บทท�� 2

เอกสารและงานวิ�จั�ยท��เก��ยวิข้�อง

การประเมิ�นโครงการบร�หารจั�ดการโรงเร�ยนเพื่��อพื่�ฒนาค�ณภาพื่การศึ�กษาโรงเร�ยนพื่ลอยจัาตุ�รจั�นดา สั�งก�ดสั"าน�กงานเขตุพื่�$นที่��การศึ�กษาสัมิ�ที่รปราการ

เขตุ 1 ผู้'(รายงานได(น"าเสันอเอกสัารและงานวิ�จั�ยที่��เก��ยวิข(อง เพื่��อน"ามิาอ(างอ�งสัน�บสัน�นและเป,นแนวิค�ดในการด"าเน�นงาน ด�งน�$

1. แนวิค�ดการบร�หารจั�ดการโรงเร�ยน2. แนวิที่างการบร�หารจั�ดการสัถานศึ�กษาข�$นพื่�$นฐานที่��เป,น

น�ตุ�บ�คคล3. การพื่�ฒนาค�ณภาพื่การศึ�กษา 4. โครงการ5. การบร�หารโครงการ6. การประเมิ�นโครงการ7. ร'ปแบบการประเมิ�นโครงการ8. งานวิ�จั�ยที่��เก��ยวิข(อง

1. แนวิคิ�ดการบร�หารจั�ดการโรงเร�ยนกรมิวิ�ชาการ ( 2539 : 18 - 19 ) ในการบร�หารจั�ดการ

โรงเร�ยน หมิายถ�ง การพื่�ฒนาค�ณภาพื่โรงเร�ยนให(ได(มิาตุรฐาน โดยการปร�บระบบภายในให(มิ�ควิามิพื่ร(อมิที่��จัะพื่�ฒนาค�ณภาพื่การศึ�กษาโดยอาศึ�ยกระบวินการบร�หาร กระบวินการเร�ยนการสัอนและกระบวินการน�เที่ศึการศึ�กษา เพื่��อน"าไปสั'2ผู้ลผู้ล�ตุ ค�อ น�กเร�ยนมิ�ค�ณภาพื่ตุามิค�ณสัมิบ�ตุ�ที่��พื่�งประสังค3ของหล�กสั'ตุร ซึ่��งที่�กกระบวินการของการด"าเน�นงาน ผู้'(บร�หารจัะเป,นบ�คคลสั"าค�ญที่��สั�ดที่��จัะที่"าให(ผู้ลงานบรรล�เป6าหมิายได( ด�งน�$น ผู้'(บร�หารจั"าเป,นตุ(องมิ�ควิามิร' ( ควิามิสัามิารถและที่�กษะ

ในการบร�หารจั�ดการโรงเร�ยน จั�งจัะสัามิารถพื่�ฒนาโรงเร�ยนสั'2ควิามิเป,นเล�ศึได(

1.1 คิวิามหมายข้องการบร�หารค"าวิ2า การบร�หาร (Administration) มิ�ควิามิหมิาย

คล(ายคล�งก�บค"าวิ2า การจั�ดการ (Management) ในด(านควิามิน�ยมิเราใช(ค"าวิ2า การบร�หารในหน2วิยงานของร�ฐหร�อที่��เก��ยวิข(องก�บการปกครองและใช(ค"าวิ2า การจั�ดการในหน2วิยงานที่��เก��ยวิข(องก�บการธุ�รก�จั อ�ตุสัาหกรรมิ การบร�หารหร�อการจั�ดการในหน2วิยงานหร�อล�กษณะองค3การประเภที่ใดมิ�กใช(ค"าค�ณศึ�พื่ที่3ขยายควิามิให(ช�ดเจัน เช2น Public Administration (ภาษาไที่ยแปลวิ2า ร�ฐประศึาสันศึาสัตุร3หร�อการบร�หารการปกครอง) Educational Administration

(ภาษาไที่ยใช(ค"าวิ2า การบร�หารการศึ�กษา ) และ Business

Administration หร�อ Business Managerment (ภาษาไที่ยใช(ค"าวิ2า บร�หารธุ�รก�จั ) ในที่"านองเด�ยวิก�น การบร�หารในหน2วิยงานย2อย ๆ ใด ก9ใช(ช��อหน2วิยงานขยายให(ช�ดเจัน เช2น Hotel management

(การบร�หารโรงแรมิ) และ school Administration (การบร�หารโรงเร�ยน) เป,นตุ(น

ภ�ญโญ สัาธุร (2523 : 2) กล2าวิวิ2า การบร�หารหมิายถ�ง ก�จักรรมิตุ2าง ๆ ที่��บ�คคลตุ�$งแตุ2 2 คนข�$นไป ร2วิมิมิ�อก�นด"าเน�นการเพื่��อให(บรรล�วิ�ตุถ�ประสังค3อย2างใดอย2างหน��งหร�อหลายอย2างรวิมิก�น

น�พื่นธุ3 ก�นาวิงศึ3 (2523 : 3) กล2าวิวิ2า การบร�หาร ค�อ การร2วิมิมิ�อการที่"างานของบ�คคลตุ�$งแตุ2 2 คนข�$นไป โดยมิ�วิ�ตุถ�ประสังค3ของการที่"างานร2วิมิก�นในควิามิร2วิมิมิ�อในการที่"างานน�$นจัะตุ(องมิ�บ�คคลที่��เร�ยกวิ2าผู้'(บร�หารและการร2วิมิมิ�อน�$นจัะจั�ดในร'ปขององค3การประเภที่ตุ2าง ๆ แล(วิแตุ2วิ�ตุถ�ประสังค3ที่��มิ�ขององค3การน�$น

14

พื่น�สั ห�นนาค�นที่ร3 (2524 : 5) กล2าวิวิ2า การบร�หาร หมิายถ�ง กระบวินการที่��ผู้'(บร�หารใช(อ"านาจัตุลอดจันที่ร�พื่ยากรตุ2างๆ เช2น คน เง�น วิ�สัด� อ�ปกรณ3 ที่��มิ�อย'2หร�อคาดวิ2าจัะมิ�มิาจั�ดการด"าเน�นงานของสัถาบ�นหร�อหน2วิยงานน�$นๆ ให(ด"าเน�นไปสั'2จั�ดหมิายที่��ตุ(องการ

จัากที่��กล2าวิข(างตุ(น สัร�ปได(วิ2า การบร�หาร หมิายถ�ง กระบวินการที่��บ�คคลตุ�$งแตุ2 2 คนข�$นไปร2วิมิก�นด"าเน�นการ เพื่��อให(บรรล�วิ�ตุถ�ประสังค3ที่��ตุ� $งไวิ( โดยใช(ที่ร�พื่ยากรอย2างมิ�ประสั�ที่ธุ�ภาพื่ เมิ��อมิ�สัถาบ�นการศึ�กษาควิามิจั"าเป,นในการบร�หารก9เก�ดข�$น ค�อ ควิามิจั"าเป,นตุ(องมิ�คนหร�อกล�2มิคนด"าเน�นก�จักรรมิที่างการศึ�กษา ผู้'(บร�หารการศึ�กษา ค�อ ผู้'(มิ�อ"านาจัหน(าที่��ในการควิบค�มิด'แลการจั�ดการศึ�กษาให(เป,นไปตุามิวิ�ตุถ�ประสังค3 ผู้'(บร�หารการศึ�กษาอาจัหมิายถ�ง ผู้'(บร�หารโรงเร�ยน (School

Administration) ค�อ ผู้'(ด"ารงตุ"าแหน2งห�วิหน(าสัถานศึ�กษา เช2น คร'ใหญ2 อาจัารย3ใหญ2 ผู้'(อ"านวิยการโรงเร�ยน ห�วิหน(าภาควิ�ชา คณบด�หร�ออธุ�การบด� ตุามิล"าด�บการศึ�กษาหร�ออาจัหมิายถ�ง ผู้'(บร�หารระด�บสั'งที่��ควิบค�มิด'แลก"าหนดนโยบายการจั�ดการศึ�กษา น�เที่ศึการศึ�กษา ผู้'(ด"ารงตุ"าแหน2งตุ�$งแตุ2อธุ�บด�กรมิตุ2าง ๆ ผู้'(อ"านวิยการหน2วิยงานที่างการศึ�กษา ศึ�กษาธุ�การ ศึ�กษาน�เที่ศึก3 เป,นตุ(น

น�พื่นธุ3 ก�นาวิงศึ3 ( 2541: 34 – 35) ได(กล2าวิถ�ง ควิามิหมิายของการบร�หารการศึ�กษาจัากการรวิบรวิมิของน�กวิ�ชาการหลายที่2าน ด�งน�$

การบร�หารการศึ�กษา หมิายถ�ง การด"าเน�นการตุ2าง ๆ ของผู้'(บร�หารเพื่��อให(คนกล�2มิหน��ง(น�กเร�ยน) ได(เจัร�ญงอกงามิไปสั'2จั�ดประสังค3ที่��ตุ(องการ โดยก"าหนดให(คนกล�2มิหน��ง (คร') เป,นตุ�วิแที่นในการด"าเน�นการ

การบร�หารการศึ�กษา หมิายถ�ง การที่"างานร2วิมิก�นของกล�2มิคน ในการให(บร�การที่างการศึ�กษาแก2น�กเร�ยน โดยการที่"าให(เก�ดควิามิร2วิมิมิ�อก�น ที่�$งคร' ผู้'(ปกครองน�กเร�ยนประชาชนที่��วิไป

15

การบร�หารการศึ�กษา ค�อ การใช(ที่ร�พื่ยากรการบร�หารให(เก�ดประโยชน3สั'งสั�ดเพื่��อพื่�ฒนาค�ณภาพื่ของพื่ลเมิ�องโดยการจั�ดองค3การ การสั��งการ การอ"านวิยการตุามินโยบายของร�ฐ

จัากที่��กล2าวิข(างตุ(น สัร�ปได(วิ2า การบร�หารการศึ�กษา ค�อ ก�จักรรมิตุ2างๆที่��บ�คคลหลาย ๆคนร2วิมิมิ�อก�นพื่�ฒนาสัมิาช�กของสั�งคมิในที่�ก ๆ ด(าน น�บตุ�$งแตุ2บ�คล�กภาพื่ ควิามิร' ( ควิามิสัามิารถ พื่ฤตุ�กรรมิและค�ณธุรรมิ ค2าน�ยมิ ตุรงตุามิควิามิตุ(องการของสั�งคมิ โดยกระบวินการตุ2าง ๆที่��อาศึ�ยการควิบค�มิสั��งแวิดล(อมิให(ผู้ลตุ2อบ�คคลและอาศึ�ยที่ร�พื่ยากร ตุลอดจันเที่คน�คตุ2าง ๆ อย2างเหมิาะสัมิ เพื่��อให(บ�คคลที่��พื่�ฒนาไปตุามิเป6าหมิายของสั�งคมิที่��ตุนด"าเน�นช�วิ�ตุอย'2

1.2 กระบวินการบร�หารการศึ�กษาการบร�หารเป,นกระบวินการที่��มิ�ล"าด�บข�$นตุอนตุ2อเน��องก�น เพื่��อ

ให(งานด"าเน�นไปอย2างมิ�ประสั�ที่ธุ�ภาพื่ ผู้'(บร�หารจั�งควิรมิ�ควิามิร' (เก��ยวิก�บกระบวินการบร�หาร เพื่��อน"าไปประย�กตุ3ใช(ก�บงานที่��ตุนร�บผู้�ดชอบการบร�หารงานจัะสั"าเร9จัได(ด�ข�$นอย'2ก�บควิามิสัามิารถของผู้'(บร�หารที่��สัามิารถน"ากระบวินการบร�หารมิาประย�กตุ3ใช(ได(อย2างเหมิาะสัมิและเก�ดประโยชน3สั'งสั�ด

การบร�หารสัามิารถด"าเน�นไปอย2างมิ�ประสั�ที่ธุ�ภาพื่ตุ(องอาศึ�ยการวิางแผู้นเป,นหล�กและการวิางแผู้นจัะตุ(องได(ร�บการยอมิร�บและร2วิมิมิ�อจัากที่�กฝ่<ายที่��เก��ยวิข(อง เมิ��อพื่�จัารณาอย2างถ2องแที่(แล(วิ วิ�ตุถ�ประสังค3ของการตุ�$งโรงเร�ยน ค�อ การให(ควิามิร' (แก2เด9กและพื่�ฒนาเด9กให(มิ�ค�ณภาพื่ สั��งเหล2าน�$ ค�อ การจั�ดก�จักรรมิการเร�ยนการสัอนอย2างมิ�ประสั�ที่ธุ�ภาพื่

น�พื่นธุ3 ก�นาวิงศึ3 ( 2541: 38 – 43) ได(เสันอแนวิค�ด ที่ฤษฎี�เก��ยวิก�บกระบวินการบร�หารของน�กการศึ�กษาไวิ( ด�งน�$

16

1. กระบวินการบร�หารงานของอ�งร� เฟโยล (Henri Fayol )

อ�งร� เฟโยล น�กวิ�ศึวิกรชาวิฝ่ร��งเศึสัเป,นตุ(นก"าเน�ดในการพื่�จัารณาการบร�หารแบบกระบวินการ Fayol อธุ�บายกระบวินการบร�หารงานวิ2า ประกอบด(วิย ล"าด�บข�$นการบร�หาร 5 ประการ ค�อ ( POCCC )

1.1 การวิางแผู้น (Planning) หมิายถ�ง ภาระหน(าที่��ผู้'(บร�หารที่��จัะคาดการณ3ล2วิงหน(าถ�งเหตุ�การณ3ตุ2าง ๆ แล(วิก"าหนดแผู้นการปฏิ�บ�ตุ�งานไวิ(เป,นแนวิที่างในการที่"างานในอนาคตุ

1.2 การจั�ดองค3กร ( Organizing) หมิายถ�ง ภาระหน(าที่��ของผู้'(บร�หารในการจั�ดโครงสัร(างของงานและก"าหนดอ"านาจัหน(าที่��ของบ�คคล

1.3 การสั��งการ ( Commanding) หมิายถ�ง การสั��งการให(ผู้'(อย'2ใตุ(บ�งค�บบ�ญชาที่"างานตุามิหน(าที่��ที่��มิ�อย'2

1.4 การประสัานงาน ( Coordinating) หมิายถ�ง ภาระหน(าที่��ของผู้'(บร�หารในการเช��อมิโยงงานของที่�ก ๆ ฝ่<ายให(เข(าก�นได(เพื่��อบรรล�วิ�ตุถ�ประสังค3ร2วิมิก�น

1.5 การควิบค�มิงาน ( Controlling) ค�อ ภาระหน(าที่��ของผู้'(บร�หารในการก"าก�บงานให(ก�จักรรมิที่�กอย2างด"าเน�นไปตุามิแผู้นงานที่��วิางไวิ(

2. การบร�หารงานแบบ POSDCoRB

ผู้'(เร��มิเร�ยนหล�กเบ�$องตุ(นของการบร�หารจัะตุ(องจัดจั"าค"าวิ2า POSDCoRB และเข(าใจัควิามิหมิายของค"าน�$เป,นอย2างด� เพื่ราะ POSDCoRB ค�อ แนวิค�ดสั"าค�ญที่��สั�ดของแนวิที่รรศึนะ

17

การบร�หารงานแบบกระบวินการ POSDCoRB เป,นสั�ญล�กษณ3แสัดงหล�กการบร�หารงานที่��เป,นแนวิค�ดของน�กบร�หาร ชาวิอเมิร�ก�น 2

ที่2าน ค�อ Luther Gulick และ Lyndall Urwick ในป@ 1937

น�กบร�หารที่�$งสัองที่2านได(เข�ยนบที่ควิามิที่างการบร�หารที่��มิ�ช��อเสั�ยง Papers on the Science of Administration ในบที่ควิามิด�งกล2าวิได(เสันอแนวิควิามิค�ดกระบวินการบร�หารงานเป,นล"าด�บ 7

ข�$น และได(น"าเอาตุ�วิอ�กษรน"าหน(าของแตุ2ละข�$นมิาสัร(างเป,นค"าวิ2า POSDCoRB ตุามิ ล"าด�บข�$นการบร�หารงาน 7 ข�$น ค�อ

Planning - การวิางแผู้นงาน Organizing - การจั�ดองค3การ Staffing - การจั�ดคนเข(าที่"างาน Directing - การควิบค�มิงาน Coordinating - การประสัานงาน Reporting - การเสันอรายงาน Budgetting - การงบประมิาณ

ล"าด�บข�$นการบร�หารแบบ POSDCoRB อธุ�บายโดยสัร�ปได( ด�งน�$

2.1 การวิางแผู้นงาน (Planning ) หมิายถ�ง การก"าหนดวิ�ธุ�การปฏิ�บ�ตุ�งานไวิ(ล2วิงหน(าและก"าหนดเป6าประสังค3ที่��แน2นอน หล�กสั"าค�ญของการวิางแผู้นงานมิ� 3 ประการ ได(แก2 การวิางแผู้นงานตุ(องสัอดคล(องก�บนโยบาย การวิางแผู้นตุ(องอาศึ�ยหล�กวิ�ชาการหร�อควิามิร' (ที่างวิ�ที่ยาการการวิางแผู้นตุ(องอาศึ�ยข(อมิ'ล ( Data ) เพื่��อช2วิยให(ก"าหนดวิ�ธุ�การได(อย2างถ'กตุ(องและมิ�เหตุ�ผู้ล

2.2 การจั�ดองค3การ (Organizing ) หมิายถ�ง การจั�ดโครงสัร(างของการบร�หารตุามิล"าด�บข�$นของการบ�งค�บบ�ญชา ก"าหนด

18

อ"านาจัหน(าที่��ตุามิตุ"าแหน2งตุ2าง ๆ และแบ2งควิามิร�บผู้�ดชอบของแตุ2ละตุ"าแหน2ง การจั�ดองค3การอาจัจัะจั�ดเป,นหน2วิยงานหล�ก ( Line )

หน2วิยงานที่��ปร�กษา ( staff ) และหน2วิยงานให(ควิามิช2วิยเหล�อ (auxiliary )

2.3 การจั�ดคนเข(าที่"างาน ( Staffing ) เป,นหล�กการบร�หารบ�คคล ได(แก2 การจั�ดบ�คคลที่��มิ�ควิามิร' (ควิามิสัามิารถเข(าที่"างานในเวิลาอ�นเหมิาะสัมิ ด�งค"ากล2าวิที่างหล�กการบร�หารวิ2า Put the right man to the right job at the right time การจั�ดคนเข(าที่"างานย�งหมิายถ�ง การบ"าร�งขวิ�ญ การพื่�จัารณาควิามิด�ควิามิชอบของผู้'(ปฏิ�บ�ตุ�งานด(วิย

2.4 การควิบค�มิงาน (Directing ) หมิายถ�ง กระบวินการวิ�น�จัฉั�ยสั��งการของผู้'(บร�หารพื่ร(อมิที่�$งการตุ�ดตุามิด'แลการปฏิ�บ�ตุ�งานให(เป,นไปตุามิเป6าหมิาย การควิบค�มิงานย�งรวิมิถ�ง การให(ค"าแนะน"าหร�อการน�เที่ศึงานของผู้'(บร�หารด(วิย

2.5 การประสัานงาน (Coordinating ) หมิายถ�ง การตุ�ดตุ2อสัร(างควิามิสั�มิพื่�นธุ3 ให(เก�ดข�$นในหน2วิยงานตุ2าง ๆ ตุามิโครงสัร(างของงาน เพื่��อให(การที่"างานมิ�ประสั�ที่ธุ�ภาพื่สั'ง ไมิ2ที่"างานซึ่"$าซึ่(อนหร�อข�ดแย(งก�น การที่"างานให(ผู้สัมิกลมิกล�นก�นในหน2วิยงานตุ2าง ๆ ที่"าให(ผู้ลงานตุรงตุามิเป6าหมิาย การประสัานงานเป,นก�จักรรมิที่��ที่�กหน2วิยงานจัะตุ(องกระที่"า เพื่ราะการประสัานงานช2วิยให(การปฏิ�บ�ตุ�ภารก�จัแตุ2ละข�$นตุอนด"าเน�นไปอย2างราบร��น

2.6 การเสันอรายงาน (Reporting ) หมิายถ�ง การรายงานผู้ลการปฏิ�บ�ตุ�งานจัากหน2วิยงานตุ2าง ๆ รวิมิที่�$งการประชาสั�มิพื่�นธุ3ภายในหน2วิยงาน การเสันอรายงาน ช2วิยให(ผู้'(บ�งค�บบ�ญชาที่ราบควิามิก(าวิหน(าของงานที่�กระยะ ที่"าให(สัะดวิกแก2การประสัานงานในองค3การ

19

2.7 การงบประมิาณ (Budgetting ) หมิายถ�ง การจั�ดที่"างบประมิาณการเง�น การใช(จั2ายเง�น การควิบค�มิบ�ญช�และตุรวิจัสัอบบ�ญช� หน(าที่��สั"าค�ญของผู้'(บร�หารในด(านงบประมิาณเก��ยวิก�บการจั�ดเตุร�ยมิขออน�มิ�ตุ�งบประมิาณการพื่�จัารณาให(เห9นชอบงบประมิาณ การใช(จั2ายเง�นตุามิงบประมิาณและการตุรวิจัสัอบใช(จั2าย

3. กระบวินการบร�หารงานของสัมิาคมิผู้'(บร�หารการศึ�กษาสัหร�ฐอเมิร�กา ( AASA Administrative Process )

สัมิาคมิผู้'(บร�หารการศึ�กษาแห2งสัหร�ฐอเมิร�กา ( American

Association of school Administrator ) เสันอกระบวินการบร�หารการศึ�กษา เมิ��อป@ ค.ศึ. 1955 ในหน�งสั�อประจั"าป@ของสัมิาคมิไวิ( 5 ข�$น ล�กษณะของกระบวินการบร�หารแบบ AASA

น�$ด�ดแปลงแนวิค�ดล�กษณะการบร�หารแบบ POSDCoRB เพื่��อให(เหมิาะสัมิ ก�บการบร�หารการศึ�กษา ที่รรศึนะของ AASA ที่�$ง 5 ข�$น โดยใช(อ�กษรย2อวิ2า PASCE ซึ่��งหมิายควิามิ ด�งตุ2อไปน�$

Planning - การวิางแผู้นงานAllocating - การจั�ดที่ร�พื่ยากรบร�หารStimulating - การกระตุ�(นบ"าร�งก"าล�งCoordinating - การประสัานงานEvaluating - การประเมิ�นผู้ลงานแนวิที่รรศึนะ AASA แตุ2ละล"าด�บข�$นอธุ�บายโดยสัร�ป ด�ง

ตุ2อไปน�$3.1 การวิางแผู้น (Planning ) มิ�ควิามิหมิายเช2นเด�ยวิ

ก�บการวิางแผู้นงานใน POSDCoRB

3.2 การจั�ดที่ร�พื่ยากรการบร�หาร ( Allocating )

หมิายถ�ง วิ�ธุ�การที่��เหมิาะสัมิในการจั�ดสัรรที่ร�พื่ยากรในหน2วิยงาน เช2น การจั�ดสัรรงบประมิาณการก"าหนดอ�ตุราตุามิตุ"าแหน2งหน(าที่��

20

การแสัวิงหาเคร��องมิ�อเคร��องใช( เพื่��ออ"านวิยควิามิสัะดวิกในการปฏิ�บ�ตุ�งาน เป,นตุ(น

3.3 การกระตุ�(นบ"าร�งก"าล�ง (Stimulating) หมิายถ�ง การสั2งเสัร�มิประสั�ที่ธุ�ภาพื่การที่"างาน เช2น การบ"าร�งขวิ�ญและให(ก"าล�งใจัผู้'(ปฏิ�บ�ตุ�งาน การสัร(างบรรยากาศึการที่"างานที่��น2าพื่�งพื่อใจัการสัร(างมิน�ษย3สั�มิพื่�นธุ3ระหวิ2างบ�คคลภายในองค3การ เป,นตุ(น

3.4 การประสัานงาน (Coordinating ) มิ�ควิามิหมิายที่"านองเด�ยวิก�นก�บล"าด�บข�$นบร�หารใน POSDCoRB

3.5 การประเมิ�นผู้ลงาน (Evaluating ) หมิายควิามิถ�ง การตุรวิจัสัอบ การปฏิ�บ�ตุ�งาน การเสันอรายงาน เช2นเด�ยวิก�บข�$นเสันอรายงานใน POSDCoRB

4. กระบวินการการบร�หารงานของ ร�สัเชลล3 ที่�. เกรก ( Russell T. Gregg )

Russell T. Gregg ค(นควิ(าแนวิค�ดเก��ยวิก�บกระบวินการบร�หารที่�$งในด(านการบร�หารธุ�รก�จัและการบร�หารการศึ�กษาที่��กล2าวิไวิ(ในตุ"าราเอกสัารตุ2าง ๆ เขารวิบรวิมิมิาได( 35 รายการน"ามิาจั�ดเร�ยบเร�ยงใหมิ2 และเข�ยนสัร�ปไวิ(ในบที่ควิามิช��อ The

Administrative Process เมิ��อ ค.ศึ. 1957 วิ2ากระบวินการบร�หารมิ� 7 ข�$น ซึ่��งเร�ยกวิ2า The Seven Components

1. decision - making - การตุ�ดสั�นใจั2. planning - การวิางแผู้นงาน3. organizing - การจั�ดองค3การ4. communicating - การตุ�ดตุ2อสั��อสัาร5. influencing - การใช(อ�ที่ธุ�พื่ลกระตุ�(น6. coordinating - การประสัานงาน7. evaluating - การประเมิ�นผู้ลงาน

21

5. กระบวินการบร�หารงานของ โรอ�น เอฟ. แคมิเบลล3 ( Roald F. Campbell )

น�กวิ�ชาการศึ�กษาชาวิสัหร�ฐอเมิร�กาช��อ Roald F. Campbell ,John E. Corbally Jr., John A. Ramseyer แสัดงที่รรศึนะวิ2า การบร�หารเป,นกระบวินการที่��มิ�องค3ประกอบสั"าค�ญที่��สั�ด ค�อ การตุ�ดสั�นใจัและการปฏิ�บ�ตุ�งานให(เป,นไปตุามิการตุ�ดสั�นใจัน�$น ๆ ด�งน�$น Campbell และคณะจั�งเสันอแนวิค�ดการบร�หารในหน�งสั�อ หล�กเบ�$องตุ(นของการบร�หาร“

การศึ�กษา ” ( Introduction to Educational

Administration ) ในหน�งสั�อด�งกล2าวิ เสันอกระบวินการบร�หารเป,น 5 ข�$น ค�อ

1. การตุ�ดสั�นใจั ( decision - making ) เป,นกระบวินการที่��ผู้'(บร�หารตุ(องใช(เหตุ�ผู้ลวิ�จัารณญาณ เพื่��อวิ�เคราะห3ปBญหาหร�อประเด9นให(รอบคอบ โดยรวิบรวิมิข(อมิ'ลและก"าหนดที่างเล�อกไวิ(หลาย ๆที่างแล(วิเล�อกตุ�ดสั�นใจัที่างเล�อกที่��ด�ที่��สั�ด

2. การก"าหนดโครงการ ( Programming ) การก"าหนดโครงการ ค�อ กระบวินการวิางแผู้นงานน��นเอง แตุ2การก"าหนดโครงการย�งมิ�รายละเอ�ยดเก��ยวิก�บการจั�ดก"าล�งบ�คลากรเคร��องมิ�อ ก"าล�งเง�น ล"าด�บข�$นบ�งค�บบ�ญชา การก"าหนดโครงการตุ(องสัอดคล(องก�บการตุ�ดสั�นใจัที่��ได(เสันอแล(วิ

3. การกระตุ�(นบ"าร�งก"าล�ง ( Stimulating ) การกระตุ�(นบ"าร�งก"าล�ง หมิายถ�ง การออกค"าสั��งหร�อการสั��งการ แตุ2ในการที่"างาน สั��งที่��ตุ(องค"าน�งให(มิาก ค�อ ควิามิร' (สั�กของผู้'(ปฏิ�บ�ตุ�งานด�งน�$นการออกค"าสั��งใด ๆ จัะตุ(องมิ�การบ"าร�งขวิ�ญ โดยการใช(วิ�ธุ�การออกค"าสั��งที่��เหมิาะสัมิให(ก"าล�งใจัในการปฏิ�บ�ตุ�งานและเปCดโอกาสัให(ผู้'(ปฏิ�บ�ตุ�งานซึ่�กถามิข(อข(องใจัตุ2าง ๆ ด(วิย

4. การประสัานงาน ( Coordinating ) การประสัานงานเป,นกระบวินการบร�หาร

22

ที่��อธุ�บายมิาแล(วิในที่�ศึนะการบร�หารของคนอ��น ๆ5. การประเมิ�นผู้ล ( appraising ) เป,นการตุรวิจัสัอบด'

วิ2าการด"าเน�นงานที่��ผู้2านมิาบรรล�เป6าหมิายเพื่�ยงไรและมิ�ปBญหาอ�ปสัรรคเพื่��อการแก(ไขปร�บปร�งอะไรบ(าง การประเมิ�นผู้ลงานย�งเป,นเคร��องมิ�อในการพื่�จัารณาควิามิด�ควิามิชอบของผู้'(ปฏิ�บ�ตุ�ด(วิย

จัากที่��กล2าวิข(างตุ(น สัร�ปได(วิ2า ที่รรศึนะการบร�หารงาน Russell T. Gregg หร�อของ Campbell และคณะน�$นอาศึ�ยหล�กพื่�$นฐานการบร�หารงานแบบ POSDCoRB มิ�ที่��น2าสั�งเกตุวิ2าแนวิที่รรศึนะการบร�หารที่�$งสัองที่2านน�$นได(ให(ควิามิสั"าค�ญแก2ผู้'(บร�หารในฐานะที่��จัะตุ(องเป,นผู้'(ตุ�ดสั�นใจั ( decision – maker ) ซึ่��งเป,นแนวิค�ดใหมิ2ในการบร�หารงาน การตุ�ดสั�นใจัของผู้'(บร�หารจัะมิ�อ�ที่ธุ�พื่ลตุ2อกระบวินการบร�หารขององค3กรที่�$งหมิด ด(วิยเหตุ�น�$ในสัมิ�ยตุ2อ ๆ มิาจั�งมิ�แนวิค�ดการบร�หารงานที่��เพื่2งเล9งในเร��องกระบวินการตุ�ดสั�นใจัของผู้'(บร�หาร เช2น แนวิค�ดของ Daniel E. Griffiths และ แนวิค�ดของ James March และ Herbert Simon เป,นตุ(น

1.3 การบร�หารโรงเร�ยนกนกอร ยศึไพื่บ'ลย3 ( 2545 : 39) การบร�หารงานของผู้'(

บร�หารโรงเร�ยนจัะตุ(องด"าเน�นการเป,นระบบ ข�$นตุอนตุ2อเน��องสั�มิพื่�นธุ3ก�นในร'ปกระบวินการ (Process) กระบวินการซึ่��งแบ2งการด"าเน�นการออกเป,น 4 ข�$นตุอน ค�อ

1. การศึ�กษาสัภาพื่ปBจัจั�บ�น ปBญหาและควิามิตุ(องการ2. การวิางแผู้น3. การด"าเน�นการตุามิแผู้น4. การประเมิ�นผู้ล

23

ถ(าผู้'(บร�หารที่"าถ'กตุ(องแล(วิ จัะก2อให(เก�ดประโยชน3หลายประการ ด�งน�$

1. ก2อให(เก�ดประสั�ที่ธุ�ภาพื่ (Efficiency)

2. ก2อให(เก�ดประสั�ที่ธุ�ผู้ล (Effectiveness)

3. ก2อให(เก�ดควิามิเป,นธุรรมิ (Equality)

4. ก2อให(เก�ดควิามิซึ่��อสั�ตุย3และมิ�เก�ยรตุ� (Honest and Honor)

ในปBจัจั�บ�นเก�ดแนวิค�ดใหมิ2ในการบร�หารกล�2มิอ�กแนวิหน��ง น��นค�อ การเสัร�มิสัร(างกล�2มิบร�หารตุนเอง (Self Managed Group) เป,นแนวิค�ดที่��เก��ยวิข(องก�บการเป,นผู้'(น"าตุนเอง (Self –Leadership) มิ�การใช(ภาวิะผู้'(น"าแบบด�$งเด�มิโดยการจั"าแนกบที่บาที่ระหวิ2างผู้'(น"าและผู้'(ตุามิ โดยถ�อวิ2าผู้'(น"า (Leader) ที่��ด� ตุ(องพื่ยายามิสัร(างแรงกระตุ�(นหร�อควิามิมิ�อ�ที่ธุ�พื่ลบนพื่�$นฐานของอ"านาจัหร�อโดยการใช(พื่ฤตุ�กรรมิร'ปแบบตุ2างๆ เพื่��อให(ผู้'(ตุามิ (Follower)

ปฏิ�บ�ตุ�งานให(บรรล�เป6าหมิายที่��ตุ(องการน�$นจัะเป,นไปได(ในสั�งคมิและองค3การที่��มิ�ควิามิซึ่�บซึ่(อนและขนาดใหญ2ข�$นอย2างไรในปBจัจั�บ�นได(หร�อไมิ2 หากผู้'(ปฏิ�บ�ตุ�ขาดควิามิเช��อมิ��นในภาวิะควิามิเป,นผู้'(น"าของผู้'(บร�หารเสั�ยแล(วิจัะเก�ดอะไรข�$น จั�งเก�ดกรอบแนวิค�ดใหมิ2ในการบร�หารแบบ Self

Managed Group โดยอาศึ�ยหล�กการ Self – Leadership ซึ่��งหมิายถ�ง ควิามิสัามิารถของผู้'(ปฏิ�บ�ตุ�ที่��จัะจั'งใจัตุนเองที่"างานที่�$งที่��เป,นงานที่��มิ�ผู้ลตุอบแที่นหร�อไมิ2มิ�ผู้ลตุอบแที่น จั�งเก�ดข�$นบนพื่�$นฐานควิามิเช��อที่��วิ2า ผู้'(ปฏิ�บ�ตุ�ในย�คสัมิ�ยใหมิ2น�$ตุ(องมิ�ควิามิร' (มิากเพื่�ยงพื่อที่��จัะร�บก�บภาวิะการน"าแบบด�$งเด�มิได(อย2างเหมิาะสัมิด�แล(วิ พื่วิกเขาสัามิารถบร�หารตุนเองได(และเป,นผู้'(น"าตุนเองได(

การบร�หารจั�ดการโรงเร�ยนเพื่!�อให�ม�ประส�ทธิ�ภาพื่และประส�ทธิ�ผล

24

กนกอร ยศึไพื่บ'ลย3 ( 2544 : 120) การพื่�ฒนาองค3การเพื่��อน"าไปสั'2องค3การมิ�ประสั�ที่ธุ�ผู้ลประกอบด(วิยปBจัจั�ยหร�อองค3ประกอบ ด�งตุ2อไปน�$

1. การมิ�วิ�สั�ยที่�ศึน3ร2วิมิ2. การตุ�ดสั�นใจัร2วิมิ3. การมิ�โครงสัร(างที่��เอ�$อตุ2อการเป,นองค3การวิ�ชาช�พื่4. การบร�หารตุนเอง5. การตุ�ดตุ2อสั��อสัารที่��มิ�ประสั�ที่ธุ�ภาพื่6. การจั'งใจัเพื่��อสัร(างสัรรค37. การเป,นผู้'(น"าการเปล��ยนแปลง8. การมิ�วิ�ฒนธุรรมิและบรรยากาศึเช�งสัร(างสัรรค39. การบร�หารการเปล��ยนแปลงและนวิ�ตุกรรมิ10. การพื่�ฒนาที่ร�พื่ยากรมิน�ษย311. การมิ�ระบบก"าก�บตุ�ดตุ2อ ประเมิ�นผู้ลอย2างจัร�งจั�งและ

สัมิ"�าเสัมิอองคิ'ประกอบท��จัะท(าให�การบร�หารงานในโรงเร�ยนท��ม�

ประส�ทธิ�ผล1. ผู้'(บร�หารแบ2งสัรรหน(าที่��และที่ร�พื่ยากรเพื่��อปฏิ�บ�ตุ�งาน

อย2างมิ�ประสั�ที่ธุ�ภาพื่2. จั�ดสัรรที่ร�พื่ยากรได(สัอดคล(องก�บควิามิตุ(องการที่างการ

ศึ�กษา3. บ�คลากรมิ�สั2วินร2วิมิในการตุ�ดสั�นใจัอย'2ในระด�บสั'ง4. ช�มิชนมิ�สั2วินร2วิมิในการตุ�ดสั�นใจัอย'2ในระด�บสั'ง5. ใสั2ใจัตุ2อการพื่�ฒนาวิ�ชาช�พื่คร'6. ตุระหน�กถ�งสั��งที่��ก"าล�งเก�ดข�$นในโรงเร�ยนระด�บสั'ง7. มิ�ควิามิพื่ยายามิที่��จัะให(เก�ดการเปล��ยนแปลง8. มิ�ระบบการประเมิ�นผู้ลการปฏิ�บ�ตุ�งาน9. ขวิ�ญก"าล�งใจัด�

25

10. ควิามิสั�มิพื่�นธุ3อ�นด�ก�บหน2วิยงานอ��นและช�มิชน11. ควิามิคาดหวิ�งสั'งในตุ�วิผู้'(เร�ยน12. ควิามิเป,นระเบ�ยบและควิามิปลอดภ�ยในโรงเร�ยน13. ระบบก"าก�บตุ�ดตุามิประเมิ�นผู้ลน�กเร�ยน14. การประเมิ�นผู้ลการปฏิ�บ�ตุ�งาน15. การให(ควิามิสั"าค�ญก�บที่�กษะการจั�ดการเร�ยนการสัอนภารก�จัข้องผ)�บร�หารโรงเร�ยนเอกช�ย ก��สั�ขพื่�นธุ3 ( 2545 :78-79) เพื่��อให(สัอดคล(องก�บ

แนวิที่างการปฏิ�ร'ปการศึ�กษาของประเที่ศึภารก�จัของผู้'(บร�หารโรงเร�ยน ควิร มิ� 8 งาน ด�งน�$

1. งานพื่�ฒนาหล�กสั'ตุรและการเร�ยนการสัอน (Curriculum Development and Instruction) ครอบคล�มิงาน ด�งตุ2อไปน�$

1.1 งานพื่�ฒนาหล�กสั'ตุร1.2 งานปร�บปร�งหล�กสั'ตุร1.3 งานประเมิ�นผู้ลหล�กสั'ตุร1.4 งานน�เที่ศึการศึ�กษา1.5 งานจั�ดการเร�ยนการสัอน1.6 งานสั��อวิ�สัด�อ�ปกรณ3การเร�ยนการสัอน1.7 งานศึ'นย3สั��อการเร�ยนร' ( (ห(องสัมิ�ด สัารสันเที่ศึ สั��อ

การเร�ยนร' (ตุ2าง ๆ)

1.8 งานวิ�ดผู้ลประเมิ�นผู้ลการเร�ยนการสัอน1.9 งานที่ะเบ�ยนและสัถ�ตุ�1.10 งานแนะแนวิ

2. งานบร�หารที่ร�พื่ยากรบ�คคล (Human Resource

Development) ครอบคล�มิงาน ตุ2อไปน�$2.1 งานวิางแผู้นอ�ตุราก"าล�งคน2.2 งานสัรรหาและค�ดเล�อก

26

2.3 งานเง�นเด�อนและสัวิ�สัด�การ2.4 งานให(รางวิ�ลและควิามิก(าวิหน(า2.5 งานฝ่Dกอบรบและพื่�ฒนา2.6 งานวิ�จั�ยเก��ยวิก�บบ�คคลในโรงเร�ยน

3. งานบร�หารก�จัการน�กเร�ยน (Student Personal Works)3.1 งานสั"ามิะโนน�กเร�ยน (คาดคะเนจั"านวินน�กเร�ยนที่��เข(า

เร�ยนแตุ2ละป@การศึ�กษา)3.2 งานร�บและลงที่ะเบ�ยนน�กเร�ยน3.3 งานก�จักรรมิน�กเร�ยน3.4 งานบร�การและสัวิ�สัด�การน�กเร�ยน เช2น น"$าด��มิ

อาหารกลางวิ�น ที่�นการศึ�กษา ห(องพื่ยาบาล โรงอาหาร เป,นตุ(น

4. งานธุ�รการและบร�หารที่��วิไป (General

Administration) ครอบคล�มิงาน ตุ2อไปน�$4.1 งานสัารบรรณและเอกสัาร4.2 งานจั�ดซึ่�$อ จั�ดจั(าง4.3 งานพื่�สัด� คร�ภ�ณฑ์34.4 งานศึ'นย3ข(อมิ'ลข2าวิสัาร (Internation Center)

4.5. งานประชาสั�มิพื่�นธุ3 (Public Relations)

5. งานบ�ญช�และการเง�น (Accounting and Finance)

ครอบคล�มิงาน ตุ2อไปน�$5.1 งานบ�ญช�5.2 งานการเง�น5.3 งานตุรวิจัสัอบภายใน (Internal Audit)

5.4 งานสัตุFอคและที่ร�พื่ย3สั�น6. งานอาคารสัถานที่��และสั��งแวิดล(อมิ (Building and Environment)

27

6.1 งานวิางแผู้นอาคารสัถานที่��6.2 งานช2วิยบ"าร�งร�กษาอาคาร6.3 งานซึ่2อมิบ"าร�งและที่"าน�บ"าร�ง (ระบบน"$า ไฟฟ6า

สั�ขาภ�บาล)

6.4 งานร�กษาควิามิปลอดภ�ย6.5 งานแมิ2บ(านและควิามิสัะอาด6.6 งานสัวินและบร�เวิณโรงเร�ยน

7. งานสัร(างควิามิสั�มิพื่�นธุ3ก�บช�มิชน (School and Community Relations)

7.1 งานบร�หารช�มิชน7.2 งานที่"าน�บ"าร�งศึ�ลปวิ�ฒนธุรรมิ7.3 งานพื่�ฒนาที่ร�พื่ยากรบ�คคลให(ช�มิชน7.4 งานเสัร�มิสัร(างและพื่�ฒนาภ'มิ�ปBญญาที่(องถ��น7.5 การสัร(างช�มิชนให(มิ�สั2วินร2วิมิในการบร�หารโรงเร�ยน

8. งานพื่�ฒนาค�ณภาพื่และมิาตุรฐานการศึ�กษา (Quality Improvement and Standardized

in Education) ครอบคล�มิงาน ตุ2อไปน�$8.1 งานระบบสัารสันเที่ศึ (Information System)

8.2 งานประก�นค�ณภาพื่การศึ�กษา8.3 งานตุรวิจัสัอบและประเมิ�นค�ณภาพื่การศึ�กษา

จัากที่��กล2าวิข(างตุ(น สัร�ปได(วิ2า การบร�หารโรงเร�ยนที่��มิ�ประสั�ที่ธุ�ภาพื่ ผู้'(บร�หารตุ(องย�ด

แนวิที่างการบร�หารที่��เป,นระบบโดยมิ�จั�ดมิ�2งหมิายเพื่��อพื่�ฒนาค�ณภาพื่มิาตุรฐานการศึ�กษา ใช(แผู้นเป,นเคร��องมิ�อในการบร�หารจั�ดการและใช(ข(อมิ'ลสัารสันเที่ศึในการตุ�ดสั�นใจั

2. แนวิทางการบร�หารจั�ดการสถานศึ�กษาข้�+นพื่!+นฐานท��เป-นน�ติ�บ/คิคิล

28

กระที่รวิงศึ�กษาธุ�การ ( 2546 : 30 – 73 ) กล2าวิวิ2า นอกจัากการบร�หารและการจั�ดการศึ�กษาตุามิอ"านาจัหน(าที่��เพื่��อพื่�ฒนาค�ณภาพื่ของผู้'(เร�ยนแล(วิ ร�ฐบาลได(มิ�การปฏิ�ร'ประบบราชการเพื่��อบร�การประชาชนให(มิ�ควิามิพื่�งพื่อใจัในการบร�การภาคร�ฐมิากข�$น เพื่��อให(เป,นไปตุามิเจัตุนารมิณ3 ด�งกล2าวิสั"าน�กนายกร�ฐมินตุร�จั�งออกระเบ�ยบสั"าน�กนายกร�ฐมินตุร�วิ2าด(วิยการสัร(างระบบบร�หารก�จัการบ(านเมิ�องและสั�งคมิที่��ด� พื่.ศึ. 2542 ข�$น เพื่��อให(ที่�กกระที่รวิง ที่บวิง กรมิ และสั2วินราชการถ�อปฏิ�บ�ตุ�การบร�หารการจั�ดการของสัถานศึ�กษา ซึ่��งมิ�หน(าที่��ให(บร�การการศึ�กษาแก2ประชาชนและเป,นสัถานศึ�กษาของร�ฐ จั�งตุ(องน"าหล�กการวิ2าด(วิยการบร�หารก�จัการบ(านเมิ�องและสั�งคมิที่��ด� ซึ่��งเร�ยกก�นโดยที่��วิไปวิ2า ธุรรมิาภ�บาล มิาบ'รณาการในการบร�หารและจั�ดการศึ�กษาเพื่��อ“ ”

เสัร�มิสัร(างควิามิเข(มิแข9ง ให(ก�บโรงเร�ยนในฐานะที่��เป,นน�ตุ�บ�คคลด(วิย หล�กด�งกล2าวิ ได(แก2

1. หล�กน�ตุ�ธุรรมิ2. หล�กค�ณธุรรมิ3. หล�กควิามิโปร2งใสั4. หล�กการมิ�สั2วินร2วิมิ5. หล�กควิามิร�บผู้�ดชอบ6. หล�กควิามิค�(มิค2าหล�กธุรรมิาภ�บาลอาจับ'รณาการเข(าก�บการด"าเน�นงานด(าน

ตุ2างๆ ของสัถานศึ�กษาซึ่��งได(แก2 การด"าเน�นงานบร�หารวิ�ชาการ งานบร�หารงบประมิาณการเง�น งานบร�หารงานบ�คคลและงานบร�หารที่��วิไปและเป6าหมิายในการจั�ดการศึ�กษาค�อ ที่"าให(ผู้'(เร�ยนเป,นคนเก2ง คนด�และมิ�ควิามิสั�ข ด�งแผู้นภาพื่ที่�� 1

29

หล�ก น�ติ�ธิรรม

หล�กคิวิามร�บผ�ด

หล�ก คิวิาม

ด�านบร�หารงาน

หล�ก คิวิาม

แผู้นภาพื่ที่�� 1 ภาพื่รวิมิการจั�ดการศึ�กษาของสัถานศึ�กษาข�$นพื่�$นฐานที่��เป,นน�ตุ�บ�คคล

30

หล�กคิ/ณธิร

หล�ก การม�ส1วิน

ผ)�เร�ยนเป-นคิน

เก1งคินด�

ด�านบร�หาร

ด�านงบ

ด�านวิ�ชากา

2.1 งานบร�หารวิ�ชาการแนวิคิ�ดงานวิ�ชาการเป,นงานหล�กหร�อเป,นภารก�จัหล�กของสัถานศึ�กษา

ที่��พื่ระราชบ�ญญ�ตุ�การศึ�กษาแห2งชาตุ� พื่.ศึ. 2542 และแก(ไขเพื่��มิเตุ�มิ (ฉับ�บที่�� 2) พื่.ศึ. 2545 มิ�2งให(กระจัายอ"านาจัในการบร�หารจั�ดการไปให(สัถานศึ�กษาให(มิากที่��สั�ดด(วิยเจัตุนารมิณ3ที่��จัะให(สัถานศึ�กษาด"าเน�นการได(โดยอ�สัระ คล2องตุ�วิ รวิดเร9วิ สัอดคล(องก�บควิามิตุ(องการของผู้'(เร�ยน สัถานศึ�กษาช�มิชนที่(องถ��นและการมิ�สั2วินร2วิมิจัากผู้'(มิ�สั2วินได(เสั�ยที่�กฝ่<าย ซึ่��งเป,นปBจัจั�ยสั"าค�ญที่"าให(สัถานศึ�กษามิ�ควิามิเข(มิแข9งในการบร�หารและการจั�ดการสัามิารถพื่�ฒนาหล�กสั'ตุรและกระบวินการเร�ยนร' (ตุลอดจันการวิ�ดผู้ลประเมิ�นผู้ล รวิมิที่�$งการวิ�ดปBจัจั�ยเก�$อหน�นการพื่�ฒนาค�ณภาพื่น�กเร�ยน ช�มิชน ที่(องถ��น ได(อย2างมิ�ค�ณภาพื่มิ�ประสั�ที่ธุ�ภาพื่

วิ�ติถ/ประสงคิ'

1. เพื่��อให(สัถานศึ�กษาบร�หารงานด(านวิ�ชาการได(โดยอ�สัระ คล2องตุ�วิ รวิดเร9วิและ

สัอดคล(องก�บควิามิตุ(องการของน�กเร�ยน สัถานศึ�กษา ช�มิชนและที่(องถ��น

2. เพื่��อให(การบร�หารและการจั�ดการศึ�กษาของสัถานศึ�กษาได(มิาตุรฐานและมิ�ค�ณภาพื่ สัอดคล(องก�บระบบประก�นค�ณภาพื่การศึ�กษาและการประเมิ�นค�ณภาพื่ภายใน เพื่��อพื่�ฒนาตุนเองและการประเมิ�นจัากหน2วิยงานภายนอก

3. เพื่��อให(สัถานศึ�กษาพื่�ฒนาหล�กสั'ตุรและกระบวินการเร�ยนร' ( ตุลอดจันจั�ดปBจัจั�ยเก�$อหน�น การพื่�ฒนาการเร�ยนร' ( ที่��สันองตุามิควิามิตุ(องการของผู้'(เร�ยน ช�มิชนและที่(องถ��น โดยย�ดผู้'(เร�ยนเป,นสั"าค�ญได(อย2างมิ�ค�ณภาพื่และประสั�ที่ธุ�ภาพื่

4. เพื่��อให(สัถานศึ�กษาได(ประสัานควิามิร2วิมิมิ�อในการพื่�ฒนาค�ณภาพื่การศึ�กษา

31

ของสัถานศึ�กษาและของบ�คคล ครอบคร�วิ องค3กร หน2วิยงานและสัถาบ�นอ��นอย2างกวิ(างขวิาง

