ม เป าหมายชด เจน ๓) มความสามารถในการสรางแรงจงใจใหสมาชก ๔) มความสามารถในการใหค าแนะน าปรกษาทด ๕) มทกษะในการชใหสมาชกทมรบทบาทหนาทของตนเอง ๖) มทกษะในการจดระบบและโครงสรางในทม ๗) เปนผฟงทด ๘) เปนนกสอสารทด ๙) เปนนกคดวเคราะห และตดสนใจทด ในสวนสมาชกของทมตองมคณสมบต ดงน ๑) ท าหนาทของตนใหดทสด ๒) ยอมรบกฎกตกาของทม ๓) ใหความรวมมออยางเตมท

192

๔) ปฏบตตนใหเปนทไววางใจ ๕) เปดใจรบความคดใหม ๆ ๖) ยอมรบความแตกตาง ๗) สรางความสมพนธกบเพอนรวมทม และ ๘) คดถงสวนรวมมากกวาสวนตน

๓ . แนวคดทเกยวกบสมรรถนะการท างานแบบรวมพลงเปนทม และมภาวะผน า ๓.๑ ภาคเพอทกษะแหงศตวรรษท ๒๑ (Partnership for ๒๑st Century Skills) ซงเปนองคกร

ส าคญทไดออกแบบและเสนอความคดองครวมทเปนระบบเกยวกบแนวทางการจดการศกษาในศตวรรษท ๒๑ ตลอดจนผลลพธคอคณลกษณะของผเรยน ไดน าเสนอกรอบความคดเกยวกบ ๖ องคประกอบเพอการเรยนรในศตวรรษท ๒๑ ดงน (เบลลนกา , ๒๐๑๐ : ๑๑๘-๑๒๐) ๑) ความเชยวชาญในวชาแกน (core subject) ๒) เนอหาส าหรบศตวรรษท ๒๑ ๓) ทกษะการเรยนรและการคด ๔) ความรพนฐานดานไอซท (ICT literacy) ๕) ทกษะชวต ๖) การประเมนในศตวรรษท ๒๑

ในสวนทกษะการเรยนรและการคด เปนทกษะการรจกวธเรยนรอยางตอเนองตลอดชวต รจกใชสงทเรยนมาอยางมประสทธผลและสรางสรรค ทกษะการเรยนรและการคดส าคญทผเรยนจะตองพฒนาขน ประกอบดวยการคดอยางมวจารณญาณและทกษะการแกปญหา ทกษะการสอสาร ทกษะการสรางสรรคและการผลตนวตกรรม ทกษะการท างานรวมกน ทกษะการเรยนรตามบรบท และทกษะพนฐานดานการจดเกบ /ประมวลและสงเคราะหขอมลและสอตาง ๆ

ส าหรบทกษะชวต นนกลาวถงความเปนผน า ความมจรยธรรม การรจกรบผดชอบ ความสามารถในการปรบตว การรจกเพมพนประสทธผลของตนเอง ความรบผดชอบตอตนเอง ทกษะในการเขาถงคน ความสามารถในการชน าตนเอง และความรบผดชอบตอสงคม

๓.๒ บาสเสตต (Bassett, ๒๐๐๙: online) ไดน าเสนอคณลกษณะและทกษะส าคญของบคคลในศตวรรษท ๒๑ ไว ๖ ประการคอ (๑) คณลกษณะของบคคล (character) ๒) ความคดสรางสรรคและการมจตส านกการเปนผประกอบการอยางสรางสรรค (creativity and entrepreneurial spirit) ๓) ความสามารถในการแกปญหาในชวตจรง (real-world problem-solving) ๔) ความสามารถในการพดในทสาธารณะ และการสอสาร (public speaking and communication) ๕) ความสามารถในการท างานเปนทม (teaming) และ๖) ภาวะผน า (leadership)

๓.๓ วทท และ แมคมานส (Witt and MacManus, ๒๐๐๙: online) ไดน าเสนอคณลกษณะและทกษะแหงศตวรรษท ๒๑ ไว ๗ ประการ ดงน ๑) ความสามารถในการคดวเคราะห และความคดสรางสรรค (analytical and creative thinking) ๒) ความสามารถในการสอสารระดบซบซอน ในการพด และเขยน (complex communication-oral and written) ๓) ภาวะผ น า และการท างานรวมกนเปนทม (leadership and teamwork) ๔) ความสามารถในการใชเทคโนโลยดจทล และความสามารถในการใชวธการเชงปรมาณ (digital and quantitative literacy) ๕) การมโลกทศนกวางขวาง (global perspective) ๖) ความสามารถในการปรบตวในสถานการณตาง ๆ การคดรเรมสงใหม และความกลาเสยง (adaptability, initiative, and risk-taking) และ ๗) ความซอสตย มนคง และการตดสนใจเชงจรยธรรม ( integrity and ethical decision-making)

๓.๔ แชปแมน (Chapman, ๒๐๑๐: online) ไดน าเสนอคณลกษณะและทกษะส าคญส าหรบผเรยนในศตวรรษท ๒๑ ไว ๗ ประการ ดงน ๑) ความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณ (critical thinking) ๒) ความสามารถในการแกปญหา (problem solving) ๓) ความสามารถในการคดสรางสรรค (creativity) ๔) ทกษะ การสอสาร (communication) ๕) คณลกษณะสวนตว (character) ๖) ทกษะการเปนผน า (leadership) ๗)ทกษะการยอมรบพนธะ (commitment)

193

๓.๕ นกการศกษา จากหองวจยทางการศกษาในเขตภาคกลางตอนเหนอ (North Central Regional Educational Laboratory: NCREL) และกลมเมทร (Metiri Group) ไดวเคราะหคณลกษณะและทกษะของบคคลทจะอยในสงคมชวงศตวรรษท ๒๑ ไว ๔ ประการดงน ๑) ความรในยคดจตอล(digital age literacy)๒) การคดเชงประดษฐ(inventive thinking) ๓) การสอสารอยางมประสทธผล ๔) การผลตผลงานทม ค ณภ าพระด บ ส ง ( high productivity) (North Central Regional Educational Laboratory & The Metiri Group, ๒๐๐๓ : online)

ในสวนการสอสารอยางมประสทธผล (effective communication) นน กลาวถงคณลกษณะและทกษะของบคคล ๓ ประการ คอ ๑) การท างานเปนทม ความรวมมอ และความสมพนธระหวางบคคล๒) ความรบผดชอบตอตนเอง ตอสงคม และในฐานะพลเมอง และ ๓) การสอสารระหวางบคคลอยางมปฏสมพนธ

๓.๖ องคกรเพอความรวมมอทางเศรษฐกจ และการพฒนา (Organization for Economic Co-Operation and Development : OECD) ไดเสนอความสามารถ ๓ ประเภท ดงน ๑) ความสามารถประเภทท ๑ คอ การใชเครองมออยางมปฏสมพนธ (using tools interactively) ๒) ความสามารถประเภทท ๒ คอการมปฏสมพนธกบกลมทหลากหลาย (interacting in heterogeneous groups) ๓) ความสามารถประเภทท ๓ คอ การปฏบตโดยอตโนมต (acting autonomously)

ในสวนความสามารถประเภทท ๒ คอ การมปฏสมพนธกบกลมทหลากหลาย (interacting in heterogeneous groups) นน เปนความสามารถและทกษะในการสรางสมพนธภาพทดกบผอน ใหความรวมมอท างานเปนทม การจดการและแก ไขปญหาความขดแยง (Organization for Economic Co-Operation and Development, ๒๐๐๕ : ๑๐-๑๕)

๓.๗ บณฑตระดบอดมศกษาของสภาผน าแหงชาตเพอการศกษาเสรและสญญาของอเมรกา (National Leadership Council for Liberal Education and America’s Promise : LEAP) ไดพฒนากรอบความคดทเปนผลลพธทไดจากการเรยนร ซงบณฑตระดบอดมศกษาควรม ๔ ประการ ดงน ๑) ความรเกยวกบวฒนธรรมมนษย และโลกทางกายภาพและโลกธรรมชาต (knowledge of human culture and the physical and natural world) ๒) ทกษะทางปญญาและทกษะเชงปฏบต ( intellectual and practice skills) ๓) ความรบผดชอบตอตวเองและตอสงคม (personal and social responsibility) ๔) การเรยนรอยางบรณาการ (integrative learning)

ในส วนท กษะทา งปญญาและท กษะ เช งปฏ บ ต ( intellectual and practice skills) ประกอบดวย การตงค าถามและการวเคราะห การคดอยางมวจารณญาณ และการคดเชงสรางสรรค การสอสารในการเขยนและการพด ความรเกยวกบปรมาณ ความรเกยวกบขอมลขาวสาร การท างานเปนทมและการแกปญหา (National Leadership Council for Liberal Education and America’s Promise, ๒๐๐๗ : ๓)

๓.๘ สมาคมเทคโนโลยการศกษานานาชาต (International Society for Technology in Education : ISTE) ไดน าเสนอคณลกษณะ และทกษะทเปนมาตรฐานเทคโนโลยการศกษาแหงชาต ส าหรบนกเรยน ๖ ประการ ดงน ๑) ความคดสรางสรรคและนวตกรรม (creativity and innovation) ๒) การสอสารและการท างานรวมกน (communication and collabolation) ๓) ความเชยวชาญในการคนควาหาขอมล (research and information fluency) ๔) ความคดอยางมวจารณญาณ การแกปญหา และการตดสนใจ(critical thinking, problem solving and decision making) ๕) ความเปนพลเมองดจตอล (digital citizenship) ๖) การใชงานเทคโนโลยและแนวคด (technology operations and concept)

194

ในสวนการสอสารและการท างานรวมกน (communication and collabolation) เปนความสามารถในการใชสอดจตอลและสภาพแวดลอมทางดจทลเพอสอสารและท างานรวมกน ดวยกจกรรมดงน ๑) การใชสอดจทลและสภาพแวดลอมทางดจทลในการท างานรวมกบบคคลตาง ๆ ๒) การใชสอหลากหลายรปแบบในการสอสารขอมลและความคดไปสผรบจ านวนมาก ๓) การเรยนรจากบคคลตางวฒนธรรม เพอความเขาใจวฒนธรรมและสรางจตส านกตอโลก ๔) การชวยเหลอทมใหผลตผลงานทเปนตนแบบและชวยแกไขปญหา (Interational Society for Technology in Education, ๒๐๐๗ :online)

๓.๙ เวคเนอร (Wagner) ไดเสนอทกษะเพอการอยรอด ๗ ประการ ซงจ าเปนมากส าหรบศตวรรษ ท ๒๑ ดงน ๑) ความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณ และความสามารถในการคดแกปญหา (critical thinking and problem solving) ๒) ความสามารถในการรวมมอกบเครอขายตางๆ (collaboration across networks and leading by influence) ๓) การมความวองไวและความสามารถในการปรบตว (agility and adaptability) ๔) ความสามารถในการคดรเรมและการเปนผประกอบการทด (initiative and entrepreneurship) ๕) ความสามารถในการสอสารทางการพดและการเขยนอยางมประสทธภาพ (effective oral and written communication) ๖) ความสามารถในการเขาถงขอมลและวเคราะหขอมล (accessing and analyzing Information) ๗) ความสามารถในการใฝรและการมจนตนาการ (curiosity and imagination) (Wagner, ๒๐๐๘ : ๑๔-๓๙)

๓.๑๐ คอสตา และคาลลค (Costa & Callick, ๒๐๐๙ : X) ไดน าเสนอกรอบแนวคดเกยวกบนสยแหงจต (habits of mind) โดยอธบายถงคณลกษณะส าคญทจะท าใหบคคลประสบความส าเรจใน การท างาน อยรวมกบผอนอยางมความสข ซงเปนคณลกษณะส าคญส าหรบบคคลในศตวรรษท ๒๑ นทตองฝกฝน พฒนาผานการจดหลกสตร กจกรรมการเรยนการสอน และจดสถานการณตางๆ ม ๑๒ ประการ ดงน ๑) การเกาะตด /จดจอ (persisting) เปนคณลกษณะของบคคลในการมงมน มมานะ จดจอ อดทน เพยรพยายามในการท างานใหแลวเสรจตามเปาหมาย ๒) การจดการความหนหน แรงผลกดน /สงกระตน (managing impulsivity) เปนคณลกษณะของบคคลในการคดใครครวญ ไตรตรองอยางรอบคอบ ระมดระวงกอนด าเนนการใดๆ ๓) การรบฟงอยางเขาใจและใสใจ (listening with understanding and empathy) เปนคณลกษณะของบคคลในการเปดใจกวางรบฟงผอน ใสใจในการรบฟงความคด มมมอง ความรสกในมตตาง ๆ เพอความเขาใจ และเขาถงความคดของบคคลอน ๔) การคดอยางยดหยน (thinking flexibility) เปนความสามารถในการปรบมมมอง เปลยนความคด สรางทางเลอกและการปฏบตใหม ๆ ๕) การคดเกยวกบการคดของตนเอง (thinking about your thinking) เปนคณลกษณะในการตระหนกรในสงทตนเองร มความเขาใจในความคด กลยทธ ความรสก และการกระท าของตนเองทสงผลตองานและบคคลอน ๖) ความมงมนทจะบรรลเปาหมายอยางมนใจ (striving for accuracy) เปนความสามารถของบคคลในการท างานใหเกดผลทไดมาตรฐานเปนทยอมรบ และมความเชอมนโดยพยายามคดหาหนทางทเหมาะสมทสด มการตรวจสอบซ า ๆ เพอใหเกดความมนใจในคณภาพของผลผลต /ผลงานทเกดขน ๗) การก าหนดปญหาโดยการใชค าถาม (questioning and posing problems) เปนคณลกษณะของบคคลทใชค าถาม คนหา และสรางขอมลส าคญทตองใชในการคนพบปญหา ขอสงสยตาง ๆ ๘) การปรบประสบการณเดมมาใชในสถานการณใหม (applying past knowledge to new situation) เปนคณลกษณะของบคคลในการน าความรและประสบการณเดมทมอยมาใชในสถานการณใหมซงมความยากและซบซอนกวา ๙) การคด และการสอสารทมความชดเจน กระชบและตรงประเดน (thinking and communication with clarity and precision) เปนการน าเสนอความคดผานชองทางตาง ๆ ทงการพด และการเขยน ทชดเจน กระชบ ตรงกบความจรง ไมบดเบอน หรอเกนจรง ๑๐) การรบรขอมลรอบตวผานประสาทสมผส (gathering data through all sense) เปนความสามารถ ในการใชประสาทสมผสในการรบรขอมลตางๆ รอบตว เพอใหไดขอมลทชดเจน ถกตองจากหลากหลาย

