SI SISTEM JEDINICA

UNIVERZITET DEMAL BIJEDIMAINSKI FAKULTET MOSTARISTORIJA SISTEMA MJERNIH JEDINICA

CGS sistem mjernih jedinica

Nastao je na osnovu prijedloga C.F. Gaussa i W. Webera te Britanskog drutva za unapreenje nauke. Usvojen je na I meunarodnom elektrotehnikom kongresu u Parizu 1881. god.Osnivao se na trima jedinicama osnovnih veliina duine, mase i vremena. To su bili centimetar, gram i sekunda.Isti kongres je usvojio i nazive triju izvedenih jedinica toga sistema:jedinicu sile - din, jedinicu energije i rada erg i jedinicu snage - erg po sekundi.Uz sve potekoe sistem se primjenjivao sedamdesetak godina, posebno iu fizici.

UNIVERZITET DEMAL BIJEDIMAINSKI FAKULTET MOSTARTehniki sistem mjernih jedinicaNastao je u tehnikoj mehanici poetkom drugog stoljea 1901.god. Nikada nije usvojen nekim meunarodnim dogovorom, ali se zbog brzog razvoja industrije spontano prihvaao. Tehniki sistem jedinica je bio koherentan, osnovan na tri jedinice triju veliina, duine metar, vremena - sekunda i sile - kilopond. Taj se sistem razlikovao od Meunarodnog sistema time to umjesto jedinice mase kilogram polazi od jedinice sile kilopond. Tada jo nisu bili jasno razlueni pojmovi masa i teina.Zato je 1901. god. dogovoreno da meunarodni prakilogram predstavlja pramjeru mase, iznosa 1 kg, a da njegova standardizirana teina definirana proizvodom njegove mase i stndardiziranog ubrzanja Zemljine tee:

G0 = m0 g0 = 9,80665 kg m/s2Ta je teina prihvaena kao jedinica sile, nazvana kilogram sile1934. god. kilogram sile nazvan kilopond, a gram sile pond.

UNIVERZITET DEMAL BIJEDIMAINSKI FAKULTET MOSTARNi u tehnikoj mehanici, u kojoj je nastao, nije se nikada dosljedno uptrebljavao.Npr. Jedinica snage u Tehnikom sistemu kilopond metar u sekundi, upotrebljavala se izvan sistemska jednica konjska snaga1 konjska snaga = 75 kp m/s

jedinica pritiska je kilopond po metru etvornom, ali se uptrebljavala izvan sistemska jedinica tehnika atmosfera

at= kp/cm2 = 104 kp/m2

UNIVERZITET DEMAL BIJEDIMAINSKI FAKULTET MOSTARGiorgijev ili MKSA sistem mjernih jedinica

Sistem mjernih jedinica koji se temelji na spoznajama praktinog i teorijskog mjeriteljstva, i koji bi bio u punom smislu koherentan, predloio je jo 1901. god. G. Giorgi.U njemu nije bilo razlike u izmeu elektrinih i magnetskih jedinica. Prihvaen je meunarodno, a tek 1948. god pod nazivom Giorgijev ili MKSA sistem. Osniva se na etiri nezavisne osnovne jedinice: duina metar, masa kilogram, vrijeme sekunda i jaina elektrine amper.1954. godine MKSA je proiren i ukljueni su Kelvin i kandela. Sistem je tada promijenio ime u Meunarodni sistem jedinica, SI1960. god. Preporuen je za primjenu u svim granama nauke i drugih ljudskih djelatnosti pod nazivom Meunarodni sistem jedinica.(11. generalnoj konferenciji za tegove i mjere CGPM).Njime je ostvarena tenja francuske revolucije, stvoren je sistem mjernih jedinica za sva vremena, za sve narode, na jednak nain primjenjiv za sve ljudske djelatnosti.

UNIVERZITET DEMAL BIJEDIMAINSKI FAKULTET MOSTARNa 14. generalnoj konferenciji za tegove i mjere iz 1971. godine Sl je ponovo proiren dodavanjem mola kao osnovne jedinice za koliinu supstance.

MJERNO JEDINSTVO

Mjerno jedinstvo: je takvo mjeriteljsko stanje u kojem su mjerni rezultati izraeni u zakonitim jedinicama koji se mogu, s utvrenim mjernim nesigurnostima dovesti u vezu sa referencijskim etalonima.