ข้อบข้1ายภารก�จั1. การพื่�ฒนาหล�กสั'ตุรสัถานศึ�กษา2. การพื่�ฒนากระบวินการเร�ยนร' (3. การวิ�ดผู้ล ประเมิ�นผู้ล และเที่�ยบโอนผู้ลการเร�ยน4. การวิ�จั�ยเพื่��อพื่�ฒนาค�ณภาพื่การศึ�กษา5. การพื่�ฒนาสั��อ นวิ�ตุกรรมิ และเที่คโนโลย�เพื่��อการศึ�กษา6. การพื่�ฒนาแหล2งเร�ยนร' (7. การน�เที่ศึการศึ�กษา8. การแนะแนวิการศึ�กษา9. การพื่�ฒนาระบบประก�นค�ณภาพื่ภายในสัถานศึ�กษา10. การสั2งเสัร�มิควิามิร' (ด(านวิ�ชาการแก2ช�มิชน

11. การประสัานควิามิร2วิมิมิ�อในการพื่�ฒนาวิ�ชาการก�บสัถานศึ�กษาอ��น12. การสั2ง เสัร�มิ และสัน�บสัน�นงานวิ�ชาการแก2บ�คคล

ครอบคร�วิ องค3กร หน2วิยงานและสัถาบ�นอ��นที่��จั�ดการศึ�กษา

2.2 งานบร�หารงบประมาณการเง�น แนวิคิ�ด การบร�หารงานงบประมิาณของสัถานศึ�กษามิ�2งเน(นควิามิเป,นอ�สัระ ในการบร�หารจั�ดการมิ�ควิามิคล2องตุ�วิ โปร2งใสั ตุรวิจัสัอบได( ย�ดหล�กการบร�หารมิ�2งเน(นผู้ลสั�มิฤที่ธุ�Gและบร�หารงบประมิาณแบบมิ�2งเน(นผู้ลงาน ให(มิ�การจั�ดหาผู้ลประโยชน3จัากที่ร�พื่ย3สั�นของสัถานศึ�กษา รวิมิที่�$งจั�ดหารายได(จัากผู้'(ร �บบร�การมิาใช(บร�หารจั�ดการเพื่��อประโยชน3ที่างการศึ�กษา สั2งผู้ลให(เก�ดค�ณภาพื่ที่��ด�ข�$นตุ2อผู้'(เร�ยน

วิ�ติถ/ประสงคิ'

32

1. เพื่��อให(สัถานศึ�กษาบร�การงานด(านงบประมิาณมิ�ควิามิเป,นอ�สัระ คล2องตุ�วิ โปร2งใสัตุรวิจัสัอบได(

2. เพื่��อให(ได(ผู้ลผู้ล�ตุ ผู้ลล�พื่ธุ3เป,นไปตุามิข(อตุกลงการให(บร�การ

3. เพื่��อให(สัถานศึ�กษาสัามิารถบร�การจั�ดการที่ร�พื่ยากรที่��ได(อย2างเพื่�ยงพื่อและมิ�ประสั�ที่ธุ�ภาพื่

ข้อบข้1ายภารก�จั1. การจั�ดที่"าและเสันอของบประมิาณ

1.1 การวิ�เคราะห3และพื่�ฒนานโยบายที่างการศึ�กษา1.2 การจั�ดที่"าแผู้นกลย�ที่ธุ3หร�อแผู้นพื่�ฒนาการศึ�กษา1.3 การวิ�เคราะห3ควิามิเหมิาะสัมิการเสันอของบประมิาณ

2. การจั�ดสัรรงบประมิาณ2.1 การจั�ดสัรรงบประมิาณในสัถานศึ�กษา2.2 การเบ�กจั2ายและการอน�มิ�ตุ�งบประมิาณ2.3 การโอนเง�นงบประมิาณ

3. การตุรวิจัสัอบ ตุ�ดตุามิ ประเมิ�นผู้ลและรายงานผู้ลการใช(เง�นและผู้ลการด"าเน�นงาน

3.1 การตุรวิจัสัอบตุ�ดตุามิการใช(เง�นและผู้ลการด"าเน�นงาน

3.2 การประเมิ�นผู้ลการใช(เง�นและผู้ลการด"าเน�นงาน4. การระดมิที่ร�พื่ยากรและการลงที่�นเพื่��อการศึ�กษา

4.1 การจั�ดการที่ร�พื่ยากร4.2 การระดมิที่ร�พื่ยากร4.3 การจั�ดหารายได(และผู้ลประโยชน34.4 กองที่�นก'(ย�มิเพื่��อการศึ�กษา4.5 กองที่�นสัวิ�สัด�การเพื่��อการศึ�กษา

5. การบร�หารการเง�น

33

5.1 การเบ�กเง�นจัากคล�ง5.2 การร�บเง�น5.3 การเก9บร�กษาเง�น5.4 การจั2ายเง�น5.5 การน"าสั2งเง�น5.6 การก�นเง�นไวิ(เบ�กเหล��อมิป@

6. การบร�หารบ�ญช�6.1 การจั�ดที่"าบ�ญช�การเง�น6.2 การจั�ดที่"ารายงานที่างการเง�นและงบการเง�น6.3 การจั�ดที่"าและจั�ดหาแบบพื่�มิพื่3บ�ญช� ที่ะเบ�ยนและ

รายงาน7. การบร�หารพื่�สัด�และสั�นที่ร�พื่ย3

7.1 การจั�ดที่"าระบบฐานข(อมิ'ลสั�นที่ร�พื่ย3ของสัถานศึ�กษา7.2 การจั�ดหาพื่�สัด�7.3 การก"าหนดแบบร'ปรายการหร�อค�ณล�กษณะเฉัพื่าะ

และจั�ดซึ่�$อจั�ดจั(าง7.4 การควิบค�มิด'แล บ"าร�งร�กษาและจั"าหน2ายพื่�สัด�

2.3 งานบร�หารงานบ/คิคิล แนวิคิ�ด การบร�หารงานบ�คคลในสัถานศึ�กษา เป,นภารก�จัสั"าค�ญที่��มิ�2งสั2งเสัร�มิให(สัถานศึ�กษาสัามิารถปฏิ�บ�ตุ�งานเพื่��อตุอบสันองภารก�จัของสัถานศึ�กษา เพื่��อด"าเน�นการด(านการบร�หารงานบ�คคลให(เก�ดควิามิคล2องตุ�วิ อ�สัระภายใตุ(กฎีหมิาย ระเบ�ยบ เป,นไปตุามิหล�กธุรรมิาภ�บาล ข(าราชการคร'และบ�คลากรที่างการศึ�กษาได(ร�บการพื่�ฒนา มิ�ควิามิร' ( ควิามิสัามิารถ มิ�ขวิ�ญก"าล�งใจั ได(ร�บการยกย2องเช�ดช'เก�ยรตุ�มิ�ควิามิมิ��นคงและก(าวิหน(าในวิ�ชาช�พื่ ซึ่��งจัะสั2งผู้ลตุ2อการพื่�ฒนาค�ณภาพื่การศึ�กษาของผู้'(เร�ยนเป,นสั"าค�ญ

34

วิ�ติถ/ประสงคิ' 1. เพื่��อให(การด"าเน�นงานด(านการบร�หารงานบ�คคลถ'กตุ(อง รวิดเร9วิเป,นไปตุามิหล�กธุรรมิาภ�บาล 2. เพื่��อสั2งเสัร�มิบ�คลากรให(มิ�ควิามิร' (ควิามิสัามิารถและมิ�จั�ตุสั"าน�กในการปฏิ�บ�ตุ�ภารก�จัที่��ร �บผู้�ดชอบให(เก�ดผู้ลสั"าเร9จัตุามิหล�กการบร�หารแบบมิ�2งผู้ลสั�มิฤที่ธุ�G 3. เพื่��อสั2งเสัร�มิให(คร'และบ�คลากรที่างการศึ�กษาปฏิ�บ�ตุ�งานเตุ9มิตุามิศึ�กยภาพื่ โดยย�ดมิ��นในระเบ�ยบวิ�น�ย จัรรยาบรรณ อย2างมิ�มิาตุรฐานแห2งช�วิ�ตุ 4. เพื่��อให(คร'และบ�คลากรที่างการศึ�กษาที่��ปฏิ�บ�ตุ�งานได(ตุามิมิาตุรฐานวิ�ชาช�พื่ได(ร�บการยกย2องเช�ดช'เก�ยรตุ� มิ�ควิามิมิ��นคงและควิามิก(าวิหน(าในวิ�ชาช�พื่ ซึ่��งจัะสั2งผู้ลตุ2อการพื่�ฒนาค�ณภาพื่การศึ�กษาของผู้'(เร�ยนเป,นสั"าค�ญ

ข้อบข้1าย/ภารก�จั 1. การวิางแผู้นอ�ตุราก"าล�งและก"าหนดตุ"าแหน2ง 2. การสัรรหาและการบรรจั�แตุ2งตุ�$ง 3. การเสัร�มิสัร(างประสั�ที่ธุ�ภาพื่ในการปฏิ�บ�ตุ�ราชการ 4. วิ�น�ยและการร�กษาวิ�น�ย 5. การออกจัากราชการ 2.4 งานบร�หารท��วิไป

แนวิคิ�ดการบร�หารที่��วิไปเป,นงานที่��เก��ยวิข(องก�บการจั�ดระบบบร�หาร

องค3กร ให(บร�การงานอ��นๆบรรล�ผู้ลตุามิมิาตุรฐาน ค�ณภาพื่และเป6าหมิายที่��ก"าหนดไวิ( โดยมิ�บที่บาที่หล�กในการประสัานสั2งเสัร�มิสัน�บสัน�นและการอ"านวิยควิามิสัะดวิกตุ2าง ๆ ในการให(บร�การการศึ�กษาที่�กร'ปแบบ

35

มิ�2งพื่�ฒนาสัถานศึ�กษาให(ใช(นวิ�ตุกรรมิและเที่คโนโลย�อย2างเหมิาะสัมิ สั2งเสัร�มิในการบร�หารและจั�ดการศึ�กษาของสัถานศึ�กษา ตุามิหล�กการบร�หารงานที่��มิ�2งเน(นผู้ลสั�มิฤที่ธุ�Gของงานเป,นหล�กโดยเน(นควิามิโปร2งใสัควิามิร�บผู้�ดชอบที่��ตุรวิจัสัอบได( ตุลอดจันการมิ�สั2วินร2วิมิของบ�คคล ช�มิชนและองค3กรที่��เก��ยวิข(อง เพื่��อให(การจั�ดการศึ�กษามิ�ประสั�ที่ธุ�ภาพื่และประสั�ที่ธุ�ผู้ล

วิ�ติถ/ประสงคิ'1. เพื่��อให(บร�การ สัน�บสัน�น สั2งเสัร�มิ ประสัานงานและอ"านวิย

การ ให(การปฏิ�บ�ตุ�งานของสัถานศึ�กษาเป,นไปด(วิยควิามิเร�ยบร(อย มิ�ประสั�ที่ธุ�ภาพื่และประสั�ที่ธุ�ผู้ล

2. เพื่��อประชาสั�มิพื่�นธุ3 เผู้ยแพื่ร2ข(อมิ'ลข2าวิสัารและผู้ลงานของสัถานศึ�กษาสัาธุารณชนซึ่��งจัะก2อให(เก�ด ควิามิร' ( ควิามิเข(าใจั เจัตุคตุ�ที่��ด� เล��อมิใสั ศึร�ที่ธุาและให(การสัน�บสัน�นการจั�ดการศึ�กษา

ข้อบข้1ายและภารก�จั1. การด"าเน�นงานธุ�รการ2. งานเลขาน�การคณะกรรมิการสัถานศึ�กษาข�$นพื่�$นฐาน3. การพื่�ฒนาระบบและเคร�อข2ายข(อมิ'ลสัารสันเที่ศึ4. การประสัานและพื่�ฒนาเคร�อข2ายการศึ�กษา5. การจั�ดระบบการบร�หารและพื่�ฒนาองค3กร6. งานเที่คโนโลย�สัารสันเที่ศึ7. การสั2งเสัร�มิสัน�บสัน�นด(านวิ�ชาการ งบประมิาณ

บ�คลากรและบร�หารที่��วิไป8. การด'แลอาคารสัถานที่��และสัภาพื่แวิดล(อมิ9. การจั�ดที่"าสั"ามิะโนน�กเร�ยน10. การร�บน�กเร�ยน11. การสั2งเสัร�มิการจั�ดการศึ�กษาในระบบ นอกระบบและ

ตุามิอ�ธุยาศึ�ย

36

12. การระดมิที่ร�พื่ยากรเพื่��อการศึ�กษา13. การสั2งเสัร�มิงานก�จัการน�กเร�ยน14. การประชาสั�มิพื่�นธุ3งานการศึ�กษา15. การสั2งเสัร�มิ สัน�บสัน�นและประสัานงานการจั�ดการศึ�กษา

ของบ�คคล ช�มิชน องค3กรหน2วิยงาน และสัถาบ�นสั�งคมิอ��นที่��จั�ดการศึ�กษา

16. งานประสัานราชการก�บเขตุพื่�$นที่��การศึ�กษาและหน2วิยงานอ��น

17. การจั�ดระบบการควิบค�มิภายในหน2วิยงาน18. งานบร�การสัาธุารณะ19. การที่��ไมิ2ได(ระบ�ไวิ(ในงานอ��นจัากที่��กล2าวิข(างตุ(น สัร�ปได(วิ2า การบร�หารสัถานศึ�กษาที่��เป,น

น�ตุ�บ�คคลน�$นมิ�เจัตุนารมิณ3ที่��ตุ(องการให(สัถานศึ�กษามิ�ควิามิเป,นอ�สัระ คล2องตุ�วิในการบร�หารงานที่�$ง 4 งาน ค�อ งานบร�หารวิ�ชาการ งานบร�หารงบประมิาณการเง�น งานบร�หารบ�คคลและงานบร�หารที่��วิไป โดยย�ดหล�กธุรรมิมิาภ�บาล เพื่��อสั2งผู้ลให(น�กเร�ยนเป,นคนเก2ง คนด�และมิ�ควิามิสั�ข

3. การพื่�ฒนาคิ/ณภาพื่การศึ�กษา

3.1 คิวิามหมายข้องคิ/ณภาพื่ค�ณภาพื่ เป,นค"าที่��มิ�พื่�$นฐานมิาจัากภาคธุ�รก�จั อ�ตุสัาหกรรมิ

ในช2วิงแรก ๆ น�กวิ�ชาการได(ให(ควิามิหมิายของค�ณภาพื่วิ2า เป,นควิามิตุรงตุามิข(อก"าหนด หร�อการที่��สั�นค(าหร�อผู้ลผู้ล�ตุเหมิาะสัมิสั"าหร�บการใช(งาน ซึ่��งน�กวิ�ชาการในระยะหล�งก9ย�งให(ควิามิหมิายในล�กษณะน�$

สัมิศึ�กด�G ดลประสั�ที่ธุ�G (2542 : 6) สัร�ปไวิ(วิ2า ค�ณภาพื่ หมิายถ�ง ระด�บมิาตุรฐาน

37

ของผู้ลงานตุามิการร�บร' (ของผู้'(ใช(บร�การและคาดหวิ�งไวิ( และมิ�ค�ณสัมิบ�ตุ�เป,นไปตุามิข(อก"าหนด เหมิาะก�บการน"าไปใช(ประโยชน3และถ'กตุ(องตุามิวิ�ตุถ�ประสังค3

ธุนะก'ล ช(อนแก(วิ (2546 : 9) กล2าวิวิ2าควิามิหมิายของ ค�ณภาพื่ ของน�กวิ�ชาการที่�$งหลายสั2วินมิากให(ควิามิสั"าค�ญก�บ“ ”

ค�ณล�กษณะของสั�นค(าหร�อบร�การ หร�อสั��งของที่��มิ�มิาตุรฐานและตุอบสันองควิามิตุ(องการของล'กค(า หร�อผู้'(ใช(บร�การ

บ'ร�ลล3และเลดอลเตุอร3 (Burill and Ledolter. 1999 :

131 - 132) ได(ให(ควิามิหมิายค�ณภาพื่วิ2า หมิายถ�ง การบรรล�ตุามิข(อก"าหนดของสั�นค(าหร�อการบร�การ ซึ่��งตุ(องเก�ดจัากการตุ�ดสั�นวิ2า สั�นค(าหร�อบร�การน�$นผู้2านหร�อไมิ2ผู้2านตุามิข(อก"าหนด แตุ2ก9ย�งให(ควิามิสั"าค�ญก�บควิามิตุ(องการและควิามิพื่�งพื่อใจัของล'กค(าด(วิย

จั'แรน และ กร�น2า (Juran and Gryna .1993 : 7)

กล2าวิวิ2า ค�ณภาพื่ตุ(องพื่�จัารณาถ�งควิามิพื่�งพื่อใจัของล'กค(า ซึ่��งเป,นควิามิหมิายเฉัพื่าะที่��มิ�น�กวิ�ชาการหลายคนระบ�ไวิ(

โกเอที่ช3 และดาวิ�สั (Goetsch and Davis. 1994 : 4)

ให(ควิามิหมิายวิ2า ค�ณภาพื่เป,นภาวิะที่��มิ�การเคล��อนไหวิเปล��ยนแปลง ซึ่��งมิ�ควิามิเก��ยวิข(องก�บการผู้ล�ตุ การบร�การ บ�คคล กระบวินการ และสั��งแวิดล(อมิ สั��งเหล2าน�$จัะตุ(องเป,นไปตุามิควิามิคาดหวิ�งหร�อเก�นควิามิคาดหวิ�ง

จัากที่��กล2าวิข(างตุ(น สัร�ปได(วิ2า ค�ณภาพื่ หมิายถ�ง ค�ณล�กษณะของสั�นค(า หร�อบร�การที่��ตุ(องตุรงตุามิข(อก"าหนด เหมิาะสัมิและค�(มิค2าก�บการใช(และตุ(องเป,นสั��งที่��สัร(างควิามิพื่�งพื่อใจัและตุรงก�บควิามิตุ(องการของล'กค(า โดยมิ�กระบวินการผู้ล�ตุที่��ได(มิาตุรฐานและสัามิารถผู้ล�ตุสั�นค(าหร�อบร�การได(ตุรงตุามิควิามิคาดหวิ�งของล'กค(า

3.2 คิวิามหมายข้องการพื่�ฒนาคิ/ณภาพื่การศึ�กษา

38

ค�ณภาพื่ของการศึ�กษาเป,นสั��งที่��พื่�งปรารถนาของที่�กประเที่ศึ เพื่ราะค�ณภาพื่ของการศึ�กษาจัะน"าไปสั'2ค�ณภาพื่ด(านเศึรษฐก�จัและค�ณภาพื่ของประชาชนของประเที่ศึ ปBจัจั�บ�นการพื่�ฒนาค�ณภาพื่การศึ�กษาจั"าเป,นอย2างย��งที่��จัะตุ(องบร�หารจั�ดการศึ�กษาในเช�งค�ณภาพื่ โดยมิ�การประก�นค�ณภาพื่ศึ�กษาเป,นกลไกสั"าค�ญที่��เสัร�มิและผู้ล�กด�นให(กระบวินการที่"างานในที่�กระด�บ และบ�คลากรที่��เก��ยวิข(องด"าเน�นไปอย2างสัอดร�บก�นเป,นระบบ มิ�2งหน(าไปในที่�ศึที่างที่��ได(ร�บร2วิมิก"าหนดไวิ(เพื่��อบรรล�เป6าหมิายของการปฏิ�ร'ปการศึ�กษาอย2างมิ�ประสั�ที่ธุ�ภาพื่ โดยอาศึ�ยหล�กการและวิ�ธุ�การบร�หารและการจั�ดการค�ณภาพื่ (Quality

Management) สัมิ�ยใหมิ2ที่��เน(นการสัร(างควิามิมิ��นใจัให(ก�บที่�กฝ่<ายที่��เก��ยวิข(องวิ2าผู้'(เร�ยนจัะได(ร�บการศึ�กษาที่��มิ�ค�ณภาพื่ตุามิมิาตุรฐานที่��ก"าหนดไวิ(การบร�หารค�ณภาพื่ที่�$งองค3กรเป,นแนวิค�ดที่��จัะสัร(างค�ณภาพื่ให(เก�ดข�$นก�บองค3กร โดยสัมิาช�กที่�กระด�บมิ�สั2วินร2วิมิในการพื่�ฒนางานของตุนให(เป,นการที่"างานที่��มิ�ค�ณภาพื่อย2างย��งย�น

สัมิาน อ�ศึวิภ'มิ�. (2542 : 1–2 ) ได(สัร�ป ควิามิหมิายของค�ณภาพื่การศึ�กษาไวิ( ด�งน�$

1. ค�ณภาพื่ในเช�งปที่�สัถานของสั�งคมิ (Quality as a

normative) หมิายถ�ง การประมิวิลควิามิร�บผู้�ดชอบของสั�งคมิเก��ยวิก�บค�ณภาพื่ที่��ตุ(องการ โดยค"าน�งถ�งค�ณภาพื่ของน�กเร�ยนเป,นหล�ก ซึ่��งประกอบด(วิย ผู้ลการเร�ยน ควิามิประพื่ฤตุ�และผู้ลการสัอบเข(าศึ�กษาตุ2อในระด�บสั'งข�$น

2. ค�ณภาพื่ในเช�งวิ�ตุถ�ประสังค3 (Quality as an

objective) หมิายถ�ง ค�ณภาพื่ที่��ใช(ค�ณล�กษณะของน�กเร�ยนตุามิที่��ก"าหนดไวิ(ในวิ�ตุถ�ประสังค3ของหล�กสั'ตุรเป,นเกณฑ์3 โดยเฉัพื่าะอย2างย��งตุามิแนวิควิามิค�ดของ Benjamin S. Bloom ที่��แบ2งออกได(เป,น 3 ด(าน ค�อ ควิามิร' (ควิามิเข(าใจั ที่�กษะ และเจัตุคตุ�

3. ค�ณภาพื่ในเช�งกระบวินการ (Quality as a

process) หมิายถ�ง การพื่�จัารณาค�ณภาพื่โดยย�ดระบบการด"าเน�น

39

การที่�กสั2วินเป,นสั"าค�ญ มิ�การจั�ดที่"ามิาตุรฐานค�ณภาพื่ข�$นมิาใช(สั"าหร�บพื่�ฒนาค�ณภาพื่ในโรงเร�ยนโดยค"าน�งถ�งการพื่�ฒนาให(เหมิาะก�บสัภาพื่ของตุนเอง มิ�การประเมิ�นตุนเองเป,นระยะมิ�การปร�บปร�งค�ณภาพื่การด"าเน�นงานอย2างตุ2อเน��อง ซึ่��งจัะก2อให(เก�ดควิามิภาคภ'มิ�ใจัในผู้ลงานของตุนเองและประสับควิามิสั"าเร9จัในที่��สั�ด

กรมิวิ�ชาการ (2538 : 2-3) ให(ควิามิหมิายของค�ณภาพื่การศึ�กษา ค�อ การที่��ผู้'(เร�ยนเก�ดค�ณล�กษณะตุ2าง ๆ ครบถ(วินตุามิควิามิคาดหวิ�งของหล�กสั'ตุรอ�นเป,นผู้ลมิาจัากการที่��หน2วิยงานและบ�คคลที่�กระด�บที่�กฝ่<าย ที่�$งจัากสั2วินกลางและสั2วินที่(องถ��นร2วิมิก�บช�มิชนจั�ดการศึ�กษาที่��มิ�ประสั�ที่ธุ�ภาพื่

เข9มิที่อง ศึ�ร�แสังเล�ศึ (2540 : 29-30) สัร�ปไวิ(วิ2า ค�ณภาพื่การศึ�กษา หมิายถ�ง ค�ณล�กษณะของการจั�ดการศึ�กษาที่��บรรล�เป6าหมิายไวิ( 3 ด(าน ค�อ

1. ค�ณภาพื่ตุามิมิาตุรฐานการศึ�กษา ได(แก2 ค�ณล�กษณะที่��พื่�งประสังค3ของน�กเร�ยนอ�นเก�ดจัากกระบวินการเร�ยนการสัอนตุามิที่��ก"าหนดไวิ(ในหล�กสั'ตุร

2. ค�ณภาพื่ตุามิควิามิมิ�2งหมิายของผู้'(ให(บร�การ ได(แก2 ประสั�ที่ธุ�ภาพื่ของกระบวินการ และการลงที่�น

3. ค�ณภาพื่ตุามิควิามิตุ(องการของผู้'(ใช(บร�การ ได(แก2 ควิามิพื่�งพื่อใจัของผู้'(ใช(บร�การที่��ประกอบด(วิย น�กเร�ยน ผู้'(ปกครอง ผู้'(จั(างงานและสั�งคมิ

สั"าน�กงานที่ดสัอบที่างการศึ�กษา (2541 : 15) กล2าวิวิ2า ค�ณภาพื่การศึ�กษา หมิายถ�ง การที่��ผู้'(เร�ยนเก�ดค�ณล�กษณะตุ2าง ๆ ครบถ(วินตุามิควิามิคาดหวิ�งของหล�กสั'ตุร อ�นเป,นผู้ลจัากการที่��หน2วิยงานที่�กระด�บ ที่�$งสั2วินกลางและที่(องถ��นร2วิมิก�บช�มิชนจั�ดการศึ�กษาที่��มิ�ประสั�ที่ธุ�ภาพื่

หน2วิยศึ�กษาน�เที่ศึก3 กรมิสัามิ�ญศึ�กษา เขตุการศึ�กษา 5

(2544 : 3-4) กล2าวิวิ2า ค�ณภาพื่การศึ�กษา ค�อ ค�ณสัมิบ�ตุ�

40

ค�ณล�กษณะ สัภาพื่ที่��พื่�งประสังค3ของผู้'(เร�ยนและกระบวินการจั�ดการศึ�กษาของสัถานศึ�กษา ซึ่��งแสัดงถ�งควิามิสัามิารถในการตุอบสันองควิามิตุ(องการและควิามิจั"าเป,นสั"าหร�บผู้'(เร�ยนตุลอดจันสั�งคมิในปBจัจั�บ�นและอนาคตุโดยได(มิาตุรฐานตุามิที่��ก"าหนด การบร�หารสัถานศึ�กษาตุ(องมิ�2งเน(นค�ณภาพื่ผู้'(เร�ยนเป,นสั"าค�ญ โดยบ�คลากรที่�กคนที่�กฝ่<ายมิ�สั2วินร2วิมิอย2างจัร�งจั�ง เพื่��อมิ�2งพื่�ฒนาคนในระยะยาวิด(วิยการสัร(างค�ณค2าให(ก�บผู้'(เร�ยน ผู้'(ปกครอง บ�คลากร ช�มิชน ตุลอดจันสัถาบ�นและสั�งคมิโดยสั2วินรวิมิ

กรมิสัามิ�ญศึ�กษา (2542 : 8 : 11) ให(ควิามิหมิายของค�ณภาพื่การศึ�กษาไวิ(วิ2า หมิายถ�ง ค�ณสัมิบ�ตุ� ค�ณล�กษณะ สัภาพื่ที่��พื่�งประสังค3ของผู้'(เร�ยนและกระบวินการจั�ดการศึ�กษาของสัถานศึ�กษาซึ่��งแสัดงถ�งควิามิสัามิารถในการตุอบสันองควิามิตุ(องการและควิามิจั"าเป,นสั"าหร�บผู้'(เร�ยนและสั�งคมิในปBจัจั�บ�นและอนาคตุ โดยได(มิาตุรฐานตุามิที่��ก"าหนด

สัมิศึ�กด�G ดลประสั�ที่ธุ�G (2542 : 8) ให(ควิามิหมิายค�ณภาพื่การศึ�กษา หมิายถ�ง การจั�ดการศึ�กษาให(ตุรงตุามิควิามิมิ�2งหมิายของผู้'(ใช(บร�การ ตุรงตุามิมิาตุรฐานการศึ�กษาและสัอดคล(องก�บควิามิตุ(องการของผู้'(ร �บบร�การ โดยใช(กระบวินการการบร�หารการศึ�กษาที่��มิ�ค�ณภาพื่เป,นการจั�ดการศึ�กษาให(ผู้'(เร�ยนได(ร�บการพื่�ฒนาจันเก�ดค�ณล�กษณะตุรงตุามิมิาตุรฐานการศึ�กษาและสัอดคล(องก�บควิามิตุ(องการของผู้'(ร �บบร�การ

สัมิศึ�กด�G สั�นธุ�ระเวิชญ3 (2542 : 45) กล2าวิวิ2า ค�ณภาพื่การศึ�กษา ค�อ การที่"าให(ผู้'(ปกครอง ช�มิชน สั�งคมิ พื่�งพื่อใจั (ประที่�บใจัหร�อมิ��นใจั) ในค�ณภาพื่ของผู้ลผู้ล�ตุ (น�กเร�ยนมิ�ค�ณภาพื่ตุามิมิาตุรฐานที่��ก"าหนด) ค"าวิ2า ค�ณภาพื่ จั�งเป,นค"าที่��ที่�กคนตุ(องการ “ ”

ที่�กคนอยากเห9นผู้'(จับการศึ�กษาเป,นคนที่��สัมิบ'รณ3 มิ�สัมิด�ลที่�$งด(านจั�ตุใจั ร2างกาย ปBญญาและสั�งคมิ หล�กสั'ตุรการศึ�กษาข�$นพื่�$นฐานมิ�ควิามิคาดหวิ�งอยากจัะเห9นค�ณภาพื่เก�ดข�$นในที่�ก ๆ เร��อง

41

สัง�ด ปานแสังที่�นกร (2546 : 31) สัร�ปวิ2า ค�ณภาพื่การศึ�กษาเป,นผู้ลจัากการจั�ดการศึ�กษาที่��มิ�การที่"างานที่��เป,นระบบ มิ�จั�ดมิ�2งหมิาย วิ�ตุถ�ประสังค3ช�ดเจัน มิ�การวิางแผู้นและด"าเน�นงานตุามิแผู้น เพื่��อที่"าให(ผู้'(เร�ยนซึ่��งเป,นผู้ลผู้ล�ตุ เก�ดการพื่�ฒนาที่�$งที่างร2างกาย สัตุ�ปBญญาและจั�ตุใจัที่��มิ�ค�ณธุรรมิจัร�ยธุรรมิบรรล�ตุามิเป6าหมิายที่��ก"าหนด อ�กที่�$งเป,นที่��ยอมิร�บของประชาชนและช�มิชน โดยมิ�ผู้'(บร�หาร คร' น�กเร�ยน บ�คคลอ��น ๆ ที่��เก��ยวิข(อง วิ�สัด�อ�ปกรณ3 รวิมิถ�งสัภาพื่แวิดล(อมิอ��น ๆ เป,นสั2วินสั"าค�ญที่��ที่"าให(การศึ�กษามิ�ค�ณภาพื่

ธุนะก'ล ช(อนแก(วิ (2546 : 19) ได(ให(ควิามิหมิายค�ณภาพื่การศึ�กษา หมิายถ�ง ค�ณล�กษณะของการจั�ดการศึ�กษาที่��เป,นไปตุามิมิาตุรฐานของหล�กสั'ตุรซึ่��งก2อให(เก�ดประสั�ที่ธุ�ภาพื่ โดยพื่�จัารณาจัากตุ�วิบ2งช�$วิ�ดผู้ลการปฏิ�บ�ตุ�งานวิ2ามิ�ควิามิสัอดคล(องก�บที่��ก"าหนดไวิ(อย2างด�เพื่�ยงใด ที่�$งน�$ตุ(องก2อให(เก�ดควิามิพื่�งพื่อใจัแก2ผู้'(มิ�สั2วินได(สั2วินเสั�ยหร�อผู้'(ร �บบร�การอ�นได(แก2น�กเร�ยน ผู้'(ปกครอง และช�มิชน อ�กที่�$งย�งเป,นการตุอบสันองควิามิตุ(องการของสั�งคมิที่��ตุ(องการผู้'(สั"าเร9จัการศึ�กษาที่��มิ�ควิามิร' (ควิามิสัามิารถ

ณรงค3 ณ ล"าพื่'น และ เพื่9ชร� ร'ปวิ�เชตุร (2546 : 32) สัร�ปควิามิหมิายของ การบร�หารค�ณภาพื่วิ2าเป,นระบบการบร�หารจั�ดการที่��เก�ดจัากจั�ตุสั"าน�กของบ�คลากรในองค3กรที่��มิ�2งมิ��นจัะผู้ล�ตุสั�นค(า และเสันอบร�การแก2ล'กค(า หร�อผู้'(มิาใช(บร�การให(ได(ร�บควิามิพื่�งพื่อใจัมิากที่��สั�ดและผู้ลงานหร�อสั�นค(าบร�การน�$นได(มิาตุรฐานครบถ(วิน ถ'กตุ(อง

สัมิศึ�กด�G มิ�นศึร� (2549 : 42) สัร�ปวิ2า ค�ณภาพื่การ“

ศึ�กษา น2าจัะหมิายถ�ง ประสั�ที่ธุ�ภาพื่และประสั�ที่ธุ�ผู้ลของกระบวินการ”

บร�หารและจั�ดการศึ�กษา ที่��บรรล�เป6าหมิายตุามิมิาตุรฐานการศึ�กษาที่��ผู้'(มิ�สั2วินเก��ยวิข(องก�บการจั�ดการศึ�กษาที่�กคนมิ�สั2วินร2วิมิในการก"าหนดข�$น และน�กเร�ยน ผู้'(ปกครอง ช�มิชนและสั�งคมิ มิ�ควิามิพื่�งพื่อใจัในค�ณภาพื่ของผู้ลผู้ล�ตุ ค�อค�ณล�กษณะของน�กเร�ยนที่��พื่�งประสังค3น��นเอง

42

แซึ่ลล�สั (Sallis. 1993 : 28) การศึ�กษา ค�อ กระบวินการพื่�ฒนาคนให(มิ�ควิามิเจัร�ญงอกงามิ โดยการถ2ายที่อดควิามิร' ( การฝ่Dก การอบรมิ รวิมิถ�งการสั�บสัานที่างวิ�ฒนธุรรมิ ซึ่��ง Gray

ได(แสัดงที่�ศึนะวิ2า มิน�ษย3มิ�ควิามิหลากหลาย และเข(ามิาสั'2ระบบการ“

ศึ�กษาพื่ร(อมิก�บควิามิแตุกตุ2างในประสับการณ3 อารมิณ3และที่�ศึนะ ด�งน�$น การพื่�จัารณาวิ2าน�กเร�ยนเป,นเสัมิ�อนสั�นค(าอาจัจัะที่"าให(เก�ดการละเลยตุ2อควิามิสัล�บซึ่�บซึ่(อนของกระบวินการเร�ยนร' (และควิามิเป,นปBจัเจักชนของบ�คคลไป”

เอลล�สั (Ellis. 1993 : 4) ให(ควิามิหมิายวิ2า ค�ณภาพื่การศึ�กษา ค�อ ควิามิเหมิาะสัมิที่��จั�ดข�$นเพื่��อให(ผู้'(เร�ยนบรรล�จั�ดมิ�2งหมิายของการเร�ยนร' (ตุามิที่��ก"าหนดไวิ( ด�งน�$น การพื่�จัารณาค�ณภาพื่การศึ�กษาจั�งจั"าเป,นตุ(องด'จัากผู้ลการปฏิ�บ�ตุ�งานหร�อตุ�วิบ2งช�$การปฏิ�บ�ตุ�งาน (Performance indicators)

วิอที่เมิ(าก3 (Whatmough. 1994 : 94-95) ย�งได(ระบ�ไวิ(วิ2า ค�ณภาพื่การศึ�กษาเป,นการรวิมิค�ณภาพื่จัากที่�ศึนะของบ�คคล 2

ฝ่<าย ค�อ1. ค�ณภาพื่ตุามิที่�ศึนะของผู้'(ร �บบร�การ2. ค�ณภาพื่ตุามิที่�ศึนะของน�กการศึ�กษาค�ณภาพื่ตุามิที่�ศึนะของผู้'(ร �บบร�การ เป,นการให(ควิามิสั"าค�ญ

ของผู้'(ร �บบร�การตุรงตุามิแนวิค�ดเช�งค�ณภาพื่ สั2วินค�ณภาพื่ตุามิที่�ศึนะของน�กการศึ�กษา ได(ให(ควิามิสั"าค�ญแก2หล�กการและวิ�ตุถ�ประสังค3ของการจั�ดการศึ�กษา ซึ่��งโรงเร�ยนตุ(องให(ควิามิสันใจัตุ2อค�ณภาพื่ที่�$ง 2

ฝ่<ายน�$ เน��องจัากน�กเร�ยน ค�อ ผู้'(ร �บบร�การที่��สั"าค�ญและเป,นแหล2งข(อมิ'ลที่��ด�ที่��สั�ดในการสัอบถามิเก��ยวิก�บสั��งที่��ควิรจัะเป,นในการจั�ดประสับการณ3ให(แก2น�กเร�ยน อย2างไรก9ด� การร�บฟBงควิามิค�ดเห9นของน�กเร�ยนน�$นมิ�ได(หมิายถ�ง การยอมิร�บข(อค�ดเห9นที่�$งหมิดโดยไมิ2มิ�เง��อนไข แตุ2หมิายถ�งการที่��น�กการศึ�กษาที่บที่วินก�จักรรมิตุ2าง ๆ ของ

43

โรงเร�ยนโดยใช(ที่�ศึนะของน�กเร�ยนเป,นศึ'นย3กลางและตุ�ดสั�นใจัวิ2าจัะตุอบสันองหร�อปฏิ�เสัธุข(อค�ดเห9นเหล2าน�$น

พื่าร3สั�น (Parsons. 1994 : 9) เห9นวิ2าค�ณภาพื่การศึ�กษามิ� 3 ด(าน ค�อ

1. ค�ณภาพื่ของผู้'(ร �บบร�การ หมิายถ�ง สั��งที่��ผู้'(ร �บบร�การตุ(องการจัากการศึ�กษา

2. ค�ณภาพื่ในด(านของน�กวิ�ชาการ หมิายถ�ง การบร�การที่างการศึ�กษาน�$นเป,นไปตุามิที่��น�กวิ�ชาการศึ�กษาก"าหนด ที่�$งย�งมิ�การใช(เที่คน�คและข�$นตุอนที่��เช��อวิ2าจัะที่"าให(เก�ดผู้ลตุามิที่��ผู้'(ร �บบร�การตุ(องการได(

3. ค�ณภาพื่ในด(านการจั�ดการ หมิายถ�ง การใช(ที่ร�พื่ยากรที่��มิ�อย'2อย2างจั"าก�ดได(อย2างมิ�ประสั�ที่ธุ�ภาพื่ก2อให(เก�ดผู้ลผู้ล�ตุและเป,นไปตุามิแนวิที่างที่��ผู้'(บร�หารการศึ�กษาก"าหนด

จัากที่��กล2าวิข(างตุ(น สัร�ปได(วิ2า ค�ณภาพื่การศึ�กษา หมิายถ�งค�ณสัมิบ�ตุ� ค�ณล�กษณะที่��พื่�งประสังค3ของผู้'(เร�ยนที่��เก�ดจัากการบร�หารจั�ดการของผู้'(บร�หารสัถานศึ�กษา การจั�ดการเร�ยนการสัอนของคร' การมิ�สั2วินร2วิมิของน�กเร�ยน ผู้'(ปกครอง เพื่��อให(ผู้'(เร�ยนบรรล�จั�ดมิ�2งหมิายตุามิที่��ก"าหนดไวิ( และผู้'(มิ�สั2วินเก��ยวิข(องเก�ดควิามิพื่�งพื่อใจั

3.3 หล�กการ แนวิคิ�ด ทฤษฎี� การพื่�ฒนาคิ/ณภาพื่การศึ�กษา

3.3.1 การบร�หารโดยใช(โรงเร�ยนเป,นฐาน (School Based Management)

วิ�โรจัน3 สัาร�ตุถะ. (2542 : 27 – 28) ได(กล2าวิวิ2า การบร�หารโดยใช(โรงเร�ยนเป,นฐาน (School Based

Management) น�$ เป,นร'ปแบบการบร�หาร (Management

Model) ที่��มิ�การกระจัายอ"านาจัการบร�หารจั�ดการศึ�กษาไปจัากสั2วินกลาง หร�อจัากเขตุการศึ�กษาไปย�งสัถานศึ�กษาโดยตุรงให(สัถานศึ�กษามิ�อ"านาจัหน(าที่��และควิามิร�บผู้�ดชอบในการบร�หารโรงเร�ยนที่�$งโรงเร�ยน

44

ในแบบเบ9ดเสัร9จั มิ�ควิามิเป,นอ�สัระและคล2องตุ�วิในการตุ�ดสั�นใจัในการบร�หารจั�ดการ ในการสั��งการเก��ยวิก�บการบร�หารโรงเร�ยนในที่�กด(านที่��เก��ยวิข(องก�บภารก�จัของโรงเร�ยน ที่�$งด(านหล�กสั'ตุร การเง�นการงบประมิาณ การบร�หารบ�คคลและการบร�หารที่��วิไป

อ�ที่�ย บ�ญประเสัร�ฐ. (2543 : 1- 4) สั��งสั"าค�ญในการบร�หารโดยใช(โรงเร�ยนเป,นฐาน (School Based Management) ที่��เด2นช�ด ค�อ ระบบการที่"างานแบบมิ�สั2วินร2วิมิที่��บที่บาที่ผู้'(มิ�สั2วินร2วิมิเป,นแบบห�(นสั2วินหร�อเป,นผู้'(ร 2วิมิห�(น (Partner) ของผู้'(มิ�สั2วินได(เสั�ยหร�อผู้'(มิ�สั2วินเก��ยวิข(องโดยตุรง เป,นการมิ�สั2วินร2วิมิจัากที่�กฝ่<ายที่��มิ�สั2วินได(สั2วินเสั�ย ร'ปแบบที่��น�ยมิใช(ก�นมิาก ค�อ การบร�หารโดยคณะกรรมิการโรงเร�ยน ซึ่��งประกอบด(วิย ผู้'(บร�หารโรงเร�ยน ตุ�วิแที่นคร' ตุ�วิแที่นผู้'(ปกครองและช�มิชน ร2วิมิก�นบร�หารโรงเร�ยนให(สัอดคล(องก�บควิามิตุ(องการของผู้'(เร�ยนหร�อตุอบสันองและเป,นไปตุามิควิามิตุ(องการของผู้'(เร�ยนของผู้'(ปกครองและของช�มิชนให(มิากที่��สั�ด

แนวิที่างการบร�หารและจั�ดการศึ�กษาของสัถานศึ�กษาในร'ปแบบการบร�หาร โดยใช(โรงเร�ยนเป,นฐานน�$ เป,นแนวิปฏิ�บ�ตุ�การที่างการบร�หารสัถานศึ�กษาที่��เก��ยวิข(องและสัน�บสัน�นนโยบายของชาตุ�ในการจั�ดการศึ�กษาที่��สัอดคล(องก�บสัาระสั"าค�ญตุามิมิาตุรา 39 และ 40 ของพื่ระราชบ�ญญ�ตุ�การศึ�กษาแห2งชาตุ� พื่.ศึ. 2542 และที่��แก(ไขเพื่��มิเตุ�มิ (ฉับ�บที่�� 2) พื่.ศึ. 2545 ซึ่��งได(ก"าหนดให(กระจัายอ"านาจัการบร�หารและการจั�ดการศึ�กษาที่�$งด(านวิ�ชาการ งบประมิาณ การบร�หารบ�คคลและการบร�หารที่��วิไป ไปย�งสัถานศึ�กษาในเขตุพื่�$นที่��การศึ�กษาโดยตุรงและให(มิ�คณะกรรมิการสัถานศึ�กษาของแตุ2ละสัถานศึ�กษาที่"าหน(าที่��ก"าก�บและสั2งเสัร�มิสัน�บสัน�นก�จัการของสัถานศึ�กษา การด"าเน�นงานเพื่��อให(เก�ดการบร�หารตุามิร'ปแบบน�$อย2างมิ�ประสั�ที่ธุ�ภาพื่จั�งอย'2ที่�� ก)

การกระจัายอ"านาจัการบร�หารจั�ดการสั'2หน2วิยปฏิ�บ�ตุ�โดยตุรง ซึ่��งในที่��น�$จัะหมิายถ�งตุ�วิโรงเร�ยนหร�อสัถานศึ�กษาโดยตุรง ข) การบร�หารโดย

45

หล�กการมิ�สั2วินร2วิมิจัากที่�กฝ่<ายที่��มิ�สั2วินเก��ยวิข(องหร�อมิ�สั2วินได(สั2วินเสั�ย (Stakeholder) ซึ่��งเป,นการค�นอ"านาจัการจั�ดการศึ�กษาให(ประชาชนและช�มิชน ค) การบร�หารตุนเอง (Self – managing) ด(วิยตุนเองเป,นหล�กและ ง) การบร�หารจั�ดการที่��ตุอบสันองที่��ตุรงก�บควิามิตุ(องการ หร�อสัอดคล(องก�บควิามิตุ(องการของผู้'(เร�ยนและช�มิช�นมิากที่��สั�ด

3.3.2 การบร�หารระบบค�ณภาพื่ (Quality Circle)

การบร�หารระบบค�ณภาพื่ (P-D-C-A) วิงจัรสั'2ควิามิสั"าเร9จั

ร� 2ง แก(วิแดง. (2544 : 58 – 61) กล2าวิถ�งวิงจัร P-D-

C-A เป,นวิงจัรค�ณภาพื่พื่�ฒนาจัากการค�ดค(นโดย Walter

Showhart เป,นผู้'(บ�กเบ�กในวิงการอ�ตุสัาหกรรมิและได(มิ�คนร' (จั�กมิากข�$นโดย Edward W. Deming ปรมิาจัารย3ด(านบร�หารค�ณภาพื่เผู้ยแพื่ร2ให(เป,นเคร��องมิ�อสั"าหร�บการปร�บปร�งกระบวินการที่"างานให(ด�ย��งข�$น ในนามิวิงจัรเดมิมิ��งและได(น"ามิาใช(ก�บที่�กก�จักรรมิจั�งร' (จั�กก�นอย2างแพื่ร2หลาย

P-D-C-A เป,นอ�กษรน"าของศึ�พื่ที่3ภาษาอ�งกฤษ 4 ค"า ค�อ

P : Plan หมิายถ�ง การวิางแผู้นD : Do หมิายถ�ง การน"าแผู้นไปสั'2การปฏิ�บ�ตุ�C : Check หมิายถ�ง การประเมิ�นผู้ล หร�อการ

ตุรวิจัสัอบA : Act หมิายถ�ง ปร�บปร�งเพื่��อพื่�ฒนา

P-D-C-A เป,นเที่คน�คการปร�บปร�งงาน รวิมิถ�งการบร�หารงาน การจั�ดการเร�ยนการสัอนอย2างตุ2อเน��องและมิ�ค�ณภาพื่

46

Plan การวิางแผู้น เป,นการเร��มิตุ(นของโครงการหร�องาน เป,นการคาดการณ3ล2วิงหน(าเมิ��อเก�ดการผู้�ดพื่ลาดก9สัามิารถร�บมิ�อได(และเป,นการวิางแผู้นเพื่��อให(การปร�บปร�งงานและแก(ปBญหาอ�ปสัรรค ที่"างานอย2างรอบคอบเป,นไปตุามิเป6าหมิายหร�อแผู้น แผู้นที่��ด�ประกอบด(วิย SMART

มิ�ล�กษณะ ด�งน�$S : Specific หมิายถ�ง เฉัพื่าะเจัาะจัง มิ�

ควิามิช�ดเจันM : Measurable หมิายถ�ง สัามิารถวิ�ดได(A : Aftainable หมิายถ�ง สัามิารถบรรล�ผู้ลได(

สั"าเร9จัR : Realistic หมิายถ�ง พื่�$นฐานของควิามิ

เป,นจัร�งT : Timely หมิายถ�ง มิ�กรอบเวิลาก"าหนด

Do ปฏิ�บ�ตุ�ตุามิแผู้น การปฏิ�บ�ตุ�ตุามิแผู้นน�$นตุ(องเป,นไปตุามิข�$นตุอน ตุามิแนวิที่างที่��วิางแผู้นไวิ( โดยพื่�จัารณาใคร2ครวิญก2อนลงมิ�อปฏิ�บ�ตุ�

Check ตุรวิจัสัอบ การที่"างานน�$นนอกจัากจัะที่"าให(สั"าเร9จัแล(วิจัะตุ(องมิ�การตุรวิจัสัอบวิ2า ผู้ลงานที่��ปฏิ�บ�ตุ�น� $นได(ผู้ลค�(มิค2าเพื่�ยงไรก�บที่��คาดหวิ�งไวิ( มิ�ข(อมิ'ลใหมิ2 ๆ เก�ดข�$นบ(าง มิ�การจัดบ�นที่�กข(อมิ'ลที่��จั"าเป,นเพื่��อประโยชน3ในการวิ�เคราะห3และปร�บปร�งให(ด�ข�$นตุ2อไป

Act ปร�บปร�งเพื่��อพื่�ฒนาหล�งจัากที่��ได(ผู้2านกระบวินการตุ2าง ๆ ตุามิข�$นตุอนแล(วิ ตุ2อ

ไปจัะเป,นการน"าผู้ลจัากข�$นตุรวิจัสัอบมิาด"าเน�นการให(เหมิาะสัมิ ถ(าผู้ลที่��เก�ดข�$นด�ก9น"ามิาปร�บใช(ให(เป,นมิาตุรฐานและปร�บปร�งให(ด�ย��งข�$นตุ2อไป กรณ�ผู้ลที่��เก�ดไมิ2เป,นไปตุามิแผู้นที่��วิางไวิ( ให(เอาข(อมิ'ลมิาวิ�เคราะห3และพื่�จัารณาวิ2าจัะด"าเน�นการอย2างไร โดยมิองที่างเล�อกใหมิ2 ใช(ควิามิพื่ยายามิให(มิากข�$นขอควิามิร2วิมิมิ�อจัากผู้'(อ��นหร�อเปล��ยนเป6าหมิาใหมิ2

47

วิงจัร P-D-C-A จัะสัมิบ'รณ3 จัะเก�ดข�$นเมิ��อเอาข�$นตุอนการด"าเน�นงานที่��เหมิาะสัมิ (Act) ไปสั'2กระบวินการวิางแผู้น (Plan)

อ�กคร�$งหน��ง จัะเป,นวิงจัรไปเร��อย ๆ ไมิ2มิ�ที่��สั�$นสั�ด

3.3.3 การบร�หารค�ณภาพื่โดยรวิมิ (Total Quality Management : TQM)