195

ชองทาง ๑๑) ความคดสรางสรรค การจนตนาการ และการสรางนวตกรรม (creating imagination and innovation) เปนความสามารถของบคคลในการคดในมมมองใหมทตางจากเดม คดยดหยน อสระ มจนตนาการ คดแตกตางจากความคดเดม ๑๒) การรบมอกบอปสรรคและสงสงสย (responding with wonderment and awe) เปนคณลกษณะของบคคลทตอบสนองกบสงทนากลว อปสรรค ดวยกลวธทเหมาะสม เกดประโยชน และนาประทบใจ ๑๓) มความกลา (taking responsible risks) เปนคณลกษณะของบคคลทมความกลาทจะด าเนนการในสงทไมแนนอน มความเสยงทจะท าสงใหมๆ และทาทาย ๑๔) มอารมณขน (finding humor) เปนความสามารถในการปรบความคด อารมณใหสนกผองใส เมอพบกบสงทไมเปนไปตามทคาดหวง ๑๕) การคดแบบมสวนรวม (thinking interdependently) เปนความสามารถของบคคลทตระหนกในความส าคญของการเรยนร และท างานรวมกนเปนทมใหบรรลเปาหมาย ๑๖) การเปดใจเรยนรอยางตอเนอง (remaining open to continuous learning) เปนคณลกษณะของบคคลทใฝร และยอมรบในสงทไมรและพยายามทจะเรยนรตอไป

๓.๑๑ องคกร World Economic Forum (WEF) ไดวเคราะหความตองการของตลาดแรงงาน รวมทงแนวโนมของเทคโนโลยในองคกรใหญๆทวโลก ผลการศกษาไดสรปทกษะทจ าเปนในศตวรรษท ๒๑ แบงออกไดเปน ๓ กลมคอ ๑) กลมทกษะพนฐานทจ าเปน (Foundational Literacies) ไดแก การใชภาษา (Literacy) การค านวณ (Numeracy) การใชเทคโนโลย (ICT Literacy) การใชวทยาศาสตรกบสงรอบตว (Scientific Literacy) การเปนสวนหนงของสงคมและวฒนธรรม (Cultural & Civic Literacy) การจดการดานการเงน (Financial Literacy) การเปนผประกอบการ (entrepreneurship Competencies ) ๒) กลมทกษะทใชในการจดการกบปญหาและความทาทายทมความซบซอนขนกวาเมอเทยบกบความทาทายในโลกเกา ไดแก การคดอยางมวจารณญาณ (Critical Thinking) ความคดสรางสรรค (Creativity) การสอสารและท างานรวมกบผอน (Communication & Collaboration) ซงเรยกยอๆวา ‘๔C’ จดไดวาเปนทกษะหลกทท าใหมนษยเราเหนอกวาคอมพวเตอร และ ๓) กลมทกษะทใชใน ‘การจดการตวเองกบสภาพสงคม’ ทเปลยนแปลงไปอยางรวดเรว (Character Qualities )  กลมทกษะทใชใน ‘การจดการตวเองกบสภาพสงคม’ ทเปลยนแปลงไปอยางรวดเรว เชน ความอยากรอยากเหน (Curiosity) การรเรมสรางสรรค (Initiative) ความพยายามในการบรรลเปาหมายทตงไว (Persistence/Grit) ความสามารถในการปรบตวเขากบสงคมและสภาพแวดลอม (Adaptability) ความเปนผน า (Leadership) และความตระหนกถงสงคมและวฒนธรรม (Social & Cultural Awareness) ๓.๑๒ แผนการศกษาแหงชาต พ.ศ. ๒๕๖๐ – ๒๕๗๙ ซงเปนแผนระยะยาว ๒๐ ป เพอเปนแผนแมบทส าหรบหนวยงานทเกยวของน าไปใชเปนกรอบแนวทางในการพฒนาการศกษา เปาหมายดานผเรยน (Learner Aspirations) โดยมงพฒนาผเรยนทกคนใหมคณลกษณะและทกษะการเรยนรในศตวรรษท ๒๑ (๓Rs๘Cs) ประกอบดวย ทกษะและคณลกษณะตอไปน ๓Rs ไดแก การอานออก (Reading) การเขยนได (Writing) และการคดเลขเปน (Arithmetics) ๘Cs ไดแก ทกษะดานการคดอยางมวจารณญาณและทกษะใน การแกปญหา (Critical Thinking and Problem Solving) ทกษะดานการสรางสรรคและนวตกรรม (Creativity and Innovation) ทกษะดานความเขาใจตางวฒนธรรมตางกระบวนทศน (Cross – cultural Understanding) ทกษะดานความรวมมอก า ร ท า ง า น เ ป น ท ม แล ะภ า ว ะผ น า (Collaboration,Teamwork and Leadership) ท ก ษ ะด า น การสอสาร สารสนเทศและการรเทาทนสอ (Communications, Information and Media Literacy) ทกษะดานคอมพวเตอรและเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร (Computing and ICT Literacy) ทกษะอาชพและทกษะ การเรยนร (Career and Learning Skills) และความมเมตตากรณา มวนยคณธรรม จรยธรรม (Compassion)

196

จากขอมลขางตนจะเหนไดวาการท างานแบบรวมพลง เปนทม และมภาวะผน า เปนคณลกษณะส าคญทหนวยงาน และนกวชาการใหความส าคญอยางยง

ภาคผนวก สมรรถนะหลกดานการท างานแบบรวมพลง เปนทม และมภาวะผน า (ฉบบรางครงท ๑)

197

(Collaboration Teamwork and Leadership) สมรรถนะหลกดานการท างานแบบรวมพลง เปนทม และมภาวะผน า (Collaboration Teamwork and

Leadership)ส าหรบผเรยนระดบการศกษาขนพนฐาน

สมรรถนะหลกดานการท างานแบบรวมพลง เปนทม และมภาวะผน า (Collaboration Teamwork and

Leadership) ส าหรบผเรยนระดบประถมศกษาปท ๑-๓

ค าอธบาย มสวนรวมท างานแบบรวมมอรวมพลง ตาม

บทบาทเพอบรรลเปาหมายทก าหนดรวมกน ปฏบตตนในฐานะสมาชกกลมทด ไววางใจเปดใจ รบฟงความคดเหน มมมองและเคารพความคดเหนทแตกตางเตมใจสนบสนน แบงปน แลกเปลยนความร และความค ด ใ ส ใ จ ในการประส านคว า ม ค ด ประนประนอม สรางและรกษาความสมพนธทางบวกกบสมาชก

ค าอธบาย ท างานรวมกนเพอบรรลเปาหมายดวยความ

รบผดชอบไววางใจกน ในการท าตามบทบาท ทไดรบมอบหมาย เปดใจ ใหและรบขอมลอยางเตมใจยอมรบความคดเหนทแตกตาง พรอมประสานค ว า ม ค ด ป ร บ เ ป ล ย น ป ร ะ น ป ร ะ น อ ม เพอรกษาความสมพนธทด

ตวชวด ๑.แลกเปลยนความร แบงปนความคดดวยความเตมใจเพอสนบสนนสงเสรมใหเกดบรรลผลตามเปาหมายทก าหนดรวมกน

๒.รบฟง ยอมรบ และเคารพ ความคดเหน มมมองทแตกตางของผ อนอยางจรงใจ เพอใหเกดความเขาใจอนดระหวางอยางแทจรง ๓. ปฏบตตนในฐานะสมาชกกลมทรบผดชอบตอหนาทและบทบาททไดรบมอบหมายอยางใสใจ และใหความไววางใจกนและกน เพอใหเกดความส าเรจในการท างาน และความสมพนธทด ๔.ปรบตว พรอมประสานความคดทมความแตกตางอยางประนประนอม

ตวชวด ๑. แลกเปลยนความคด ท างานรวมกนตามบทบาท

ทไดรบมอบหมายทงการเปนผน าปฏบตหนาทในฐานะสมาชกกลมดวยความรบผดชอบ อยางไววางใจกน เพอบรรลเปาหมายทก าหนดรวมกน ๒. รบฟงความคดเหนผอนอยางตงใจ เพอให เกดความเขาใจอยางแทจรง

๓. ประสานความคด ปรบตว สรางความเขาใจเพอความสขในการท างาน เลน และอยรวมกน

เอกสารอางอง Belgrad, W., Fisher, K., & Rayner, S. (๑๙๙๕). Tips for Teams: A Ready Reference

198

for Solving Common Team Problems. McGraw-Hill: New York. Bellanca, James and Brandt, Ron. (eds)., ๒๐๑๐. ๒๑st Century Skills. : Rethinking How

Students Learn. Indiana : Solution Tree Press. Chapman, P. (๒๐๑๐). Twenty-First Century Skills. Retrieved August, ๑๐, ๒๐๑๔ From

http://www.invernessassociates.org/newx/twenty-first-century-skills. /Credentialing/ICF_Core_Competencies.pdf (๒๐๐๓, February ๔)

International Society for Technology in Education. (๒๐๐๗). National Educational Technology Standards Retrieved August ๑๐, ๒๐๑๔. From http://en.m.wikipedia.org/wiki/national_educational_Technology_Standards. Leadership https://www.unl.edu/gradstudies/current/development/leadership สบคนเมอมถนายน ๒๕๖๑

National Leadership Council for Liberal Education and America’s Promis. (๒๐๐๗). College Learning leap/ documents/ Global Century-final. pdf. North Central Regional Educational Laboratory & The Metiri Group. ๒๐๐๓. enGauge ๒๑st Century Skills Retrieved August, ๑๐, ๒๐๑๔ From pict.sdsu.edu/engauge ๒๑st .pdf. Partnership for ๒๑st Century Skills. (๒๐๐๘). Education & Co ๒๑st Century Skills,Education & Competitiveness “A Resource and Policy Guide”.

\Retrieved October, ๒๙, ๒๐๑๔ From http://www.p๒๑.org/storage/documents/๒๑ st_century_skills_education_and_competitiveness_guide.pdf

Witt, R. & McManus, I. ๒๐๐๙. Twenty-First Century Skills. Retrieved August, ๑๐, ๒๐๑๔ From http://www.invernessassociates.org/newx/twenty-first-century-skills. Teamwork & Collaboration Skills http://www.nais.org/Magazines-

ewsletters/ISMagazine/Pages/Demonstrations-of-Learning-for-๒๑st-Century- Schools.aspx

https://www.strath.ac.uk/professionalservices/careers/skills/peopleskills/teamworkcollaborationskills/ สบคนเมอมถนายน ๒๕๖๑

principle effective collaboration. https://www.pgi.com/blog/๒๐๑๒/๐๖/four-principles-of- collaboration-and-teamwork/ สบคนเมอเมอ ๑๐ มถนายน ๒๕๖๑

Larry Glickman, (๒๐๑๘). ๖ Principles of Effective Collaboration. https://urj.org/blog/๒๐๑๘/ ๐๑/๑๖ สบคนเมอ ๑๐ มถนายน ๒๕๖๑ What Is Leadership? https://www.mindtools.com/pages/article/newLDR_๔๑.htm /๖-

principles-effective-collaboration สบคนเมอมถนายน ๒๕๖๑ Ashira Prossack. https://www.forbes.com/sites/ashiraprossack๑/๒๐๑๘/๐๘/๒๘/๔-key- elements-of-great-leadership/#๗๔๐๕fe๒db๔๔๕ สบคนเมอมถนายน ๒๕๖๑

199

สมรรถนะหลกดานการเปนพลเมองตนร ทมส านกสากล (Active Citizens and Global Mindedness)

กรอบสมรรถนะหลกของผเรยนระดบการศกษาขนพนฐาน

กรอบสมรรถนะหลกของผเรยนระดบประถมศกษาตอนตน (ป.๑-๓)

200

สมรรถนะหลกดานการเปนพลเมองตนร ทมส านกสากล (Active Citizens with Global Mindedness)

ระดบการศกษาขนพนฐาน ระดบประถมศกษาตอนตน ( ป. ๑ – ๓ )

ค าอธบาย

ปฏบตตนในฐานะพลเมองทมความรบผดชอบ ดวยการปฏบตตามบทบาทหนาท ขนบธรรมเนยมประเพณ เคารพกฎ กตกา ขอตกลง และกฎหมาย

ปฏบตตนในฐานะพลเมองทมสวนรวมดวยการเรยนรเพอใหตนเองมความร พนฐานดานการเมองการปกครอง อยรวมกบผ อนอยางพงพาอาศยกนประยกตใชความรดวยการท างานจตอาสา รบผดชอบตอสวนรวมโดยรวมมอกบผอนในการแกปญหาและพฒนาสงคม

ปฏบตตนในฐานะพลเมองทมงเนนความเปนธรรมของสงคม เคารพศกดศรความเปนมนษย เช อม น ในหลกการการอย ร วมกนทามกลางความแตกตางหลากหลาย มสวนรวมทางการเมองในระดบตาง ๆ แกไขความขดแยงอยางสนตวธ มสวนรวมในการสราง