Kompnente mjernog jedinstva:- Meunarodni sustav jedinica SI- Etaloni- Kalibracija- Sljedivost- Mjeriteljska infrastruktura

UNIVERZITET DEMAL BIJEDIMAINSKI FAKULTET MOSTARZakonite mjerne jedinice u Bosni i Hercegovini ureene su Zakonom o mjernim jedinicama.

Zakonite mjerne jedinice razvrstavaju se u slijedee 4 skupine:1. Jedinice Meunarodnog sistema, tzv. jedinice SI: osnovne izvedene s posebnim nazivima i znakovima izvedene bez posebnih naziva i znakova2. Iznimno doputene jedinice izvan SI

3. Decimalne jedinice (tvore se pomou decimalnih prefiksa)

4. Sloene izvedene jedinice.

UNIVERZITET DEMAL BIJEDIMAINSKI FAKULTET MOSTAROpa svojstva Meunarodnog sistema mjernih jedinicaPrihvae na 11. zasjedanju Generalne konferencije za mjere i tegove 1960. god. Na svim jezicima kratica njegovog naziva je SI.

Osnovna su mu svojstva:Koherentnost (povezan, usklaen, jasno izreen)Osnovan je na tri osnovne jedinice u mehanici i po etiri za sva druga podrujaZa svaku veliinu upotrebljava se samo jedna jedinica, a od nje se decimalnim putem izvode vee i manje jedinicePredvien je za sve ljudske djelatnosti, za sve grane nauke i tehnike

UNIVERZITET DEMAL BIJEDIMAINSKI FAKULTET MOSTAROSNOVNE JEDINICE SIDefinicija i realizacija osnovnih SI jedinica se mjenjala, kako su metrologijska istraivanja otkrivala mogunosti postizanja tanije definicije i realizacije jedinice.

UNIVERZITET DEMAL BIJEDIMAINSKI FAKULTET MOSTAR Definicije utvrene od Generalne konferencije za mjere i tegove su:

Metar je duina puta koju u vakumu pree svijetlost u vremenskom odsjeku od 1/299 792 458 sekunde. (17. Generalna konferencija za mjere i tegove, 1983. god.)

Kilogram je masa meunarodne pramjere kilograma. (3.Generalna konferencija za mjere i tegove, 1903. god.)

Sekunda je trajanje 9. 192. 631. 770 perioda zraenja koje odgovara prelazu izmeu dviju hiperfinih nivoa osnovnog stanja atoma cezijuma 133 (133Cs). (13. Generalna konferencija za mjere i tegove, 1967. god).

Kelvin je 273,16 dio termodinamike temperature trojne take vode. (13. Generalna konferencija za mjere i tegove, 1967. god.).

UNIVERZITET DEMAL BIJEDIMAINSKI FAKULTET MOSTARAmper je jaina stalne elektrine struje, koja bi kada bi se odravala u dva ravna paralelna vodia neograniene duine i zanemarljivo malog krunog poprenog presjeka postavljena u vakumu na meusobnom rastojanju od jednog metra, proizvodila izmeu tih vodia silu jednaku 2 10 7 N po metru njihove duine. (9. Generalna konferencija za mjere i tegove, 1948. god.).

Candela je jaina svjetlosti izvora koji u odreenom smjeru zrai jednobojno zraenje frekvencije 540 1013 Hertza i ija jaina zraenja u tom smjeru iznosi 1/683 Watti po steradijanu. (16. Generalna konferencija za mjere i tegove, 1979. god).

Mol je koliina materije u sistemu koji sadri toliko elementarnih jedinki koliko ima atoma u 0,012 kg ugljika 12.(14. Generalna konferencija za mjere i tegove, 1971. god.).

UNIVERZITET DEMAL BIJEDIMAINSKI FAKULTET MOSTARIzvedene SI jedinice Izvedene SI jedinice se izvode iz osnovnih SI jedinica u skladu sa fizikalnim vezama izmeu veliina. Izraavaju se pomou osnovnih jedinica upotrebom matematikih znakova mnoenja i djeljenja.1) Najnovije preporuke predviaju da se i od Celzijeva stupnja tvore decimalne jedinice, to prije nije bilo doputeno.