วิ�โรจัน3 สัาร�ตุถะ. (2546 : 27 – 28) กล2าวิวิ2า ในย�คของการแข2งข�นเช�งค�ณภาพื่ด�งเช2นปBจัจั�บ�น องค3กรตุ2าง ๆ ได(ให(ควิามิสั"าค�ญในการพื่�ฒนาหล�กการบร�หารค�ณภาพื่โดยรวิมิที่��น�ยมิเร�ยกสั�$น ๆ วิ2า ที่�ค�วิเอ9มิ (TQM) เป,นหล�กการหน��งที่��ได(ร�บการพื่�ฒนาข�$นเพื่��อใช(ในการบร�หารโดยมิ�2งให(ควิามิสั"าค�ญไปที่��ควิามิร�บผู้�ดชอบตุ2อการผู้ล�ตุ หร�อการบร�การที่��มิ�ค�ณภาพื่ร2วิมิก�นกระตุ�(นให(แตุ2ละฝ่<ายมิ�2งพื่�ฒนาค�ณภาพื่ของงาน หล�กการบร�หารน�$มิ�พื่�$นฐานมิาจัากหล�กการควิบค�มิโดยรวิมิ (Total Quality Control : TQC) ที่��ได(เน(นควิามิมิ�พื่�นธุะผู้'กพื่�นก�บองค3การและการประเมิ�นผู้ล การปฏิ�บ�ตุ�งาน โดยก"าหนดหล�ก 14

ประการ เพื่��อพื่�ฒนาค�ณภาพื่งาน ด�งน�$1. ให(มิ�พื่�นธุะผู้'กพื่�นระยะยาวิ เพื่��อปร�บปร�งผู้ลผู้ล�ตุและ

บร�การ2. ให(น"าปร�ชญาใหมิ2 ๆ มิาใช(ในการปร�บปร�งค�ณภาพื่3. สัร(างค�ณภาพื่ก�บผู้ลผู้ล�ตุเป,นอ�นด�บแรก4. สัร(างควิามิจังร�กภ�กด�และควิามิเช��อถ�อระยะยาวิ5. ปร�บปร�งระบบการผู้ล�ตุและการให(บร�การอย'2เสัมิอ6. ให(มิ�การอบรมิบ�คลากร7. ให(มิ�ภาวิการณ3เป,นผู้'(น"า8. ขจั�ดบรรยากาศึแห2งควิามิกล�วิ ที่"างานด(วิยควิามิ

เป,นสั�ข9. ขจั�ดอ�ปสัรรคระหวิ2างหน2วิยงานเพื่��อควิามิเป,นที่�มิ10. ขจั�ดค"าขวิ�ญหร�อค"าช�กชวินเพื่��อให(ปร�บปร�งค�ณภาพื่

เพื่ราะอาจัเป,นสัาเหตุ�ให(ค�ณภาพื่และผู้ลผู้ล�ตุตุกตุ"�าเอง

48

11. ขจั�ดการใช(มิาตุรฐานการที่"างานและเป6าหมิายเช�งปร�มิาณก�บระด�บล2าง

12. เปล��ยนจั�ดเน(นจัากมิ�2งปร�มิาณเป,นมิ�2งค�ณภาพื่13. มิ�แผู้นงานให(การศึ�กษาและการพื่�ฒนาตุนเอง14. ให(ย�ดถ�อภาระการเปล��ยนแปลงเป,นภารก�จัแห2งตุน

3.3.4 การบร�หารค�ณภาพื่แก2องค3กรโดยใช( JIT (Just In Time) ฮิ�โระย�ก� ฮิ�ระโนะ ( 2543 : 59) ได(กล2าวิถ�ง การบร�หาร

ค�ณภาพื่แก2องค3กรโดยใช( JIT (Just In Time) ค�อ ที่�นเวิลาพื่อด� ในที่��น�$ หมิายถ�ง การให(บร�การของที่��จั"าเป,นในเวิลาที่��จั"าเป,น แก2นสัารของการบร�หารค�ณภาพื่ในร'ปแบบน�$ค�อแนวิค�ดและเที่คน�คในการจั�ดการควิามิสั'ญเปล2าอย2างเอาจัร�งเอาจั�ง องค3กรเป,นสั��งมิ�ช�วิ�ตุหากขาดการพื่�ฒนาก9ตุาย การปฏิ�ร'ปจั�ตุสั"าน�กจั�งเป,นเง��อนไขพื่�$นฐานที่��สั"าค�ญในการอย'2รอดขององค3กร

จัากที่��กล2าวิข(างตุ(น สัร�ปได(วิ2า กระบวินการพื่�ฒนาค�ณภาพื่การศึ�กษาที่��ด�และสั2งผู้ลตุ2อองค3กร ตุ(องมิ�ระบบ มิ�ร'ปแบบที่��ที่�นสัมิ�ย สัามิารถประย�กตุ3ในหน2วิยงานได(อย2างมิ�ประสั�ที่ธุ�ภาพื่ บ�คลากรที่�กฝ่<ายมิ�ควิามิเข(าใจัตุรงก�นและสัามิารถน"าไปปฏิ�บ�ตุ�ได(ตุามิข�$นตุอนเพื่��อให(ได(ผู้ลผู้ล�ตุตุามิที่��ตุ(องการ

3.4 การประก�นคิ/ณภาพื่การศึ�กษา3.4.1 ควิามิหมิายของการประก�นค�ณภาพื่การศึ�กษา

สั"าน�กงานคณะกรรมิการการศึ�กษาแห2งชาตุ� (2545

: 2) ได(กล2าวิถ�งการประก�นค�ณภาพื่การศึ�กษา (Quality

Assurance) ก�บการควิบค�มิค�ณภาพื่ (Quality Control) สัองค"าน�$มิ�กใช(แที่นก�นอย'2เสัมิอ ควิามิแตุกตุ2างของค"าสัองค"าน�$อย'2ที่��การสั��อควิามิหมิายของวิ�ธุ�การจั�ดการเร��องค�ณภาพื่ การควิบค�มิค�ณภาพื่มิ�

49

แนวิค�ดอย'2บนพื่�$นฐานของ การแก(ไข ขณะที่��การประก�นค�ณภาพื่มิ�“ ”

แนวิค�ดอย'2บนพื่�$นฐานของ การป6องก�น ในด(านการให(ค"าน�ยามิของ “ ”

ค�ณภาพื่ การควิบค�มิค�ณภาพื่ให(ควิามิหมิายวิ2า เป,นเร��องของควิามิ“ ”

ด� เร��องควิามิงามิ เร��องควิามิเป,นเล�ศึ แตุ2การประก�นค�ณภาพื่ให(ควิามิหมิายของการบรรล�ควิามิตุ(องการที่��แที่(จัร�งของล'กค(า (น�กเร�ยน ผู้'(ปกครอง ช�มิชน สั�งคมิ)

และสัอดคล(องก�บวิ�ถ�ช�วิ�ตุ การประก�นค�ณภาพื่จั�งเป,นวิ�ฒนธุรรมิใหมิ2ที่��เปล��ยนมิ�ตุ�จัากการเป,นผู้'(มิ�อ"านาจั ก"าหนดค�ณภาพื่และควิบค�มิ มิาเป,นการสัร(างควิามิไวิ(วิางใจัซึ่��งก�นและก�น เปล��ยนจัากระบบการพื่��งพื่ามิาเป,นอาศึ�ยซึ่��งก�นและก�น โดยที่�กคนร' (และเข(าใจัในบที่บาที่หน(าที่��ตุ(องปฏิ�บ�ตุ�และควิามิร�บผู้�ดชอบที่��ตุ(องมิ�ร2วิมิก�น เปล��ยนแปลงวิ�ธุ�การที่"างานจัากการแสัวิงหาวิ�ธุ�ใหมิ2หล�งจัากเก�ดการสั'ญเสั�ยข�$นแล(วิ มิาเป,นการสัร(างวิ�ธุ�การที่��ถ'กตุ(องให(เก�ดข�$นตุ�$งแตุ2แรกให(มิากที่��สั�ด เพื่��อลดโอกาสัที่��ผู้ลผู้ล�ตุจัะเป,นไปตุามิค�ณภาพื่ที่��วิางไวิ( ซึ่��งตุ2อมิาได(พื่�ฒนาเป,นระบบค�ณภาพื่ ISO และ ISO 9000 (มิาตุรฐานระบบบร�หารงานค�ณภาพื่)

สังบ ล�กษณะ (2541 : 2) ให(ควิามิหมิายของการประก�นค�ณภาพื่การศึ�กษา หมิายถ�ง

กระบวินการวิางแผู้น และกระบวินการจั�ดการของผู้'(ที่��ร �บผู้�ดชอบจั�ดการศึ�กษาที่��จัะร�บประก�นให(สั�งคมิเช��อมิ��นวิ2า การจัะพื่�ฒนาผู้'(เร�ยนให(เก�ดการเร�ยนร' (ให(ครบตุามิมิาตุรฐานค�ณภาพื่ที่��ระบ�ไวิ(ในหล�กสั'ตุรและตุรงก�บควิามิมิ�2งหวิ�งของสั�งคมิ

กษมิา วิรวิรรณ ณ อย�ธุยา (2542 : 16) กล2าวิวิ2า การประก�นค�ณภาพื่การศึ�กษา หมิายถ�ง ระบบประก�นค�ณภาพื่ที่��เก�ดข�$นในงานประถมิศึ�กษา เพื่��อให(มิ� �นใจัวิ2าการจั�ดการศึ�กษาจัะบรรล�จั�ดหมิายสั"าค�ญ ค�อเด9กและเยาวิชนควิรได(ร�บการพื่�ฒนาที่��สัมิด�ลที่�$งด(าน

50

ร2างกาย จั�ตุใจั สัตุ�ปBญญา อย2างน(อยในระด�บพื่�$นฐานที่��เด9กไที่ยที่�กคนพื่�งได(ร�บและมิ�โอกาสัพื่�ฒนาไปจันเตุ9มิศึ�กยภาพื่ของแตุ2ละคน

สัมิศึ�กด�G สั�นธุ�ระเวิชญ3. (2542 ก : 154 – 155)

ค�ณภาพื่การศึ�กษามิ�ควิามิสั"าค�ญตุ2อการพื่�ฒนาประเที่ศึและค�ณภาพื่ของคนเพื่ราะค�ณภาพื่การศึ�กษาย2อมิมิ�ผู้ล หร�อมิ�อ�ที่ธุ�พื่ลตุ2อควิามิร' ( ควิามิสัามิารถและศึ�กยภาพื่ อ�นได(แก2สัตุ�ปBญญาและควิามิเป,นเล�ศึของมิน�ษย3 การศึ�กษาในอนาคตุจัะเป,นค�ณภาพื่การศึ�กษาที่��สัอดคล(องก�บการพื่�ฒนาคน พื่�ฒนาคนให(เป,นคนด� คนเก2ง สัอดคล(องก�บช�วิ�ตุควิามิเป,นอย'2 ให(เป,นคนมิ�ควิามิร�บผู้�ดชอบ ให(ร2วิมิมิ�อสัามิ�คค�ผู้น�กก"าล�งก�น การศึ�กษาที่��มิ�ค�ณภาพื่จั�งตุ(องสัอดคล(องก�บล�กษณะของคนที่��สัร(างข�$น ค�ณภาพื่การศึ�กษาจั�งมิ�ควิามิสั"าค�ญตุ2อสั��งตุ2าง ๆ ด�งน�กวิ�ชาการได(เสันอควิามิเห9นไวิ(ด�งน�$

1. ค�ณภาพื่การศึ�กษามิ�ควิามิสั"าค�ญตุ2อการจั�ดสัรรงบประมิาณ เพื่ราะสัถาบ�นการศึ�กษาที่��มิ�มิาตุรฐาน ร�ฐบาลก9จัะจั�ดสัรรงบประมิาณได(อย2างมิ�ประสั�ที่ธุ�ภาพื่ และมิ�สั�ที่ธุ�ขอร�บเง�นอ�ดหน�นจัากร�ฐบาลกลางของสัหร�ฐอเมิร�กา

2. ค�ณภาพื่การศึ�กษามิ�ควิามิสั"าค�ญตุ2อการสัร(างควิามิเป,นเล�ศึที่างวิ�ชาการและสัร(างควิามิเข(มิแข9งที่างวิ�ชาการ ค�ณภาพื่การศึ�กษาเป,นห�วิใจัของควิามิเป,นเล�ศึ โดยเฉัพื่าะเร��องการที่"าให(ที่ร�พื่ยากรมิ�ค�ณภาพื่ นอกจัากน�$นการสัร(างบรรยากาศึที่างวิ�ชาการในเร��องการจั�ดระบบควิามิค�ดเห9นที่��จัะมิ�สั2วินในการสัร(างสัตุ�ปBญญา จั�ดระบบสัารสันเที่ศึที่��ด�มิ�การแสัดงควิามิร' (ควิามิสัามิารถสั'งสัร(างควิามิร�บผู้�ดชอบและประสับการณ3 อ�กที่�$งมิ�เคร��องอ"านวิยควิามิสัะดวิกในการที่"างานด(วิย

3. การประก�นค�ณภาพื่การศึ�กษา ค�อ การสัร(างควิามิมิ��นใจัในค�ณภาพื่ โรงเร�ยนที่��ที่"าเร��องการประก�นค�ณภาพื่ ก9ค�อ โรงเร�ยนที่��ตุ(องการควิามิมิ��นใจัให(ก�บสั�งคมิและผู้'(ร �บบร�การวิ2าจัะด"าเน�นก�จักรรมิในโรงเร�ยนอย2างมิ�ค�ณภาพื่ครบถ(วินที่�กด(าน

51

4. การประก�นค�ณภาพื่การศึ�กษา หมิายถ�ง การบร�หารจั�ดการของสัถานศึ�กษา ซึ่��งเร��มิตุ�$งแตุ2การวิางแผู้นการจั�ดสั��งสัน�บสัน�นอ"านวิยควิามิสัะดวิกและการด"าเน�นงานตุามิแผู้นเพื่��อพื่�ฒนาค�ณภาพื่ของผู้'(เร�ยนตุามิมิาตุรฐานที่��ก"าหนดเป,นการสัร(างควิามิมิ��นใจัให(แก2ผู้'(ร �บบร�การผู้'(ที่��เก��ยวิข(องตุลอดจันสัาธุารณชน ด(านประสั�ที่ธุ�ภาพื่ในการด"าเน�นงานและค�ณภาพื่ของผู้'(สั"าเร9จัการศึ�กษา

5. การประก�นค�ณภาพื่การศึ�กษา หมิายถ�ง การบร�หารจั�ดการและการด"าเน�นก�จักรรมิของสัถานศึ�กษา เพื่��อสัร(างควิามิมิ��นใจัให(ก�บผู้'(เร�ยน ผู้'(ปกครอง ช�มิชน และสั�งคมิวิ2าการด"าเน�นงานของสัถานศึ�กษาจัะที่"าให(ผู้'(สั"าเร9จัการศึ�กษามิ�ค�ณภาพื่ และค�ณล�กษณะอ�นพื่�งประสังค3 ตุามิมิาตุรฐานการศึ�กษาที่��ก"าหนดอย2างครบถ(วินที่�กด(าน

6. การประก�นค�ณภาพื่การศึ�กษา หมิายถ�ง การบร�หารจั�ดการและด"าเน�นก�จักรรมิของสัถานศึ�กษาเพื่��อพื่�ฒนาค�ณภาพื่ของผู้'(เร�ยนอย2างตุ2อเน��องซึ่��งเป,นการสัร(างควิามิมิ��นใจัให(ผู้'(ร �บบร�การโดยตุรง ได(แก2 ผู้'(เร�ยน ผู้'(ปกครอง และผู้'(ร �บบร�การที่างอ(อมิ ได(แก2 สัถานประกอบการ ประชาชนและสั�งคมิโดยรวิมิ วิ2าการด"าเน�นงานของสัถานศึ�กษามิ�ประสั�ที่ธุ�ภาพื่ที่"าให(ผู้'(เร�ยนมิ�ค�ณภาพื่หร�อค�ณล�กษณะที่��พื่�งประสังค3ตุามิมิาตุรฐานการศึ�กษาที่��ก"าหนด การประก�นค�ณภาพื่การศึ�กษามิ�แนวิค�ดอย'2บนพื่�$นฐานการ ป6องก�น ไมิ2ให(เก�ดการที่"างานที่��“ ”

ไมิ2มิ�ประสั�ที่ธุ�ภาพื่และผู้ลผู้ล�ตุไมิ2มิ�ค�ณภาพื่อ�ที่�มิพื่ร จัามิรมิาน (2544 : 3) ให(ควิามิหมิายของการ

ประก�นค�ณภาพื่การศึ�กษาวิ2า หมิายถ�งการสัร(างควิามิมิ��นใจัให(ก�บประชาชน (เจั(าของเง�นภาษ�) วิ2าที่�กคนในสัถานศึ�กษาปฏิ�บ�ตุ�อย2างเตุ9มิควิามิสัามิารถเพื่��อผู้ลผู้ล�ตุจัะได(มิ�ค�ณภาพื่

การประก�นค�ณภาพื่การศึ�กษาเก��ยวิข(องก�บค"าอ�ก 5 ค"า ค�อ

1. การควิบค�มิค�ณภาพื่ (Quality Control) หมิายถ�ง การด"าเน�นงานตุามิแผู้นที่��วิางไวิ(อย2างร�ดก�มิที่�กข�$นตุอน

52

2. การตุรวิจัสัอบค�ณภาพื่ (Quality Audit) หมิายถ�ง การตุรวิจัสัอบค�ณภาพื่ภายใน หร�อการตุรวิจัสัอบค�ณภาพื่ภายนอก ซึ่��งเป,นการตุรวิจัสัอบโดยหน2วิยงานตุ(นสั�งก�ดและบ�คคลภายนอกตุามิเกณฑ์3ที่��ก"าหนดข�$น

3. การประเมิ�นค�ณภาพื่ (Quality Assessment)

หมิายถ�ง การหาข(อมิ'ลที่��เช��อถ�อได( เพื่��อตุ�ดสั�นใจัเก��ยวิก�บค�ณภาพื่ของผู้ลผู้ล�ตุ การบร�การของหน2วิยงานตุามิเกณฑ์3ที่��ก"าหนด

4. การปร�บปร�งค�ณภาพื่ (Quality Improvement)

หมิายถ�ง การปร�บเปล��ยนวิ�ธุ�การปฏิ�บ�ตุ�งานในที่างที่��ด�ข�$น ให(เก�ดประสั�ที่ธุ�ภาพื่และประสั�ที่ธุ�ผู้ลมิากข�$น

5. การร�บรองค�ณภาพื่ (Quality Accreditation)

หมิายถ�ง การร�บรองหร�อไมิ2ร�บรองค�ณภาพื่ตุามิมิาตุรฐาน ซึ่��งบางคร�$งเป,นมิาตุรฐานที่างกายภาพื่ เช2น พื่�$นที่�� จั"านวินอ�ปกรณ3

จัร�ญ ด�งามิ (2546 : 19) กล2าวิวิ2า การประก�นค�ณภาพื่การศึ�กษา หมิายถ�ง ระบบที่��สัร(างควิามิมิ��นใจัในการปฏิ�บ�ตุ�การที่�$งหลายของสัถานศึ�กษาให(ก�บผู้'(เร�ยนได(ร�บการพื่�ฒนาที่��สัมิด�ลที่�$งที่างด(านร2างกาย จั�ตุใจั และสัตุ�ปBญญา ตุามิศึ�กยภาพื่ของแตุ2ละบ�คคลอย2างมิ�ค�ณภาพื่ตุามิที่��ก"าหนดไวิ( การประก�นค�ณภาพื่การศึ�กษา จั�งเป,นกระบวินการบร�หารงานของผู้'(บร�หารโรงเร�ยนที่��มิ�การวิางแผู้นอย2างเป,นระบบมิ�การควิบค�มิและที่บที่วินการปฏิ�บ�ตุ�งานให(สัามิารถบรรล�ถ�งมิาตุรฐานที่��ก"าหนดไวิ(ตุลอดเวิลา เพื่��อให(ผู้'(ร �บการบร�การเก�ดควิามิเช��อมิ��นในค�ณภาพื่ของโรงเร�ยน ที่"าให(เก�ดควิามิที่�ดเที่�ยมิในด(านค�ณภาพื่ก�นที่�กโรงเร�ยน ไมิ2วิ2าจัะตุ�$งอย'2 ณ ที่��ใดก9ตุามิและไมิ2จั"าก�ดวิ2าจัะเป,นโรงเร�ยนขนาดเล9ก ขนาดกลาง หร�อขนาดใหญ2 จัะตุ(องมิ�ค�ณภาพื่ที่�ดเที่�ยมิก�นเสัมิอ เป,นกระบวินการพื่�ฒนาการศึ�กษา (Machanical

Process) เพื่��อสัร(างควิามิมิ��นใจัและเป,นหล�กประก�นตุ2อผู้'(เร�ยน ผู้'(ปกครอง ช�มิชนและสั�งคมิวิ2าสัถานศึ�กษาสัามิารถจั�ดการศึ�กษาได(อย2าง

53

มิ�ประสั�ที่ธุ�ภาพื่ ผู้'(เร�ยนที่��จับการศึ�กษามิ�ค�ณภาพื่ตุามิมิาตุรฐานการศึ�กษาและเป,นที่��ยอมิร�บของสั�งคมิ

ร� 2ง แก(วิแดง. (2544 : 11) ค�ณภาพื่การศึ�กษามิ�ควิามิสั"าค�ญตุ2อควิามิเช��อมิ��นของประชาชน เพื่ราะการศึ�กษาที่��มิ�ค�ณภาพื่และได(มิาตุรฐาน จัะที่"าให(ประชาชนที่�กคนเช��อมิ��นได(วิ2าล'กหลานที่��ได(ร�บการศึ�กษาที่��มิ�มิาตุรฐานสั'งจัะมิ�ค�ณภาพื่ มิ�ควิามิสัามิารถ มิ�ศึ�กยภาพื่เพื่�ยงพื่อในการที่"างานและประกอบอาช�พื่

เสัตุ9บบ��ง (Stebbing. 1993 : 15) กล2าวิวิ2า การประก�นค�ณภาพื่เป,นสั��งที่��จั"าเป,นสั"าหร�บระบบค�ณภาพื่ที่�ก ๆ ระบบ การรวิบรวิมิข(อมิ'ล การวิางแผู้นก�จักรรมิที่�กชน�ด และการให(รายละเอ�ยดหร�อค"าแนะน"าตุ(องลงมิ�อก2อนที่"าก�จักรรมิใด ๆ เพื่��อให(สัามิารถควิบค�มิข�$นตุอนการปฏิ�บ�ตุ�ก�จักรรมิตุ2าง ๆ ได(อย2างเหมิาะสัมิ

ค�ที่แที่นซึ่3 (Cuttance. 1994 : 5) ได(ให(ควิามิหมิายของการประก�นค�ณภาพื่การศึ�กษา หมิายถ�งกลย�ที่ธุ3ที่��ได(วิางแผู้นไวิ(อย2างเป,นระบบ และปฏิ�บ�ตุ�งานที่��ได(ออกแบบไวิ(โดยเฉัพื่าะ เพื่��อร�บประก�นวิ2ากระบวินการได(ร�บการก"าก�บ ด'แล รวิมิถ�งการปฏิ�บ�ตุ�งานน�$นมิ�2งไปสั'2เป6าหมิายที่��ตุ� $งไวิ(อย'2ตุลอดเวิลา

เมิอร3กาที่รอยด3 และมิอร3แกน (Mergatroyd and Morgan. 1994 : 45) ให(ควิามิหมิายของการประก�นค�ณภาพื่การศึ�กษาวิ2า หมิายถ�งการก"าหนดมิาตุรฐาน วิ�ธุ�การ ควิามิตุ(องการค�ณภาพื่ จัากผู้'(เช��ยวิชาญรวิมิถ�งการตุรวิจัสัอบ การประเมิ�น ที่��สัามิารถตุรวิจัได(วิ2าก�จักรรมิที่��ได(ด"าเน�นการปฏิ�บ�ตุ�ไปน�$นได(ตุามิมิาตุรฐานที่��ก"าหนดไวิ(

จัากที่��กล2าวิข(างตุ(น สัร�ปได(วิ2า การประก�นค�ณภาพื่การศึ�กษา หมิายถ�ง การประก�นค�ณภาพื่การเร�ยนร' (ของผู้'(เร�ยน เพื่��อพื่�ฒนาค�ณภาพื่ของผู้'(เร�ยนอย2างตุ2อเน��อง ซึ่��งจัะเป,นการสัร(างควิามิมิ��นใจัให(ก�บผู้'(เร�ยนมิ�มิาตุรฐานตุามิที่��ก"าหนด

54

3.4.2 ระบบการประก�นค�ณภาพื่การศึ�กษาสั�พื่รรณ สั�วิ�ชา (2545 : 10) กล2าวิวิ2า การมิ�ระบบการ

ประก�นค�ณภาพื่การศึ�กษามิ�จั�ดมิ�2งหมิายเพื่��อมิ�2งเน(นให(มิ�การสัร(างกลไกการควิบค�มิค�ณภาพื่ขององค3ประกอบตุ2าง ๆ ที่��มิ�ผู้ลตุ2อค�ณภาพื่การศึ�กษาให(เป,นร'ปธุรรมิข�$น ที่�$งน�$ แตุ2ละหน2วิยงานอาจัจั�ดให(มิ�ระบบการตุรวิจัสัอบการประเมิ�นผู้ลการด"าเน�นงานข�$นเป,นการภายในตุามิควิามิเหมิาะสัมิ

กรมิสัามิ�ญศึ�กษา (2542 : 18) กล2าวิวิ2า ระบบการประก�นค�ณภาพื่การศึ�กษาของกรมิสัามิ�ญศึ�กษา ประกอบด(วิย 3 องค3ประกอบ ค�อ

1. การควิบค�มิค�ณภาพื่การศึ�กษา2. การตุรวิจัสัอบที่บที่วินและปร�บปร�งค�ณภาพื่การศึ�กษา3. การประเมิ�นและร�บรองค�ณภาพื่การศึ�กษาของสัถาน

ศึ�กษาสั"าน�กงานร�บรองมิาตุรฐานและประเมิ�นค�ณภาพื่การศึ�กษา

(2546 : 9) กล2าวิวิ2า ระบบการประก�นค�ณภาพื่การศึ�กษาอาจัจั"าแนกได(เป,น 2 สั2วิน ค�อ

1. การประก�นค�ณภาพื่ภายใน หมิายถ�ง การด"าเน�นการควิบค�มิกระบวินการการประก�นค�ณภาพื่ภายในของสัถาบ�นการศึ�กษาเอง เพื่��อให(มิ� �นใจัได(วิ2าสัถาบ�นปฏิ�บ�ตุ�ภารก�จัได(อย2างมิ�ค�ณภาพื่ตุามิเป6าหมิายที่��วิางไวิ( กระบวินการประก�นค�ณภาพื่การศึ�กษาภายใน ประกอบด(วิย

1.1 การควิบค�มิค�ณภาพื่1.2 การตุรวิจัตุ�ดตุามิค�ณภาพื่1.3 การประเมิ�นค�ณภาพื่

2. การประก�นค�ณภาพื่ภายนอก หมิายถ�ง การด"าเน�นการตุามิระบบควิบค�มิค�ณภาพื่ตุามิข(อ 1 พื่ร(อมิที่�$งมิ�หน2วิยงานภายนอกเข(ามิาตุรวิจัสัอบและประเมิ�นผู้ลที่�$งระบบ ซึ่��งประกอบด(วิย

55

2.1 การตุรวิจัสัอบค�ณภาพื่ที่��ผู้2านกระบวินการประก�นค�ณภาพื่ภายใน

2.2 การประเมิ�นค�ณภาพื่2.3 การให(ค"าร�บรอง

สั"าน�กงานคณะกรรมิการการศึ�กษาแห2งชาตุ�. (2545 : 7

– 8) กล2าวิวิ2าระบบการประก�นค�ณภาพื่ที่างการศึ�กษาที่��ได(มิ�การพื่�ฒนาก�นอย'2ในขณะน�$ มิ�แนวิค�ดเพื่��อสั2งเสัร�มิและเสันอแนวิที่างเก��ยวิก�บการพื่�ฒนาค�ณภาพื่ที่างการศึ�กษา โดยมิ�การด"าเน�นงาน 3 ข�$นตุอน ด�งน�$

1. การควิบค�มิค�ณภาพื่ เป,นการก"าหนดมิาตุรฐานค�ณภาพื่ และการพื่�ฒนาสัถานศึ�กษาให(เข(าสั'2มิาตุรฐาน

2. การตุรวิจัสัอบค�ณภาพื่ เป,นการตุรวิจัสัอบและตุ�ดตุามิผู้ลการด"าเน�นงานให(เป,นไปตุามิมิาตุรฐานที่��ก"าหนด

3. การประเมิ�นค�ณภาพื่ เป,นการประเมิ�นค�ณภาพื่ของสัถานศึ�กษา โดยหน2วิยงานที่��ก"าก�บ ด'แลในเขตุพื่�$นที่��และหน2วิยงานตุ(นสั�งก�ดในสั2วินกลาง ซึ่��งถ�งแมิ(จัะเป,นบ�คคลภายนอก แตุ2ก9ย�งถ�อวิ2าเป,นการประเมิ�นภายในเพื่ราะด"าเน�นการโดยหน2วิยงานที่��อย'2ในสัายการบร�หารของสัถานศึ�กษา ซึ่��งจัะด"าเน�นการตุรวิจัเย��ยมิและประเมิ�นสัถานศึ�กษาเป,นระยะ ๆ ตุามิที่��ก"าหนดโดยหน2วิยงานตุ(นสั�งก�ด เพื่��อให(ควิามิช2วิยเหล�อ และสั2งเสัร�มิ สัน�บสัน�นให(สัถานศึ�กษามิ�การพื่�ฒนาค�ณภาพื่อ�นเป,นการเตุร�ยมิควิามิพื่ร(อมิก2อนร�บการประเมิ�นภายนอก จัากสั"าน�กงานร�บรองมิาตุรฐานและประเมิ�นค�ณภาพื่การศึ�กษา ซึ่��งเป,นองค3การมิหาชน

สั"าน�กงานคณะกรรมิการการศึ�กษาแห2งชาตุ�. (2545 :

22 – 24) พื่ระราชบ�ญญ�ตุ�การศึ�กษาแห2งชาตุ� พื่.ศึ. 2542 และที่��แก(ไขเพื่��มิเตุ�มิ (ฉับ�บที่�� 2) พื่.ศึ. 2545 หมิวิดที่�� 6 มิาตุรฐานและการประก�นค�ณภาพื่การศึ�กษา ได(ก"าหนดให(มิ�ระบบการประก�นค�ณภาพื่และมิาตุรฐานการศึ�กษาโดยให(สัถานศึ�กษาด"าเน�นการประก�นค�ณภาพื่ภายในอย2างเป,นระบบและตุ2อเน��องและสั"าน�กงานร�บรองมิาตุรฐานและ

56

ประเมิ�นค�ณภาพื่การศึ�กษา (สัมิศึ.) ที่"าการประเมิ�นผู้ลการจั�ดการศึ�กษา เพื่��อตุรวิจัสัอบค�ณภาพื่ของสัถานศึ�กษา โดยตุ(องรายงานผู้ลการประเมิ�นตุ2อหน2วิยงานตุ(นสั�งก�ด หน2วิยงานที่��เก��ยวิข(องและเปCดเผู้ยให(สัาธุารณชนที่ราบด(วิย โดยมิ�สัาระสั"าค�ญด�งน�$

มิาตุรา 47 จั�ดให(มิ�ระบบการประก�นค�ณภาพื่การศึ�กษาเพื่��อพื่�ฒนาค�ณภาพื่และมิาตุรฐานการศึ�กษาที่�กระด�บประกอบด(วิย ระบบการประก�นค�ณภาพื่ภายในและระบบการประก�นค�ณภาพื่ภายนอก ระบบหล�กเกณฑ์3และวิ�ธุ�การประก�นค�ณภาพื่การศึ�กษาให(เป,นไปตุามิที่��ก"าหนดในกฎีกระที่รวิง

มิาตุรา 48 ให(หน2วิยงานตุ(นสั�งก�ดและสัถานศึ�กษาจั�ดให(มิ�ระบบการประก�นค�ณภาพื่ภายในสัถานศึ�กษาและให(ถ�อวิ2าการประก�นค�ณภาพื่ภายในเป,นสั2วินหน��งของกระบวินการบร�หารที่��จัะตุ(องด"าเน�นการอย2างตุ2อเน��อง โดยมิ�การจั�ดที่"ารายงานประจั"าป@เสันอตุ2อหน2วิยงานตุ(นสั�งก�ด หน2วิยงานที่��เก��ยวิข(องและเปCดเผู้ยตุ2อสัาธุารณชนเพื่��อน"าไปสั'2การพื่�ฒนาค�ณภาพื่และมิาตุรฐานการศึ�กษา เพื่��อรองร�บการประก�นภายนอก

มิาตุรา 49 ให(สั"าน�กงานร�บรองมิาตุรฐานและประเมิ�นค�ณภาพื่การศึ�กษา มิ�ฐานะเป,นองค3การมิหาชนที่"าหน(าที่��พื่�ฒนาเกณฑ์3 วิ�ธุ�การประเมิ�นภายนอกและที่"าการประเมิ�นผู้ลการจั�ดการศึ�กษาเพื่��อให(มิ�การตุรวิจัสัอบค�ณภาพื่ของสัถานศึ�กษา โดยค"าน�งถ�งควิามิมิ�2งหมิายและหล�กการ และแนวิที่างการจั�ดการศึ�กษาในแตุ2ละระด�บตุามิที่��ก"าหนดในพื่ระราชบ�ญญ�ตุ�การศึ�กษาแห2งชาตุ�

มิาตุรา 50 ให(สัถานศึ�กษาให(ควิามิร2วิมิมิ�อในการจั�ดเตุร�ยมิเอกสัาร หล�กฐานตุ2าง ๆ ที่��มิ�ข(อมิ'ลเก��ยวิข(องก�บสัถานศึ�กษา ตุลอดจันให(บ�คลากรคณะกรรมิการสัถานศึ�กษา รวิมิที่�$งผู้'(ปกครองและผู้'(มิ�สั2วินเก��ยวิข(องก�บสัถานศึ�กษา ให(ข(อมิ'ลเพื่��มิเตุ�มิในสั2วินที่��พื่�จัารณาเห9นวิ2าเก��ยวิข(องก�บการปฏิ�บ�ตุ�ภารก�จัของสัถานศึ�กษา ตุามิค"าร(องของสั"าน�กงานร�บรองมิาตุรฐานและประเมิ�นค�ณภาพื่การศึ�กษาหร�อบ�คคล

57

หร�อหน2วิยงานภายนอกที่��สั"าน�กงานด�งกล2าวิร�บรองที่��ที่"าการประเมิ�นค�ณภาพื่ภายนอกของสัถานศึ�กษาน�$น

มิาตุรา 51 ในกรณ�ที่��ผู้ลการประเมิ�นภายนอกของสัถานศึ�กษาใดไมิ2ได(มิาตุรฐานที่��ก"าหนดให(สั"าน�กงานร�บรองมิาตุรฐานและประเมิ�นค�ณภาพื่การศึ�กษาจั�ดที่"าข(อเสันอแนะการปร�บปร�งแก(ไขตุ2อหน2วิยงานตุ(นสั�งก�ด เพื่��อให(สัถานศึ�กษาปร�บปร�งแก(ไขภายในระยะเวิลาที่��ก"าหนด หากมิ�ได(ด"าเน�นการด�งกล2าวิให(สั"าน�กงานร�บรองมิาตุรฐานและประเมิ�นค�ณภาพื่การศึ�กษารายงานตุ2อคณะกรรมิการการศึ�กษาข�$นพื่�$นฐาน หร�อคณะกรรมิการการอ�ดมิศึ�กษาเพื่��อด"าเน�นการให(มิ�การปร�บปร�งแก(ไข

สั"าน�กงานร�บรองมิาตุรฐานและประเมิ�นค�ณภาพื่การศึ�กษา (องค3การมิหาชน). (2549 : 61) ได(ก"าหนดมิาตุรฐานการศึ�กษาเพื่��อการประเมิ�นค�ณภาพื่ภายนอกของสัถานศึ�กษาระด�บการศึ�กษาข�$นพื่�$นฐานรอบที่��สัอง (พื่.ศึ. 2549 – 2553) ที่��จั�ดการศึ�กษาประถมิศึ�กษาและมิ�ธุยมิศึ�กษา เร�ยกวิ2า มิาตุรฐานค�ณภาพื่ สัมิศึ. จั"านวิน 14 มิาตุรฐาน ด�งน�$

มาติรฐานด�านผ)�เร�ยนมิาตุรฐานที่�� 1 ผู้'(เร�ยนมิ�ค�ณธุรรมิ จัร�ยธุรรมิ และค2า

น�ยมิที่��พื่�งประสังค3มิาตุรฐานที่�� 2 ผู้'(เร�ยนมิ�สั�ขน�สั�ย สั�ขภาพื่กาย และสั�ขภาพื่

จั�ตุที่��ด�มิาตุรฐานที่�� 3 ผู้'(เร�ยนมิ�สั�นที่ร�ยภาพื่ และล�กษณะน�สั�ย

ด(านศึ�ลปะ ดนตุร�และก�ฬามิาตุรฐานที่�� 4 ผู้'(เร�ยนมิ�ควิามิสัามิารถในการค�ดวิ�เคราะห3

ค�ดสั�งเคราะห3 มิ�วิ�จัารณญาณ มิ�ควิามิค�ดสัร(างสัรรค3 และมิ�วิ�สั�ยที่�ศึน3

มิาตุรฐานที่�� 5 ผู้'(เร�ยนมิ�ควิามิร' (และที่�กษะที่��จั"าเป,นตุามิหล�กสั'ตุร

58

มิาตุรฐานที่�� 6 ผู้'(เร�ยนมิ�ที่�กษะในการแสัวิงหาควิามิร' (ด(วิยตุนเอง ร�กการเร�ยนร' (และพื่�ฒนาตุนเองอย2างตุ2อเน��อง

มิาตุรฐานที่�� 7 ผู้'(เร�ยนมิ�ที่�กษะในการที่"างาน สัามิารถที่"างานร2วิมิก�บผู้'(อ��นได(และมิ�เจัตุคตุ�ที่��ด�ตุ2ออาช�พื่สั�จัร�ตุ

มาติรฐานด�านคิร)มิาตุรฐานที่�� 8 คร'มิ�ค�ณวิ�ฒ�/ควิามิร' (ควิามิสัามิารถตุรงก�บ

งานที่��ร �บผู้�ดชอบ และมิ�คร'เพื่�ยงพื่อ

มิาตุรฐานที่�� 9 คร'มิ�ควิามิสัามิารถในการจั�ดการเร�ยนการสัอนอย2างมิ�ประสั�ที่ธุ�ภาพื่และเน(นผู้'(เร�ยนเป,นสั"าค�ญ

มาติรฐานด�านผ)�บร�หารมิาตุรฐานที่�� 10 ผู้'(บร�หารมิ�ภาวิะผู้'(น"าและมิ�ควิามิสัามิารถ

ในการบร�หารจั�ดการมิาตุรฐานที่�� 11 สัถานศึ�กษามิ�การจั�ดองค3กร โครงสัร(าง

และการบร�หารงานอย2างเป,นระบบ ครบวิงจัรให(บรรล�เป6าหมิายการศึ�กษา

มิาตุรฐานที่�� 12 สัถานศึ�กษามิ�การจั�ดก�จักรรมิและการเร�ยนการสัอน โดยเน(นผู้'(เร�ยนเป,นสั"าค�ญ

มิาตุรฐานที่�� 13 สัถานศึ�กษามิ�หล�กสั'ตุรที่��เหมิาะสัมิก�บผู้'(เร�ยนและที่(องถ��นมิ�สั��อการเร�ยนการสัอนที่��เอ�$อตุ2อการเร�ยนร' (

มิาตุรฐานที่�� 14 สัถานศึ�กษาสั2งเสัร�มิควิามิสั�มิพื่�นธุ3และควิามิร2วิมิมิ�อก�บช�มิชนในการพื่�ฒนาการศึ�กษา

59

จัากที่��กล2าวิข(างตุ(น สัร�ปได(วิ2า ระบบประก�นค�ณภาพื่การศึ�กษา หมิายถ�ง ระบบประก�นค�ณภาพื่ที่��ผู้'(ร �บประก�นที่"าให(สั�งคมิเช��อมิ��นวิ2า จัะที่"าให(ผู้'(เร�ยนเก�ดการเร�ยนร' (ตุามิมิาตุรฐานและผู้'(เร�ยนเก�ดการพื่�ฒนาเตุ9มิตุามิศึ�กยภาพื่ ด�งน�$น ควิามิสั"าค�ญของการประก�นค�ณภาพื่ จั�งเน(นถ�งเร��องค�ณภาพื่การศึ�กษาที่��มิ�ควิามิสั"าค�ญตุ2อการสัร(างและการพื่�ฒนาคน โรงเร�ยนจัะตุ(องแข2งข�นก�นสัร(างค�ณภาพื่ ที่"าให(ประชาชนมิ�ควิามิเช��อมิ��น ร�ฐจัะตุ(องจั�ดสัรรงบประมิาณมิาให(อย2างเพื่�ยงพื่อหร�อโรงเร�ยนจัะตุ(องด"าเน�นการจั�ดหางบประมิาณเพื่��มิเตุ�มิ เพื่��อที่��จัะน"ามิาใช(ในการพื่�ฒนาค�ณภาพื่ เพื่��อน�กเร�ยนจัะได(ร�บการศึ�กษาอย2างมิ�ค�ณภาพื่น"าไปสั'2ควิามิเป,นนานาชาตุ�หร�อสัากล น��นค�อ โรงเร�ยนจัะตุ(องน"าระบบการประก�นค�ณภาพื่เข(าสั'2โรงเร�ยนและได(ร�บการร�บรองมิาตุรฐานการศึ�กษาตุ2อไป

3.5 ล�กษณะข้องโรงเร�ยนท��ม�การพื่�ฒนาคิ/ณภาพื่การศึ�กษา

สัมิศึ�กด�G สั�นธุ�ระเวิชญ3 (2542 : 38) ได(กล2าวิถ�ง โรงเร�ยนและสัถานศึ�กษาที่��มิ�ค�ณภาพื่วิ2าจัะตุ(องเป,นสัถานศึ�กษาที่��มิ�การบร�หารจั�ดการอย2างมิ�ประสั�ที่ธุ�ภาพื่ในเร��อง ตุ2อไปน�$

1. มิ�ควิามิเป,นผู้'(น"าระด�บมิ�ออาช�พื่ผู้'(บร�หารตุ(องมิ�ควิามิมิ��นคง มิ�ควิามิมิ�2งมิ��นหวิ�งใช(

ย�ที่ธุศึาสัตุร3การบร�หารที่��สั2งเสัร�มิการมิ�สั2วินร2วิมิและเป,นมิ�ออาช�พื่ระด�บแนวิหน(า

2. มิ�เป6าประสังค3และวิ�สั�ยที่�ศึน3ร2วิมิก�น มิ�วิ�ตุถ�ประสังค3ที่��เป,นเอกภาพื่มิ�การปฏิ�บ�ตุ�อย2าง

คงที่��สัมิ"�าเสัมิอเป,นล�กษณะขององค3กรแห2งควิามิร2วิมิมิ�อ3. มิ�สั��งแวิดล(อมิที่��เอ�$อตุ2อการเร�ยนร' ( บรรยากาศึที่��เป,นระเบ�ยบ

เร�ยบร(อย สั��งแวิดล(อมิในการที่"างานด�งด'ดใจั

60

4. มิ�การเร�ยนการสัอนที่��เข(มิแข9ง ก"าหนดเวิลาเร�ยนไวิ(สั'งเน(นควิามิสั"าเร9จั

5. มิ�การสัอนที่��มิ�ควิามิมิ�2งหมิาย การจั�ดการที่��มิ�ประสั�ที่ธุ�ภาพื่ วิ�ตุถ�ประสังค3ช�ดเจัน

จั�ดบที่เร�ยนอย2างมิ�ร'ปแบบ มิ�การปฏิ�บ�ตุ�ที่��ปร�บตุ�วิย�ดหย�2น6. มิ�ควิามิคาดหวิ�งโดยรวิมิสั'ง มิ�ควิามิที่(าที่ายที่างปBญญา7. มิ�การเสัร�มิแรงในเช�งบวิก มิ�ระเบ�ยบกฎีเกณฑ์3ที่��ช�ดเจันและ

เป,นธุรรมิ มิ�ข(อมิ'ลย(อนกล�บ

8. มิ�การตุ�ดตุามิควิามิก(าวิหน(า ตุ�ดตุามิการปฏิ�บ�ตุ�งานของผู้'(เร�ยน ประเมิ�นผู้ลการ

ปฏิ�บ�ตุ�งานของโรงเร�ยน9. สั2งเสัร�มิควิามิร�บผู้�ดชอบของผู้'(เร�ยน สั2งเสัร�มิให(ผู้'(เร�ยน

เคารพื่น�บถ�อตุนเองสั2งเสัร�มิควิามิร�บผู้�ดชอบตุามิตุ"าแหน2งหน(าที่��ควิบค�มิการปฏิ�บ�ตุ�งาน

10. มิ�ควิามิร2วิมิมิ�อระหวิ2างบ(านและโรงเร�ยน ผู้'(ปกครองมิ�สั2วินร2วิมิในการเร�ยน

ของผู้'(เร�ยน11. มิ�การจั�ดการเร�ยนที่��เป,นระบบใช(สัถานศึ�กษาเป,นฐาน

สั"าหร�บพื่�ฒนาบ�คลากรสัมิศึ�กด�G ดลประสั�ที่ธุ�G (2542 : 110) กล2าวิวิ2า โรงเร�ยนที่��มิ�

ค�ณภาพื่จัะแสัดงออกให(เห9น มิ�ตุ�แห2งค�ณภาพื่ “ ” (Quality

Dimensions) ในด(านตุ2างๆ ด�งตุ2อไปน�$1. มิ�ควิามิสัามิารถในการจั�ดการศึ�กษา (Performance)

โรงเร�ยนมิ�ควิามิสัามิารถที่��จัะจั�ดการศึ�กษาได(มิาตุรฐานตุามิที่��มิ�2งหวิ�ง และเป,นไปตุามิจั�ดมิ�2งมิายของหล�กสั'ตุร

61

2. โรงเร�ยนมิ�ล�กษณะพื่�เศึษ (Features) เป,นล�กษณะที่��โรงเร�ยนจั�ดข�$นเพื่��มิเตุ�มิจัากการบร�หารจั�ดการศึ�กษาปกตุ� เช2น มิ�บร�เวิณสัะอาดร2มิร��น สั��อการสัอนที่�นสัมิ�ย จั�ดหล�กสั'ตุรที่(องถ��น

3. บ�คลากรเป,นที่��เช��อถ�อไวิ(ใจัได( (Reliability) ที่�$งผู้'(บร�หารเป,นที่��น2าเช��อถ�อได(วิ2า เป,นผู้'(มิ�การบร�หารจั�ดการที่��ด� มิ�ภาวิะผู้'(น"า คร'ที่"าหน(าที่��ในการสัอนเป,นที่��น2าเช��อถ�อไวิ(ใจัได( เป,นคร'มิ�ออาช�พื่

4. โรงเร�ยนสัามิารถที่"าตุามิที่��ประกาศึหร�อตุกลงไวิ(ก�บผู้'(เร�ยนหร�อผู้'(ปกครอง (Conformance) รวิมิที่�$งที่"าตุามิกฎีเกณฑ์3 ระเบ�ยบที่��เก��ยวิข(อง

5. โรงเร�ยนใช(สั��อการสัอนที่��มิ�ค�ณภาพื่ อาคารสัถานที่��มิ� �นคง ที่นที่าน (Durability) สัามิารถใช(ในก�จักรรมิการเร�ยนการสัอนได(เตุ9มิศึ�กยภาพื่เหมิาะก�บวิ�ย สัะดวิกและปลอดภ�ย

6. สั2งเสัร�มิ สัน�บสัน�นการจั�ดก�จักรรมิบร�การน�กเร�ยน ผู้'(ปกครอง ช�มิชน (Service Ability) เช2น เป,นที่��พื่�กผู้2อนหย2อนใจัมิ�สันามิก�ฬา หอประช�มิ ฯลฯ ร�บฟBงควิามิค�ดเห9นของที่�กฝ่<าย น"ามิาปร�บปร�งแก(ไข

7. โรงเร�ยนจั�ดบรรยากาศึที่��เอ�$อตุ2อการจั�ดการเร�ยนการสัอน มิ�สั�นที่ร�ยภาพื่ (Aesthetics) เช2น จั�ดบรรยากาศึร2มิร��น จั�ดก�จักรรมิน�นที่นาการ เป,นตุ(น

8. มิ�ช��อเสั�ยงเป,นที่��ประจั�กษ3 ผู้'(ร �บบร�การ/หน2วิยงานยอมิร�บในค�ณภาพื่ของโรงเร�ยน (Reputation of Perceived Quality)

เป,นโรงเร�ยนที่��ที่�กคนยอมิร�บวิ2าจั�ดก�จักรรมิ การเร�ยนการสัอนได(ตุามิที่��คาดหวิ�งไวิ(

มิ�ตุ�ค�ณภาพื่ด�งกล2าวิโรงเร�ยนและสัถานศึ�กษาบางแห2งอาจัที่"าได(ครบที่�กมิ�ตุ� บางแห2งอาจัเล�อกเฉัพื่าะบางมิ�ตุ� ข�$นอย'2ก�บสัภาพื่ควิามิพื่ร(อมิ สัถานการณ3และบร�บที่แวิดล(อมิของโรงเร�ยนและสัถานศึ�กษาน�$นๆ

62

กนกอร ยศึไพื่บ'ลย3 (2544 : 40) ได(กล2าวิถ�ง องค3ประกอบโรงเร�ยนที่��มิ�ประสั�ที่ธุ�ผู้ล ด�งตุ2อไปน�$

1. กระบวินการการบร�หารและจั�ดการของผู้'(บร�หารและคร'2. ภาวิะผู้'(น"าของผู้'(บร�หาร3. หล�กสั'ตุรและกระบวินการเร�ยนการสัอน4. การมิ�สั2วินร2วิมิของช�มิชน5. ที่ร�พื่ยากร (ปBจัจั�ยตุ2างๆ)

6. มิาตุรฐานและระบบประก�นค�ณภาพื่7. การพื่�ฒนาบ�คลากร8. ค�ณธุรรมิ จัร�ยธุรรมิอภ�ร�กษ3 โกษะโยธุ�น (2548 : 59) กล2าวิวิ2า ปBจัจั�บ�นสั�งคมิ