การเปลยนแปลง ใหเกดความเทาเทยมและเปนธรรมทงในระดบทองถน ประเทศชาต และโลก ทงในความเปนจรงและโลกดจทล เพอใหเกดสนตภาพและความยงยน

สมรรถนะ

๑. ปฏบตตามบทบาทหนาทของพลเมองในระบอบประชาธปไตย อนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข

๒. เคารพสทธและเสรภาพของตนเองและผอนเคารพและปฏบตตามกฎ กตกา ขอตกลงแ ล ะ ก ฎ ห ม า ย ร ว ม ท ง แ น ว ป ฏ บ ต ต า มขนบธรรมเนยมและประเพณ

ค าอธบาย

ปฏบตตนตามระเบยบ กฎ กตกา ขอตกลงของครอบครว โรงเรยน และสงคม มสวนรวมในการชวยเหลอผอน รกษาสมบตสวนรวม ภมใจในความเปนชาต อธบายความคดและการตดสนใจของตนเองอยางมเหตผล มความสมพนธอนดในการอยรวมกนกบผทมความแตกตางหลากหลาย และมสวนรวมในกจกรรมสวนรวมไดตามความเหมาะสมกบวย

สมรรถนะ

๑. ปฏบตตนดวยความเขาใจและใหความเคารพตอสญลกษณแทนความเปนสถาบนหลกของชาตทยดเหนยวจตใจรวมกนของผคน

๒ . ป ฏ บ ต ต า ม บ ท บ า ทแ ล ะหน า ท ทรบผดชอบตอครอบครว ชนเรยน โรงเรยน และชมชนอยางเหมาะสม

201

ระดบการศกษาขนพนฐาน ระดบประถมศกษาตอนตน ( ป. ๑ – ๓ )

๓. ใหเกยรตผอน เหนอกเหนใจ เอออาทร ชวยเหลอผอนเพอการอยรวมกนอยางสงบสข

๔. รวมมอกบผอนในการท างานสาธารณะ และจตอาสา

๕. ตดตามสถานการณ เหตการณบานเมอง และปญหาของชมชน สงคมและโลก มสวนรวมทางตรงหรอทางออมในการพฒนาเปลยนแปลง และแกไขปญหา

๖. มการตดสนใจและการแกปญหารวมกน สามารถแสดงจดยนของตนเองมทกษะในการตดสนใจ การแกไขปญหา การแกไขความขดแย งด วยการใหความรวมมอ และการแสดงออกซ งความสามารถทจะอย ร วมกนทามกลางความหลากหลาย

๗. มทกษะการตความ การตดตามขาวสาร เหตการณบานเมอง และความเคลอนไหวเชงการเมอง การตความนโยบายและการตดสนใจทางการเมอง และการวจารณขอมลขาวสารจากสอ รวมถงผลประโยชนและระบบคณคาทเกยวของกน

๘. มสวนรวมกบกลม หนวยงานหรอ องคกรเพอกจการสาธารณะ เปนอาสาสมครในประเดนทางสงคมทหลากหลาย สามารถท างานกบชมชนและภาคประชาสงคมระดบตาง ๆ ทเหมาะสมกบความรความสามารถของตนเอง

๙. มทกษะการจดการการเปลยนแปลง และประยกตใชเพอลดหรอขจดขอขดแยง และการแสวงหาทางออกดวยวธการตาง ๆ เชน การประน ป ระนอม การ เ จ รจา เ ช ง ส นตสมานฉนท การคดเชงยทธศาสตรเพอกาวขามปญหาไปสเปาหมายอยางสนต

๓.อยรวมกนอยางเอออาทร รกษาสทธของตนเอง โดยเคารพและไมละเมดสทธของผอน

๔. อยรวมกบผอนอยางพงพาอาศยกนทงผทอยในชนเรยน โรงเรยน ครอบครว และชมชน ดวยความเขาใจในความแตกตางในดานอาย เพศ ความถนด ฐานะ และบทบาทหนาท

๕.รวมกบผอนแสวงหาทางออกอยางเปนเหตเปนผล เมอเผชญกบปญหา ความขดแยง หรอมความคดเหนไมตรงกน

๖.เขาใจเรองสวนตวและสวนรวม และใชของสวนรวมอยางระมดระวงไมกอใหเกดความเสยหาย และถนอมรกษาใหผอนไดใช

๗.ปฏบตตนตอผอนทงในระดบครอบครว และโรงเรยน โดยค านงถงผลดผลเสยทจะเกดขน

๘. มสวนรวมในการก าหนดกตกา ปฏบตตามกตกาในหองเรยน และโรงเรยน ตดตาม ตรวจสอบ และปรบเปลยนใหเหมาะสมเพอ การอยรวมกนอยางสงบสข

๙. มสวนรวมในกจกรรมจตอาสาหรอแกไขปญหาสวนรวมทเหมาะสมตามวย

สมรรถนะหลกดานการเปนพลเมองตนร ทมส านกสากล (Active Citizens with Global Mindedness)

202

ตอนท ๑ กระบวนการก าหนดสมรรถนะหลกดานพลเมองตนรทมส านกสากล 1. เหตผลในการเลอกสมรรถนะพลเมองตนรทมส านกสากลเปนสมรรถนะหลกของผเรยนระดบ

การศกษาขนพนฐาน มดงตอไปน 1.1 เปนสมรรถนะส าคญทใชในการจดการศกษาททกประเทศใหความส าคญ เนองจากเปนกลไก

ส าคญในการปลกฝงคณลกษณะส าคญและอดมการณทางการเมองใหแกพลเมอง 1.2 เปนสมรรถนะทเปนเปาหมายส าคญในการจดการศกษาทตอบสนองตอวาระของโลกเรอง

เปาหมายเพอการพฒนาทยงยน (Sustainable Development Goals: SDGs) 1.3 เปนสมรรถนะส าคญในโลกไรพรมแดน เพอการอยรวมในภมภาคอาเซยนและโลกดวย

สนตภาพและยงยน 2. กระบวนการก าหนดสมรรถนะ

2.1 ศกษาเอกสาร งานวจย ทเกยวของกบการศกษาเพอสรางความเปนพลเมองในระบอบประชาธปไตย และการศกษาเพอสรางความเปนพลเมอง รวมทงประมวลผลจากการประชมรวมกบหนวยงานและองคกรทเกยวของทงในประเทศและนานาชาต

2.2 ประมวลขอมลแลวยกรางสมรรถนะผเรยนระดบการศกษาขนพนฐานดานพลเมองตนร ทมส านกสากล แลวน าเสนอแกคณะท างานวางแผนจดท ากรอบสมรรถนะหลกสตรการศกษาขนพนฐานพจารณา

2.3 เขยนค าอธบาย และรายการสมรรถนะ โดยเขยนในระดบประถมศกษาตอนตน (ป.๑ - ๓) 2.4 ทบทวน แกไข และปรบปรง จนไดรายการสมรรถนะหลกและสมรรถนะยอยดานพลเมอง

ตนรทมส านกสากล ฉบบรางครงท ๑ (ดภาคผนวก) 3. กระบวนการตรวจสอบรายการสมรรถนะ น ารายการสมรรถนะหลกและสมรรถนะยอยใหผเชยวชาญตรวจสอบ ประกอบดวย ผเชยวชาญ

ทพจารณาภาพรวม และผเชยวชาญดานการศกษาเพอสรางพลเมอง 4. ความคดเหนและขอเสนอแนะจากผเชยวชาญ

4.1 ค าวาพลเมองมสวนรวม ไมสอดคลองกบภาษาองกฤษทใชค าวา Active Citizen 4.2 การเปนพลเมองโลกยงเนนอยเฉพาะเรองการศกษาซงเปนเปาหมายการพฒนาทยงยน

ขอ ๔.๗ ในเปาหมายท ๔ สรางหลกประกนใหการศกษามคณภาพอยางเทาเทยมและครอบคลม และสงเสรมโอกาสในการเรยนรตลอดชวตส าหรบทกคน ตองมการพจารณาใหครอบคลม

4.3 ยงมค าส าคญและศพททเขาใจยาก ควรปรบใหเขาใจไดงายขน 4.4 รายละเอยดคอนขางมาก ท าใหไมสามารถเขาใจภาพรวมได

5. สรปประเดนการปรบสมรรถนะพลเมองตนรทมส านกสากล ๕.๑ อางองจากศพทบญญตของราชบณฑตยสถาน จงปรบใชค าวา “พลเมองตนร” แทนพลเมอง

ทมสวนรวม ๕.๒ ปรบขอมลใหกระชบมากขน โดยเกบรายละเอยด ไวไปใน น าเสนอในขนการน าสการจด

การเรยนการสอน ๕.๓ ปรบค าใหใชค าทวไปทเขาใจไดงายมากขน

6. สรปรายการสมรรถนะหลกและสมรรถนะยอยดานพลเมองตนรทมส านกสากล ของผเรยนระดบการศกษาขนพนฐานและผเรยนระดบประถมศกษาตอนตน (ป.๑-๓) ทไดจากกระบวนการทง ๕ ดงกลาวขางตน น าเสนอไวในกรอบสมรรถนะหลกของผเรยนระดบการศกษาขนพนฐาน ในเอกสารคมอคร

203

ตอนท ๒ วรรณคดทเกยวของสมรรถนะพลเมองตนรทมส านกสากล 1. ความส าคญ

1.1 ความเปนพลเมองในระบอบประชาธปไตย การปกครองดวยระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข จะมคณภาพเพยงใด

ยอมขนอยกบคณภาพของพลเมอง ทมศกยภาพทจะมสามารถมสวนรวมทางการเมองและการปกครองได โดยทวไปมนษยมธรรมชาตทเอาตวรอด และเอาเปรยบกนแบบ “ปลาใหญกนปลาเลก” การพฒนาคณภาพของพลเมองดวยการศกษาจงเปนเรองส าคญมาก การศกษาดงกลาวคอ “การศกษาเพอสรางพลเมองประชาธปไตย” เปนการศกษาทเรมตงแตเดกและด าเนนตอไปไมสนสดจนกระทงถงระดบอดมศกษา และเขาสวยท างาน สงเสรมเสรภาพและทกษะการคดและการแสดงออกมากกวาการท าตามในแบบการศกษาระบบเดม สงเสรมสทธมนษยชน คอการเคารพคณคาของความเปนมนษยเสมอกน เคารพความแตกตางและความยตธรรม สงเสรมการเรยนรผานการใหการศกษาทางการเมอง (Political Education) เพอสนบสนนการม สวนรวมทางการเมอง มากกวาการเรยนรจากการรบรแตขาดประสบการณ และเพอไมใหการใชอ านาจ ทางการเมองถกผกขาดอยเฉพาะกลมใดกลมหนง การศกษาเพอสรางพลเมองในระบอบประชาธปไตยจงมเปาหมายส าคญในการชวยใหผเรยนรจกสงคมของตน เหนโอกาสและชองทางในการเขาไปมสวนรวมและรบผดชอบกบระบอบการเมอง การปกครองของประเทศ ตลอดจนไดแสดงบทบาท ปฏบตหนาทในฐานะ “พลเมองทมงเนนความเปนธรรมในสงคม” (Justice-oriented Citizen) ทงนเพอสรางสรรควฒนธรรมประชาธปไตยในสงคมใหเขมแขงและยงยน การศกษาเพอสรางพลเมองประชาธปไตยในระบอบประชาธปไตย ใหความส าคญกบการปรบเปลยนพฤตกรรมของบคคลและกลม ควบคไปกบการสรางความเชอรวมกน ตามแนวทางประชาธปไตย จนเกดความเหนความเปนสาธารณะรวมกน การจดการศกษาเพอสรางพลเมองประชาธปไตยในระบอบประชาธปไตยจงจ าเปนตองสรางระบบการเรยนรของประชาชนในชาตเพอใหเกดกระบวนการขดเกลาทางสงคม (Socialization) เออใหบคคลปฏบตจนเปนวถชวต จนเกดเปนวฒนธรรมรวมของสงคม และน าไปสการสรางเสถยรภาพทางการเมอง ซงเปนเปาหมายสงสดของการปกครอง เสถยรภาพทางการเมองของรฐจะเกดขนไดอยางยงยนนาน กโดยการสรางความเปนประชาธปไตย (Democratization) ทรบรองสทธเสรภาพความเสมอภาค และความยตธรรมของคนในสงคม

1.2 ความเปนพลเมองโลก การศกษาเพอความเปนพลเมองโลก (Global Citizenship Education : GCE) เปนสวนหนงของโครงการยทธศาสตรดานการศกษาขององคการยเนสโก (ระหวางป ๒๕๕๗-๒๕๖๐) และเปนหนง ในสามของการด าเนนงานหลกทส าคญของขอรเรมโลกของเลขาธการสหประชาชาต เรอง Global Education Frist Initiative ทไดเปดตวในเดอนกนยายน ๒๕๕๕ โดยใหความส าคญตอการพฒนาผเรยนในทกชวงอาย ดวยการใหความรเรองคานยม ความร และทกษะ บนพนฐานความเคารพในเรองสทธมนษยชนและความยตธรรมทางสงคม ความหลากหลาย ความเสมอภาคทางเพศ และความยงยนเกยวกบสภาพแวดลอม และการเสรมสรางศกยภาพผเรยนใหมความรบผดชอบในฐานะเปนพลเมองโลก การประชมเนองในโอกาส UNESCO ครบรอบ ๗๐ ป ไดมการประชมเรอง Second UNESCO Forum on Global Citizenship Education (GCED) Building peaceful and sustainable societies:

204

preparing for post-๒๐๑๕ ไดประกาศเรองการด าเนนงานดานการศกษาของยเนสโก เรองก าหนดเปาหมายของการศกษาเพอสรางสนตภาพและการพฒนาอยางยงยน โดยการศกษาเพอความเปนพลเมองโลกนบเปนประเดนส าคญ ขบเคลอนโดยกลไกของคณะท างาน Learning Metrics Task Force เพอสนบสนนเยาวชนใหเปน “พลเมองโลก” รวมถงการพฒนาการเรยนรและศกยภาพของเยาวชน การศกษาเพอความเปนพลเมองโลกเปนกรอบกระบวนทศนทางการศกษา เพอใหการศกษาสามารถพฒนาความร ทกษะ คานยม และทศนคตทจ าเปนส าหรบการด าเนนชวตของผเรยน ในโลกทด ารงไวซงความยตธรรม สนตภาพ ขนตธรรมส าหรบประชาชนทกคน มความมนคงและยงยน เปนแนวคดทตระหนกถงความส าคญของการศกษาในการสรางความเขาใจและแกไขปญหาของโลกในบรบทสงคม การเมอง วฒนธรรม เศรษฐกจและมตดานสงแวดลอม ทงยงใหความส าคญกบบทบาทการศกษาในการสรางองคความร และทกษะทางปญญาทชวยเพมคานยม รวมถงการท างานอยางมประสทธภาพ และสงเสรมทศนคตระหวางผเรยนทชวยเสรมสรางความรวมมอระหวางประเทศ และการเปลยนแปลงทางสงคม นอกจากน ยงเปนสวนส าคญในวาระการพฒนาภายหลงป ๒๕๕๘ ในการสรางความร ฝกฝนทกษะและสรางสมรรถนะซงเปนสงจ าเปนส าหรบผเรยนในทศวรรษท ๒๑

การศกษาเพอสรางความเปนพลเมองโลก มเปาหมายเพอสรางศกยภาพของผ เรยนใน การมสวนรวมและการด าเนนบทบาทส าคญตอการเผชญความทาทายของโลก ทงในระดบทองถนและระดบโลก ใหความส าคญตอการอทศตนเพอสรางโลกแหงสนตภาพ ขนตธรรม เพอประโยชนส าหรบประชาชนทกคนมความมนคงและยงยน การศกษาเพอสรางความเปนพลเมองโลกมรากฐานจากการเรยนรตลอดชวต การด าเนนงานดงกลาว ไมเฉพาะเพยงการจดการศกษาส าหรบเดกและเยาวชนเทานน ยงรวมถงการศกษาผใหญ โดยสามารถด าเนนการทงการศกษาในระบบ การศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศย การศกษาเพอความเปนพลเมองโลก มเปาหมายเพอการพฒนาผเรยนใหด าเนนบทบาท เชงรก ทงในระดบทองถน และระดบโลกเพอแกไขปญหาทาทายของโลก โดยใหมความยตธรรม สงบสข ขนตธรรม ใหประโยชนประชาชนทกคน มความมนคงและความยงยน ในการด าเนนการดงกลาว ผเรยนและนกการศกษาจะรวมกนส ารวจรากเหงาและสาเหตของเหตการณ และการพฒนาในระดบทองถน โดยค านงถงความเชอมโยงระดบโลกและก าหนดแนวทางการแกปญหาทเปนไปได การส ารวจและเชอมโยงระหวางประเดนปญหาในระดบทองถนและระดบโลกเพอพฒนาศกยภาพระดบโลกทตองพงพาและเปลยนแปลงอยางรวดเรว การจดท าหลกสตรส าหรบความเปนพลเมองโลก ครอบคลมวชาการสอนมากกวาหนงวชา และ มขอบขายมากกวาการจดท าหลกสตรในวชาใดวชาหนง ปจจบนการศกษาเพอความเปนพลเมองโลก ไดกลายเปนสวนหนงแหงการสะทอนความตองการดานสภาพแวดลอม มอทธพลตอการตดสนใจ การเรยนการสอน และความสมพนธระหวางสถาบนการศกษาและชมชน นอกจากน การศกษาเพอความเปนพลเมองโลกไดบรณาการใหเปนสวนหนงของวชาปจจบน เชน การศกษาเพอสรางความเปนพลเมอง หรอหนาทพลเมอง สงคมศาสตร สงคม/สงแวดลอมศกษา วฒนธรรมโลก ภมศาสตรโลก เปนตน

2. ความหมาย ๒.๑ พลเมองตนร (Active Citizen)

205

แนวคดของความเปนพลเมอง หรอ Citizenship นน มาจากแนวคดหลกๆ ๓ ประการ (Cohen ๑๙๙๙ ; Kymlicka and Norman ๒๐๐๐ ; Carens ๒๐๐๐) คอ ๑) พลเมองตามสถานภาพทางกฎหมาย ประกอบดวย หนาทพลเมอง สทธทางการเมอง การปกครองและสทธทางสงคม ๒) พลเมองในฐานะตวแทนของการเมอง การปกครอง ซงเปนพลเมองทมความกระตอรอรนในการมสวนรวมกบสถาบนทางการเมอง ๓) พลเมองในฐานะสมาชกของชมชนทางการเมองทมเอกลกษณของตนชดเจน ส านกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร (๒๕๕๕) ไดอธบายความแตกตางระหวางค าวา พลเมอง ประชาชน และราษฎรไว วา ค าวา “พลเมอง” มความหมายแตกตางจากค าวา “ประชาชน” และ “ราษฎร” โดยประชาชน หมายถง คนทวไป คนของประเทศ ราษฎร หมายถง คนของรฐ สวนพลเมอง หมายถง หมคนทเปนของประเทศใดประเทศหนง ซงเปนก าลงของประเทศชาตในทกๆ ดาน ทงดานเศรษฐกจ การทหาร และอ านาจตอรองกบประเทศอน นอกจากน พลเมองยงหมายถง คนทสนบสนน เปนก าลงอ านาจของผปกครอง เปนคนทอยภายใตการควบคมดแลของผปกครอง ความแตกตางดงกลาวแสดงใหเหนวา พลเมองจะเปนผทกระตอรอรนในการรกษาสทธตางๆ รวมทงการมสวนรวมทางการเมอง ดงนน “ความเปนพลเมอง” คอ การทคนในประเทศรบทบาท หนาท และความรบผดชอบของสมาชกทางสงคมทมตอรฐ ประชาชนเปนแคผรบค าสงจากผปกครองหรอผน าประเทศนนๆ การศกษาเพอความเปนพลเมอง (Civic education) เปนการศกษาทมงเนนการสรางผทเปนก าลงส าคญของเมอง ทจะสบทอดวฒนธรรมความเปนพลเมองทดของชาตครอบคลมพลเมองทกวยของชาตใหเกดการสบสานอดมการณและความเปนพลเมองทมพลงความคด พลงความรก และพลงความสามคคไปอยางตอเนอง อยรวมกนบนพนฐานของการเคารพกตกาของสงคม เคารพผอน เคารพหลกการของการปกครองตามระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข และลงมอแกปญหาทเรมตนจากตนเอง (แผนปรองดองแหงชาต กระทรวงศกษาธการ, ๒๕๕๓)

การจดการศกษาเพอความเปนพลเมอง เปนการจดการศกษาเพอใหพลเมองมความเปนพลเมองทด มคณภาพ เปนก าลงส าคญในการพฒนาประเทศ (คณะกรรมการนโยบายปฏรปการศกษา ในทศวรรษ ทสองดานการพฒนาการศกษาเพอความเปนพลเมองด, ๒๕๕๔)

การศกษาเพอการเปนพลเมองด มาจากค าวา Civic Education เปนการจดการศกษาเพอใหพลเมองนนเปนพลเมองทดของประเทศ และเปนพลโลกทดดวย พลเมองศกษาจงชวยในการหลอหลอมคณภาพของคน สรางเสรมความรบผดชอบตอสงคมและประเทศชาต มน าใจชวยเหลอผอน เหนแกสวนรวมเพอการอยรวมกนอยรวมกนอยางสนตสขเปนเปาหมายส าคญ (สมหวง พธยานวฒน, ออนไลน) จากความหมายดงกลาว กจะเหนวา ในบางนยามกมลกษะกวาง และบางนยามกมลกษณะเฉพาะ และการก าหนดคณลกษณะของพลเมองเอาไวดวย ซงเปนเรองชวนคดตอไปอกวา พลเมองแบบใดทเหมาะสมกบการปกครองในระบอบการปกครองของไทย ศรณย หมนทรพย กลาววา “พลเมอง (Citizen)” ตามความหมาย มการก าหนดไว ๒ ระดบ คอ ระดบของการเปนพลเมองตามสภาพทางกฎหมายและการเมอง ซงเปนความหมายพนฐานทวา พลเมอง คอ ฐานะสมาชกของรฐและชมชน มสทธและความรบผดชอบตามก าหนดในกฎหมาย เชน การเคารพกฎหมาย การออกเสยงเลอกตง การช าระภาษ และการเปนทหาร ระดบของการมสวนรวมในกจการสาธารณะ (Public life) ซงหมายถง พฤตกรรมทแสดงออกตอกจการสาธารณะ ทมงใหชวตสาธารณะหรอชวตสวนรวมดขน มการแสดงความคดเหนและวพากษวจารณอยางสรางสรรคตอสภาพสวนรวมและการเมอง มสวนรวมในการพฒนาคณภาพทางการเมองและชวตสาธารณะ ซงสามารถปฏบตไดตงแตการออกเสยงเลอกตง การวพากษวจารณ การก าหนดนโยบายหรอ

206

กฎหมาย การเคลอนไหวทางการเมอง การยนหยดทางการเมองในประเดนตาง ๆ หรอการแสดงพลงใน การผลกดนทศทางการเมอง

พลเมองในการเมองภาคพลเมอง จะครอบคลมทง ๒ ระดบของการเปนพลเมอง ดวยส านกพนฐานของการเปนพลเมองในการเมองภาคพลเมอง เปนดงน

๑. การมเสรภาพในการปกครองตนเอง ตระหนกในอ านาจอธปไตยของตนเอง ๒. ความรบผดชอบตอหนาทพลเมอง ตระหนกหนาทของตนอยางตนตว รเทาทนและใช

ปญญา และมสวนรวม คอ การก าหนดชวตสาธารณะของตนเอง (Self-determination) ๓. พลเมองตองท างานรวมกบรฐและการเมองระบบตวแทน เปนหนสวนทสนบสนนและ

เกอกลกน ไมลมลางหรออยคนละฝาย เพราะพลเมองตองอาศยการท างานเชงโครงสรางโ ดยภาครฐ เพอประโยชนตอบานเมองและสงคม ดงนน การท างานรวมกนระหวางภาครฐและภาคประชาสงคม จงเปนของคกน

๔. การเปนพลเมองไมมความหมายเพยงพลเมองแหงประเทศใด แตในระบอบประชาธปไตยเสร (Liberal democracy) ทเปดกวางในความเทาเทยมและสทธ เสรภาพระดบโลก พลเมองจงตองตระหนกรในระดบสากลรวมดวย ดงนน พลเมอง จงมความหมายทกวางขวางและลกซงกวาความเขาใจแตเดมมาก พลเมองตามความหมายใหม จงเปนพลเมองทมสวนเปนผกระท าอยางแขงขน หรอพลเมองตนร (active citizen) เหนประโยชนสวนรวม มความรบผดชอบ และเปนผน าการเปลยนแปลงในทกระดบ โดยไมปลอยใหกจการสาธารณะเปนเพยงเรองของนกการเมอง หรอรฐบาล เทานน

๒.๒ ความเปนพลเมองโลก (Global Citizenship) พลเมองโลก คอ คนทตระหนกถงโลกกวางและมความรสกของบทบาทของตวเอง ในฐานะพลเมองโลก ความเคารพและความหลากหลาย มความเขาใจในระบบการท างานของโลก ขจดความไมเปนธรรมในสงคม มสวนรวมในชมชนในระดบตาง ๆ ตงแตระดบทองถนจนถงระดบโลก ยนดทจะท าใหโลกมความเปนธรรมและยงยนมากขน รบผดชอบตอการกระท าของตน เยาวชนทวโลกตองมความยดหยน สรางสรรคและตนรเพอเปนพลเมองโลกทมประสทธภาพ สามารถแกปญหาตดสนใจ สอสารความคดไดอยางมประสทธภาพ และท างานไดดภายในทมและกลม พลเมองโลก คอ ผทมความคดทชดเจนและมความรทสามารถมสวนรวมในการคดตดสนใจเกยวกบสงคม ดวยเปาหมาย ๓ ประการ คอ ๑) บคคลทมความรและเคารพสทธมนษยชน ๒) เรยนรและตดสนใจอยางมวจารณญาณ และ ๓) มแนวคดเรองความรบผดชอบทงตอตนเองและสงคม (UNESCO, ๑๙๙๘)

๓. กรอบแนวคดทเกยวกบการศกษาเพอสรางความเปนพลเมองและความเปนพลเมองโลก ๓.๑ การศกษาเพอสรางความเปนพลเมอง

กลมการศกษาเพอสรางความเปนพลเมองในระบอบประชาธปไตยของไทย (Thai Civic Education) (๒๕๕๖) ไดใหความหมายของการศกษาเพอสรางความเปนพลเมองในระบอบประชาธปไตย หมายถง การพฒนาศกยภาพของประชาชนใหเปนพลเมองทมคณภาพ มความรด มความรบผดชอบ มคณลกษณะ และมสวนรวมในการพฒนาสงคมและประเทศชาต ในฐานะทเปนพลเมองในระบอบประชาธปไตยซงมประชาชนเปนเจาของอ านาจสงสดในการปกครองประเทศ โดยไดจดประเภทของพลเมอง