UNIVERZITET DEMAL BIJEDIMAINSKI FAKULTET MOSTAR2) Jedinice radijan i steradijan bile su svojedobno razvrstane u posebnu skupinu tzv. dopunskih jedinica SI. Dvadeseta opa konferencija za utege i mjere (CIPM) 1995. god. svojom je Rezolucijom br. 8 ukinula tu skupinu, a jedinice radijan i steradijan proglasila izvedenim jedinicama SI, bez dimenzije.

UNIVERZITET DEMAL BIJEDIMAINSKI FAKULTET MOSTAR

UNIVERZITET DEMAL BIJEDIMAINSKI FAKULTET MOSTAR

UNIVERZITET DEMAL BIJEDIMAINSKI FAKULTET MOSTARJedinice izvan SI sistema koje su prihvaene zbog njihove iroke upotrebe

UNIVERZITET DEMAL BIJEDIMAINSKI FAKULTET MOSTARJedinice izvan SI sistema koje su prihvaene za upotrebu u posebnim podrujima

UNIVERZITET DEMAL BIJEDIMAINSKI FAKULTET MOSTARJedinice izvan SI sistema koje su prihvaene za upotrebu u posebnim podrujima i ije se vrijednosti odreuju eksperimentom

UNIVERZITET DEMAL BIJEDIMAINSKI FAKULTET MOSTARPrefiksi za pretvaranje decimalnih jedinica

UNIVERZITET DEMAL BIJEDIMAINSKI FAKULTET MOSTARPRAVILA ZA ISPRAVNU UPOTREBU PREFIKSAPrefiksi se odnose strogo na jainu od10 (a ne za jainu od 2)Primjer: jedan kilobit predstavlja 1000 bita, a ne 1024 bita.

Prefiksi se moraju pisati bez razmaka ispred znaka jedinice.Primjer: centimetar se pie cm ,a ne c m.

Kombinovani prefiksi se ne upotrebljavaju.Primjer: 10-6 kg se pie kao 1 mg a ne 1 kg.

UNIVERZITET DEMAL BIJEDIMAINSKI FAKULTET MOSTARPISANJE IMENA I SIMBOLA SI JEDINICAZnakovi jedinica se ne piu velikim slovima osim ako naziv jedinice potjee od linog imena.Primjer: Jedinica Kelvin se pie kao znak K.Jedinice koje su sastavljene mnoenjem vie jedinica moraju se pisati s takom kao znakom mnoenja ili s razmakom.Primjer: Umjesto npr. Nm treba pisati N m ili Nm

Simboli jedinica ostaju nepromijenjeni u mnoini - ("s" se ne dodaje - vai za engleski jezik)Iza simbola jedinice se nikada ne stavlja taka, izuzev ako je kraj reenice.

UNIVERZITET DEMAL BIJEDIMAINSKI FAKULTET MOSTARKombinovane jedinice smiju ukljuivati samo jednu kosu crtu. Za sloene kombinacije doputa se upotreba zagrada ili negativnih eksponenata. Primjer: m/s2 , ne m/s/s.

Jedinice koje su sastavljene dijeljenjem jedne jedinice drugom moraju se pisati s kosom crtom ili s negativnim eksponentom.Primjer: m/s ili ms-1

Simboli se moraju odvajati od brojane vrijednosti.Primjer: 5 kg a ne 5kg

UNIVERZITET DEMAL BIJEDIMAINSKI FAKULTET MOSTARBROJANE OZNAKE Za odvajanje cijelog od decimalnog dijela brojane vrijednosti treba koristiti decimalni zarez a ne taku.Primjer: 384,523 a ne 384.523

Kod pisanja brojnih vrijednosti razdvajaju se grupe od po tri cifre kako sa desne tako i sa lijeve strane decimalnog zareza . (Kod etvorocifrenih brojeva ovaj razmak se moe izostaviti. Zarez se ne koristi za razdvajanje hiljada).Primjer: 15 739,012 53.

Za odvajanje hiljaditih ne smiju se upotrebljavati take.Primjer: 2 321 458,242 12 a ne 2.321.458,24212

Mora biti jasno kojemu znaku pripada brojana vrijednost i koja se matematika operacija primjenjuje na vrijednost veliine.Primjer: 35 cm 48 cm, a ne 35 48 cm, 100 g 2 g a ne 100 2 g

Matematike operacije se mogu primjenjivati samo na simbole jedinica (kg/m3), a ne i na njihova imena (kilogram/kubni metar).