ไที่ยอย'2ในย�คสั�งคมิแห2งการเร�ยนร' ( ซึ่��งไมิ2จั"าก�ดเฉัพื่าะในโรงเร�ยนเที่2าน�$น แตุ2เป,นการเร�ยนร' (ในล�กษณะการพื่�ฒนาสัภาวิะแวิดล(อมิตุ2าง ๆ ที่�$งในและนอกโรงเร�ยน เพื่��อให(ที่�กคนได(เร�ยนร' (ตุลอดช�วิ�ตุ สั"าหร�บแนวิที่างพื่�ฒนาโรงเร�ยนในฝ่Bน ประกอบด(วิย 3 ล�กษณะ ค�อ

1. โรงเร�ยนค�ณภาพื่เน(นผู้'(เร�ยนเป,นสั"าค�ญสั2งเสัร�มิให(น�กเร�ยนเป,นคนเก2งที่�$งด(านวิ�ชาการควิามิค�ดสัร(างสัรรค3 สัามิารถค�ดในเช�งวิ�เคราะห3ได(อย2างเป,นเหตุ�เป,นผู้ลแสัดงควิามิค�ดเห9นใน การเร�ยนร' (ได( มิ�ใช2การร�บร' (ข(อมิ'ลเพื่�ยงอย2างเด�ยวิ สั2งเสัร�มิให(น�กเร�ยนเป,นคนด�มิ�ค�ณธุรรมิ ระเบ�ยบ วิ�น�ย ร�บผู้�ดชอบ ให(น�กเร�ยนมิ�ควิามิสั�ข สั�ขภาพื่จั�ตุด� มิ�มิน�ษยสั�มิพื่�นธุ3 ที่"างานร2วิมิก�บผู้'(อ��น ปร�บตุ�วิในสั�งคมิได(อย2างมิ�ควิามิสั�ข

2. โรงเร�ยนแห2งการเร�ยนร' ( หมิายถ�ง โรงเร�ยนตุ(องพื่�ฒนาบรรยากาศึ สัภาพื่แวิดล(อมิเอ�$อตุ2อการเร�ยนร' (ของเด9ก เช2น หากตุ(องการให(เด9กมิ�ควิามิค�ดสัร(างสัรรค3โรงเร�ยนอาจัตุ(องหย2อนเร��องระเบ�ยบวิ�น�ยเล9กน(อย เพื่��อให(เด9กกล(าโตุ(ตุอบ นอกจัากน�$ ตุ(องสั2งเสัร�มิกระบวินการเร�ยนร' (ไมิ2ถ'กจั"าก�ดอย'2เฉัพื่าะในห(องเร�ยนเพื่�ยงอย2าง

63

เด�ยวิ ตุ(องมิ�การพื่�ฒนานวิ�ตุกรรมิการเร�ยนการสัอน เช2น ICT หร�อเคร��องมิ�อเสัร�มิตุ2างๆ

3. โรงเร�ยนของช�มิชน หมิายถ�ง การจั�ดการเร�ยนการสัอนของแตุ2ละโรงเร�ยนซึ่��งตุ�$งอย'2ในช�มิชนตุ2างๆ ไมิ2จั"าเป,นตุ(องใช(มิาตุรฐานการสัอนเด�ยวิก�น โดยให(ช�มิชนมิ�สั2วินร2วิมิในการพื่�ฒนาหล�กสั'ตุรด(วิย

ในการบร�หารงานย�คปBจัจั�บ�น ถ�อวิ2าเป,นย�คแห2งค�ณภาพื่ เพื่��อให(ตุรงตุามิควิามิตุ(องการของผู้'(บร�โภค ด�งน�$น การบร�หารงานเช2นการบร�หารจั�ดการโรงเร�ยน จั�งตุ(องการผู้'(ที่��เป,นมิ�ออาช�พื่ในการที่"างานไมิ2วิ2าจัะเป,นผู้'(บร�หารหร�อคร' และสัามิารถน"าพื่าองค3กรไปสั'2เป6าหมิายที่��วิางไวิ(อย2างมิ�ประสั�ที่ธุ�ภาพื่และประสั�ที่ธุ�ผู้ล ซึ่��งจัะสั2งผู้ลให(ผู้'(มิ�สั2วินเก��ยวิข(องเก�ดควิามิพื่�งพื่อใจั

ระบบการบร�หารจั�ดการที่��เก�ดจัากจั�ตุสั"าน�กของบ�คลากรที่��ที่�กคน มิ�2งเน(นการผู้ล�ตุสั�นค(า และการบร�หารที่��ด�มิ�ค�ณภาพื่มิากที่��สั�ด

มิ�ปร�ชญาควิามิเช��อที่��วิ2า คนเป,นศึ'นย3กลางของระบบ“

ค�ณภาพื่”

เน(นการมิ�สั2วินร2วิมิของบ�คลากรที่�กคนในองค3กร เพื่��อการปฏิ�บ�ตุ�ตุามิหล�กการบร�หารค�ณภาพื่

การเน(นค�ณภาพื่จัะตุ(องกระที่"าให(ครอบคล�มิที่�กก�จักรรมิ หร�อกระบวินการที่��จั"าเป,นตุ2อการบร�หารจั�ดการ

มิ�การสัร(างควิามิพื่�งพื่อใจัให(ก�บล'กค(าเพื่��อให(ล'กค(าจังร�กภ�กด�ตุ2อองค3กร รวิมิถ�งการจั'งใจัให(ล'กค(ารายใหมิ2ให(เข(ามิาใช(สั�นค(าหร�อบร�การ

จัากที่��กล2าวิข(างตุ(น สัร�ปได(วิ2า โรงเร�ยนที่��มิ�ค�ณภาพื่น�$น ผู้'(บร�หารตุ(องเป,นผู้'(มิ�วิ�สั�ยที่�ศึน3มิ�ภาวิะผู้'(น"า บร�หารจั�ดการโดยใช(แผู้นเป,นเคร��องมิ�อ มิ�หล�กสั'ตุรที่��ที่�นสัมิ�ย สัภาพื่แวิดล(อมิเอ�$ออ"านวิยคณะคร'มิ�ควิามิร�บผู้�ดชอบ จั�ดการ

64

เร�ยนการสัอนโดยย�ดผู้'(เร�ยนเป,นสั"าค�ญ ช�มิช�นมิ�สั2วินร2วิมิในการจั�ดการศึ�กษา ผู้'(เร�ยนเร�ยนร' (อย2างมิ�ควิามิสั�ข ผู้'(มิ�สั2วินเก��ยวิข(องมิ�ควิามิพื่�งพื่อใจั

4. โคิรงการโครงการเป,นค"าที่��ได(ย�นก�นโดยที่��วิ ๆ ไป ที่�$งภาคร�ฐและเอกชน

มิ�กใช(แผู้นและโครงการเป,นเคร��องมิ�อในการน"านโยบายไปสั'2การปฏิ�บ�ตุ�

4.1 คิวิามหมายข้องโคิรงการค"าวิ2า โครงการ ตุามิประมิวิลศึ�พื่ที่3วิ�ชาการ กรมิสันธุ�สั�ญญา

และกฎีหมิาย กระที่รวิงการตุ2างประเที่ศึ พื่.ศึ. 2528 ระบ�ไวิ(วิ2า มิ�ควิามิหมิายตุรงก�บภาษาอ�งกฤษวิ2า “Project” ค"าน�ยามิของค"าวิ2า “Project” ใน Websters New Twentieth Century Dictionary หมิายถ�งจั�นตุนาการหร�อที่�ศึที่างของงานที่��จัะที่"า ตุลอดจันข(อเสันอหร�อแผู้นงานที่��จัะด"าเน�นการ

สั"าราญ มิ�แจั(ง (2544 : 5) กล2าวิวิ2า โครงการ หมิายถ�ง ก�จักรรมิตุ2าง ๆ ที่��ตุ(องมิ�การลงที่�นในการด"าเน�นงาน โดยมิ�จั�ดมิ�2งหมิายเพื่��อการเปล��ยนแปลงและเพื่��อแก(ปBญหาที่างสั�งคมิ เศึรษฐก�จัและการเมิ�อง

ประสั�ที่ธุ�G ตุงย��งศึ�ร� (2545 : 16) โครงการ หมิายถ�ง ก�จักรรมิที่��เก��ยวิข(องก�บการใช(ที่ร�พื่ยากรตุ2าง ๆ เพื่��อหวิ�งผู้ลประโยชน3ตุอบแที่น น��นค�อ จัะตุ(องเป,นก�จักรรมิที่��มิ�การใช(จั2ายเง�นหร�อมิ�การลงที่�นเพื่��อผู้ล�ตุสั�นค(าหร�อบร�การซึ่��งจัะที่"าให(ก�จักรรมิน�$นให(ผู้ลประโยชน3ตุอบแที่นในระยะเวิลาที่��ก"าหนด

สั�พื่�กตุร3 พื่�บ'ลย3 และกานดา นาคะเวิช (2545 : 117) ให(ควิามิหมิายของโครงการวิ2า เป,นกล�2มิของก�จักรรมิที่��เห9นวิ2าเป,นที่างเล�อกในการยกระด�บค�ณภาพื่งานที่��ได(ร�บการค�ดสัรรแล(วิวิ2าเหมิาะสัมิ

65

และน2าจัะเก�ดประสั�ที่ธุ�ภาพื่สั'งสั�ดในการยกระด�บค�ณภาพื่งานปกตุ�โดยมิ�จั�ดมิ�2งหมิาย เป6าหมิาย ก�จักรรมิการด"าเน�นงานที่��ช�ดเจันและมิ�ช2วิงระยะเวิลาในการด"าเน�นงานที่��แน2นอน

ที่วิ�ป ศึ�ร�ร�ศึมิ� (2545 : 31) โครงการ (Program) ค�อ กล�2มิของก�จักรรมิที่��มิ�ควิามิสั�มิพื่�นธุ3เก��ยวิข(องก�น มิ�2งตุอบสันองเป6าหมิายเด�ยวิก�นในแผู้นงานเด�ยวิก�น โดยมิ�เวิลาเร��มิตุ(นและสั�$นสั�ดที่��ช�ดเจันและเป,นงานพื่�เศึษหร�อตุ2างไปจัากงานประจั"า (Routine)

โครงการจัะประกอบด(วิย งาน (Task)และก�จักรรมิ (Activity)

ราชบ�ณฑ์�ตุยสัถาน (2546 : 270) ให(ควิามิหมิายวิ2า เป,นแผู้นหร�อเค(าโครงตุามิที่��ก"าหนดไวิ(

สัมิค�ด พื่รมิจั�(ย (2546 : 15) ให(ควิามิหมิายโครงการวิ2า หมิายถ�ง หน2วิยของแผู้นงาน หร�อกล�2มิของก�จักรรมิที่��มิ�ควิามิสั�มิพื่�นธุ3เก��ยวิข(องก�น เพื่��อการบรรล�จั�ดมิ�2งหมิายหร�อเป6าหมิายที่��ก"าหนดไวิ( มิ�ล�กษณะเด2นช�ดมิ�ระยะเวิลาเร��มิตุ(นและสั�$นสั�ดที่��แน2นอน และมิ�กจัะเป,นงานพื่�เศึษที่��แตุกตุ2างไปจัากงานประจั"า โครงการจัะประกอบด(วิยงาน (Task) และก�จักรรมิ (Activity)

เยาวิด� รางช�ยก�ล วิ�บ'ลย3ศึร� (2546 : 80-81) ได(สัร�ปสัาระสั"าค�ญ ๆ ของโครงการไวิ( 4 ประเภที่ ค�อ โครงการจัะตุ(องมิ�เวิลาสั�$นสั�ด โครงการมิ�ก�จักรรมิที่��ซึ่�บซึ่(อน ซึ่��งก�จักรรมิจัะสันองตุอบวิ�ตุถ�ประสังค3โครงการและเมิ��อโครงการสั�$นสั�ดจัะไมิ2มิ�การที่"าซึ่"$าในล�กษณะเด�มิอ�ก

สัถาบ�นการบร�หารโครงการ (The Project

Management Institute) แห2งสัหร�ฐอเมิร�กาได(ให(ควิามิหมิายโครงการไวิ(วิ2า หมิายถ�ง องค3ประกอบระหวิ2างที่ร�พื่ยากรมิน�ษย3 (Human Resources) และที่ร�พื่ยากรอ��น ๆ (Non-Human

Resources) ซึ่��งผู้สัมิผู้สัานก�บหน2วิยงานเฉัพื่าะก�จั เพื่��อปฏิ�บ�ตุ�ให(บรรล�ถ�งวิ�ตุถ�ประสังค3เฉัพื่าะอย2าง ซึ่��งก�จักรรมิที่��จัะที่"าให(บรรล�ถ�งวิ�ตุถ�ประสังค3เฉัพื่าะน�$นจัะช�$ล�กษณะพื่�เศึษเฉัพื่าะโครงการ

66

จัากที่��กล2าวิข(างตุ(น สัร�ปได(วิ2า โครงการเป,นการรวิบรวิมิก�จักรรมิที่��มิ�จั�ดมิ�2งหมิายเพื่��อให(บรรล�วิ�ตุถ�ประสังค3ที่��ตุ� $งไวิ(ภายใตุ(ระยะเวิลาและที่ร�พื่ยากรที่��ระบ�ไวิ(ในตุ�วิโครงการ ซึ่��งโครงการเป,นระบบแผู้นงานที่��จั�ดที่"าข�$นเพื่��อเสัร�มิการด"าเน�นงานในสัภาพื่ปกตุ� โดยมิ�จั�ดมิ�2งหมิาย เป6าหมิาย ก�จักรรมิย2อยหลายก�จักรรมิและระยะเวิลาสั�$นสั�ดที่��แน2นอนและจัะไมิ2ที่"าซึ่"$าซึ่(อนอ�ก ซึ่��งอาจัยกเวิ(นถ(ามิ�การปร�บให(ตุ2างจัากเด�มิ มิ�บ�คคลที่��ตุ(องร�บผู้�ดชอบ มิ�รายละเอ�ยดของการปฏิ�บ�ตุ�งาน

4.2 คิวิามส(าคิ�ญข้องโคิรงการ หากพื่�จัารณาควิามิหมิายของโครงการตุามิพื่จันาน�กรมิ

ฉับ�บราชบ�ณฑ์�ตุยสัถานแล(วิจัะเห9นวิ2าโครงการเป,นการวิางแผู้นตุามิที่��ก"าหนดไวิ( ซึ่��งมิน�ษย3ได(มิ�การวิางแผู้นหร�อก"าหนดการด"าเน�นก�จักรรมิในการปฏิ�บ�ตุ�งานตุ2าง ๆ มิาตุ�$งแตุ2ด�กด"าบรรพื่3แล(วิ เพื่�ยงแตุ2ในสัมิ�ยก2อนจัะมิ�ก�จักรรมิไมิ2มิากหร�อไมิ2สัล�บซึ่�บซึ่(อนมิากน�ก จั�งอาจัก"าหนดล"าด�บข�$นการปฏิ�บ�ตุ�งานไวิ(ในใจัได( แตุ2ในปBจัจั�บ�นสัภาพื่สั�งคมิและก�จักรรมิตุ2าง ๆ มิ�ควิามิสัล�บซึ่�บซึ่(อนมิากข�$นเร��อย ๆ การวิางแผู้นหร�อโครงการตุ(องที่"าอย2างเป,นระบบ

พื่�สัณ� ฟองศึร� (2549 : 36) ได(ให(ควิามิสั"าค�ญของโครงการไวิ( ด�งน�$

1. เป,นแนวิที่างหร�อวิ�ธุ�การที่��จัะน"าไปสั'2ปรากฏิการณ3ที่��ตุ(องการจัะให(เก�ดข�$นในอนาคตุอย2างมิ�ระบบ โดยมิ�การก"าหนดวิ�ตุถ�ประสังค3 เป6าหมิายและก�จักรรมิตุ2าง ๆ ไวิ(

2. ที่"าให(การก"าหนดล"าด�บช�$นของก�จักรรมิตุ2าง ๆ ที่��จัะตุ(องที่"าให(ตุ2อเน��องสัอดคล(องก�นอย2างมิ�ประสั�ที่ธุ�ภาพื่ ประหย�ดที่ร�พื่ยากรตุ2าง ๆและมิ�ประสั�ที่ธุ�ผู้ลได(

3. ที่"าให(เก�ดการประสัานระหวิ2างผู้'(ปฏิ�บ�ตุ�งานหร�อหน2วิยงานปฏิ�บ�ตุ�ที่��เก��ยวิข(อง ไมิ2ให(ก�จักรรมิบางอย2างขาดหายไปหร�อซึ่"$าซึ่(อนก�น

67

4. ที่"าให(เก�ดการประเมิ�นผู้ลอย2างมิ�ข� $นตุอนและมิ�ค�ณภาพื่ที่��ด�ที่"าให(ได(สัารสันเที่ศึจัากการประเมิ�นที่��เป,นประโยชน3

จัะเห9นวิ2า โครงการมิ�ล�กษณะเฉัพื่าะที่��จั�ดที่"าข�$นเพื่��อเสัร�มิการด"าเน�นงานในสัภาพื่ปกตุ� โดยมิ�จั�ดมิ�2งหมิาย เป6าหมิาย ก�จักรรมิและระยะเวิลาสั�$นสั�ดที่��แน2นอน ซึ่��งโครงการไมิ2ใช2งานประจั"าตุามิปกตุ�ที่��มิ�ล�กษณะเป,นโปรแกรมิที่��ก"าหนดไวิ(ตุลอด แตุ2จัะช2วิยเสัร�มิงานปกตุ�ให(บรรล�เป6าหมิายได(

ณรงค3 น�นที่วิรรธุนะ (2547 : 128-129) ได(ให(ควิามิสั"าค�ญของโครงการไวิ( ด�งน�$

1. ช2วิยให(แผู้นมิ�ควิามิช�ดเจัน โดยที่��บ�คคลที่��เก��ยวิข(องมิ�ควิามิเข(าใจัและร�บร' (ถ�งปBญหา

ตุ2าง ๆ ร2วิมิก�น2. ช2วิยให(การปฏิ�บ�ตุ�ตุามิแผู้นเป,นไปอย2างมิ�ประสั�ที่ธุ�ภาพื่3. ช2วิยให(จั�ดและใช(ที่ร�พื่ยากรได(อย2างเหมิาะสัมิในการปฏิ�บ�ตุ�งาน รวิมิที่�$งมิ�รายละเอ�ยด

ข�$นตุอนตุ2าง ๆ ในการใช(ได(อย2างช�ดเจัน4. ช2วิยลดควิามิซึ่"$าซึ่(อนตุามิภารก�จัของหน2วิยงานย2อยใน

องค3การ ซึ่��งจัะสั2งผู้ลให(ลดหร�อขจั�ดควิามิข�ดแย(ง ที่"าให(บ�คลากรมิ�ควิามิสัามิ�คค� เพื่ราะได(ปฏิ�บ�ตุ�งานที่��เหมิาะสัมิก�บภารก�จัตุามิควิามิร' (ควิามิสัามิารถ

5. สัร(างควิามิมิ��นใจัให(ที่�$งฝ่<ายจั�ดที่"าแผู้นและฝ่<ายปฏิ�บ�ตุ�ตุามิแผู้น

6. สัามิารถควิบค�มิแผู้นได(ง2าย เพื่ราะมิ�การจั�ดแยกงานออกเป,นสั2วิน ๆ ตุามิล�กษณะเฉัพื่าะ

จัากที่��กล2าวิข(างตุ(น สัร�ปได(วิ2า โครงการมิ�ควิามิสั"าค�ญช2วิยให(แผู้นมิ�ควิามิช�ดเจันและเป,นแนวิที่างในการน"านโยบายไปสั'2การปฏิ�บ�ตุ�

68

โดยในแตุ2ละโครงการจัะมิ�กล�2มิของก�จักรรมิที่��สัอดคล(องและสัน�บสัน�นให(โครงการบรรล�เป6าหมิายตุามิที่��ตุ� $งไวิ(

4.3 คิวิามส�มพื่�ธิ'ข้องแผน แผนงาน โคิรงการ และก�จักรรม

ที่วิ�ป ศึ�ร�ร�ศึมิ� (2544 : 31-32) กล2าวิวิ2า การที่��จัะที่"าให(นโยบายบรรล�ผู้ลน�$น องค3การจัะตุ(องแปลงนโยบายไปสั'2การปฏิ�บ�ตุ�ในร'ปของแผู้น (Plan) แผู้นงานหร�อช�ดโครงการ (Program) ซึ่��งที่�$ง 3 สั2วินน�$มิ�ควิามิเก��ยวิเน��องสั�มิพื่�นธุ3ซึ่��งก�นและก�น กล2าวิค�อ

แผู้น (Plan) ค�อ ข(อก"าหนดหร�อรายละเอ�ยดตุ2าง ๆ ของการด"าเน�นงานในอนาคตุ เพื่��อการบรรล�วิ�ตุถ�ประสังค3อย2างมิ�ประสั�ที่ธุ�ภาพื่ ข(อก"าหนดด�งกล2าวิที่��สั"าค�ญได(แก2 ที่�ศึที่างหร�อสั��งที่��คาดหวิ�งหร�อสั��งที่��ตุ(องการให(เก�ดข�$น แนวิด"าเน�นการเพื่��อให(เก�ดผู้ลที่��คาดหวิ�ง ที่ร�พื่ยากรที่��ใช(ในการด"าเน�นงานและเง��อนไขเวิลาที่��ตุ(องการใช(เก�ดผู้ลโดยก"าหนดไวิ(กวิ(าง ๆ

แผู้นจัะประกอบด(วิยแผู้นย2อย ๆ ในระด�บรองลงมิา ซึ่��งเร�ยกวิ2า แผู้นงาน“ ”

แผู้นงานหร�อช�ดโครงการ (Program) ค�อ กล�2มิของโครงการตุ�$งแตุ2สัองโครงการข�$นไปที่��มิ�2งบรรล�วิ�ตุถ�ประสังค3และเป6าหมิายอย2างเด�ยวิก�นหร�อใกล(เค�ยงก�น เก��ยวิเน��อง เอ�$ออ"านวิยซึ่��งก�นและก�นและตุอบสันองนโยบายเด�ยวิก�น

โครงการ (Program) ค�อ กล�2มิของก�จักรรมิที่��มิ�ควิามิสั�มิพื่�นธุ3เก��ยวิข(องก�น มิ�2งตุอบสันองเป6าหมิายเด�ยวิก�นในแผู้นงานเด�ยวิก�น โดยมิ�เวิลาเร��มิตุ(นและสั�$นสั�ดที่��ช�ดเจันและเป,นงานพื่�เศึษหร�อตุ2างไปจัากงานประจั"า (Routine) โครงการจัะประกอบด(วิย งาน (Task)และก�จักรรมิ (Activity)

ในที่างปฏิ�บ�ตุ� แผู้น จัะเป,นเอกสัารที่��ก"าหนดวิ�ธุ�การหร�อการปฏิ�บ�ตุ�เพื่��อบรรล�เป6าหมิายขององค3การ ซึ่��งประกอบด(วิย โครงการ

69

อ�นเป,นเอกสัารการด"าเน�นงานขององค3การหร�อหน2วิยงานเพื่��อให(บรรล�วิ�ตุถ�ประสังค3และเป6าหมิายที่��ก"าหนดข�$นอย2างช�ดเจัน โดยมิ�ก"าหนดแนวิปฏิ�บ�ตุ�เก��ยวิก�บก�จักรรมิตุ2าง ๆ ที่��สั�มิพื่�นธุ3เก��ยวิเน��องก�นอย2างเป,นข�$นตุอนตุามิระยะเวิลาตุ2าง ๆ โดยระบ�การใช(ที่ร�พื่ยากรตุ2าง ๆ ตุลอดจันเป6าหมิายการด"าเน�นงาน เพื่��อให(บรรล�วิ�ตุถ�ประสังค3และเป6าหมิายของโครงการน�$น ๆ ภายในระยะเวิลาที่��ก"าหนดข�$นอย2างแน2นอน สั2วิน แผู้นงาน น�$นเป,นเอกสัารที่��น"าโครงการที่��เก��ยวิข(องก�นขององค3การหร�อหน2วิยงานมิาประสัานข�$นตุอนการด"าเน�นงานให(สัอดคล(องสั�มิพื่�นธุ3ก�น เพื่��อบรรล�วิ�ตุถ�ประสังค3และเป6าหมิายตุามิแผู้นที่��ก"าหนดไวิ(ควิามิสั�มิพื่�นธุ3ด�งกล2าวิแสัดงเป,นร'ปธุรรมิได(ด�งแผู้นภาพื่ที่�� 2

แผู้นภาพื่ที่�� 2 แสัดงควิามิสั�มิพื่�นธุ3ระหวิ2างแผู้น แผู้นงานและโครงการ

จัากแผู้นภาพื่โครงการมิ�ล�กษณะที่��สั"าค�ญ ด�งน�$

นโยบาย

แผู้น

แผู้นงาน แผู้นงาน แผู้นงาน

แผู้น

โครงการ โครงการ โครงการ

งานก�จักรรมิ

งานก�จักรรมิ

งานก�จักรรมิ

70

1. มิ�วิ�ตุถ�ประสังค3หร�อจั�ดมิ�2งหมิายที่��ช�ดเจัน (Clear objective or Clear purpose) ที่�กโครงการตุ(องมิ�วิ�ตุถ�ประสังค3หร�อจั�ดมิ�2งหมิายที่��ช�ดเจัน ซึ่��งหมิายถ�งสั��งที่��โครงการมิ�2งจัะได(ร�บหร�อบรรล�ผู้ลภายในเวิลาที่��ก"าหนด วิ�ตุถ�ประสังค3หร�อจั�ดมิ�2งหมิายจัะเป,นตุ�วิก"าหนดที่�ศึที่างและแนวิที่างในการบร�หารและควิบค�มิโครงการ การก"าหนดที่ร�พื่ยากรที่��ตุ(องใช(ระยะเวิลาที่��โครงการตุ(องด"าเน�นการแล(วิเสัร9จั

2. มิ�กล�2มิของก�จักรรมิ (Group of Activity) ที่�กโครงการจัะตุ(อง ประกอบด(วิย กล�2มิของก�จักรรมิซึ่��งมิ�ล�กษณะเฉัพื่าะที่��แตุกตุ2างไปจัากก�จักรรมิที่��เน(นงานประจั"า (Routine) โดยจั�ดเร��องตุ2อเน��องก�นตุามิล"าด�บก2อนหล�งหร�ออย2างเป,นข�$นตุอนตุ�$งแตุ2เร��มิตุ(นจันสั�$นสั�ดโครงการ ซึ่��งในบางก�จักรรมิอาจัที่"าพื่ร(อมิก�น ในขณะที่��บางก�จักรรมิจัะตุ(องรอให(ก�จักรรมิหน��งด"าเน�นการแล(วิเสัร9จัก2อนจั�งจัะที่"าก�จักรรมิน�$นได(

3. มิ�ล�กษณะช��วิคราวิ (Temporary) ค�อ มิ�ขอบเขตุระยะเวิลา (Time boundaries)

ที่��ช�ดเจัน ที่�กโครงการจัะก"าหนดระยะเวิลาสั�$นโครงการที่��แน2นอน โดยคาดคะเนวิ2า เมิ��อถ�งระยะเวิลาด�งกล2าวิน�$นแล(วิวิ�ตุถ�ประสังค3หร�อจั�ดมิ�2งหมิายของโครงการจัะบรรล�ผู้ลตุามิที่��ก"าหนดไวิ(

4. มิ�สัถานที่��ตุ� $งโครงการ (Location) ที่�กโครงการจัะตุ(องมิ�สัถานที่��ตุ� $งเพื่��อด"าเน�นการ

ให(บรรล�ตุามิวิ�ตุถ�ประสังค3หร�อจั�ดมิ�2งหมิายที่��ก"าหนดไวิ(โดยค"าน�งถ�งควิามิเหมิาะสัมิ ควิามิสัะดวิก และควิามิประหย�ด

พื่�สัณ� ฟองศึร� (2549 : 35) กล2าวิถ�ง ล"าด�บช�$นของโครงการวิ2า เมิ��อพื่�จัารณาโครงสัร(างของแผู้น พื่บวิ2า มิ�ล�กษณะเป,นช�$น (Hierarchy) โดยเร��มิจัากแผู้น ในหน��งแผู้นจัะประกอบด(วิย

71

หลายแผู้นงาน ในแผู้นงานก9จัะประกอบด(วิยหลายโครงการที่��มิ�วิ�ตุถ�ประสังค3เด�ยวิก�นเพื่��อตุอบสันองตุ2อแผู้นงานและในโครงการก9จัะประกอบด(วิยหลาย ๆ ก�จักรรมิ ซึ่��งแตุ2ละก�จักรรมิจัะมิ�วิ�ตุถ�ประสังค3และการด"าเน�นงานเพื่��อตุอบสันองตุ2อโครงการ ด�งแผู้นภาพื่ที่�� 3

แผู้นภาพื่ที่�� 3 ล"าด�บข�$นของโครงการจัากแผู้นภาพื่ จัะเห9นวิ2าโครงการเป,นองค3ประกอบย2อยของ

แผู้นงานระหวิ2างก�จักรรมิและแผู้นงาน ที่�$งน�$อาจัมิ�การแบ2งย2อยโครงสัร(างด�งกล2าวิลงได(อ�ก เช2น แบ2งแผู้นงานหน��งออกเป,นงานตุ2าง ๆเป,นตุ(น ข�$นอย'2ก�บควิามิซึ่�บซึ่(อนและจั�ดมิ�2งหมิายของแผู้น ซึ่��งบางคร�$งจัะพื่บวิ2าโครงการของหน2วิยงานหน��งอาจัจัะใหญ2กวิ2าแผู้นงานของอ�กหน2วิยงานหน��งด(วิยซึ่"$า ถ(าน"าโครงการมิาเปร�ยบเที่�ยบก�นระหวิ2างหน2วิยงานแล(วิ ด�งน�$น การจั�ดล"าด�บโครงการจั�งควิรใช(กรอบโครงสัร(างของ

แผู้น

แผู้น

โครงกาโครงกา โครงกา

แผู้น

โครงกาโครงกา โครงกา

ก�จักรรมิ

ก�จักรรมิ

ก�จักรรมิ

ก�จักรรมิ

ก�จักรรมิ

ก�จักรรมิ

72

หน2วิยงานน�$น ๆ และเปร�ยบเที่�ยบก�นในตุ�วิเอง จัะเห9นล"าด�บช�$นได(ช�ดเจันกวิ2า

จัากที่��กล2าวิข(างตุ(น สัร�ปได(วิ2า แผู้น แผู้นงาน โครงการและก�จักรรมิมิ�ควิามิสั�มิพื่�นธุ3ก�น โดยโครงการหน��งอาจัประกอบด(วิยหลายก�จักรรมิ ซึ่��งเป,นหน2วิยย2อยและมิ�ควิามิสั"าค�ญที่��เป,นตุ�วิช�$วิ�ดวิ2าโครงการน�$นประสับควิามิสั"าเร9จัมิากน(อยเพื่�ยงใด

4.4 การก(าหนดข้อบข้1ายข้องงานโคิรงการปกรณ3 ปร�ยากร (2547 : 147-154) กล2าวิถ�ง การ

ก"าหนดขอบข2ายของงานโครงการ ตุามิเที่คน�คการจั"าแนกโครงสัร(างงาน (Work breakdown structure or WBS) ซึ่��งเป,นเคร��องมิ�อที่��สั"าค�ญอย2างมิาก สั"าหร�บการก"าหนดขอบข2ายงานโครงการ (Project Scope) เที่คน�คน�$พื่�ฒนาข�$นมิาจัากหล�กการพื่�$นฐานของงานในสัาขาวิ�ชาวิ�ศึวิอ�ตุสัาหการ สั"าหร�บโครงการน�$น ในระยะเร��มิแรกมิ�กจัะมิ�การน"า WBS มิาประย�กตุ3ก�บโครงการด(านการออกแบบ โครงการวิ�จั�ยและพื่�ฒนาและโครงการด(านการพื่�ฒนาการผู้ล�ตุเป,นสั2วินใหญ2 แตุ2ในภายหล�งโดยเฉัพื่าะอย2างย��งในปBจัจั�บ�นเที่คน�คน�$ได(ร�บการย�นย�นวิ2าควิรจัะน"าไปใช(ในโครงการที่�กประเภที่ จันในเวิลาน�$ถ'กเปล��ยนไปเร�ยกก�นตุรง ๆ วิ2า Project Breakdown Structure or PBS

PBS เป,นแนวิที่างที่��เป,นระบบ ในการจั"าแนกแจักแจังโครงการหน��งหน��ง ออกเป,นสั2วินประกอบหล�กและสั2วินประกอบย2อย (Components and Subcomponents) หร�อเป,นการแตุกย2อยโครงการออกเป,นก�จักรรมิตุ2าง ๆ ที่��จัะตุ(องด"าเน�นงาน ตุ�$งแตุ2เร��มิตุ(นจันโครงการแล(วิเสัร9จัอย2างสัมิบ'รณ3 ตุามิล"าด�บช�$นและเป,นโครงสัร(างที่��เป,นระบบก�บมิ�ระเบ�ยบ ที่��จัะช2วิยที่"าให(ผู้'(จั�ดการโครงการสัามิารถมิองงานได(ที่�$งโครงการได(อย2างที่ะล�ปร�โปร2งและย�งสัามิารถพื่�จัารณาควิามิสั�มิพื่�นธุ3ของโครงการน�$นก�บโครงการย2อยและ

73

ก�จักรรมิตุ2าง ๆ ในแผู้นผู้�งหร�อในแผู้นภาพื่เด�ยวิก�น (Single Diagram)

แผู้นภาพื่ PBS มิ�ล�กษณะคล(ายก�บแผู้นภ'มิ�องค3การ ที่��แสัดงถ�งควิามิเช��อมิโยงก�จักรรมิโครงการที่�กก�จักรรมิเข(าด(วิยก�น ด(วิยการแตุกย2อยโครงการเร��อยลงไปตุามิล"าด�บช�$น จัากกล�2มิงานใหญ2 ลงไปย�งการด"าเน�นงานตุ2าง ๆ ในรายละเอ�ยด เช2น จัากโครงการ (Project) เป,นโครงการย2อย (Subproject) จัากน�$นก9แจักแจังลงไปถ�งข�$นการปฏิ�บ�ตุ�ที่��สั"าค�ญ ๆ เช2น แตุกย2อยออกมิาเป,นระด�บของงาน (Tasks)หร�องานย2อย (Subtasks) จันจับลงที่��ก�จักรรมิสั�ดที่(ายของแตุ2ละงานซึ่��ง ค�อ หน2อยย2อยของงาน ที่��สัามิารถจั�ดการได(ภายใตุ(ขอบเขตุอ"านาจัการตุ�ดสั�นใจัของผู้'(จั�ดการและกล�2มิผู้'(ปฏิ�บ�ตุ�งานที่��มิ�ควิามิร�บผู้�ดชอบและมิ�ควิามิช"านาญเฉัพื่าะเจัาะจังที่างด(านของเที่คน�คในงานน�$น ๆ

1. วิ�ธุ�การจั�ดที่"าโครงสัร(างการจั"าแนกงาน โครงการ หร�อ PBS

ในการจั�ดที่"า PBS ก'ดแมินและเล�ฟ (Goodman and

Love) ให(ค"าแนะน"าวิ2าควิรจัะจั�ดจั"าแนกโครงสัร(างของโครงการ ลดหล��นเป,นระด�บ (Level) เช2นเด�ยวิก�บระด�บในแผู้นภาพื่ขององค3การ ด�งตุ2อไปน�$

74

แผู้นภาพื่ที่�� 4 แสัดงการจั�ดที่"าโครงสัร(างการจั"าแนกงานโครงการ หร�อ PBS

ระด�บที่��หน��ง เร�ยกวิ2า The main project หร�อตุ�วิโครงการ

ให(บรรจั�สัาระหล�กของโครงการ อ�นได(แก2 ตุ�วิวิ�ตุถ�ประสังค3 (Project purpose) ซึ่��งถ�อเป,นจั�ดสั�$นสั�ดของโครงการ (End of

the project) ลงในกล2องบนสั�ดของแผู้นผู้�ง ระด�บที่��สัอง เร�ยกวิ2า Major elements หร�อ กล�2มิงาน

หล�กให(บรรจั�ตุ�วิผู้ลงานหร�อผู้ลผู้ล�ตุที่��เป,นเป6าหมิายของโครงการ

(Project outputs) ในกล2องระด�บที่��สัอง ซึ่��งจัะถ�อเป,นกล�2มิงานหล�ก ๆ ที่��ผู้'(จั�ดการโครงการจัะมิอบหมิายให(บ�คลากรหล�กหร�อห�วิหน(าที่�มิ

สัาระหล�กของโครงการ

หร�อช��อโครงการ(Main Project)

กล�2มิงานหล�ก (Main Elements)

กล�2มิงานหล�ก (Main Elements)

กล�2มิก�จักรรมิหล�ก (Major

Components)

กล�2มิก�จักรรมิหล�ก (Major

Components)

ก�จักรรมิตุ2าง ๆ (Activities)

ก�จักรรมิตุ2าง ๆ (Activities)

ระด�บที่��หน��ง #

ระด�บที่��สัอง #

ระด�บที่��สัามิ #

ระด�บที่��สั�� #

75

งานเป,นผู้'(ร �บผู้�ดชอบในการด"าเน�นงานสั2วินน�$บางที่�ก9อาจัจัะเร�ยกวิ2าโครงการย2อย (Subproject) ก9ได( ลงในกล2องตุ2าง ๆ ตุามิกล�2มิงาน ระด�บที่��สัามิ เร�ยกวิ2า Major components or main

activities หร�อ ก�จักรรมิหล�กให(บรรจั�รายการก�จักรรมิหล�กที่��กล�2มิงานหล�กตุ2าง ๆ ได(แตุก

ย2อยลงไปเป,นงานแตุ2ละด(านที่��จัะตุ(องปฏิ�บ�ตุ�โดยสัมิาช�กในกล�2มิงานโครงการ ลงในกล2องระด�บที่��สัามิ หร�อบางที่�ก9อาจัเร�ยกตุ�วิงาน (Tasks) หร�อช�ดก�จักรรมิ (Set of Activity) ของแตุ2ละกล�2มิงาน

ระด�บที่��สั�� เร�ยกวิ2า Activities หร�อ ก�จักรรมิย2อยให(บรรจั�รายการก�จักรรมิย2อยที่��แตุกตุามิเที่คน�คของงาน จัาก

ตุ�วิก�จักรรมิหล�กลงในกล2องระด�บสั�ดที่(าย ซึ่��งถ�อเป,นตุ�วิเน�$องานที่��ผู้'(ปฏิ�บ�ตุ�จัะด"าเน�นงานตุามิก�จักรรมิเหล2าน�$หร�อบางที่�ก9อาจัเร�ยกวิ2างานย2อย ๆ (Subtasks)ของแตุ2ละงานหร�อช�ดของก�จักรรมิหน��งช�ด ในระด�บน�$เป,นระด�บที่��ผู้'(ร �บผู้�ดชอบของก�จักรรมิน�$น ๆ จัะที่"างานภายใตุ(การควิบค�มิของห�วิหน(าที่�มิงานของตุ�วิก�จักรรมิหล�ก

สั"าหร�บงานที่��แตุกย2อยเป,นรายละเอ�ยดในระด�บที่��สั��น�$ จัะรวิมิก�นที่�$งหมิดที่�กก�จักรรมิในที่�กกล�2มิงานและที่�กก�จักรรมิหล�ก แล(วิเร�ยกวิ2า รายการก�จักรรมิโครงการ Project Activitie Package or PAP ซึ่��งหมิายควิามิวิ2า การที่��งานโครงการจัะแล(วิเสัร9จัตุามิแผู้นด"าเน�นงานได(ก9ตุ2อเมิ��อก�จักรรมิย2อยเหล2าน�$แล(วิเสัร9จัเที่2าน�$น

ควิามิจัร�งแล(วิการแตุกย2อยโครงการออกมิาเป,น PAP จัะกระที่"าได(ไมิ2ยากน�กเพื่ราะบ�คคลที่��ร �บผู้�ดชอบงานและก�จักรรมิตุ2าง ๆ ย2อมิมิ�ควิามิค�(นเคยและมิ�ประสับการณ3ในงานน�$นๆอย'2แล(วิ ด�งน�$น การปร�กษาหาร�อร2วิมิก�นระหวิ2างที่�มิงานโครงการและที่��ปร�กษาในกรณ�ที่��เป,น

76

งานใหมิ2 ๆ จัะช2วิยที่"าให(การจั�ดที่"า PBS มิ�ควิามิครบถ(วินสัมิบ'รณ3 และสัอดคล(องตุ(องก�น

สั"าหร�บค�ณประโยชน3ของการที่"า PBS จันกระที่��งได(ตุ�วิ PAP

น2าจัะ ได(แก21. ร' (รายละเอ�ยดของก�จักรรมิโครงการที่��จัะตุ(องด"าเน�นงาน

ที่�$งหมิด2. ร' (ควิามิสั�มิพื่�นธุ3ระหวิ2างก�จักรรมิตุ2าง ๆ ในกล�2มิงาน

เด�ยวิก�น3. สัามิารถที่��จัะเช��อมิโยงก�จักรรมิระหวิ2างกล�2มิงานได(โดย

ช�ดเจัน4. น"าไปใช(ประโยชน3ในการวิางรายละเอ�ยดเก��ยวิก�บมิาตุรฐาน

ของข�$นตุอนวิ�ธุ�ปฏิ�บ�ตุ�5. ใช(เป,นฐานในการประมิาณการด(านเวิลาให(สัอดคล(องก�บ

เวิลารวิมิของโครงการ6. เป,นฐานในการประมิาณการด(านค2าใช(จั2าย ตุามิกรอบ

วิงเง�นงบประมิาณหร�อค2าใช(จั2ายรวิมิของโครงการ7. เป,นฐานในการพื่�จัารณาเร��องค�ณภาพื่งานที่��มิ�ค�ณล�กษณะ

งานเฉัพื่าะ ก"าก�บอย'2ที่�$งในเช�งปร�มิาณและในเช�งค�ณภาพื่8. เป,นฐานข(อมิ'ลในการก"าหนดควิามิตุ(องการก"าล�งคนและ

การก"าหนดสัายงานของควิามิร�บผู้�ดชอบของบ�คลากรโครงการ9. เป,นจั�ดเร��มิตุ(นของการวิางแผู้นด"าเน�นงาน ในร'ปของ

GANTT Charts or Network Diagram

2. ตุ�วิอย2างการจั�ดที่"าแผู้นผู้�ง PBS

เพื่��อให(เห9นแนวิที่างในการจั�ดที่"าแผู้นผู้�ง PBS ขอให(พื่�จัารณาจัากตุ�วิอย2าง ด�งตุ2อไปน�$

77

แผู้นภาพื่ที่�� 5 PBS แสัดงโครงการเพื่��มิผู้ลผู้ล�ตุที่างการเกษตุรจัากแผู้นภาพื่อธุ�บายได(วิ2า วิ�ตุถ�ประสังค3ของโครงการค�อ

การเพื่��มิผู้ลผู้ล�ตุที่างการเกษตุรโดยมิ�กล�2มิงานหล�กสัามิด(านค�อ การใช(ป�Kย น"$าเพื่��อการเกษตุร และการใช(พื่�นธุ3ด� ผู้'(เข�ยนแตุกงานหล�กด(านน"$าออกเป,น ก�จักรรมิหล�กและก�จักรรมิตุามิล"าด�บ

แผู้นภาพื่ที่�� 6 PBS แสัดงโครงการพื่�ฒนาหมิ'2บ(านสั�นตุ�สั�ขจัากแผู้นภาพื่ มิ�ควิามิซึ่�บซึ่(อนมิากกวิ2าตุ�วิอย2างแรก เพื่ราะ

วิ�ตุถ�ประสังค3เป,นการพื่�ฒนาครบวิงจัรเพื่��อควิามิสั�นตุ�สั�ข โดยมิ�กล�2มิงาน 5 กล�2มิ ได(แก2 การศึ�กษา สัาธุารณสั�ข เกษตุรกรรมิ

ระด�บที่�� 2

โครงการเพื่��มิผู้ลผู้ล�ตุ

สั2งเสัร�มิการใช( น"$าเพื่��อ

คลอง

ออกแบบ

ก2อสัร(าง

ฝ่ายน"$า ค�นค'น"$า

สั2งเสัร�มิการใช(พื่�นธุ3ด�

สั"ารวิจั ออกแบบ

ข�ดค�นค'น"$า

ระด�บที่��

ระด�บที่��

ระด�บที่��

ระด�บที่��

โครงการพื่�ฒนาหมิ'2บ(าน

สัาธุารณสั�ข เกษตุรกรรมิ

อ�ตุสัาหกรรมิ

สัาธุารณ'ปโภค

โรงเร�ย บ(านพื่�ก โรง บ(าน ปศึ�สั� เสั�$อ รองเพื่�นธุ3

สัายไฟฟ6า อ�ปกรหมิ(อแป บ2อ ถ�ง ระบบ วิางสั"ารวิ

ประป โที่รศึ�พื่

ระด�บที่�� 1

ระด�บที่�� 3ระด�บที่�� 4

ไฟฟ6า

การศึ�กษา

สั"ารวิจั ออกแบบ

ข�ดคลอง

78

อ�ตุสัาหกรรมิ และสัาธุารณ'ปโภค จัากน�$น ผู้'(เข�ยนแตุกย2อยที่�กกล�2มิงานออกเป,นก�จักรรมิหล�กในระด�บที่�� 3 สั2วินในระด�บที่�� 4 น�$น ผู้'(เข�ยนแตุกย2อยให(เห9นเฉัพื่าะก�จักรรมิตุ2าง ๆ ของก�จักรรมิหล�กในกล�2มิสัาธุารณ'ปโภคเที่2าน�$น

จัากที่��กล2าวิข(างตุ(น สัร�ปได(วิ2า โครงการ ประกอบด(วิย งานที่��เป,นสัาระหล�กและก�จักรรมิที่��เป,นสัาระย2อย มิ�ควิามิสัอดคล(องก�นและสัามิารถเช��อมิโยงก�จักรรมิระหวิ2างกล�2มิงานได(ช�ดเจัน สั"าหร�บโครงการบร�หารจั�ดการโรงเร�ยนเพื่��อพื่�ฒนาค�ณภาพื่การศึ�กษาโรงเร�ยนพื่ลอยจัาตุ�รจั�นดาที่��ประกอบด(วิยกล�2มิงานที่�$ง 4 งานที่��เป,นสัาระหล�กและก�จักรรมิ 19

ก�จักรรมิที่��เป,นสัาระย2อย

4.5 ข้�อด�ข้�อเส�ยข้องการด(าเน�นงานในร)ปโคิรงการ ประสั�ที่ธุ�G ตุงย��งศึ�ร� (2545 : 34-36) ได(กล2าวิถ�ง ข(อด�

ข(อเสั�ยของการด"าเน�นงานในร'ปโครงการ ด�งน�$

ข้�อด�ข้องการด(าเน�นงานในร)ปโคิรงการ 1. สัามิารถใช(เป,นกรอบแนวิที่างรวิบรวิมิและวิ�เคราะห3

ข(อมิ'ลจัากแหล2งตุ2าง ๆ ได(ง2าย 2. สัามิารถใช(เป,นกรอบแนวิที่างให(ผู้'(เช��ยวิชาญฝ่<ายตุ2าง

ๆ ร2วิมิก�นพื่�จัารณาและที่"าหน(าที่��ในสั2วินที่��เก��ยวิข(องได(อย2างเป,นระบบ 3. ที่"าให(ที่ราบค2าใช(จั2ายรายป@และค2าใช(จั2ายที่�$งหมิด ผู้'(

บร�หารหร�อผู้'(ร �บผู้�ดชอบสัามิารถวิางแผู้นจั�ดหาที่ร�พื่ยากรตุ2าง ๆ มิาล2วิงหน(าได(

4. สัามิารถตุ�ดตุามิโครงการตุามิที่��ก"าหนดไวิ(ในแผู้นได( 5. สัามิารถประเมิ�นผู้ลตุ2าง ๆ จัากผู้'(มิ�สั2วินได(สั2วินเสั�ยใน

ภาพื่รวิมิอย2างครอบคล�มิ

79

6. สัามิารถวิ�เคราะห3ที่างเล�อกตุ2าง ๆ ได(อย2างเป,นระบบ ที่"าให(เล�อกสั��งที่��ด�ที่��สั�ดได(

7. สัามิารถจั�ดโครงสัร(างการบร�หารได(ง2ายข�$น

ข้�อเส�ยข้องการด(าเน�นงานในร)ปโคิรงการ 1. ตุ(องใช(ข(อมิ'ลที่��สัมิบ'รณ3เพื่ราะการวิ�เคราะห3โครงการจัะ

มิ�ค�ณภาพื่เพื่�ยงใดย2อมิข�$นอย'2ก�บปร�มิาณและค�ณภาพื่ของข(อมิ'ลวิ2าสัอดคล(องก�บสัภาพื่การณ3จัร�งเพื่�ยงใด ถ(าข(อมิ'ลที่��ได(มิ�ค�ณภาพื่ตุ"�าผู้ลการวิ�เคราะห3โครงการก9มิ�ค�ณค2าตุ"�าด(วิย

2. โครงการบร�การสั�งคมิหร�อโครงการภาคร�ฐ สั2วินใหญ2ไมิ2สัามิารถก"าหนดวิ�ตุถ�ประสังค3เป,นเง�นได( ตุ(องอาศึ�ยสัามิ�ญสั"าน�กหร�อการร�บร' (ของผู้'(เก��ยวิข(องแที่น

3. โครงการให(บร�การที่างสั�งคมิจัะก"าหนดให(ด�ได(ข�$นอย'2ก�บควิามิร' ( ควิามิสัามิารถ ควิามิเข(าใจัถ�งปBญหาที่างสั�งคมิ ถ(าขาดควิามิร' (ด�งกล2าวิจัะที่"าให(โครงการมิ�ข(อจั"าก�ดได(

4. โครงการใหญ2 ๆ มิ�กจัะมิ�ปBจัจั�ยที่างการเมิ�องเข(ามิาแที่รกเสัมิอ เหตุ�ผู้ลหร�อผู้ลการวิ�เคราะห3โครงการอาจัมิ�น"$าหน�กน(อยกวิ2าเหตุ�ผู้ลที่างการเมิ�องได( ยกเวิ(นถ(าผู้ลการวิ�เคราะห3ตุรงก�บควิามิตุ(องการที่างการเมิ�องปBญหาก9หมิดไป

5. โครงการจัะประสับปBญหาการประเมิ�นได( ถ(าผู้'(ประเมิ�นและผู้'(มิ�สั2วินได(เสั�ยขาดควิามิสั�มิพื่�นธุ3ที่��ด�ตุ2อก�น

จัากที่��กล2าวิข(างตุ(น สัร�ปได(วิ2า การด"าเน�นงานในร'ปโครงการมิ�ที่�$งข(อด�และข(อเสั�ย ผู้'(บร�หารโครงการตุ(องออกแบบการควิบค�มิ ตุลอดจันวิ�เคราะห3โครงการถ�งควิามิเป,นไปได(ที่�$งในเช�งปร�มิาณและค�ณภาพื่ก2อนตุ�ดสั�นใจัด"าเน�นโครงการ

4.6 ล�กษณะข้องโคิรงการท��ด�

80

ประช�มิ รอดประเสัร�ฐ (2535 : 10) โครงการที่��ด�จัะตุ(องตุอบสันองควิามิตุ(องการของผู้'(ร �บบร�การ หร�อผู้'(มิ�สั2วินได(สั2วินเสั�ย ก�จักรรมิในโครงการตุ(องสัามิารถน"าสั'2การปฏิ�บ�ตุ�ได( ซึ่��งเร��องน�$ ได(อธุ�บายถ�งล�กษณะของโครงการที่��ด�ไวิ( ด�งน�$

1. มิ�พื่�$นฐานมิาจัากข(อมิ'ลที่��เป,นจัร�งและผู้2านการวิ�เคราะห3แล(วิ2. ตุอบสันองควิามิตุ(องการของประชาชนหร�อผู้'(ร �บบร�การ3. สัามิารถแก(ปBญหา พื่�ฒนาองค3กรหร�อหน2วิยงานได(4. มิ�รายละเอ�ยดของวิ�ตุถ�ประสังค3และเป6าหมิายช�ดเจันและมิ�

ควิามิเป,นไปได(สั'ง5. สัาระของโครงการมิ�ควิามิเก��ยวิเน��องสั�มิพื่�นธุ3ก�น เช2น

วิ�ตุถ�ประสังค3สัอดคล(องก�บปBญหา ก�จักรรมิหร�อวิ�ธุ�การด"าเน�นงานสัอดคล(องก�บวิ�ตุถ�ประสังค3 เป,นตุ(น

6. มิ�รายละเอ�ยดโครงการเพื่�ยงพื่อ เข(าใจัง2ายและสัามิารถน"าโครงการสั'2การปฏิ�บ�ตุ�ได(

7. มิ�ระยะเวิลาแน2นอนในการด"าเน�นงานที่�$งเร��มิตุ(นและสั�$นสั�ด8. ได(ร�บการสัน�บสัน�นจัากฝ่<ายบร�หาร9. สัามิารถตุ�ดตุามิประเมิ�นผู้ลได(จัากที่��กล2าวิข(างตุ(น โครงการที่��ด�ตุ(องสัามิารถแก(ปBญหาและ

พื่�ฒนาหน2วิยงานได( ก�จักรรมิในโครงการสัามิารถน"าไปสั'2การปฏิ�บ�ตุ�และเก�ดผู้ลสั"าเร9จัตุามิเป6าหมิายที่��ตุ� $งไวิ(

4.7 แนวิทางการเข้�ยนโคิรงการ พื่�สัณ� ฟองศึร� (2549 : 39-42) กล2าวิวิ2า การที่ราบ

แนวิที่างการเข�ยนโครงการที่��ถ'กตุ(อง จัะช2วิยให(ประเมิ�นโครงการได(ง2ายข�$นโดยเฉัพื่าะในกรณ�ที่��ตุ(องประเมิ�นตุ�วิโครงการ เพื่��อจัะได(พื่�จัารณาวิ2าผู้'(เข�ยนโครงการได(เข�ยนตุามิหล�กแนวิที่างที่��ก"าหนดไวิ(หร�อไมิ2 สั"าหร�บสัาระสั"าค�ญและแนวิที่างการเข�ยนโครงการ ได(สัร�ปประเด9นการเข�ยนโครงการแบบด�$งเด�มิไวิ( ด�งน�$

81

1. ช��อโครงการ การเข�ยนช��อโครงการควิรสัะที่(อนถ�งวิ�ตุถ�ประสังค3

และเป6าหมิายของโครงการ ค�อ เข�ยนให(ช�ดเจันวิ2าตุ(องการอะไร แก2ใคร ที่��ไหน

2. หน2วิยงานที่��ร �บผู้�ดชอบ ตุ(องระบ�หน2วิยงานที่��ร �บผู้�ดชอบโครงการ เพื่��อให(ผู้'(

พื่�จัารณาอน�มิ�ตุ�โครงการสัามิารถวิ�เคราะห3ได(วิ2าสัอดคล(องก�บภารก�จัของหน2วิยงานน�$น ๆและมิ�ศึ�กยภาพื่พื่อจัะร�บผู้�ดชอบโครงการได(หร�อไมิ2หร�อควิรมิอบให(หน2วิยงานอ��นหร�อให(หน2วิยงานอ��นมิาประสัานให(ควิามิร2วิมิมิ�ออย2างไรบ(าง

3. หน2วิยงานที่��ให(การสัน�บสัน�นหร�อร2วิมิปฏิ�บ�ตุ�การ โครงการบางโครงการมิ�ขอบเขตุและล�กษณะก�จักรรมิ

รวิมิที่�$งรายละเอ�ยดมิากเก�นกวิ2าข�ดควิามิสัามิารถของหน2วิยงานเด�ยวิ ก9ตุ(องเพื่��มิหน2วิยงานที่��เก��ยวิข(องเข(ามิาสัน�บสัน�นหร�อร2วิมิปฏิ�บ�ตุ� โดยเฉัพื่าะอย2างย��งในปBจัจั�บ�นจัะเน(นการมิ�สั2วินร2วิมิของหน2วิยงานที่��เก��ยวิข(อง จั�งจั"าเป,นตุ(องสัรรหาหน2วิยงานที่�$งภาคร�ฐและเอกชนหร�อองค3กรภาคประชาชนที่��เหมิาะสัมิเข(าร2วิมิร�บผู้�ดชอบโครงการ ซึ่��งตุ(องเข�ยนช��อเตุ9มิของหน2วิยงานที่��ให(การสัน�บสัน�นหร�อร2วิมิปฏิ�บ�ตุ� เพื่��อให(ผู้'(อ2านร' (วิ2าเป,นหน2วิยงานใด

4. ระยะเวิลาด"าเน�นโครงการ ให(ระบ�วิ2าจัะเร��มิตุ(นในวิ�น เด�อน ป@ โดยควิรก"าหนดวิ�น

เร��มิตุ(นก�จักรรมิแรกของโครงการในวิ�นที่��คาดวิ2าโครงการจัะได(ร�บอน�มิ�ตุ�และระบ�วิ�น เด�อน ป@ที่��โครงการจัะสั�$นสั�ดด(วิย

5. หล�กการและเหตุ�ผู้ล การเข�ยนหล�กการและเหตุ�ผู้ลของโครงการ ค�อ การน"า

ปBญหาและสัาเหตุ�ของปBญหา

82

มิาเข�ยน ค�อ เก�ดปBญหาอะไร ก�บใคร ที่��ไหน เมิ��อใด โดยมิ�สัาเหตุ�มิาจัากอะไร ถ(าบอกได(ในเช�งปร�มิาณก9จัะที่"าให(เห9นช�ดเจัน หล�งจัากน�$นก9ตุ(องบอกถ�งควิามิจั"าเป,นที่��ตุ(องจั�ดที่"าโครงการวิ2า ถ(าไมิ2ที่"าจัะมิ�ผู้ลเสั�ยหายอย2างไร ถ(าที่"าคาดวิ2าจัะช2วิยแก(ปBญหาหร�อพื่�ฒนาได(อย2างไร

นอกจัากบอกปBญหา สัาเหตุ�และควิามิจั"าเป,นที่��จัะจั�ดที่"าโครงการข(างตุ(นแล(วิ อาจัเพื่��มิควิามิสัอดคล(องของโครงการก�บแผู้นระด�บตุ2างๆหร�อโครงการจัะช2วิยเอ�$อให(แผู้นน�$น ๆ ประสับควิามิสั"าเร9จัเพื่��มิข�$นได(อย2างไรและถ(าเคยมิ�รายงานการประเมิ�นโครงการแล(วิก9ควิรน"ามิาเข�ยนเพื่��อเพื่��มิน"$าหน�กในการจั�ดที่"าโครงการด(วิย การเข�ยนหล�กการและเหตุ�ผู้ลไมิ2ควิรยาวิ หร�อสั�$นเก�นไปโดยเฉัพื่าะการเข�ยนวิกวินไปมิาจัะที่"าให(เข(าใจัยาก ซึ่��งในปBจัจั�บ�น พื่บวิ2า มิ�กจัะเข�ยนค2อนข(างสั�$นเก�นไปซึ่��งที่"าให(ขาดข(อมิ'ลที่��สั"าค�ญ ๆ ได(

6. วิ�ตุถ�ประสังค3 วิ�ตุถ�ประสังค3ของโครงการควิรเข�ยนให(อย'2ในร'ปการลด

หร�อขจั�ดปBญหาหร�อพื่�ฒนาสั��งที่��ตุ(องการเพื่��มิข�$น ไมิ2จั"าเป,นตุ(องเข�ยนวิ�ตุถ�ประสังค3หลายข(อ เพื่ราะจั"านวินข(อของวิ�ตุถ�ประสังค3ไมิ2ได(แสัดงถ�งควิามิมิ�ค�ณภาพื่ของโครงการแตุ2อย2างใด บางคร�$งเข�ยนเก�นจัร�ง ซึ่��งจัะด"าเน�นโครงการอย2างไรเมิ��อประเมิ�นโครงการก9ไมิ2มิ�ที่างสั"าเร9จัได(

7. เป6าหมิาย การเข�ยนเป6าหมิายของโครงการควิรเข�ยนให(เป,นร'ป

ธุรรมิและถ(าสัามิารถระบ�ในเช�งปร�มิาณได(ก9ย��งด� โดยเข�ยนให(ช�ดเจันที่�$งเช�งปร�มิาณและเช�งค�ณภาพื่ เวิลาและสัถานที่��ให(สัอดคล(องก�บวิ�ตุถ�ประสังค3และก�จักรรมิของโครงการ

8. พื่�$นที่��ด"าเน�นงาน

83

ควิรระบ�บร�เวิณที่��จัะน"าโครงการไปปฏิ�บ�ตุ� ซึ่��งอาจัซึ่"$าซึ่(อนก�บเป6าหมิายบ(างก9ไมิ2เป,นไร

9. วิ�ธุ�ด"าเน�นงาน ในสั2วินน�$อาจัเร�ยกวิ2า แผู้นการด"าเน�นงาน ซึ่��งควิรที่"าเป,น

ตุารางแผู้นภ'มิ�ตุ2าง ๆ โดยมิ�สัาระสั"าค�ญ ๆ เก��ยวิก�บวิ�ธุ�การ เข�ยนให(เห9นก�จักรรมิและข�$นตุอนการด"าเน�นงานอย2างเป,นล"าด�บ ระบ�แนวิที่างและวิ�ธุ�การโดยละเอ�ยด โดยสัอดคล(องก�บวิ�ตุถ�ประสังค3และก�จักรรมิ ระยะเวิลา เป,นระยะเวิลาของแตุ2ละก�จักรรมิย2อย สัถานที่�� เป,นสัถานที่��ของแตุ2ละก�จักรรมิย2อย และ ผู้'(เก��ยวิข(อง ระบ�ผู้'(เก��ยวิข(องที่�กฝ่<ายตุามิก�จักรรมิย2อย

10. ที่ร�พื่ยากรและงบประมิาณ ระบ�ที่ร�พื่ยากรหร�อปBจัจั�ยน"าเข(าและงบประมิาณที่�$งหมิด

บอกแหล2งที่��มิา รวิมิที่�$งแบ2งเป,นหมิวิด ๆ ตุามิเกณฑ์3ที่��หน2วิยงานหร�อตุ(นสั�งก�ดก"าหนด

11. การตุ�ดตุามิประเมิ�นผู้ล ควิรระบ�ประเด9นที่��สั"าค�ญ ๆ เช2น ประเมิ�นประเด9นสั"าค�ญ

อะไรบ(าง ประเมิ�นโดยใคร ใช(ร'ปแบบการประเมิ�นหร�อแนวิที่างอย2างไร เคร��องมิ�อเก9บข(อมิ'ลแบบใด เป,นตุ(น

12. ผู้ลที่��คาดวิ2าจัะได(ร�บตุ(องระบ�ให(ช�ดเจันวิ2า เมิ��อถ�งเวิลาที่��ก"าหนดจัะเก�ดประโยชน3อะไรบ(าง ที่�$งประโยชน3

หร�อผู้ลที่��ได(โดยตุรงและโดยอ(อมิ13. ตุ�วิช�$วิ�ดควิามิสั"าเร9จัของโครงการในปBจัจั�บ�น หน2วิยงานหร�อตุ(นสั�งก�ดมิ�กจัะก"าหนดให(ผู้'(ร �บผู้�ด

ชอบโครงการระบ�ตุ�วิช�$วิ�ดควิามิสั"าเร9จัของโครงการ โดยอาจัระบ�ตุ�วิช�$วิ�ดในล�กษณะผู้ลผู้ล�ตุ ผู้ลล�พื่ธุ3 ผู้ลกระที่บ หร�อระบ�ในล�กษณะงบประมิาณ เวิลา ผู้ลที่��ได( เป,นตุ(น

14. อ��น ๆ

84

นอกจัากองค3ประกอบที่�$ง 13 ข(อ ด�งที่��กล2าวิแล(วิ บางหน2วิยงานอาจัก"าหนดให(มิ�องค3ประกอบอ��น ๆ ได(ด(วิย เช2น โครงการอย'2ในแผู้นงานใด เป,นโครงการใหมิ2หร�อตุ2อเน��อง เป,นโครงการอ�สัระหร�อตุ(องประสัานก�บโครงการใด หน2วิยงานใดบ(าง เป,นตุ(น

จัากที่��กล2าวิข(างตุ(น สัร�ปได(วิ2า การเข�ยนโครงการให(ช�ดเจันสัามิารถน"าไปปฏิ�บ�ตุ�ได(อย2างเป,นร'ปธุรรมิ ตุ(องเข�ยนอย2างเป,นระบบตุามิแบบฟอร3มิที่��ก"าหนด

5. การบร�หารโคิรงการ

5.1 คิวิามหมายข้องการบร�หารโคิรงการประช�มิ รอดประเสัร�ฐ (2535 : 48) การบร�หารโครงการ

เป,นงานชน�ดหน��งที่��เก��ยวิข(องก�บที่�กคนจัะตุ(องร2วิมิมิ�อร2วิมิใจัก�นปฏิ�บ�ตุ�งานน�$นให(บรรล�ถ�งควิามิสั"าเร9จัตุามิเป6าหมิายที่��บ�คคลเหล2าน�$นตุ(องการในการบร�หารงาน ซึ่��งประกอบด(วิย หล�กการที่��สั"าค�ญหลายหล�กการ เช2น การวิางแผู้นจั�ดหน2วิยงาน การอ"านวิยการและการควิบค�มิ เป,นตุ(น

สั�รช�ย เที่�ยนขาวิ (2546 : 2) ให(ควิามิหมิายวิ2า การบร�หารการด"าเน�นก�จักรรมิที่��ก"าหนดข�$นอย2างเป,นระเบ�ยบ โดยมิ�วิ�ตุถ�ประสังค3เฉัพื่าะเจัาะจัง เพื่��อให(บรรล�เป6าหมิายอย2างมิ�ประสั�ที่ธุ�ภาพื่ภายในระยะเวิลาและงบประมิาณที่��ก"าหนด

ควิามิจั"าเป,นของการบร�หารโครงการ การบร�หารโครงการจัะบรรล�เป6าหมิายได(ผู้'(บร�หารควิรให(ควิามิสั"าค�ญและศึ�กษาตุามิห�วิข(อ ตุ2อไปน�$

1. ควิามิซึ่�บซึ่(อนของก�จักรรมิ จัะเป,นเกณฑ์3สั"าค�ญที่��สั�ดและเป,นเกณฑ์3พื่�จัารณาอ�นด�บแรกเก��ยวิก�บควิามิจั"าเป,นสั"าหร�บการบร�หารโครงการ สั��งสั"าค�ญของควิามิซึ่�บซึ่(อน ได(แก2

85

1.1 จั"านวินบ�คลากรที่��เก��ยวิข(องก�บการด"าเน�นงานตุามิโครงการ ย��งจั"านวินแผู้นงานมิ�มิาก บ�คลากรมิ�มิาก ควิามิซึ่�บซึ่(อนของก�จักรรมิก9มิ�มิากข�$น ย��งจั"าเป,นตุ(องมิ�การบร�หารโครงการมิาก

1.2 จั"านวินฝ่<ายตุ2าง ๆ เข(ามิาเก��ยวิข(องในโครงการ แตุ2ละโครงการจัะมิ�ฝ่<ายตุ2าง ๆ เข(ามิามิ�สั2วินเก��ยวิข(องในการปฏิ�บ�ตุ�ก�จักรรมิ อ�นจัะช2วิยให(บรรล�เป6าหมิายของโครงการ

1.3 ควิามิสัามิารถและประสับการณ3ของผู้'(มิ�สั2วินเก��ยวิข(องก�บการด"าเน�นก�จักรรมิในโครงการ ผู้'(ปฏิ�บ�ตุ�อาจัขาดควิามิร' (และประสับการณ3ในการด"าเน�นงานตุามิโครงการ ที่"าให(ตุ(องมิ�การบร�หารโครงการ เพื่��อด'แลช2วิยเหล�อ

2. ควิามิเสั��ยงจัะควิบค'2ก�บควิามิซึ่�บซึ่(อน เมิ��อมิ�ควิามิซึ่�บซึ่(อนมิากย2อมิมิ�ควิามิเสั��ยงสั'งด(วิยและอาจัมิ�ควิามิล"าบากในการปฏิ�บ�ตุ�ก�จักรรมิ ด�งน�$น จั�งมิ�ควิามิจั"าเป,นตุ(องมิ�การบร�หารโครงการที่��มิ�ประสั�ที่ธุ�ภาพื่

3. ควิามิไมิ2แน2นอน สัภาพื่แวิดล(อมิหร�อสัภาวิะการตุ2าง ๆ มิ�การเปล��ยนแปลง

อย2างรวิดเร9วิ ที่�$งที่างสั�งคมิ เศึรษฐก�จั การเมิ�องและการปกครอง เที่คโนโลย�และวิ�ที่ยาการตุ2าง ๆ ซึ่��งมิ�ผู้ลกระที่บที่�$งที่างตุรงและที่างอ(อมิตุ2อโครงการ จัะช2วิยให(มิ�การเปร�ยบเที่�ยบหร�อปร�บตุ�วิให(ที่�นตุ2อการเปล��ยนแปลงอย2างเหมิาะสัมิ ที่"าให(สัามิารถด"าเน�นก�จักรรมิตุามิโครงการได(บรรล�วิ�ตุถ�ประสังค3

จัากที่��กล2าวิข(างตุ(น สัร�ปได(วิ2า การบร�หารโครงการเป,นวิ�ธุ�การปฏิ�บ�ตุ�งานให(สัามิารถด"าเน�นก�จักรรมิตุ2าง ๆ ของโครงการไปตุามิเป6าหมิายและวิ�ตุถ�ประสังค3ขององค3การ ภายใตุ(ก"าหนดเวิลา งบประมิาณและการใช(ที่ร�พื่ยากรอย2างมิ�ประสั�ที่ธุ�ภาพื่

5.2 คิวิามส(าคิ�ญข้องการบร�หารโคิรงการ

86

การบร�หารโครงการที่��ประสับควิามิสั"าเร9จั ค�อ การบรรล�ป6าหมิายของก�จักรรมิ ภายในก"าหนดเวิลา ภายในงบประมิาณ ภายใตุ(ควิามิพื่�งพื่อใจัของผู้'(ปฏิ�บ�ตุ�งานและภายใตุ(การใช(ที่ร�พื่ยากรตุ2าง ๆ ขององค3การอย2างมิ�ประสั�ที่ธุ�ภาพื่

สั�รช�ย เที่�ยนขาวิ (2546 : 27-29) กล2าวิถ�ง การบร�หารโครงการมิ�ควิามิสั"าค�ญและก2อให(เก�ดประโยชน3ตุ2อองค3การค�อ

1. ช2วิยให(ที่ราบถ�งหน(าที่��ควิามิร�บผู้�ดชอบตุ2าง ๆ พื่บวิ2า ก�จักรรมิที่�$งหลายมิ�ผู้'(ปฏิ�บ�ตุ�และตุรวิจัสัอบได(

2. ช2วิยลดควิามิจั"าเป,นในการที่��จัะตุ(องมิ�การรายงานอย2างตุ2อเน��อง

3. ช2วิยให(ที่ราบถ�งวิ�ธุ�การวิ�เคราะห3 การปร�บเปล��ยนตุ2าง ๆ4. ช2วิยให(ที่ราบถ�งระยะเวิลาในการก"าหนดตุารางการด"าเน�น

ก�จักรรมิ5. ช2วิยประเมิ�นควิามิสั"าเร9จัของก�จักรรมิ6. ช2วิยที่"าให(ที่ราบข(อผู้�ดพื่ลาดหร�อปBญหาที่��จัะที่"าให(เก�ดการก

ระที่"าที่��ผู้�ดพื่ลาดตุ2อไป7. ช2วิยในการปร�บปร�ง คาดคะเนแผู้นในอนาคตุ8. ที่"าให(ที่ราบวิ2าบรรล�วิ�ตุถ�ประสังค3ของก�จักรรมิตุามิ

โครงการหร�อไมิ2จัากที่��กล2าวิข(างตุ(น สัร�ปได(วิ2า ควิามิสั"าค�ญของการบร�หาร

โครงการเป,นการจั�ดก�จักรรมิ การใช(ที่ร�พื่ยากรที่��มิ�อย'2ภายในโครงการให(บรรล�วิ�ตุถ�ประสังค3ของโครงการอย2างมิ�ประสั�ที่ธุ�ภาพื่และประสั�ที่ธุ�ผู้ล

5.3 กระบวินการบร�หารโคิรงการกระบวินการที่��วิ ๆ ไปในการด"าเน�นโครงการ โดยเฉัพื่าะ

โครงการที่��มิ�ขนาดเล9กมิ�กจัะประกอบด(วิย การวิ�น�จัฉั�ยสั��งการ การวิางแผู้น การตุ�ดตุ2อสั��อสัารและการลงมิ�อด"าเน�นก�จักรรมิตุามิโครงการ ซึ่��งจัากข�$นตุอนที่�$ง 4 ข�$นตุอนด�งกล2าวิ ข� $นตุอนการวิ�น�จัฉั�ย

87

สั��งการ น�บวิ2า มิ�ควิามิสั"าค�ญมิากที่��สั�ดเพื่ราะเป,นข�$นตุอนของการตุ�ดสั�นใจัวิ2าสัมิควิรที่��จัะมิ�การด"าเน�นก�จักรรมิตุามิโครงการหร�อไมิ2

น�พื่นธุ3 ก�นาวิงศึ3 (2541 : 94-98) กล2าวิวิ2า การบร�หารโครงการมิ�ข� $นตุอนหล�กในการด"าเน�นงาน 4 ข�$นตุอน ค�อ

1. ข�$นตุอนการวิ�น�จัฉั�ยสั��งการและการตุ�ดสั�นใจัให(มิ�การจั�ดที่"าโครงการข�$น ข� $นตุอนน�$จั�ดวิ2าเป,นข�$นตุอนที่��มิ�ควิามิสั"าค�ญเป,นอ�นด�บแรก เพื่ราะเป,นการก"าหนดควิามิค�ดที่��จัะสัร(างก�จักรรมิข�$นมิาน�$นตุ(องสัอดคล(องก�บควิามิสั"าค�ญเร2งด2วิน สัอดคล(องก�บควิามิจั"าเป,นตุ2าง ๆ ซึ่��งอาจัมิ�หลายก�จักรรมิในโครงการ เพื่��อให(มิ�การน"าที่ร�พื่ยากรของประเที่ศึมิาด"าเน�นการให(บรรล�จั�ดมิ�2งหมิายที่��สั"าค�ญในการพื่�ฒนาประเที่ศึ การก"าหนดควิามิค�ดในการสัร(างก�จักรรมิตุามิโครงการอาจัมิ�ที่��มิาได(หลายที่าง เช2น

1.1 จัากการร�เร��มิของหน2วิยงานภาคเอกชนหร�อภาคร�ฐบาล โดยได(ร�บแรงจั'งใจัจัากแผู้นพื่�ฒนาระด�บชาตุ�หร�อจัากแผู้นงานของร�ฐบาล

1.2 จัากการเร�ยกร(องของสั�งคมิ ซึ่��งเป,นผู้ลให(ร�ฐบาลสันองตุอบข(อเร�ยกร(องด�งกล2าวิ

1.3 เป,นวิ�ตุถ�ประสังค3สั"าค�ญของชาตุ�1.4 จัากการมิ�เหตุ�การณ3ค�บข�นเก�ดข�$นโดยไมิ2คาดหมิาย

และมิ�ผู้ลกระที่บอ�นก2อให(เก�ดปBญหาตุ2อประเที่ศึ1.5 จัากควิามิค�ดที่��ตุ(องการสัร(างสัมิรรถนะและจั�ตุสั"าน�ก

ให(หน2วิยงานในที่(องถ��นและประชาชนมิ�ควิามิสัามิารถในการที่"าก�จักรรมิตุามิโครงการ

1.6 ได(ร�บอ�ที่ธุ�พื่ลจัากตุ2างประเที่ศึ1.7. ได(ร�บที่�นสัน�บสัน�นจัากหน2วิยงานที่��มิ�เง�นที่�นให(ควิามิ

ช2วิยเหล�อโครงการพื่�ฒนา1.8 ควิามิจั"าเป,นตุ(องสัร(างก�จักรรมิเพื่��อการสัน�บสัน�น

โครงการหล�ก

88

1.9 จัากการหมิ�นเวิ�ยนที่ร�พื่ยากร เพื่��อไปที่"าโครงการใหมิ2ที่��มิ�ล�กษณะสัร(างควิามิเจัร�ญได(มิากกวิ2าหร�อเป,นโครงการที่��จัะสังวินที่ร�พื่ยากรของชาตุ�ไวิ(

2. ข�$นตุอนของการมิอบหมิายอ"านาจัหน(าที่��และควิามิร�บผู้�ดชอบให(ก�บหน2วิยงาน ซึ่��งร�บผู้�ดชอบในการด"าเน�นก�จักรรมิ ข�$นตุอนน�$เป,นข�$นตุอนหล�งจัากการตุ�ดสั�นใจัของผู้'(บร�หารระด�บสั'งให(มิ�การด"าเน�นโครงการ ในข�$นตุอนน�$เป6าหมิายและวิ�ธุ�การด"าเน�นงานและขอบเขตุข�$นตุอนในการด"าเน�นก�จักรรมิตุ2าง ๆ ที่��จัะใช(ในการด"าเน�นโครงการ แตุ2งตุ�$งผู้'(จั�ดการหร�อผู้'(อ"านวิยการโครงการ (Project Manager) และคณะผู้'(ร 2วิมิงาน พื่ร(อมิที่�$งมิอบหมิายงานและหน(าที่��ควิามิร�บผู้�ดชอบให(เร�ยบร(อยและอธุ�บายให(ผู้'(ร 2วิมิโครงการที่�กกคนเก�ดควิามิเข(าใจัตุรงก�นในเร��องเก��ยวิก�บเป6าหมิายของโครงการ ค2าใช(จั2ายในการด"าเน�นโครงการ ล"าด�บข�$นตุอนการปฏิ�บ�ตุ�ก�จักรรมิ ภาระหน(าที่��และควิามิร�บผู้�ดชอบและผู้ลประโยชน3ตุอบแที่นจัากโครงการ

3. ข�$นตุอนการลงมิ�อด"าเน�นก�จักรรมิตุามิโครงการ4. ข�$นตุอนที่��ด"าเน�นก�จักรรมิตุามิโครงการที่��เสัร9จัสั�$น จัะมิ�

การโอนผู้ลงานที่��ได(ร�บจัากการด"าเน�นโครงการมิาสั'2การบร�หารงานประจั"า โดยมิ�การประสัานการด"าเน�นก�จักรรมิตุ2าง ๆ ภายใตุ(โครงการน�$นก�บหน2วิยงานประจั"าซึ่��งมิ�สั2วินเก��ยวิข(องเพื่��อร�บผู้�ดชอบผู้ลผู้ล�ตุของโครงการตุ2อไป

จัากข�$นตุอนที่�$ง 4 ข�$นตุอนข(างตุ(น Dennis A.

rondinelli ได(จั"าแนกข�$นตุอนด�งกล2าวิอย2างละเอ�ยดออกเป,นวิงจัรในการบร�หารโครงการ ประกอบด(วิย 12 ข�$นตุอน ด�งน�$

1. การค�ดค(นและก"าหนดโครงการ (Project Identification)

2. การตุระเตุร�ยมิวิางโครงการและการวิ�เคราะห3ควิามิเป,นไปได( (Project Formantion ,

89

Preparation and feasibility Analysis)3. การออกแบบโครงการ (Project Design)

4. การประเมิ�นโครงการ (Project Appraisal)

5. การค�ดเล�อกโครงการ เจัรจัาตุ2อรองและอน�มิ�ตุ�โครงการ (Project Selection ,

Negotiotion and Approval)6. การจั�ดก�จักรรมิและหน2วิยงานโครงการ (Project

Activation and Organization)7. การปฏิ�บ�ตุ�งานในโครงการ (Project

Implementation and Operation)8. การน�เที่ศึ ตุ�ดตุามิและควิบค�มิโครงการ (Project

Supervisor , monitoring and Operation)

9. ระยะที่��โครงการเสัร9จัสั�$น (Project Completion or Termination )

10. การโอนงานมิาสั'2การบร�หารงานตุามิปกตุ� (Output Diffution and Transition To

Normal Administration )11. การประเมิ�นผู้ลโครงการ (Project Evaluation)

12. การวิ�เคราะห3การตุ�ดตุามิผู้ลและน"ามิาใช(ปฏิ�บ�ตุ�ในโครงการอ��นตุ2อไป (Follow – up

Analysis and Action)จัากข�$นตุอนตุ2าง ๆ ในกระบวินการบร�หารโครงการ รวิมิที่�$ง

วิงจัรการบร�หารโครงการตุามิแนวิค�ดของ Rondinelli พื่อจัะสัร�ปได(วิ2า ข� $นตุอนในการบร�หารโครงการหร�อกระบวินการบร�หารโครงการของร�ฐและเอกชน ประกอบด(วิย 3 ข�$นตุอน ค�อ

1. การวิางแผู้นโครงการ (Project Planning)

2. การปฏิ�บ�ตุ�ตุามิแผู้น (Project Implementation)

3. การประเมิ�นผู้ลโครงการ (Project Evaluation)

90

1. การวิางแผู้นโครงการ (Project Planning) ถ�อวิ2า เป,นข�$นตุอนสั"าค�ญและมิ�ควิามิจั"าเป,น

อย2างย��งในการที่��จัะวิางขอบเขตุการด"าเน�นงานภายใตุ(ข(อจั"าก�ดที่างด(านที่ร�พื่ยากรที่��มิ�อย'2ในอ�นที่��จัะใช(ที่ร�พื่ยากรเหล2าน�$นอย2างมิ�ประสั�ที่ธุ�ภาพื่และเก�ดประโยชน3มิากที่��สั�ด

1.1 แผู้นเพื่��อการปฏิ�บ�ตุ�งานประเภที่ตุ2าง ๆ โดยเฉัพื่าะอย2างย��งแผู้นแบบเสันอโครงสัร(างหร�อก�จักรรมิโครงการ (Project Proposal)

1.2 องค3ประกอบของการวิางแผู้นโครงการ1.3 การวิางแผู้นกลย�ที่ธุ3 ควิรที่"าควิามิเข(าใจัควิามิหมิาย

และล�กษณะการวิางแผู้นแบบกลย�ที่ธุ3 พื่ร(อมิที่�$งค(นควิ(าเพื่��มิเตุ�มิเร��องการวิางแผู้นประเภที่อ��น ๆ ประกอบด(วิย การงวิางแผู้นระยะยาวิ การวิางแผู้นย�ที่ธุวิ�ธุ�และการวิางแผู้นปฏิ�บ�ตุ�การเป,นตุ(น

1.4 ข�$นตุอนในการวิางแผู้นก�จักรรมิตุามิโครงการ2. การปฏิ�บ�ตุ�ตุามิแผู้น (Project Implementation)

ในการด"าเน�นก�จักรรมิตุามิแผู้นงานโครงการ ให(ได(ผู้ลน�$น จัะตุ(องมิ�รายละเอ�ยดช�ดเจันจันถ�งควิามิมิ�2งหมิายในการด"าเน�นโครงการ ขอบเขตุในการด"าเน�นงาน ผู้ลประโยชน3ที่��จัะได(ร�บจัากโครงการ ที่�$งน�$เพื่��อให(การด"าเน�นโครงการน�$นเป,นไปตุามิวิ�ตุถ�ประสังค3และเสัร9จัภายในระยะเวิลาที่��ก"าหนดไวิ( ในการควิบค�มิจั�งเป,นปBจัจั�ยสั"าค�ญที่��จัะที่"าให(การด"าเน�นก�จักรรมิตุามิแผู้นงานโครงการน�$นบรรล�ได( ด�งน�$นจั�งมิ�ควิามิเข(าใจัเป,นอย2างด�เก��ยวิก�บเร��องด�งตุ2อไปน�$2.1 กระบวินการด"าเน�นก�จักรรมิตุามิโครงการ2.2 การควิบค�มิโครงการ

โดยเฉัพื่าะอย2างย��งเร��องการควิบค�มิโครงการซึ่��งจัะตุ(องให(ควิามิสั"าค�ญเป,นพื่�เศึษ

91

เน��องจัากการควิบค�มิถ�อวิ2าเป,นปBจัจั�ยหล�กที่��สั"าค�ญในการด"าเน�นโครงการให(ประสับผู้ลสั"าเร9จั ด�งน�$นจั�งตุ(องสัามิารถเข(าใจัและอธุ�บายได(ในเร��องเก��ยวิก�บ

2.2.1 ระบบและวิงจัรในการควิบค�มิโครงการที่��สั"าค�ญ เช2น Bar , Chart , Gantt Chart , PERT , CPM

เป,นตุ(น วิ2ามิ�ล�กษณะเป,นอย2างไร ควิบค�มิได(อย2างไรและควิบค�มิโครงการในด(านใด ผู้ลการปฏิ�บ�ตุ�งาน ระยะเวิลาหร�อค2าใช(จั2าย

2.2.2 เคร��องมิ�อและเที่คน�คที่��ใช(ในการบร�หาร ควิบค�มิได(อย2างไรและควิบค�มิโครงการในด(านใด ผู้ลการปฏิ�บ�ตุ�งาน ระยะเวิลาหร�อค2าใช(จั2าย

2.3 การรายงานผู้ลการปฏิ�บ�ตุ�งาน2.4 การตุ�ดตุามิผู้ลควิามิก(าวิหน(าของโครงการ

3. การประเมิ�นผู้ลโครงการ (Project Evaluation)

เป,นข�$นตุอนสั"าค�ญที่��จัะที่"าให(เราที่ราบถ�งควิามิเป,นไปได(ในการด"าเน�นโครงการ ที่ราบถ�งผู้ลการปฏิ�บ�ตุ�งาน ตุลอดจันปBญหาและอ�ปสัรรคที่��เก�ดข�$นในการด"าเน�นก�จักรรมิ โครงการ เพื่��อเป,นข(อพื่�จัารณาตุ�ดสั�นวิ2าควิรจัะด"าเน�นโครงการตุ2อไปหร�อไมิ2 รวิมิที่�$งที่ราบถ�งผู้ลประโยชน3ที่��จัะได(ร�บจัากการด"าเน�นโครงการ ด�งน�$น การประเมิ�นผู้ลโครงการจั�งมิ�หลายล�กษณะที่��จัะตุ(องที่"าควิามิเข(าใจั ด�งน�$3.1 การประเมิ�นโครงการ (Project Appraisal)

3.2 การรายงานผู้ลโครงการ (Project Reporting)

3.3 การตุ�ดตุามิผู้ลโครงการ (Project Monitoring)

3.4 การตุรวิจัและตุ�ดตุามิผู้ล (Follow - up)

3.5 การประเมิ�นผู้ลโครงการ (Project Evaluation)

เพื่��อให(เก�ดควิามิเข(าใจัถ�งการประเมิ�นผู้ลที่�$ง 5 ล�กษณะ ควิรค"าน�งถ�งปBญหาเหล2าน�$

92

1. การประเมิ�นผู้ลที่�$ง 5 ล�กษณะควิรกระที่"าในข�$นตุอนใดของโครงการ

2. มิ�วิ�ธุ�การในการประเมิ�นผู้ลก��วิ�ธุ� อะไรบ(าง แตุ2ละวิ�ธุ�น� $นกระที่"าอย2างไร

3. เกณฑ์3ในการประเมิ�นผู้ลมิ�อะไรบ(าง ประเมิ�นอย2างไร4. กระบวินการประเมิ�นผู้ลโครงการมิ�ข� $นตุอนอะไรบ(าง

อย2างไรจัากที่��กล2าวิข(างตุ(น สัร�ปได(วิ2า ควิามิสั"าค�ญของการเก�ด

โครงการ ประกอบด(วิย การวิ�น�จัฉั�ยสั��งการ การตุ�ดสั�นใจัให(มิ�ก�จักรรมิตุ2าง ๆ รวิมิถ�งการก"าหนดเค(าโครง วิ�ตุถ�ประสังค3และเป6าหมิาย การวิางแผู้นการด"าเน�นก�จักรรมิ การวิ�เคราะห3ควิามิเป,นไปได( การแตุ2งตุ�$งที่�มิงาน ประมิาณการค2าใช(จั2ายและระยะเวิลาในการด"าเน�นก�จักรรมิตุามิโครงการ การบร�หารโครงการน�$นเป,นการบร�หารเพื่��อให(ก�จักรรมิตุามิโครงการน�$นบรรล�วิ�ตุถ�ประสังค3 เป6าหมิายขององค3การ ภายใตุ(ก"าหนดเวิลา งบประมิาณและการใช(ที่ร�พื่ยากรอย2างมิ�ประสั�ที่ธุ�ภาพื่ โดยให(ควิามิสั"าค�ญก�บการที่"างานเป,นที่�มิน��นเอง

6. การประเม�นโคิรงการในปBจัจั�บ�นได(ยอมิร�บก�นวิ2า การประเมิ�นโครงการเป,นก�จักรรมิ

ที่��มิ�ควิามิสั"าค�ญอย2างย��งในการบร�หารโครงการ มิ�ใช2ถ�อวิ2าเป,นเคร��องมิ�อที่��ผู้'(บร�หารหร�อบ�คคลอ��นใช(จั�บผู้�ดการปฏิ�บ�ตุ�งานของผู้'(ร �บผู้�ดชอบโครงการอ�กตุ2อไปแล(วิ หากแตุ2วิ2า การประเมิ�นโครงการเป,นกระบวินการที่��ช2วิยให(ได(ข(อมิ'ลสัารสันเที่ศึย(อนกล�บ (Feedback) ซึ่��งสัามิารถน"ามิาใช(ในการปร�บปร�งการด"าเน�นก�จักรรมิตุามิโครงการให(มิ�ประสั�ที่ธุ�ภาพื่ ที่"าให(ที่ราบข(อบกพื่ร2อง จั�ดเด2น จั�ดด(อยของโครงการและช2วิยให(ที่ราบวิ2าโครงการได(บรรล�วิ�ตุถ�ประสังค3

93

เป6าหมิายเพื่�ยงใดและที่��สั"าค�ญ ค�อ ช2วิยให(ได(ข(อมิ'ลที่��จั"าเป,นสั"าหร�บตุ�ดสั�นใจัเก��ยวิก�บการด"าเน�นงานโครงการที่�$งในปBจัจั�บ�นและในอนาคตุ

6.1 คิวิามหมายข้องการประเม�นโคิรงการพื่�สัณ� ฟองศึร�. (2549 : 4) การประเมิ�น

(Evaluation) หมิายถ�ง กระบวินการตุ�ดสั�นค�ณค2าของสั��งใดสั��งหน��ง โดยน"าสัารสันเที่ศึหร�อผู้ลจัากการวิ�ดมิาเปร�ยบเที่�ยบก�บเกณฑ์3ที่��ก"าหนดไวิ(

สั"าราญ มิ�แจั(ง. (2544 :16) ในเช�งของการตุ�ดสั�นใจั การประเมิ�น หมิายถ�ง กระบวินการในการจั�ดเตุร�ยมิสัารสันเที่ศึให(แก2ผู้'(มิ�อ"านาจัในการตุ�ดสั�นใจั ใช(ประกอบการตุ�ดสั�นใจัเล�อกที่างในการด"าเน�นงานให(เก�ดประสั�ที่ธุ�ภาพื่สั'งสั�ด ในกรณ�ที่��จัะให(ควิามิหมิายของการประเมิ�นโครงการละเอ�ยดข�$น ตุามิช2วิงเวิลาของการด"าเน�นการ ตุ�$งแตุ2ก2อนด"าเน�นโครงการ ระหวิ2างด"าเน�นโครงการและเมิ��อสั�$นสั�ดโครงการหร�อที่�กช2วิงเวิลาแล(วิ อาจัจัะให(ควิามิหมิายได( ด�งน�$

การประเมิ�นก2อนด"าเน�นโครงการ หมิายถ�ง กระบวินการตุ�ดสั�นค�ณค2าของโครงการโดยน"าสัารสันเที่ศึหร�อผู้ลของการวิ�ดมิาเปร�ยบเที่�ยบก�บเกณฑ์3ที่��ก"าหนดไวิ( เพื่��อตุ�ดสั�นใจัจั�ดที่"าโครงการ ที่ดลองหร�อน"าร2อง ปร�บ เปล��ยนหร�อระง�บโครงการ

การประเมิ�นระหวิ2างด"าเน�นโครงการ หมิายถ�ง กระบวินการตุ�ดสั�นค�ณค2าของโครงการโดยน"าสัารสันเที่ศึหร�อผู้ลของการวิ�ดมิาเปร�ยบเที่�ยบก�บเกณฑ์3ที่��ก"าหนดไวิ( เพื่��อปร�บปร�งโครงการให(ประสับควิามิสั"าเร9จั

การประเมิ�นเมิ��อสั�$นสั�ดโครงการ หมิายถ�ง กระบวินการตุ�ดสั�นค�ณค2าของโครงการ

94

โดยน"าสัารสันเที่ศึหร�อผู้ลของการวิ�ดมิาเปร�ยบเที่�ยบก�บเกณฑ์3ที่��ก"าหนดไวิ( เพื่��อขยายผู้ล ปร�บเปล��ยน ก2อนจัะด"าเน�นการตุ2อไปหร�อยกเล�กโครงการ

จัากที่��กล2าวิข(างตุ(น สัร�ปได(วิ2า การประเมิ�นโครงการโดยรวิมิแล(วิ หมิายถ�ง กระบวินการตุ�ดสั�นค�ณค2าของโครงการ ซึ่��งแบ2งเป,นการประเมิ�นก2อนด"าเน�นโครงการ ระหวิ2างด"าเน�นโครงการ และเมิ��อสั�$นสั�ดโครงการ โดยการน"าสัารสันเที่ศึมิาเปร�ยบเที่�ยบก�บเกณฑ์3ที่��ก"าหนดไวิ( เพื่��อตุ�ดสั�นใจัที่"าโครงการ ที่ดลอง ปร�บเปล��ยน ระง�บ ปร�บปร�ง ขยายผู้ลหร�อยกเล�กโครงการน��นเอง

6.2 ประเภทข้องการประเม�นโคิรงการศึ�ร�ช�ย กาญจันวิาสั� . (2541 : 47-48) การประเมิ�นแบ2ง

ได(หลายประเภที่ตุามิล�กษณะเกณฑ์3การแบ2ง ที่��น�ยมิแบ2งก�นที่��วิไปมิ� 3

ล�กษณะ ก�บแนวิค�ดของแพื่ที่ตุ�น. (2004 : 277) ซึ่��งแบ2งตุามิมิ�ตุ�การประเมิ�นตุ2าง ๆ เพื่��มิข�$นอ�ก 1 ล�กษณะและแนวิค�ดของพื่�สัณ� ฟองศึร�. (2549 : 11-17)ที่��เห9นวิ2าควิรแบ2งตุามิช2วิงเวิลา เพื่��อเอ�$อประโยชน3ตุ2อการประเมิ�น โดยแบ2งเป,น 5 ประเภที่ ด�งน�$

1. แบ2งตุามิวิ�ตุถ�ประสังค3การประเมิ�นการแบ2งตุามิเกณฑ์3วิ�ตุถ�ประสังค3การประเมิ�น แบ2งได(เป,น

2 ประเภที่ ค�อ1.1 การประเมิ�นควิามิก(าวิหน(า (Formative

Evaluation) เป,นการประเมิ�นระหวิ2างการด"าเน�นงาน โดยพื่�จัารณาควิามิก(าวิหน(าของสั��งที่��ประเมิ�นวิ2าจั"าเป,นตุ(องมิ�การปร�บปร�งเปล��ยนแปลงสั2วินใด เพื่��อให(เก�ดควิามิเหมิาะสัมิและที่"าให(การด"าเน�นงานมิ�ประสั�ที่ธุ�ภาพื่มิากข�$น

1.2 การประเมิ�นผู้ลสัร�ป (Summative

Evaluation) เป,นการประเมิ�นเมิ��อสั�$นสั�ด

95

การด"าเน�นงาน เพื่��อตุ�ดสั�นควิามิสั"าเร9จัวิ2าบรรล�วิ�ตุถ�ประสังค3หร�อเป6าหมิายมิากน(อยเพื่�ยงใดหร�อบรรล�เป6าหมิายที่��ควิรจัะเป,นเพื่�ยงใด

2. แบ2งตุามิช2วิงเวิลาของการประเมิ�นการแบ2งตุามิเกณฑ์3ช2วิงเวิลาของการประเมิ�น แบ2งได(เป,น

8 ประเภที่ ด�งน�$2.1 การประเมิ�นควิามิตุ(องการจั"าเป,น (Need

Assessment) เป,นการประเมิ�นควิามิตุ(องการจั"าเป,นในเบ�$องตุ(น ก2อนที่��จัะจั�ดที่"าสั��งใด ซึ่��งมิ�ประโยชน3ตุ2อการก"าหนดนโยบายและการวิางแผู้น เพื่��อให(ได(แนวิค�ดของการด"าเน�นงานที่��สัามิารถสันองควิามิตุ(องการของกล�2มิเป6าหมิายได(

2.2 การประเมิ�นควิามิเป,นไปได( (Feasibility

Evaluation) เป,นการประเมิ�นเพื่��อพื่�จัารณาควิามิเป,นไปได(ของสั��งที่��จัะด"าเน�นการ โดยศึ�กษาวิ�เคราะห3ถ�งปBจัจั�ยที่��จั"าเป,นตุ2อควิามิสั"าเร9จั ซึ่��งจัะพื่บการประเมิ�นประเภที่น�$ได(มิากในการประเมิ�นโครงการขนาดใหญ2 โดยมิ�กจัะประเมิ�นในด(านการตุลาดหร�ออ�ปสังค3 ด(านเที่คน�ค ด(านการเง�น ด(านเศึรษฐก�จั ด(านสั�งคมิและด(านสัภาพื่แวิดล(อมิ เป,นตุ(น

2.3 การประเมิ�นปBจัจั�ยน"าเข(า (Input Evaluation)

เป,นการประเมิ�นสั��งที่��ป6อนเข(าสั'2การด"าเน�นงานวิ2ามิ�ควิามิเหมิาะสัมิเพื่�ยงใดก2อนที่��จัะเร��มิด"าเน�นงาน เช2น วิ�ตุถ�ด�บ อ�ปกรณ3 เคร��องมิ�อและงบประมิาณ เป,นตุ(น

2.4 การประเมิ�นกระบวินการ (Process

Evaluation) เป,นการประเมิ�นกระบวินการด"าเน�นงานตุามิที่��ก"าหนด โดยประเมิ�นในขณะที่��ก"าล�งด"าเน�นงานอย'2 เพื่��อใช(ผู้ลการประเมิ�นไปปร�บปร�งหร�อเพื่��มิประสั�ที่ธุ�ภาพื่ในการด"าเน�นงาน

2.5 การประเมิ�นผู้ลสั�มิฤที่ธุ�Gหร�อผู้ลผู้ล�ตุ (Output/Product Evaluation) เป,นการประเมิ�นผู้ลที่��ได(จัากสั��ง

96

ที่��ประเมิ�นหร�อผู้ลการด"าเน�นงานโดยตุรงตุามิวิ�ตุถ�ประสังค3หร�อเป6าหมิายของสั��งที่��ประเมิ�นวิ2ามิากน(อยเพื่�ยงใด

2.6 การประเมิ�นผู้ลล�พื่ธุ3หร�อผู้ลกระที่บ (Outcome/Impact Evaluation) เป,นการประเมิ�นผู้ลที่��ได(อ�นเน��องมิาจัากผู้ลของสั��งที่��ประเมิ�นหร�อการด"าเน�นงานที่�$งที่��คาดหวิ�งและไมิ2ได(คาดหวิ�ง ซึ่��งเป,นผู้ลที่�$งที่างบวิกและที่างลบ เพื่��อน"าผู้ลไปประกอบการตุ�ดสั�นใจัในการหย�ด ยกเล�ก ปร�บหร�อขยายสั��งที่��ประเมิ�นน�$น ๆ

2.7 การประเมิ�นด(วิยการตุ�ดตุามิเมิ��อด"าเน�นงานเสัร9จัสั�$นไปแล(วิระยะหน��ง (Follow Up Evaluation) เป,นการประเมิ�นที่��อาจัเหล��อมิก�บข(อ 2.6 หร�อเป,นการประเมิ�นตุามิห�วิข(อ 2.6 แตุ2ประเมิ�นเมิ��อการด"าเน�นงานเสัร9จัไปแล(วิระยะหน��ง อาจัเป,น 6 เด�อน 1 หร�อ 2 ป@ เพื่��อคอยด'ผู้ลที่��จัะเก�ดข�$นให(ได(ช�ดเจัน บางคร�$งเร�ยกก�นวิ2าการตุ�ดตุามิหล�งสั�$นสั�ดการด"าเน�นงาน แตุ2เพื่��อไมิ2ให(สั�บสันก�บค"าวิ2าการตุ�ดตุามิระหวิ2างการด"าเน�นงาน จั�งใช(ค"าน�$แที่น

2.8 การประเมิ�นงานประเมิ�น (Meta Evaluation)

เป,นการประเมิ�นผู้ลของการประเมิ�นอ�กคร�$งหน��งเพื่��อพื่�จัารณาค�ณภาพื่ โดยศึ�กษาควิามิถ'กตุ(องและควิามิเหมิาะสัมิของการประเมิ�นในด(านตุ2าง ๆ การประเมิ�นประเภที่น�$ย�งไมิ2แพื่ร2หลายน�ก

3. แบ2งตุามิผู้'(ประเมิ�นการแบ2งตุามิเกณฑ์3ผู้'(ประเมิ�น แบ2งได(เป,น 2 ประเภที่ ค�อ3.1 การประเมิ�นโดยผู้'(ประเมิ�นภายใน (Internal

Evaluator Evaluation) ผู้'(ประเมิ�นเป,นบ�คลากรที่��เก��ยวิข(องหร�อปฏิ�บ�ตุ�งานก�บสั��งที่��ประเมิ�นน�$นหร�อปฏิ�บ�ตุ�งานในองค3การที่��ร �บผู้�ดชอบสั��งที่��ประเมิ�น ซึ่��งมิ�ข(อด�ค�อ ที่ราบรายละเอ�ยดของสั��งที่��ประเมิ�น แตุ2มิ�กมิ�ข(อเสั�ยเร��องควิามิล"าเอ�ยง (bias) เข(าข(างตุนเองเสัมิอ

97

3.2 การประเมิ�นโดยผู้'(ประเมิ�นภายนอก (External Evaluator Evaluation) ผู้'(ประเมิ�นเป,นบ�คคลภายนอกที่��ไมิ2ได(เก��ยวิข(องหร�อไมิ2ได(ปฏิ�บ�ตุ�งานก�บสั��งที่��ประเมิ�นโดยตุรง อาจัเป,นบ�คลากรของหน2วิยงานอ��นหร�อหน2วิยงานกลาง ซึ่��งมิ�ข(อด� ค�อ ควิามิเป,นกลาง แตุ2มิ�ข(อเสั�ยค�อ มิ�กจัะที่ราบรายละเอ�ยดของสั��งที่��ประเมิ�นไมิ2ด�พื่อและอาจัไมิ2ได(ร�บควิามิร2วิมิมิ�อจัากผู้'(เก��ยวิข(อง โดยเฉัพื่าะถ(าเห9นวิ2าเป,นการจั�บผู้�ด

4. แบ2งตุามิมิตุ�การประเมิ�นตุ2าง ๆการแบ2งตุามิเกณฑ์3มิ�ตุ�ตุ2าง ๆ ในการประเมิ�น แบ2งได(เป,น

4 ประเภที่ ค�อ4.1 ตุามิวิ�ตุถ�ประสังค3 แบ2งได(เป,น การประเมิ�นควิามิ

ก(าวิหน(า ประเมิ�นผู้ลสัร�ปและประเมิ�นเพื่��อการพื่�ฒนา4.2 ตุามิข(อมิ'ล แบ2งได(เป,น ข(อมิ'ลเช�งปร�มิาณ ค�ณภาพื่

และแบบผู้สัมิ4.3 ตุามิการประเมิ�น แบ2งได(เป,น เช�งธุรรมิชาตุ�และเช�ง

ที่ดลองหร�อเช�งระบบ4.4 ตุามิจั�ดเน(นที่��ประเมิ�น แบ2งได(เป,น การประเมิ�น

กระบวินการ ผู้ลล�พื่ธุ3 ผู้ลกระที่บ การวิ�เคราะห3ค2าใช(จั2ายก�บผู้ลตุอบแที่นและการวิ�เคราะห3ตุ(นที่�นก�บประสั�ที่ธุ�ผู้ล

5. แบ2งตุามิช2วิงเวิลาเพื่��อเอ�$อตุ2อการประเมิ�นจัากการแบ2งประเภที่การประเมิ�นตุามิเกณฑ์3ตุ2าง ๆ ข(างตุ(น

จัะเห9นวิ2ามิ�การแบ2งที่��ซึ่"$าซึ่(อนก�นอย'2บ(างข�$นอย'2ก�บวิ�ตุถ�ประสังค3ของการแบ2ง ซึ่��งถ(าจัะสัร�ปโดยรวิมิแล(วิประเภที่การประเมิ�นตุ2าง ๆ น2าจัะจั�ดได(เป,นกล�2มิใหญ2 ๆ ตุามิช2วิงเวิลา 3 กล�2มิ ค�อ ก2อนด"าเน�นงาน ระหวิ2างด"าเน�นงานและเมิ��อสั�$นสั�ดการด"าเน�นงาน สั2วินการแบ2งตุามิเกณฑ์3ข(อมิ'ล วิ�ธุ�การประเมิ�นและผู้'(ประเมิ�นน�$น จัะเป,นเกณฑ์3ที่��ไมิ2ข�$นอย'2ก�บช2วิงเวิลา ถ�อเป,นองค3ประกอบที่��เก��ยวิข(องในการประเมิ�น เมิ��อน"ามิา

98

สัร�ปร2วิมิก�นแล(วิจัะได(ด�งตุารางที่�� 1

ตุารางที่�� 1 สัร�ปประเภที่การประเมิ�นตุามิช2วิงเวิลา เพื่��อเอ�$อตุ2อการประเมิ�นและองค3ประกอบที่��เก��ยวิข(อง

ช2วิงเวิลาประเภที่การ

ประเมิ�นข(อมิ'ล วิ�ธุ�การ ผู้'(ประเมิ�น หมิายเหตุ�

ก2อนด"าเน�นงาน

บร�บที่

ควิามิตุ(องการจั"าเป,น

ควิามิเป,นไปได(

ปBจัจั�ยน"าเข(า

การวิ�เคราะห3ค2าใช(จั2าย

ปร�มิาณ/

ค�ณภาพื่/

ผู้สัมิ

ปร�มิาณ

ปร�มิาณ

ปร�มิาณ/

ค�ณภาพื่/

ผู้สัมิ

ปร�มิาณ

ปร�มิาณ

ระบบ/

ธุรรมิชาตุ�/ผู้สัมิ

ระบบ

ระบบ/

ธุรรมิชาตุ�/ผู้สัมิ

ระบบ/

ธุรรมิชาตุ�/ผู้สัมิ

ระบบ

ระบบ

ภายใน

ภายใน

ภายใน/

ภายนอก/

ผู้สัมิ

ภายใน

ภายใน/

ภายนอก/

ผู้สัมิ

ภายใน/

การประเมิ�นควิามิตุ(องการจั"าเป,นและควิามิเป,นไปได(ร2วิมิก�นอาจัเร�ยกวิ2าการประเมิ�นบร�บที่

99

ช2วิงเวิลาประเภที่การ

ประเมิ�นข(อมิ'ล วิ�ธุ�การ ผู้'(ประเมิ�น หมิายเหตุ�

ก�บผู้ลตุอบแที่น

การวิ�เคราะห3ตุ(นที่�นก�บประสั�ที่ธุ�ภาพื่

ภายนอก/

ผู้สัมิ อาจั

ประเมิ�นหล�งสั�$นสั�ดการด"าเน�นงานก9ได(

อาจัประเมิ�นหล�งสั�$นสั�ดการด"าเน�นงานก9ได(

ช2วิงเวิลาประเภที่การ

ประเมิ�นข(อมิ'ล วิ�ธุ�การ ผู้'(ประเมิ�น หมิายเหตุ�

ระหวิ2างด"าเน�นงาน

ควิามิก(าวิหน(า

กระบวินการ

ปร�มิาณ/

ค�ณภาพื่/

ผู้สัมิ

ปร�มิาณ/

ค�ณภาพื่/

ผู้สัมิ

ระบบ/

ธุรรมิชาตุ�/ผู้สัมิ

ระบบ/

ธุรรมิชาตุ�/ผู้สัมิ

ภายใน

ภายใน

การตุ�ดตุามิ

จัะอย'2ในช2วิงน�$

การตุ�ดตุามิ

จัะอย'2ในช2วิงน�$

100

ช2วิงเวิลาประเภที่การ

ประเมิ�นข(อมิ'ล วิ�ธุ�การ ผู้'(ประเมิ�น หมิายเหตุ�

สั�$นสั�ดการด"าเน�นงาน

ผู้ลผู้ล�ตุ

ผู้ลล�พื่ธุ3/ผู้ลกระที่บ

การวิ�เคราะห3ค2าใช(จั2ายก�บผู้ลตุอบแที่น

การวิ�เคราะห3ตุ(นที่�นก�บประสั�ที่ธุ�ภาพื่

การประเมิ�นด(วิยการตุ�ดตุามิหล�งจัากการด"าเน�นงานเสัร9จัไปแล(วิระยะหน��ง

ปร�มิาณ/

ค�ณภาพื่/

ผู้สัมิ

ปร�มิาณ/

ค�ณภาพื่/

ผู้สัมิ

ปร�มิาณ

ปร�มิาณ/

ปร�มิาณ/

ค�ณภาพื่/

ผู้สัมิ

ระบบ/

ธุรรมิชาตุ�/ผู้สัมิ

ระบบ/

ธุรรมิชาตุ�/ผู้สัมิ

ระบบ

ระบบ

ระบบ/

ธุรรมิชาตุ�/ผู้สัมิ

ภายใน/

ภายนอก/

ผู้สัมิ

ภายใน/

ภายนอก/

ผู้สัมิ

ภายใน/

ภายนอก/

ผู้สัมิ

ภายใน/

ภายนอก/

ผู้สัมิ

ภายใน/

ภายนอก/

ผู้สัมิ

การประเมิ�นงานประเมิ�นจัะอย'2หล�งช2วิงน�$(ถ(ามิ�)โดยจัะที่"าเมิ��อได(ประเมิ�นและจั�ดที่"ารายงานการประเมิ�นเสัร9จัสั�$นแล(วิ

จัากตุารางที่�� 1 ที่��กล2าวิมิาข(างตุ(นเก��ยวิก�บประเภที่การประเมิ�น ถ(าจัะย�ดหล�กควิามิถ��ในการน"าไปใช(ประเมิ�นสั��งตุ2าง ๆ หร�อประเมิ�นโครงการ จัะพื่บวิ2า อาจัแบ2งได(เป,น 2 กล�2มิใหญ2 ๆ ค�อ กล�2มิที่��ใช(ก�นที่��วิไปมิ�ควิามิถ��ในการใช(

101

สั'งและกล�2มิที่��ใช(น(อยมิ�ควิามิถ��ตุ"�า เพื่ราะค2อนข(างซึ่�บซึ่(อนและตุ(องใช(ที่ร�พื่ยากรมิาก เหมิาะสั"าหร�บสั��งที่��ประเมิ�นหร�อโครงการขนาดใหญ2 บ�คลากรหร�อหน2วิยงานที่��ประเมิ�นมิ�ศึ�กยภาพื่สั'งจั�งที่"าได( สั"าหร�บการจั�บกล�2มิประเภที่การประเมิ�นตุามิควิามิถ��ในการน"าไปใช(ด�งกล2าวิ

ตุารางที่�� 2 การจั�ดกล�2มิประเภที่การประเมิ�นตุามิควิามิถ��ในการน"าไปใช(

ช1วิงเวิลา ใช�มาก ใช�น�อย

ก2อนด"าเน�นการสัภาพื่แวิดล(อมิปBจัจั�ยน"าเข(า

ควิามิตุ(องการจั"าเป,นควิามิเป,นไปได(การวิ�เคราะห3ค2าใช(จั2ายก�บผู้ล

ตุอบแที่นการวิ�เคราะห3ตุ(นที่�นก�บประสั�ที่ธุ�ผู้ล

ระหวิ2างด"าเน�นการกระบวินการ ควิามิก(าวิหน(า

สั�$นสั�ดการด"าเน�นงาน

ผู้ลผู้ล�ตุผู้ลล�พื่ธุ3

ผู้ลกระที่บการประเมิ�นด(วิยการตุ�ดตุามิ

หล�งสั�$นสั�ดการด"าเน�นงานการประเมิ�นงานประเมิ�น

จัากตุารางที่�� 2 ในกล�2มิประเภที่การประเมิ�นที่��ใช(มิาก เพื่ราะเป,นสั2วินประกอบของร'ปแบบ CIPP ซึ่��งบางคร�$งก9ไมิ2สัอดคล(องก�บร'ปแบบการประเมิ�นหร�อสัภาพื่ เช2น การประเมิ�นบร�บที่ตุ(องประเมิ�นก2อนด"าเน�นงาน แตุ2ในที่างปฏิ�บ�ตุ�บ2อยคร�$งที่��พื่บวิ2า ตุ(องประเมิ�นเมิ��อด"าเน�นงานไปแล(วิ

102

ที่"าให(ไมิ2สัามิารถน"าผู้ลการประเมิ�นไปตุ�ดสั�นใจัก2อนด"าเน�นงานได( ด�งน�$น จั�งขอเสันอการรวิมิกล�2มิการประเมิ�นที่��ใช(ก�นมิากเข(าด(วิยก�น โดยก2อนด"าเน�นงานถ�อวิ2าเป,นการประเมิ�นควิามิพื่ร(อมิ เพื่ราะพื่อจัะอน�โลมิในการประเมิ�นด(วิยการหาข(อมิ'ลย(อนหล�ง เมิ��อด"าเน�นงานหร�อโครงการไปแล(วิได( โดยเน(นปBจัจั�ยน"าเข(าตุ2าง ๆ รวิมิที่�$งตุ�วิโครงการที่��เข�ยนข�$นมิา สั2วินการประเมิ�นระหวิ2างด"าเน�นการ จัะเน(นกระบวินการข�$นตุอนตุ2าง ๆ และการประเมิ�นเมิ��อสั�$นสั�ดการด"าเน�นงานหร�อสั�$นสั�ดโครงการ จัะเน(นผู้ลตุ2าง ๆ เพื่��อให(การแบ2งประเภที่การประเมิ�นเอ�$อตุ2อการน"าไปปฏิ�บ�ตุ� จั�งขอเสันอรายละเอ�ยดแตุ2ละระยะ ด�งน�$

5.1 การประเมิ�นก2อนด"าเน�นโครงการเป,นการประเมิ�นก2อนที่��โครงการจัะด"าเน�นการ เพื่��อหา

ข(อมิ'ลมิาตุ�ดสั�นใจัวิ2าจัะปร�บเปล��ยน ด"าเน�นการแบบโครงการน"าร2องหร�อด"าเน�นโครงการเตุ9มิหร�อระง�บโครงการ

ล�กษณะสั"าค�ญของการประเมิ�นก2อนด"าเน�นโครงการ จั�งเป,นการประเมิ�นเพื่��อศึ�กษาควิามิเหมิาะสัมิของสัภาพื่แวิดล(อมิที่��จัะด"าเน�นโครงการ มิ�2งตุรวิจัสัอบควิามิจั"าเป,น ควิามิเป,นไปได( ควิามิพื่ร(อมิหร�อปBจัจั�ยน"าเข(า โดยน"าข(อมิ'ลมิาตุ�ดสั�นใจัวิางแผู้นวิ2าควิรจัะด"าเน�นโครงการหร�อไมิ2อย2างไร เพื่��อให(เก�ดประโยชน3สั'งสั�ดแก2ประชาชนและผู้'(เก��ยวิข(อง

1. ประเมิ�นในขณะที่��ย�งไมิ2ด"าเน�นโครงการ ซึ่��งมิ�กจัะเป,นการเตุร�ยมิด"าเน�นโครงการคร�$งแรกหร�อเป,นโครงการที่��หย�ดไปแล(วิระยะหน��ง จัะเร��มิด"าเน�นการใหมิ2อ�กในคร�$งตุ2อไป เช2น โครงการฝ่Dกอบรมิอาช�พื่สัตุร�ซึ่��งย�งไมิ2เคยที่"าในพื่�$นที่��น� $น ๆ หร�อโครงการพื่�ฒนาผู้'(บร�หารให(ได(ร�บวิ�ฒ�ตุ2าง ๆ เมิ��อเห9นวิ2าผู้'(บร�หารเก�อบที่�$งหมิดหร�อสั2วิน

103

ใหญ2ผู้2านการฝ่Dกอบรมิแล(วิก9หย�ดไปสั�กระยะหน��งเมิ��อมิ�ผู้'(บร�หารร� 2นใหมิ2เพื่��มิข�$นก9อาจัประเมิ�นวิ2าควิรจัะเร��มิโครงการอ�กคร�$งหร�อไมิ2

2. ประเมิ�นเพื่��อศึ�กษาควิามิเหมิาะสัมิของโครงการ โดยเป,นการตุรวิจัสัอบวิ2าจั"าเป,นตุ(องจั�ดที่"าโครงการหร�อไมิ2 ถ(าจัะที่"ามิ�ควิามิเป,นไปได(หร�อควิามิพื่ร(อมิของที่ร�พื่ยากรหร�อปBจัจั�ยน"าเข(าแค2ไหน สัภาพื่แวิดล(อมิตุ2าง ๆ เอ�$อหร�อเป,นอ�ปสัรรคอย2างไร

3. ประเมิ�นเพื่��อหาสัารสันเที่ศึในการตุ�ดสั�นใจัวิางแผู้น สัารสันเที่ศึที่��ได(จัากการประเมิ�นก2อนด"าเน�นโครงการจัะมิ�ประโยชน3ในการตุ�ดสั�นใจัวิางแผู้นเก��ยวิก�บการจั�ดสัรรที่ร�พื่ยากรให(เหมิาะสัมิเพื่�ยงพื่อ อ�นจัะเอ�$อตุ2อควิามิสั"าเร9จัของโครงการ ถ(าจัะน"าโครงการไปด"าเน�นการจัร�ง

ประโยชน3ของการประเมิ�นก2อนด"าเน�นโครงการ1. ช2วิยให(ผู้'(บร�หารหร�อผู้'(เก��ยวิข(องก�บโครงการตุ�ดสั�นใจั

ได(ถ'กตุ(อง สัารสันเที่ศึที่��ได(อย2างถ'กตุ(อง ครอบคล�มิ จัะเอ�$อให(ตุ�ดสั�นใจัวิ2ามิ�ควิามิจั"าเป,น ควิามิเป,นไปได(หร�อควิามิพื่ร(อมิของที่ร�พื่ยากรที่��จัะด"าเน�นโครงการหร�อไมิ2

2. ช2วิยให(ได(สัารสันเที่ศึที่��เป,นประโยชน3ตุ2อการจัะด"าเน�นโครงการ สัารสันเที่ศึที่��ได(จัะเป,นประโยชน3ในการวิางแผู้น ที่�$งด(านที่ร�พื่ยากรตุ2าง ๆ การก"าหนดก�จักรรมิและข�$นตุอนที่��จัะด"าเน�นโครงการได(อย2างเหมิะสัมิ

3. ช2วิยเพื่��มิควิามิมิ��นใจัแก2ผู้'(เก��ยวิข(องก�บโครงการ การประเมิ�นก2อนด"าเน�นโครงการอย2างเป,นระบบก2อนจัะด"าเน�นโครงการ จัะช2วิยเพื่��มิควิามิมิ��นใจัแก2ผู้'(เก��ยวิข(องก�บโครงการที่�กฝ่<ายวิ2าโครงการมิ�โอกาสัจัะได(ร�บควิามิสั"าเร9จัได(

ประเภที่ย2อยที่��สั"าค�ญของการประเมิ�นก2อนด"าเน�นโครงการการประเมิ�นก2อนด"าเน�นโครงการ อาจัแบ2งออกเป,น

ประเภที่ย2อยที่��สั"าค�ญ ๆ

104

ได( 3 ประเภที่ ค�อ การประเมิ�นควิามิตุ(องการจั"าเป,น การประเมิ�นควิามิพื่ร(อมิหร�อควิามิเป,นไปได(หร�อปBจัจั�ยน"าเข(าและการประเมิ�นเก��ยวิก�บตุ(นที่�น ซึ่��งมิ�สัาระโดยสัร�ป ด�งน�$

1. การประเมิ�นควิามิตุ(องการจั"าเป,น เป,นการประเมิ�นโดยเปร�ยบเที่�ยบข(อมิ'ลระหวิ2างสัภาพื่จัร�งก�บสัภาพื่ที่��ควิรจัะเป,นวิ2า มิ�ควิามิแตุกตุ2างหร�อช2องวิ2าง (Gap) เพื่�ยงใด ย��งตุ2างก�นมิากก9ย��งมิ�ควิามิตุ(องการจั"าเป,นมิาก บางคร�$งอาจัเร�ยกช2องวิ2างน�$วิ2าปBญหาก9ได( ค�อ ถ(ามิ�ช2องวิ2างมิากถ�อวิ2าย�งมิ�ปBญหามิากหร�อย�งห2างไกลจัากควิามิจัร�ง ข(อมิ'ลช2องวิ2างที่��ได(อาจัน"ามิาจั�ดล"าด�บควิามิสั"าค�ญในการจัะจั�ดที่"าโครงการได( โดยเฉัพื่าะโครงการที่��จัะเร��มิใหมิ2

2. การประเมิ�นควิามิพื่ร(อมิหร�อควิามิเป,นไปได(หร�อปBจัจั�ยน"าเข(า เป,นการประเมิ�นควิามิพื่ร(อมิ ค�อ มิ�ปBจัจั�ยน"าเข(าหร�อที่ร�พื่ยากรเพื่�ยงพื่อ เหมิาะสัมิตุ2อการจัะด"าเน�นโครงการหร�อไมิ2 เช2น บ�คลากรที่��ร �บผู้�ดชอบระด�บตุ2าง ๆ และปฏิ�บ�ตุ�งานในโครงการมิ�ปร�มิาณและค�ณภาพื่ ล�กษณะที่��เอ�$อหร�อเหมิาะสัมิตุ2อโครงการเพื่�ยงพื่อหร�อไมิ2อย2างไร มิ�งบประมิาณ เคร��องมิ�อ วิ�สัด�อ�ปกรณ3ในปร�มิาณและค�ณภาพื่ที่��เพื่�ยงพื่อหร�อไมิ2เพื่�ยงใดหร�อโครงการที่��เข�ยนข�$นมิ�ควิามิช�ดเจัน มิ�ก�จักรรมิและข�$นตุอนที่��เอ�$อตุ2อควิามิสั"าเร9จัตุามิที่��ก"าหนดไวิ(หร�อไมิ2เพื่�ยงใด เป,นตุ(น

3. การประเมิ�นเก��ยวิก�บตุ(นที่�น จัะมิ�เร��องเง�นเข(ามิาเก��ยวิข(องหร�ออาจัมิองวิ2าเป,นการประเมิ�นเช�งประสั�ที่ธุ�ภาพื่ สั2วินหน��ง ค�อ ควิามิประหย�ดในเร��องเง�น ซึ่��งถ(าเป,นโครงการของภาคเอกชนจัะค"าน�งถ�งเร��องน�$ด(วิย แตุ2ในกรณ�โครงการของภาคร�ฐจัะเน(นประสั�ที่ธุ�ผู้ล (Effectiveness) หร�อควิามิสั"าเร9จัของโครงการมิากกวิ2าจัะค"าน�งถ�งเร��องที่�นหร�องบประมิาณ

5.2 การประเมิ�นระหวิ2างด"าเน�นโครงการ

105

การประเมิ�นควิามิก(าวิหน(าในการด"าเน�นโครงการหร�อประเมิ�นกระบวินการ เป,นการประเมิ�นโครงการประเภที่หน��ง ซึ่��งจัะกล2าวิถ�ง สัาระเก��ยวิก�บล�กษณะและประโยชน3ของการประเมิ�นระหวิ2างด"าเน�นการ ด�งน�$

การประเมิ�นระหวิ2างด"าเน�นโครงการ เป,นการประเมิ�นในระหวิ2างที่��โครงการด"าเน�นการอย'2 เพื่��อหาข(อมิ'ลมิาตุ�ดสั�นใจัปร�บปร�งเปล��ยนแปลงการปฏิ�บ�ตุ�การโครงการในระยะตุ2อไปให(บรรล�วิ�ตุถ�ประสังค3และมิ�ประสั�ที่ธุ�ภาพื่สั'งสั�ด

สั�พื่�กตุร3 พื่�บ'ลย3และกานดา นาคะเวิช. (2545 : 119)

กล2าวิวิ2า ล�กษณะสั"าค�ญของการประเมิ�นระหวิ2างด"าเน�นโครงการ จั�งเป,นการประเมิ�นขณะด"าเน�นโครงการ เพื่��อศึ�กษากระบวินการด"าเน�นงาน มิ�2งน"าข(อมิ'ลมิาใช(ประกอบการตุ�ดสั�นใจัปร�บปร�งก�จักรรมิและตุรวิจัสัอบควิามิก(าวิหน(าตุามิวิ�ตุถ�ประสังค3ของโครงการ ซึ่��งมิ�สัาระโดยสัร�ป ด�งน�$

1. ประเมิ�นในขณะที่��โครงการด"าเน�นอย'2 ซึ่��งอาจัเป,นการด"าเน�นโครงการคร�$งแรกหร�อเป,นโครงการตุ2อเน��องหร�อโครงการประจั"าแตุ2ละป@งบประมิาณ ตุามิระยะเวิลาเป,นช2วิง ๆ เช2น โครงการฝ่Dกอบรมิเป,นร� 2น ๆ ตุามิหล�กสั'ตุรตุ2าง ๆ ซึ่��งมิ�แนวิโน(มิจัะด"าเน�นการไปเร��อย ๆ โอกาสัจัะย�ตุ�โครงการมิ�น(อย การประเมิ�นจั�งเป,นการประเมิ�นควิามิก(าวิหน(า

2. ช2วิยให(ผู้'(บร�หารหร�อผู้'(เก��ยวิข(องก�บโครงการตุ�ดสั�นใจัได(ที่�นที่2วิงที่� ภายใตุ(ฐานข(อมิ'ลสัารสันเที่ศึที่��ถ'กตุ(อง ครอบคล�มิ เป,นการเพื่��มิศึ�กยภาพื่ของโครงการและลดควิามิสั'ญเสั�ยสั�$นเปล�องที่ร�พื่ยากรตุ2าง ๆ ได(

3. ช2วิยเพื่��มิควิามิมิ��นใจัแก2ผู้'(เก��ยวิข(องก�บโครงการ ผู้'(เก��ยวิข(องก�บโครงการที่�$งผู้'(ร �บผู้�ดชอบผู้'(สัน�บสัน�นและผู้'(ร �บบร�การ จัะเก�ดควิามิมิ��นใจัได(เพื่ราะเป,นการด"าเน�นโครงการอย2างเป,นระบบ ครบ

106

วิงจัร ตุามิหล�กการบร�หาร โดยเฉัพื่าะอย2างย��งถ(าผู้ลการประเมิ�นพื่บวิ2ามิ�ควิามิสั"าเร9จัหร�อมิ�แนวิโน(มิวิ2าจัะสั"าเร9จั

4. ช2วิยแสัดงให(เห9นถ�งควิามิโปร2งใสัในการด"าเน�นการของผู้'(ร �บผู้�ดชอบที่�กฝ่<าย สัามิารถตุรวิจัสัอบการด"าเน�นการได(อย2างถ'กตุ(อง ช�ดเจัน เป,นการสันองตุอบหล�กการบร�หารจั�ดการที่��ด�หร�อธุรรมิาภ�บาลได(

5.3 การประเมิ�นเมิ��อสั�$นสั�ดโครงการการประเมิ�นเมิ��อสั�$นสั�ดโครงการ เป,นการประเมิ�นอ�ก

ล�กษณะหน��ง บางคร�$งเร�ยกวิ2า การประเมิ�นผู้ลของโครงการ ล�กษณะสั"าค�ญของการประเมิ�นผู้ลโครงการ จัะเป,นการประเมิ�นหล�งจัากโครงการสั�$นสั�ดแล(วิ เพื่��อศึ�กษาผู้ลการด"าเน�นโครงการวิ2ามิ�ประสั�ที่ธุ�ภาพื่ ประสั�ที่ธุ�ผู้ลหร�อผู้ลที่�$งที่างตุรง ที่างอ(อมิอย2างไร สัารสันเที่ศึที่��ได(จั�งเน(นใช(การตุ�ดสั�นใจั เล�ก หย�ดหร�อด"าเน�นการตุ2ออย2างตุ2อเน��องหร�อด"าเน�นการใหมิ2ในโอกาสัตุ2อไป ล�กษณะสั"าค�ญของการประเมิ�นผู้ลโครงการมิ�สัาระโดยสัร�ป ด�งน�$

1. ประเมิ�นเมิ��อสั�$นสั�ดโครงการ ซึ่��งอาจัเป,นสั�$นสั�ดโครงการตุามิระยะเวิลาที่��ก"าหนดหร�อสั�$นสั�ดระยะช2วิงตุ2อตุามิป@งบประมิาณ

2. ประเมิ�นเพื่��อมิ�2งศึ�กษาผู้ลการด"าเน�นงานของโครงการ ซึ่��งจัะตุรวิจัสัอบผู้ลตุ2าง ๆ ที่��ได(เป,นไปตุามิวิ�ตุถ�ประสังค3ของโครงการหร�อไมิ2 มิ�ผู้ลล�พื่ธุ3 มิ�ผู้ลกระที่บที่�$งที่างบวิกที่างลบอย2างไร มิ�ประสั�ที่ธุ�ภาพื่หร�อควิามิค�(มิค2าเพื่�ยงใด เพื่��อให(ได(ข(อสัร�ปผู้ลการด"าเน�นงานของโครงการ

3. ประเมิ�นเพื่��อตุ�ดสั�นอนาคตุของโครงการ โดยพื่�จัารณาวิ2าจัะเล�ก หย�ด ด"าเน�นการโครงการตุ2อไปหร�อขยายโครงการ สัารสันเที่ศึที่��ได(จัากการสัร�ปจัะน"ามิาประกอบการตุ�ดสั�นใจัของผู้'(บร�หาร

107

หร�อผู้'(เก��ยวิข(องวิ2าจัะเล�ก หย�ดไวิ(ช��วิคราวิ ด"าเน�นการตุ2อไปโดยอาจัปร�บ ลด เพื่��มิ ขยาย โครงการ

ควิามิสั"าค�ญของการประเมิ�นโครงการ มิ�บที่บาที่สั"าค�ญที่��จัะช2วิยการตุ�ดสั�นใจัเก��ยวิก�บอนาคตุของโครงการ ภายใตุ(สัารสันเที่ศึที่��ถ'กตุ(อง ครอบคล�มิและเป,นที่��สั�ดแล(วิ ข(อสัร�ปที่��ได(จัะช�ดเจันและแสัดงถ�งควิามิโปร2งใสัในการด"าเน�นงานของผู้'(ร �บผู้�ดชอบที่�กฝ่<าย เป,นการสันองตุอบหล�กการบร�หารจั�ดการที่��ด�หร�อธุรรมิาภ�บาลได(เช2นเด�ยวิก�บแนวิค�ด หล�กการของการประเมิ�นสั��งอ��น ๆ

ประเภที่ย2อยของการประเมิ�นเมิ��อสั�$นสั�ดโครงการการประเมิ�นเมิ��อสั�$นสั�ดโครงการแบ2งออกเป,นประเภที่ย2อย

ๆ ได( 5 ประเภที่ ด�งน�$1. การประเมิ�นผู้ลผู้ล�ตุหร�ออาจัเร�ยกวิ2า ผู้ลโดยตุรง

(Direct Effect) ของโครงการหร�อผู้ลที่��เก�ดข�$นที่�นที่�ที่�นใด (Immediately Effect) ตุามิวิ�ตุถ�ประสังค3ของโครงการ ซึ่��งบางโครงการก9สัามิารถจัะประเมิ�นผู้ลผู้ล�ตุได(ง2ายในเช�งปร�มิาณ ถ(าผู้ลผู้ล�ตุเก�ดข�$นเร9วิ บางโครงการก9ประเมิ�นได(ยาก เช2น โครงการก2อสัร(างสัถานที่��หร�อสั��งตุ2าง ๆ ผู้ลผู้ล�ตุในเช�งปร�มิาณอาจัประเมิ�นได(จัากสั��งก2อสัร(างน�$น ๆ ตุามิขนาดหร�อค�ณสัมิบ�ตุ�ที่��ได(ก"าหนดไวิ( แตุ2ถ(าเป,นโครงการบร�การสั�งคมิหร�อประชาชน ซึ่��งตุ(องด'ผู้ลที่��เก�ดข�$นในตุ�วิคนแล(วิจัะวิ�ดผู้ลเพื่��อน"ามิาประเมิ�นได(ยาก เช2น โครงการฝ่Dกอบรมิ ซึ่��งตุ(องวิ�ดควิามิร' (ที่��ได(วิ2ามิ�ควิามิร' (ที่��ได(เป,นไปตุามิเกณฑ์3หร�อไมิ2เพื่�ยงใดและจัะยากย��งข�$นถ(าตุ(องการวิ�ดค�ณล�กษณะด(านจั�ตุพื่�สั�ย เช2น เจัตุคตุ�หร�อควิามิพื่�งพื่อใจัที่��มิ�ตุ2อโครงการเป,นตุ(น

2. การประเมิ�นผู้ลล�พื่ธุ3 ผู้ลล�พื่ธุ3เป,นสั��งที่��ตุ2อเน��องมิาจัากผู้ลผู้ล�ตุ โดยตุ(องคอยเวิลาให(เก�ดผู้ลผู้ล�ตุก2อน เป,นล�กษณะเง��อนไข น��นค�อ ถ(าไมิ2มิ�ผู้ลผู้ล�ตุก9จัะมิ�ผู้ลล�พื่ธุ3ไมิ2ได( ซึ่��งบางคร�$งแมิ(จัะได(ผู้ลผู้ล�ตุ

108

แล(วิอาจัจัะไมิ2ได(ผู้ลล�พื่ธุ3ก9ได( น��นค�อ ไมิ2น"ามิาใช(ให(เป,นประโยชน3ก�บตุนเอง เช2น ถ(าเข(าร2วิมิโครงการฝ่Dกอบรมิให(ควิามิร' (ด(านการประกอบอาช�พื่แล(วิได(ควิามิร' (และที่�กษะตุ2าง ๆ ตุามิวิ�ตุถ�ประสังค3ของโครงการ แตุ2ไมิ2น"ามิาประกอบอาช�พื่ก9ถ�อวิ2าไมิ2มิ�ผู้ลล�พื่ธุ3 ไมิ2มิ�รายได(เพื่��มิ

3. การประเมิ�นผู้ลกระที่บ เป,นการประเมิ�นในล�กษณะเง��อนไขที่��สั2วินใหญ2มิ�ผู้ลตุ2อเน��องมิาจัากผู้ลล�พื่ธุ3 น��นค�อ ถ(าไมิ2มิ�ผู้ลล�พื่ธุ3ก9ไมิ2มิ�ผู้ลกระที่บ เพื่�ยงแตุ2ผู้ลกระที่บจัะมิ�ได(ที่�$งที่างบวิกและที่างลบ การประเมิ�นผู้ลกระที่บโดยรวิมิก9เพื่��อพื่�จัารณาด'วิ2าโครงการได(สั2งผู้ลตุ2อองค3การหร�อถ(าเป,นโครงการใหญ2ก9ค�อด'วิ2าสั2งผู้ลตุ2อช�มิชน สั�งคมิอย2างไรบ(าง

4. การประเมิ�นด(วิยการตุ�ดตุามิผู้ลหล�งสั�$นสั�ดโครงการไประยะหน��ง เป,นการประเมิ�นหล�งสั�$นสั�ดโครงการไปแล(วิระยะหน��ง เช2น 3

เด�อน 6 เด�อน 1 ป@หร�อ 2 ป@ เป,นตุ(น โดยอาจัตุ�ดตุามิเป,นระยะ ๆ จันกวิ2าจัะได(สัารสันเที่ศึครบตุามิวิ�ตุถ�ประสังค3 ค"าวิ2าตุ�ดตุามิผู้ลน�$น ผู้ล หมิายถ�ง ผู้ลผู้ล�ตุ ผู้ลล�พื่ธุ3 ผู้ลกระที่บหร�อหลาย ๆ ผู้ลก9ได( แตุ2สั2วินใหญ2จัะเน(นผู้ลล�พื่ธุ3และผู้ลกระที่บ เพื่ราะเป,นผู้ลที่��เก�ดข�$นช(า จั�งตุ(องใช(เวิลาระยะหน��งแล(วิค2อยตุ�ดตุามิ มิ�กจัะใช(ก�บโครงการขนาดใหญ2 ๆ ที่��เห9นผู้ลช(าด�งกล2าวิมิาแล(วิ

5. การประเมิ�นงานประเมิ�นโครงการ การประเมิ�นประเภที่น�$มิ�ควิามิแตุกตุ2างจัากการประเมิ�นเมิ��อสั�$นสั�ดโครงการประเภที่อ��น ๆ ค�อ จัะสันใจัถ�งค�ณภาพื่ของงานประเมิ�นโครงการหร�อรายงานการประเมิ�นโครงการ ซึ่��งอาจัจัะใช(วิ�ธุ�ตุ2าง ๆ ได(หลายวิ�ธุ� เช2น การตุรวิจัสัอบเปร�ยบเที่�ยบก�บเกณฑ์3มิาตุรฐานการประเมิ�น การใช(แบบตุรวิจัสัอบรายการตุ2าง ๆ การวิ�พื่ากษ3วิ�จัารณ3โดยผู้'(ที่รงค�ณวิ�ฒ�หร�อผู้'(เก��ยวิข(องและการใช(แนวิที่างการประเมิ�นรายงานการวิ�จั�ย เป,นตุ(น

109

จัากที่��กล2าวิข(างตุ(น สัร�ปได(วิ2า ประเภที่การประเมิ�นที่�$งหมิด ค�อ ก2อนด"าเน�นโครงการ ระหวิ2างด"าเน�นโครงการและเมิ��อสั�$นสั�ดโครงการ สัามิารถจัะประเมิ�นแตุ2ละช2วิงเวิลาหร�อที่�กช2วิงเวิลาโดยในแตุ2ละช2วิงเวิลาอาจัประเมิ�นที่�กประเภที่ย2อยหร�อบางประเภที่ย2อยก9ได(ตุามิสัภาพื่การณ3 ซึ่��งถ(าเป,นโครงการขนาดใหญ2และมิ�ควิามิสั"าค�ญ พื่ร(อมิที่�$งตุ(องการให(ได(สัารสันเที่ศึครอบคล�มิแล(วิก9ควิรจัะประเมิ�นที่�กช2วิงเวิลาตุามิประเภที่ของการประเมิ�นให(ได(มิากที่��สั�ดเพื่ราะจัะที่"าให(เห9นภาพื่รวิมิของโครงการได(ช�ดเจัน ถ(าประเมิ�นเพื่�ยงบางช2วิงโดยประเภที่การประเมิ�นบางประเภที่ผู้ลการประเมิ�นก9อาจัได(ข(อมิ'ลสัารสันเที่ศึที่��ตุรงตุามิสัภาพื่จัร�ง

7. ร)ปแบบการประเม�นโคิรงการ

ค"าวิ2า ร'ปแบบการประเมิ�นโครงการ หร�อ “ ” “Model of

Program Evaluation” เป,นค"าที่��ค2อนข(างจัะให(ควิามิหมิายอธุ�บายได(ยากเพื่ราะเหตุ�วิ2า ค"าวิ2า ร'ปแบบ ซึ่��งแปลมิาจัากค"า “ ” Model ในภาษาอ�งกฤษน�$น ภาษาไที่ยที่��เราใช(ก�นในแวิดวิงวิ�ชาการจัะใช(อย'2หลายค"า เช2น โครงร2าง แบบจั"าลอง โครงแบบ ซึ่��งค"าตุ2าง ๆ ที่��ใช(เหล2าน�$ด'เหมิ�อนวิ2าเราคล(าย ๆ จัะเข(าใจัควิามิหมิาย แตุ2ถ(าให(อธุ�บายควิามิหมิายของค"าให(ช�ดเจันก9อธุ�บายไมิ2ได(ช�ดเจันเที่2าใดน�ก น��นค�อ จัะหมิายถ�ง ร2างหร�อเค(าโครงของสั��งใดสั��งหน��งที่��แสัดงให(เห9นถ�งภาพื่รวิมิที่�$งหมิดของสั��งน�$น Model เป,นเพื่�ยงกรอบหร�อควิามิค�ดของสั��งตุ2าง ๆ ที่��ย�งมิ�ได(ลงมิ�อปฏิ�บ�ตุ�และมิ�ล�กษณะเป,นนามิธุรรมิ

ด�งน�$น เมิ��อเราใช(ค"าวิ2า ร'ปแบบการประเมิ�นโครงการ ก9น2าจัะหมิายถ�ง กรอบควิามิค�ด เค(าโครงหร�อร2างในการประเมิ�นโครงการ ซึ่��งแสัดงให(เห9นถ�งภาพื่รวิมิที่�$งหมิดเก��ยวิก�บการประเมิ�นโครงการน��นเอง

7.1 คิวิามหมายข้องร)ปแบบการประเม�น

110

ร'ปแบบการประเมิ�น เก�ดข�$นเน��องจัากควิามิพื่ยายามิของน�กประเมิ�น ที่��มิ�2งน"าเสันอแนวิที่างในการประเมิ�นโครงการ

ร'ปแบบการประเมิ�น ค�อ กรอบควิามิค�ดหร�อแบบแผู้นในการประเมิ�น ที่��แสัดงให(เห9นถ�งรายการที่��ควิรประเมิ�นหร�อกระบวินการของการประเมิ�น ในการประเมิ�นโครงการใดโครงการหน��งน�$น เราควิรพื่�จัารณาเร��องใดบ(าง (What) ในขณะเด�ยวิก�น บางร'ปแบบอาจัมิ�การเสันอแนะด(วิยวิ2า ในการประเมิ�นแตุ2ละรายการ แตุ2ละเร��อง ควิรพื่�จัารณาหร�อตุรวิจัสัอบอย2างไร ซึ่��งเป,นล�กษณะการเสันอแนะวิ�ธุ�การ (How)

ร'ปแบบการประเมิ�นสั2วินใหญ2เร��มิตุ(นหร�อเก�ดข�$นในช�$นเร�ยน กล2าวิค�อ เสันอร'ปแบบการประเมิ�นเพื่��อการประเมิ�นการจั�ดการเร�ยนการสัอนในห(องเร�ยนเป,นสั"าค�ญและตุ2อมิามิ�การประย�กตุ3ใช(กรอบแนวิควิามิค�ดเหล2าน�$น เพื่��อการประเมิ�นงาน / โครงการ ในวิงกวิ(างมิากข�$น

7.2 ประโยชน'ข้องร)ปแบบการประเม�น ร'ปแบบการประเมิ�นมิ�ประโยชน3สั"าค�ญ 4 ประการ ค�อ 1. ช2วิยให(เห9นแนวิที่างหร�อกรอบควิามิค�ดเห9นในการ

ประเมิ�น การเร�ยนร' (เร��องร'ปแบบการประเมิ�นที่��หลากหลาย จัะที่"าให(เก�ดประสับการณ3ในการตุ�ดสั�นใจัเล�อกใช(ร'ปแบบการประเมิ�นได(อย2างเหมิาะสัมิก�บสั��งที่��มิ�2งประเมิ�น

2. ช2วิยให(การก"าหนดวิ�ตุถ�ประสังค3ของการประเมิ�นมิ�ควิามิคมิช�ดและครอบคล�มิ เน��องจัากร'ปแบบการประเมิ�นแตุ2ละร'ปแบบ มิ�กรอบแนวิควิามิค�ดเช�งเหตุ�ผู้ล ด�งน�$น การเล�อกใช(หร�อประย�กตุ3ใช(ร'ปแบบใดร'ปแบบหน��งก9มิ�แนวิโน(มิที่��จัะก"าหนดวิ�ตุถ�ประสังค3ของการประเมิ�นให(สัอดคล(องก�บร'ปแบบน�$นได(

111

3. ช2วิยให(ก"าหนดตุ�วิแปรหร�อประเด9นสั"าค�ญ ในการประเมิ�นได(อย2างช�ดเจัน

4. ที่"าให(ผู้ลงานการประเมิ�นมิ�ควิามิเป,นระบบ ครอบคล�มิ เป,นที่��ยอมิร�บและสั��อควิามิหมิายได(ช�ดเจัน

7.3 ประเภทข้องร)ปแบบการประเม�น ร'ปแบบการประเมิ�น เป,นกรอบหร�อแนวิควิามิค�ดที่��สั"าค�ญที่��

แสัดงให(เห9นถ�งกระบวินการหร�อรายการประเมิ�นมิ�ควิามิแตุกตุ2างก�น ข�$นอย'2ก�บข(อตุกลงเบ�$องตุ(น ซึ่��งน�กวิ�ชาการที่างด(านการประเมิ�น ได(เสันอกรอบควิามิค�ดให(น�กประเมิ�นได(เล�อกใช(มิ�อย'2หลายร'ปแบบ

สัมิค�ด พื่รมิจั�(ย (2546 : 42) ได(แบ2งร'ปแบบการประเมิ�นออกเป,น 3 กล�2มิ ค�อ

1 ร'ปแบบการประเมิ�นที่��เน(นจั�ดมิ�2งหมิาย (Objective

Based Model) เป,นร'ปแบบที่��เน(นการตุรวิจัสัอบผู้ลที่��คาดหวิ�งได(เก�ดข�$นหร�อไมิ2 หร�อประเมิ�นโดยตุรวิจัสัอบผู้ลที่��ระบ�ไวิ(ในจั�ดมิ�2งหมิายเป,นหล�ก โดยด'วิ2าผู้ลที่��เก�ดจัากการปฏิ�บ�ตุ�งานบรรล�จั�ดมิ�2งหมิายที่��ก"าหนดไวิ(หร�อไมิ2 ได(แก2 ร'ปแบบการประเมิ�นของไที่เลอร3 (Ralph W.Tyler) ครอนบาค (Cronbach) และ เคร�กแพื่ตุที่ร�ค (Kirkpatirck)

2. ร'ปแบบการประเมิ�นที่��เน(นการตุ�ดสั�นค�ณค2า (Judge

mental Evaluation Model) เป,นร'ปแบบการประเมิ�นที่��มิ�จั�ดมิ�2งหมิายเพื่��อให(ได(มิาซึ่��งข(อมิ'ลสัารสันเที่ศึ สั"าหร�บก"าหนดและวิ�น�จัฉั�ยค�ณค2าและโครงการน�$นได(แก2 ร'ปแบบการประเมิ�นของ สัเตุค (Stake)

สัคร�ฟเวิ2น (Scriven) โพื่รวิ�สั (Provus)

3. ร'ปแบบการประเมิ�นที่��เน(นการตุ�ดสั�นใจั (Decision –

Oriented Evaluation Model) เป,นร'ปแบบการประเมิ�นที่��มิ�จั�ดมิ�2งหมิายเพื่��อให(ได(มิาซึ่��งข(อมิ'ล และข2าวิสัารตุ2าง ๆ เพื่��อช2วิยผู้'(บร�หารในการ

112

ตุ�ดสั�นใจัเล�อกที่างเล�อก ได(อย2างถ'กตุ(อง ได(แก2ร'ปแบบการประเมิ�นของเวิลซึ่3 (Welch) สัตุ�ฟเฟCลบ�มิ (Stufflbeam) และ อ�ลค�น (Alkin)

7.4 ร)ปแบบการประเม�น ร'ปแบบการประเมิ�นมิ�หลายประเภที่ แตุ2ละประเภที่ก9จัะมิ�ข(อด� ข(อเสั�ยที่��แตุกตุ2างก�น มิ�น�กวิ�ชาการหลายที่2านได(อธุ�บายรายละเอ�ยดเก��ยวิก�บร'ปแบบการประเมิ�นไวิ(ด�งน�$ (สัมิค�ด พื่รมิจั�(ย.2546 : 43 - 64, ร�ตุนะ บ�วิสันธุ3. 2540 : 99 – 115, สั"าราญ มิ�แจั(ง. 2544 : 111 – 145)

7.4.1 ร'ปแบบการประเมิ�นของ ราฟที่3 ด�บบล�วิ ไที่เลอร3 (Ralph W.Tyler)

7.4.2 ร'ปแบบการประเมิ�นของ มิาร3วิ�น ซึ่� อ�ลค�น (Marvin C. Alkin)

7.4.3 ร'ปแบบการประเมิ�นของ แมิลคอล3มิ เอ9มิโพื่รวิ�สั (Melcolm M. Provus)

7.4.4 ร'ปแบบการประเมิ�นของ ไมิเค�ล สัคร�ฟเวิ2น (Michael Scriven)

7.4.5 ร'ปแบบการประเมิ�นของ โรเบอร3ตุ อ� สัเตุค (Robert E. Stake)

7.4.6 ร'ปแบบการประเมิ�นของ แดเน�ยล แอล สัตุ�ฟเฟCลบ�มิ (Daneil L. Stufflebeam)

7.4.7 ร'ปแบบการประเมิ�นของ เอมิค�วิ แพื่ตุตุ�น (M.Q. Patton)

7.4.1 ร)ปแบบการประเม�นข้องไทเลอร' (Tyler)

ไที่เลอร3 (Tyler) เป,นผู้'(น"าที่��สั"าค�ญในการประเมิ�นโครงการได(ให(ควิามิหมิายของการประเมิ�น การประเมิ�น ค�อ การเปร�ยบเที่�ยบพื่ฤตุ�กรรมิที่��เก�ดข�$นก�บจั�ดมิ�2งหมิายเช�งพื่ฤตุ�กรรมิที่��ก"าหนดไวิ( โดยมิ�ควิามิเช��อวิ2า จั�ดมิ�2งหมิายที่��ตุ� $งไวิ(อย2างช�ดเจัน ร�ดก�มิและจั"าเพื่าะ

113

เจัาะจังแล(วิ จัะเป,นแนวิที่างช2วิยในการประเมิ�นได(เป,นอย2างด�ในภายหล�ง เขาได(เสันอแนวิค�ดเก��ยวิก�บการประเมิ�นโดยเสันอเป,นกรอบควิามิค�ด คร�$งแรกในป@ ค.ศึ. 1943 โดยเน(นการก"าหนดวิ�ตุถ�ประสังค3 ของโครงการให(อย'2ในร'ปของวิ�ตุถ�ประสังค3เช�งพื่ฤตุ�กรรมิแล(วิประเมิ�นควิามิสั"าเร9จัของวิ�ตุถ�ประสังค3เหล2าน�$น โดยมิ�แนวิควิามิค�ดวิ2าโครงการประสับควิามิสั"าเร9จัหร�อไมิ2 ด'ได(จัากผู้ลผู้ล�ตุของโครงการวิ2าตุรงตุามิจั�ดมิ�2งหมิายที่��ตุ� $งไวิ(แตุ2แรกหร�อไมิ2เที่2าน�$น แนวิค�ดล�กษณะน�$เร�ยกวิ2าแบบจั"าลองย�ดควิามิสั"าเร9จัของจั�ดมิ�2งหมิายเป,นหล�ก

ไที่เลอร3 มิ�ควิามิเห9นวิ2า จั�ดมิ�2งหมิายของการประเมิ�นเพื่��อตุ�ดสั�นวิ2า จั�ดมิ�2งหมิายของการศึ�กษาที่��ตุ� $งไวิ(ในร'ปของจั�ดมิ�2งหมิายเช�งพื่ฤตุ�กรรมิน�$นประสับควิามิสั"าเร9จัหร�อไมิ2 มิ�สั2วินใดบ(างตุ(องปร�บปร�งแก(ไขและถ�อวิ2าการประเมิ�นโครงการเป,นสั2วินหน��งของการเร�ยนการสัอน ล"าด�บข�$นของการประเมิ�นการเร�ยนการสัอนมิ�ด�งน�$ ก"าหนดจั�ดมิ�2งหมิายเช�งพื่ฤตุ�กรรมิด(วิยข(อควิามิที่��ช�ดเจัน เฉัพื่าะเจัาะจัง ก"าหนดเน�$อหาหร�อประสับการณ3ที่างการศึ�กษาที่��ตุ(องการให(บรรล�ตุามิจั�ดมิ�2งหมิายที่��ตุ� $งไวิ( เล�อกวิ�ธุ�การเร�ยนการสัอนที่��เหมิาะสัมิ เมิ��อจับบที่เร�ยนจั�งประเมิ�นผู้ลโครงการ โดยการที่ดสัอบผู้ลสั�มิฤที่ธุ�Gที่างการเร�ยน

ตุ�วิอย2างการประย�กตุ3ใช(แนวิค�ดของไที่เลอร3 มิาใช(ในการประเมิ�นโครงการ

การประเมิ�นโครงการเก��ยวิก�บการเร�ยนการสัอน ควิรด"าเน�นการ ด�งน�$

1. ก"าหนดจั�ดมิ�2งหมิายที่��แที่(จัร�งที่างการศึ�กษา ซึ่��งได(แก2 ผู้ลสั�มิฤที่ธุ�Gที่างการเร�ยน โดยเข�ยนในร'ปจั�ดประสังค3เช�งพื่ฤตุ�กรรมิ

114

2. จั�ดเน�$อหาการเร�ยนการสัอน ให(สัอดคล(องก�บจั�ดประสังค3

3. ที่"าการที่ดสัอบผู้'(เร�ยน ก2อนที่"าการเร�ยนการสัอน4. เล�อกวิ�ธุ�สัอนให(เหมิาะสัมิ5. ที่"าการที่ดสัอบผู้'(เร�ยน เมิ��อจับการเร�ยนการสัอนแล(วิ6. ประเมิ�นประสั�ที่ธุ�ภาพื่ของโครงการ ด(วิยการเปร�ยบ

เที่�ยบคะแนนก2อนเร�ยนและหล�งเร�ยนวิ2าแตุกตุ2างก�นอย2างไรและมิ�น�กเร�ยนร(อยละเที่2าไรที่��ผู้2านเกณฑ์3

7. น"าผู้ลการเปร�ยบเที่�ยบมิาศึ�กษาจั�ดบกพื่ร2องในการเร�ยนการสัอน เพื่��อแก(ไขปร�บปร�งตุ2อไป

ในป@ 1986 ไที่เลอร3 ได(น"าเสันอกรอบควิามิค�ดของการประเมิ�นโครงการใหมิ2 (New Tyler) โดยแบ2งการประเมิ�นเป,น 6 สั2วิน ค�อ

1. การประเมิ�นวิ�ตุถ�ประสังค3 (Appraising Objectives)

2. การประเมิ�นแผู้นการเร�ยนร' ( (Evaluation the learning Plan)

3. การประเมิ�นเพื่��อแนะแนวิในการพื่�ฒนาโครงการ (Evaluation to Guild Program Development)

4. การประเมิ�นเพื่��อน"าโครงการไปปฏิ�บ�ตุ� (Evaluation Program Implement)

5. การประเมิ�นผู้ลล�พื่ธุ3ของโครงการที่างการศึ�กษา (Evaluation the Outcome of an Educational Program)

6. การตุ�ดตุามิ (Follow up) และการประเมิ�นผู้ลกระที่บ (Impact Evaluation)

7.4.2 ร)ปแบบการประเม�นข้อง อ�ลคิ�น (Alkin)

115

มิาร3วิ�น ซึ่� อ�ลค�น (Marvin C Alkin) ได(เสันอร'ปแบบการประเมิ�นเร�ยกวิ2า CSE (Center for the study of

Evaluation Approach) จั�ดเน(นของการประเมิ�นตุามิแนวิควิามิค�ดของอ�ลค�น ค�อ การประเมิ�นเพื่��อการตุ�ดสั�นใจั อ�ลค�นได(ให(ควิามิหมิายของการประเมิ�นวิ2า เป,นกระบวินการก"าหนดขอบเขตุของสั��งที่��เก��ยวิข(องก�บการตุ�ดสั�นใจั การเล�อกข(อมิ'ลข2าวิสัารที่��เหมิาะสัมิ การเก9บรวิบรวิมิข(อมิ'ลและวิ�เคราะห3ข(อมิ'ล เพื่��อน"าไปสั'2การจั�ดที่"ารายงานสัร�ปให(ก�บผู้'(มิ�อ"านาจัในการตุ�ดสั�นใจั ในการเล�อกแนวิที่างที่��เหมิาะสัมิก�บการด"าเน�นการของโครงการ

ข้อบข้1ายข้องการประเม�นจัากควิามิหมิายของการประเมิ�น ตุามิควิามิค�ดของอ�ลค�น

น�$น การประเมิ�นจัะประกอบด(วิย การจั�ดหาและวิ�เคราะห3ข(อมิ'ลเพื่��อที่��จัะน"าไปใช(ในการตุ�ดสั�นใจั ในการประเมิ�นจั"าเป,นตุ(องประเมิ�นในเร��องตุ2าง ๆ 5 ด(าน ด�งน�$

1. การประเมิ�นระบบ (System Assessment)

เป,นการอธุ�บาย หร�อพื่รรณนาสัภาพื่ของระบบเพื่��อเปร�ยบเที่�ยบ สัภาพื่ที่��แที่(จัร�งและควิามิคาดหวิ�งที่��จัะให(เก�ดข�$น การประเมิ�นระบบจัะช2วิยที่"าให(เราสัามิารถ ก"าหนดขอบเขตุ และวิ�ตุถ�ประสังค3ที่��เหมิาะสัมิ สั��งที่��จัะตุ(องศึ�กษาได(แก2 ควิามิตุ(องการของประชาชน ช�มิชนและสั�งคมิที่��มิ�ตุ2อสัภาพื่การณ3ปBจัจั�บ�น สั"าหร�บการประเมิ�นระบบแตุ2ละสั2วินจั"าเป,นตุ(องใช(เที่คน�ค และวิ�ธุ�การตุ2าง ๆ ก�น

2. การประเมิ�นการวิางแผู้นโครงการ (Program

Planning) เป,นการประเมิ�นก2อนที่��จัะมิ�การด"าเน�นโครงการ เพื่��อหาข(อมิ'ลข2าวิสัารมิาใช(ในการตุ�ดสั�นใจั พื่�จัารณาที่างเล�อกที่��เหมิาะสัมิของโครงการ น�กประเมิ�นตุ(องหาข(อมิ'ลที่��แสัดงควิามิคาดหวิ�งที่��จัะบรรล�เป6าหมิาย พื่ร(อมิก�บประเมิ�นผู้ลที่��จัะได(ร�บจัากการใช(วิ�ธุ�ด"าเน�นการตุ2าง ๆ ด(วิย เพื่��อให(สัามิารถเห9นข(อเปร�ยบเที่�ยบในการหาที่างเล�อก

116

ที่��เหมิาะสัมิ โดยใช(วิ�ธุ�ที่��แตุกตุ2างก�นออกไปตุามิล�กษณะของปBญหา โดยที่��วิไปจัะใช(การประเมิ�นจัากเกณฑ์3ภายนอก และการประเมิ�นจัากเกณฑ์3ภายใน

3. การประเมิ�นการน"าไปใช(หร�อการด"าเน�นโครงการ (Program Implementation) เป,นการประเมิ�นขณะที่��โครงการก"าล�งด"าเน�นงาน เพื่��อตุรวิจัสัอบด'วิ2า การด"าเน�นงานของโครงการน�$นได(เป,นไปตุามิข�$นตุอนตุ2าง ๆ ที่��ได(วิางแผู้นไวิ(หร�อไมิ2 ผู้ลที่��เก�ดมิ�ควิามิสัอดคล(องก�บสั��งที่��วิางแผู้นไวิ( หร�อคาดหวิ�งไวิ(เพื่�ยงใด

4. การประเมิ�นเพื่��อการปร�บปร�งโครงการ (Program

Improvement) เป,นการประเมิ�นเพื่��อหาข(อมิ'ล ที่��น"ามิาใช(ในการด"าเน�นโครงการให(บรรล�จั�ดมิ�2งหมิายและมิ�ผู้ลที่��ไมิ2คาดค�ด มิาก2อนเก�ดข�$นบ(างหร�อไมิ2 ด�งน�$น น�กประเมิ�นจั�งมิ�บที่บาที่สั"าค�ญในการที่��จัะหาข(อมิ'ลเก��ยวิก�บควิามิสั"าเร9จัหร�อควิามิล(มิเหลวิในที่�ก ๆ ด(านของโครงการ ตุลอดจันผู้ลกระที่บของโครงการที่��มิ�ตุ2อโครงการอ��น เพื่��อน"ามิาใช(ในการปร�บปร�งโครงการตุ2อไป

5. การประเมิ�นเพื่��อการยอมิร�บโครงการ (Program

Certification) ข�$นตุอนน�$ น�กประเมิ�นตุ(องหาข(อมิ'ลข2าวิสัาร รายงานตุ2อผู้'(มิ�อ"านาจัตุ�ดสั�นใจั เพื่��อใช(ข(อมิ'ลในการพื่�จัารณาตุ�ดสั�นค�ณค2าของโครงการและศึ�กยภาพื่ในการสัร�ปอ(างอ�ง ไปสั'2สัถานการณ3อ��นๆหร�อน"าไปใช(ก�บโครงการในสัถานการณ3อ��น ๆ ได(กวิ(างขวิางเพื่�ยงใด ในข�$นน�$ข(อมิ'ลที่��ได(จัากน�กประเมิ�นจัะที่"าให(ผู้'(บร�หารได(ตุ�ดสั�นใจัวิ2า ควิรจัะด"าเน�นการก�บโครงการในล�กษณะใด อาจัจัะยกเล�ก ปร�บปร�งใหมิ2 หร�ออาจัจัะขยายโครงการออกไปอ�ก เป,นตุ(น

สัร�ปร'ปแบบการประเมิ�นของอ�ลค�น ได(ด�งแผู้นภาพื่ที่�� 7

การ

117

แผู้นภาพื่ที่�� 7 ร'ปแบบการประเมิ�นโครงการของอ�ลค�น

7.4.3 ร)ปแบบการประเม�นข้องโพื่รวิ�ส (Provus)

โพื่รวิ�สั (Provus) ได(ให(ควิามิหมิายของการประเมิ�นเป,นการเปร�ยบเที่�ยบ ผู้ลการปฏิ�บ�ตุ�ก�บมิาตุรฐาน เพื่��อเป,นการค(นหาควิามิไมิ2สัอดคล(องระหวิ2างควิามิคาดหวิ�งก�บผู้ลปฏิ�บ�ตุ�งานของแผู้นงาน เขาอธุ�บายวิ2ามิ�ควิามิไมิ2สัอดคล(องก�น 5 ชน�ด ที่��สัามิารถศึ�กษาได(จัากการใช(แผู้นงาน ค�อ ควิามิไมิ2สัอดคล(องที่��ไมิ2สั�มิพื่�นธุ3ก�บข�$นตุอนตุ2าง ๆ ด�งน�$

ข�$นที่�� 1 การออกแบบโครงการ ค�อ การก"าหนดปBจัจั�ยที่��ที่"าให(เก�ดการ

ด"าเน�นงาน ก"าหนดกระบวินการด"าเน�นงาน และก"าหนดผู้ลที่��คาดหวิ�งจัะได(ร�บจัากการด"าเน�นงาน

ข�$นที่�� 2 การเตุร�ยมิพื่ร(อมิ เป,นการน"าปBจัจั�ยที่��ที่"าให(เก�ดการด"าเน�นงานเข(าสั'2กระบวินการ

ข�$นที่�� 3 การด"าเน�นการตุามิแผู้น ข�$นที่�� 4 ผู้ลผู้ล�ตุที่��เก�ดจัากโครงการ ข�$นที่�� 5 การวิ�เคราะห3ค2าใช(จั2าย และก"าไร ตุามิร'ปแบบน�$ การประเมิ�นตุ(องที่"าโดยผู้'(ประเมิ�น

คณะหน��งที่��ได(วิางมิาตุรฐานตุามิควิามิคาดหวิ�งของโครงการเอาไวิ( ตุ2อจัากน�$นการประเมิ�นตุ(องด"าเน�นไปโดยการหาข(อมิ'ลใหมิ2 และที่"าการตุ�ดสั�นใจัโดยใช(มิาตุรฐานที่��วิางเอาไวิ(เป,นเกณฑ์3 น�บเป,นร'ปแบบที่��ช2วิยให(ข(อมิ'ลย(อนกล�บ (Feedback) ในที่�กข�$นตุอนของการประเมิ�นด�งกล2าวิข(างตุ(นและตุลอดโครงการอย2างตุ2อเน��อง

การประเมิ�น

การประเมิ�นการ

การประเมิ�น

การประเมิ�นเพื่��อการ

การประเมิ�นเพื่��อการยอมิร�บ

118

7.4.4 ร)ปแบบการประเม�นข้องสคิร�ฟเวิ1น (Scriven)

ไมิเค�ล สัคร�ฟเวิ2น (Michael Scriven) ได(ให(ควิามิหมิายของการประเมิ�น

ค�อ การรวิบรวิมิข(อมิ'ล การตุ�ดสั�นเล�อกใช(เคร��องมิ�อเพื่��อเก9บข(อมิ'ลและการก"าหนดเกณฑ์3ประกอบการประเมิ�น เป6าหมิายสั"าค�ญของการประเมิ�น ค�อ การตุ�ดสั�นค�ณค2าของโครงการ

จั/ดม/1งหมายข้องการประเม�นจั�ดมิ�2งหมิายที่��สั"าค�ญของการประเมิ�นมิ� 2 ประการ ค�อ1. การประเมิ�นควิามิก(าวิหน(า (Formative

Evaluation) เป,นการประเมิ�นระหวิ2างที่��โครงการก"าล�งด"าเน�นการอย'2 โดยมิ�จั�ดมิ�2งหมิายเพื่��อปร�บปร�งโครงการให(ด�ข�$น เพื่ราะการประเมิ�นช2วิยให(ข(อมิ'ลย(อนกล�บที่��เป,นประโยชน3ตุ2อการปร�บปร�งและพื่�ฒนาโครงการ

2. การประเมิ�นผู้ลสัร�ป (Summative Evaluation)

เป,นการประเมิ�นเมิ��อสั�$นสั�ดโครงการ มิ�จั�ดมิ�2งหมิายเพื่��อตุ�ดสั�นในค�ณค2าของโครงการ ตุลอดจันค(นหาสั��งที่��ด�ของโครงการเพื่��อน"าไปใช(ก�บสัถานการณ3อ��นที่��คล(ายคล�งก�นตุ2อไป

สัคร�ฟเวิ2น ได(เสันอแนะวิ2าในเร��องการประเมิ�น เพื่��อปร�บปร�งหร�อด'ควิามิก(าวิหน(าของโครงการ การประเมิ�นควิามิก(าวิหน(า (Formative

Evaluation) ไมิ2จั"าเป,นตุ(องใช(น�กประเมิ�นอาช�พื่ อาจัจัะเป,นน�กประเมิ�นสัมิ�ครเล2น หร�อเป,นผู้'(ที่��ที่"างานเก��ยวิก�บโครงการน�$น ๆ ก9ได( แตุ2ถ(าเป,นการประเมิ�นเพื่��อตุ�ดสั�นค�ณค2า หร�อการประเมิ�นผู้ลสัร�ป (Summative Evaluation) น�$นควิรจัะแยกหน(าที่��และควิามิร�บผู้�ดชอบของบ�คคลตุ2าง ๆ ให(ช�ดเจัน รวิมิที่�$งควิรจัะได(มิ�การปร�กษาหาร�อก�นระหวิ2างน�กประเมิ�นก�บผู้'(ด"าเน�นงานในโครงการด(วิย

119

วิ�ธุ�การประเมิ�น ในการประเมิ�นมิ�วิ�ธุ�การที่��สัามิารถน"าไปใช(ได( 2 วิ�ธุ� ค�อ

1.1 การประเมิ�นก2อนมิ�การปฏิ�บ�ตุ�งานหร�อการประเมิ�นค�ณค2าภายใน

(Intrinsic Evaluation) ค�อ ประเมิ�นค�ณค2าของเคร��องมิ�อในการเก9บรวิบรวิมิข(อมิ'ล เช2น เน�$อหา จั�ดมิ�2งหมิาย กระบวินการ การให(คะแนนและเจัตุคตุ�ของคร' เป,นการประเมิ�นก2อนที่��จัะน"าไปปฏิ�บ�ตุ�งาน

1.2 การประเมิ�นค�ณค2าการปฏิ�บ�ตุ�งาน (Pay – off

Evaluation) ค�ณค2าจัากผู้ลที่��เก�ดข�$นจัากการใช(เคร��องมิ�อวิ�ดก�บน�กเร�ยน เป,นการประเมิ�นในสั2วินซึ่��งเป,นผู้ลที่��มิ�ตุ2อผู้'(ร �บบร�การจัากการด"าเน�นโครงการ เช2น ผู้ลที่��ได(จัากคะแนนสัอบหร�อผู้ลกระที่บตุ2อสั�ขภาพื่อนามิ�ยของผู้'(บร�หาร การประเมิ�นค�ณค2าการปฏิ�บ�ตุ�งานให(ควิามิสันใจัเก��ยวิก�บผู้ลของโครงการที่��เก�ดก�บผู้'(ร �บบร�การ จั�งจั�ดวิ2าเป,นการตุ�ดสั�นค�ณค2าของโครงการโดยอ�งเกณฑ์3ภายนอก

การประเม�นโดยการเปร�ยบเท�ยบสัคร�ฟเวิ2น มิ�ควิามิเห9นที่��แตุกตุ2างก�บครอนบาค ในเร��อง

ของการใช(กล�2มิเปร�ยบเที่�ยบมิาใช(ในการประเมิ�น ซึ่��งสัคร�ฟเวิ2น เป,นบ�คคลที่��เห9นวิ2าการใช(กล�2มิเปร�ยบเที่�ยบมิ�ข(อด�มิากกวิ2าการไมิ2ใช(กล�2มิเปร�ยบเที่�ยบ การใช(กล�2มิเปร�ยบเที่�ยบจัะเป,นการประหย�ดกวิ2า ไมิ2ตุ(องที่"าการศึ�กษาในระยะยาวิ และใช(กล�2มิตุ�วิอย2างมิาก ไมิ2ตุ(องเสั�ยเวิลาและค2าใช(จั2ายมิาก นอกจัากน�$แล(วิ สัคร�ฟเวิ2นย�งเช��อวิ2าการศึ�กษากล�2มิย2อย (Micro –

studies) ด(วิยวิ�ธุ�การเปร�ยบเที่�ยบจัะเป,นประโยชน3มิากกวิ2าการศึ�กษาประชากรที่�$งหมิด (Cross – studies) และที่"าได(ง2ายและบ2อยคร�$งกวิ2า

120

คิ/ณคิ1าและคิ1าใช�จั1ายในการด(าเน�นการสัคร�ฟเวิ2น เป,นน�กประเมิ�นที่��ให(ควิามิสั"าค�ญในการประเมิ�น

ค2าใช(จั2ายก�บผู้ลที่��ได(ร�บ เขาเช��อวิ2าการประเมิ�นจัะขาดควิามิสัมิบ'รณ3 ถ(าน�กประเมิ�นไมิ2ได(พื่�จัารณาในเร��องค�ณค2าที่��ได(ร�บโดยการเปร�ยบเที่�ยบค2าใช(จั2ายในการด"าเน�นงานของโครงการ สั��งที่��ตุ(องพื่�จัารณามิ� 3 ประการ ค�อ

1. ควิามิเป,นประโยชน3 น�กประเมิ�นควิรจัะตุ(องพื่�จัารณาด'วิ2า สั��งที่��ลงที่�นไปน�$น มิ�ประโยชน3มิากน(อยเพื่�ยงใด ค�(มิค2าก�บค2าใช(จั2ายที่��จัะตุ(องใช(ไปหร�อไมิ2

2. ขวิ�ญ หร�อก"าล�งใจั หร�อค�ณธุรรมิ เป,นสั��งสั"าค�ญมิากในการด"าเน�นโครงการ ควิรพื่�จัารณาด(วิยวิ2า ผู้ลของโครงการจัะที่"าให(ขวิ�ญและก"าล�งใจัหร�อค�ณธุรรมิของผู้'(ร 2วิมิโครงการเป,นอย2างไร

3. ค2าใช(จั2าย เป,นเร��องสั"าค�ญมิาก แตุ2น�กประเมิ�นไมิ2ค2อยให(ควิามิสันใจั เน��องจัากมิ�ควิามิย�2งยากในการประเมิ�น

การประเม�นไม1ย�ดวิ�ติถ/ประสงคิ'เป-นหล�ก (Goal – Free Evaluation)

การประเมิ�นโดยที่��วิไป น�กประเมิ�นจัะย�ดจั�ดมิ�2งหมิายของโครงการเป,นหล�ก ด'ควิามิสัอดคล(องการปฏิ�บ�ตุ�งานก�บจั�ดมิ�2งหมิายของโครงการ แตุ2สัคร�ฟเวิ2นมิ�ควิามิเห9นวิ2า น�กประเมิ�นไมิ2ควิรให(ควิามิสันใจัเฉัพื่าะจั�ดมิ�2งหมิายของโครงการที่��ตุ� $งไวิ(เพื่�ยงอย2างเด�ยวิ แตุ2ควิรให(ควิามิสันใจัก�บผู้ลที่��เก�ดข�$นก�บโครงการ ซึ่��งนอกเหน�อจัากจั�ดมิ�2งหมิายของโครงการ ไมิ2วิ2าผู้ลอ�นน�$นจัะสัอดคล(องก�บจั�ดมิ�2งหมิายของโครงการหร�อไมิ2 ซึ่��งผู้ลบางอย2างอาจัให(ควิามิสั"าค�ญมิากก9ได(

ตุ�วิอย2างการน"าแนวิค�ดของสัคร�ฟเวิ2น มิาประย�กตุ3ใช(ในการประเมิ�นผู้ลการเร�ยนการสัอน อาจัด"าเน�นการได(ด�งน�$

1. ศึ�กษาจั�ดมิ�2งหมิายที่��แที่(จัร�งของการเร�ยนการสัอน

121

2. พื่�จัารณาควิามิสั"าค�ญของจั�ดมิ�2งหมิายและเล�อกจั�ดมิ�2งหมิายที่��จัะประเมิ�น

3. ก"าหนดเกณฑ์3การประเมิ�นในจั�ดมิ�2งหมิายแตุ2ละข(อ4. สัร(างแบบที่ดสัอบให(ครอบคล�มิสั��งที่��ตุ(องการจัะ

ประเมิ�น5. ตุรวิจัสัอบจั�ดมิ�2งหมิายเพื่��อปร�บปร�งให(สัอดคล(องก�บ

การเร�ยนการสัอน6. ปร�บปร�งแบบที่ดสัอบที่��จัะใช(เก9บข(อมิ'ล เพื่��อให(มิ�ควิามิ

เที่��ยงสั'งโดยเฉัพื่าะอย2างย��ง ควิรตุรวิจัสัอบด'ควิามิสั�มิพื่�นธุ3ระหวิ2างจั�ดมิ�2งหมิาย เน�$อหาของการเร�ยนการสัอน และเน�$อหาของแบบที่ดสัอบ

7. แบ2งน�กเร�ยนเป,นกล�2มิที่ดลองและกล�2มิควิบค�มิด(วิยวิ�ธุ�สั�2มิ แล(วิที่"าการที่ดสัอบน�กเร�ยน กล�2มิที่ดลองและกล�2มิควิบค�มิ

8. น"าผู้ลของการที่ดสัอบระหวิ2างกล�2มิที่ดลองและกล�2มิควิบค�มิมิาเปร�ยบเที่�ยบก�นและพื่ยายามิศึ�กษาข(อบกพื่ร2องเพื่��อปร�บปร�งแก(ไขและน"าไปใช(ในคร�$งตุ2อ ๆ ไป

7.4.5 ร)ปแบบการประเม�นข้องสเติคิ (Stake)

โรเบอร3ตุ อ� สัเตุค (Robert E. Stake) ได(พื่�ฒนาร'ปแบบการประเมิ�นโดยใช(แนวิค�ดของ ครอนบาคและสัคร�ฟเวิ2น เป,นพื่�$นฐาน ในการปฏิ�บ�ตุ�ในการประเมิ�นของสัเตุค ถ�อวิ2าเป,นร'ปแบบหน��งที่��น�กประเมิ�นน"ามิาประย�กตุ3ใช(อย2างกวิ(างขวิางในการประเมิ�นโครงการ การประเมิ�นตุามิควิามิเห9นของสัเตุค หมิายถ�ง กระบวินการที่��เก��ยวิก�บการเก9บรวิบรวิมิข(อมิ'ลและการวิ�เคราะห3ข(อมิ'ล เพื่��อน"าไปสั'2การตุ�ดสั�นค�ณค2าของโครงการ จั�ดมิ�2งหมิายของการประเมิ�นมิ�อย'2 2

ประการค�อ เพื่��อตุ(องการได(ข(อมิ'ลตุ2าง ๆ ที่��น"ามิาบรรยายเก��ยวิก�บโครงการน�$น และเพื่��อตุ(องการได(ข(อมิ'ลตุ2าง ๆ ที่��สัามิารถน"ามิาใช(ในการตุ�ดสั�นค�ณค2าของโครงการ

122

วิ�ธิ�การประเม�นสัเตุค ได(เสันอโครงสัร(างของร'ปแบบการประเมิ�น ใช(ช��อวิ2า

ร'ปแบบการประเมิ�น เคาน3ที่�แนนซึ่3 (Countenance Model) ซึ่��งตุามิโครงสัร(างร'ปแบบน�$ ได(จั"าแนกข(อมิ'ลการประเมิ�นออกเป,น 2 สั2วิน ค�อ เมิตุร�กบรรยาย (Description Matrix) และเมิตุร�กตุ�ดสั�นค�ณค2า (Judgment Matrix) และได(เสันอวิ2าก2อนบรรยายหร�อตุ�ดสั�นค�ณค2าของโครงการใด ๆ น�กประเมิ�นควิรที่"าการวิ�เคราะห3หล�กการและเหตุ�ผู้ลของโครงการน�$น ๆ ด(วิย การประเมิ�นโครงการตุามิแนวิค�ดของสัเตุค ผู้'(ประเมิ�นจัะตุ(องรวิบรวิมิข(อมิ'ลแที่(จัร�งให(ได( เน��องจัากแหล2งข(อมิ'ลมิ�มิากมิายและวิ�ธุ�การเก9บข(อมิ'ลมิ�หลายวิ�ธุ�ข(อมิ'ลที่��ตุ(องการค�อข(อมิ'ลที่��น"ามิาใช(เพื่��อการอธุ�บายและการตุ�ดสั�นใจั ตุามิร'ปแบบการประเมิ�นน�$ ได(จั"าแนกสั��งที่��จัะตุ(องพื่�จัารณาในการประเมิ�นออกเป,น 3 สั2วิน ค�อ

1. สั��งน"าหร�อปBจัจั�ยเบ�$องตุ(น (Antecedents) หมิายถ�ง สัภาพื่เง��อนไขที่��มิ�อย'2ก2อนแล(วิหร�อปBจัจั�ยตุ2าง ๆ ในการด"าเน�นโครงการ

2. การปฏิ�บ�ตุ� (Transaction) หมิายถ�ง ก�จักรรมิด"าเน�นการ ก�จักรรมิที่��ปฏิ�บ�ตุ� เช2น การจั�ดก�จักรรมิการเร�ยนการสัอนสั"าหร�บคร'และน�กเร�ยน พื่ฤตุ�กรรมิระหวิ2างบ�คคล ปฏิ�สั�มิพื่�นธุ3ระหวิ2างคร'ก�บน�กเร�ยน เป,นตุ(น

3. ผู้ลล�พื่ธุ3หร�อผู้ลการด"าเน�นงาน (Outcomes) หมิายถ�ง ผู้ลผู้ล�ตุที่��เก�ดข�$นจัากโครงการในการเก9บข(อมิ'ล ผู้'(ประเมิ�นจัะตุ(องบ�นที่�กข(อมิ'ล ที่�$งสัามิชน�ดน�$ แบ2งแยกเป,น 4 ประเภที่ ค�อ

3.1 ควิามิคาดหวิ�งหร�อแผู้นงาน (Intents) หมิายถ�ง สั��งที่��คาดหวิ�งไวิ( จั"าแนกเป,นควิามิคาดหวิ�งเก��ยวิก�บปBจัจั�ยเบ�$องตุ(น การปฏิ�บ�ตุ� และผู้ลการด"าเน�นงานโครงการ

123

3.2 สั��งที่��เก�ดข�$นจัร�ง (Observations) หมิายถ�ง สัภาพื่ที่��เก�ดข�$นจัร�ง ซึ่��งจั"าแนกเป,นสัภาพื่การณ3 ที่��เก�ดข�$นจัร�งเก��ยวิก�บปBจัจั�ยเบ�$องตุ(น การปฏิ�บ�ตุ� และผู้ลการด"าเน�นงาน

3.3 มิาตุรฐาน (Standards) หมิายถ�ง แนวิที่างการด"าเน�นงาน ค�ณล�กษณะ

ที่��ควิรจัะมิ� หร�อควิรจัะได(ร�บเก��ยวิก�บปBจัจั�ยเบ�$องตุ(น การปฏิ�บ�ตุ�และผู้ลการด"าเน�นงาน

3.4 การตุ�ดสั�นใจั (Judgment) หมิายถ�ง การพื่�จัารณาผู้ลการตุ�ดสั�นใจัเป,นการพื่�จัารณาสัร�ปเก��ยวิก�บปBจัจั�ยเบ�$องตุ(น การปฏิ�บ�ตุ�และการด"าเน�นงาน

ในการประเมิ�น ผู้'(ประเมิ�นตุ(องพื่�จัารณาข(อมิ'ลเพื่��อการบรรยายและตุ(องมิ�การศึ�กษาควิามิสัอดคล(องระหวิ2างควิามิคาดหวิ�ง ก�บสั��งที่��เก�ดข�$นจัร�ง และควิามิสั�มิพื่�นธุ3ระหวิ2างปBจัจั�ยเบ�$องตุ(น การปฏิ�บ�ตุและผู้ลล�พื่ธุ3 เมิ��อได(ผู้ลอย2างไร แล(วิจั�งเปร�ยบเที่�ยบก�บมิาตุรฐานที่��ก"าหนดไวิ( และมิาตุรฐานที่��คาดวิ2าจัะเก�ดข�$นแล(วิตุ�ดสั�นใจั แนวิค�ดของ สัเตุค แสัดงได(ด�งแผู้นภาพื่ที่�� 8

124

แผู้นภาพื่ที่�� 8 ร'ปแบบการประเมิ�นของสัเตุคสัเตุค เสันอวิ�ธุ�การประเมิ�นในร'ปของเมิตุร�ก (Matrix)

สัองประเภที่ ค�อ เมิตุร�กบรรยาย และเมิตุร�กตุ�ดสั�นค�ณค2า ด�งรายละเอ�ยด ตุ2อไปน�$

1. ในเมิตุร�กบรรยาย แบ2งออกเป,น 6 ช2องช2องที่�� 1 หมิายถ�ง ภาวิการณ3ที่��คาดหวิ�งวิ2าตุ(องมิ�อย'2

ก2อนที่��การด"าเน�นงานโครงการเก�ดข�$น โดยถ�อวิ2าเป,นภาวิการณ3ที่��เอ�$ออ"านวิยให(เก�ดผู้ลด�งที่��คาดหวิ�งไวิ(

ช2องที่�� 2 หมิายถ�ง กระบวินการที่��เก�ดข�$นในการด"าเน�นงานตุามิควิามิคาดหวิ�งวิ2าจัะเป,นกระบวินการที่��มิ�ประสั�ที่ธุ�ภาพื่ ค�อ ก2อให(เก�ดผู้ลตุามิที่��มิ�2งหมิายไวิ(

ช2องที่�� 3 หมิายถ�ง ผู้ลล�พื่ธุ3ที่��คาดหวิ�งวิ2าจัะได(ร�บหล�งจัากการด"าเน�นงาน

ช2องที่�� 4 หมิายถ�ง ปBจัจั�ยเบ�$องตุ(นที่��มิ�อย'2จัร�งก2อนที่��เร��มิโครงการ

ช2องที่�� 5 หมิายถ�ง กระบวินการด"าเน�นงานตุามิที่��สั�งเกตุได(จัร�งจัากโครงการ

ช2องที่�� 6 หมิายถ�ง ผู้ลล�พื่ธุ3ที่��เก�ดข�$นจัร�ง ๆ หล�งจัากโครงการจับลงแล(วิ

ตุ�$งแตุ2ช2องที่�� 1 ถ�ง 6 ผู้'(ประเมิ�นตุ(องพื่�จัารณาข(อมิ'ลใน 2

แนวิค�อ ในแนวิตุ�$ง ได(แก2 ช2อง 1 – 2 – 3 และ 4 – 5 – 6 ควิรมิ�ควิามิสั�มิพื่�นธุ3ก�น เพื่��อด'วิ2าปBจัจั�ยเบ�$องตุ(นเอ�$ออ"านวิยตุ2อกระบวินการหร�อไมิ2และในแนวินอนได(แก2 1 – 4 , 2 – 5 และ 3 –

6 ตุ(องมิ�ควิามิสัอดคล(องก�น ที่�$งน�$เพื่��อตุ(องการตุรวิจัสัอบวิ2าข(อมิ'ลที่��ได(จัากการปฏิ�บ�ตุ�จัร�ง ๆ ในแตุ2ละสั2วินตุามิแนวิตุ�$งน�$นมิ�ควิามิสัอดคล(องก�บสั��งที่��คาดหวิ�งไวิ(หร�อไมิ2ประการใดและตุ(องมิ�การปร�บปร�งในสั2วินใดบ(าง

125

2. ในเมิตุร�กการตุ�ดสั�นค�ณค2า จั"าเป,นตุ(องใช(เกณฑ์3มิาตุรฐานเพื่��อพื่�จัารณาข(อมิ'ลที่��ได(จัากเมิตุร�กบรรยายเกณฑ์3มิาตุรฐานน�$อาจัมิ�อย'2ก2อนแล(วิหร�อตุ�$งข�$นใหมิ2โดยคณะกรรมิการหร�อผู้'(ร �บผู้�ดชอบโครงการก9ได( สั"าหร�บที่��มิาของการตุ�ดสั�นใจัควิรให(ผู้'(ประเมิ�นมิ�บที่บาที่ด(วิย ค�อ ตุ(องสัร�ปออกมิาให(ได(วิ2า โครงการการศึ�กษามิ�ประสั�ที่ธุ�ภาพื่มิากน(อยเพื่�ยงใดหร�อตุ(องปร�บปร�งเปล��ยนแปลงที่��จั�ดใดหร�อมิ�ปBจัจั�ยอะไรเป,นตุ�วิเก�$อหน�นหร�อเป,นอ�ปสัรรคตุ2อโครงการ

แนวิค�ดของสัเตุคแตุกตุ2างไปจัากแนวิค�ดของคนอ��น ๆ ตุรงที่��ถ(าพื่บวิ2าผู้ลล�พื่ธุ3ย�งไมิ2ด�ไมิ2ได(หมิายควิามิวิ2า การวิางแผู้นไมิ2ด�หร�อหล�กสั'ตุรไมิ2ด� แตุ2อาจับกพื่ร2องที่��องค3ประกอบอ��น ๆ เช2น การจั�ดเวิลา สัภาพื่แวิดล(อมิ ผู้'(สัอน ผู้'(บร�หาร ผู้'(เร�ยนหร�อสั��งอ"านวิยควิามิสัะดวิกตุ2าง ๆ ก9ได(

7.4.6 ร)ปแบบการประเม�นข้องสติ�ฟเฟ9ลบ�ม (Stufflebeam)

แดเน�ยล แอล สัตุ�ฟเฟCลบ�มิและคณะ (Daneil L.

Stufflebeam) ได(เสันอแนวิค�ดเก��ยวิก�บร'ปแบบการประเมิ�น เร�ยกวิ2า ซึ่�ปโมิเดล (CIPP Model) เป,นการประเมิ�นที่��เป,นกระบวินการตุ2อเน��อง โดยมิ�จั�ดเน(นที่��สั"าค�ญ ค�อ ใช(ควิบค'2ก�บการบร�หารโครงการ เพื่��อหาข(อมิ'ลประกอบการตุ�ดสั�นใจัอย2างตุ2อเน��องตุลอดเวิลา วิ�ตุถ�ประสังค3การประเมิ�น ค�อ การให(สัารสันเที่ศึเพื่��อการตุ�ดสั�นใจั ค"าวิ2า CIPP เป,นค"าย2อมิาจัากค"าวิ2า Context, Input, Process และ Product

สัตุ�ฟเฟCลบ�มิ ได(ให(ควิามิหมิายวิ2า การประเมิ�นเป,นกระบวินการของการบรรยาย การเก9บข(อมิ'ล การวิ�เคราะห3ข(อมิ'ลข2าวิสัาร เพื่��อน"าข(อมิ'ลไปใช(ประโยชน3ในการตุ�ดสั�นใจั เล�อกที่างเล�อกที่��เหมิาะสัมิ ซึ่��งการประเมิ�นเพื่��อให(ได(สัารสันเที่ศึที่��สั"าค�ญ มิ�2งประเมิ�น 4 ด(าน ค�อ การประเมิ�นสัภาพื่แวิดล(อมิ (Context Evaluation) การประเมิ�นปBจัจั�ยเบ�$องตุ(น (Input Evaluation) การประเมิ�นกระบวินการ (Process

Evaluation) และการประเมิ�นผู้ลผู้ล�ตุ (Product Evaluation)

126

ประเภที่การประเมิ�นและล�กษณะของการตุ�ดสั�นใจั ตุามิกรอบควิามิค�ดของร'ปแบบการประเมิ�นแบบซึ่�ป แสัดงได(ด�งแผู้นภาพื่ที่�� 9

ประเภทข้องการประเม�น ล�กษณะข้องการติ�ดส�นใจั

แผู้นภาพื่ที่�� 9 ควิามิสั�มิพื่�นธุ3ระหวิ2างการประเมิ�นก�บการตุ�ดสั�นใจัแบบจั"าลองซึ่�ป

แนวิที่างการประเมิ�นในด(านตุ2าง ๆ มิ�รายละเอ�ยด ด�งน�$1. การประเมิ�นสัภาพื่แวิดล(อมิ (Context

Evaluation: C) เป,นการประเมิ�นเพื่��อให(ได(ข(อมิ'ลสั"าค�ญ เพื่��อช2วิยในการก"าหนดวิ�ตุถ�ประสังค3ของโครงการ ควิามิเป,นไปได(ของโครงการเป,นการตุรวิจัสัอบเพื่��อตุอบค"าถามิตุ2าง ๆ เช2น

การประเมิ�นสัภาพื่แวิดล(อมิ

เล�อก / ปร�บวิ�ตุถ�ประสังค3

การประเมิ�นปBจัจั�ยเบ�$องตุ(น

การประเมิ�นกระบวินการ

การประเมิ�นผู้ลผู้ล�ตุ

เล�อกแบบ / ก�จักรรมิ /

ปร�บปร�งแผู้นงานหร�อ

ปร�บปร�ง / ขยาย / ล(มิเล�ก / ย�ตุ�

127

1.1 เป,นโครงการที่��สันองปBญหาหร�อควิามิตุ(องการจั"าเป,นที่��แที่(จัร�งหร�อไมิ2

1.2 วิ�ตุถ�ประสังค3ของโครงการช�ดเจัน เหมิาะสัมิ สัอดคล(องก�บนโยบายขององค3กร หร�อนโยบายหน2วิยเหน�อหร�อไมิ2

1.3 เป,นโครงการที่��เป,นไปได(ในแง2ของโอกาสั ที่��จัะได(ร�บการสัน�บสัน�นจัากองค3กรตุ2าง ๆ หร�อไมิ2

2. การประเมิ�นปBจัจั�ยเบ�$องตุ(น (Input Evaluation: I)

เป,นการประเมิ�นเพื่��อใช(ข(อมิ'ลตุ�ดสั�นใจัปBจัจั�ยตุ2าง ๆ ที่��เก��ยวิข(องก�บโครงการวิ2า เหมิาะสัมิหร�อไมิ2 โดยด'วิ2าปBจัจั�ยที่��ใช(จัะมิ�สั2วินช2วิยให(บรรล�จั�ดมิ�2งหมิายของโครงการหร�อไมิ2 เป,นการตุรวิจัสัอบเพื่��อตุอบค"าถามิที่��สั"าค�ญ เช2น

2.1 ปBจัจั�ยที่��ก"าหนดไวิ(ในโครงการ มิ�ควิามิเหมิาะสัมิเพื่�ยงพื่อหร�อไมิ2

2.1 ก�จักรรมิ / แบบ / ที่างเล�อกที่��ได(เล�อกสัรรแล(วิ ที่��ก"าหนดไวิ(ในโครงการ มิ�ควิามิเป,นไปได(และเหมิาะสัมิเพื่�ยงใด

3. การประเมิ�นกระบวินการ (Process Evaluation:

P) เป,นการประเมิ�นระหวิ2างการด"าเน�นงานโครงการ เพื่��อหาข(อด�และข(อบกพื่ร2องของการด"าเน�นงานตุามิข�$นตุอนตุ2าง ๆ ที่��ก"าหนดไวิ( และเป,นการรายงานผู้ลการปฏิ�บ�ตุ�งานของโครงการน�$นด(วิย ซึ่��งเป,นการตุรวิจัสัอบเพื่��อตุอบค"าถามิที่��สั"าค�ญ เช2น

3.1 การปฏิ�บ�ตุ�งานเป,นไปตุามิแผู้นที่��ก"าหนดไวิ(หร�อไมิ2 ก�จักรรมิใดที่"าได(หร�อที่"าไมิ2ได( เพื่ราะเหตุ�ใด

3.2 เก�ดปBญหา อ�ปสัรรคอะไรบ(าง3.3 มิ�การแก(ไขปBญหาอย2างไร

4. การประเมิ�นผู้ลผู้ล�ตุ (Product Evaluation: P)

เป,นการประเมิ�นเพื่��อด'วิ2าผู้ลที่��เก�ดข�$นเมิ��อสั�$นสั�ดโครงการเป,นไปตุามิ

128

วิ�ตุถ�ประสังค3 หร�อตุามิที่��คาดหวิ�งไวิ(หร�อไมิ2 โดยอาศึ�ยข(อมิ'ลจัากการรายงานผู้ลที่��ได(จัากการประเมิ�นสัภาพื่แวิดล(อมิปBจัจั�ยเบ�$องตุ(น และกระบวินการร2วิมิด(วิย ซึ่��งเป,นการตุรวิจัสัอบเพื่��อตุอบค"าถามิที่��สั"าค�ญ ๆ เช2น

4.1 เก�ดผู้ล / ได(ผู้ลล�พื่ธุ3ตุามิวิ�ตุถ�ประสังค3ของโครงการหร�อไมิ2

4.2 ค�ณภาพื่ของผู้ลล�พื่ธุ3เป,นอย2างไร4.3 เก�ดผู้ลกระที่บอ��นใดบ(างหร�อไมิ2

7.4.7 ร)ปแบบการประเม�นข้องแพื่ติติ�น (Patton)

เอมิ ค�วิ แพื่ตุตุ�น (M.Q. Patton) ได(เสันอแนวิค�ดและร'ปแบบการประเมิ�นที่��ย�ดประโยชน3ใช(สัอย (Utilization – Focused Evaluation)

เพื่��อแก(ปBญหาของงานประเมิ�น โดยเฉัพื่าะในประเด9นที่��มิ�กจัะได(ร�บการวิ�จัารณ3วิ2าประเมิ�นแล(วิไมิ2ได(น"าผู้ลการประเมิ�นไปใช( หร�อผู้'(บร�หารมิองวิ2าผู้ลการประเมิ�นไมิ2ตุรงก�บข(อมิ'ลที่��ตุ(องการใช(ประกอบการตุ�ดสั�นใจั แพื่ตุตุ�น จั�งได(เสันอแนวิค�ดและแนวิที่างในการประเมิ�น ด�งน�$

1. หล�กการในการประเมิ�น การประเมิ�นโครงการ น�กประเมิ�นควิรให(ควิามิสั"าค�ญก�บผู้'(บร�หารหร�อกล�2มิล'กค(าที่��จัะใช(ผู้ลการประเมิ�นน�$นๆ ค"าถามิเพื่��อการประเมิ�นหร�อตุรวิจัสัอบควิรเก�ดจัากกล�2มิผู้'(เก��ยวิข(องเหล2าน�$นหร�อตุ(องเป,นควิามิอยากร' (อยากเห9น หร�ออยากใช( ข(อมิ'ลผู้ลการประเมิ�นของผู้'(เก��ยวิข(อง ไมิ2ใช2ควิามิอยากร' (อยากเห9นของน�กประเมิ�นเป,นกรอบในการก"าหนด วิ�ตุถ�ประสังค3ของการประเมิ�น ซึ่��งการประเมิ�นตุามิแนวิค�ดน�$ จัะที่"าให(ผู้ลการประเมิ�นมิ�โอกาสัถ'กน"า ไปใช(ในการปร�บปร�งและพื่�ฒนามิากข�$น

2. ข�$นตุอนการด"าเน�นการประเมิ�น แพื่ตุตุ�นได(เสันอแนวิที่างในการประเมิ�น

129

โดยเฉัพื่าะการด"าเน�นการเพื่��อให(ได(วิ�ตุถ�ประสังค3ของการประเมิ�น โดยแบ2งก�จักรรมิเป,น 3 ข�$นตุอน ค�อ

2.1 จั"าแนกประเภที่หร�อกล�2มิบ�คคลที่��เก��ยวิข(องก�บโครงการ ในข�$นตุอนน�$น�กประเมิ�นจัะตุ(องพื่�จัารณาวิ2ามิ�ใครบ(างที่��เก��ยวิข(องก�บโครงการที่��จัะประเมิ�น หร�อเป,นผู้'(ที่��ตุ(องการใช(ผู้ลการประเมิ�น เช2น ผู้'(บร�หาร ผู้'(ร �บผู้�ดชอบโครงการ และผู้'(ที่��เก��ยวิข(องก�บโครงการคนอ��น ๆ

2.2 สั�มิภาษณ3 /สัอบถามิผู้'(เก��ยวิข(องที่��ได(จัากข(อ (1)

เพื่��อรวิบรวิมิควิามิเห9น หร�อควิามิตุ(องการวิ2ากล�2มิบ�คคลเหล2าน�$นตุ(องการที่ราบผู้ลการด"าเน�นงาน โครงการในล�กษณะใดบ(าง ตุ(องการใช(ข(อมิ'ลการประเมิ�นในเร��องใด หร�ออยากร' (อะไร

2.3 จั�ดหมิวิดหมิ'2ค"าถามิหร�อควิามิอยากร' (อยากเห9นหร�อควิามิตุ(องการใช(ข(อมิ'ลของกล�2มิบ�คคลที่��เก��ยวิข(องก�บโครงการ แล(วิก"าหนดเป,นรายการ ค"าถามิหล�กๆ เพื่��อการประเมิ�น เช2น การด"าเน�นงานโครงการที่"าได(ตุามิแผู้นเพื่�ยงใด เก�ดปBญหาในล�กษณะใดบ(าง ผู้ลการด"าเน�นงานของโครงการที่"าได(บรรล�วิ�ตุถ�ประสังค3เพื่�ยงใด ผู้'(เข(าร�บการอบรมิมิ�ควิามิพื่�งพื่อใจัการอบรมิคร�$งน�$ หร�อไมิ2 ผู้'(เข(าร�บการอบรมิมิ�ควิามิร' (และเจัตุคตุ�เพื่��มิข�$นมิากน(อยเพื่�ยงใด หร�อการด"าเน�นโครงการก2อให(เก�ดผู้ลกระที่บตุ2อประชาชนมิากน(อยเพื่�ยงใด เป,นตุ(น

หล�งจัากด"าเน�นการที่�$ง 3 ข�$นตุอนแล(วิ น�กประเมิ�นจั�งก"าหนดวิ�ตุถ�ประสังค3ของการประเมิ�นที่��ครอบคล�มิประเด9นค"าถามิการประเมิ�นของกล�2มิบ�คคลที่��เก��ยวิข(องก�บโครงการ สั2วินการด"าเน�นการในข�$นตุอนตุ2อไป ก9ด"าเน�นการตุามิกระบวินการประเมิ�นตุามิปกตุ�

จัากที่��กล2าวิข(างตุ(น สัร�ปได(วิ2า การเล�อกร'ปแบบการประเมิ�นตุ(องค"าน�งถ�งวิ�ตุถ�ประสังค3และเป6าหมิายของโครงการหร�อควิามิก(าวิหน(าของแตุ2ละก�จักรรมิ สั"าหร�บการประเมิ�นผู้ลรวิมิสัร�ปน�$น ควิรให(

130

น�กประเมิ�นภายนอกเป,นผู้'(ประเมิ�น โดยพื่�จัารณาวิ2าจั�ดประสังค3ที่��ตุ� $งไวิ(น� $น ประสับผู้ลสั"าเร9จัมิากน(อยเพื่�ยงใด

8. งานวิ�จั�ยท��เก��ยวิข้�อง

8.1 งานวิ�จั�ยในประเที่ศึนงน�ช มิ�ควิาฬ ( 2544 : บที่ค�ดย2อ ) ได(ที่"าการวิ�จั�ยเพื่��อ

ประเมิ�นผู้ลการด"าเน�นงาน ตุามิโครงการโรงเร�ยนสั2งเสัร�มิสั�ขภาพื่ของศึ'นย3สั2งเสัร�มิสั�ขภาพื่เขตุ 6

จั�งหวิ�ดขอนแก2น โดยใช(ร'ปแบบ CIPP Model เป,นแนวิที่างประเมิ�น ตุามิควิามิค�ดเห9นของบ�คลากร จั"านวิน 352 คน ประกอบด(วิย ผู้'(บร�หารโรงเร�ยน คร'อนามิ�ยโรงเร�ยน เจั(าหน(าที่��สัาธุารณสั�ข ผู้'(ปกครองและผู้'(น"าช�มิชน ซึ่��งได(มิาโดยการสั�2มิแบบหลายข�$นตุอน (Multi – stage Random Sampling ) เคร��องมิ�อที่��ใช(ในการเก9บรวิบรวิมิข(อมิ'ลค�อ แบบสัอบถามิแบบมิาตุราสั2วินประมิาณค2า จั"านวิน 73 ข(อ มิ�ค2าอ"านาจัจั"าแนกตุ�$งแตุ2 0.22 ถ�ง 0.68 และค2าควิามิเช��อมิ��นที่�$งฉับ�บเที่2าก�บ 0.87 การวิ�เคราะห3ข(อมิ'ลใช( ร(อยละ ค2าเฉัล��ยและสั2วินเบ��ยงเบนมิาตุรฐาน และการที่ดสัอบสัมิมิตุ�ฐานใช(วิ�เคราะห3ควิามิแปรปรวินที่างเด�ยวิ (One - way Analysis of Variance) ผู้ลการวิ�จั�ยพื่บวิ2า

1. บ�คลากรโดยรวิมิ เจั(าหน(าที่��สัาธุารณสั�ข ผู้'(ปกครองและผู้'(น"าช�มิชน เห9นวิ2ามิ�การด"าเน�นงานตุามิโครงการโรงเร�ยนสั2งเสัร�มิสั�ขภาพื่ โดยภาพื่รวิมิและรายด(าน 3 ด(าน ค�อ ด(านบร�บที่ ด(านปBจัจั�ยน"าเข(าและด(านกระบวินการ อย'2ในระด�บปานกลางและมิ�การด"าเน�นงาน ด(านผู้ลล�พื่ธุ3 อย'2ในระด�บมิาก แตุ2ผู้'(บร�หารและคร'อนามิ�ยโรงเร�ยน เห9นวิ2ามิ�การด"าเน�นงานโดยภาพื่รวิมิ

131

และรายด(าน 2 ด(าน อย'2ในระด�บมิาก ค�อ ด(านบร�บที่และด(านผู้ลล�พื่ธุ3 และเห9นวิ2ามิ�การด"าเน�นงานอ�ก 2 ด(านที่��เหล�ออย'2ในระด�บปานกลาง

2. บ�คลากรที่��มิ�สัถานภาพื่ตุ2างก�น เห9นวิ2ามิ�การด"าเน�นงานตุามิโครงการโรงเร�ยนสั2งเสัร�มิสั�ขภาพื่โดยภาพื่รวิมิและรายด(าน 2

ด(าน ค�อ ด(านบร�บที่และด(านผู้ลล�พื่ธุ3 แตุกตุ2างก�นอย2างมิ�น�ยสั"าค�ญที่างสัถ�ตุ�ที่��ระด�บ .05 โดยผู้'(บร�หารและคร'อนามิ�ยโรงเร�ยนเห9นวิ2ามิ�การด"าเน�นงานตุามิโครงการมิากกวิ2าเจั(าหน(าที่��สัาธุารณสั�ขและเห9นวิ2ามิ�การด"าเน�นงานตุามิโครงการโดยภาพื่รวิมิมิากกวิ2าผู้'(ปกครอง

3. ปBญหาอ�ปสัรรคในการด"าเน�นงานตุามิโครงการโรงเร�ยนสั2งเสัร�มิสั�ขภาพื่ ได(แก2การก"าหนดก�จักรรมิและนโยบายย�งไมิ2ช�ดเจัน ขาดบ�คลากรที่��มิ�ควิามิร' (ควิามิเข(าใจัโครงการอย2างช�ดเจันขาดการประสัานงานระหวิ2างโรงเร�ยนช�มิชน หน2วิยงานที่��เก��ยวิข(องและโครงการไมิ2สัามิารถประเมิ�นผู้ลสั�มิฤที่ธุ�Gในระยะสั�$น สั2วินข(อเสันอแนะ ได(แก2 ควิรจั�ดประช�มิอย2างสัมิ"�าเสัมิอ หาร'ปแบบช�$แจัง ให(ระด�บผู้'(ปฏิ�บ�ตุ�เข(าใจั ประชาสั�มิพื่�นธุ3ให(ประชาชนร�บที่ราบมิากกวิ2าน�$และโครงการน�$ควิรบรรจั�ให(อย'2ในแผู้นการพื่�ฒนาของกระที่รวิงศึ�กษาธุ�การ กระที่รวิงสัาธุารณสั�ขและองค3กรบร�หารสั2วินตุ"าบล

ธุวิ�ช แก(วิมิณ�ช�ย ( 2545 : บที่ค�ดย2อ ) ได(ที่"าการวิ�จั�ย เพื่��อประเมิ�นโครงการปฏิ�ร'ประบบการจั�ดประสับการณ3การเร�ยนร' (ที่��เน(นผู้'(เร�ยนเป,นศึ'นย3กลางในโรงเร�ยนมิ�ธุยมิศึ�กษา ในด(านบร�บที่ด(านปBจัจั�ยน"าเข(า ด(านกระบวินการและด(านผู้ลผู้ล�ตุ กล�2มิตุ�วิอย2างได(แก2 บ�คลากรในโรงเร�ยนจั"านวิน 307 คน ประกอบด(วิย ผู้'(บร�หารโรงเร�ยน คร'ผู้'(สัอนและน�กเร�ยนช�$นมิ�ธุยมิศึ�กษาป@ที่�� 6 ได(มิาโดยการใช(เที่คน�คการสั�2มิอย2างง2าย เคร��องมิ�อที่��ใช(ค�อ แบบสัอบถามิประเมิ�นโครงการปฏิ�ร'ปการจั�ดประสับการณ3การเร�ยนร' ( ล�กษณะประมิาณค2ามิ� 2 ฉับ�บ ฉับ�บที่�� 1 สั"าหร�บผู้'(บร�หารโรงเร�ยน และคร'ผู้'(สัอน ฉับ�บที่�� 2 สั"าหร�บน�กเร�ยน มิ�ควิามิเช��อมิ��นของ

132

แบบสัอบถามิเที่2าก�บ 0.99 และ 0.98 ตุามิล"าด�บ การวิ�เคราะห3ข(อมิ'ลโดยใช(ค2าเฉัล��ยและค2าสั2วินเบ��ยงเบนมิาตุรฐาน ผู้ลการศึ�กษาค(นควิ(า พื่บวิ2า

1. ผู้'(บร�หารโรงเร�ยนมิ�ควิามิค�ดเห9นเก��ยวิก�บโครงการปฏิ�ร'ประบบการจั�ดประสับการณ3การเร�ยนร' (ที่��เน(นผู้'(เร�ยนเป,นศึ'นย3กลาง ด(านบร�บที่มิ�ควิามิเหมิาะสัมิอย'2ในระด�บมิาก ด(านปBจัจั�ยน"าเข(ามิ�การด"าเน�นการอย'2ในระด�บมิาก ด(านกระบวินการมิ�การปฏิ�บ�ตุ�ได(ด�มิากและด(านผู้ลผู้ล�ตุมิ�ผู้ลการด"าเน�นงานประสับผู้ลสั"าเร9จัอย'2ในระด�บมิาก

2. คร'ผู้'(สัอนมิ�ควิามิค�ดเห9นเก��ยวิก�บโครงการปฏิ�ร'ประบบการจั�ดประสับการณ3 การเร�ยนร' (ที่��เน(นผู้'(เร�ยนเป,นศึ'นย3กลาง ด(านบร�บที่มิ�ควิามิเหมิาะสัมิอย'2ในระด�บมิาก ด(านปBจัจั�ยน"าเข(ามิ�การด"าเน�นการอย'2ในระด�บมิาก ด(านกระบวินการมิ�การปฏิ�บ�ตุ�ได(ด�มิากและด(านผู้ลผู้ล�ตุมิ�ผู้ลการด"าเน�นงานประสับผู้ลสั"าเร9จัอย'2ในระด�บมิาก

3. น�กเร�ยนช�$นมิ�ธุยมิศึ�กษาป@ที่�� 6 มิ�ควิามิค�ดเห9นเก��ยวิก�บโครงการปฏิ�ร'ประบบการจั�ดประสับการณ3การเร�ยนร' (ที่��เน(นผู้'(เร�ยนเป,นศึ'นย3กลาง ด(านกระบวินการมิ�การปฏิ�บ�ตุ�ได(ด�ปานกลางและด(านผู้ลผู้ล�ตุมิ�ผู้ลการด"าเน�นงานประสับผู้ลสั"าเร9จัอย'2ในระด�บปานกลาง

ธุ�รา พื่งศึ3ศึาสัตุร3 ( 2542 : บที่ค�ดย2อ ) ได(ด"าเน�นการวิ�จั�ยเพื่��อประเมิ�นการจั�ดก�จักรรมิ น�กเร�ยนด�ศึร�อย�ธุยา ของโรงเร�ยน“ ”

ศึร�อย�ธุยา ผู้'(วิ�จั�ยได(ประเมิ�นด(านปBจัจั�ยเบ�$องตุ(น กระบวินการ และผู้ลสั�มิฤที่ธุ�Gของก�จักรรมิ ผู้ลการประเมิ�นสัร�ปได( ด�งน�$

1. ปBจัจั�ยเบ�$องตุ(น ปBจัจั�ยเบ�$องตุ(นที่��ใช(ในการจั�ดก�จักรรมิ น�กเร�ยนด�ศึร�อย�ธุยา ตุามิควิามิค�ดเห9นของน�กเร�ยน คร' และฝ่<าย“ ”

บร�หาร มิ�ควิามิค�ดเห9นสัอดคล(องก�นวิ2ามิ�ควิามิหมิายเหมิาะสัมิในระด�บมิาก ที่�กด(าน

133

2. กระบวินการ กระบวินการจั�ดก�จักรรมิ น�กเร�ยนด�“

ศึร�อย�ธุยา ตุามิควิามิค�ดเห9นของน�กเร�ยน คร' และฝ่<ายบร�หาร มิ�”

ควิามิค�ดเห9นสัอดคล(องก�นวิ2า เห9นด(วิยก�บกระบวินการการจั�ดก�จักรรมิ น�กเร�ยนด�ศึร�อย�ธุยา ในระด�บมิากที่�กด(าน“ ”

3. ผู้ลสั�มิฤที่ธุ�Gของก�จักรรมิ3.1 ผู้ลการประเมิ�นค�ณธุรรมิของน�กเร�ยน

3.1.1 ผู้ลการประเมิ�นจัากแบบวิ�ดค�ณธุรรมิของน�กเร�ยนสัร�ปได(วิ2าน�กเร�ยนช�$น มิ. 1 มิ�ค�ณธุรรมิในด(านควิามิมิ�น"$าใจั ควิามิเสั�ยสัละ และควิามิมิ�วิ�น�ยในตุนเองในระด�บมิาก สั2วินน�กเร�ยนช�$น มิ. 2 และ มิ. 3 มิ�ค�ณธุรรมิด(านควิามิมิ�น"$าใจัในระด�บปานกลาง แตุ2มิ�ค�ณธุรรมิด(านควิามิเสั�ยสัละและควิามิมิ�วิ�น�ยในตุนเองในระด�บมิาก

3.1.2 ผู้ลการประเมิ�นจัากแบบประเมิ�นพื่ฤตุ�กรรมิน�กเร�ยน ตุามิควิามิค�ดเห9นของคร'สัร�ปได(วิ2า เมิ��อน�กเร�ยนปฏิ�บ�ตุ�ก�จักรรมิ น�กเร�ยนด�ศึร�อย�ธุยา แล(วิสั2งผู้ลให(น�กเร�ยน “ ”

มิ.1 มิ. 2 และ มิ. 3 มิ�ค�ณธุรรมิด(านควิามิมิ�น"$าใจั ควิามิเสั�ยสัละและควิามิมิ�วิ�น�ยในตุนเองในระด�บปานกลาง

3.1.3 ผู้ลการประเมิ�นจัากแบบประเมิ�นพื่ฤตุ�กรรมิน�กเร�ยน ตุามิควิามิค�ดเห9นของผู้'(ปกครอง สัร�ปได(วิ2า เมิ��อน�กเร�ยนปฏิ�บ�ตุ�ก�จักรรมิ น�กเร�ยนด�ศึร�อย�ธุยา แล(วิสั2งผู้ลให(น�กเร�ยน มิ“ ” .1

มิ. 2 และ มิ. 3 มิ�ค�ณธุรรมิด(านควิามิมิ�น"$าใจั ควิามิเสั�ยสัละและควิามิมิ�วิ�น�ยในตุนเองในระด�บปานกลาง สั2วินน�กเร�ยนช�$น มิ.3 มิ�ค�ณธุรรมิด(านควิามิมิ�น"$าใจั ควิามิเสั�ยสัละ ในระด�บปานกลาง แตุ2มิ�ค�ณธุรรมิด(านควิามิมิ�วิ�น�ยในตุนเองในระด�บมิาก

134

3.2 ผู้ลการวิ�ดเจัตุคตุ�ของน�กเร�ยนที่��มิ�ตุ2อก�จักรรมิ น�กเร�ยนด�ศึร�อย�ธุยา สัร�ปได(วิ2า น�กเร�ยนช�$น มิ“ ” .1 มิ�เจัตุคตุ�ที่��ด�สั2วิน

น�กเร�ยนช�$น มิ. 2 และ มิ. 3 มิ�เจัตุคตุ�ปานกลางตุ2อก�จักรรมิ“น�กเร�ยนด�ศึร�อย�ธุยา ”

น�ตุยา ภ'กาบขาวิ (2540 : บที่ค�ดย2อ) ได(ที่"าการศึ�กษาโรงเร�ยนประถมิศึ�กษาด�เด2น: ศึ�กษาเฉัพื่าะกรณ�โรงเร�ยนเช�ยงสัาศึ�ลปะสัถาน อ"าเภอยางตุลาด จั�งหวิ�ดกาฬสั�นธุ�3 ผู้ลการวิ�จั�ย พื่บวิ2า การด"าเน�นงานของโรงเร�ยนตุามิภารก�จัหล�ก 6 ด(าน พื่บวิ2า โรงเร�ยนมิ�การปฏิ�บ�ตุ�ที่�กด(านได(สัอดคล(องก�บควิามิคาดหวิ�ง โดยมิ�จั�ดเด2นในการน�เที่ศึ ตุ�ดตุามิและให(ขวิ�ญก"าล�งใจั การจั�ดการเร�ยนการสัอนเน(นการปฏิ�บ�ตุ�จัร�ง บ�คลากรมิ�สั2วินร2วิมิในการปฏิ�บ�ตุ�งานและมิ�ควิามิร�บผู้�ดชอบสั'งมิ�ควิามิร�ก สัามิ�คค� ผู้'(บร�หารเป,นแบบอย2างที่��ด�ในการที่"างาน จั�ดก�จักรรมิน�กเร�ยนได(เหมิาะสัมิโดยช�มิชนมิ�สั2วินร2วิมิอย2างใกล(ช�ด จั�ดบรรยากาศึอาคารเร�ยนและบร�เวิณโรงเร�ยนได(สัวิยงามิและเก�ดประโยชน3

วิ�ระ แก(วิวิ�หาร (2541 : บที่ค�ดย2อ) ได(ที่"าการวิ�จั�ยเร��อง ควิามิสั�มิพื่�นธุ3ระหวิ2างโรงเร�ยนประถมิก�บช�มิชน: ศึ�กษาเฉัพื่าะกรณ�โรงเร�ยนบ(านยาง สั"าน�กงานการประถมิศึ�กษาจั�งหวิ�ดบ�ร�ร�มิย3 ผู้ลการศึ�กษา พื่บวิ2า

1. งานการให(บร�การช�มิชน โรงเร�ยนได(ออกค"าสั��งแตุ2งตุ�$งผู้'(ร �บผู้�ดชอบ จั�ดที่"าที่ะเบ�ยนการให(บร�การช�มิชนและการย�มิวิ�สัด� สั��งของ ประชาสั�มิพื่�นธุ3ในการให(ค2าบร�การเพื่��อน"าไปใช(ในการซึ่2อมิแซึ่มิวิ�สัด�ที่��ช"าร�ด ที่"าให(การให(บร�การช�มิชนเป,นไปด(วิยด�และตุอบสันองช�มิชนได(อย2างเตุ9มิที่��

2. งานการร�บควิามิช2วิยเหล�อสัน�บสัน�นจัากช�มิชน โรงเร�ยนได(มิ�โครงการ เพื่��อขอควิามิช2วิยเหล�อจัากองค3กรตุ2าง ๆ และช�มิชน โรงเร�ยนมิ�การวิางแผู้นในการพื่�ฒนางานในด(านน�$เป,นอย2างด� และ

135

โรงเร�ยนได(ร�บควิามิช2วิยเหล�อจัากช�มิชน เช2น การสัร(างห(องพื่�เศึษ ที่�นการศึ�กษา วิ�ที่ยากร โดยโรงเร�ยนได(จั�ดที่"าหน�งสั�อขอบค�ณที่�กคร�$ง

3. งานเก��ยวิก�บกรรมิการโรงเร�ยน โรงเร�ยนได(แตุ2งตุ�$งกรรมิการโรงเร�ยนจัากช�มิชนหลายสั2วิน ที่"าให(เก�ดการระดมิควิามิค�ดได(อย2างเตุ9มิที่�� แตุ2ด(วิยการก"าหนดบที่บาที่หน(าที่��กรรมิการใหมิ2 จัากสั"าน�กงานคณะกรรมิการการประถมิศึ�กษาแห2งชาตุ� ที่"าให(กรรมิการที่��มิาจัากประชาชนย�งไมิ2สัามิารถแสัดงบที่บาที่ได(อย2างเตุ9มิที่��

4. งานสัร(างควิามิสั�มิพื่�นธุ3ก�บช�มิชนและหน2วิยงานอ��น โรงเร�ยนได(มิ�โครงการและให(ควิามิร2วิมิมิ�อก�บช�มิชนอย2างด� มิ�การจั�ดการแข2งข�นก�ฬาประชาชน มิ�การประกวิดบ(านตุ�วิอย2างมิ�การร2วิมิมิ�อให(ควิามิสัะดวิกก�บหน2วิยงานอ��น ที่�$งสัถานที่�� วิ�สัด�อ�ปกรณ3และบ�คลากร ร2วิมิก�จักรรมิวิ�นสั"าค�ญก�บช�มิชน ร2วิมิงานประเพื่ณ�ของที่(องถ��นอย'2เสัมิอ

5. งานการจั�ดตุ�$งกล�2มิชมิรมิ สัมิาคมิ มิ'ลน�ธุ� โรงเร�ยนมิ�กล�2มิเยาวิชนสัน�บสัน�นช2วิยเหล�อก�จักรรมิอย'2เสัมิอ เช2น ก�ฬา การพื่�ฒนาโรงเร�ยน กล�2มิแมิ2บ(านเป,นวิ�ที่ยากรในการฝ่Dกวิ�ชาช�พื่ ในด(านชมิรมิ สัมิาคมิ มิ'ลน�ธุ� โรงเร�ยนย�งไมิ2ได(ด"าเน�นการให(เป,นไปตุามิระบบราชการ

6. งานการประชาสั�มิพื่�นธุ3 โรงเร�ยนได(แตุ2งตุ�$งคณะกรรมิการเพื่��อร�บผู้�ดชอบงานน�$โดยเฉัพื่าะ มิ�การออกแบบแผู้2นพื่�บ การกระจัายเสั�ยงตุามิสัายที่�$งในโรงเร�ยนและหมิ'2บ(านมิ�การจั�ดป6ายน�เที่ศึ มิ�โครงการให(คร'ออกเย��ยมิบ(านน�กเร�ยนและผู้'(ปกครอง สั2งคร'เข(าร2วิมิประช�มิก�บองค3กรตุ2าง ๆ เช2น สัภาตุ"าบล สัาธุารณสั�ข ฝ่<ายปกครอง ที่"าให(เก�ดควิามิเข(าใจัระหวิ2างโรงเร�ยนก�บช�มิชนอย2างด�

วิ�เช�ยร ช�ยสั"าโรง (2541 : บที่ค�ดย2อ) ได(ที่"าวิ�จั�ย เร��อง การปฏิ�บ�ตุ�งานด(านวิ�ชาการในโรงเร�ยนประถมิศึ�กษาที่��มิ�ผู้ลสั�มิฤที่ธุ�Gที่างการเร�ยนสั'ง : ศึ�กษาเฉัพื่าะกรณ�โรงเร�ยนบ(านแคนดง จั�งหวิ�ดบ�ร�ร�มิย3 พื่บวิ2า โรงเร�ยนได(ปฏิ�บ�ตุ�

136

งานวิ�ชาการครบที่�$ง 9 ด(าน ตุามิแนวิที่างด�งน�$ งานด(านหล�กสั'ตุรและการน"าหล�กสั'ตุรไปใช( โรงเร�ยนได(สั2งคณะคร'เข(าอบรมิครบที่�กคน น"าหล�กสั'ตุรไปใช(จัร�ง พื่ร(อมิก�บประเมิ�นผู้ลที่��ได(ด(วิยตุนเอง งานด(านการเร�ยนการสัอน โรงเร�ยนได(จั�ดคร'เข(าสัอนและตุ�ดตุามิผู้ลอย2างเป,นระบบ ภายใตุ(การด'แลของคณะกรรมิการกลาง โดยใช(กระบวินการน�เที่ศึภายในอย2างตุ2อเน��องและสัมิ"�าเสัมิอ งานด(านวิ�สัด�ประกอบหล�กสั'ตุรและสั��อการสัอน ผู้'(บร�หารโรงเร�ยนได(ประช�มิช�$แจังแก2คณะคร'เพื่��อมิอบหมิายงานและคณะคร'ได(มิ�การวิางแผู้นการใช(และผู้ล�ตุสั��ออย2างเป,นระบบและตุ2อเน��อง งานวิ�ดผู้ลและประเมิ�นผู้ล คณะคร'ได(ศึ�กษาค'2มิ�อการวิ�ดผู้ลและประเมิ�นผู้ลก2อนเพื่��อที่"าควิามิเข(าใจัและสัร(างแบบที่ดสัอบที่��มิ�ค�ณภาพื่ด(วิยตุนเอง งานห(องสัมิ�ด โรงเร�ยนมิ�คณะกรรมิการกลางเป,นผู้'(ร �บผู้�ดชอบงานห(องสัมิ�ด คร'ที่�กคนมิ�สั2วินร2วิมิในก�จักรรมิห(องสัมิ�ดและการจั�ดมิ�มิหน�งสั�อที่�กช�$นเร�ยน งานน�เที่ศึการศึ�กษา โรงเร�ยนได(ด"าเน�นงานโดยคณะกรรมิการการน�เที่ศึภายใน มิ�การตุ�ดตุามิช2วิยเหล�อคร'ตุลอดป@การศึ�กษา งานด(านการวิางแผู้นและก"าหนดวิ�ธุ�การด"าเน�นการ โรงเร�ยนได(เตุร�ยมิการเพื่��อจั�ดที่"าแผู้นพื่�ฒนาโรงเร�ยน โดยการศึ�กษาสัภาพื่ปBญหาและควิามิตุ(องการด(านวิ�ชาการ และมิอบหมิายให(คณะคร'ร�บผู้�ดชอบแตุ2ละโครงการ งานสั2งเสัร�มิการสัอน โรงเร�ยนได(ปฏิ�บ�ตุ�ครบที่�$งก�จักรรมิในและนอกหล�กสั'ตุร ค�อ ก�จักรรมิสั2งเสัร�มิประชาธุ�ปไตุย ก�จักรรมิอาหารกลางวิ�น ก�จักรรมิสั2งเสัร�มิสั�ขภาพื่อนามิ�ย และก�จักรรมิสั2งเสัร�มิการเร�ยนการสัอนกล�2มิประสับการณ3 และงานประช�มิอบรมิสั�มิมินาที่างวิ�ชาการ โรงเร�ยนได(จั�ดบ�คลากรเข(าร�บการอบรมิที่�กคนในภาคเร�ยนที่�� 1 ของแตุ2ละป@การศึ�กษา

สัถ�ตุย3 บ�นล�อหาญ (2541 : บที่ค�ดย2อ) ได(ที่"าการวิ�จั�ย เร��อง การศึ�กษาโรงเร�ยน

ประถมิศึ�กษาด�เด2น : ศึ�กษากรณ�โรงเร�ยนบ(านโคกพื่ระเจั(าโนนร�ง จั�งหวิ�ดยโสัธุร ผู้ลการวิ�จั�ย พื่บวิ2า โรงเร�ยนด"าเน�นการจั�ดก�จักรรมิสั2งเสัร�มิสั��งแวิดล(อมิในโรงเร�ยนตุามิข�$นตุอนการด"าเน�นงาน

137

3 ข�$นตุอน ค�อ การวิางแผู้น การปฏิ�บ�ตุ�ตุามิแผู้นและการประเมิ�นผู้ล ผู้ลการด"าเน�นก�จักรรมิการจั�ดสั��งแวิดล(อมิในโรงเร�ยนเป,นไปอย2างมิ�ประสั�ที่ธุ�ภาพื่และประสั�ที่ธุ�ผู้ล เป,นที่��ยอมิร�บของช�มิชนและหน2วิยงานตุ2าง ๆ เพื่ราะใช(กระบวินการกล�2มิในการบร�หารงาน บ�คลากรที่�กคนมิ�สั2วินร2วิมิเป,นเจั(าของงาน / โครงการ มิ�การวิางแผู้นและตุ�ดตุามิงานอย2างตุ2อเน��อง สัมิ"�าเสัมิอและการที่��โรงเร�ยนด"าเน�นการจั�ดก�จักรรมิสั��งแวิดล(อมิตุ�ดตุ2อก�นมิานานหลายป@ได( เพื่ราะก�จักรรมิมิ�2งสัร(างจั�ตุสั"าน�กและปล'กฝ่Bงล�กษณะน�สั�ยการด'แลร�กษาสั��งแวิดล(อมิใช(งบประมิาณค2อนข(างน(อย คร'อาจัารย3มิ�ขวิ�ญก"าล�งใจัในการปฏิ�บ�ตุ�งาน และช�มิชนให(ควิามิร2วิมิมิ�อตุามิที่��โรงเร�ยนร(องขอ สั"าหร�บปBญหาที่��พื่บค�อ มิ�วิ�สัด� อ�ปกรณ3ในการด"าเน�นงานไมิ2เพื่�ยงพื่อขาดแคลนงบประมิาณ ซึ่��งโรงเร�ยนได(แก(ปBญหาโดยขอควิามิสัน�บสัน�นจัากช�มิชน และน�กการเมิ�องที่(องถ��น ผู้ลการวิ�จั�ยช�$ให(เห9นวิ2า โรงเร�ยนบ(านโคกพื่ระเจั(าโนนร�ง จั�งหวิ�ดยโสัธุร ประสับควิามิสั"าเร9จัในการจั�ดก�จักรรมิสั��งแวิดล(อมิในโรงเร�ยน เพื่ราะที่�กคนมิ�สั2วินร2วิมิร�บผู้�ดชอบ การปฏิ�บ�ตุ�เป,นก�จัวิ�ตุร การตุ�ดตุามิและประเมิ�นผู้ลงานสัมิ"�าเสัมิอที่�กระยะ โดยมิ�ปBจัจั�ยภายในโรงเร�ยนค�อ ผู้'(บร�หาร ปฏิ�บ�ตุ�ตุนเป,นแบบอย2าง คณะคร'ให(ควิามิร2วิมิมิ�ออย2างด� เน��องจัากมิ�ควิามิภ'มิ�ใจัเป,นเจั(าของงาน / โครงการและมิ�ขวิ�ญก"าล�งใจั สั"าหร�บปBจัจั�ยภายนอกค�อ ช�มิชนให(การสัน�บสัน�นและให(ควิามิร2วิมิมิ�อ ตุามิที่��โรงเร�ยนปฏิ�บ�ตุ�ก�จักรรมิสั��งแวิดล(อมิเป,นก�จัน�สั�ยเป,นเหตุ�สั"าค�ญที่��ที่"าให(โรงเร�ยนประสับควิามิสั"าเร9จัในการจั�ดก�จักรรมิสั��งแวิดล(อมิในโรงเร�ยน

วิ�โรจัน3 จั�นที่สั�งห3 (2542 : บที่ค�ดย2อ) ได(ที่"าการวิ�จั�ยเร��องการบร�หารงานโรงเร�ยนขนาดเล9กที่��ได(ร�บรางวิ�ลพื่ระราชที่าน: ศึ�กษาเฉัพื่าะกรณ�โรงเร�ยนบ(านมิ'กมิ�นโนนอ�ดมิสัามิ�คค� จั�งหวิ�ดนครราชสั�มิา ผู้ลการวิ�จั�ย พื่บวิ2า

138

1. งานวิ�ชาการ มิ�การปฏิ�บ�ตุ�ที่��สั"าค�ญค�อ มิ�การก"าหนดแผู้นเพื่��อจั�ดการเร�ยนการสัอนอย2างจัร�งจั�ง ประช�มิคร'เพื่��อมิอบหมิายงาน ก�จักรรมิในการเร�ยนการสัอน โดยห�วิหน(าฝ่<ายวิ�ชาการ มิ�2งเน(นให(คร'ที่�กคนจั�ดที่"าแผู้นการสัอน บ�นที่�กการสัอน การใช(สั��อ การสัอนซึ่2อมิเสัร�มิและการศึ�กษาค(นควิ(าด(วิยตุนเองประกอบบที่เร�ยน การวิ�ดและประเมิ�นผู้ลโรงเร�ยนได(พื่�ฒนาข(อที่ดสัอบที่�กภาคเร�ยน โดยการประช�มิระดมิสัมิองจัากคร'ที่�กคนได(มิ�สั2วินร2วิมิในการออกข(อสัอบและได(สั2งไปย�งกล�2มิโรงเร�ยนเพื่��อจั�ดประช�มิค�ดเล�อกพื่�จัารณาจั�ดที่"าข(อสัอบตุ2อไป ปBญหาสั"าค�ญที่��พื่บ ได(แก2 คร'ย�งไมิ2เข(าใจัหล�กสั'ตุร โรงเร�ยนแก(ปBญหาโดยสั2งคร'เข(าร�บการอบรมิพื่�ฒนาควิามิร' (ที่างด(านหล�กสั'ตุรตุามิที่��กล�2มิโรงเร�ยนหร�อหน2วิยงานตุ(นสั�งก�ดจั�ดข�$น

2. งานบ�คลากร โรงเร�ยนได(จั�ดโครงสัร(างองค3การอย2างเป,นระบบและมิ�การมิอบหมิายงานให(ที่�กคนร�บผู้�ดชอบตุรงตุามิควิามิร' (ควิามิสัามิารถของแตุ2ละบ�คคล มิ�การควิบค�มิก"าก�บ ตุ�ดตุามิ ด'แล และน�เที่ศึอย2างใกล(ช�ด สัน�บสัน�นให(ไปศึ�กษาด'งานโรงเร�ยนด�เด2นอย2างสัมิ"�าเสัมิอ

3. งานก�จัการน�กเร�ยน โรงเร�ยนจั�ดบร�การอาหารกลางวิ�นให(แก2น�กเร�ยน โดยขอควิามิร2วิมิมิ�อจัากกล�2มิแมิ2บ(านมิาช2วิยเหล�อในการประกอบอาหารให(แก2น�กเร�ยน รวิมิที่�$งได(ร�บงบอ�ดหน�นจัากกล�2มิศึ�ษย3เก2าเพื่��มิเตุ�มิอ�กด(วิย

4. งานธุ�รการ การเง�น การบ�ญช�และการพื่�สัด� โรงเร�ยนได(มิอบหมิายให(คร'ที่��มิ�ควิามิร' ( ควิามิสัามิารถ ละเอ�ยดรอบคอบ และมิ�ใจัร�กในงานด(านการเง�น การบ�ญช� สั2งคร'เข(าร�บการอบรมิเพื่��อให(การปฏิ�บ�ตุ�งานเป,นไปอย2างมิ�ประสั�ที่ธุ�ภาพื่

5. งานอาคารสัถานที่�� พื่บวิ2า โรงเร�ยนเอาใจัใสั2ปร�บปร�งอาคารสัถานที่��เป,นพื่�เศึษเพื่��อให(เข(าก�บนโยบายบ�ญญ�ตุ� 10 ประการที่��วิ2า จั�ดบรรยากาศึของโรงเร�ยนให(ร2มิร��น น2าอย'2 น2าอาศึ�ย อ�นเป,นผู้ลตุ2อสั�ขภาพื่จั�ตุและสั��งแวิดล(อมิโดยรวิมิก�บน�กเร�ยนด(วิย

139

6. งานควิามิสั�มิพื่�นธุ3ระหวิ2างโรงเร�ยนก�บช�มิชน พื่บวิ2า โรงเร�ยนได(เข(าร2วิมิก�จักรรมิก�บช�มิชนในเขตุบร�การอย2างสัมิ"�าเสัมิอ อ�กที่�$งย�งให(ควิามิช2วิยเหล�อ และร2วิมิมิ�อก�บที่(องถ��นในการจั�ดก�จักรรมิตุามิประเพื่ณ�ของที่(องถ��น

เอกล�กษณ3 บ�ญที่(าวิ (2542 : บที่ค�ดย2อ) ได(ที่"าการวิ�จั�ยเร��อง การด"าเน�นงานตุามิธุรรมิน'ญโรงเร�ยน ในโรงเร�ยนมิ�ธุยมิศึ�กษา สั�งก�ดกรมิสัามิ�ญศึ�กษา จั�งหวิ�ดร(อยเอ9ด พื่บวิ2า การด"าเน�นงานตุามิธุรรมิน'ญโรงเร�ยน โดยภาพื่รวิมิมิ�การปฏิ�บ�ตุ�อย'2ในระด�บมิาก เมิ��อพื่�จัารณาแตุ2ละข�$นตุอน พื่บวิ2า มิ�การปฏิ�บ�ตุ�อย'2ในระด�บมิาก 4 ข�$นตุอน ค�อ ข�$นสัร(างควิามิเข(าใจัให(แก2บ�คลากรในโรงเร�ยนและผู้'(ที่��เก��ยวิข(อง ข� $นการจั�ดที่"าแผู้นปฏิ�บ�ตุ�การประจั"าป@ และปฏิ�ที่�นปฏิ�บ�ตุ�งาน ข� $นพื่�ฒนาบ�คลากรของโรงเร�ยน และข�$นด"าเน�นงานตุามิแผู้นงาน / โครงการ นอกน�$นมิ�การปฏิ�บ�ตุ�อย'2ในระด�บปานกลาง ข�$นตุอนที่��มิ�การปฏิ�บ�ตุ�อย'2ในระด�บปานกลางเป,นอ�นด�บสั�ดที่(าย ค�อ ข�$นรายงานผู้ลการด"าเน�นงาน เมิ��อจั"าแนกตุามิสัถานภาพื่ของผู้'(ตุอบแบบสัอบถามิพื่บวิ2า ผู้'(บร�หารโรงเร�ยนและผู้'(ช2วิยฝ่<ายวิ�ชาการมิ�ควิามิค�ดเห9นวิ2าภาพื่รวิมิมิ�การปฏิ�บ�ตุ�อย'2ในระด�บมิาก ข�$นตุอนที่��มิ�การปฏิ�บ�ตุ�อย'2ในระด�บมิากเป,นอ�นด�บที่��หน��ง ค�อ ข� $นจั�ดที่"าแผู้นปฏิ�บ�ตุ�การประจั"าป@และปฏิ�ที่�นปฏิ�บ�ตุ�งาน

ประที่วิน พื่�นธุ�มิาตุย3 (2540 : บที่ค�ดย2อ) ได(ศึ�กษาการบร�หารโรงเร�ยนในโครงการขยายโอกาสั สั�งก�ดสั"าน�กงานการประถมิศึ�กษาจั�งหวิ�ดร(อยเอ9ด ศึ�กษาเฉัพื่าะกรณ�โรงเร�ยนบ(านแจั(งวิ�ที่ยาคาร ผู้ลการศึ�กษา พื่บวิ2า กระบวินการบร�หารโรงเร�ยน ด"าเน�นการโดยจั�ดตุ�$งคณะกรรมิการจั�ดที่"าแผู้นปฏิ�บ�ตุ�การประจั"าป@ จั�ดโครงสัร(างการบร�หาร จั�ดที่"าที่ะเบ�ยนประวิ�ตุ�บ�คลากร แตุ2งตุ�$งบ�คลากรร�บผู้�ดชอบงานตุามิควิามิร' (ควิามิสัามิารถ ให(ช�มิชนมิ�สั2วินร2วิมิในการบร�หารงบประมิาณ

140

มิานพื่ แก(วิขวิ�ญ (2541 : บที่ค�ดย2อ) ได(ศึ�กษากระบวินการพื่�ฒนาค�ณภาพื่การศึ�กษาโรงเร�ยนประถมิศึ�กษา : ศึ�กษาเฉัพื่าะกรณ�โรงเร�ยนบ(านร2วิมิใจั 1 จั�งหวิ�ดมิหาสัารคามิ พื่บวิ2า

1. กระบวินการบร�หารโรงเร�ยนใช(กระบวินการบร�หารอย2างเป,นระบบ โดยมิ�การแตุ2งตุ�$งคณะกรรมิการจั�ดที่"าแผู้นปฏิ�บ�ตุ�การประจั"าป@ เพื่��อศึ�กษาและเก9บรวิบรวิมิข(อมิ'ล สัภาพื่ปBจัจั�บ�นปBญหาและควิามิตุ(องการ มิ�การวิ�เคราะห3ข(อมิ'ลเพื่��อวิางแผู้นการปฏิ�บ�ตุ�งานมิ�การน"าแผู้นงาน /โครงการไปปฏิ�บ�ตุ� โดยแตุ2งตุ�$งผู้'(ร �บผู้�ดชอบที่��ช�ดเจัน มิ�การควิบค�มิ ก"าก�บ ตุ�ดตุามิและน�เที่ศึงานอย2างสัมิ"�าเสัมิอ และมิ�การประเมิ�นผู้ลการปฏิ�บ�ตุ�งานอย2างเป,นระบบ

2. กระบวินการเร�ยนการสัอนในโรงเร�ยน ได(จั�ดก�จักรรมิการเร�ยนการสัอนโดยใช(ก�จักรรมิตุามิแผู้นการสัอนและค'2มิ�อคร'ของกรมิวิ�ชาการเป,นหล�ก บางกล�2มิประสับการณ3จัะปร�บก�จักรรมิให(สัอดคล(องก�บสัภาพื่ที่(องถ��น ด"าเน�นการสัอนตุามิกระบวินการที่�$ง 6 ข�$นตุอน ค�อ การประเมิ�นผู้ลก2อนเร�ยน การเตุร�ยมิควิามิพื่ร(อมิ การจั�ดก�จักรรมิการเร�ยนการสัอน การจั�ดก�จักรรมิเสัร�มิที่�กษะการเร�ยนร' ( การสัร�ปบที่เร�ยนและการประเมิ�นผู้ลหล�งเร�ยน

3. กระบวินการน�เที่ศึการศึ�กษา โรงเร�ยนได(แตุ2งตุ�$งคร'วิ�ชาการโรงเร�ยนเป,นผู้'(น�เที่ศึการศึ�กษาร2วิมิก�บผู้'(บร�หารโรงเร�ยน โดยใช(กระบวินการน�เที่ศึการศึ�กษาที่�$ง 5 ข�$นตุอนค�อการศึ�กษาสัภาพื่ปBจัจั�บ�น ปBญหาและควิามิตุ(องการ การวิางแผู้น และก"าหนดที่างเล�อก การสัร(างสั��อเคร��องมิ�อและพื่�ฒนาวิ�ธุ�การปฏิ�บ�ตุ�การน�เที่ศึและการประเมิ�นผู้ล และรายงานก�จักรรมิการน�เที่ศึภายในโรงเร�ยน ได(แก2 การประช�มิที่างวิ�ชาการ การเย��ยมิช�$นเร�ยน การสั�งเกตุการสัอนของคร' การสัาธุ�ตุการสัอน การที่ดสัอบที่างวิ�ชาการ การพื่าคร'ไปที่�ศึนศึ�กษาและด'งานตุามิก"าหนด

141

มิ�ช�ย น(อยเมิ�องค�ณ (2536 : บที่ค�ดย2อ) ได(ศึ�กษาการบร�หารงานบ�คลากรในโรงเร�ยนประถมิศึ�กษา จั�งหวิ�ดหนองคาย ผู้ลการศึ�กษาค(นควิ(า พื่บวิ2า

1. บ�คลากรในโรงเร�ยนโดยสั2วินรวิมิและจั"าแนกตุามิสัถานภาพื่มิ�ควิามิค�ดเห9นเก��ยวิก�บการปฏิ�บ�ตุ�งานบ�คลากรในโรงเร�ยนประถมิศึ�กษา โดยสั2วินรวิมิและเป,นรายด(านที่�$ง 4 ด(าน อย'2ในระด�บมิาก โดยมิ�รายข(อที่��มิ�การปฏิ�บ�ตุ�มิาก จั"านวิน 2 ข(อ ในแตุ2ละด(าน ค�อ การก"าหนดหน(าที่��ควิามิร�บผู้�ดชอบก2อนมิอบหมิายงานที่�กคร�$ง การจั�ดบ�คลากรเข(าปฏิ�บ�ตุ�งานค"าน�งถ�งค�ณวิ�ฒ�และประสับการณ3 ยกย2องและให(เก�ยรตุ�บ�คลากรที่��ประสับควิามิสั"าเร9จัในการปฏิ�บ�ตุ�งาน ควิามิจั"าเป,นในการพื่�ฒนาบ�คลากร ย�ดประโยชน3ของโรงเร�ยนเป,นสั"าค�ญ สัน�บสัน�นให(บ�คลากรปฏิ�บ�ตุ�ตุามิระเบ�ยบวิ�น�ย บ�คลากรปฏิ�บ�ตุ�ตุามิระเบ�ยบแบบแผู้นของที่างราชการ การประเมิ�นพื่�จัารณาควิามิด�ควิามิชอบใช(ระบบค�ณธุรรมิเป,นหล�ก การประเมิ�นเพื่��อพื่�ฒนาคน พื่�ฒนางาน

2. ผู้'(บร�หารมิ�ควิามิค�ดเห9นเก��ยวิก�บการปฏิ�บ�ตุ�งานบ�คลากรโดยรวิมิและรายด(านที่�$ง 4 ด(าน มิากกวิ2าคร'ที่��ที่"าหน(าที่��ห�วิหน(างานบ�คลากรอย2างมิ�น�ยสั"าค�ญที่างสัถ�ตุ�ที่��ระด�บ .05

8.2 งานวิ�จั�ยตุ2างประเที่ศึ อ�ลคาวิาลเดห3 (Alkhawaldeh. 1996 : - A) ได(ศึ�กษา

การประเมิ�นโปรแกรมิการฝ่Dกห�ดคร'สั"าหร�บหล�กสั'ตุรการสัอนของชาวิมิ�สัล�มิในประเที่ศึจัอร3แดน กล�2มิตุ�วิอย2างที่��ใช(ในการศึ�กษา ได(แก2 น�กศึ�กษาคร'ช�$นป@ที่�� 4 จั"านวิน 160 คนและใช(แบบสัอบถามิจั"านวิน 40 ข(อ จัากการศึ�กษาพื่บวิ2า การปฏิ�ร'ปการศึ�กษาของชาวิจัอร3แดนเน(นการปฏิ�ร'ปในด(านการบร�หารการศึ�กษา การวิางนโยบายที่างการศึ�กษา หล�กสั'ตุรของการฝ่Dกห�ดคร' การใช(หล�กสั'ตุรและตุ"าราเร�ยน

142

เที่คน�คและเที่คโนโลย�ที่างการศึ�กษา การจั�ดงบประมิาณและการวิ�จั�ยที่างการศึ�กษา ผู้ลการศึ�กษา พื่บวิ2า หล�กสั'ตุรใหมิ2และหล�กสั'ตุรเก2า ในด(านเน�$อหาหล�กสั'ตุรและวิ�ธุ�สัอน โดยภาพื่รวิมิมิ�ควิามิแตุกตุ2างก�นอย2างมิ�น�ยสั"าค�ญที่างสัถ�ตุ�ที่��ระด�บ .01

บอเออร3ล� (Bauerly Kopel. 1998 : 2913 - A) ได(ศึ�กษาการน"าการจั�ดการค�ณภาพื่ที่��วิที่�$งองค3การไปใช(ในโรงเร�ยนมิ�ธุยมิในร�ฐมิ�นน�โซึ่ตุา สัหร�ฐอเมิร�กา เพื่��อที่ราบบร�บที่การน"าหล�กการจั�ดการค�ณภาพื่ที่��วิที่�$งองค3การไปใช(ในโรงเร�ยนและปBญหาอ�ปสัรรคในการน"าไปใช( ประกอบด(วิย การปร�บปร�งอย2างตุ2อเน��อง การมิ�2งเน(นผู้ลผู้ล�ตุ การตุ�ดสั�นใจัโดยอาศึ�ยข(อมิ'ล ควิามิเป,นผู้'(น"า การประเมิ�นผู้ล การค�ดแบบเป,นระบบ และการฝ่Dกอบรมิ โดยสั"ารวิจัจัากโรงเร�ยน 10 โรง โดยมิ�จั�ดมิ�2งหมิายเพื่��อศึ�กษาการน"าหล�กการจั�ดการค�ณภาพื่ที่��วิที่�$งองค3การไปใช( และปBญหา อ�ปสัรรค ซึ่��งสัร�ปผู้ลได(ด�งน�$ 1) มิ�การใช(หล�กการจั�ดการค�ณภาพื่ที่��วิที่�$งองค3การในระด�บที่��แตุกตุ2างก�น 2) ผู้ลจัากการใช(หล�กการจั�ดการค�ณภาพื่ที่��วิที่�$งองค3การที่"าให(โรงเร�ยนได(ร�บการพื่�ฒนาในที่�กด(าน ที่�$งค�ณภาพื่น�กเร�ยน ค�ณภาพื่ของคร' และค�ณภาพื่ของโรงเร�ยน 3) ค�ณภาพื่เก�ดข�$นจัากการร2วิมิมิ�อของที่�กฝ่<าย

โซึ่ล'บอสั (Zolubos. 1998 : 3799) ได(ศึ�กษาผู้ลกระที่บของกฎีหมิายการปฏิ�ร'ปการศึ�กษา ค.ศึ. 1993 ตุ2อผู้'(บร�หารโรงเร�ยนมิ�ธุยมิศึ�กษาในร�ฐแมิสัซึ่าช'เซึ่ตุสั3 สัหร�ฐอเมิร�กา โดยกรรมิการสัภาโรงเร�ยนมิ�บที่บาที่ในการปฏิ�ร'ปให(เป,นไปตุามิกฎีหมิายด�งกล2าวิและให(เน(นระบบการบร�หารจั�ดการแบบมิ�สั2วินร2วิมิ ค�อ ให(บ�คลากรเข(ามิามิ�สั2วินร2วิมิการปฏิ�ร'ปการศึ�กษาของโรงเร�ยน เช2น ผู้'(เช��ยวิชาญในสัาขาวิ�ชาตุ2าง ๆ ในช�มิชน ผู้'(ปกครอง ตุ�วิแที่นช�มิชน ตุลอดจันน�กเร�ยน เป,นตุ(น โดยมิ�2งเน(นศึ�กษาใน 4 เร��อง ตุ2อไปน�$ 1) การปร�บปร�งโรงเร�ยนโดยที่��วิไป 2) ประสั�ที่ธุ�ภาพื่ของสัภาโรงเร�ยน 3) สัภาพื่แวิดล(อมิการที่"างานของผู้'(บร�หารโรงเร�ยน 4) การพื่�ฒนาด(านวิ�ชาช�พื่ และได(ก"าหนดตุ�วิแปรอ�สัระของผู้'(บร�หารด�งน�$ อาย� เพื่ศึ ประสับการณ3 และ

143

ระด�บการศึ�กษา การเก9บรวิบรวิมิข(อมิ'ลจัากผู้'(บร�หารโรงเร�ยนมิ�ธุยมิศึ�กษาในร�ฐแมิสัซึ่าช'เสัตุสั3 จั"านวิน 201 คน ผู้ลการศึ�กษาพื่บวิ2า ผู้'(บร�หารซึ่��งมิ�อาย� เพื่ศึ และระด�บการศึ�กษาตุ2างก�นได(ร�บผู้ลกระที่บของกฎีหมิายการปฏิ�ร'ปการศึ�กษาไมิ2แตุกตุ2างก�น

จัากการศึ�กษางานวิ�จั�ยข(างตุ(น สัร�ปได(วิ2า การจั�ดการศึ�กษาให(มิ�ค�ณภาพื่ผู้'(บร�หาร คร' คณะกรรมิการสัถานศึ�กษา และช�มิชนตุ(องมิ�ควิามิตุระหน�กและเห9นค�ณค2าควิามิสั"าค�ญของการศึ�กษา เก�ดควิามิร' (สั�กเป,นเจั(าของร2วิมิก�น ในด(านของการบร�หารจั�ดการผู้'(บร�หารตุ(องเน(นในเร��องของการมิ�สั2วินร2วิมิของผู้'(ปกครองและช�มิชน ผู้'(บร�หารจัะตุ(องมิ�ควิามิสัามิารถในการจั'งใจัให(คร'ที่"างาน มิ�ระบบการบร�หารจั�ดการที่��ด�

144