207

(Kind of Citizenship) โดย Joel Westheimer and Joseph Kahne1 ไดจดประเภทของพลเมองในวถประชาธปไตย จ านวน ๓ แบบดวยกน ไดแก

พลเมองทมความรบผดชอบ (Personally Responsible Citizen) พลเมองทมสวนรวม (Participatory Citizen) พลเมองทมงเนนความเปนธรรม (Justice Oriented Citizen)

พลเมองทงสามแบบมความส าคญตอการปกครองระบอบประชาธปไตยอนเปนพนฐาน ใน การพฒนาประเทศทงสน ทวาพลเมองทมงเนนความเปนธรรมในสงคมนนมคณลกษณะพเศษทจะน า การเปลยนแปลงมาสสงคมเชงมหภาคไดมากกวาพลเมองระดบอน ๆ เน องจากพลเมองทมงเนนความเปนธรรมในสงคมจะเปนพลเมองทมแนวคดในการแกปญหาและพฒนาสงคมเพอเปลยนแปลงเชงระบบหรอโครงสรางทเปนอยของสงคม เพอกอใหเกดความเปนธรรมตอกลมคนในทกระดบ พลเมองกลมนจะมงเนนไปทการคดเชงวพากษตอโครงสรางสงคมนโยบายและเศรษฐกจ โดยพจารณาปรากฏการณในเชงลก มการสบสอบ วเคราะห ตดตามความเคลอนไหวทางสงคมและผลกระทบเชงระบบทเกดขน ตลอดจนน าเสนอประเดนท ไมเปนธรรมตอสงคม2

ตาราง แบบของพลเมอง (Kinds of citizens)

พลเมองทมความรบผดชอบ (Personally Responsible

Citizen)

พลเมองทมสวนรวม (Participatory Citizen)

พลเมองทมงเนน ความเปนธรรมในสงคม (Justice-Oriented

Citizen) การอธบาย รบผดชอบตอชมชน

ตงใจท างานและจายภาษ ปฏบตตามกฎหมาย รไซเคล และบรจาคเลอด อาสาทจะท างานทชวยเหลอในกรณทเกดวกฤตการณ

เปนสมาชกขององคกรทกระตอรอรน และมความมงมนตงใจทจะพฒนา จดการชมชนใหใสใจตอสงทเปนประโยชน เชน การรกษาสงแวดลอม การพฒนาดานเศรษฐกจ รวารฐมกระบวนการท างานอยางไร รวธการการท างานอยางเชอมโยง

คดเชงวพากษตอโครงสรางของสงคม นโยบายและเศรษฐกจ โดยพจารณามากกวาเหตการณทผวเผน ความสบคนและน าเสนอประเดนทไมเปนธรรมในสงคม รเกยวกบความเคลอนไหวทางสงคม และผลกระทบเชงระบบทเกดขน

ตวอยาง การปฏบต

รวมบรจาคในงานการรณรงค แกปญหาความอดอยากทเกดขน

มสวนรวมในการรณรงคแกปญหาความอดอยาก

คนหาสาเหต/ตนตอปญหาของความอดอยาก เพอแกไขปญหาอยางมประสทธภาพ

แนวคดพนฐาน

แกปญหาของสงคม พฒนาสงคม พลเมองตองมคณลกษณะทด ซอสตย รบผดชอบ เคารพกฎหมายและกตกาของสงคม

แกปญหาและพฒนาสงคม พลเมองตองมสวนรวมและเปนผน าในการวางระบบและโครงสรางของสงคม

แกปญหาและพฒนาสงคม พลเมองตองตงค าถามและเปลยนระบบหรอโครงสรางของสงคมเมอมการท างานทกระทบตอความไมเปนธรรม

1 (Westheimer, J., & Kahne, J. (๒๐๐๔). What kind of citizen? The politics of educating for democracy. American Educational Research Journal, ๔๑ (๒), ๒๓๗-๒๖๙) 2https://issuu.com/pengyb/docs/finish๗ กรกฎาคม ๒๕๖๐

208

Westheimer, J. and Kahne, J. Educating the “Good” Citizen: Political Choices and Pedagogical Goals. กรอบหลกสตรการศกษาเพอสรางพลเมองประชาธปไตย มพนฐานแนวคดส าคญ ๓ ดาน (Triangle of DCE) และเนนแนวทางการศกษาแบบองครวม (Holistic Approach) ทเชอมโยงมตของมนษยกบสงคม เขาดวยกนกบเรองการศกษาดานการเมอง มความเชอเรองการพฒนาคณภาพพลเมองดวยการใหการศกษาอยางเปนระบบ แนวคดทงสามประกอบดวย ไดแก

๓.๑ หลกการประชาธปไตย หลกการปกครองในระบอบประชาธปไตย ใหความส าคญกบหลกการของเสรภาพ (Liberty)

ความเสมอภาค (equity) และเหตผล (rationality) ของปจเจกชน กลาวคอ หลกเสรภาพ ใหความส าคญกบสทธ (rights) และอสรภาพ (freedom) ของพลเมองแตละคน แตขณะเดยวกน ปจเจกชนหรอพลเมองแตละคนกจะตองมหนาท (duty) และความรบผดชอบ (responsibility) ตอสทธและเสรภาพของบคคลอน และของประเทศชาต ซงเปนสวนรวมของพลเมองทกคนดวย ความคด ความเชอทางการเมองภายใตกฎหมาย เทาเทยมกน (All citizens are equal before the law state) และหลกเหตผลใหความส าคญกบปจเจกชน หรอพลเมองทจะใชความคด ความร อธบายดวยเหตผล และการใชเหตผลในการแสดงออกเพอประโยชนของสวนรวม ดงนน พฤตกรรมความคดหรอการตดสนใจใด ๆ ของบคคลในสงคมประชาธปไตย จะยดถอหลกการใชเหตผลมากกวาการใชอารมณ เพอใหการแสดงออกซงความขดแยงทางความคดของบคคล ภายใตขอบเขตของการไมท าลายลาง แตเปนวธประนประนอมอยางสรางสรรค

๓.๒ หลกการความหลากหลายและพหวฒนธรรม สงคมพหนยมมความสอดคลองกบหลกการปกครองระบอบประชาธปไตย กลาวคอ หลกความ

เสมอภาค ใหความส าคญกบความเทาเทยมกนของปจเจกชนในทางเชอชาต ศาสนา ประเพณ วฒนธรรม ซงถอเปนกรอบคดส าคญ ทไมมองมนษยแตละคนวาเหมอนกน แตมองวามความแตกตางกนมาแตตน ดวยสงทตดตวมาแตก าเนด และการหลอหลอมจากสภาพแวดลอมและการศกษาทไดรบ การศกษาเพอสรางพลเมองประชาธปไตยเปนการชวยใหเขาใจและอยรวมกนทามกลางความแตกตางหลากหลายนนได

๓ .๓ หล กการสทธ มนษยชน (ความ เท า เท ยม ความ เสมอภาค ความย ต ธ ร รม ) มนษยมคณคาในตนเองเสมอ พลเมองจงจ าเปนตองเรยนร เขาใจ และตระหนกวาสทธ เสรภาพ และศกดศรความเปนมนษย เปนหนาทและความรบผดชอบของพลเมองในระบอบประชาธปไตยทกคน ทจะตองยดถอเปนหลกและปกปองคมครองอยางเสมอภาคเทาเทยมกน เอกสารกรอบแนวคดหลกสตรการศกษาเพอสรางความเปนพลเมองในระบอบประชาธปไตยของไทย (๒๕๕๖) ไดเสนอองคประกอบของความเปนพลเมองในระบอบประชาธปไตย ไวดงน พลเมองตามหลกสตรน มคณลกษณะโดยรวม ๔ ประการ คอ

1) พลเมองทแขงขน (active citizens) เปนพลเมองทมสวนรวมทางการเมองทงทางตรงและทางออม

2) พลเมองเปนผท มความรและมขอมลเกยวกบประชาธปไตยทเพยงพอ (informed/ knowledgeable citizens) อนประกอบดวย ระบบการเมอง ระบบกฎหมาย สงแวดลอม ความยงยน สทธ หนาท และความรบผดชอบ

209

3) พลเมองทมทกษะพนฐานประชาธปไตย (skilled citizens) ประกอบดวยการคดอยางมวจารณญาณ การท างานเปนหมคณะ การใชกระบวนการประชาธปไตยแบบปรกษาหารอดวยเหตผล (deliberation )

4) พลเมองในระบอบประชาธปไตย (democratic citizens) มความเชอมนในพหนยม(pluralism) ความเปนหนงทามกลางความหลากหลาย การใชสนตวธในการแกไขความขดแยงเพอประโยชนของสวนรวม ภราดรภาพ ความเสมอภาค ความยตธรรมทางสงคม การตรวจสอบและถวงดล (check and balance) การพงตนเอง การอยรวมกบผอนอยางพงพากน (inter-dependence) และเปนพลเมองทมความรบผดชอบ (accountable citizens) มบทบาทรบผดชอบตอผอน (hold others accountable) และเคารพกฎหมาย

คณลกษณะหลก ๔ ประการดงกลาว ประกอบคณลกษณะรอง ๘ ประการ ดงน รกความเปนธรรมและความเสมอภาค (Adhere to Justice and Equality) ยดถอ

ความยตธรรม ใหความส าคญกบความเปนธรรมและความเทาเทยมกนทางการเมอง เศรษฐกจ และสงคม โดยไมมการเลอกปฏบต เนองจากความแตกตางในเรองถนก าเนด เชอชาต ภาษา เพศ อาย ความพการ สภาพทางกายหรอสขภาพ สถานะของบคคล ฐานะทางเศรษฐกจหรอสงคม ความเชอทางศาสนา การศกษา

ใช เ ส ร ภ าพด วยความร บผ ดชอบต อส งคม (Use Freedom based on Social Responsibility) บคคลในระบอบประชาธปไตยยอมม เสรภาพไดมากตราบเทาท ไมละเมดผ อน นนหมายความวา บคคลพงใชเสรภาพดวยความยนดทจะใหผ อนมเสรภาพไดเชนเดยวกบตน กลาวคอบคคลยอมใชเสรภาพอยางรบผดชอบ โดยทเสรภาพนนตองไมกอใหเกดผลเสยแกผ อน ระบอบประชาธปไตย ไมสามารถใหบคคลใชเสรภาพโดยไมตองรบผดชอบตอสงคมโดยรวมได

ใชสทธแตไมละทงหนาท (Use Rights without Neglecting Duties) การใชสทธของบคคลในระบอบประชาธปไตยนน มหนาทของบคคลประกอบดวย กลาวคอ หากบคคลมสทธทจะไดรบบรการจากรฐ บคคลกยอมตองมหนาทตองเสยภาษดวย บคคลมสทธทจะไดรบประโยชนจากนโยบายทดของรฐบาล บคคลกยอมตองมหนาทในการใชสทธเลอกตงอยางมวจารณญาณทดดวย ระบอบประชาธปไตยไมสามารถใหบคคลใชสทธโดยไมตองท าหนาทได ซงหมายถงการใชสทธดวยความรบผดชอบตอสงคมอยเสมอ

มภราดรภาพ และเคารพความแตกตาง (Respect Fraternity and Differences) บคคลในระบอบประชาธปไตยยอมมความแตกตางกนในทางความคดเหนหรออนๆ ได แตความแตกตางเหลาน ตองไม เปน เหต ใหบคคลโกรธ เกลยด ทะเลาะ ขดแยง ท าราย หรอส งหารบคคล อนได บคคล ในระบอบประชาธปไตย ตองมขนตธรรม (tolerance) คอ ตองอดทนตอความแตกตางของกนและกนได ความแตกตางของบคคลในระบอบประชาธปไตยตองไมท าใหสงคมแตกแยก

เหนความส าคญของประโยชนสวนรวม (Give importance to common interests) เนองจากบคคลไมสามารถอยคนเดยวในโลกได จงตองอยรวมกนในสงคม บคคลจงตองถอประโยชนสวนรวมเปนส าคญดวย เพราะหากทกคนเหนแกประโยชนสวนตนส าคญกวาประโยชนสวนรวม สงคมกไมอาจด ารงอยได และในกรณทมความขดกนในผลประโยชน (conflict of interests) บคคลในระบอบประชาธปไตย ตองสามารถแยกประโยชนสวนรวมกบประโยชนสวนตนได ทงยงพงเลงเหนใหไดวาแททจรงประโยชนข องสวนรวมกเปนประโยชนของบคคลนนเองดวย

มสวนรวมทางการเมอง (Participate in Politics) บคคลในระบอบประชาธปไตยจ าเปนตองมความร ความเขาใจขนพนฐานทางการเมองทเพยงพอตอการเปนพลเมองในระบอบประชาธปไตยดวย เปนตนวาบคคลในระบอบประชาธปไตย พงรและเขาใจวา การเมองมความส าคญตอชวตของตนและคน

210

อนๆ ในสงคมอยางไร รและเขาใจโครงสรางพนฐานของระบบการเมองการปกครองและการบรหารราชการแผนดนของประเทศ รและเขาใจขอบเขตภารกจ และอ านาจหนาทของตวแทนทเลอกเขาไป นโยบายของพรรคการเมอง รวมถงพฤตกรรม และกลไกการควบคมตรวจสอบบคลากรทางการเมองดวย

คดอยางมวจารญาณ และมเหตผล ดวยเหตทสภาพการณของสงคมมความซบซอน ขอมลความจรง (Fact) ความเปนจรง (Reality) และความจรง (Truth) ทเกดขน ทไมสามารถสอสารกนไดอยางครบถวน เนองจากมก าแพงของกรอบความคดของการรบรและประสบการณเดมทแตกตางกนของแตละคน รวมทงตองมความร ความเขาใจเรองการรเทาทนสอ (media literacy) บรโภคสออยางมวจารณญาณ การมวฒนธรรมแหงการตงค าถาม (Questioning culture) ตอขอมลสารสนเทศ และปรากฏการณตางๆ แยกความรออกจากความเชอ ความรสกได กลาทจะกาวพนไปจากความคนชนทปลอดภย (leaving from comfort zone) รวมทงความสามารถในการทงความรเดมและสรางความรใหม (de-learn and re-learn)

เคารพกฎหมายและกฎกตกา (Respect Law and Rules) การศกษาเพอสรางความเปนพลเมองจะท าใหพลเมองเขาใจดวา เหตใดการเคารพกฎหมายเปนสงทส าคญส าหรบสงคมและเขาใจถงความรบผดชอบของบคคลทจะตองรกษาคานยมแบบพหนยมไวดวย ทงนเพราะกฎหมายหรอกฎกตกาของสงคม มทมาของความชอบดวยกฎหมาย จากการเหนพองตองกนของคนในสงคมทจะผดงความยตธรรมใหเกดขนเสมอหนากน

คณลกษณะของพลเมองในระบอบประชาธปไตยของไทย ทง ๘ ประการ จ าแนกแยกเปนดานความร ความเขาใจ ทกษะและพฤตกรรมอนพงประสงค และคณคา/เจตคต ดงน

คณคา/เจตคต ความรความเขาใจ ทกษะและพฤตกรรมอนพงประสงค

รกความเปนธรรมและความเสมอภาค ตระหนกในผลเสยความไมเปนธรรมและความไมเสมอภาค เชอมนในความเปนธรรมในสงคม เชอมนในการปฏบตอยางเทาเทยม เคารพในสทธมนษยชน ความเทาเทยมทางเพศ และความหลากหลายทางวฒนธรรม

ส ท ธ ม น ษ ย ชน ( เ ส ร ภ า พ ค ว ามหลากหลาย และความเทาเทยม) สทธทางสงคม การเมอง และเศรษฐกจ หลกความยตธรรมบนพนฐานส าคญของสงคมประชาธปไตย

เขาใจผอน ปฏบตตอผอนอยางเทาเทยม เรยกรองหรอตอสเพอความเปนธรรมและสงทเหนพองวาเปนสงทถกตองดงาม แยกแยะวาอะไรคอความเปนธรรม ความไมเปนธรรม ความเสมอภาค และความไมเสมอภาค

ใชเสรภาพดวยความรบผดชอบตอสงคม เคารพในสทธและเสรภาพของผอน เคารพในเสรภาพทจะแสดงออกหรอการกระท า รบผดชอบตอการตดสนใจและ การกระท าของตนทจะมผลตอผอน

ส ท ธ ม น ษ ย ชน ( เ ส ร ภ า พ ค ว ามหลากหลาย และความเทาเทยม) ความรบผดชอบทงตอตนเองและผอน

แกปญหาความขดแยงดวยสนตวธ ใ ห ค ว า ม ส า ค ญ ก บ ส ท ธ แ ล ะผลประโยชนของผอน รบผดชอบผลอนเกดจากการกระท า มสวนรวมในวถชมชนดวยการท างานอาสาสมคร

ใชสทธแตไมละทงหนาท เหนคณคาของการใชสทธแตไมละทงหนาท และตระหนกในผลรายของการใชสทธอยางไมรบผดชอบตอหนาท

ส ท ธ ม น ษ ย ชน ( เ ส ร ภ า พ ค ว ามหลากหลาย และความเทาเทยม) สทธทางสงคม การเมอง และเศรษฐกจ

ปฏบตตามกฎหมาย จายภาษ ไปเลอกตงและออกเสยงประชามตอยางมวจารณญาณ

211

คณคา/เจตคต ความรความเขาใจ ทกษะและพฤตกรรมอนพงประสงค ยดหลกการใชสทธ แตไมละทงหนาท

กระตอรอรนในการเปนสงคมแบบประชาสงคม (Civil society) มสวนรวมในกจการสาธารณะตางๆ กระตอรอรนทางการเมอง

มภราดรภาพ และเคารพความแตกตาง เหนคณคาของความแตกตางหลากหลาย เปดใจกวางตอความเหนตางเปลยนแปลงความเหนสวนตน และประนประนอม เคารพความเหนทแตกตางกน ยอมรบหลกของประชามต และยอมรบเสยงขางนอย

ส ท ธ ม น ษ ย ชน ( เ ส ร ภ า พ ค ว ามหลากหลาย และความเทาเทยม) ความรเกยวกบสงคมทมความแตกตางและความหลากหลายทางวฒนธรรม (Multi-cultural)

แกปญหาความขดแยงดวยสนตวธและสมานฉนท ความสามารถในการอยและท างาน ท า มกล า งคว ามหลากหลายทางวฒนธรรม เขาใจความรสกของผอน การอยรวมกนอยางสมานฉนท

เหนความส าคญของประโยชนสวนรวม มจตสาธารณะ มงมนในหลกการทวาคนมความคด ความเชอ และเหนคณคาแตกตางกน แตทกคนกมคณคาเทาเทยมกน

แนวคดและกระบวนการของประชาสงคม แนวค ดและกระบวนการท า งานอาสาสมคร

ปฏบตตามคณคารวมและความเปนธรรมในสงคม มสวนรวมในชมชนและประชาสงคม การมสวนรวมในชมชนทาง การเมอง รวมมอกบผอนและมสวนรวมในระดบตางๆ

มสวนรวมทางการเมอง ตระหนกและเหนความส าคญของการรวมกลมทางการเมองทจะมพลงในการเปลยนแปลงเชงโครงสรางของสงคม เหนคณคาของการเรยนรในฐานะทเปนเครองมอในการเปลยนแปลงตนเอง และความรความสามารถของตนมสวนชวยขบเคลอนคณภาพของสวนรวมได

ความรพนฐานทางการเมองระบอบการเมองการปกครอง ระบบเศรษฐกจ กฎหมาย ประวตการเมอง การปกครอง สาระส าคญของรฐธรรมนญและกฎหมายประกอบรฐธรรมนญไทยในปจจบน การเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎร และการไดมาซงสมาชกรฐสภา การบรหารราชการแผนดนของไทยในปจจบน การเลอกตงผบรหารทองถนและสมาชกสภาทองถน การมสวนรวมและพฒนาการเมองการปกครองของไทย

สามารถน าความรพนฐานทางการเมองไปใชอยางอยางถกตองเหมาะสม เลอกตงและออกเสยงประชามตอยางมวจารณญาณ ตดตามและตรวจสอบพฤตกรรมและ การท างานของผ แทน ต วแทน และนกการเมอง วพากษวจารณ ตดสนนโยบาย ผลงาน และกรณตาง ๆ ไดอยางถกตองเหมาะสม น าหลกประชาธปไตยไปใชในการด าเนนชว ตและท างานไดอย างถกตองและเหมาะสม พฒนาคณคาทางการเมองใหแกตนเอง มท กษะและความม นใจท จะประยกต ใชในการปฏบต

คดอยางมวจารญาณ และมเหตผล เหนคณคาของของการคดอยางมว จ า รณญาณและม เ หต ผล และ

กระบวนการคดอยางมประสทธภาพ กระบวนการและวธการสอสาร การใหเหตผล

ตความสาระจากสอ (ระบบการจงใจ การใหคณคา)

212

คณคา/เจตคต ความรความเขาใจ ทกษะและพฤตกรรมอนพงประสงค ตระหนกในผลเสยของการไมคดอยางมวจารณญาณและมเหตผล

การตงค าถามและสบเสาะหาความรเพมเพอประกอบการตดสนใจ บทบาทของสอทมตอบคคลและสงคม รเทาทนสอ

สามารถใชสอในทางทถกตองและเปนประโยชน ความสามารถในการประเมนสถานะหรอการตดสนใจ แยกแยะระหวางขอเทจจรงและความคดเหน สามารถจะประเมนขาวสารตาง ๆ อยางมวจารณญาณ มทกษะในการสอสารอยาง เปนกระบวนการ สามารถใหการตดสนใจนนเปนผลในระดบโครงสรางหรอระดบรฐ

คณคา/เจตคต ความรความเขาใจ ทกษะและพฤตกรรมอนพงประสงค

เคารพกฎหมายและกฎกตกา ชนชมในความหลากหลายของสทธ ไดแก สทธมนษยชน และการประยกตเปนความรบผดชอบท ง ในระดบปจเจกและองคกร

ความร เกยวกบกฎ กฎหมาย กตกา (เหตผลของการมกฎ กตกา) บทบาทของกฎหมายในการจดระเบยบของสงคมและการแกปญหาความขดแยง การด าเนนการท เปนธรรมภายใตกระบวนการของกฎหมาย ความเปนธรรมเมอมการปรบใชกบสถานการณทแตกตางกน กระบวนการของกฎหมายทมการปรบเปลยนโดยประชาชน และกระบวนการมสวนรวมในสภา รฐ และศาล

ปฏบตตามกฎ กตกา ระเบยบ และกฎหมาย รวาในสถานการณใดทจะน าเรองสทธมาใชในการปกปองสทธ ใชความรแนวคดทางกฎหมายมาอธบายหรอแกปญหาปรากฏการณ ตาง ๆ ทเกดขนในสงคม ตงค าถามตอกระบวนการและผลทเกดขนจากการก าหนดกฎ กตกา

๓.๕ การศกษาเพอความเปนพลเมองโลก แนวคดในการจดการศกษาของโลกทมการเชอมโยงกบแนวคดการศกษาเพอการพฒนาทยงยน (Sustainable Development Education) ซง UNESCO ใหความส าคญในการพฒนาพลเมอง ของโลก กลม Thai Civic Education ไดตดตามความเคลอนไหวดงกลาว เหนวาเพอเปนการเตรยมการและศกษาแนวทางใหเชอมโยงกบการศกษาเพอความเปนพลเมอง จงพฒนาหลกสตรอบรมท เชอมโยง การพฒนาพลเมองทงในระดบพลเมองของประเทศ พลเมองในภมภาคอาเซยน และพลเมองโลกเขาดวยกน โดยพลเมองในแตละระดบตางมคณลกษณะส าคญทเกยวของกนอย ดงน มตของกรอบแนวคดส าคญของความเปนพลเมองโลก (Global Citizenship Education: GCED) และการศกษาเพอการพฒนาทยงยน (Education for Sustainable Development: ESD) ดานทกษะความร (Cognitive skills)

ผเรยนไดรบความร ความเขาใจ และการคดอยางมวจารณญาณเกยวกบประเดนของโลก ความเกยวเนองเชอมโยงกน (interconnectedness/ interdependency) ของประเทศและประชากรทแตกตางกน

213

ดานทกษะทางอารมณและสงคม (Socio-emotional skills)

ผเรยนมความรสกของความเปนเจาของรวมของความเปนมนษยชาต การแบงปนคณคาและความรบผดชอบและทรงไวซงสทธ ผเรยนแสดงความเหนอกเหนใจ การรวมสขรวมทกข เคารพในความแตกตางและความหลากหลาย

ดานทกษะพฤตกรรม (Behavioral skills)

ผเรยนแสดงอยางมประสทธภาพและรบผดชอบในระดบทองถน ระดบชาต และโลก ส าหรบการชวยใหโลกมสนตภาพและความยงยน

แหลงทมา: พฒนาโดย UNESCO โดยขอมลจากผเชยวชาญดาน GCED และ ESD จากทวโลก และการประชม the Technical Consultation on GCED จดท Seoul ในป ๒๐๑๓ และการประชม the Frist UNESCO Forum on GCED ทจดทกรงเทพ ในป ๒๐๑๓

นอกจากน การเปนพลเมองโลกยงครอบคลมถงการพฒนาทยงยน (Sustainable Development: SD) ทเรมตนจากการประชมสหประชาชาต ครงท ๒ ณ กรงรโอ เดอ จาเนโร ประเทศบราซล ในป ๑๙๙๒ (๒๕๓๕) ประเทศสมาชกตางๆ ประชมรวมกนในหวขอวาดวยสงแวดลอมและการพฒนา (Environment and Development) และไดเหนชอบใหประกาศหลกการแหงสงแวดลอม และแผนปฏบตการ ๒๑ (Agenda ๒๑) ส าหรบทศวรรษ ๑๙๙๑–๑๙๙๙ และศตวรรษท ๒๑ เพอเปนแผนแมบทของโลกส าหรบการด าเนนงานทจะท าใหเกดการพฒนาอยางยงยน ทงในดานสงคม เศรษฐกจ และสงแวดลอม และในเวลาตอมาไดมการจดท าเปาหมายการพฒนาแหงสหสวรรษ (Millennium Development Goals: MDGs) จ านวน ๘ เปาหมาย ครอบคลมระยะเวลา ๑๕ ป (พ.ศ. ๒๕๔๓ -๒๕๕๘) อาท การขจดความยากจนและความหวโหย การสงเสรมความเทาเทยมทางเพศและบทบาทสตร และการรกษาและจดการสงแวดลอมอยางยงยน เปนตน ปจจบน MDGs ไดสนสดลงแลว โดยประสบความส าเรจเปนอยางดในหลายประเทศ เชนเดยวกบประเทศไทย และเพอใหเกดความตอเนองของการพฒนา องคการสหประชาชาต จงไดก าหนดเปาหมาย การพฒนาขนใหม โดยอาศยกรอบความคดทมองการพฒนาเปนมต (Dimensions) ทงดานเศรษฐกจ สงคม และส งแวดลอมใหมความเชอมโยงกน เรยกวา เปาหมายการพฒนาทย งยน หรอ Sustainable Development Goals (SDGs) ทงน เมอเดอนกนยายน ๒๕๕๘ นายกรฐมนตรของไทยพรอมคณะ เขารวมประชมสมชชาสหประชาชาตสมยสามญ ครงท ๗๐ พรอมกบผน าจากประเทศสมาชก ๑๙๓ ประเทศ หวขอการประชมในครงนน คอ การพฒนาทยงยน พรอมกนน ผน าจากประเทศสมาชกเหลานไดรวมรบรอง รางเอกสารเปาหมายการพฒนาอยางยงยน หลงป ๒๐๑๕ Sustainable Development Goals ทเรยกวา Transforming Our World: the ๒๐๓๐ Agenda for Sustainable Development (การปรบเปลยนโลกของเรา: วาระ ๒๐๓๐ เพอการพฒนาทยงยน) UNESCO (๒๐๑๕) ไดน าเสนอกรอบพลเมองในการศกษาเพอความเปนพลเมองโลกในเอกสาร Global Citizenship Education. Topics and Learning Objectives ดงน

หวขอการเรยนร

(Topics)

กอนวยเรยนและ ประถมฯ ตน (๕-๙ ป)

ประถมฯ ปลาย ( ๙-๑๒ ป)

มธยมศกษาตอนตน (๑๒-๑๕ ป)

มธยมศกษาตอนปลาย (๑๕-๑๘ ป)

จดประสงคการเรยนร (Learning Objective)

214

๑.ระบบและโครงสรางส ง คมของท อ งถ นประเทศ และโลก

อธบายวธการจดการสงตาง ๆ รอบตวของทองถนความเชอมโยงกบโลก และรจกบทบาทของพลเมอง

แยกแยะโครงสร า งการก ากบดแล กระบวนการตดสนใจ และมมมองของพลเมอง

อภปรายความสมพนธระหวางโครงสรางการก ากบดแลระดบนานาชาต ประเทศ ทองถน และส ารวจบทบาทของพลเมองโลก

ว เคราะห ว พากษ ระบบโครงสรางและกระบวนการก ากบดแล และประเมนก า ร น าผลไปใช ในฐานะพลเมองโลก

๒.ประเดนปญหาทสงผลตอปฏสมพนธและความเกยวเนองเชอมโยง ของทองถน ประเทศ และประชาคมโลก

ระบประเดนปญหาในชมชน ทองถน ประเทศและโลก ตลอดจนความสมพนธของประเดนตาง ๆ

ส บ ค น ท า ค ว า ม เ ข า ใ จเ ห ต ผ ล เ บ อ ง ห ล ง ข อ งประเดนปญหาระดบสากล แ ล ะ ผลส บ เ น อ ง ท ม ต อทองถน และประเทศ

ประเมนสาเหตและปจจยทเกยวของของประเดนปญหาหลก ๆ ของทองถนประเทศ และโลก

พจารณาเชงวพากษเกยวกบประเดนปญหาของทองถน ประเทศ และโลก ความรบผดชอบ และผลของการตดสนใจ และพจารณาเสนอแนวทางทเหมาะสม

๓.พลวตของอ านาจและปจจยส าคญทเกยวของ

ระบชอแหลงขอมลสารสนเทศทหลากหลายและพฒนาทกษะพนฐานในการสบสอบ

แยกแยะขอเทจจรงและความคดเหน ความจรงและเรองทแต งขน ตลอดจนม ม ม อ งค ว า ม ค ด เ ห นทแตกตางกน

อธบายเกยวกบความเหลอมล าและพลวตของอ านาจ และสบสอบท าความเขาใจเกยวกบปจจยส าคญ

ประ เม น เช ง ว พ ากษ ถ งพลวตของอ านาจมผลตอ การถ งทรพยากร การตดสนใจ และระบบการก ากบดแล

๔. ความแตกตางของอตลกษณ

รจกวธปรบตวและมปฏสมพนธกบสงคมรอบตว มทกษะการจดการตนเองและการสรางความสมพนธกบผอน

เ ข า ใ จ ถ ง อ ต ล ก ษ ณ ทแตกตาง และวธการทมอตล กษณ ต า งก นจ ด ก า รความสมพนธกบผอน

แยกแยะความแตกตางระหวาง อตลกษณของบคคล อตลกษณรวม และกลมสงคมตลอดจนพฒนาความรสกรวมเปนสวนหนงของมนษยชาต

พจารณาเชงวพากษถงวธการทผทมอตลกษณตางกน มปฏสมพนธตอผอน และอย ร วมกบผอ นไดอยางสนต

๕.ชมชนทแตกตางหลากหลายซงสมาชกอาศยอย และมความสมพนธยดโยง อยดวย

อธ บายความแตกต างและ ความเชอมโยงของกลมสงคมทแตกตางกนได

เปรยบเทยบความเหมอนความตาง และความขดแยงของบรรทดฐานในดานกฎหมาย สงคม วฒนธรรม

ชนชมและเคารพความแตกตางและความหลากหลายพฒนาความเปนน าหนงใจเดยวกบผอน และความเขาอกเขาใจผอน

ประเมนเชงวพากษเกยวกบความเก ยวข องส มพนธระหว างกล มชมชน และประเทศทแตกตางกน

๖.ความแตกตางและการเคารพในความหลากหลาย

แยกแยะความเหมอนความตาง ตระหนกถงสทธและความรบผดชอบของแตละบคคล

พฒนาความสมพนธดานบ ว ก กบบ คคลและกล มทหลากหลาย

ถกเถยงเกยวกบประโยชนและความทาทายของความแตกตางและความหลากหลาย

พฒนาคานยม ทศนคตและทกษะในการมสวนรวมและจดการกบกลม และมมมองความคดทแตกตาง

หวขอการเรยนร

(Topics)

กอนวยเรยนและ ประถมฯ ตน (๕-๙ ป)

ประถมฯ ปลาย ( ๙-๑๒ ป)

มธยมศกษาตอนตน (๑๒-๑๕ ป)

มธยมศกษาตอนปลาย (๑๕-๑๘ ป)

๗. การแสดงออกและลงมอปฏบตระดบบคคลและกลม

รจกวธการปฏบตตนทจะ มสวนชวยพฒนาสงคม

อภปรายถงความส าคญของการลงมอปฏบตของบคคลและกลม และมสวนรวม ในกจกรรมตาง ๆ ของชมชน

พจารณาถงวธการปฏบตในการมสวนรวมและรบผดชอบตอประเดนปญหาของทองถน ประเทศ และโลก

พฒนาทกษะการมสวนรวมในฐานะพลเมอง

จดประสงคการเรยนร (Learning Objective)

215

๘.พฤตกรรมทแสดงออกซงความรบผดชอบในเชงจรยธรรม

อภปรายถงทางเลอกและผลจากการปฏบตของตน ทมตอผอนและสงคม

เข า ใจมโนทศนของความยต ธรรมทางส งคม ความรบผดชอบเชงจรยธรรม และน ามาใชในชวตประจ าวน

วเคราะหถงความทาทายและภาวะวกฤตเกยวกบประเดนปญหาความยตธรรมทางสงคม ความรบผดชอบเชงจรยธรรม และพจารณาถงแนวทางแกไขปญหาระดบบคคลและกลม

ป ร ะ เ ด น เ ช ง ว พ า ก ษเกยวกบประเดนปญหาความยตธรรมทางสงคม ความรบผดชอบเชงจรยธรรมและลงมอปฏบตทจะแกไขการเลอกปฏบตและความเหลอมล าในสงคม

๙.การมสวนรวมและลงมอปฏบต

ตระหนกถงความส าคญและประโยชนของการมสวนรวมในฐานะพลเมอง

ระบถงโอกาสและแนวทางปฏบตตนในการมสวนรวมในกจกรรมตาง ๆ ในฐานะพลเมอง

พฒนาทกษะการมสวนรวมและลงมอปฏบตในฐานะพลเมอง เพอประโยชน สาธารณะ

เสนอแนวทางปฏบตตนและมบทบาทเปนผสรางการเปลยนแปลงดานบวก แกสงคม

ความร

(Cognitive) พฤตกรรม

(Behavioral) สงคมและอารมณ (Socio-Emotional)

พลเมองโลกศกษา (Global Citizenship Education)

มตของการเรยนร (Domain of Learning)

216

3. 4. 5. 6.

7. 8. 9. 10. 11. 12.

13. 14. 15. 16. 17.

18.

19. 20.

ภาคผนวก ภาคผนวก

สมรรถนะหลกดานการเปนพลเมองทมสวนรวม และส านกสากล (ฉบบราง ครงท ๑) (Active Citizen and Global Minded)

มความรความเขาใจ และคดเชงวพากษเกยวกบประเดนถกเถยงระดบทองถน ประเทศ ภมภาค และโลก และภาวะทประเทศตาง ๆ และประชากรของโลก พ งพาอาศ ยกน (Interdependency) และเกยวเนองเชอมโยงกน (Interconnectedness) ไดพฒนาทกษะในการคดวเคราะหและการคดเชงวพากษ

แ ส ด ง อ อ ก แ ละ ล ง ม อ ป ฏ บ ต อ ย า งรบผดชอบ และมประสทธภาพ เพอสรางโลกทยงยนและมสนตภาพมากขน ทงในระดบทองถน ประเทศ ภมภาค และโลก ไดพฒนาแรงจงใจ (Motivation) และความเตมอกเตมใจ (Willingness) ทจะลงมอปฏบตในสงทส าคญจ าเปนในฐานะพลเมองโลก

มความร ส กยด โยงกบ เพ อนมนษย ม ค า น ยมและความร บผ ดชอบร วมกน บนพนฐานของหลกสทธมนษยชน

มทศนคตเกยวกบความเขาอกเขาใจผอน ( Empathy) ความเป นน าหน งใจเด ยวก น (Solidarity) ความเคารพในความแตกตางและหลากหลาย

รเทาทนเชงวพากษ มความร เพยงพอ รเกยวกบประเดนถกเถยง โครงสรางการบรหารจดการ และระบบธรรมาภบาล ระดบทองถน ประเทศ และโลก เขาใจเรองการพงพาอาศยกน และความเชอมโยงระหวางทองถนและโลก มทกษะในการสบสอบเชงวพากษและ การวเคราะห

กอนวยเรยนและประถมศกษาตอนตน

(๕-๙ ป)

ยดโยงสงคมเคารพในความหลากหลาย

พฒนาและจดการอตลกษณ ความสมพนธและความรสกรวมเปนสวนหนงของสงคม แลกเปลยนคานยมและความรบผดชอบบนพนฐานสทธมนษยชน พฒนาทศนคตตอความแตกตางและความหลากหลาย อยางเหมาะสมและรบผดชอบ

ตนตวมสวนรวม รบผดชอบอยางมจรยธรรม แสดงออกซงทกษะ คานยม ความเชอ และทศนคต ไดอยางเหมาะสม แสดงความรบผดชอบระดบบคคลและสงคม เพอสรางโลกทสนตและยงยน พฒนาแรงจงใจและความเตมอกเตมใจทจะรกษาประโยชนสาธารณะ

๑. ระบบและโครงสรางสงคม ของทองถน ประเทศ และโลก ๒. ประเดนปญหาทสงผลตอปฏสมพนธและความเกยวเนองเชอมโยงกนของทองถน ประเทศ และประชาคมโลก ๓. พลวตของอ านาจและปจจยส าคญ ทเกยวของ

๔. ความแตกตางของอตลกษณ ๕. ชมชนทแตกตางหลากหลาย ซงสมาชกอาศยอย และมความสมพนธ ยดโยงอยดวย ๖ . ความแตกตางและการเคารพ ในความหลากหลาย

๗. การแสดงออกและลงมอปฏบตระดบบคคลและกลม ๘. พฤตกรรมทแสดงออกซงงดงามรบผดชอบในเชงจรยธรรม ๙. การมสวนรวมและลงมอปฏบต

ประถมศกษาตอนตน (๕-๙ ป)

ประถมศกษาตอนปลาย ( ๙-๑๒ ป)

มธยมศกษาตอนตน (๑๒-๑๕ ป)

มธยมศกษาตอนปลาย (๑๕-๑๘ ปขนไป)

คณลกษณะหลกของผเรยน (Key Learner Attributes)

หวขอการเรยนร (Topics)

ผลการเรยนรหลก (Key Learning Outcomes)

จดประสงคการเรยนร จ าแนกตามวย และระดบชน (Learning Objectives by Age/ Level of Education)

แผนภมแสดง โครงสรางของหวขอและจดประสงคการเรยนรพลเมองโลกศกษา จาก UNESCO. ๒๐๑๕ Global Citizenship Education. Topics and Learning Objectives. Paris แปลและเรยบเรยงโดย ผศ.อรรถพล อนนตวรสกล คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

217

กรอบสมรรถนะพนฐานดานการเปนพลเมอง ทมสวนรวม และส านกสากล

(Active Citizen and Global Minded) ระดบการศกษาขนพนฐาน

สมรรถนะพนฐานดานการเปนพลเมอง ทมสวนรวม และส านกสากล

(Active Citizen and Global Minded) ส าหรบผเรยนระดบประถมศกษา ปท ๑-๓

ค าอธบาย ผ เรยนเปนพลเมองทมความร และขอมลเกยวกบประชาธปไตยท เพยงพอ มทกษะพนฐานประชาธปไตย เชอมนในพหนยม (pluralism) ใชสนตวธ ในการแกไขความขดแยง มภราดรภาพ ความเสมอภาค พงตนเองและอยรวมกบผ อนอยางพงพากน (inter-dependence /interconnectedness) เพอลงมอสรางการเปลยนแปลงไปสความเปนธรรมในสงคม ทงในระดบทองถน ประเทศชาต โลกในความเปนจรงและโลกดจทล ใหมสนตภาพและความยงยน ตวชวด ๑. ปฏบ ต การอย างมส วนร วมทางการ เม อ ง ทงทางตรงและทางออมเพอสรางการเปลยนแปลง ๒. ประยกต ใชความร เกยวกบประชาธปไตย ในสถานการณตาง ๆ อนประกอบดวย ๒ .๑ ความ เป น ธ รรมและความ เท า เท ยม ทางสงคม (Social justice and equity) ๒.๒. อตลกษณและความหลากหลาย (Identity and diversity) ๒ .๓ โลกาภ ว ตน และการ พ งพาอาศ ย ก น(Globalisation and interdependence) ๒.๔ การพฒนาทยงยน (Sustainable development) ๒.๕ สนตภาพและความขดแยง (Peace and conflict) ๒.๖ สทธมนษยชน (Human Rights) ๒.๗ อ านาจกบรฐ (Power and Government)

ค าอธบาย ผเรยน เรยนร เขาใจและรบรทศนะทแตกตางกน สามารถปฏบตตนตามบทบาทหนาท อธบายความคดและการตดสนใจของตนเองอยางมเหตผล มความร มคานยมพนฐานของสงคมประชาธปไตย เคารพในความหลากหลาย และตระหนกในความส าคญของการอยรวมกน สามารถประยกตใชความรในสถานการณตาง ๆ และมสวนรวมในกจกรรมตาง ๆ ตามสมควรแกวย ตวชวด ๑. ปฏบตการอยางมสวนรวมในฐานะเปนสมาชกในสงคม ๑ .๑ แสดงบทบาทและหนาทของตน ทมตอครอบครว โรงเรยนและชมชน ๑.๒ ท างานกลมไดอยางมคณภาพ ๑.๓ บ าเพญประโยชน และจตอาสา ๒. เขาใจและประยกตใชความรประชาธปไตยพนฐาน ดงน ๒ .๑ อธบายสาเหตและกระบวนการทท าให คนมความร ารวยหรอยากจน ๒.๒ จ าแนกความเหมอนหรอตางระหวางผคน ในทองถน ๒.๓ อธบายการเชอมโยงระหวางทองถนและโลก ๒.๔ เปรยบเทยบผลกระทบดานบวกและลบของการกระท าทมผลตอบคคลและสงแวดลอม ๒.๕ อธบายสาเหตของการเขาใจไมตรงกน และ ความขดแย ง ในระดบบคคล หอง เร ยนและ ทบาน

กรอบสมรรถนะพนฐานดานการเปนพลเมอง ทมสวนรวม และส านกสากล

(Active Citizen and Global Minded)

สมรรถนะพนฐานดานการเปนพลเมอง ทมสวนรวม และส านกสากล

218

ระดบการศกษาขนพนฐาน (Active Citizen and Global Minded)ส าหรบผเรยนระดบประถมศกษา ปท ๑-๓

๓. แสดงออกถ งความเปนผ ม ท กษะ พนฐานประชาธปไตย (skilled citizens) ไดเหมาะสมกบ กาละเทศะ และโอกาส ประกอบดวย ๓.๑ ความเหนอกเหนใจ (empathy) ๓.๒ การตระหนกรและใครครวญ (self-awareness and reflection) ๓.๓ การสอสาร (communication) ๓.๔ การรวมมอและแกปญหาความขดแยง(Cooperation and conflict resolution) ๓.๕ ความสามารถในการจดการความซบซอนและไมชดเจน (ability to manage complexity and unclarity)

๓.๖ Informed and reflective action ๔. เชอมนในหลกการพหนยม(pluralism) ความเปนหนงทามกลางความหลากหลาย การใชสนตวธในการแกไขความขดแยงเพอประโยชนของสวนรวม ภราดรภาพ ความเสมอภาค ความยตธรรมทางส งคม การตรวจสอบและถว งดล (check and balance) การพงตนเอง การอยรวมกบผอนอยาง พงพากน (interdependence/ interconnectedness) และเปนพลเมองทมความรบผดชอบ (accountable citizens) มบทบาทรบผ ดชอบต อผ อ น (hold others accountable) และเคารพกฎหมาย

๒.๖ เมอเผชญปญหาความขดแยงในชวตประจ าวน สามารถเลอกใชวธไดเหมาะสม ไดแก การหลกเลยง การจดการ และปฏบตการแกไขปญหา ๒.๗ เขาใจสทธและหนาท ในหองเรยนและโรงเรยน ๒.๘ เขาใจแนวทางในการเขาไปมสวนรวม ในการเปลยนแปลงกตกา ขอตกลง ในระดบ ชนเรยนและโรงเรยน ๓ . แสดงออกถ งความเปนผ มท กษะ พนฐานประชาธปไตย (skilled citizens) ๓ .๑ ทบทวนและใครครวญ ( review and reflection) ในการเรยนและการท างานรวมกน ๓.๒ รบฟงความคดเหนและความรสกของผอน ๓.๓ เขาใจเรองมมมองทแตกตางหลากหลายของผคน (Other people view: OPV) ๔. เชอมนในหลกการพหนยม (pluralism) ๔ .๑ เขาใจความเหมอนและความแตกตาง ของคนในชนเรยน โรงเรยน ครอบครว และชมชน ในดานอาย เพศ ความถนด ฐานะ และบทบาทหนาท

๔.๒ เขาใจเรองการอยรวมกนและพงพาอาศยกนในระดบชนเรยนโรงเรยน ครอบครว และชมชน

๔.๓ เขาใจและมสวนรวมในการก าหนดกตกา ในการอย ร วมกนในหองเรยน และโรงเรยน รวมปฏบต และปรบเปลยนเพอการอยรวมกนอยางสนตสข

เอกสารอางอง

219

กลม Thai Civic Education. (๒๕๕๖). กรอบแนวคดหลกสตรกำรศกษำเพอสรำงควำมเปนพลเมอง ในระบอบประชำธปไตย. กรงเทพมหานคร. เทคนค อมเมจ.

พระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต). (๒๕๔๕). ประชำธปไตยทแทจรงคอแคไหน. พมพครงท ๔. กรงเทพมหานคร: ส านกงานคณะกรรมการการเลอกตง.

วสทธ โพธแทน. (๒๕๕๐). แนวคดพนฐำนของประชำธปไตย. กรงเทพมหานคร: สถาบนพระปกเกลา. Asia-Pacific Centre of Education for International Understanding (APCIEU). (๒๐๑๗). Global

Citizenship Education: A guide for policymakers. Oxfam. (๒๐๑๕). Education for Global Citizenship: Guide for school. Oxford: Oxfam Education and Youth, Oxfam House. Tawil, s. (๒๐๑๓). Education for ‘Global Citizenship: A framework for discussion. unesco education research and foresight, Paris. [erf working papers series, no. ๗]. UNESCO. (๒๐๑๕). Global Citizenship Education: Topics and learning objectives.

The United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization. Westheimer, J. (๒๐๑๕). What Kind of Citizen? Educating Our Children for the Common Good. New York NC: Teachers College Press. Westheimer, J. and Kahne, J. Educating the “Good” Citizen: Political Choices and

Pedagogical Goals.

220

รายชอวทยากรผใหความร แนวทาง และประสบการณเกยวกบสมรรถนะการจดการเรยนการสอน ล าดบ ชอ-นามสกล หนวยงาน หวขอ วนท

ภาคผนวก

221

๑ นายชาตร ชนานาฏ

ศกษานเทศกช านาญการพเศษ ส านกงานคณะกรรมการ การอาชวศกษา

หลกการในการท าหลกสตรฐานสมรรถนะ

๒๕ มกราคม ๒๕๖๑

๒ ผศ.ดร.มาเรยม นลพนธ คณบดคณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศลปากร

การประเมนผลการใชหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน

๑ กมภาพนธ ๒๕๖๑

๓ ผศ.อรรถพล อนนตวรสกล คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ประสบการณหลกสตรการศกษาของประเทศตางๆ /สมรรถนะเดกไทยและกจกรรมการพฒนาเยาวชน

๘ กมภาพนธ ๒๕๖๑

๔ อาจารยปองภพ วทพยรอด นกวชาการอสระ เชยวชาญ การสอนคณตศาสตร

สมรรถนะ คณตศาสตร ๑๕ กมภาพนธ

๒๕๖๑ ๕ อาจารยอรช วทพยรอด

นกวชาการอสระ เชยวชาญ การสอนภาษาองกฤษ

สมรรถนะ ภาษาองกฤษ

๖ นางสาวรตนา แสงบวเผอน

ส านกวชาการและมาตรฐานการศกษา ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน

หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐานและการประเมนผลหลกสตรแกนกลางการศกษา ขนพนฐาน พ.ศ.๒๕๕๑

๑๕ กมภาพนธ ๒๕๖๑

๗ ดร.รงนภา นตราวงศ ผเชยวชาญดานวเคราะห การจดการศกษาขนพนฐาน

แนวคดและประสบการณการพฒนาหลกสตรการศกษาชาต

๒๒ กมภาพนธ ๒๕๖๑

๘ ศ.ดร.อาร สณหฉว ขาราชการเกษยณ แนวคดการพฒนา กรอบสมรรถนะผเรยน

๒๙ มนาคม ๒๕๖๑

๙ อาจารย ดร. เทพ จรสจรงเกยรต

ผอ.สถาบนภาษาไทยสรนธร สมรรถนะภาษาไทย ของเดกไทยในอนาคต

๒๙ มนาคม ๒๕๖๑

๑๐ ผบรหารและคณะครโรงเรยนสาธตแหงมหาวทยาลย เกษตรศาสตร

โรงเรยนสาธต แหงมหาวทยาลยเกษตรศาสตร

แนวคด แนวทางการสอนภาษาองกฤษ

๒๒ พฤษภาคม ๒๕๖๑

ล าดบ ชอ-นามสกล หนวยงาน หวขอ วนท ๑๑ นายววฒน ศศธรรมนตย Chief Delivery Office

222

๑๒ นายธานนทร เอออภธร CEO enconcept สอการเรยนวชาคณตศาสตรและวทยาศาสตร

๓๐ พฤษภาคม ๒๕๖๑

๑๓ ดร.สมเกยรต เพญทอง

ผอ.สาขาคณตศาสตรประถมศกษา สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย

การจดการเรยนการสอนดานคณต- วทย ตามแนว สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย

๗ มถนายน ๒๕๖๑

๑๔ ดร.ภทรวด หาดแกว

ผช านาญสาขาคณตศาสตรประถมศกษา สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตร และเทคโนโลย

๑๕ รศ.อรณ วรยะวตรา ผเชยวชาญดานการเรยน การสอนภาษาองกฤษ

กรอบอางองความสามารถทางภาษาองกฤษของประเทศไทย (FRELE-TH)

๑๑ มถนายน ๒๕๖๑

๑๖ ดร.สมปรารถนา วงศบญหนก

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

ขอมลการตดตามผลการใชชดการจดการเรยนร โครงการจดท าสอ ๖๐ พรรษา เฉลมพระเกยรตสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร

๒๖ กรกฎาคม ๒๕๖๑

๑๗ รศ.ไมตร อนทรประสทธ คณบดคณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

การจดการเรยนการสอน วชาคณตศาสตร

๑๘ รศ.สพงศ ตงเคยงศรสน ผอ.สถาบนภาษา มหาวทยาลยธรรมศาสตร

๑๙ ผศ. ดร.เรงฤด มณมคธร ผอ.สถาบนภาษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย

๒๐ ดร.สงหนาท นอมเนยน อาจารยสถาบนภาษาและวจยเอเชย มหาวทยาลยมหดล

รายชอผเชยวชาญเฉพาะสมรรถนะ

223

สมรรถนะ รายชอ หนวยงาน ๑. ภาษาไทย

รศ.ดร. สรอยสน สกลรกษ ภาควชาหลกสตรและการสอน คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

รศ. ปตนนท สทธสาร ฝายวชาการ ราชบณฑตยสถาน อาจารย ดร. เทพ จรสจรงเกยรต ผอ านวยการสถาบนภาษาไทยสรนธร

๒. ภาษาองกฤษ พนตร ดร. ราเชน มศร อาจารยประจ าสาขาวชาการสอนภาษาตางประเทศ ภาควชาหลกสตร และการสอน คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ผศ.ดร. ชนาธป พรกล ขาราชการเกษยณ อาจารยกศยา แสงเดช ขาราชการเกษยณ ผศ. กลพร หรญบรณะ อดต ผอ านวยการสถาบนภาษา

จฬาลงกรณมหาวทยาลย รศ. อรณ วรยะวตรา ผเชยวชาญดานการเรยนการสอนภาษาองกฤษ

๓. คณตศาสตร ผศ.ดร. จณดษฐ ลออปกษณ สาขาวชาการศกษาคณตศาสตร ภาควชาหลกสตรและการสอน คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ผศ.ดร. รตนนท บญเคลอบ ภาควชาคณตศาสตรและวทยาการคอมพวเตอร คณะวทยาศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย

๔. วทยาศาสตร รศ.ดร. พงศประพนธ พงษโสภณ สาขาวชาวทยาศาสตรศกษา ภาควชาการศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

ผศ.ดร. ศศเทพ ปตพรเทพน

224

รายชอผเชยวชาญพจารณาภาพรวมทกสมรรถนะ

ล าดบ รายชอ หนวยงาน ๑. ดร. อาจอง ชมสาย ณ อยธยา โรงเรยนสตยาไส จงหวดลพบร ๒. ผศ. อรรถพล อนนตวรสกล คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ๓. รศ.ดร. สรอยสน สกลรกษ คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ๔. รศ. ประภาภทร นยม สถาบนอาศรมศลป ๕. อาจารยเขมพร วรณราพนธ สถาบนสอเดกและเยาวชน

๖. รศ.ดร.นภดล รมโพธ

คณะพาณชยศาสตรและการบญช มหาวทยาลยธรรมศาสตร

๗. คณะท างานส านกวชาการ และมาตรฐานการศกษา

ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน