ทนสนบสนนการวจยจากส านกงานคณะกรรมการปองกน และปราบปรามการทจรตแหงชาต

การปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยของเดกและเยาวชน ในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต : ปตตาน ยะลา และนราธวาส

Inculcation of Ethical Values and Discipline into Children and Youth in Three Southern Border Provinces : Pattani, Yala and Narathiwat

คณะอนกรรมการฝายวจย ส านกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต

สงหาคม 2555

ทนสนบสนนการวจยจากส านกงานคณะกรรมการปองกน และปราบปรามการทจรตแหงชาต

การปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยของเดกและเยาวชน ในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต : ปตตาน ยะลา และนราธวาส

Inculcation of Ethical Values and Discipline into Children and Youth in Three Southern Border Provinces : Pattani, Yala and Narathiwat

โดย นายนรมาน จนตารา (นกวจยอสระ) นายสรชย ไวยวรรณจตร (มหาวทยาลยอสลามยะลา) นายนพดล อนนทอภพงษ (สภ.นาทว) นายรงโรจน ชอบหวาน (มหาวทยาลยอสลามยะลา) นายวรพงษ เจรญวงษ (นกวจยอสระ)

สงหาคม 2555

ผลงานวจย โดย นายนรมาน จนตารา (นกวจยอสระ) นายสรชย ไวยวรรณจตร (มหาวทยาลยอสลามยะลา) นายนภดล อนนทอภพงษ (สภ.นาทว) นายรงโรจน ชอบหวาน (มหาวทยาลยอสลามยะลา) นายวรพงษ เจรญวงษ นกวจยอสระ)

น าเสนอตอ ส านกงาน ป.ป.ช. 361 ถนนนนทบร – สนามบนน า ต าบลทาทราย อ าเภอเมอง จงหวดนนทบร 11000

ความคดเหนในสงตพมพฉบบนเปนของผวจย/คณะผวจยและไมจ าเปนตองสะทอน ถงความคดเหนของส านกงาน ป.ป.ช. หรอหนวยงานสงกดของผวจย/คณะวจย ส านกงาน ป.ป.ช. ไมตองรบผดชอบตอความสญเสย ความเสยหาย หรอสงใดๆ อนเปนผลจากขอมลหรอความคดเหนจากสงตพมพฉบบน และส านกงาน ป.ป.ช. ไมตองรบผดชอบตอความผดพลาดหรอผลทตามมาทเกดจากการใชขอมลทปรากฏอยในรายงานฉบบน

ก

กตตกรรมประกาศ

(Acknowledgements)

มวลการสรรเสรญเปนสทธของอลลอฮ พระผเปนเจาแหงสากลโลก ขอพระพรอนประเสรฐสดจงประสบแดทานศาสดามฮมมด และวงศวานผบรสทธของทาน

คณะผวจยขอขอบคณส านกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต (ป.ป.ช.) ทไดอนมตทนสนบสนนการวจยในโครงการน ขอบพระคณคณะท างานตรวจสอบทางวชาการและอาจารยผทรงคณวฒทกรณาตรวจทานและใหค าแนะน าเพอใหงานวจยเรองนส าเรจลลวงไปได และขอบคณคณพชร มนสข เจาหนาทผประสานงาน ทไดใหค าแนะน าและชวยเหลอดวยดเสมอมา

ขอบคณอาจารยมฮ าหมด อาด า สถาบนศกษาปอเนาะภมวทยา ทปรกษาโครงการวจย อาจารยดเรกหมานมานะ อาจารยมสลม รอกา และอาจารยมฮ าหมดราพร มะเกง ทกรณาใหค าแนะน า ชวยเหลอตรวจทานจนงานวจยเรองนส าเรจลลวงดวยด

ขอบคณสมาชกบานมสบะฮและคณะท างานเสยงเลกๆเพอสนตภาพทกทานทใหความรวมมอท าวจยนตลอดระยะเวลาทผานมา และทส าคญขอบคณผใหขอมลและผทเกยวของทกทานในพนทวจย ตลอดจนทกภาคสวนทไดสละเวลาและเออเฟอขอมล เพอใหเปนประโยชนตองานวจยครงน

ข

บทคดยอ

ชอโครงการ

“การปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยของเดกและเยาวชนในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต : ปตตาน ยะลา และนราธวาส”

“Inculcation of Ethical Values and Discipline into Children and Youth in Three Southern Border Provinces : Pattani, Yala and Narathiwat”

คณะผวจย

1. นายนรมาน จนตารา (นกวจยอสระ) 08-7287-3042 2. นายสรชย ไวยวรรณจตร (มหาวทยาลยอสลามยะลา) 08-3190-1334 3. นายนพดล อนนทอภพงษ (สภ.นาทว) 08-7293-1568 4. นายรงโรจน ชอบหวาน (มหาวทยาลยอสลามยะลา) 08-8506-0858 5. นายวรพงษ เจรญวงษ (นกวจยอสระ) 08-9870-2594

ไดรบทนอดหนนการศกษาวจยประเภททนทวไป ปงบประมาณ 2553 จ านวนเงน 300,000 บาท ระยะเวลาการท าวจย 2 ป ตงแตเดอนมถนายน พ.ศ. 2553 ถงเดอน สงหาคม พ.ศ. 2555

การวจยเรอง “การปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยของเดกและเยาวชนในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต : ปตตาน ยะลา และนราธวาส” มวตถประสงคคอ (1) เพอศกษาเปรยบเทยบเนอหาและลกษณะของกระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยของเดกและเยาวชนในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต (2) เพอศกษาถงความส าเรจและความลมเหลวของกระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยของเดกและเยาวชนในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต และ (3) เพอจดท าขอเสนอแนะเชงนโยบายและการด าเนนการเพอการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยของเดกและเยาวชนในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต

ผลการศกษา พบวา ลกษณะของกระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยของเดกและเยาวชนในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใตมเปาหมายทชดเจนในการ “สรางคนด” โดยลกษณะและเนอหาของการปลกฝงคณธรรม จรยธรรมและวนยจะเนนเปนขนตอนโดยเรมจากเรองหลกศรทธาเปนอนดบแรก หลงจากนนจงใหความส าคญในเรองหลกปฏบต และเมอหลกศรทธาและหลกปฏบตเขมแขงแลว กจะเรมสอดแทรกเรองคณธรรม (อลอหซาน) ในเนอหาและหลกสตรวชาจรยธรรม ส าหรบการปลกฝงคณธรรม จรยธรรมและวนยในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม และครผสอนในระบบการศกษาอสลามกจะเนนเรอง “การละหมาด” เปนหลก

ส าหรบความส าเรจและความลมเหลวของกระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยของเดกและเยาวชนในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต พบวา จดแขง คอ ค าสอนทางศาสนาอสลามมความละเอยดครอบคลมทกเนอหาในสงคม ทงในระดบบคคล ครอบครวหรอแมแตในระดบสงคม ประเทศ

ค

จดออน คอ เดกและเยาวชนไมชอบฟงการบรรยาย สมาธสน ท าใหการสอนตามเนอหาหลกสตรทก าหนดถอเปนเรองยาก คาตอบแทนในการสอนของครผสอนจะต ากวาวฒการศกษาของตนท าใหครจ านวนมากตองมอาชพเสรมไมวาจะเปนการกรดยาง หรอคาขายกตามสงผลใหครตองปลกเวลาสวนหนงไปท าอาชพเสรม การดแลเอาใจใสตอเนอหาการสอนและการเตรยมบทเรยนจงนอย โอกาส คอ ศนยอบรมจรยธรรมเปนเสมอนเวทใหนกเรยนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามทสนใจเปนครไดทดลองงานสอน และพฒนาทกษะการสอนทส าคญศนยอบรมจรยธรรมประจ ามสยดจะเปนสาธารณสมบตของชมชนทคนในชมชนเขามามสวนรวมในการบรหารและจดการ ท าใหเกดความใกลชดระหวางองคกรมสยดและชมชน และ อปสรรค คอ ระบบการศกษาในศนยอบรมจรยธรรมประจ ามสยดยงขาดแคลนครในศนยอบรมจรยธรรมฯ สวนระบบการศกษาในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามเปนระบบทมแตนกเรยนมสลม ซงนบวายงขาดความหลากหลายในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม นกเรยนไมสามารถแลกเปลยนเรยนรระหวางคนตางศาสนาและวฒนธรรมได

ส าหรบขอเสนอแนะในการวจย ควรใหทกหนวยงานทเกยวของกบเดกและเยาวชน มการสงเสรมกจกรรมการปลกฝงคณธรรม จรยธรรมและวนยใหแกเดกและเยาวชนอยางจรงจง โดยการก าหนดนโยบายตางๆในพนททบรณาการการพฒนาคณภาพชวตและจตวญญาณดวยหลกคดคณธรรมจรยธรรมน าการพฒนา และทส าคญภาครฐควรเขามามบทบาทในการขบเคลอนกจกรรม ตลอดจนสงเสรมคณธรรม จรยธรรม และวนยของสมาชกในสงคมทก ๆ ระดบชนเพอลดความเลอมล าทเกดขนในสงคมปจจบนใหเบาบางลง และมหนวยงานท เกยวของควรใหการสงเสรมสนบสนนกจกรรมทปลกจตส านกใหแกเดกและเยาวชนอยางจรงจง โดยไมปลอยใหเปนหนาทของสถาบนครอบครว สถาบนศาสนาหรอสถาบนการศกษา เพยงสถาบนใดสถาบนหนงเพยงแหงเดยว

ส าหรบขอเสนอแนะในการท าวจยครงตอไป

ส านกงาน ป.ป.ช. ควรสงเสรมใหผน าศาสนา และสถาบนการศกษา ไดศกษานวตกรรมใหมๆ เชน ศกษาเกยวกบการมสวนรวมของผน าสเสาหลกในกระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยแกเดกและเยาวชนในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต เพอเปนแนวทางในการพฒนารวมกนของผน าในพนท และสงเสรมความมคณธรรม จรยธรรม และวนยของเดกและเยาวชน ตลอดจนคนในสงคมปจจบน เพอเปนกรอบก าหนดแนวทางการปองกนการทจรตคอรรปชนตอไป

และส านกงาน ป.ป.ช. ควรศกษาประสทธภาพความรวมมอของสถาบนทางสงคมตางๆในการก าหนดทศทางการสรางและสงเสรมใหเดกและเยาวชนมคณธรรม จรยธรรม และวนยเพอการพฒนาสงคมอยางทยงยนตอไป

ง

Abstract The purposes of the research are to study the comparative content and

features of the process of cultivating ethical values and discipline into children and youth in three southern border provinces of Thailand and to explore for success and failure of cultivating of ethical values and discipline process into children and youth in three provinces.

The results were found that means of the process of cultivating ethical values and discipline into children and youth in three southern border provinces of Thailand is clearly aimed to produce “upstanding citizen”. The process of cultivating ethical values and discipline into children and youth initially is given emphasis on the principle of faith and then is underlined the principle of practice. Once the principle of faith and the principle of practice consolidated, the children and the youth are taught about ethic (al-ihsaan) in ethical subject. Content and curriculum for cultivating ethical values and discipline, which rest on Islamic education system, in Islamic private schools are focused on “prayer”.

Success and Failure of the process of cultivating ethical values and discipline into children and youth in the three border provinces found that there are strong point, weak point, obstacle and opportunity, concluded as follows. Strong Point is that Islamic teaching does conclude every aspect of life, individually, family, socially and nationally. Weak Point is that students decline to listen to Islamic lecture/lecture. Due to Deficit Hyperactivity Disorders, teaching complying with curriculum is demanding. As for the remuneration of the teachers, it is paid lower than their educational diploma so, most of the teachers must have part-time job such as rubber tapping or trading leading them to spare their time to do the part-time jobs. Therefore, paying attention to the lesson preparation is less. Opportunity is that Ethic training center is regarded as a platform for intern of Islamic private school students interested in being a teacher and developing their teaching skills. More importantly, the ethic training center will be public property where the people have collective administration by making use of estate of mosque, resulting in close relationship between the people and mosque. Impediment is that mosque ethic training center system is lacking of teacher. The educational system of the Islamic private schools is called as single-Muslim students system which is seen as lack of diversity. Consequently, students cannot exchange ideas to different religion and culture students.

จ

บทสรปส าหรบผบรหาร

โครงการวจยเรอง “การปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยของเดกและเยาวชนในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต : ปตตาน ยะลา และนราธวาส”มวตถประสงคคอ (1) เพอศกษาเปรยบเทยบเนอหาและลกษณะของกระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยของเดกและเยาวชนในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต (2) เพอศกษาถงความส าเรจและความลมเหลวของกระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยของเดกและเยาวชนในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต และ (3) เพอจดท าขอเสนอแนะเชงนโยบายและการด าเนนการเพอการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยของเดกและเยาวชนในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต

วธการด าเนนการวจย ใชวธการวจยเชงคณภาพ มงเนนศกษาขอมลรายละเอยดเชงลก โดยใชการสมภาษณเปนเครองมอหลกในการเกบรวบรวมขอมล จากกลมเปาหมายทครอบคลมทงเดก เยาวชนและผเกยวของเชงนโยบาย จ านวน 300 คน ดงน คอ (1) กลมเดกและเยาวชน โดยเลอกสมจากเดกและเยาวชนทเรยนและไมไดเรยนในศนยอบรมจรยธรรม และในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามในสามจงหวดชายแดนภาคใต คอ ปตตาน ยะลา และนราธวาส จ านวนรวมทงสน 270 คน คดเปนสดสวนเดกทเรยนตอ เดกทไมไดเรยนในศนยจรยธรรมในจงหวดปตตาน ยะลา และนราธวาส จงหวดละ 30 : 15 คน รวมทงหมด 3 จงหวด 90 : 45 คน รวมทงสน 135 คน และสดสวนเยาวชนทเรยนตอเยาวชนทไมไดเรยนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามในจงหวดปตตาน ยะลาและนราธวาส จงหวดละ 30 : 15 คน ทงหมด 3 จงหวด 90 : 45 คน รวมทงสน 135 คน และ (2) กลมผบรหารระดบนโยบาย ประกอบดวย กลมผสอน ผบรหาร ผปกครอง และผน าทางศาสนา ทเกยวของ จะเลอกเปนตวแทนศกษาจากทง 3 จงหวดๆละ ประมาณ 10 คน กลมนรวมทงสน 30 คน

ผลการศกษาวเคราะหความส าเรจและความลมเหลวของกระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยของเดกและเยาวชนในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใตสรปไดดงน

จดแขง ค าสอนทางศาสนาอสลามมความละเอยดครอบคลมทกเนอหาในสงคม ทงในระดบบคคล ครอบครวหรอแมแตในระดบสงคม ประเทศ ศาสนาอสลามมค าสอนแนะน าทดงาม ดงนนบคคลทมความรในเรองดงกลาวจ าเปนตองใหค าสอนตอเดกและเยาวชนหรอบคคลทยงขาดองคความรเกยวกบค าสอนของศาสนา ครซงเปนบคคลทมความรจงตองรบหนาทสอนถงแมไมไดรบคาตอบแทนหรอไดรบคาตอบแทนในอตราทนอย ครผสอนมจตอาสาในการรบสอนทศนยอบรมคณธรรม จรยธรรมฯ เพราะครผสอนมความเชอวา การเปนผสอนจะไดรบผลตอบแทนดานผลบญทไมมวนสนสด ถงแมตนเองจะเสยชวตแลวกตาม สวนครในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม สวนใหญกไดคาตอบแทนในอตราทต ากวาวฒการศกษาของตนเหมอนกน โรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามเนนการสอนจรยธรรมทสามารถใชในชวตประจ าวน เชน การละหมาด อานอลกรอาน เปนตน ครผสอนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามจะเปนแบบอยางทางจรยธรรมใหแกเดกและเยาวชน ซงจะเหนไดจากผลสมฤทธตอทศนคตและพฤตกรรมของเดกทจะประกอบศาสนกจอยางสม าเสมอ เพราะเหนครเปนตวอยางทดในการเดนทางไปละหมาดทมสยดเปนประจ า

จดออน คอ เดกและเยาวชนไมชอบฟงการบรรยาย สมาธสน ท าใหการสอนตามเนอหาหลกสตรทก าหนดถอเปนเรองยาก เดกและเยาวชนจะชอบเลนแมกระทงในชนเรยนตองเรยนกยงมการหยอกลอกนไป

ฉ

มาตามประสาเดกและเยาวชน ทงนตารางเรยนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามจะแนนมากกวาโรงเรยนสามญทวไปและยงมการเรยนการสอนทตดๆ กนจนเกนไป ท าใหเดกไมมเวลาเลนและพกผอนตามประสาเดกและเยาวชนได เดกบางสวนจงชอบเลนในเวลาเรยน สวนคาตอบแทนในการสอนของครผสอนจะต ากวาวฒการศกษาของตนท าใหครจ านวนมากตองมอาชพเสรม เชน กรดยาง หรอคาขาย สงผลใหครตองปลกเวลาสวนหนงไปท าอาชพเสรม การดแลเอาใจใสตอเนอหาการสอนและการเตรยมบทเรยนจงนอย ท าใหสวนใหญครอาจารยจะอาศยความช านาญสวนบคคลในการสอนมากกวาการเตรยมบทเรยน และอกอยางหนงเดกและเยาวชนมกเชอตามทครสอน โดยไมมค าถามหรอโตแยงกบครผสอนมากนก

โอกาส ศนยอบรมจรยธรรมเปนเสมอนเวทใหนกเรยนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามทสนใจเปนครไดทดลองงานสอน และพฒนาทกษะการสอนซงเปนทงโอกาสแกเดกทเรยนในศนยอบรมจรยธรรมในการรบรสงใหมๆ จากนกเรยนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามทก าลงส าเรจการศกษา และยงเปนโอกาสแกนกเรยนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามทจะไดทดลองความสามารถของตนเองในการถายทอดความรใหแกเดกในศนยอบรมจรยธรรม ตลอดจนผปกครองมความใจใสในการสงบตรหลานไปเรยนในศนยอบรมจรยธรรมประจ ามสยด เพอหวงใหเดกและเยาวชนในปกครองของตนไดรบการอบรมทางจรยธรรมอยางเขมขนและถกตองตามทตนเองมนใจ ทส าคญศนยอบรมจรยธรรมประจ ามสยดจะเปนสาธารณสมบตของชมชนทคนในชมชนเขามามสวนรวมในการบรหารและจดการ โดยใชประโยชนจากทดนและอาคารของมสยด ท าใหเกดความใกลชดระหวางองคกรมสยดและชมชน ครผสอนกยงเปนคนในชมชนของตน ดงนนคนในชมชนเองกเกดความรสกไววางใจในศนยอบรมจรยธรรมประจ ามสยดเหลานน และยงรสกตนเองเปนเจาของรวมกนดวย

อปสรรค ระบบการศกษาในศนยอบรมจรยธรรมประจ ามสยดยงขาดแคลนครในศนยอบรมจรยธรรมฯ เพราะสวนใหญไปท าอาชพครในโรงเรยนทไดรายไดดกวา ครจ านวนหนงจงถกคดเลอกมาจากนกเรยนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามทมผลการเรยนพอใช หรอเปนนกศกษาในมหาวทยาลยทมถนพ านกในชมชนมาชวยสอน อกทงครผสอนบางคนขาดความรบผดชอบตอหนาทการสอนของตนเอง เนองจากมภาระงานอนเขามา ซงมคาตอบแทนดกวางานสอนในศนยอบรมจรยธรรมประจ ามสยด จงท าใหครผสอนขาดการสอนในสวนน สวนระบบการศกษาในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามเปนระบบทมแตนกเรยนมสลม ซงมองวายงขาดความหลากหลายในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม นกเรยนไมสามารถแลกเปลยนเรยนรระหวางคนตางศาสนาและวฒนธรรมได

ส าหรบขอเสนอแนะในการวจยคณะผวจยสรปและแบงขอเสนอแนะในแตละดานเปนดงน ขอเสนอแนะตอประชากรเปาหมายกลมเดกและเยาวชน ควรใหบคคลทเกยวของหรอครผสอน

จดการเรยนการสอนทมการสอดแทรกกจกรรมตางๆ ในระหวางการเรยน เพอใหเดกและเยาวชนมความสนใจในการเรยน และควรฝกและสรางสมาธในการเรยนใหเ พมมากขน และทส าคญควรเนนกระบวนการคดการใชเหตผล เพอใหเดกและเยาวชนสามารถใชเหตผลในการตดสนใจทางจรยธรรม

ขอเสนอแนะตอประชากรเปาหมายกลมผบรหาร คร ผปกครองและผน าศาสนา คอ ผบรหารและคณะครจะตองมการพฒนาดานการเรยนการสอนทงศาสนาและสามญใหเกดการบรณาการทางการศกษาอสลามกบสามญอยางเปนรปธรรม เพอใหกระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยเยาวชนผานระบบการศกษาในโรงเรยนเกดประสทธภาพสงสด และสงเสรมการสรางความสมพนธของสมาชกภายในครอบครวใหเกดความรกความเขาใจกนการใหโอกาส และเหนความส าคญของคนใน

ช

ครอบครว รวมทงการใหเวลา เพอใหเดกและเยาวชนเกดการเรยนรในการอยรวมกบผอน รวมทงสงเสรมสนบสนนใหเขาใจบทบาทหนาทของสมาชกในครอบครวและการเปนแบบอย างทดของพอแมในเรองคณธรรม จรยธรรม และระเบยบวนย และทส าคญควรสงเสรมการน าหลกศาสนามาปฏบตในการด ารงชวตของครอบครว ชมชน สงคม ยดมนคณธรรมจรยธรรม คดด พดด ท าด จตส านกด รวมทงสงเสรมการสรางตนแบบคนด ครอบครวด นกการเมองทด และเชดชคนดในสงคม

ขอเสนอแนะตอการด าเนนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยแกเดกและเยาวชนในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต คอ ควรสงเสรมการเพมและขยายศนยอบรมจรยธรรมเขามาบรรจไวในหลกสตรโรงเรยนประถมศกษาเพอใหเดกไดเรยนรการอบรมคณธรรม จรยธรรม แบบรอบดาน ทงในดานแบบอยางการใชชวตประจ าวนและในดานเนอหาทมการจดการเรยนการสอน สงเสรมการสรางและขยายเวทใหแกเดกและเยาวชนทส าเรจการศกษามาชวยสอนในศนยอบรมจรยธรรม สงเสรมการออกแบบค าสอนในดานศาสนาทใชอบรมเดกและเยาวชนทสามารถใชในการปรบตวและอยกบบคคลอนในสงคมไดอยางมคณภาพ และสงเสรมการท ากจกรรมรวมกนแบบเพอนชวยเพอน หรอพสอนนอง

ขอเสนอแนะเชงนโยบาย ควรใหทกหนวยงานทเกยวของกบเดกและเยาวชนควรมการสงเสรมกจกรรมการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยใหแกเดกและเยาวชนอยางจรงจง พรอมทงนโยบายตางๆ ทก าหนดใชในการพฒนาพนทสามจงหวดชายแดนภาคใตสวนใหญจะเนนในการพฒนาเชงวตถ เชน การพฒนาอาชพ การเยยวยาผทไดรบผลกระทบจากเหตการณความไมสงบ มากกวาการพฒนาคณธรรม จรยธรรม ของทดงามแกเดกและเยาวชนทหลงผด หรอ มความเชอผด ๆ จงควรก าหนดนโยบายตางๆในพนททบรณาการการพฒนาคณภาพชวตและจตวญญาณดวยหลกคดคณธรรม จรยธรรมน าการพฒนา และทส าคญภาครฐควรเขามามบทบาทในการขบเคลอนกจกรรม ตลอดจนสงเสรมคณธรรม จรยธรรม และวนยของสมาชกในสงคมทก ๆ ระดบชนเพอลดความเลอมล าทเกดขนในสงคมปจจบนใหเบาบางลง และมหนวยงานทเกยวของควรใหการสงเสรมสนบสนนกจกรรมทปลกจตส านกใหแกเดกและเยาวชนอยางจรงจง โดยไมปลอยใหเปนหนาทของสถาบนครอบครว สถาบนศาสนา หรอสถาบนการศกษา เพยงสถาบนใดสถาบนหนงเพยงแหงเดยว

ขอเสนอแนะในการท าวจยครงตอไป

ส านกงาน ป.ป.ช. ควรสงเสรมใหผน าศาสนา และสถาบนการศกษา ไดศกษานวตกรรมใหม ๆ เชน ศกษาเกยวกบการมสวนรวมของผน าสเสาหลกในกระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยแกเดกและเยาวชนในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต เพอเปนแนวทางในการพฒนารวมกนของผน าในพนท และสงเสรมความมคณธรรม จรยธรรม และวนยของเดกและเยาวชนตลอดจนคนในสงคมปจจบน เปนกรอบก าหนดแนวทางการปองกนการทจรตคอรรปชนตอไป

และส านกงาน ป.ป.ช. ควรศกษาประสทธภาพความรวมมอของสถาบนทางสงคมตางๆในการก าหนดทศทางการสรางและสงเสรมใหเดกและเยาวชนมคณธรรม จรยธรรม และวนยเพอการพฒนาสงคมอยางยงยนตอไป

ซ

Executive Summary

The purposes of the research are to study the comparative content and features of the process of cultivating ethical values and discipline into children and youth in three southern border provinces of Thailand and to explore for success and failure of cultivating of ethical values and discipline process into children and youth in three provinces. The qualitative research methodology is focused on in-depth and detailed data gained mainly by using an interview instrument in order to collect the data from the samplings, the children, the youth and the policy-related people. The total number of samplings is 300, and will be illustrated as follows: (1) 270 children and youth randomly chosen from the non-students of the ethics training center and the students studying at the ethics training center and the Islamic private schools in Pattani, Yala and Narathiwat. The children furthering their study at Pattani, Yala and Narathiwat ethics training center and the children not furthering their study at the ethics training center are proportioned 30:15, 90:45 for each province, totalling 135 people. The youth furthering their study at Islamic private schools in Pattani, Yala and Narathiwat and the youth not furthering their study at Islamic private schools in Pattani, Yala and Narathiwat are proportioned 30 : 15, 90 : 45 for each province, totalling 135 people. (2) Ten people from each province were chosen to represent policy-makers, consisting of administrators, teachers, parents and religious leaders.

The results of the study and analysis of success and failure of the process of cultivating ethical values and discipline into children and youth in three southern border provinces of Thailand are as follows :

The strength is that Islamic teaching does include every aspect of life, individually, socially and nationally. Islam does guide people to the right path. Therefore, the ones well-educated in Islamic knowledge are expected to teach youth as well as uneducated people about Islamic principles. Teachers considered as Islamic educated people are needed to undertake the responsibility though they earn low income. Anyhow, the teachers volunteer to teach at the ethics training center because they do believe that being teachers will be perpetually rewarded even after passing away. Most of the teachers teaching in Islamic private schools are paid lower than their educational diploma. The Islamic private schools focus on Islamic daily routine ethics such as, prayers and Al-Qur’an recitation. The teachers are role models in terms of

ฌ

morality for students. The concrete result regarding attitude and behavior can be seen from the regular daily religious practice of the students.

The weakness is that students decline to listen to Islamic lectures. Due to Deficit Hyperactivity Disorders, teaching that complies with the curriculum is demanding. The students are playful. The timetable for Islamic private schools are more intensively arranged than that of general schools, giving the students non-stop periods of study. As for the remuneration of the teachers, it is paid lower than their educational diploma so, most of the teachers must have part-time jobs such as rubber tapping or trading requiring them to allocate their time to do the part-time jobs. Therefore, paying attention to the lesson preparation is reduced.

The opportunity is that the ethics training center is regarded as a platform for (going to graduating) students of Islamic private schools interested in being a teacher and developing their teaching skills. This is the opportunity for the students studying at the ethics training center to learn something new from the (going-to-graduate) students and this is also the chance for the (going-to-graduate) students to practice conveying knowledge. As a result, parents support their children to study at the ethics training center in the hope that they would be morally trained. More importantly, the ethics training center is communal property where people have collective administration by making use of the status of a mosque, resulting in a close relationship between the people and the mosque.

The threat is that the education system of the ethics training center system of mosque has less numbers of teachers because most of them are working for schools offering more salary. Therefore, some of the students getting high grade from Islamic private schools or the students residing in the community are selected to be teacher assistants and this may lower quality due to inexperience. In addition, some of the teachers are not responsible for their duties due to other tasks offering high salary. Accordingly, the ethics training center attracts less numbers of teachers. Moreover, the education system of the Islamic private schools is called as single-Muslim students system, seen as lack of diversity. Consequently, students cannot exchange ideas with the students believing in other religions and having different cultures.

Further research suggestions will be divided as follows: The suggestion for children and youth sampling is that the teachers or the

people in a position of the responsibility are obliged to use instructional methods with activities involvement during study in order to make them concentrate on study. Children and youth have to be more trained to do meditation and, most importantly,

ญ

become more focused on the thinking process based on reasoning so that their decision-making will rest on ethics.

The suggestion for administrators, teachers, parents and religious leaders is that the administrators and teachers should enhance instructional methods for both academic and religious subjects in order to be absolutely integrative between religious and academic subjects. This is the way for ultimate efficiency of inculcating the process of ethics and discipline into students through formal educational system. Parents should foster a close relationship among family members by providing opportunities for, spending time together and realizing the importance of family members, generating love and understanding. Eventually, children and youth will learn how to live with other people. Furthermore, parents should encourage them to know their role as family members and should be a role model together with putting religious doctrine into practice. The community should adhere to ethics, good thinking, doing and being conscious and should build a good role model, a good family and a good politician. Lastly, it should give upstanding people recognition.

The suggestion for ethical values and discipline inculcation into children and youth in the three southern border provinces is that the ethics training center should be expanded and integrated into formal primary school curriculum so that the children and youth can be ethically trained in all aspects, such as, in lifestyle and learning and teaching content. The children and youth should be provided with a platform in order to be teacher assistant at the ethics training center with training and supervision. Religious teaching is meant to train the children and the youth to be able to adapt and live with other people in society efficiently. Finally, the activities relating to peer assisting and brotherhood assisting should be encouraged.

The policy suggestion is that every sector concerned about children and youth should sincerely hold activities pertaining to ethical and discipline inculcation in children and youth. The policies set to develop the three southern border provinces are more focused on materialistic development such as vocational development and unrest - victim healing, than addressing ethical development of the people who have false concepts about the Islamic religion. Therefore, the state agencies should utilize integrative policies intended to upgrade people’s lifestyle and raise their spirit with ethical concepts in the provinces. Most importantly, the government should engage in running activities as well as heightening ethical values and discipline of members at every level of society to minimize social injustice. The activities building up consciousness for children and youth is neither the duty of family institutions, nor of the religion and education institutions, but the duty of concerned sectors as well.

ฎ

Further research suggestions, NACC should encourage religious leaders to

explore the latest innovations such as investigating about the participation of four-main part leaders in the process of cultivating ethics values and discipline into children and youth in the three southern border provinces so as to collectively develop the leaders and foster ethics values and discipline among children and youth as well as the people in the community.

Furthermore, NACC should study the efficiency of cooperation of every social institution for the purpose of building and inculcating ethics values and discipline into children and youth so that socially sustainable development may be achieved.

ฏ

สารบญ กตตกรรมประกาศ ........................................................................................................................... ก บทคดยอ..........................................................................................................................................ข ABSTRACT…………………………………………………………………………………………………………….………...ง บทสรปส าหรบผบรหาร….. .............................................................................................................. จ EXECUTIVE SUMMARY ............................................................................................................... ซ สารบญ ........................................................................................................................................... ฏ สารบญตาราง ................................................................................................................................. ฐ สารบญภาพ .................................................................................................................................... ฐ ค าอธบาย สญลกษณและค ายอฯลฯ ทใชในการวจย............................................................................ฑ บทท 1 บทน า ................................................................................................................................. 1

1.1 ความเปนมาและความส าคญของปญหา ............................................................................. 1 1.2 วตถประสงคของการวจย .................................................................................................... 4 1.3 ขอบเขตของการวจย .......................................................................................................... 4 1.4 ประโยชนของการวจย ........................................................................................................ 4 1.5 องคประกอบของรายงานการวจย ....................................................................................... 4 1.6 นยามศพทปฏบตการ.......................................................................................................... 5

บทท 2 กรอบแนวคดในการวจย ..................................................................................................... 6 2.1 แนวคดดานเอกลกษณวฒนธรรมทองถน ........................................................................... 6 2.2 แนวคดดานพลงของกระแสศาสนานยม ............................................................................. 7 2.3 แนวคดดานระบบการศกษาอสลามแบบบรณาการ ............................................................ 9

บทท 3 วรรณกรรมปรทศน...................................................................................................................18 3.1 การศกษาสภาพปญหาทางคณธรรม..................................................................... ..............18 3.2 การศกษาองคประกอบทางจรยธรรมและความสมพนธระหวางตวแปรทเกยวของ............ 19 3.3 การสรางแบบทดสอบวดจรยธรรม .................................................................................... 20 3.4 การศกษาพฤตกรรมทางจรยธรรมของเยาวชน ................................................................. 21

บทท 4 ระเบยบวธการวจย ........................................................................................................... 24 4.1 วธการด าเนนการวจย ....................................................................................................... 24 4.2 การเลอกพนทและประชากรตวอยางศกษา ...................................................................... 25 4.3 แหลงขอมลและการวเคราะหขอมล .................................................................................. 26

บทท 5 ผลและวเคราะหผลการวจย .............................................................................................. 27 5.1 วถชวตของชาวไทยมสลมในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต ........................................... 27 5.2 วเคราะหรปแบบและกระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยของเดกและเยาวชน

ในสามจงหวดชายแดนภาคใต .......................................................................................................... 35

ฐ

5.3. ความส าเรจและความลมเหลวของกระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรมและวนยในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต .............................................................................................................. 43

บทท 6 สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ ..................................................................................... 51 6.1 สรปผลการวจย................................................................................................................. 51 6.2 ขอเสนอแนะ ..................................................................................................................... 54

บรรณานกรม ................................................................................................................................. 56 ภาคผนวก ..................................................................................................................................... 59

ภาคผนวก ก. ตารางปรวรรตอกษรภาษาอาหรบเปนอกษรไทย ตามแนวทางของวทยาลยอสลามศกษา มหาวทยาลยสงขลานครนทร ..................................................................................... 60

ภาคผนวก ข. แบบน าสมภาษณ.............................................................................................. 63 ภาคผนวก ค. แบบสอบถาม .................................................................................................... 64

สารบญตาราง

ตารางท 1 ประชากรและพนทตวอยางศกษาฯ............………………………………………………………………….36 ตารางท 2 เนอหาและหลกสตรในระบบการศกษา.........……………………………….……………………..………39 ตารางท 3 วเคราะหความส าเรจและความลมเหลวของกระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนย ของกลมเดกและเยาวชน......................................................................................................46 ตารางท 4 วเคราะหความส าเรจและความลมเหลวของกระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนย ของกลมผเกยวของเชงนโยบายฯ.........................................................................................47

สารบญภาพ

ภาพท 1 กรอบแนวคดการวจย…………………………………………………………………………………………………..17 ภาพท 2 โมเดลแนวทางการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยส าหรบเดก และเยาวชน

ในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต………………………………………………………………..….…………50

ฑ

ค า อธบายสญลกษณและค ายอ

เปนถอยค าสรรเสรญในอกษรภาษาอาหรบซงเปนมารยาทใหกลาวและเขยนหลงจากเอยพระนามของพระผ เป น เจา อานว า “สบหานะฮ วะตะอาลา” แปลว า “ผทรงบรสทธและทรงสงสงยง”

เปนถอยค าสรรเสรญในอกษรภาษาอาหรบซงเปนมารยาทใหกลาวและเขยนหลงจากเอยนามของทานศาสดามฮมมด อานวา “ศอลลลลอฮอะลยฮ วะอาลฮวะสลลม” แปลวา “ขออลลอฮทรงประทานพรและศานตแดทานและวงศวานของทานดวยเถด”

เปนถอยค าสรรเสรญในอกษรภาษาอาหรบซงเปนมารยาทใหกลาวและเขยนหลงจากเอยนามของสาวกคนหนงคนใดของทานศาสดา อานวา “เราะฎยลลอฮอนฮ” แปลวา “ขออลลอฮทรงพอพระทยเขาดวยเถด”

SWOT เปนแนวทางวเคราะหหน งทนยมใชในการว เคราะหสถานการณ (Situational Analysis) ขององคกรหรอหนวยงาน ยอมาจาก S = Strengths (จดแขง) W=Weaknesses (จดออน) O = Opportunities (โอกาส) และ T= Threats (อปสรรค)

1

บทท 1 บทน า

1.1 ความเปนมาและความส าคญของปญหา

“การทจรตประพฤตมชอบเปนปญหาเรอรงมานาน ทงในสงคมโลกและสงคมไทย... หากกเลสของมนษยไมถกจ ากด และโอกาสในการใชอ านาจโดยขาดคณธรรมไมถกก าจดการปราบปรามการทจรตนนจะไมมวนส าเรจ ไมมวนชนะ และผประกาศตนเปนผปราบกอาจตกหลมลวงทนาลมหลงนนเสยเองกได เพราะกลยทธและกระบวนการทจรตนนหลากหลายซบซอนและพฒนารวดเรวยงนก มเพยงทางเดยวทจะพชตความเลวรายนได กคอการสรางคณธรรมพฤตกรรมความซอสตยขนในใจของผคน ยงมากคนเทาใดโอกาสชนะกมมากเทานน กระบวนการทางศาสนาไมวาพทธ ครสต อสลาม เปนวถทางสรางคณธรรมพฤตกรรมดงกลาวใหเปนภมคมกนเปนเกราะปองกนการทจรตไดดทสดและยนยงทสด” (ขตตยา กรรณสต และคณะ, 2547 : ค าน า)1

กวา 4 ทศวรรษทผานมา สงคมไทยไดเกดการเปลยนแปลงเชงโครงสราง รวมทงการเปลยนแปลงในทกๆดานอยางมากมาย ไมวาจะเปนดานเศรษฐกจ สงคม การเมอง วฒนธรรม การศกษาและสงแวดลอม ผลพวงจากการเปลยนแปลงดงกลาวสามารถมองไดในหลายมต หากจะมองความเจรญดานวตถ อาจกลาวไดวาสงคมไทยกาวสสงคมทนสมย มความทดเทยมกบนานาอารยประเทศในดานระบบเศรษฐกจเส ร การเมองระบอบประชาธปไตย หรอเทคโนโลยทนสมย เปนตน แตถาหากจะมองอกมมหนงจะเหนวาภาพเบองหลงของการพฒนาในหลายๆ ดานไดทงปญหาทหมกหมมจนยากทจะเยยวยาแกไข เชน ปญหาดานเศรษฐกจ การเมอง การคอรรปชน การอยรวมกนของคนในสงคม ตลอดจนสงแวดลอมทเสอมโทรม และอกสงหนงทหายไปพรอมกบความเจรญทางวตถทเขามาแทนท คอ คณธรรม จรยธรรมของผคน

เมอใดกตามทสภาพสงคมเกดความสบสนวนวาย ขาดความสขสงบสนต อนเนองมาจากความประพฤตปฏบตทไมเหมาะสมของสมาชกบางคนบางกลมในสงคม กจะมการวพากษวจารณกลาวโทษกนวาเปนเพราะคนในปจจบนขาดคณธรรมหรอออนดอยทางจรยธรรม ปรากฏการณเชนนนบวาเปนปญหาสงคมปญหาหนงทมสาเหตมาจากปจจยหลายประการ ปจจยประการหนง คอ การเปลยนแปลงทางสงคม เชน การเคลอนยายของประชากรจากถนฐานเดม วถชวตทล าบากยากแคน กระแสวฒนธรรมจากตะวนตกทเนนการสรรคสรางทางวตถ และการใฝหาความสขความบนเทงในรปแบบตางๆ ตลอดจนการเปลยนแปลงคานยมของบคคลทวไป ผลกระทบของปจจยเหลานสวนหนงไดปรากฏออกมาท าใหบคคลมความเหนแกตวมากขน และมแนวโนมทคนบางคนจะกระท าทกวถทางเพอแสวงหาความสขและผลประโยชนสวนตน โดยไมค านงถงความทกขยากเดอดรอนของผอน

ในสงคมไทยจะเหนไดวา จรยธรรมเปนเรองทก าลงไดรบความสนใจอยางยงในปจจบน เพราะทกระดบของสงคมก าลงตกอยในภาวะความเสอมถอยทางจรยธรรม เรมตงแตภาครฐ ภาคเอกชน หรอแมแต

1. ขอความขางตนเปนบทสรปจากการสงเคราะหขอคนพบของงานวจย 3 เรอง ไดแก 1) การศกษาความสมพนธขององคประกอบการขด

เกลาทางสงคมและลกษณะทางจตใจกบพฤตกรรมความซอสตยของคนไทย โดย ผชวยศาสตราจารยธญญา สนทวงศ ณ อยธยา 2) การวเคราะหโครงสรางความสมพนธในชมชนทเขมแขงในการปลกฝงคณธรรมความซอสตย ศกษาชมชนพทธ ครสต อสลาม โดย เสาวนจรตนวจตร และ 3) พฤตกรรมการท างานในหนวยงานใหบรการประชาชนภาครฐทมแนวโนมความไมซอสตยในการท างาน โดย ขวญรก สขสมหทย (โปรดดเพมเตมใน ขตตยา กรรณสต และคณะ, 2547).

2

ประชาชน ท าใหเกดปญหาทจรตคอรรปชน ปญหาการเอารดเอาเปรยบ หรอปญหาความไมเปนธรรมทงหลายในสงคม ดงนนปญหาจรยธรรมจงไดถกหยบยกขนมาพจารณาตงแตระดบนโยบายของชาต ดงทปรากฏในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 10 ทกลาวถงการสรางโอกาสทางการศกษาทจะตองควบคไปกบคณธรรม จรยธรรม หรอกลาวอกนยหนงคอ “คณธรรมน าความร”

ในภาคปฏบตของสงคมไทย ดานการขบเคลอนระบบจรยธรรมใหเหนผลอยางเปนรปธรรมไดผานการขดเกลาทางสงคมมาระดบหนง เรมตงแตครอบครว ชมชน สถานศกษา สถาบนศาสนา หรอแมแตสอมวลชน และเมอบคคลเขาสอาชพในต าแหนงตางๆ กจะมจรยธรรมวชาชพ หรอเรยกอกอยางวา “จรรยาบรรณ” ทก าหนดเปนลายลกษณอกษรเพอก ากบพฤตกรรมของบคคลในวชาชพนนๆอกครงหนง เชน จรรยาบรรณแพทย จรรยาบรรณคร จรรยาบรรณทนายความ เปนตน นอกจากนยงมอกหลายอาชพทไมมการบนทกจรยธรรมของอาชพอยางเปนทางการ แตกไดใชหลกความดงามของสงคมมาเปนตวก าหนดพฤตกรรมในอาชพ เชน พอคาไมควรเอาเปรยบลกคาโดยการโกงตาชง เกษตรกรไมควรจ าหนายผลผลตท มสารพษตกคาง หรอชาวประมงไมควรจบปลาในฤดวางไข เปนตน

ส าหรบงานดานการพฒนาสงคม ซงแมไมอาจระบไดวาเปนอาชพเฉพาะอยางใดอยางหนง แตดวยขอบขายในการปฏบตงานทกวางขวางและมความเกยวของกบตวบคคล สงคม ตลอดทงสงทตองมาสมพนธกบบคคลและสงคมดงกลาว ดงนน งานพฒนาสงคมจงมความจ าเปนทจะตองม “จรยธรรม” เพอก ากบพฤตกรรมนกพฒนาไมใหกระท าการใดๆ ทจะสงผลเสยหายตอบคคลอนหรอสงคม ดงท ศ .ดร.ดวงเดอน พนธมนาวน (2544 : 117) กลาววา จรยธรรมในการท างาน กคอ ระบบการท าความดละเวนความชวในเรองซงอยในความรบผดชอบและเกยวของกบผปฏบต เกยวของกบสถานการณการท างาน เกยวของกบกระบวนการท างานและผลงาน ตลอดจนเกยวของกบผรบประโยชนหรอโทษจากผลงานนน จงอาจกลาวไดวาจรยธรรมในการพฒนาสงคมนนมความสมพนธกนกบ (1) ตวนกพฒนาเอง (การพฒนาตน) (2) คนทเกยวของกบงานพฒนา (พฒนาคน) และ (3) งานหรอกจกรรมทด าเนนการ (พฒนางาน) ซงทผานมาถงแมจะไมมการก าหนดจรยธรรมในการพฒนาสงคมออกมาเปนลายลกษณอกษรในลกษณะ “จรรยาบรรณ” แตงานพฒนาสงคมกไดอาศยหลกความดงามทงหลายทไดแฝงเรนอยภายใตจารตประเพณ บรรทดฐานสงคม กฎหมายบานเมอง หรอแมแตหลกธรรมในศาสนาตางๆมาเปนกรอบยดในการปฏบตงาน

อยางไรกตาม เมอพจารณามลเหตส าคญของการเกดจรยธรรมแลวพบวามทมาจากศาสนาเปนหลก เพราะศาสนามหลกธรรมค าสอนในการด าเนนชวตของมนษย มกตกาในการอยรวมกนในสงคม หรออาจกลาวไดวา (1) ศาสนาเปนพนฐานของกฎศลธรรม คอ ศาสนาเปนบอเกดแหงธรรมจรรยาและขนบธรรมเนยมประเพณ ชกน าใหบคคลในสงคมประพฤตปฏบตตามหลกกฎเกณฑตางๆ ทก าหนดไววาดงาม ดงนน ศลธรรมยอมชวยใหสงคมด าเนนอยไดอยางสงบสข (2) ศาสนาเปนบรรทดฐานของสงคม คอ ศาสนาเปนแบบแผนของการประพฤต เพราะศาสนามหลกเกณฑทก าหนดไว เชน หลกการปฏบตตน พธการตางๆ เพอใหบคคลในสงคมน าไปเปนเกณฑในการด าเนนชวตและชวยในการตดสนใจวา ตนควรท าอะไรและอยางไร ท าใหรวาอะไรถกอะไรผด อะไรควร อะไรไมควร เปนตน และ (3) ศาสนาเปนกลไกในการควบคมสงคม คอ ถาจะมองศาสนาจากแงมมของนกปกครองแลว จะพบวา ศาสนามผลทางปกครองใหมนษยในสงคมอยรวมกนไดอยางสนต เพราะผทเคารพเชอมนในศาสนาจะประพฤตตนตามครรลองของศาสนาอยางเครงครด ศาสนาจงมผลควบคมไปถงจตใจดวย (ล าดวน ศรมณ, มปป. : 15, 25-26)

3

หากจะมองในแงของจรยธรรมอสลาม ซงหมายถง พฤตกรรมของคนมสลมทไดประพฤตปฏบตสงทด สงทถกตองตามกฎระเบยบตางๆ ตามขอก าหนดของอสลาม และการประพฤตปฏบตดงกลาวครอบคลมทงความพฤตกรรมทางกาย วาจา และใจแลว จะพบวา จรยธรรมค าสอนของอสลามไดก าหนดกรอบความประพฤตครอบคลมในความหมายเชงปฏบต หากผด ารงต าแหนงทางการเมอง ไมวาในระดบทองถนหรอระดบประเทศ จะน ามาเปนแนวทางประพฤตปฏบต ยอมจะน ามาซงความผาสก สงบสนตของสงคม ดงนน จงอาจกลาวไดวา จรยธรรมในการพฒนาสงคมไทยยอมไดรบอทธพลจากศาสนา ไมวาจะอยในบทบาทสถานภาพใด

หากมองในมตของพนทสามจงหวดชายแดนภาคใตคงไมมใครปฏเสธวาตนตอของปญหาทเกดขนในปจจบนสวนหนงมาจากปญหาการคอรรปชนของคนบางกลมทตองการฉกฉวยชวงชงใหไดมาซงผลประโยชนของตวเอง ฉะนน วธการหนงทสามารถปองกนการทจรต คอ การปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยใหแกเยาวชนคนพนทใหรจกตระหนกในหลกธรรมค าสอนทางศาสนาอยางเครงครด

ดวยเหตน คณะผวจยจงเหนวาในบรบทของพนทสามจงหวดชายแดนภาคใตซงมประชาชนรอยละ 90 นบถอศาสนาอสลาม การปลกฝงคณธรรม จรยธรรมในสถานศกษาศาสนาอสลามส าหรบเดกและเยาวชนนาจะมศกยภาพสงในการสงเสรมหลกธรรมค าสอนของอสลามทเปนเครองปองกนการทจรตประพฤตมชอบ ทงน สถาบนทางสงคมทมหนาทโดยตรงในการถายทอดปลกฝงค าสอนแหงคณธรรมใหแกเยาวชนทส าคญทสด รองจากครอบครวแลว คอ โรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามและศนยอบรมศาสนาอสลามและจรยธรรมประจ ามสยด2 ในพนทจงหวดปตตาน ยะลา และนราธวาส คณะผวจยจงสนใจศกษากระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนย ในสถานศกษาศาสนาอสลามส าหรบเดกและเยาวชนในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต ตลอดจนประสทธภาพของกระบวนการดงกลาวในการสรางจตส านกคณธรรมซงจะมผลตอการพฒนาคนรนใหมทซอสตย เปยมดวยคณธรรม และเปนแสงสวางแหงความหวงในการสรางสงคมแหงสนตสขสบตอไป

2. ศนยอบรมศาสนาอสลามและจรยธรรมประจ ามสยด หมายถง สถานททมสยดจดตงขนเพอเปนสถานทใหการศกษาและอบรม

จรยธรรมอสลาม ตลอดจนการจดกจกรรมดานศาสนาและประเพณทไมขดกบหลกการศาสนาอสลาม มชอยอวา ศอม. (ระเบยบกรมการศาสนาวาดวยศนยอบรมศาสนาอสลามและจรยธรรมประจ ามสยด พ.ศ. 2551)

4

1.2 วตถประสงคของการวจย

1. เพอศกษาเปรยบเทยบเนอหาและลกษณะของกระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยของเดกและเยาวชนในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต

2. เพอศกษาถงความส าเรจและความลมเหลวของกระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยของเดกและเยาวชนในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต

3. เพอจดท าขอเสนอแนะเชงนโยบายและการด าเนนการเพอการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยของเดกและเยาวชนในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต

1.3 ขอบเขตของการวจย

1. ขอบเขตของพนทศกษา

เขตพนทศกษา คอ สามจงหวดชายแดนภาคใต ไดแก จงหวดปตตาน ยะลา และนราธวาส

2. ขอบเขตของเรองทศกษา

การศกษาวจยเรอง การปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยของเดกและเยาวชนในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต ประกอบดวย 3 สวน คอ (1) การศกษาลกษณะของรปแบบและกระบวนการการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยของเดกและเยาวชนในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต (2) การวเคราะหหาจดแขง จดออน โอกาส ปญหาและอปสรรค เพอคนหาความส าเรจและความลมเหลวของกระบวนการการปลกฝงคณธรรม จรยธรรมและวนยของเดกและเยาวชน และ (3) การเสนอแนะการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยของเดกและเยาวชนในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใตทมประสทธภาพและเปนประโยชนตองานตอตานการทจรตของส านกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต

1.4 ประโยชนของการวจย

1. ท าใหไดทราบถงจดแขง จดออน ของเนอหาและลกษณะของกระบวนการการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยของเดกและเยาวชนในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต

2. ท าใหรถงอทธพลและปญหาอปสรรคของกระบวนการการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยของเดกและเยาวชนในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต

1.5 องคประกอบของรายงานการวจย

ในการเขยนรายงานการวจย เปนการเขยนแบบบรรยายเชงพรรณนา โดยแบงการรายงานการวจยมทงหมด 6 บท ประกอบดวย

บทท 1 บทน า เปนรายละเอยดเกยวกบความเปนมาและวตถประสงคการวจย ตลอดจนขอบเขตการวจย

บทท 2 กรอบแนวคดในการวจย เปนการก าหนดกรอบแนวคดทไดจากการรวบรวมแนวคดทฤษฎทเกยวของ

บทท 3 วรรณกรรมปรทศน เปนการตรวจสอบและทบทวนงานวจยทเกยวของ

5

บทท 4 ระเบยบวธการวจย เปนการก าหนดแนวทางการด าเนนงานวจย ทงในแงแหลงขอมล เครองมอการเกบรวบรวมขอมล เปนตน

บทท 5 ผลและวเคราะหผลการวจย เปนการวเคราะหขอมลทไดจากการสมภาษณและน ามาวเคราะห-สงเคราะห เพอน าเสนอผลการวเคราะหจดแขง จดออน โอกาส และอปสรรค ตลอดจนความส าเรจและความลมเหลวของกระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยของเดกและเยาวชน ตามขอมลทไดจากการสมภาษณ

บทท 6 สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ เปนบทสรปโดยสงเขปของงานวจยและใหขอเสนอแนะเกยวกบงานวจยทเกยวของในอนาคต

1.6 นยามศพทปฏบตการ

ในการด าเนนงานวจย คณะผวจยไดก าหนดความหมายของค าศพททใชในรายงานการวจย ดงน 1. กระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนย หมายถง การอบรมสงสอนคานยมทเกยวของ

กบการทจร ตและความซ อสตยส จร ตตามพนฐานของค าสอนในศาสนาอสลามในสถาบนการศกษาอสลาม ไดแก โรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามและศนยอบรมศาสนาอสลามและจรยธรรมประจ ามสยด

2. เดก หมายถงบคคลทมอายเกนเจดปบรบรณ แตยงไมเกนสบสปบรบรณ 3. เยาวชน หมายถงบคคลทมอายเกนสบสปบรบรณ แตยงไมถงสบแปดปบรบรณ 4. พนทสามจงหวดชายแดนภาคใต หมายถงพนททครอบคลมจงหวดปตตาน ยะลา และนราธวาส

6

บทท 2 กรอบแนวคดในการวจย

ในการศกษากระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยของเดกและเยาวชนในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต คณะผวจยไดสงเคราะหความคดรวบยอดในการใชประโยชนจากพลงของพลวตทางศาสนาและวฒนธรรมเพอสรางการเปลยนแปลงและพฒนาในสงคม เปนกรอบแนวคดในการวจย ไดแก การปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยของเดกและเยาวชน ผานระบบการศกษาอสลามแบบบรณาการ ซงมรากฐานของวฒนธรรมทองถนทยดมนในศาสนาและใชระบบคณธรรมของศาสนาอสลามเปนเครองชน า กรอบแนวคดขางตนถกสรางขนจากการประมวล 3 องคประกอบเขาดวยกน ไดแก (1) เอกลกษณทางวฒนธรรมของทองถน (2) พลงของกระแสศาสนานยม และ (3) การเตบโตของระบบการศกษาอสลามแบบบรณาการ ค าอธบายโดยสงเขปของกรอบแนวคดดงกลาวมดงน

2.1 แนวคดดานเอกลกษณวฒนธรรมทองถน

สบเนองจากการทสงคมไทยตองเผชญกบปญหามากมายทเกดจากภาวะการขาดคณธรรม น าไปสการเกดคานยมทวปรต วธคดทขดกบหลกจรยธรรมอนดงาม จนสงทตรงขามกบอดมคตของสงคมกลบกลายเปนสงทด เชน การหาเงนไดมาก ไมวาจะดวยวธทคดโกงหรอไม ถอเปนความสามารถทนายกยอง สงนเปนภาวะทนกวชาการเรยกวา “วกฤตวฒนธรรม” (อานนท กาญจนพนธ, 2544 : 148) หรอปญหาของจตส านก จงกลาวไดวา รากเหงาของปญหามากมายทสงคมก าลงเผชญอยนน กคอ แบบแผนความคดของคนทก าลงเปลยนแปลงไป การสรางภมคมกนทางวฒนธรรมทเขมแขงจงนบวาเปนทางออกของปญหาททงเยยวยาแกไขและปองกนการลมสลายของระบบคณธรรมได

ในกรณของพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต วฒนธรรมมลายซงผกพนแนนแฟนกบศาสนาอสลามถอเปนเอกลกษณทเดนชดทสดประการหนง ถงขนาดทเมอกลาวถง คนเชอสายมลาย ไมวาในประเทศใดจะหมายถงคนทนบถอศาสนาอสลามเทานน3 ในวฒนธรรมทองถน คนทเขารบนบถอศาสนาอสลามจะเรยกกนวา “มาโซะนาย” หมายถง เขาเปนมลาย Shamsul A.B. (2005 : 159) ไดอธบายความสมพนธนไววา “ศาสนาอสลามถกฝง (embedded)อยในวฒนธรรมมลายอยางแยกออกไมได” ค าสอนในศาสนาอสลามจงมอทธพลอยางมากตอวถชวตของประชาชนในพนท กลาวไดวา เพราะวาศาสนาอสลามไดแทรกซมเขาไปในความคดและพฤตกรรมของคนเชอสายมลายแทบทกดาน ผานระยะเวลาอนยาวนานนบตงแตการเขามาของศาสนาอสลามในภมภาคนในศตวรรษท 14 - 15 จากการหลอหลอมของโตะครหรอผร ในปอเนาะ4 ซงถอเปน

3. ขอเทจจรงนเหนไดชดเจนเปนรปธรรมทสดในบทบญญตของรฐธรรมนญประเทศมาเลเซยมาตรา160 (2) ทตงเงอนไขใหคนมลายม

ความหมายเฉพาะคนทนบถอศาสนาอสลามพดภาษามลายปฏบตตามแบบแผนวฒนธรรมมลายเทานนคนทองถนทนบถอศาสนาอนแมจะพดภาษามลายสวมใสเสอผาอยางมลายกยงไมเรยกวาคนมลายนอกเสยวาเปนคนทนบถอศาสนาอสลามความเปนชาตพนธมลายจงผกตดกบศาสนาอสลามและแบบแผนวฒนธรรมมลายอยางแยกออกจากกนไมได (โปรดดเพมเตมในวรวทยบาร, 2551 : 10)

4. ปอเนาะเปนรปแบบของสถาบนการศกษาอสลามทเกาแกทสดในภมภาคเอเชยตะวนออกฉยงใตมววฒนาการมาจากการเรยนการสอนตามบานของผรและมสยดกระบวนการเรยนรมลกษณะดงเดมไมมหลกสตรเฉพาะไมมการสอบเลอนระดบไมก าหนดอายผเรยนเปนการ เรยนรตามอธยาศยในอดตสามจงหวดชายแดนภาคใตของไทยเปนแหลงศกษาวชาการในศาสนาอสลามทมชอเสยงระดบโลกผแสวงหาความรจากทวภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตมกจะมาเรยนกบผรในปอเนาะกอนจะไปศกษาตอทนครมกกะฮ (ในประเทศซาอดอารเบย) ซงเปนศนยรวม

7

สถาบนการศกษาทางศาสนาทมอทธพลอยางมากตอวถวฒนธรรมของสงคมมลาย ท าใหการยดมนในหลกค าสอนของศาสนาผานกระบวนการศกษาอสลามกลายเปนแกนแทของวฒนธรรมมลายในทสด

กลาวไดวา วฒนธรรมมลายเปนวฒนธรรมทผกตดกบค าสอนของศาสนาอสลาม ผคนทใชแบบแผนทางวฒนธรรมมลายมกจะมความผกพนทางจตใจตอค าสอนในศาสนาอสลาม เพราะการปลกฝงทเรมมาตงแตแรกเกด ดวยการทผเปนพอจะท าการกลาวถอยค ายนยนความศรทธาทหทงสองขางของเดกทารกเมอแรกคลอด หลงจากนน กระบวนการปลกฝงคานยมอสลามกด าเนนมาตลอด ผานสถาบนครอบครว สถาบนศาสนา และสถาบนการศกษาอสลามทมงหมายใหเดกและเยาวชนด ารงคณคาทดงามของศาสนา เตบโตเปนผใหญทยดมนในศลธรรม มคณธรรมแหงความย าเกรงตอพระเจาเปนแสงสวางน าชวตไปตลอด

2.2 แนวคดดานพลงของกระแสศาสนานยม

ดงนน เมอเกดกระแสตนตวของแนวคดอสลามในประเทศมสลมตางๆ เชน อหราน อยปต อนเดยรวมทงมาเลเซยในชวงสามทศวรรษทผานมา พลวตทางวฒนธรรมของพนทจงไดรบอทธพลและเปลยนแปลงตามไปอยางมาก เกดภาวะการเจรญเตบโตอยางรวดเรวของจตส านกอสลาม (Islamic Resurgence) ซงหมายถง การยกระดบของแนวคดศาสนานยมทตองการปรบเปลยนระบบตางๆ ของสงคม เชน ระบบการศกษา ระบบเศรษฐกจชมชน ระบบการเมองทองถน เปนตน ใหสอดคลองกบหลกการของศาสนาอสลามใหมากทสด นกวชาการบางทานเรยกปรากฏการณนวา อสลามานวตร (Islamisation) ซงเปนปรากฏการณทชาวมสลมพรอมใจกนแสดงออกถงความยดมนในหลกธรรมค าสอนของศาสนาอยางเปดเผย บางคนเรยกวา Islamic Pietism ซงหมายถง ภาวะทคนมสลมกระตอรอรนในการปฏบตตามค าสอนในศาสนาอยางเครงครดมากขน แสดงออกซงความย าเกรงในพระเจาและแสวงหาแนวทางในการสรางความยตธรรมในสงคม เพราะทงสองหลกการน ไดแก ความย าเกรงในพระเจา5 และ ความยตธรรม6 เปนแกนแทของค าสอนในศาสนาอสลามทไมอาจหกลางได

เมอพจารณาในแกนแทศาสนธรรมของศาสนาอสลามทวาดวยความซอสตยและการทจรตประพฤตมชอบ พบวาค าสอนในเรองนมความชดเจนเปนอยางยง อนง แหลงทมาหลกของกฎหมายและระบบคานยมและจรยธรรมในศาสนาอสลาม ไดแก คมภรอลกรอาน รองลงมา คอ พระวจนะและจรยวตรของทานศาสดามฮมมด (เรยกวา หะดษ) ในทงสองแหลงอางอง ปรากฎค าสอนทหามการทจรตฉอฉลอยางชดเจนดวยส านวนการหามปรามและประณามทเดดขาด (หตม) มรายละเอยด ดงน

คมภรอลกรอานไดบญญตหามการฉอโกงทรพยสนของเพอนมนษยไวอยางชดเจน อลลอฮ ตรสวา “และพวกเจาจงอยาไดกนทรพยสมบตของพวกเจาระหวางพวกเจาโดยมชอบ และจงอยาจายมน การศกษาอสลามของโลกจนพนทนไดรบการขนานนามวาเปนระเบยงของนครมกกะฮ (Verandah of Mecca) (อบราเฮมณรงครกษาเขต, 2551 : 196)

5. การย าเกรงตอพระเจา (ตกวา) หมายถงการส ารวมตนออกหางจากความชวดวยความกลวการลงโทษจากพระผเปนเจามความคลายกบหลกการหรโอตตปปะในพระพทธศาสนาพระมหาคมภรอลกรอานไดระบถงการย าเกรงตอพระเจาวาเปนยอดของคณธรรมทท าใหมนษยมความประเสรฐมากกวากนกลาวคอศาสนาอสลามถอวาบคคลยอมมความเทาเทยมกนโดยชาตก าเนดเผาพนธเพศภาษาสผวฯลฯแตสงทท าใหคนหนงสงสงกวาอกคนหนงคอการมความส ารวมตนจากความชวมากกวาหรอการมคณธรรมทสงสงกวานนเอง

6. ความยตธรรมไดรบการเนนย าอยางมากในหลกค าสอนของศาสนาอสลามถงขนาดทถกน าไปเปนหลกการคประกอบของความย าเกรงตอพระเจาโดยถอวาความยตธรรมเปนยอดของคณธรรมในแขนงทเกยวของกบการอยรวมกนในสงคมสวนความย าเกรงเปนยอดของคณธรรมในแขนงทเกยวของกบความสมพนธกบพระผเปนเจา

8

(เปนสนบน) ใหแกผปกครอง เพอทพวกเจาจะกนทรพยสมบตของผอนดวยการกระท าสงทเปนบาป ทงๆ ทพวกเจารกนอย” (บะเกาะเราะห 188) ดงค ากลาวทวา

พระองคไดทรงพรรณนาลกษณะนสยของบคคลทฉอฉลไววา “พวกเขาเหลานนชอบฟงถอยค ามสา ชอบกนทรพยสนทตองหาม...” (มาอดะห 42) ดงค ากลาวทวา

และ “และเจาจะไดเหนคนมากมายในหมพวกเขาตางรบเรงไปสการท าบาปและการสรางความบาดหมาง เปนศตรตอกน และการทพวกเขากนทรพยสนทตองหาม ชางเลวรายเสยจรงในสงทพวกเขากระท ากน” (มาอดะห 62) ดงค ากลาวทวา

จากโองการขางตน การละเมดยดเอาทรพยสนทตองหาม ถอวาเปนบาปและยงเปน

การสรางความบาดหมาง ซงนอกจากวาอลลอฮ จะทรงประณามอยางรนแรงแลว พระองคยงบญชาใหผศรทธาทงหลายยบยงตนเองและหามปรามคนอนในสงคมมใหละเมดความผดเยยงนนอกดวย ดงท

อลลอฮ ตรสวา “...และพวกเจาจงชวยเหลอกนในสงทเปนคณธรรมและความย าเกรงตอบาป และจงอยาชวยเหลอกนในสงทเปนบาปและสรางความบาดหมาง เปนศตรตอกน” (มาอดะห 2) ดงค ากลาวทวา

ดงโองการขางตนนเอง ทเราสามารถกลาวไดวา การทจรตประพฤตมชอบในการปกครองและ

บรหารเปนความผดตามบทบญญตของศาสนา และ การปลกฝงคณธรรมและจรยธรรมในดานทเกยวกบการหามมใหละเมดทรพยสนของผอนดวยวธการตางๆเปนบทบญญตทศาสนาอสลามสงเสรมโดยถอวาเปนคณธรรมทส าคญขอหนง

นอกจากพระบญญตในคมภรอลกรอาน เรายงพบอกวาทานศาสดาแหงอสลาม ไดกลาวไวอยางชดเจนถงการตดสนบน ในฐานะทเปนรปแบบการทจรตทเกดขนอยางดาษดน

9

อบฮรอยเราะห สาวกทานหนงไดรายงานวา

“ทานศาสดามฮมมด ไดสาปแชงทงผจายสนบนและผกนสนบนในอลหกม (กจการทเกยวของกบการพพากษา รวมถงการบรหารและการปกครอง)”

(สนนตรมซย หะดษเลขท 1336)

ในบางส านวน ระบวา บคคลทถกสาปแชงมสามฝาย ไดแก ผจายสนบน ผกนสนบน และรวมทงคนกลางทตดตอประสานระหวางทงสองฝาย อนง นกวชาการมสลมอธบายความหมายของกระแสรายงานบทนวา การททานศาสดา ท าการสาปแชงบคคลกลมใด หมายความวา ทานศาสดา ไดวงวอนขอใหบคคลกลมนนพนไปจากความเมตตาของพระผเปนเจา พวกเขายอมไดรบการลงโทษจากอลลอฮ อยางหนกหนวง ฉะนน ถาหากผใดตระหนกถงการส าทบเตอนของทานศาสดา ดงทระบขางตน เขาผนนยอมเปนบคคลทมคณธรรมอนประเสรฐ ซงยบยงมใหเขาละเมดและท าการทจรตตอหนาทอยางแนนอน

จะเหนไดวา ค าสอนทวาดวยการทจรตเปนสวนหนงของค าสอนทวาดวยความย าเกรงในพระเจา (ตกวา) และการมความยตธรรมตอทกสรรพสง (อะดาละฮ) ซงเปนแกนแทของค าสอนในศาสนาอสลาม ในแงน ยอมสอดคลองกบค าสอนในพระพทธศาสนาทถอวา หร (การมความละอายตอความชว) โอตตปปะ (การมความกลวตอบาป) เปนธรรมคมครองโลก (โลกปาลธรรม) ดงนน ขอธรรมบญญตทยบยงการประพฤตชวตอหนาทและการฉอฉลคดโกงตอผอนจงถอเปนแกนสหศาสนธรรมทมเปาหมายเพอตอตานการบชาวตถ พฒนาคณธรรมความดของบคคล และเสรมพลงของจตใจทงดงามใหสงคมโลกบงเกดความผาสกดวยความยตธรรมอยางแทจรง เปาหมายของการปลกฝงใหเดกและเยาวชนมคณธรรมความย าเกรงในพระเจา (ตกวา) ยอมถอวาสอดรบกบเปาหมายของการสรางสงคมคณธรรม อนจะท าใหสงคมทกระดบ ไมวาจะเปนชมชนทองถน ประเทศชาต ตลอดจนสงคมโลก เกดความมนคง มเสถยรภาพและสนตสขทยงยน

2.3 แนวคดดานระบบการศกษาอสลามแบบบรณาการ

การจดการศกษากเปนระบบหนงทไดรบอทธพลของแนวคดอสลามานวตร การววฒนาการของสถาบนการศกษาอสลามไปสการบรณาการความรแขนงตางๆนบวาเปนการเปลยนแปลงของระบบการศกษาอสลามในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใตทเหนไดชดเจน ในยคแรก มการเปลยนแปลงจากสถาบนปอเนาะเปนโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม และจากบาลยเศาะลาฮ7 เปนตาดกา (TADIKA) หรอ ศนยอบรมจรยธรรมประจ ามสยด ทงนเพอปรบตวใหเขากบกระแสความเปนสมยใหม (Modernisation) ทตองการระบบการจดการทชดเจนและมระเบยบแบบแผนและมาตรฐาน ดงกลาวนนเปนความพยายามทจะน าเอาสถาบนการศกษาอสลามแบบดงเดมเขาสระบบการศกษาแบบใหม ในยคตอมา โดยเฉพาะอยางยงหลงจากป พ.ศ. 2547 ทเรมเกดเหตการณความไมสงบในพนท จงปรากฏแนวคดจะใหมการเรยนสอนวชาศาสนาอสลามในโรงเรยนสามญของรฐ และใหมการสอนวชาสามญในสถาบนศกษาปอเนาะและตาดกา (อบราเฮม ณรงครกษาเขต, 2551 : 192)

7. บาลยเศาะลาฮ (บางวาบาลยเศาะฮบางวาบาลยบางทเรยกวาบาแลกม) หมายถงสถานทละหมาด (ศาสนกจประจ าวนของมสลม) ใน

ชมชนทองถนมขนาดเลกกวามสยดใชส าหรบการปฏบตศาสนกจประจ าวนของคนในชมชนเลกๆในหนงหมบานมกมหลายบาลยเศาะลาฮสวนในวนศกรซงมการละหมาดรวมกนครงใหญประจ าสปดาหชาวชมชนจะไปปฏบตละหมาดรวมกนทมสยดใหญของชมชนโดยปกตบาลยเศาะลาฮนอกจากใชท าละหมาดแลวยงใชเปนสถานทส าหรบการเรยนการสอนหลกการศาสนาอสลามส าหรบเดกอกดวย

10

กระแสตนตวของการยดมนในศาสนาอสลามเปนปจจยหนงทสนบสนนใหเกดการบรณาการวชาอสลามศกษาเขากบวชาสามญ ซงครอบคลมเดกและเยาวชนในสถาบนการศกษาทกรปแบบ เพอใหหลกการศาสนาอสลามเขาไปหลอหลอม สรางภมคมกนทางจรยธรรม ใหเดกและเยาวชนเหลานนมความรคคณธรรม ไมวาจะอยในสถาบนการศกษาระบบใดกตาม ดงนน การศกษาทฤษฎทเปนพนฐานของระบบการปลกฝงคณธรรมจรยธรรมทใชกนอยในสถานศกษาทวไปในปจจบนจงนบวาส าคญเชนกน ในทน จะกลาวถงทฤษฎททงหมด 3 ทฤษฎ ไดแก ทฤษฎการท าใหคานยมกระจาง ทฤษฎของเพยเจต และทฤษฎการใหเหตผลทางจรยธรรม แพรหลายปรากฎรายละเอยดดงตอไปน

2.3.1 ทฤษฎการท าใหคานยมกระจาง

การท าใหคานยมกระจาง (Value Clarification : VC) เปนวธสอนจรยธรรมทใชกนกวางขวางในประเทศสหรฐอเมรกา แนวความคดพนฐานของทฤษฎนถอวา “คานยม” (Value) คอ หลกการประพฤตปฏบตตนตอสงตางๆทบคคลถอวาดงามถกตองและควรแกการยดถอ กระบวนการท าคานยมใหกระจาง (VC) มจดมงหมายใหผเรยนคนพบดวยตนเองวาหลกการประประพฤตปฏบตของตนเองตอสงตางๆเปนอยางไร และหลกการทดทถกทควรตามทศนะของตนเปนอยางไร ความหมายของ “คานยม” ในกระบวนการ VC ตรงกบความหมายของจรยธรรม ดงนนกระบวน VC ซงเปนกระบวนการท าใหเกดความกระจางแจงในคานยมดวยตนเองจงเปนกระบวนการกระจางธรรมของตนเองดวยและถอไดวากระบวนการท าคานยมใหกระจาง กคอ กระบวนการปลกฝงจรยธรรมแบบหนง

แนวคดพนฐานของทฤษฎการท าใหกระจางคานยมมาจาก Raths, Harmin และSimon (1966) ทเชอวาคานยม คอ หลกการประพฤตปฏบตตนตอสงตางๆ ทบคคลถอวาดงาม ถกตอง และควรแกการยดถอ กระบวนการ VC มจดมงหมายใหผเรยนคนพบดวยตนเองวาหลกการประพฤตปฏบตของตนเองตอสงตางๆ เปนอยางไร และหลกการทดทถกตองตามความคดของตนเปนอยางไร Merrill Harmin (หนงในสามของผวางรากฐานทฤษฎน) ไดอธบายถงเปาหมายแนวคดการท าใหกระจางคานยมวา

[กระบวน] การท าใหคานยมกระจาง (Value Clarification) ตองการชวยใหคนเราสามารถคดกาวขามความสบสนของชวตไปได มความสบสนวาวนนอยลง [ในการตดสนใจ] เพอใหพวกเขาฝกฝนทกษะการชน าตนเอง (Self-direction) ซงเปนสงจ าเปนส าหรบเขาในอนาคต(Harmin1979 : 26)

ในทศนะของนกทฤษฎ VC คานยมเกดจากการเรยนรของแตละบคคลและจะแสดงออกในรปของความเชอทศนคต พฤตกรรม และความรสกของแตละบคคล ซงความเชอเหลาน บคคลไดแสดงออกในชวตประจ าวนมากมาย และพฤตกรรมทแสดงออกน มบางสวนเทานนทเชอวาเปนการแสดงออกของคานยม นกทฤษฎ VC จงท าการศกษาเพอก าหนดในการตดสนวาพฤตกรรมทแสดงออกมานนไดสะทอนคานยมของบคคลหรอไม งานวจยของ Raths, Harmin และ Simon (1966) ไดน าไปสการแบงกระบวนการท าใหคานยม

11

กระจางออกเปน 3 ขนตอนหลก ไดแก การเลอก (Choosing) การใหรางวล (Prizing)8 และการกระท า (Acting) ในแตละกระบวนการยงแบงยอยออกเปนขนตอนตางๆ รวมทงสน 7 ขนตอน ดงน

(1) การเลอก 1. การเลอกกระท าอยางอสระ

2. การเลอกจากทางเลอกหลายๆทาง

3. การเลอกทเกดจากการพจารณาผลของทางเลอกแตละทางแลว

(2) การใหคณคา 4. การรสกภมใจและมความยนดทไดเลอกกระท าสงนน

5. ยนยนการตดสนใจเลอกของตนเองอยางเปดเผย

(3) การกระท า 6. การกระท าทตนเองตดสนใจเลอก

7. การกระท าพฤตกรรมนนซ าอก

พฤตกรรมทแสดงออกตามเกณฑ 7 ประการน ถอวาเปนการแสดงออกของคานยม (Louis Raths, M. Harmin, and S.B. Simon, 1966 : 30 อางใน Robert Griffin, 1976 : 194)

เทคนคประการหนงทนกทฤษฎ VC มกจะใชคอการตงค าถามเพอกระตนใหเกดความคด และจะเสนอค าถามตางๆ เชน ไดความคดนมาจากไหนไดพจารณาทางเลอกอนๆ แลวหรอยง ท าแลวจะเกดผลอะไรบาง เคยท าเชนนบอยไหม เปนตน นอกจากการใชค าถามเพอความกระจางแลว นกทฤษฎ VC ไดเสนอกจกรรมตางๆ ใหผทจะไปปลกฝงจรยธรรมไดน าไปใชในการอบรม กจกรรมจะเปนเครองมอกระตนใหผไดรบการอบรมไดแสดงทศนะของตนเองเกยวกบเรองตางๆออกมา โดยเฉพาะเกยวกบเรองทรพยสนเงนทอง การคบมตร ความรกและเพศ ศาสนาและจรยธรรมการเมองและสงคม ทงผอบรมและเพอนรวมหองกจะใชค าถามกระตนใหผแสดงทศนะเกดความกระจางในคานยมของตนเอง

ลกษณะส าคญของทฤษฎ VC คอ จดเนนไมไดอยท “เนอหา” ของคานยม แตทวา เนนท “การขบเคลอนกระบวนการ” ปลกฝงคานยม (David Lipe, 2010 : 7) สงนวางบนพนฐานของแนวคดสมพทธนยมทางจรยธรรม (Ethical relativism) ในทางปรชญาทถอวาคนเรามจรยธรรมทแตกตางกนได และไมมใครทมจรยธรรมทถกตองมากกวาคนอน หากตนเองไดพจารณาดวยตนเองแลววาถกตองดงามกเปนสงทถกตองดงาม ตามแนวคดน ความถกตองดงามของสงตางๆไมไดขนกบหลกการทแนนอน แตจะแปรผนตามบคคลและสถานการณตางๆ

8. แนวคดทฤษฎในสวนนไดจากการแปลแบบถอดความจากบทความทางวชาการภาษาองกฤษดงทอางในตอนทายของแตละสวน โดย

ค านงถงบรบทและค าอธบายในรายละเอยดของผเขยน ดงนน ค าศพทภาษาองกฤษทยกมาอางไวในวงเลบจงเปนค าดงเดมทผเขยนบทความใชในเอกสารแหลงทมา ทงน ค าวา “prizing” ในทน ผวจยเลอกทจะแปลวา “การใหคณคา” บนพนฐานของค าแปลในพจนานกรม Cambridge

Advanced Learner's Dictionary หมวดค าวา prize (to think that someone or something is very valuable or important) ประกอบกบการพจารณาบรบททผเขยนตองการสอถง “การมความยนดตอการตดสนใจเลอกของตน” (cherishing one’s choice) และ “การยนยนการเลอกของตนอยางเปดเผย” (publicly affirming one’s choice) ดงทผเขยนไดอธบายในวรรคตอมา (กรณาดเพมเตมใน Robert Griffin, 1976 : 194 และ David L. Lipe, 2010 : 7)

12

2.3.2 ทฤษฎของเพยเจต Jean Piaget (1932) เปนนกจตวทยาคนแรกทผลงานของเขามความเกยวของโดยตรงกบทฤษฎ

การพฒนาการทางจรยธรรม ในงานเขยนชนแรกๆของเขา Piaget เนนทวถชวตเชงจรยธรรมของเดก โดยการศกษาถงพฤตกรรมการเลนเกมของเดกๆ เพอคนหาความเชอของเดกเกยวกบความถกตองและความผด

ในทศนะของ Piaget กระบวนการพฒนาการทงหมดเรมจากการกระท า หมายความวา บคคลหนงจะสรางความรและปรบเปลยนความรของเขาในเรองของชวตและโลกตามการมปฏสมพนธกบสงแวดลอม จากการสงเกตการณการใชกฎกตกาของเดกในการเลนเกม Piaget สรปวา จรยธรรมกเชนเดยวกนกบสตปญญาทมการเปลยนแปลงในรปแบบของกระบวนการพฒนาการไปเรอยๆ (M. Murray, 2007)

จากการศกษาพฒนาการทางสตปญญาของเดก Piaget พบวา พฒนาการทางสตปญญาของเดกม 4 ขน คอ

(1) ขนประสาทสมผสและการเคลอนไหว (Sensory-motor Period) เปนระยะตงแตแรกเกดจนถงอาย 2 ป เดกจะมการรบรทางประสาทสมผสอยางงายๆ ท าใหเกดการพฒนาการทางสตปญญาและ ความนกคด เดกจะมโครงสรางทางความคดจากสงทพบเหนจากสงทสมผส

(2) ขนความคดกอนปฏบตการ (Pre-operational Period) เปนชวงอาย 2-7 ป เดกจะเรมใชภาพแทนวตถและเหตการณ สามารถเลยนแบบคนอนได และสามารถใชภาษาตดตอทางสงคมไดอยางกวางขวางและเรมพฒนาความคดเชงตรรกศาสตร ความคดสวนใหญยงตองเกดจากการรบรจากประสาทสมผส

(3) ขนตอนการปฏบตการดวยรปธรรม (Concrete-operational Period) เปนชวงอาย 7-11 ป ชวงนเดกจะมความคดเชงตรรกศาสตรในสงทมองเหนและจบตองได และคนหาความจรงเกยวกบวตถและสงแวดลอมมาเปนแบบแผน

(4) ขนปฏบตการดวยนามธรรม (Formal-operational Period) เปนชวงอาย 11-15 ป การพฒนาการทางสตปญญาและความคดของเดกอยในขนสงสด สามารถคดคนหาเหตผลนอกเหนอขอมลทมอยได สามารถแกปญหาดวยวธการทางวทยาศาสตร

Piaget เชอวา การตดสนทางจรยธรรมมสวนสมพนธกบหลกการพฒนาการทางสตปญญาดวย และการพฒนาการทางจรยธรรมจะเปนไปตามล าดบขนตอเนองกน โดยแบงออกเปน 3 ขน คอ

(1) ขนยดถออารมณเปนศนยกลาง (Egocentric) เรมแตเกดจนถงอาย 3 ขวบ ขนนเดกจะถอตนเองเปนใหญ ไมเขาใจคนอน เอาแตใจตนเอง ไมรบรในสภาพแวดลอมและกฎเกณฑใดๆทงสน เดกจะเลนรวมกนเปนกลมไมได เพราะถอความตองการของตนเองเปนใหญ

(2) ขนยดกฎเกณฑจากภายนอก (Heteronomous)9 เรมแตอาย 4-11 ป เปนระยะเรมพฒนาจรยธรรม โดยจะยดค าสงเปนกฎเกณฑ เดกจะยดค าสงและท าตามทผใหญสงสอนโดยไมมขอสงสย เปน

9. Collins English Dictionary ใหความหมายค าวา heteronomous วา “อยภายใตกฎเกณฑหรออ านาจภายนอก” (subject to an

external law, rule, or authority)ซงมความหมายตรงขามกบค าวา autonomous และ Larry Nucci (2008) ไดอธบายวา เดกทมพฒนาการทางจรยธรรมอยในขนนจะมลกษณะ “ยดมนตอกฎเกณฑหนาท และเชอฟงผมอ านาจ” (characterized by a strict adherence to rules and

duties, and obedience to authority)

13

ระยะวานอนสอนงาย เดกระยะนเปนวยประถมศกษา จงมกไมมปญหาทางพฤตกรรม เปนระยะปลกฝง และพฒนาจรยธรรมไดงาย ความสามารถในการตดสนเชงจรยธรรมในขนนมดงน คอ

(2.1) มจรยธรรมตามความจรง

วยนจะตดสนการกระท าดวยเหตผลทเกดขน โดยพจารณาจากความจรงทปรากฏโดยไม ค านงถงความมงหมายของการกระท า

(2.2) มความเทยงธรรม

วยนจะถอวา ถามการกระท าผดแลวจะตองถกลงโทษเสมอ เชน เดกขโมยของแลวหกลม ขาหก เดกจะคดวาการหกลมขาหกเปนเพราะขโมยของ ถาไมขโมยของกจะไมหกลมขาหก เปนตน

(2.3) ยอมรบการถกลงโทษตามความผด

วยนการยอมรบการลงโทษแบบทรมานตามปรมาณของความผดทไดกระท า เชน เดกท าหองสกปรกกจะตองถกเฆยน และถาท าสกปรกมากกจะตองถกเฆยนมาก สกปรกนอยกจะถกเฆยนนอย การไดรบโทษจะตองไดรบโทษตามปรมาณแหงความเสยหาย ถาเสยหายมากกไดรบโทษมากตามไปดวย

(3) ขนยดหลกการในตนเอง (Autonomous) เรมตงแตอาย 11 ปขนไป การพฒนาพฤตกรรมวยนคอนขางยาก เพราะเดกจะใช

สตปญญาหาเหตผล เปนระยะทแสวงหาคานยมของตนเอง เพอน าไปสการด าเนนชวตเมอเปนผใหญ เดกจะใชสตปญญาในการตดสนจรยธรรมตางๆ เพอเปนแนวทางการประพฤตปฏบต ความสามารถในการตดสนเชงจรยธรรมในขนนมดงน คอ

(3.1) มจรยธรรมเชงสมพทธ กลาวคอ การตดสนถกผด จะตองดจากเจตนาหรอความมงหมายของการกระท า และผลท

เกดขน เชน เดกขโมยเงนเพอไปเทยวเตร

(3.2) มความรบผดชอบตอการชดใชความผด เดกวยนจะคดวาเมอกระท าผดแลวยอมจะตองมผพบความผดและจะตองไดรบโทษเสมอ

และพรอมจะรบโทษแหงความผดนน เชน เดกไปขโมยของและหกลมขาหก การหกลมขาหกไมใชการชดใชความผด การชดใชความผดจะตองรบผดตอผเปนเจาของของสงทขโมยมา

(3.3) ยอมรบการถกลงโทษเพอท าใหดขน วยนมความคดวาการกระท าผดยอมมการถกลงโทษ เพอท าใหเกดความถกตองตอคนอน

เชน เดกท าผดจะตองถกลงโทษใหถางหญาทสนาม แตถาเดกคนนเจบปวยกอาจถกงดเวนไมตองดายหญาได และการลงโทษจะท าใหเดกคนนกระท าการทถกตองขน (W. Huitt& J. Hummel, 2003)

Piaget สรปวา โรงเรยนควรจะเนนใหมการตดสนใจและการแกปญหาอยางมสวนรวม สนบสนนการพฒนาการทางจรยธรรมดวยการท าใหเดกนกเรยนสรางกฎกตกาขนมาบนพนฐานของความยตธรรม ขอสรปนเปนการคดคานตอแนวคดของ Emile Durkheim ทวาดวยการจดการศกษาเชงจรยธรรมทด แมวา Durkheim และ Piaget จะมความเหนสอดคลองกนในขอทวา จรยธรรมเปนผลมาจากการม

14

ปฏสมพนธทางสงคมหรอการกลมกลนเขากบกลม ทวา Durkheim เชอวา การพฒนาการทางจรยธรรมเปนผลโดยธรรมชาตของการเขาเปนสมาชกของกลม ซงแสดงออกมาทางการยอมรบสญลกษณร วม กฎกตกาและการจดสรรอ านาจหนาทในกลม ในขณะท Piaget ปฏเสธแนวคดในท านองนทเชอวาเดกๆเพยงแคเรยนรและยอมรบคานยมของกลม เขากลบเชอวา คนเราก าหนดรปแบบของจรยธรรมขนมาเปนของตนเองอยางอสระ ดวยการตอสขดขนกระแสของกลมเพอใหไดมาซงความยตธรรมและความเทาเทยมกน ดวยเหตน Piaget จงเสนอแนะวา ครผสอนในชนเรยนตองท าหนาททคอนขางยากล าบาก ไดแก การสรางโอกาสใหเดกนกเรยนไดคนพบปญหาและหาทางแกไขดวยตนเอง ไมใชการยดเยยดกตกาของกลมใหเดกๆตองยอมรบโดยปรยาย(M. Murray, 2008)

2.3.3 ทฤษฎการใหเหตผลทางจรยธรรม Lawrence Kohlberg เปนผเสนอทฤษฎการใหเหตผลทางจรยธรรม (Moral Reasoning:MR)

ซงไดเขามามอทธพลตอวถคดของนกจตวทยาและนกการศกษาของประเทศตะวนตกเปนจ านวนมากและไดเขามามอทธพลตอการคดของนกจตวทยาและนกการศกษาไทยมากทเดยว ดวยการวจยเกยวกบจรยธรรมทท าในประเทศไทยทอยในกรอบแนวคดและวธการของ Kohlberg

ในทศนะของ Kohlberg จรยธรรมหมายถง กฎเกณฑในการตดสนใจความถกผดของการกระท า ความเขาใจเกยวกบกฎเกณฑนขนอยกบพฒนาการทางปญญาซงผกพนกบอายของบคคล Kohlberg ไดยดถอทฤษฎพฒนาการทางปญญาของ Jean Piaget เปนหลกการสรางทฤษฎพฒนาการทางจรยธรรม (Theory of Moral Development) โดยแบงการพฒนาออกเปน 3 ระดบ ภายในแตละระดบยงแบงพฒนาการออกเปน 2 ขน รวมเปน 6 ขน (Dianne K. Daeg de Mott, 1998) ดงตอไปน

(1) ระดบกอนกฎเกณฑ (Pre-conventional Level) (อายประมาณ 2-12 ป)

ขนท 1 ใชการลงโทษเปนเหตผลในการตดสน (Egocentric point of view)

ขนท 2 ใชการตอบสนองความตองการของตนเปนเหตผลในการตดสน (Concrete individualistic perspective)

(2) ระดบตามกฎเกณฑของสงคม (Conventional Level) (อายตงแต 12 ปขนไปโดยประมาณ)

ขนท 3 ใชการเปนทยอมรบของสงคมในการตดสน (Member-of-society perspective)

ขนท 4 ใชระเบยบแบบแผนและกฎเกณฑของสงคมเปนเหตผลในการตดสน (Law and Order Orientation)

(3) ระดบเหนอกฎเกณฑ (Post-conventional Level) (อายประมาณ 20 ปขนไป)

ขนท 5 ใชสญญาสงคมเปนเหตผลในการตดสนใจ (Prior-to-society perspective)

ขนท 6 ใชหลกการจรยธรรมสากลเปนเหตผลในการตดสน (Universal Ethical Principle Orientation)

ในแงวธการปลกฝงและเสรมสรางจรยธรรม ตามทฤษฎการใหเหตผลทางจรยธรรมทเสนอโดย Kohlberg การปลกฝงจรยธรรม คอ การพฒนาผเรยนใหมกฎเกณฑตดสนความถกผดดวยเหตผลใน

15

ระดบสง และอยางนอยกใหอยในระดบกฎเกณฑสงคม ตามทศนะน ถอวาการพฒนาจรยธรรมไมอาจกระท าดวยวธการเรยนรตางๆ เพราะจรยธรรมสอนกนไมได หากแตจรยธรรมพฒนาขนมาดวยการนกคดของแตละคนตามล าดบขน และตามระบบพฒนาการทางปญญาซงผกพนกบอาย ดงนนหากยงไมถงวยอนสมควร จรยธรรมบางอยางกไมเกดขน

ทงน การพฒนาจรยธรรมจะด าเนนการดวยการเปดโอกาสใหบคคลไดรบรทศนะของผอนซงจรยธรรมอยในขนทสงกวา 1 ขน และเปดโอกาสใหบคคลทดลองแสดงบทบาทของผอนโดยเฉพาะบทบาทผอนทมตอบคคลนน เพอใหมโอกาสประสบการณทศนะทขดแยงกบโครงสรางความคดทางจรยธรรมของตนเอง ในจงหวะทเกดความขดแยง หากมการชน าทเหมาะสมกจะชวยใหบคคลพฒนาเหตผลทางจรยธรรมใหสงขนได ขนตอนนเรยกวา การปรบสมดล (Equilibration) ดงนน วธการพฒนาจรยธรรมในชวงแรกๆจะพยายามบงคบใหนกเรยนตองครนคดในปญหาทมความขดแยงกนในตวเอง เชน การน าเสนอสถานการณทเปนภาวะความขดแยงทางจรยธรรม (Moral Dilemma) เพอใหนกเรยนตดสนใจเลอกทจะหาทางจากภาวะกลนไมเขาคายไมออก พรอมทงระบเหตผลทเลอกตดสนใจเชนนน (M. Murray, 2007)

ดงนน Kohlberg จงไดพฒนาวธการอบรมจรยธรรมโดยใชพนฐานของกระบวนการสมภาษณ เพราะเขาเชอวาการมสวนรวมในการอภปรายแลกเปลยนทศนะจะท าใหเกดการพฒนาการของการใหเหตผลทางจรยธรรม Kohlberg สรางวธการศกษาแบบ “ชมชนยตธรรม” (Just Community Approach) ขนเพอวตถประสงค 3 ประการดวยกน ไดแก (1) เพอกระตนกระบวนการพฒนาทางจรยธรรมดวยการอภปรายถกเถยงกนในประเดนทเกยวของกบจรยธรรม (2) เพอพฒนาวฒนธรรมของการสรางคานยมเชงจรยธรรมดวยการสรางชมชนและวางกฎเกณฑดวยการมสวนรวมแบบประชาธปไตย และ (3) เพอสรางบรบททนกเรยนและครผสอนมโอกาสแสดงออกตามการตดสนใจเชงจรยธรรมทเปนของตนเองอยางอสระ (Dianne K. Daeg de Mott, 1998)

นอกจากน สถาบนการศกษาอสลามทแพรหลายอยในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใตยงถอวาเปนสถาบนหนงทมความส าคญตอวถชวตของศรทธาชนชาวมสลม ทงน เพราะการปราศจากชนชนนกบวชในอสลาม ท าใหศรทธาชนมสลมทกคนมหนาทตองศกษาหาความรในธรรมบญญต โดยถอเปนความรบผดชอบของปจเจกบคคลทจะตองมความรเกยวกบขอบญญตทางศาสนาทเพยงพอตอการปฏบตศาสนกจและหนาททจ าเปนตามศาสนบญญตอยางถกตองครบถวน ดงปรากฏในพระวจนะของทานศาสดามฮมมด วา “การแสวงหาความรเปนหนาทบงคบแกมสลมทกคน” (รายงานโดย อะหมด)10

กลาวไดวา การแสวงหาความรไมไดเปนเพยงเปนธรรมบญญตทอสลามสงเสรมเทานน ทวายงถกก าหนดใหเปนหนาททงของปจเจกบคคลและสงคมโดยรวมอกดวย ขอบญญตในศาสนาอสลามยงก าหนดหนาทของกบบดามารดาหรอผปกครองในการอบรมสงสอนบตรหลานหรอผอยในปกครองใหมความร ความเขาใจและปฏบตตามธรรมบญญตของศาสนาอยางถกตอง หากบดามารดาหรอผปกครองไมมความรกตองจดหาผทมความรมาสอน ซงสวนใหญมกรวมกลมกนจดโดยใชพนทและอาคารในบรเวณมสยดเปนพนทส าหรบการสอน มอมามหรอผมความรในทองถนท าหนาทสอน ดงกลาวนเองเปนแรงผลกดนทส าคญทกอใหเกดสถาบนการศกษาในรปแบบตางๆในจงหวดชายแดนภาคใต

10 เปนสายรายงานพระวจนะของทานศาสนทตมฮมหมด (ศอลฯ)

16

ทกลาวมาทงหมดนนเปนภาพรวมของพลวตของสงคมมสลมในสามจงหวดชายแดนภาคใตทก าลงเดนหนาไปสความเจรญเฟองฟของการศกษาศาสนาอสลามและการธ ารงไวซงวฒนธรรมมลาย ควบคกนไปพรอมๆกนภายใตเงอนไขพหวฒนธรรมของประเทศไทย ดงนน การใชจดแขงของพนท อนได แก ความเขมแขงของวฒนธรรมทองถนและพลงของกระแสศาสนานยมทก าลงเตบโต เพอผลกดนไปสแนวทางการแกไขปญหาดวยระบบคณธรรมในศาสนาและมตวฒนธรรม จงยอมเปนวธการทสอดคลองกนไดเปนอยางดกบยทธศาสตรขบเคลอนกระบวนการสรางจตส านกและคานยมธรรมาภบาล ของส านกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต ทงน ระบบการศกษาอสลามทถอเปนหวใจของสงคมในพนทกยอมเปนเครองมอทส าคญยงในการเสรมสรางความเขมแขงของจตส านกคณธรรม

ดวยเหตผลทงหมดขางตน การศกษากระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรมและวนยของเดกและเยาวชนในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใตจงก าหนดกรอบแนวคดการวจยทสรางขนจากแกนของค าสอนในศาสนาอสลามและวฒนธรรมทองถน เปนตนแบบของการพฒนากระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรมและวนยทวางบนเสาหลก 5 ประการ อนไดแก (1) การยดมนในหลกธรรมทางศาสนา (2) การหมนแสวงหาความรตงแตเกดจนตาย (3) ความย าเกรงตอพระเจา (4) ความยตธรรม (5) การบรณาการหลกธรรมทางศาสนาใหเขากบวถชวตอยางกลมกลน

อาจกลาวไดอกนยหนงวา รากฐานของวฒนธรรมทเขมแขงและการเฟองฟของจตส านกอสลามน าไปสการบรณาการระบบการศกษาเชงคณธรรม ผานระบบการศกษาอสลามทใชกระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรมและวนย ทมประสทธภาพในการสรางจตส านกทเปนภมคมกนการทจรตประพฤตมชอบในทกระดบ ดงกลาวนเปนทงแนวคดพนฐานของการวจย (Underpinning Concept) และกรอบแนวคดการวจย (Conceptual Framework) ทชน าทศทางการวเคราะห ในการศกษา รปแบบ ผลสมฤทธและจดออน ของระบบการศกษาเชงคณธรรม เพอน าไปสการสงเคราะหยทธศาสตรการพฒนากระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยของเดกและเยาวชนในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต อนเปนเปาหมายสงสด

17

ภาพท 1 กรอบแนวคดการวจย

อทธพลกระแส ศาสนานยม

ความเขมแขงของวฒนธรรมทองถน

2

มจตส านกแสวงหาความร

1

ยดมนใน หลกธรรมทาง

ศาสนา

4

ยดมนในความยตธรรม

3 มความย าเกรงตอ

พระเจา

5

วถชวตของคนในระบบการศกษา

ศาสนาอสลามแบบบรณาการ

ทฤษฎการท าใหคานยมกระจาง

1. แนวทางการปล ก ฝ งคณธรรม จ รยธรรม และวนยส าหรบเดกและเยาวชนในสามจงหวดชายแดนภาคใต

ทฤษฎพฒนาการ

ทางจรยธรรมของเพยเจต

ทฤษฎการใหเหตผลทางจรยธรรม

18

บทท 3 วรรณกรรมปรทศน

ในการศกษาการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยแกเดกและเยาวชนในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต คณะผวจยไดท าการทบทวนงานวจยทเกยวของกบจรยธรรมเดกและเยาวชนในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต เพอศกษาผลการวจยทมผศกษามากอนหนานอนจะเปนประโยชนตอการศกษาในครงน

จากการสบคนงานวจยทเกยวของ พบวา แมงานศกษาวจยภายในประเทศดานคณธรรมจรยธรรม จะมอยคอนขางมาก แตทศทางและแนวคดของงานวจยทพบมกจะจ ากดอยภายในขอบขายการศกษาทตองการตอบค าถามเกยวกบความมคณธรรม จรยธรรม ของเดกและเยาวชน สวนใหญไมไดมงศกษาทกระบวนการปลกฝงและระบบการศกษาจรยธรรม อกทงยงมกไมครอบคลมเดกและเยาวชนในสถาบนการศกษาทางเลอก (Alternative Education) ตามทมอยจรง ในทน คณะผวจยไดทบทวนงานวจยทเกยวของ พบวา งานศกษาวจยดานคณธรรม จรยธรรม และวนยของเดกและเยาวชนในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใตสามารถแบงออกไดเปน 4 กลม ตามทศทาง แนวคด และ ขอคนพบทแตกตางกน อนไดแก (1) งานวจยทศกษาสภาพปญหาการขาดคณธรรมของเดกและเยาวชนในสถานศกษาในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต (2) งานวจยทศกษาเกยวกบองคประกอบและตวแปรทางจรยธรรม (3) งานวจยทตองการสรางแบบทดสอบวดระดบจรยธรรมเปนรายดาน และ (4) งานวจยทศกษาพฤตกรรมทางจรยธรรมของเดกและเยาวชน ทงหมดทกลาวมาน แมวาจะเกยวของกบการศกษาคณธรรม จรยธรรม ของเดกและเยาวชนในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใตในแงหนงแงใด แตไมมงานวจยแมเพยงเรองเดยวทศกษาคณธรรมจรยธรรมและวนยของเดกและเยาวชนในแงของกระบวนการปลกฝงตามทคณะวจยมเปาหมายจะท าในครงน รายละเอยดของงานวจยทไดทบทวนปรากฎดงตอไปน

3.1 การศกษาสภาพปญหาทางคณธรรม

ในการศกษากระบวนการศกษาของเดกและเยาวชน พบวา มงานวจยของอมรวชช นาครทรรพ และคณะ (2550) ทมงศกษาปญหาการจดการศกษาใหแกเยาวชนในสามจงหวดชายแดนภาคใต ปรากฏขอคนพบวา สถานการณเดกและเยาวชนในหลายๆ มตไดแสดงใหเหนถงปญหาเดกและเยาวชนทเพมมากขนในกระแสสงคมปจจบน ทงยาเสพตด การพนน สอลามก การทะเลาะววาท อนเปนเรองทสถานศกษาจะตองจดใหมการพฒนาระบบดแลผเรยนทตกอยในภาวะเสยงตอปญหาตางๆ เหลานทไหลบาเขามาพรอมกบความเจรญทางวตถและกระแสโลกาภวตน และแพรกระจายไปอยางทวถง ไมเวนแมแตในพนททมหลกศาสนาเปนเครองยดเหนยวในการด าเนนชวตของผคนอยางเชน สามจงหวดชายแดนภาคใต ทงนมเดกเปนจ านวนมากทยงไมเขาถงหลกการศาสนาทแทจรงอนจะเปนเกราะปองกนใหพนจากอบายมขเหลานได จงเปนหนาทของโรงเรยนและการจดการศกษาในภาพรวมทจะตองด าเนนการจดระบบการดแลและพฒนานกเรยนใหสอดคลองกบความตองการของเดก และเทาทนตอความเสยงทเดกตองเผชญอย

งานวจยดงกลาวมสวนคลายกบโครงการวจยทคณะผวจยเสนอในแงของขอบขายการศกษาทเนนศกษาสภาพปญหาการขาดคณธรรมของเดกและเยาวชนในสถานศกษาในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต อยางไรกตาม งานวจยเรองนมความแตกตางจากโครงการวจยทเสนอ ทงในดานของกลมเปาหมายและ

19

จดเนน กลาวคอ วตถประสงคของงานวจยดงกลาวขางตนศกษาเยาวชนในสถานศกษาทวไปโดยไมไดท าการเปรยบเทยบ เปนการศกษาสภาพปญหาและปรากฏการณ ในขณะท โครงการวจยนมงศกษาเปรยบเทยบระหวางเดกและเยาวชนทเรยนและไมไดเรยนในศนยจรยธรรมประจ าจงหวดและโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม เพอขยายผลการศกษาไปสการประเมนกระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยส าหรบเดกและเยาวชน สวนในดานเนอหา โครงการวจยนตองการศกษากระบวน การปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยเปนการเฉพาะ มไดมงเนนกระบวนการและสภาพปญหาของการจดการการศกษาโดยรวม ทงน เพอคนหาปญหาของกระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนย อนจะเปนประโยชนตอการพฒนางานสงเสรมคณธรรม จรยธรรม เพอตอตานการทจรต

3.2 การศกษาองคประกอบทางจรยธรรมและความสมพนธระหวางตวแปรทเกยวของ

ในการศกษาวเคราะหจรยธรรมในกลมเยาวชน พบวา มงานวจยของไลลาหรมเพง (2551) มงศกษาองคประกอบทางจรยธรรมของนกศกษามสลมในสถาบนอดมศกษา พบวา องคประกอบทางจรยธรรมของนกศกษามสลมในสถาบนอดมศกษา ประกอบดวย องคประกอบดานปฏสมพนธกบชนตางศาสนา องคประกอบดานเขาสงคมองคประกอบดานคณธรรมในตนและองคประกอบดานการยดมนศรทธา ระดบจรยธรรมของนกศกษามสลมทงในภาพรวมและรายดานอยในระดบมาก อยางไรกตาม ไลลาเสนอแนะวา สถาบนอดมศกษาควรจดกจกรรมเพอพฒนาจรยธรรมของนกศกษามสลมในทกดาน โดยเฉพาะดานการเขาสงคม สวนงานวจยอกเรองหนงของสรยา เหมตะศลป (2521 : 42-44) ซงนบวานานมากกอนเรองแรกถง 30 ปคณะผวจยพบวา ไดเคยมแนวการศกษาใกลเคยงกบเรองของไลลา หรมเพง แตเนนการศกษาความสมพนธระหวางจรยธรรมระดบสตปญญาและการยอมรบตนเองของวยรนตอนตน โดยใชกลมตวอยางในกรงเทพมหานคร และจงหวดปตตาน แหงละ 40 คน ปรากฏขอคนพบวา นกเรยนทมสตปญญาสงและต ามการใชเหตผลเชงจรยธรรมไมแตกตางกน นกเรยนทมการยอมรบตนเองสงมการใชเหตผลเชงจรยธรรมสงกวานกเรยนทมการยอมรบตนเองต า และนกเรยนในกรงเทพมหานครกบนกเรยนในจงหวดปตตานมการใชเหตผลเชงจรยธรรมไมแตกตางกน

แมงานวจยทงสองเรองดงกลาวขางตนจะมความเชอมโยงกบโครงการวจยนในแงของการศกษาจรยธรรมของเยาวชนมสลมในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต อยางไรกตาม พบวามความแตกตางกนทงในดานระเบยบวธการวจยและจดมงหมาย กลาวคอ ในภาพรวม งานวจยทงสองเรองเปนการพสจนสมมตฐานดวยขอมลเชงประจกษ เมอวเคราะหลกลงไป พบวา งานวจยของไลลา หรมเพง มวตถประสงคหลกเพอตรวจสอบความสอดคลองกลมกลนของโมเดลองคประกอบทางจรยธรรมของนกศกษามสลมในสถาบนอดมศกษากบขอมลเชงประจกษ ซงพบวา มความสอดคลองกลมกลนอยในเกณฑด สวนงานวจยของสรยา เหมตะศลป นอกจากเปนการศกษาเปรยบเทยบระหวางเดกนกเรยนในกรงเทพมหานครกบเดกนกเรยนในปตตานแลว ยงมขอบขายเฉพาะดานการใชเหตผลเชงจรยธรรมเปนกรอบวจยอกดวย ในขณะทโครงการวจยนตองการศกษาคณธรรม จรยธรรม และวนยของเยาวชนในฐานะทเปนผลสมฤทธของกระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยในศนยจรยธรรมประจ าจงหวดและโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม เพอน าไปสการเสนอแนะยทธศาสตรพฒนากระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรมและวนยส าหรบเดกและเยาวชนอยางเปนรปธรรม

20

3.3 การสรางแบบทดสอบวดจรยธรรม

คณะผวจยพบวา มงานวจยจ านวนหนงทตองการสรางและทดสอบแบบวดจรยธรรมเปนรายดาน ไดแก งานวจยเรอง แบบทดสอบวดจรยธรรมดานความรบผดชอบ ส าหรบนกเรยนมธยมศกษาชนปท 4ในจงหวดยะลา โดย วฒนา สงหสมฤทธ (2527) มวตถประสงคเพอสรางแบบทดสอบวดจรยธรรมดานความรบผดชอบทมคณภาพเหมาะสมส าหรบนกเรยนมธยมศกษาปท 4 โดยแบบทดสอบฉบบน วดจรยธรรมดานความรบผดชอบของนกเรยนทงหมด 4 ดาน คอ การรบผดชอบตอหนาทการงาน ความรบผดชอบในการกระท าของตน ความรบผดชอบตอตนเองและความรบผดชอบตอสวนรวม กลมตวอยางเปนนกเรยนชนมธยมศกษาปท 4 ปการศกษา 2526 ของโรงเรยนสงกดกรมสามญศกษา ในจงหวดยะลา ในจ านวน 1,011 คน โดยใชวธสมอยางงาย วธการศกษาไดท าการทดสอบ 3 ครง ทดลอง 3 ครง การทดสอบครงท 1 หาคาอ านาจจ าแนกของแบบทดสอบเพอคดเลอกพรอมทงปรบปรงขอสอบการทดสอบครงท 2 หาคาอ านาจจ าแนกของแบบทดสอบอกครงหนง และคดเลอกขอสอบ และการทดสอบครงท 3 เพอหาคาอ านาจจ าแนกความเชอมน ความเทยงตรง และสรางเกณฑปกตในรปคะแนนทปกตผลการศกษาพบวา คาอ านาจจ าแนกของขอสอบสง อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01คาความเชอมนของแบบทดสอบหาโดยวธแบงครงแบบทดสอบ มคาตงแต .8937 ถง .9578 และคาความเชอมนรวมทงฉบบมคา .9334 คาความเทยงตรงเชงโครงสรางของแบบทดสอบ หาโดยวธเทคนคกลมทรชดอยแลว พบวา มความเทยงตรงเชงโครงสรางสงอยางมนยส าคญ ทางสถตทระดบ .01คาความเทยงตรงตามสภาพ หาโดยวธสหพนธแบบอนดบระหวางอนดบของนกเรยนทสอบแบบทดสอบกบอนดบของนกเรยนทไดจากคร มาตงแต .507 ถง .613 แบบทดสอบทง 4 ดานมคาสมประสทธสหสมพนธภายในเปนบวกอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01

นอกจากน ยงมงานวจยของซาฮาบยะห โตะอาลม (2544) ทศกษาเกยวกบแบบวดจรยธรรมส าหรบนกเรยนชนมธยมศกษาโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามในจงหวดปตตาน โดยมวตถประสงคเพอสรางแบบวดจรยธรรมส าหรบนกเรยนชนมธยมศกษาโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามในจงหวดปตตาน ใน 5 ดาน ไดแก ดานความอดทน ความรบผดชอบ ความขยนหมนเพยร ความซอสตย และความเมตตา โดยไดด าเนนการ 4 ขนตอน คอ ขนท 1 หาความเทยงตรงเชงโครงสรางโดยผเชยวชาญอสลามศกษา 4 คน ขนท 2 ดการใชภาษาและเวลาทเหมาะสมโดยครผสอน 10 คน ขนท 3 หา คาอ านาจจ าแนกชองแบบวด คดเลอกขอค าถามและหาความเทยงกบกลมตวอยางนกเรยนชนมธยมศกษาโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามในจงหวดปตตาน จ านวน 60 คน ขนท 4 หาคาอ านาจจ าแนกความเทยง และเกณฑปกตวนยในรปของเปอรเซนตไทล โดยใชกลมตวอยางนกเรยนชนมธยมศกษาโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามในจงหวดปตตาน จ านวน 500 คน ใชแบบวดจรยธรรมตามหลกศาสนาอสลามทสรางเปนชนดขอความจ านวน 39 ขอ และแบบวดจรยธรรมตามหลกศาสนาอสลามชนดสถานการณจ านวน 32 ขอ ใชเวลาตอบทงหมด 30 นาท ผลการวจยสรปไดวาคาความเทยงของแบบวด ซงค านวณโดยใชสตรสมประสทธแอลฟาทงฉบบมคาเทากบ 0.8479 ส าหรบคาความเทยงแตละดานอยระหวาง 0.2792-0.7394 ส าหรบคาอ านาจจ าแนกรายขอซงค านวณจากคาสหสมพนธระหวางขอกบคะแนนรวมทงหมดลบคะแนนขอนน พบวา 64 ขอ มนยส าคญทางสถตทระดบ .05 และม 7 ขอ ไมมนยส าคญทระดบดงกลาว

21

เมอวเคราะหงานวจยสองเรองขางตนน พบวา มวตถประสงคการวจยทเจาะจงเพอการสรางและทดสอบแบบวดจรยธรรม ก าหนดกลมเปาหมายเปนเยาวชนในระบบโรงเรยน วเคราะหขอมลดวยคาสถตตามดชนชวดทแบงจรยธรรมเปนรายดาน จงยอมเปนขอแตกตางทเหนไดชดเมอเปรยบเทยบกบโครงการวจยทก าลงเสนอน

3.4 การศกษาพฤตกรรมทางจรยธรรมของเยาวชน

นกวจยบางสวนมงเนนศกษาวจยพฤตกรรมทางจรยธรรมของเยาวชน โดยเฉพาะนกเรยนในระบบโรงเรยนสามญ ในจ านวนน ไดแก การศกษาพฤตกรรมของเดกมธยมศกษาชนปท 3 ในภาคใต เมอ 30 ปทผานมาเชนกน โดย ประภาศร จตรกด (2521) มวตถประสงคเพอศกษาพฤตกรรมของเดกมธยมศกษาชนปท 3 ปการศกษา 2521 ในภาคใต และเปรยบเทยบพฤตกรรมทางจรยธรรมของนกเรยนกบเกณฑพฤตกรรมทางจรยธรรมทคาดหวง โดยสรางแบบสอบถามเพอใชส ารวจพฤตกรรมทางจรยธรรมของนกเรยน 10 คณลกษณะจรยธรรม ไดแก ความรบผดชอบ ความซอสตยสจรต ความมเหตผล ความกตญญกตเวท การรกษาระเบยบวนย ความเสยสละ ความสามคค การประหยดและการออมทรพย ความยตธรรม และอตสาหะ อนง แบบสอบถามถกออกแบบ ดวยการก าหนดสถานการณขน (Projective Technique) และสรางตวเลอก 4 ตวเลอกในการจะปฏบตตอสถานการณนนๆ ตามเกณฑการจดระดบขนจรยธรรม 4 ขน กลมตวอยางประชากรทใชในการวจย เปนนกเรยนชนมธยมศกษาปท 3ในภาคใต จาก 4 จงหวด รวม 12 โรงเรยนเปนจ านวนทงสน 467 คน ผลของการวจยพบวา นกเรยนชนมธยมศกษาปท 3 ในภาคใต มพฤตกรรมทางจรยธรรมแตกตางจากเกณฑพฤตกรรมทางจรยธรรมทคาดหวงอยางมนยส าคญทางสถตท .03 ทง 10 คณลกษณะจรยธรรม เรยงตามล าดบจากมากไปนอยไดดงน ความเสยสละ การประหยดและการออมทรพย ความกตญญกตเวท และความมเหตผล นกเรยนทมพฤตกรรมทางจรยธรรมอยในสภาพทไมพงประสงค 6 คณลกษณะจรยธรรม คอ การรกษาระเบยบวนย ความซอสตยสจรต ความรบผดชอบ ความอตสาหะ และ ความสามคค ตามล าดบ

ส าหรบในบรบทของพนทจงหวดชายแดนภาคใต พบวา มงานศกษาของ สรศกด สนตธญญาโชค (2521) ทมงส ารวจพฤตกรรมทางจรยธรรมของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 3 ในจงหวดชายแดนภาคใตและเปรยบเทยบกบเกณฑทคาดหวง โดยใชแบบส ารวจพฤตกรรมทางจรยธรรม จ านวน 50สถานการณ ส ารวจพฤตกรรมทแสดงคณลกษณะความรบผดชอบ ความซอสตยสจรต ความมเหตผล ความกตญญกตเวท การรกษาระเบยบวนย ความเสยสละ ความสามคค การประหยดและการออมทรพย ความยตธรรม ความอตสาหะ กลมตวอยางประชากรทใชในการวจยเปนนกเรยนมธยมศกษาปท 3 ของโรงเรยนในสามจงหวดชายแดนภาคใต ปการศกษา 2520 โดยการสมตวอยางมาจากโรงเรยน 12 โรงเรยน จ านวนตวอยางประชากรทงหมด 364 คน ปรากฏขอคนพบวา นกเรยนสวนใหญมพฤตกรรมแตกตางจากเกณฑทคาดหวง ยกเวนคณลกษณะความสามคค คณลกษณะทพบวานกเรยนสวนใหญมพฤตกรรมทางจรยธรรมอยในเกณฑหรอสงกวาเกณฑพฤตกรรมทพงประสงค คอ ความรบผดชอบ ความซอสตยสจรต ความมเหตผล ความเสยสละ การประหยดและการออมทรพย และความอตสาหะ และคณลกษณะทพบวานกเรยนสวนใหญมพฤตกรรมทางจรยธรรมทต ากวาเกณฑพฤตกรรมทพงประสงค คอ ความกตญญกตเวท การรกษาระเบยบวนย ความสามคค และความยตธรรม นอกจากน งานวจยชนนยงน าไปสขอเสนอแนะวา ในการจดการเรยนการสอนจรยศกษาควรเนนการเสรมสรางคณลกษณะทแสดง

22

พฤตกรรม ความกตญญกตเวท การรกษาระเบยนวนย ความสามคค และความยตธรรมใหมากยงขน สวนแนวทางในการอบรมสงสอนเพอปลกฝงพฤตกรรมทางจรยธรรมนนควรปรบปรงใหนกเรยนไดมการปฏบตจรงพรอมทงจดสงแวดลอมในโรงเรยนใหเอออ านวยตอการประพฤตตนไปในทศทางทดงามและสอดคลองกบการด าเนนชวตจรงนอกโรงเรยนของนกเรยน ครควรใหความรกความอบอนความยตธรรมดวยความเสมอภาคและเทาเทยมกน อกทงกระตนใหสถาบนอนๆในสงคมไดเหนความส าคญในการพฒนาจรยธรรมของเยาวชนและใหความรวมมอชวยเหลอ

การศกษาพฤตกรรมทางจรยธรรมของเยาวชนตามทพบในการศกษาวจยทงสองเรองหลงทอางถง แมวาจะจดอยในขอบขายการศกษาจรยธรรมของเยาวชน แตไมไดเชอมโยงไปถงกระบวนการปลกฝงจรยธรรมแตอยางใด หากแตเปนการวจยเชงส ารวจทมงศกษาพฤตกรรมดวยดชนชวดทก าหนดขน อกทงกลมเยาวชนทเปนกลมเปาหมายกมาจากเยาวชนในระบบโรงเรยน จงกลาวไดวา งานวจยทงสองแตกตางจากโครงการวจยทคณะผวจยเสนอทงในดานวตถประสงค กลมเปาหมาย และกระบวนการศกษา

กลาวโดยสรป เมอวเคราะหงานวจยทอยในขอบขายของการศกษาคณธรรม จรยธรรมของเยาวชนในพนทสามจงหวดภาคใตแลว คณะผวจยพบวา งานวจยในดานคณธรรมจรยธรรมทเลอกศกษาพนทสามจงหวดชายแดนภาคใตยงมไมมากนก และสวนมากจะมความแตกตางจากโครงการวจยนใน 3ดาน ไดแก (1) ระเบยบวธ (2) จดมงหมาย และ (3) กลมเปาหมาย กลาวคอ งานวจยทพบสวนมากใชระเบยบวธการวจยเชงปรมาณในการวเคราะห และยงไมมงานวจยใดทมงเนนดานคณภาพในกระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยเปนการเฉพาะ สวนมากมกเปนการศกษาปรากฏการณ สภาพปญหา และวดระดบจรยธรรม แตเพยงดานเดยว ท าใหขอคนพบของงานวจยทกลาวมาทงหมดคอนขางแคบและมขอบขายจ ากด อาจจะเปนดวยธรรมชาตของงานวจยเชงปรมาณทมกมงทดสอบสมมตฐานมากกวาการสงเคราะหความร (M. M. Gergen& K. J. Gergen, 2003: 575) ในขณะทโครงการวจยนตองการศกษาทงรปแบบ ผลสมฤทธและจดออนของกระบวนการปลกฝง เพอน าไปสการหายทธศาสตรการพฒนาเปนเปาหมายสดทาย นอกจากน กลมเปาหมายของงานวจยทผานมามกเปนเดกและเยาวชนในสถานศกษาในระบบของรฐ และละเลยเดกและเยาวชนทอยนอกสถาบนการศกษาในระบบของรฐ เชน ศนยอบรมจรยธรรม ซงเปนสวนหนงของการจดการการศกษาตามอธยาศยตามทชมชนมความตองการ ดวยเหตผลตามทกลาวมาทงหมดน คณะผวจยจงเหนควรออกแบบใหโครงการวจยนอดชองวางทง 3 ดาน เพอใหงานวจยนน าไปสขอเสนอเชงนโยบายทเปนประโยชนตอการพฒนาคณธรรม จรยธรรม และวนย โดยวางพนฐานบนขอเทจจรง และเปนสวนหนงทจะรวมปองกนมใชเพยงแกไขปญหาตางๆทเกดขนในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใตเทานน แตยงสามารถใชเปนตวอยางและเปนประโยชนตอการเสนอแนะแนวทางแกไขปองกน และพฒนาเรองเดยวกนในภาพรวมของประเทศไดดวย

จากการศกษาวรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ คณะผวจยไดก าหนดกรอบแนวคดการวจยของงานศกษาน คอ การปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยของเดกและเยาวชน ผานระบบการศกษาอสลามแบบบรณาการ ซงมรากฐานของวฒนธรรมทองถนทยดมนในศาสนาและใชระบบคณธรรมของศาสนาอสลามเปนเครองชน าในการศกษากระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยของเดกและเยาวชนในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใตจงก าหนดกรอบแนวคดการวจยทสรางขนจากแกนของค าสอนในศาสนาอสลามและวฒนธรรมทองถน เปนตนแบบของการพฒนากระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยทวางบนเสา

23

หลก 5 ประการ อนไดแก (1) การยดมนในหลกธรรมทางศาสนา (2) การหมนแสวงหาความรตงแตเกดจนตาย (3) ความย าเกรงตอพระเจา (4) ความยตธรรม และ (5) การบรณาการหลกธรรมทางศาสนาใหเขากบวถชวตอยางกลมกลน อาจกลาวไดอกนยหนงวา รากฐานของวฒนธรรมทเขมแขงและการเฟองฟของจตส านกอสลาม ซงน าไปสการบรณาการระบบการศกษาเชงคณธรรม เปนทงแนวคดพนฐานของการวจยและกรอบแนวคดการวจยทชน าทศทางการวเคราะห ในการศกษา รปแบบ ผลสมฤทธและจดออน ของระบบการศกษาเชงคณธรรม เพอน าไปสการหายทธศาสตรการพฒนากระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยของเดกและเยาวชนในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต อนเปนเปาหมายสงสด

24

บทท 4 ระเบยบวธการวจย

การวจยครงนด าเนนการตามระเบยบวธวจยเชงคณภาพ (Qualitative Inquiry) ดวยเหตผลวาวธการวจยเชงคณภาพเปนวธทเหมาะสมทสดทจะใชในการศกษาการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยของเดกและเยาวชนในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต ซงมความซบซอนและความเปนนามธรรมอยมาก ทงนเพอจะไดขอมลทละเอยดและเจาะลก (In-depth Analysis) ครอบคลมทกประเดนทคณะผวจยตองการจะพสจนตามเปาหมายและวตถประสงคของการวจยรายละเอยดเกยวกบวธวทยาการวจยมดงตอไปน

4.1 วธการด าเนนการวจย

การศกษากระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยส าหรบเดกและเยาวชนใชวธการวจยเชงคณภาพ มงเนนศกษาขอมลรายละเอยดเชงลก โดยใชการสมภาษณเปนเครองมอหลกในการเกบรวบรวมขอมล จากกลมเปาหมายทครอบคลมทงเดก เยาวชน ผปกครอง และผเกยวของเชงนโยบาย โดยแบงประเดนค าถามสมภาษณตามกลมเปาหมายออกเปนดงน

(1) กลมเดกและเยาวชนทเรยนและไมไดเรยนในศนยจรยธรรมฯและโรงเรยนเอกชนศาสนา

อสลาม ประกอบดวยประเดนค าถาม คอ

1 ขอมลพนฐานเกยวกบ เพศ อาย ชนเรยน ชอสถานทเรยนและอนๆทเกยวของ

2 ลกษณะรปแบบและเนอหาของกระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรมและวนย

3 อทธพลของกระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนย

4 แนวทางพฒนากระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนย

(2) กลมผปกครองของเดกและเยาวชนทเรยนในศนยจรยธรรมฯและโรงเรยนเอกชนศาสนา /

ผน าทางศาสนา ประกอบดวยประเดนค าถาม คอ

1 อทธพลของกระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนย 2 แนวทางพฒนากระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนย

(3) ผสอนและผบรหารศนยจรยธรรมและโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม ประกอบดวย ประเดนค าถาม คอ

1 ลกษณะและรปแบบของกระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนย ไดแกเปาหมายของการสอน จดเนนของหลกสตรทใชสอน และ เทคนคทใชส าหรบการปลกฝงใหผเรยนมคณธรรมทพงประสงค

2 เนอหาในการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยแกเยาวชน 3 แนวทางในการน าเอากรณถกเถยงทางจรยธรรมมาใชในการสอน 4 อทธพลของกระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนย 5 แนวทางพฒนากระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนย

25

หลงจากนน น าขอมลทไดมาวเคราะหตามโมเดล SWOT เพอศกษาจดแขง จดออน โอกาส และอปสรรค

4.2 การเลอกพนทและประชากรตวอยางศกษา

การวจยเรองนเลอกพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต อนไดแก จงหวดปตตาน ยะลา และนราธวาส เปนพนทศกษาดวยเหตผลของความแตกตางจากพนทอนๆ ในดานโครงสรางของกระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนย ซงมระบบการศกษาอสลามเปนลกษณะเดนประกอบกบโครงสรางทางสงคมทมชาวมสลมเปนคนสวนใหญ จงมเอกลกษณเฉพาะพนทในมตวฒนธรรม ดงนน การเลอกพนทวจยจงวางบนพนฐานความเชอทวา การอบรมปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยใหแกเดกและเยาวชนในพนททมความเปนเอกลกษณทางศาสนาและวฒนธรรมยอมน าไปสผลสมฤทธทควรไดรบการศกษาอยางเปนรปธรรมเปนการเฉพาะ

ส าหรบการเลอกประชากรตวอยาง การวจยเรองนจะใชการสมเลอกกลมตวอยางในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต โดยแบงเปน 2 กลม ดงน

4.2.1 กลมเดกและเยาวชน

เลอกสมจากเดกและเยาวชนทเรยนและไมไดเรยนในศนยอบรมจรยธรรม และในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามในสามจงหวดชายแดนภาคใต คอ ปตตาน ยะลา และนราธวาส จ านวนรวมทงสน 270 คน

(1) สดสวนเดกทเรยนตอเดกทไมไดเรยนในศนยจรยธรรมในจงหวดปตตาน ยะลา และนราธวาส จงหวดละ 30 : 15 คน รวมทงหมด 3 จงหวด 90 : 45 คน คอ 135 คน

(2) สดสวนเยาวชนทเรยนตอเยาวชนทไมไดเรยนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามในจงหวดปตตาน ยะลาและนราธวาส จงหวดละ 30 : 15 คน ทงหมด 3 จงหวด 90 : 45 คน คอ 135 คน

อนง การวจยนตองการขอมลทครอบคลมทงเดกและเยาวชน ซงในทน เดกหมายถงผทม อายมากกวา 7 ปแตไมเกน 14 ป และเยาวชน หมายถง ผทมอายมากกวา 14 ปแตยงไมถง 18 ป ในขณะทระบบการศกษาศาสนาอสลามทมผเรยนอยในวยเดก ไดแก ศนยอบรมจรยธรรมประจ ามสยด สวนชวงอายเยาวชนจะตรงกบในระบบการศกษาของโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม ดงนน การเลอกกลมตวอยางทเปนเดกและเยาวชนจงใชสถานศกษาทงสองประเภท อนไดแก ศนยอบรมจรยธรรมประจ ามสยดและโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามเปนจดแบงแยก

จ านวนกลมตวอยางทเปนเดกและเยาวชนทเรยนในสถาบนการศกษาอสลามจะถกเลอกดวยการสมอยางงายจากเดกและเยาวชนในสถาบนการศกษาอสลามทงทตงอยในเขตเมองและเขตอ าเภอรอบนอกของแตละจงหวด โดยไมแบงแยกเพศ สวนกลมเดกและเยาวชนทไมไดเรยนในระบบการศกษาอสลามจะถกเลอกจากเดกและเยาวชนในสถานศกษาทไมเปนไปตามเงอนไขของศนยอบรมจรยธรรมประจ ามสยดและโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม (เชน โรงเรยนสามญศกษาของรฐ เปนตน) ทงทตงอยในเขตเมองและเขตอ าเภอรอบนอกของแตละจงหวด โดยไมแบงแยกเพศเชนกน สวนขนาดของกลมตวอยางทใชในการศกษาตามทระบขางตนเปนการก าหนดจ านวนนอยทสดเปนการ เบองตน แตความ

26

มนใจในขอมลจะไดมาจากการพจารณาการซ ากนของขอมลเปนส าคญ ขนาดกลมตวอยางขางตนจงสามารถเพมเตมไดในภายหลงหากพบวาขอมลมความหลากหลายมาก

4.2.2 กลมผบรหารระดบนโยบาย ประกอบดวยกลมผสอน ผบรหาร ผปกครอง และผน า ทางศาสนาทเกยวของ จะเลอกเปนตวแทนศกษาจากทง 3 จงหวดๆละ ประมาณ 10 คน กลมนรวมทงสน 30 คน เพอใชแบบสอบถามสมภาษณขอมลทเกยวของกบกระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยของเดกและเยาวชน

4.3 แหลงขอมลและการวเคราะหขอมล

4.3.1 แหลงขอมล

คณะผวจยจะท าการเกบรวบรวมขอมลเพอใชประกอบการวจยครงน จากแหลงขอมล ดงน

(1) แหลงขอมลปฐมภม คณะผวจยจะรวบรวมขอมลการวจยภาคสนามจากกลมตวอยางทง สองกลม ไดแก กลมประชากรเปาหมาย คอ เดกและเยาวชน และ กลมผบรหารระดบนโยบาย คอ ผสอน ผบรหาร ผปกครอง และผน าทางศาสนา ดงรายละเอยดทระบขางตนแลว

(2) แหลงขอมลทตยภม คณะผวจยจะท าการศกษาคนควาขอมลจากเอกสารสงพมพ ไดแก หนงสอ ต ารา วทยานพนธ และงานวจยทเกยวของมาประกอบเพอความสมบรณของผลการวจย

ส าหรบขนตอนการเกบรวบรวมขอมล ในการวจยเรองนจะใชแบบสอบถามสมภาษณส าหรบประชากรเปาหมายทง 2 กลม ในฐานะผใหขอมลหลก รวมกบการใชการสงเกตของคณะผวจย มการบนทกเสยงประกอบการจดบนทกขอมลเปนเครองมอในการเกบขอมล หลงจากนน น าขอมลทไดมาวเคราะหตามโมเดล SWOT เพอศกษาจดแขง จดออน โอกาส และอปสรรค

4.3.2 การวเคราะหขอมล

ในการวเคราะหขอมล จะใชวธการวเคราะห SWOT หาจดแขง จดออน โอกาส และอปสรรค เพอคนหาความส าเรจและความลมเหลวของกระบวนการการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยของเดกและเยาวชน

27

บทท 5 ผลและวเคราะหผลการวจย

ในบทนเปนการแจกแจงผลการวเคราะหขอมลทเกบรวบรวมจากการสมภาษณกลมเปาหมาย 2 กลม คอ (1) กลมเดกและเยาวชน และ (2) กลมผบรหารระดบนโยบาย โดยแบงออกเปน 3 สวนยอยตามวตถประสงคการวจย ดงน (1) ลกษณะและรปแบบของกระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรมและวนยในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต (2) ความส าเรจและความลมเหลวของกระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต

5.1 วถชวตของชาวไทยมสลมในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต

ในเบองตนจะอภปรายเกยวกบวถชวตของเดกและเยาวชนมสลมในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต เพอเปนภมหลงและพนฐานส าคญส าหรบการวเคราะหในรายละเอยดเกยวกบการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนย

จากการศกษาคนควาและสงเกตวถชวตของคนมสลมซงเปนคนกลมใหญในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต พบวา ประชากรประมาณรอยละ 80 เปนคนไทยเชอสายมลาย ด าเนนชวตทางวฒนธรรมแบบมลาย ลกษณะพนฐานของประชากรสวนใหญมรองรอยของการผสมผสานทางสงคมวฒนธรรม อนเปนผลมาจากปจจยหลายประการ เชน ความเปนมาทางประวตศาสตรอนยาวนานของพนทในแงภมรฐศาสตร (Geopolitical background) กระบวนการสรางชาตไทยตามแนวคดรฐชาตสมยใหม (Thai nation building) และการปฏสมพนธกบโลกภายนอกทมหลากหลายวฒนธรรมในบรบทของโลกาภวฒน (Globalisation) รายละเอยดเกยวกบวถชวตอนมเอกลกษณแบบคนมสลมในสามจงหวดชายแดนภาคใตมดงตอไปน

5.1.1 ประวตศาสตรทางดานเชอชาต

คนทองถนในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใตสบเชอสายมาจากบรรพบรษชาวมลายทตงรกรากอยในพนทมาแตดงเดม โดยมราชอาณาจกรมลายปาตานเปนศนยกลางอ านาจกอนทดนแดนสวนนจะถกผนวกเปนสวนหนงของราชอาณาจกรไทยตามสนธสญญาระหวางประเทศสยามกบองกฤษในป พ.ศ. 2452 (Anglo-Siamese Treaty of 1909) เอกสารสญญาดงกลาวมผลท าใหประชาชนทอาศยอยในดนแดนทเคยเปนอาณาจกรปาตานกลายเปนคนเชอสายมลายทมสญชาตไทย ไดรบการอดหนนดแลใหอยเยนเปนสขภายใตรมพระบรมโพธสมภารของพระมหากษตรยไทย เมอประเทศสยามเปลยนแปลงการปกครองในป พ.ศ. 2475 ประชาชนไทยเชอสายมลายมวถชวตตามกรอบของกฎหมายในฐานะพลเมองไทย มสทธและหนาททางการเมองการปกครองเทาเทยมกบคนไทยในภาคอนๆ เดกและเยาวชนไดรบการศกษาตามนโยบายการศกษาของชาต เพอบมเพาะใหมสมรรถนะความเปนพลเมองททดเทยมกบประชากรในภาคอนๆ ดงนน ในแงของอตลกษณทองถน ประชากรมสลมในสามจงหวดชายแดนภาคใตยงคงด ารงอตลกษณของความเปนมลายในทางวฒนธรรมเอาไวในขณะเดยวกน กรบเอาความเปน

28

พลเมองไทยทท าใหพวกเขาแยกแยะความเปนเอกลกษณของตนเองออกจากชาวมลายทอยในประเทศมาเลเซยได กอเกดเปนอตลกษณของชาวไทยมสลมเชอสายมลาย

5.1.2 ดานสงคมวฒนธรรม

ประชาชนสวนใหญในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใตมวถชวตทางวฒนธรรมแบบผสมผสานระหวางความเปนมลายทองถนปตตาน วฒนธรรมไทย วฒนธรรมอาหรบ และกระแสวฒนธรรมสากล ทเขามาจากตางประเทศ กลาวคอ ในแงภาษา คนทองถนในสามจงหวดชายแดนภาคใตนยมใชภาษามลายทองถนปตตานในการสอสารภายในครอบครวและชมชน และใชภาษาไทยส าเนยงคลายภาคกลางในการตดตอราชการและสอสารกบผทไมไดใชภาษามลาย อยางไรกตาม ภาษามลายถนปตตานทใชกนอยทวไปกมค าไทยปะปนอยมากทเดยวจนในปจจบน คนมลายมสลมในจงหวดชายแดนภาคใตแทบจะไมสามารถใชภาษามลายถนปตตานสอสารกบคนมลายในประเทศมาเลเซยได เพราะฐานค าศพทมความแตกตางกนมากขนเรอยๆ ทงน ความเสอมถอยลงของภาษามลายและบทบาททเพมมากขนของภาษาไทยปรากฏชดเจนในกลมเดกและเยาวชน กลาวคอ เยาวชนหนมสาวในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใตนยมพดภาษาไทยเปนภาษาแรกกนมากขน โดยเฉพาะในเขตเมอง เพราะเดกไดเรยนรภาษาไทยตงแตยงเลกในระบบโรงเรยนทจดการศกษาตามหลกสตรมาตรฐาน ประกอบกบสถานะของภาษามลายในฐานะภาษาถนของชนกลมนอยทไมมตวอกษรเขยนเปนการเฉพาะ ท าใหบางคนกน าเอาภาษามลายกลางทใชในประเทศมาเลเซยหรอภาษาอนโดนเซยเขามาใชปะปนกบภาษามลายถนปตตาน ซงเปนผลมาจากอทธพลของต าราและงานเขยนทผลตขนในโลกมลายและการไดรบการศกษาในประเทศเพอนบานทคอนขางมชอเสยงดานสถาบนการศกษาระดบอดมศกษา

ในแงการแตงกาย คนมสลมแตงกายแตกตางกนไปตามโอกาส ตามแบบแผนวฒนธรรมทองถนผสมผสานกบเครองแตงกายแบบสากล เชน เมอจะไปมสยด ผชายบางคนแตงกายดวยเสอตะโละบาลางอและนงผาโสรง แบบมลาย ในขณะทบางคนแตงกายดวยเสอสขาวยาวถงตาตมแบบอาหรบ หรอยาวระดบหนาแขงตามแบบปากอนเดย สวนเวลาไปท างาน กแตงกายตามระเบยบราชการ เครองแบบของบรษท หางรานตางๆ ตามปกต หรออาจจะสวมชดล าลอง เชน กางเกงขายาว เสอยดหรอเสอเชต เชนเดยวกบคนไทยภาคอนๆ แตอาจจะสวมหมวกกะปเยาะห (หมวกไมมปกแบบชาวมสลม) ทงน แตกตางกนไปตามความนยมของแตละบคคลและทองถน

สวนผหญงมสลมสวนใหญจะสวมใสผาคลมศรษะและเส อทปกปดรางกายตามบทบญญต ทางศาสนาซงมขอบญญตหามไมใหสตรมสลมเปดเผยรางกายในทสาธารณะ นอกจากใบหนาและมอทงสองเทานน รปแบบของเครองแตงกายและสสนของผาแตละชนจะแตกตางไปตามสมยนยมและการออกแบบแฟชนเครองแตงกายของผหญงมสลมทไดรบอทธพลจากประเทศมสลม เชน อนโดนเซย มาเลเซย และประเทศแถบอาหรบ อยางไรกตาม ผหญงมสลมบางคนอาจจะสวมผาคลมศรษะแต สวมเสอแขนสนและไมใสถงเทา เปดเผยแขนและเทา ซงเปนปรากฏการณทเปนผลมาจากความเคยชนและวถชวตของคนเมองรอนชนมากกวาจะเกดจากวฒนธรรมอสลาม ผหญงบางคนอาจจะแตงกายตามสมยนยม ไมสวมผาคลมศรษะ ทงนกขนอยกบระดบของการนอมรบเอาแบบแผนทางวฒนธรรมอสลาม

29

เขาไปปรบใชในชวตประจ าวนทแตกตางกนของแตละบคคล เพราะวฒนธรรมมลายโดยเนอแทกมไดเครงครดในเรองการแตงกายทมดชดของผหญง หากแตเปนเพราะอทธพลของกระแสศาสนานยมทเขามาในชมชนมสลมเมอประมาณ 3-4 ทศวรรษทผานมา โดยเฉพาะอยางยงภายหลงการปฏวตอสลามในอหรานเมอป พ.ศ. 2522 ท าใหคนมสลมในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใตและภาคอนๆของประเทศไทยเกดความตนตวในการนอมน าบทบญญตทางศาสนามาปฏบตมากขน มการปรบเปลยนพฤตกรรมในหลายๆเรอง โดยเฉพาะเรองทเหนไดชดเจนทสดคอบทบญญตทเกยวของกบการแตงกาย ในอดตเคยมการเรยกรองสทธทางวฒนธรรมของคนมสลม โดยรองขอใหแกระเบยบราชการทเกยวของกบเครองแบบนกศกษา เครองแบบราชการ และอนญาตใหผหญงมสลมสามารถแตงกายดวยผาคลมศรษะในสถานทราชการและถายรปตดในบตรประชาชนไดอยางอสระ ตวอยางเชน กรณการชมนมเรยกรองใหแกไขระเบยบเครองแตงกายนกศกษาหญงมสลมของวทยาลยครยะลาเมอป 2531 ทวา ระดบของความเครงครดตอหลกการศาสนาในดานการแตงกายกขนอยกบความคดเหนสวนบคคลทแตกตางกนไป มไดเสมอเหมอนกนในแตละปจเจกบคคล ดงนน ในปจจบน จงพบเหนไดวาวฒนธรรมการแตงกายของคนมสลมในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใตมความหลากหลายคอนขางมากทเดยว บางคนเครงครดมาก บางคนกปลอยตามสภาพสงคมและโอกาส

5.1.3 ความเชอและวตรปฏบตทางศาสนา

คนทองถนสวนใหญในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใตนบถอศาสนาอสลาม โดยทวไป ชาวมสลมจะไดรบอบรมบมสอนตงแตยงเยาววยใหเชอมนวา ทานศาสดามฮมมด ไดน าเอาพระบญญต (ซงกคอ ศาสนธรรมตามทปรากฏในพระคมภรอลกรอานและพระวจนะและจรยวตรอนงดงาม ) อนครบถวนสมบรณมาประกาศแกมนษยชาต เพอชน าไปสความสมบรณแหงความเปนมนษย และเพอใหศาสนาอสลามเปนแบบแผนทเหมาะสมในการชน ามนษยไปสความดงามทสมบรณ พระบญญตแหงอสลามจงตองครอบคลมทกแงมมของชวตมนษย ดงนน เมอพจารณาเนอหาสาระของศาสนธรรม จะพบวา พระวรสารแหงอสลามทถกสงมาใหแกมนษยทงมวลครอบคลมจดประสงคหลก 3 ประการ คอ (1) เปนอดมการณทชน ามนษยใหศรทธาตออลลอฮ พระผเปนเจาเพยงพระองคเดยวทสมควรแกการเคารพบชาและภกด ศรทธาในความยตธรรมของพระองค ศรทธาในพระโองการของพระองค ศรทธาใน วนปรโลก วนซงมนษยฟนคนชพอกครงเพอรบการพพากษาและรบผลตอบแทนของความดความชวทตนไดปฏบตไปในโลกน มนใจและไววางใจตอพระองค เพราะพระองคคอทพงพาของทกสรรพสง มนษยจะตองไมสนหวงในพระเมตตาของพระองค และศรทธาวาพระองคเทานนคอปฐมเหตแหงคณงามความดทงปวง (2) เปนธรรมนญส าหรบมนษย เพอใหเกดความสงบสขในชวตสวนตวและชวตทางสงคม เปนธรรมนญทครอบคลมทกดาน ไมวาในดานการปกครอง เศรษฐกจ หรอนตศาสตร อสลามสงสอนใหมนษยอยกนดวยความเปนมตร ละเวนการรบราฆาฟน การทะเลาะเบาะแวง การละเมดและรกรานสทธของผอน ไมลกขโมย ฉอฉล หลอกลวง ไมผดประเวณ หรอท าอนาจาร ไมดมของมนเมาหรอรบประทานสงทเปนโทษตอรางกายและจตใจ ไมบอนท าลายสงคมแมวาในรปแบบใดกตาม และ (3) เปนแบบแผนทางจรยธรรมอนสงสงเพอการครองตนอยางมเกยรต เนนความย าเกรง ความอดกลน ความซอสตย ความเออเฟอเผอแผ ความเมตตากรณา ความกตญญกตเวท ความสะอาดของกายและใจ ความกลาหาญ การใหอภย ความเทาเทยมและความเสมอภาคระหวางมนษย การเคารพสทธของผอน สงสอนใหละเวน

30

ความตระหนถเหนยว ความอจฉารษยา การตฉนนนทา ความเขลาและความขลาดกลว การทรยศและอกตญญ การลวงละเมดสทธของผอน

เพอใหสอดคลองกบเปาหมายทกลาวมาขางตน พระธรรมบญญตในศาสนาอสลามจงเปนระบบทครบถวนดวยองคประกอบ 3 ประการ ไดแก หลกศรทธา หลกปฏบต และ หลกคณธรรม ประกอบกนเปนเสาหลก 3 ตนของระบบวถชวตมสลมทสมบรณ ค าอธบายเกยวกบเสาหลกของศาสนาอสลามทง 3 ขอมรายละเอยดโดยสงเขปดงตอไปน

(1) หลกศรทธา ชาวมสลมศรทธามนในขอธรรม 6 ประการ ไดแก ประการท 1 ศรทธาในพระเจาองคเดยว ประการท 2 ศรทธาในการมอยของบรรดาเทวทตผรบใชของพระองค เรยกวา มะลาอกะฮ ประการท 3 ศรทธาในคมภรตางๆทอลลอฮ ไดทรงประทานแกศาสดาทงหลาย ประการท 4 ศรทธาในความเปนประกาศกของบรรดาศาสดาทงหลาย ประการท 5 ศรทธาในการสนสดของโลกปจจบนและการเกดใหมในวนปรโลก ประการท 6 ศรทธาในการก าหนดสภาวการณและลขตชะตาชวตโดยพระเจา

(2) หลกการปฏบต แมวาความศรทธาทง 6 ประการทกลาวมาขางตนเปนหลกการส าคญพนฐานของพระบญญตแหงอสลามทมสลมจะพงระลกอยเสมอ แตในทศนะของอสลาม ความศรทธาในจตใจเพยงอยางเดยวนนยงไมเปนการเพยงพอ หากแตความศรทธาทแทจรงจะตองแสดงผลออกมาใหเหนเปนการประพฤตปฏบตในชวตประจ าวน และเพอใหแนใจวาคนทมความศรทธาในหลกการ 6 ประการดงกลาวยงคงยนยนในความศรทธานนอยางมนคง อลลอฮ จงไดทรงก าหนดภารกจส าคญใหผทนอบนอมตอพระองคตองปฏบต 5 ประการ ไดแก (1) การกลาวค าปฏญาณ (2) การละหมาด (3) การถอศลอดในเดอนเราะมะฎอน (4) การบรจาคซะกาต (5) การประกอบพธหจญ

(3) หลกคณธรรม พระธรรมบญญตแหงอสลามททานศาสดามฮมมด ไดน ามาประกาศยงครอบคลมถงแงมมทางจตใจของผศรทธา ดวยเหตน พระธรรมบญญตทงระบบจงไดร บการค าจนดวยหลกคณธรรม เพอเสรมสรางความเขมแขงทางจตวญญาณใหผศรทธาสามารถยนหยดบนความศรทธาและมวนยในวตรปฏบตอยเสมอ เปนกลยาณชนทเพยบพรอมดวยความสะอาดบรสทธทางจตวญญาณและความงดงามทางจรยวตร

5.1.4 ระบบคณคาและวฒนธรรมทองถน

เสาหลก 3 ประการของศาสนาอสลามดงทกลาวมาขางตนนน เปนหวใจของระบบวถชวตทชาวมสลมทวโลกโดยทวไปยดถอ แตทวาวฒนธรรมดงเดมของแตละทองถนอาจจะท าใหมขอแตกตางในรายละเอยดปลกยอยของแบบแผนความประพฤต เชนเดยวกน พนทสามจงหวดชายแดนภาคใต กมเอกลกษณทางวฒนธรรมบางอยางทแยกคนไทยมสลมเชอสายมลายออกจากคนมสลมในประเทศมสลมอนๆ และมลกษณะทางวฒนธรรมบางอยางคลายกบกลมวฒนธรรมอนโดจนในเอเชยตะวนออกเฉยงใต กลาวคอ วฒนธรรมมลายมประวตศาสตรยาวนาน ผานการปฏสมพนธและรบอทธพลจากแหลงอารยธรรมทใหญกวาและเกาแกกวา เชน อนเดยและจน ในลกษณะเดยวกบชาตเพอนบานในเอเชยตะวนออกเฉยงใต ศาสนาพราหมณฮนดและพทธศาสนาเปนฐานความเชอของวฒนธรรมตางๆในภมภาคน รวมทงวฒนธรรมมลาย เพราะบรรพบรษของคนไทยมสลมเชอสายมลายกเคยนบถอศาสนาพราหมณฮนดและ

31

พทธศาสนามากอนทจะเปลยนมานบถอศาสนาอสลามในชวงศตวรรษท 15 หรอกอนหนานน11 การมแหลงทมาทางประวตศาสตรและวฒนธรรมรวมกนนเองทท าใหคานยมบางอยางในวฒนธรรมมลายมลกษณะทคลายคลงกบวฒนธรรมไทย เชน การใหเกยรตเทดทนผอาวโสและครอาจารย การเชอถอโชคลางและฤกษยาม การเชอถอวาสตวในต านานบางชนดเชน พญาครฑ เปนสตวศกดสทธ เปนตน เกดการผสมผสานและประนประนอมระหวางความเชอทางศาสนาเดมและศาสนาใหม ซงเปนกรอบทางวฒนธรรมทมความหลากหลาย และไดกลายเปนลกษณะส าคญของกระบวนการสรางอตลกษณของคนไทยมสลมเชอสายมลาย

ระบบคณคาซงเปนเครองก าหนดความรสกนกคดและแบบแผนพฤตกรรมของคนไทยมสลม เชอสายมลายจงเปนระบบคณคาทไดรบการผสมผสานมาจากหลายแหลงทมาและไดรบอทธพลจากหลายปจจยดวยกน ศาสนาอสลามเขามามบทบาทในการก าหนดวถชวตของคนไทยมสลมเชอสายมลายตงแตแรกเรม และยงเพมความเขมขนมากยงขนในชวงหลงจากทกระแสศาสนานยมแนวปฏรปซงเตบโตในโลกมสลมเรมเขามาในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใตพรอมกบการกลบมาของนกศกษาไทยมสล มเชอสายมลายทไปเรยนศาสนาในประเทศอาหรบ เชน ซาอดอารเบย อยปต ลเบย ซดาน อหราน เปนตน การทแนวคดศาสนาสายปฏรปเตบโตและพฒนาการเปนกระแสตนตวทางศาสนานยมในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใตมผลท าใหวถชวตของคนไทยมสลมเชอสายมลายปรบเปล ยนไปในทศทางทแสดงความเครงครดทางศาสนามากขน สงผลกระทบตอลกษณะทางวฒนธรรมและแบบแผนประเพณแบบมลายดงเดม วถชวตของคนไทยมสลมเชอสายมลายในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใตไดรบอทธพลจากหลกการพนฐานของศาสนาอสลามมากยงขน วฒนธรรมและประเพณด งเดมทไมสอดคลองหรอขดแยงกบหลกการพนฐานในศาสนาอสลามคอยๆถกเลกรางไป กลาวอกนยหนงกคอ ความสมพนธระหวางศาสนาอสลามกบวฒนธรรมมลายในฐานะกรอบของวถชวต (Normative framework) ไดเปลยนแปลงไป จากเดมทศาสนาอสลามและวฒนธรรมมลายเคยเกยทบกน (Overlap) โดยทบางสวนของแตละอยางเคยเปนอสระ ไมเกยวของกน กลายเปนวาศาสนาอสลามไดเขาไปมบทบาทก าหนดกรอบวถชวตและแบบแผนทางวฒนธรรมในลกษณะเบดเสรจเดดขาด (Overrule) มากขน

ดงนน เมอพจารณาทวฒนธรรมประเพณของคนไทยมสลมเชอสายมลายใน พนทสามจงหวดชายแดนภาคใต จะพบวา งานประเพณตางๆสวนใหญทจดขนเปนงานพธทไดรบอทธพลจากค าสอนในศาสนาอสลาม เชน งานอะกเกาะห (พธเลยงอาหารทจดขนเมอทารกอายครบ 7 วน) งานแตงงาน การจดการศพของมสลมทสนสดดวยการฝง งานเฉลมฉลองวนคลายวนประสตของทานศาสดามฮมมด เปนตน สวนจารตประเพณทมรองรอยของอทธพลทางวฒนธรรมพราหมณฮนดและพทธศาสนาหรอเกยวพนกบความเชอทางไสยศาสตร เชน พธปยอบอแน (การบชาขาวของเกษตรกร) ประเพณการแหนกในฐานะสตวศกดสทธในต านาน การแสดงมะโยง เปนตน ก าลงสญหายไป เพราะประชาชนไดรบการศกษามากขนและเรมรบรวาประเพณเหลานนมลกษณะบางประการทขดกบความเชอในศาสนา

11. ก าหนดเวลาแนชดทบรรพบรษชาวมลายในอาณาจกรปาตานเขารบศาสนาอสลามยงเปนประเดนทถกเถยงกนในหมนกวชาการ

แตประเดนททเหนพองกนอยางชดเจน คอ ชาวปาตานเขารบอสลามไมเกนศตวรรษท 15 ซงเปนชวงเวลาไลเลยกนกบทพระเจาปรเมศวร กษตรยองคสดทายแหงอาณาจกรศรวชยลภยจากการโจมตของพวกมชปาหตมาสถาปนาอาณาจกรมะละกาและเขารบอสลาม ฉลองพระนามตามอยางเปอรเซยวา สลตาน อสกนดารชาห ตามหลกฐานทปรากฎในพงศาวดารมลาย (SejarahMelayu) (กรณาดC. C. Brown

(1971) SejarahMelayu : An Annotated Translation of Malay Annals. Kuala Lumpur, New York : Oxford University Press.)

32

อสลาม สวนประเพณและวฒนธรรมทสะทอนความเปนมลายแตไมไดขดกบความเชอในศาสนาอสลาม เชน การท าผาบาตก การท าขาวเหนยวหอสามเหลยม (เกอตมปต) ส าหรบเลยงแขกในเทศกาลฮารรายา การขบรองบทกวปลกใจ (อะนาชด) เปนตน ก าลงอยภายใตกระแสการเปลยนแปลงทยงไมรทศทางทชดเจน

5.1.5 กระบวนการขดเกลาทางสงคม

ดงทกลาวมาน สะทอนใหเหนบทบาทและอทธพลของศาสนาอสลามทมตอวฒนธรรมทองถนและวถชวตทางสงคมวฒนธรรมของคนไทยมสลมเชอสายมลายในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต วฒนธรรมของชาวไทยมสลมเชอสายมลายทแตกตางจากคนไทยในภาคอนๆนเองทท าใหกระบวนการถายทอดและปลกฝงวฒนธรรมมลกษณะเฉพาะเปนของตนเอง ชวตในวยเยาวของเดกและเยาวชนชาวไทยมสลมเชอสายมลายในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใตจงมความแตกตางจากเดกและเยาวชนทวไปตามไปดวย กลาวคอ กระบวนการถายทอดคานยมจากคนรนผใหญสเดกและเยาวชนหรอทเรยกวากระบวนการขดเกลาทางสงคม (Socialisation) ของสงคมมสลมในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใตด าเนนไปในทามกลางบรบทของแบบแผนจารต ความคด และความเชอทเกดจากการผสมผสานกนระหวางวฒนธรรมมลาย ความเปนมสลมและความเปนคนไทย12

กระบวนการเรยนรทางวฒนธรรมและขดเกลาทางสงคมของชาวไทยมสลมเชอสายมลายในพนทจงหวดชายแดนภาคใตเกดจากแรงผลกดน 3 ประการดวยกน ไดแก 1. ความตองการใหเดกและเยาวชนสบทอดวฒนธรรมและอตลกษณทองถน 2. ความจ าเปนในการอบรมบมนสยเดกและเยาวชนใหด ารงตนอยในครรลองของจรยธรรมอนดงามตามหลกการศาสนา และ 3. ความคาดหวงใหเดกและเยาวชนตระหนกถงบทบาทหนาททางสงคมในฐานะพลเมอง13 ดวยเหตน ความคาดหวงของสงคมทจะเหนเดกและเยาวชนเตบโตเปนผใหญทสบทอดอตลกษณทางวฒนธรรม เปนคนดตามครรลองของศาสนา มภมคมกนจากความเสอมเสยทางจรยธรรม พรอมทงเปนพลเมองทตระหนกในบทบาทหนาทและปทสถานของสงคมไทยจงเปนสาเหตใหกระบวนการหลอหลอมเจตคตและขดเกลาพฤตกรรมของเดกและเยาวชน มความซบซอนและเกยวของกบระบบและสถาบนทางสงคมในระดบตางๆมากมาย

12. ความเปนคนไทยในทน หมายถง ความเปนพลเมองของประเทศไทยทผานพฒนาการทางความส านกรวมของความเปนชาตตาม

แนวคดรฐชาตสมยใหม (Modern nation state) กลาวคอ รสกถงความเปนสมาชกของประเทศไทย ภาคภมใจในความเปนไทย มความรกใน 3 สถาบนหลกของชาต ไดแก ชาต ศาสนาและพระมหากษตรย เพราะคนไทยมสลมในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใตโดยทวไป แมจะตระหนกในเชอสายและวฒนธรรมทแตกตางจากคนสวนใหญของประเทศ แตกมความภมใจทเปนพลเมองไทย รกพระมหากษตรยไทย และรสกวาตนเองมความแตกตางจากคนเชอสายมลายในประเทศมาเลเซยและอนโดนเซย กลาวไดวา คนไทยมสลมเชอสายมลายในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใตมส านกความเปนคนไทยโดยสมบรณ เพราะไดรบการปลกฝงความเปนชาตผานประวตศาสตรอนยาวนาน ขอสรปเกยวกบความเปนชาตและสถาบนพระมหากษตรยดงกลาวขางตนเปนสวนหนงของผลการส ารวจทศนคตของคนไทยมสลมเชอสายมลายตอการเมองกลมชาตพนธของชาวไทยมสลมเชอสายมลายในจงหวดชายแดนภาคใต (สรยะ สะนวา, 2551 : 117-118).

13. แรงผลกดนขางตนซงเกดจากความคาดหวงของสงคมมความสอดประสานกบแนวคดของนกวชาการสาขาพฤตกรรมศาสตรทมอง

วากระบวนการขดเกลาทางสงคมของมนษยมหนาทใน 1.การถายทอดวฒนธรรมระหวางคนรนหนงกบคนอกรนหนง (Enculturation/

intergenerational transmission of culture) 2. การควบคมแรงกระตนตามธรรมชาตของบคคล (Acquisition of impulse control) 3.การอบรมใหบคคลเกดการเรยนรบทบาทหนาททางสงคม (Role training) กรณาดเพมเตมใน Rashid (1988: 206).

33

5.1.6 ความคาดหวงตอเดกและเยาวชน

เมอพจารณาทความคาดหวงของสงคมมสลมไทยเชอสายมลาย พบวา สงคมสวนใหญคาดหวงใหเดกพดภาษามลายถน และอานคมภรอลกรอานและภาษามลายอกขระยาวและรมได ซงเปนความคาดหวงในแงของการสบทอดวฒนธรรม สวนในแงศาสนา เดกและเยาวชนถกคาดหวงใหเรยนรเกยวกบหลกการศรทธาทถกตอง ปฏบตตามหลกการศาสนาทเปนขอบงคบและละเวนการละเมดขอหาม เชน การปฏบตละหมาดประจ าวนครบ 5 เวลา ระมดระวงความสมพนธระหวางเพอนตางเพศใหอยภายในกรอบของศาสนา ไมดมสราและเสพสงมนเมา เคารพเชอฟงบดามารดา เปนตน นอกจากน ดวยสภาพสงคมปจจบนทเนนผลสมฤทธทางการเรยนเพออนาคตของเดก ท าใหพอแมผปกครองสวนใหญคาดหวงใหลกมการศกษาทด มความรทางสามญศกษา สามารถแขงขนกบเดกและเยาวชนในเมองใหญๆได

ดงนน สถาบนทางสงคมทเกยวของกบการเรยนรทางสงคมของเดกและเยาวชนในพนท สามจงหวดชายแดนภายใตจงมความหลากหลายและซบซอนมากพอสมควร กลาวคอ ครอบครวเปนสถาบนแรกทเดกจะไดเรยนรวถชวตแบบคนไทยมสลมเชอสายมลายในฐานะทเปนฐานรากของการ หลอหลอมและอบรมเดกใหเตบโตและเรยนรการใชชวตในสงคมอยางสมดล หลงจากนน เดกจะไดสมผสและเรยนรบรรยากาศของสงคมทองถนทเครงครดในจารตประเพณจากสถาบนศาสนาและสถาบนการศกษาในวยเยาว ดวยเหตวาศาสนาอสลามมบทบญญตทสงเสรมใหมการละหมาดประจ าวนรวมกนทมสยด มสยดจงเปนสถาบนทเดกจะไดเรยนรระบบความสมพนธทางสงคมของชมชนมสลมทประกอบไปดวยความสมพนธของมนษยกบพระเจาและความสมพนธของชมชนมสลมซงถอวาเปนพนองรวมศรทธา นอกจากน เดกยงไดฝกฝนการด าเนนบทบาทของยวชนทดจากการไปรวมกจกรรมทางศาสนาทมสยดเปนประจ า ซมซบคานยมทดงามจากสถาบนศาสนาและผอาวโส ยงไปกวานน โดยทวไป มสยดนอกจากจะเปนศาสนสถานทใชบ าเพญศาสนพธแลว ยงท าหนาทเปนสถาบนการศกษาทบมเพาะเดกมสลมใหมความรเกยวกบขอบญญตทางศาสนาทเพยงพอตอการปฏบตศาสนกจและหนาทของมสลมทจ าเปนตองท าตามศาสนบญญตอยางถกตองครบถวน ทงนเพราะศาสนาอสลามถอวามสลมทกคนมหนาทตองศกษาหาความรในธรรมบญญต ดงปรากฏในพระวจนะทรายงานมาจากทานศาสดา มฮมมด วา “การแสวงหาความรเปนหนาทบงคบแกมสลมทกคน” (รายงานโดย อะหมด)14 ดงค ากลาวทวา

رواهأحمد»مفريضةعلىكلمسلمطلبالعل»

ดงนน การแสวงหาความรทจ าเปนจงเปนหนาทของปจเจกบคคล และการจดการศกษาใหแกเดกและเยาวชนกเปนหนาทของบดามารดาและผปกครอง ขอบญญตในศาสนาอสลามก าหนดหนาทของกบบดามารดาหรอผปกครองในการอบรมสงสอนบตรหลานหรอผอยในปกครองใหมความร ความเขาใจและปฏบตตามธรรมบญญตของศาสนาอยางถกตอง หากบดามารดาหรอผปกครองไมมความรกตองจดหาผทมความรมาสอน ซงสวนใหญมกรวมกลมกนจดโดยใชพนทและอาคารในบรเวณมสยดเปนพนทส าหรบการสอน มอมามหรอผมความรในทองถนท าหนาทสอน ดงกลาวนเองเปนแรงผลกดนส าคญท

14 เปนสายรายงานพระวจนะของทานศาสนทตมฮมหมด (ศอลฯ)

34

กอใหเกดสถาบนการศกษาศาสนาอสลามในรปแบบตางๆในจงหวดชายแดนภาคใต เชน สถาบนปอเนาะ ศนยอบรมจรยธรรมอสลามประจ ามสยด (ตาดกา) และโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม เปนตน

5.1.7 แนวทางการศกษาของเยาวชนมสลม

ชวตทางการศกษาของเดกและเยาวชนมสลมไทยเชอสายมลายในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใตจงคอนขางแตกตางจากเดกและเยาวชนไทยทนบถอศาสนาอนๆ ทงในพนทจงหวดชายแดนภาคใตเองและภมภาคอนๆ เพราะกระบวนการขดเกลาทางสงคมทางการศกษาของชมชนมสลมเนนการถายทอดความเปนมลายและอสลามอยางเขมขน เรมตงแตในวยเดกเลก เดกจะไดรบอบรมสงสอนทบานเปนหลก หรออาจจะถกสงไปพฒนาทกษะการเรยนรตามแนวทางของอสลามทสถานศกษาเราเฎาะฮ (สถานอบรมเดกกอนวยเรยน) ซงสวนใหญจะเปนกจการทอยภายใตการก ากบดแลของมสยดหรอสถาบนปอเนาะ เมอเดกอายประมาณ 6 ขวบ ผปกครองนยมสงบตรหลานไปเรยนความรพนฐานเกยวกบศาสนาอสลามและภาษามลายทบานของผทรงความรในชมชน ทมสยด หรอ ศนยอบรมจรยธรรมอสลามประจ ามสยด (ตาดกา) ควบคไปกบการเรยนในระดบประถมศกษา กลาวคอ เดกในชวงวย 6-12 ป จะไปเรยนสามญตามหลกสตรประถมศกษาทโรงเรยนรฐบาลในเวลากลางวนของวนจนทร -ศกร และไปเรยนหลกการอานคมภรอลกรอานทบานครหรอมสยดในตอนค า และไปเรยนหลกการศาสนาอสลามขนพนฐานและภาษามลายทศนยอบรมจรยธรรมอสลามประจ ามสยด (ตาดกา) ในวนเสาร-อาทตย

เมอเดกโตขน ผปกครองสวนใหญกสงบตรหลานเขาเรยนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม เพราะเยาวชนจะไดรบการฝกฝนอบรมทงการศกษาภาคสามญศกษาและภาคอสลามศกษา โรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามสวนใหญจะใชหลกสตรคขนาน กลาวคอ ใชหลกสตรสามญศกษาของโรงเรยนมธยมตนและมธยมปลายอยางเตมรปแบบ ตามหลกสตรทง 6 ปการศกษา โดยมกจะจดการเรยนการสอนในชวงบาย และใชหลกสตรอสลามศกษา ซงแบงชนเรยนเปน 10 ชนป ใน 3 ระดบหลกสตร ไดแก หลกสตรอสลามศกษาตอนตน (อบตดาอยะฮ) ปท 1-4 หลกสตรอสลามศกษาตอนกลาง (มตะวซซเตาะฮ) ปท 5-7 และหลกสตรอสลามศกษาตอนปลาย (ซานะวยะฮ) ปท 8-10 โดยจดการเรยนการสอนในชวงเชา ดวยเหตทโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามใช 2 หลกสตรโดยสอนคขนานกนไป จงท าใหผเรยนมตารางเรยนทแนนมาก คอ ประมาณ 9-10 คาบตอวน เรยน 5-6 วนตอสปดาห สวนใหญจะมวนหยด 1 วนตอสปดาห คอ วนศกร บางโรงเรยนกมวนหยด 2 วน คอ วนศกรและวนเสาร ทงน ผเรยนสวนใหญจะจบการศกษาในหลกสตรมธยมปลายกอนทจะส าเรจการศกษาในหลกสตรอสลามศกษาชนปท 10

อยางไรกตาม บางครอบครวอาจจะสงใหบตรหลานไปเรยนในโรงเรยนของรฐทเปนระบบการศกษาภาคสามญตามหลกสตรมธยมศกษาเพยงอยางเดยว และใหเรยนเสรมความรดานอสลามศกษาและภาษามลายในระบบการศกษาตามอธยาศย กลาวคอ ไปเรยนทมสยดหรอบานครในตอนค าหรอเขาคายอบรมจรยธรรมภาคฤดรอน เยาวชนกลมนจะไดรบการปลกฝงคณคาทางจรยธรรมและทกษะทางวฒนธรรมทเขมขนนอยกวาเยาวชนทเรยนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม แตมเวลาและโอกาสในการพฒนาทกษะการเรยนรและผลสมฤทธทางการเรยนภาคสามญศกษามากกวา ผปกครองบางคนจะจางครมาสอนพเศษเสรมนอกเวลาใหแกบตรหลานในรายวชาตางๆ เชน ภาษาตางประเทศ คณตศาสตร วทยาศาสตร เปนตน บางคนกเรยนกวดวชาตามสถาบนสอนพเศษ เพอใหสามารถสอบแขงขนตางๆได

35

ในทางตรงขาม บางครอบครวกอาจจะสงบตรหลานไปอบรมทกษะการใชชวตตามครรลองของมสลมทดกบโตะครทสถาบนปอเนาะ หรอไปเรยนทองจ าคมภรอลกรอานทงเลม (ตะหฟซ) ซงทงสองสถาบนดงกลาวเปนระบบการศกษาศาสนาอสลามแบบโรงเรยนประจ า นานๆครงเดกจะไดรบอนญาตใหกลบบานไดตามโอกาส เดกทเรยนในสถาบนปอเนาะอาจจะไดรบการศกษาภาคสามญควบคไปดวยหรอไมกได ส าหรบบางปอเนาะทเปดเปนโรงเรยนภาคสามญดวย เดกกจะไดรบการจดการศกษา ภาคสามญควบคกบภาคศาสนาเหมอนโรงเรยนประจ าทวไป สวนบางปอเนาะทไมมโรงเรยนภาคสามญเปนกจการคประกอบ เดกจะเรยนคมภรและอรรถกถาในเวลาปกต และเขาสระบบการศกษานอกโรงเรยนในวนหยด ยงไปกวานน หากครอบครวมก าลงทรพยมากพอ กอาจสงบตรหลานไปศกษาตอ ดานศาสนาในระดบสงขนในตางประเทศ เชน มาเลเซย อนโดนเซย ปากสถาน ซาอดอาระ เบย อยปต ซดาน ลเบย เปนตน

5.2 วเคราะหรปแบบและกระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยของเดกและเยาวชน ในสามจงหวดชายแดนภาคใต

5.2.1 แนวทางการวเคราะหรปแบบและกระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนย ของเดกและเยาวชนในสามจงหวดชายแดนภาคใต

การเกบรวบรวมขอมลจากกลมเปาหมายผใหขอมลหลกดวยการสมภาษณ ผวจยไดก าหนด แผนเชงปรมาณดงตอไปน (1) เดกทเรยนในศนยอบรมจรยธรรมอสลามประจ ามสยด 3 จงหวดๆละ 30 คน รวม 90 คน (2) เดกทไมไดเรยนในศนยอบรมจรยธรรมประจ ามสยด 3 จงหวดๆละ 15 คน รวม 45 คน (3) เยาวชน ทเรยนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม 3 จงหวดๆละ 30 คน รวม 90 คน (4) เยาวชนทไมไดเรยนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม 3 จงหวดๆละ 15 คน รวม 45 คน (5) ผบรหารโรงเรยน ผบรหารศนยอบรมจรยธรรมประจ ามสยด ผปกครอง ผน าทางศาสนา จาก 3 จงหวดๆละ 10 คน รวม 30 คน ทง 5 กลมเปาหมายคดเปนจ านวนรวมทงสน 300 คน

(1) จ านวนและขอมลพนฐานเกยวกบผใหขอมล

ผลการเกบรวบรวมขอมล ปรากฏวา ผวจยไดท าการสมภาษณกลมเปาหมายตามทกลาวขางตนเสรจสนแลวเปนจ านวนทงสน 300 คน แบงเปน 2 ประเภท คอ 1. ประเภทเดกและเยาวชน ประกอบดวย 4 กลม ไดแก (1) กลมเดกทเรยนในศนยอบรมจรยธรรมอสลามประจ ามสยด จ านวน 90 คน (2) กลมเดกทไมไดเรยนในศนยอบรมจรยธรรมอสลามประจ ามสยด จ านวน 45 คน (3) กลมเยาวชนทเรยนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม จ านวน 90 คน (4) กลมเยาวชนทไมไดเรยนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม จ านวน 45 คน และ 2. ประเภทผเกยวของเชงนโยบาย ไดแก ผบรหาร ครผสอน ผปกครอง ผน าศาสนา จ านวน 30 คน รายละเอยดขางตนสามารถแจกแจงไดตามตารางดงตอไปน

36

ตารางท 1 ประชากรและพนทตวอยางศกษา : จงหวดปตตาน จงหวดยะลา และจงหวดนราธวาส

ประเภท กลมเปาหมาย รายจงหวด

รวม ปตตาน ยะลา นราธวาส ชาย หญง รวม ชาย หญง รวม ชาย หญง รวม

1.เดกและเยาวชน yyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyy

1.เดกทเรยนในศนยอบรมจรยธรรมประจ ามสยด

รร.ดารลฟรกอและฟรดอน ศนยตาดกาเราฎอ ศนยตาดกา อ.เมอง 19 11 30 18 12 30 16 14 30 90

2.เดกทไมไดเรยนในศนยอบรมจรยธรรมประจ ามสยด

ศกษาตามอธยาศย ศกษาตามอธยาศย ศกษาตามอธยาศย 6 9 15 10 5 15 7 8 15 45

3.เยาวชนทเรยนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม

รร.ศาสนปถมภ รร.พฒนาวทยา รร.ดายลอสลาม 17 13 30 26 4 30 18 12 30 90

4.เยาวชนทไมไดเรยนโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม

รร.เบญจมราชทศ รร.คณะราษฎรบ ารง รร.บานตนหยงมส 9 6 15 5 10 15 8 7 15 45

2.ผทเกยวของเชงนโยบาย

ผบรหาร ครผสอน ผปกครอง ผน าศาสนา

ผบรหาร 1, ครผสอน 4ผปกครอง 5 รวม 10

ผบรหาร 1, ครผสอน 4ผปกครอง 5 รวม 10

ผบรหาร 1, ครผสอน 4ผปกครอง 5 รวม 10 30

รวม Wwwwwwddw 100 Wwwwss sห w100 www wwd ww100 300

37

จากตารางท 1 คณะผวจยไดท าการสมภาษณกลมเปาหมายครบตามจ านวนผใหขอมลทก าหนดไวในแตละกลม โดยไดกระจายอยางเทาเทยมกนใหครอบคลมพนททงสามจงหวด ไดแก ปตตาน ยะลา และนราธวาส จงหวดละ 100 คน รวมเปนจ านวนทงสน 300 คน นอกจากน กลมเปาหมายทไดท าการสมภาษณทงหมดยงมความครอบคลมในแงของการกระจายตวระหวางเขตเมองกบเขตชนบท กลาวคอ ทกสถาบนทไดรบการเลอกใหเปนพนทเปาหมายการสมภาษณเปนสถาบนทตงอยในเขตชานเมอง ซงมนกเรยนทงจากในเขตเมองและเขตพนทรอบนอกเขามาเรยนผสมผสานกน ดงรายละเอยดเกยวกบโรงเรยนทเปนเปาหมายของการสมภาษณในแตละจงหวด

5.2.2 ลกษณะรปแบบและกระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต

ลกษณะรปแบบและกระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใตโดยเนนกระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยแกเดกและเยาวชนทเรยนในระบบการศกษาอสลาม ไดแก ศนยอบรมจรยธรรมอสลามประจ ามสยด และโรงเรยนเอกชนสอน ศาสนาอสลาม เทยบกบเดกและเยาวชนทไมไดเรยนในระบบการศกษาอสลาม

(1) วเคราะหจากเปาหมายในระบบการศกษาอสลาม

จากการสมภาษณผบรหารและครผสอนในศนยอบรมจรยธรรมประจ ามสยด พบวา กระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยในศนยอบรมจรยธรรมประจ ามสยดมเปาหมายทชดเจนในการ “สรางคนด” ซงค าอธบายของค าวาคนดทไดรบจากผบรหารและครผสอนมความแตกตางหลากหลายตามแนวคดของแตละคน อยางไรกตาม พอสรปไดวา สาระส าคญของเปาหมายใน การปลกฝงค าสอนทดงาม มดงน

(1.1) ตองการใหการอบรมดแลทางจรยธรรมของศนยอบรมจรยธรรมฯ เปนบนได ขนแรกทเดกจะไดรบเปนภมคมกน กอนทจะเขาสสงคมทเตมไปดวยสงยวยและอบายมขตางๆ เชน เกม บหร และยาเสพตด

(1.2) ตองการให เดกและเยาวชนรบทบาทหนาท ของตนเอง และมวนย ใน การรบผดชอบตอภาระหนาททางศาสนา เชน การละหมาดประจ าวน การถอศลอดในเดอนเราะมะฎอน (เดอนทชาวมสลมทวโลกจะตองท าการถอศลอด) เปนตน

(1.3) ตองการใหเดกเขาใจสภาพแวดลอมทางสงคมในปจจบนและอยรวมกบสงคมได อยางด โดยสามารถประคบประคองตนเองใหอยในครรลองทดงามตามค าสอนทางศาสนาได เพราะเดกจ าเปนตองไปอยในโรงเรยนทมเพอนจ านวนมาก สงคมของเดกจะกวางขน ครจงจ าเปนตองสอนใหเดกมความสามารถในการแยกแยะระหวางสงทดและสงทไมด กอนทเดกจะเขาไปสมผสและหลงผดตดใจในสงทไมด

(1.4) ตองการใหเดกและเยาวชนยดมนในมารยาทและคณลกษณะทพงประสงคตางๆใหตดเปนนสยประจ าตว เชน รกความสะอาด การวางตวทเหมาะสมระหวางเพศตรงขามและคนตางวย การไปละหมาดทมสยดเปนประจ า

38

(1.5) ตองการใหเดกอานและเขยนภาษามลายได เพราะปจจบน เดกจ านวนมากไมสามารถอานและเขยนภาษามลายไดอกแลว บางคนแมจะพดภาษามลายไดแตกไมถกตองตามหลกภาษา การอนรกษภาษามลายเปนสวนหนงของเปาหมายในการอบรมเดกและเยาวชนมสลม เพราะถอเปนการสรางบคลกภาพทเหมาะสมกบอตลกษณทองถนใหแกเดก อนเปนประโยชนในดานจตวทยาของเดก เมอเดกเกดความภาคภมใจและมความเปนตวของตวเอง การพฒนาการทางสตปญญากเปนเรองงาย

ในสวนของโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม ซงผเรยนอยในภาวะทโตเปนผใหญมากขน ผบรหารและครผสอนไดก าหนดเปาหมายของการอบรมทางจรยธรรมใหแกผเรยนในลกษณะทไมแตกตางกนมาก เมอเทยบกบระดบศนยอบรมจรยธรรม กลาวคอ กระบวนการอบรมทางจรยธรรมและวนยใหแกเยาวชนในโรงเรยนไดรบการมงหวงใหเปนเสมอนสนามทดลองการใชชวตทางสงคมทกวางขน เพราะเยาวชนจะไดมเพอน รนพ รนนอง ครและอาจารย ซงประกอบกนเปนสงคมทกวางขน เวลาทเยาวชนใชในโรงเรยนกมากกวาเวลาทเดกอยทศนยอบรมจรยธรรมฯ ท าใหมเวลาทเยาวชนจะไดเรยนรนอกหองเรยนดวย การฝกหดใหเยาวชนปฏบตหนาททางศาสนาตามเวลาทก าหนด โดยเฉพาะการละหมาดประจ าวน จะเปนจดเนนหลกทท าใหเยาวชนไดเรยนรทจะมวนยในตนเอง เพราะเยาวชนจะตองท าการละหมาดตอนกลางวนอยางพรอมเพรยงกน บางโรงเรยนกมการตรวจเชคการปฏบตละหมาดของนกเรยนทกวน บางโรงเรยนกมอบหมายใหนกเรยนควบคมกนเอง นเองเปนจดแขงของการปลกฝงวนยในโรงเรยน

กลาวไดวา ในแงของเปาหมายของกระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรมและวนยในศนยอบรมจรยธรรมประจ ามสยดและโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม พบวา ระบบการศกษาอสลามตองการผลตเดกและเยาวชนทพรอมตอการเขาสสงคม ดวยการปลกฝงจตส านกดานคณธรรมตามวฒนธรรมและศาสนาใหเปนภมคมกนจากความเสอมทางจรยธรรมและอบายมขตางๆ พรอมกนนน ระบบการศกษาอสลามยงเปนสถาบนทพยายามปลกฝงใหเดกและเยาวชนมความรบผดชอบตอหนาทของตนเอง ทงหนาทตามทศาสนาบญญต เชน การละหมาดประจ าวน และหนาทตามความจ าเปนของสงคม เชน การรกษาความสะอาด การเคารพเชอฟงผใหญ เปนตน

(2) วเคราะหจากเนอหาและหลกสตรในระบบการศกษาอสลาม

ลกษณะและเนอหาของการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยในศนยอบรมจรยธรรมประจ ามสยด จะเปนการสอนในชนเรยนระหวางวนเสาร-อาทตย โดยแบงออกเปนชนเตรยม และชนป 1 – 5 วชาทเปดสอนในแตละชนมรายละเอยดดงตารางตอไปน

39

ตารางท 2 เนอหาและหลกสตรในระบบการศกษาของศนยอบรมจรยธรรมประจ ามสยดส าหรบเดกเลกระดบอนบาลและประถมตนใน 3 จงหวดชายแดนภาคใต : จงหวดปตตาน จงหวดยะลา และจงหวดนราธวาส

ทมา : อบราเฮม ณรงครกษาเขต. (2551). การศกษาในดนแดนมลาย. รายงานโครงการประชมทางวชาการ เรอง มลายกบรฐไทยในมตประวตศาสตรและอารยธรรมกบการสรางความเปนธรรม (หนา 192-204). ปตตาน : โครงการจดตงสถาบนสมทรรฐเอเชยตะวนออกฉยงใตศกษา มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน

หมายเหต : เครองหมาย “/” ในตาราง หมายถง รายวชาทเปดสอนในหลกสตรระดบชนตางๆ

เนอหารายวชาและหลกสตร

ชนเตรยม (อนบาล 1) ชนอนบาล 2 ชนป 1 – ชนป5 รายวชาทเปดสอน

จ านวนคาบตอเดอน

รายวชาทเปดสอน

จ านวนคาบตอเดอน

รายวชาทเปดสอน

จ านวนคาบตอเดอน

1) อานยาว1 / 16 / 16 - - 2) อานยาว 2 / 16 / 16 - - 3) เขยนยาว 1 / 16 / 16 - - 4) เขยนยาว 2 / 16 / 16 - - 5) เขยนยาว 3 - - / 4 - - 6) อานรม / 16 / 16 - - 7) เขยนรม / 16 / 16 - - 8) ดอาอประจ าวน / 4 / 4 - - 9) ภาษาอาหรบ - - / 4 / 4 10) หลกศรทธา - - - - / 16 11) หลกปฏบต - - - - / 8 12) ภาษายาว - - - - / 8 13) ภาษารม - - - - / 4 14) จรยธรรม - - - - / 8 15) ฮาดษ - - - - / 4 16) ประวตศาสตร - - - - / 4 17) อลกรอาน - - - - / 4

40

จากตารางท 2 การสอนในศนยอบรมจรยธรรมส าหรบชนเดกเลกจะเนนการทองจ าและวชาทกษะทางภาษา ทงนเพราะการสอนเดกอายกอนวยเรยนตองค านงถงระดบสตปญญาทเหมาะสมส าหรบการทองจ ามากกวาการคด แตเมอเดกอายมากขนเขาสวยเรยน (ประมาณ 6 ขวบ) เดกพรอมทจะซมซบและเรยนรเนอหาวชาทซบซอนมากขน จงไดเรมสอนวชาหลกศรทธาเปนวชาแรก เพราะการศรทธาตามค าสอนของศาสนาอสลามนนมความส าคญมากเปนอนดบแรก การยดมนในศาสนากคอการยดมนในหลกศรทธา โดยเฉพาะเรองพระเจา ตอมาจงเปนวชาอนๆทความส าคญรองลงมา เชน หลกการปฏบต คอ วชาทสอนเกยวกบหลกการปฏบตทง 5 ประการตามบทบญญตอสลาม รวมทงเรองทเกยวของ เชน การท าความสะอาดสงสกปรก การอาบน าช าระรางกายกอนการละหมาด ประเภทของน า อาหารทต องห าม เปนตน ว ชาประวต ศาสตร เปนว ชาท เก ยวกบช วประวต ของบรรดาศาสดาในย ค กอนๆ และชวประวตของทานศาสดามฮมมด วชาจรยธรรม เปนวชาทสอนเกยวกบจรยศาสตรในอสลาม เชน ความซอสตย (อลอะมานะฮ) ความอดทน (อซซอบร) และความมสจจะ (อศศดก) เปนตน

กลาวโดยสรป การอบรมคณธรรมในศนยอบรมจรยธรรมประจ ามสยดจะเรมจากการสรางพนฐานใหเดกไดเขาใจเกยวกบหลกศรทธา เพอเขาจะไดเชอและมนใจในอลลอฮ หลงจากนนจงใหความส าคญกบเรองหลกปฏบต และหลงจากทหลกศรทธาและหลกปฏบตเขมแขงแลว หลกสตรจงสอดแทรกเรองคณธรรม (อลอหซาน) ในวชาจรยธรรม เพอใหเดกตระหนกถงคณธรรม จรยธรรม ในระดบตางๆ ซงทงสามประการทไดกลาวไปขางตนนนเปนแกนแทของเนอหาทตองการปลกฝงใหเดกและเยาวชนยดมน และเปนหวใจหลกในการปลกฝงคณธรรม จรยธรรมใหเดกและเยาวชน

สวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามจะมเนอหาหลกสตรทเขมขนมากกวาศนยอบรมจรยธรรมประจ ามสยด โรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามโดยทวไปใชหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พ.ศ. 2551 ซงบงคบเรยน 8 กลมสาระ ไดแก ภาษาไทย คณตศาสตร วทยาศาสตร สขศกษาและพลศกษา สงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม ศลปะ การงานอาชพและเทคโนโลย และภาษาตางประเทศ นอกจากนน โรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามยงไดจดการเรยนการสอนเพมเตมอก 7 กลมสาระ ไดแก อลกรอาน หลกศรทธา ศาสนบญญต ศาสนประวต จรยธรรมอสลาม ภาษาอาหรบ และภาษามลาย ทงน จดเดนของการสอนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามคอการทโรงเรยนพยายามจดกจกรรมเสรมหลกสตร เพอใหเยาวชนไดฝกทกษะการปฏบตจากการท ากจกรรม เชน การจดนทรรศการวนคลายวนประสตทานศาสดา ซงนกเรยนจะไดแสดงออกซงความสามารถในดานตางๆ เชน การคดภาษาอาหรบ การขบรองอะนาชด การประกวดสนทรพจน การตอบค าถามเกยวกบชวประวตทานศาสดา เปนตน

(3) วเคราะหจากครผสอนในระบบการศกษาอสลาม

จากการสมภาษณครผสอนและเดกนกเรยนในศนยอบรมจรยธรรมประจ ามสยดเกยวกบจดเนนและเทคนคการสอนทใชในการอบรมจรยธรรม พบวา ครผสอนไมเนนเนอหาการสอนในชนเรยนตามทบงคบในหลกสตรมากนก เพราะเดกทเรยนในศนยอบรมฯสวนใหญเปนเดกเลก บรรยากาศการเรยนเปนสงทเครงเครยด การสอนตามเนอหาในต าราเปนการท าใหเดกไมตงใจเรยน เพราะสมาธของเดกไมสามารถจดจออยกบสงทครพดไดนานๆ ดวยเหตน ครจ าเปนตองใชเทคนคการสอนทดงดดใจเดก เชน

41

ดวยการเลาประวตศาสตรทนาสนใจและฟงสนก แตแฝงขอคดตามคตทางจรยธรรมอสลาม เชน เรองโสเภณใหน าดมแกสนขทกระหาย เรองอบละฮบผทพยายามจะสงหารทานศาสดา เรองการเผยแผพระธรรมของศาสดาในยคกอนๆ เปนตน ซงเนอหาเหลานมคตเตอนใจทเดกสามารถจดจ าเอาไปใชได บอกเลาถงคณธรรมความดท เดกๆควรท าตาม อกทงยงเปนการชใหเหนถงคณคาของค าสอนทผาน ความยากล าบากในการสบทอดมาสคนยคปจจบน

สวนครในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามใหแนวคดทนาสนใจเกยวกบเทคนคการอบรมคณธรรมใหไดผล ครจ านวนหนงใหแนวคดวา การสอนจรยธรรมในต ารามกไมเกดประโยชนใดๆมากนกตอเดกและเยาวชน เพราะการเรยนทมระบบวดผลเอาคะแนน (การสอบ) ท าใหเยาวชนไมสนใจทจะน าเอาค าสอนทางจรยธรรมทไดเรยนไปปฏบต นอกจากตองการเพยงทองจ าเพอใหท าขอสอบไดเทานน เพราะฉะนนครไมควรใหความสนใจมากนกแกการสอนและการสอบ เพราะจรยธรรมไมใชความรทวไปทมงหวงใหเดกและเยาวชนเรยนรและท าขอสอบได หากแตวชาจรยธรรมมงหวงใหเดกและเยาวชนไดขดเกลาจตใจตนเอง และเรยนรทจะปรบใชจรยธรรมทไดร าเรยนในชวตประจ าวน เพอใหเดกและเยาวชนเปนคนดทพรอมตอการเปลยนแปลงของสงคม และรเทาทนการพฒนาการของอบายมขทมาในรปแบบตางๆ

สงทครจ าเปนตองใหความส าคญในการสอนวชาจรยธรรมคอ การเปนแบบอยางทด การปฏบตตนเปนตนแบบของครอาจารยทงในชนเรยนและนอกชนเรยน รวมทงการสรางบรรยากาศของความดใหเกดขนในโรงเรยน สงตางๆเหลานจะสงผลใหโรงเรยนเปนเขตปลอดอบายมข และสงเสรมใหเดกและเยาวชนแขงขนกนท าความด และไมกลาประพฤตผด อยางนอยกในเขตโรงเรยนและในเวลาทเดกและเยาวชนอยทโรงเรยน ซงเปนการสรางจตส านกคณธรรมใหแกเดกและเยาวชน เมอเขาอยนอกรวโรงเรยน หรออยนอกการก ากบดแลของครอาจารยและผปกครอง อกทงการก าหนดใหจรยธรรมเปนระบบกฎเกณฑกเปนอกเทคนคหนงทส าคญในการสรางบรรยากาศของความด การใชแนวคดแบบสงคมทวไปทถอวาท าดเปนเรองอาสา ไมใชขอบงคบนน ท าใหเดกและเยาวชนมความโนมเอยงไปสทางเลอกทไมดได ดงนน การก าหนดใหความดเปนขอบงคบจงเปนสงทครตองตระหนก การสรางกฎเกณฑตางๆทส าคญมาบงคบใชกบเดกและเยาวชนในโรงเรยนเปนการจ าลองสงคมทยดมนในระบบหนาทและกฎหมาย เปนการฝกนสยใหเดกและเยาวชนเกดความเคยชนกบกฎเกณฑและไมรสกวาขอบงคบตางๆ เปนการจ ากดสทธ กลบเหนขอดวาสงคมจ าเปนตองมกฎเกณฑ ดงนนครอาจารยจงพยายามปลกฝงวาสงคมทขาดกฎเกณฑ สงคมทตางคนตางท าตามใจชอบภายใตขออางวาสทธเสรภาพจะเปนสงคมทเสอมโทรมทางจรยธรรมในทสด เพราะขาดจตส านก เมอถงเวลานน ระบบกฎเกณฑตางๆ กไมเปนทเคารพเชอถออกตอไป เพราะคนเราคอยจะแกไขกฎเกณฑไปเรอยๆใหสอดคลองกบอารมณของตน

แนวคดขางตนสอดคลองกบค าบอกเลาทไดรบจากเยาวชนทเรยนในโรงเรยนวาทจะใหครอาจารยสอนเกยวกบเรองศาสนา และไมชอบอาจารยทมาสอนชา หรอไมจรงจงในการสอน อกทงยงชอบใหครอาจารยเลาประวตศาสตรหรอประสบการณมากกวาสอนเรองราวจากต าราชอบใหครอาจารยเนนเรองการแตงกาย มารยาทและการวางตนระหวางชายหญง เปนตน

42

นอกจากนนขอมลทไดจากการวเคราะหแบบสอบถามในประเดนทส าคญอน ๆ เชน จากขอค าถาม ทวา “ทานคดวาปญหาจรยธรรมเรองใดทเปนปญหาวกฤตทสดในปจจบน (เชน จรยธรรมทางเพศ ความซอสตยสจรต การพดปด เปนตน)” พบวา จากเยาวชนทงหมดทตอบแบบสอบถามจ านวน 270 คน พบวาเยาวชนสวนใหญหรอเกอบ 2 ใน 3 คอ รอยละ 64 จะตอบวาเปนเรองของจรยธรรมทางเพศ ซงอาจเนองมาจากเปนเรองทใกลตวเดกและเยาวชน อกทงเรองของจรยธรรมทางเพศเปนคณธรรมและจรยธรรมททางศาสนาอสลามเนนย าและใหความส าคญมาก ดงทอลลอฮ ตรสวา “จงอยาเขาใกลการละเมดประเวณ แทจรงมนเปนการลามกและหนทางทชวรายยง” (อลอสรออ : 32)15

ดงค ากลาวทวา “ نا تقربوا ولا ها الز سبيل ا وساءا احشة افا كانا إن ”

สวนทรองลงมาคอเรองของความซอสตยสจรตคดเปนรอยละ 22 ทงนเดกและเยาวชนมองวา ความซอสตยสจรตเปนเรองทวกฤตในปจจบน เนองจากเปนเรองทสงผลกระทบในวงกวางทงในระดบประเทศสระดบทองถน ท าใหผทมสวนเกยวของไดรบความเสยหายตามไปดวย อกทงยงลดระดบความนาเชอถอและความไววางใจของบคคลทท าการทจรตอกดวยและเรองของการพดปดและจรยธรรมดานอน ๆ เชน การลกขโมยและการท ารายรางกาย คดเปนรอยละ 14 เนองจากปญหาการพดปดเปนเรองสวนบคคลทไมไดกระทบในวงกวางมากนก และยงสามารถปกปองตวเอง ทงยงไดปองกนใหหางไกลจากปญหาเหลานไดดวยตวเอง

ในสวนของขอค าถามทวา “ทานรสกอยางไรเมอรวานกการเมองททานเลอกหรอชนชอบเปนคนทจรต” เยาวชนสวนใหญหรอเกอบครง (รอยละ 48,) จะตอบวาเฉยๆ ไมพอใจ รอยละ 33, พอใจ รอยละ 19 ซงประเดนนอาจเนองจากเดกและเยาวชนทตอบแบบสอบถามยงอยในวยทยงไมมสทธเลอกตงจงอาจยงไมไดสนใจหรอใหความส าคญกบประเดนน และจากการส ารวจในประเดนเดยวกนนของ ABAC โพล ในชวง 4 มกราคมถง 5 กมภาพนธ 2554 ทผานมา โดยส ารวจจากประชาชนทงหมด 3,971 คน จาก 28 จงหวด ในสวนของเยาวชนพบวารอยละ 54.5 ยอมรบรฐบาลทคอรปชนได ซงประเดนนอาจเนองมาจากการไดพบเหนแบบอยางการทจรตจากผคนรอบขางและผคนในสงคมทวไป ซงการทจรตคอรรปชนในสงคมไทยเปนวกฤตทนาเปนหวงอยางยง โดยเมอวเคราะหใหลกลงไปเพอใหเหนความชดเจน สามารถจ าแนกกลมเยาวชนไดเปน 2 กลม คอกลมทรบไดซงมองวาไมเปนไรคดเปนรอยละ 67 และกลมทรบไมไดคดเปนรอยละ 33 ซงกลมทรสกเฉย ๆ สวนใหญจะเปนเยาวชนระดบมธยมศกษาทงทศกษาทโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามและของโรงเรยนรฐบาล เนองจากเยาวชนในระดบมธยมศกษาเปนวยทมความเชอมนและมความคดเหนเปนของตวเอง อกทงเยาวชนกลมนเปนกลมคนใน generation Y ทมลกษณะเฉพาะตว ประกอบกบการไดเหนแบบอยางของผใหญและผคนในสงคมปจจบนทมงเนนการด าเนนชวตเพอแสวงหารายไดและตอบสนองปจจยตางๆ ในชวตโดยละเลยทจะตระหนกถงเรองของคณธรรม จรยธรรมซงเปนสงทส าคญและจ าเปนในการด าเนนชวตของมนษยทกคน ในขณะทกลมทรสกรบไมไดสวนใหญจะเปนเดกทศกษาระดบประถมศกษา เนองจากเดกทศกษาในระดบประถมศกษายงเปนวยทมความสดใสราเรงและยงไมไดคดถงเรองของปจจยในการด าเนนชวตมากนก ยงใชเวลาสวนใหญกบการ

15 เปนพระวจนะของพระเจา (อลลอฮ) ในคมภรอลกรอาน ซเราะฮอลอสรออ อายะหท 32

43

เลนและสนกกบเพอนมากกวา อกทงยงเปนวยทพรอมรบกบการปลกฝงอะไรไดงาย ดงนนจงยงคงยดมนในคณธรรม จรยธรรมทไดรบการปลกฝงจากผใหญทงจากคนในครอบครว คณครและผคนในชมชน

กลาวโดยสรป เดกทเรยนในศนยกบเดกทไมไดเรยนในศนยอบรมจรยธรรมมลกษณะ รปแบบและเนอหาของกระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรมทแตกตางกน โดยเดกทเรยนในศนยอบรมมองวา ตนเองเปนคนดมคณธรรม จรยธรรมเนองจากพอแมและครทชวยอบรมเลยงด สวนเดกทไมไดเรยนในศนยมองวาตนเองเปนคนดมคณธรรม จรยธรรมเนองจากพอแมและแบบอยางของคนมสลมในชมชน สวนความส าเรจและความลมเหลวของการปลกฝงคณธรรม จรยธรรมของเดกทเรยนในศนยอบรมจรยธรรมจะขนอยกบโรงเรยน ครผสอน สวนเดกทไมไดเรยนในศนยอบรมจะขนอยกบสงคมทตนอาศยอย และส าหรบเยาวชนทเรยนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามกบเยาวชนทไมไดเรยนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม มลกษณะ รปแบบและเนอหาของกระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรมแตกตางกนในสวนของการจดการเรยนการสอนและเนอหารายวชาทางดานคณธรรม จรยธรรม กลาวคอเยาวชนทเรยนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามจะมกระบวนการพฒนาคณธรรม จรยธรรมผานกระบวนการเรยนไดดกวาเยาวชนทไมไดเรยนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม สวนความส าเรจและความลมเหลวของการพฒนาคณธรรม จรยธรรมของเยาวชนทง 2 กลมจะขนอยกบพอแมและครเหมอนกน

5.3. ความส าเรจและความลมเหลวของกระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรมและวนยในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต

ในการวเคราะหสถานการณความส าเรจและความลมเหลวของกระบวนการปลกฝงคณธรรมจรยธรรมและวนย คณะผวจยเลอกใชแนวทางการวเคราะห SWOT ดวยเหตผลวา แนวทางการวเคราะห SWOT มจดเดนทการพยายามท าความเขาใจสถานการณหรอปญหาหนงปญหาใด โดยมงพจารณาทสาเหตและอทธพลของปจจยตางๆทงปจจยภายในและปจจยภายนอกซงอาจสงผลตอความเปนไปและสถานการณปจจบนของหนวยทตองการวเคราะหอยางครอบคลม (Dee Kelsey and Pam Plumb, 2006) ดวยเหตน การวเคราะหความส าเรจและความลมเหลวของกระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรมและวนยจงเรมทการวเคราะหหาจดแขง จดออน อปสรรคและโอกาส ดงตอไปน

(1) จดแขง (Strength)

- ค าสอนทางศาสนาทใชอบรมเดกและเยาวชนมความละเอยดครอบคลมแมกระทงเรองเลกนอย เชน การท าความสะอาด การตรงเวลาในการละหมาด

- ครอาจารยมความเอาใจใสเดกและเยาวชนทสอน เพราะครสวนใหญมาท างานเปนครเพราะใจอาสา มากกวาตงใจมาท างานเพอหาเงนเลยงชพ กลาวคอ ครในศนยอบรมจรยธรรมประจ ามสยด เปนผมความรทอยในชมชน อาสามาสอนเดก โดยไมไดรบคาตอบแทน หรอไดรบในอตราทนอยมากซงไมเปนแรงจงใจใหครท าอาชพสอนเพอหวงเงนทอง สวนครในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม สวนใหญกไดคาตอบแทนในอตราทต ากวาวฒการศกษาของตน เพราะโรงเรยนไมมทนเพยงพอทจะใหคาตอบแทนครในอตราสงได ครสวนใหญจงเปนครเพราะใจรกทงสน

44

- โรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามเนนการสอนจรยธรรมแบบทสามารถใชในชวตประจ าวนได จงพยายามจ าลองวถชวตแบบมสลมทดในโรงเรยน ตงแตเรมเขาสโรงเรยน จนถงกลบบาน บางโรงเรยนจดกจกรรมเขาคายอบรมจรยธรรมระยะสนส าหรบนกเรยนชนม .6 เพอใหฝกการใชชวตประจ าวนแบบมสลมตลอด 24 ชวโมง โดยจดกจกรรมกลอมเกลาจตใจดวยการละหมาดในเวลากลางคน (กยามลลยล) และใหการอบรมตกเตอน ตลอดจนการอานพระคมภรอลกรอานรวมกน เปนตน

- การใชครอาจารยเปนแบบอยางทางจรยธรรมใหแกเดกและเยาวชนเปนสงทดและเกดผลสมฤทธตอทศนคตและพฤตกรรมของเดก เพราะจากการสอบถามเดกและเยาวชนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม นกเรยนจ านวนมากตอบค าถามเกยวกบความประทบใจทมตอครและโรงเรยนวา ครอาจารยสอนใหนกเรยนเขาใจในหลกการศาสนาและพวกเขารกทจะประกอบศาสนกจอยางสม าเสมอ เพราะเหนครเปนตวอยางทดในการเดนไปละหมาดทมสยดเปนประจ า

(2) จดออน (Weakness)

- เดกและเยาวชนไมชอบฟงการบรรยาย สมาธสน ท าใหการสอนตามเนอหาบทเรยนทหลกสตรก าหนดไวเปนเรองยาก

- เดกและเยาวชนตองเรยนทงภาคสามญและศาสนา ท าใหตารางเรยนแนนมากจนเกนไป เดกไมมเวลาเลนและพกผอนตามประสาเดก เดกบางสวนจงชอบเลนในเวลาเรยน ท าใหการควบคมชนเรยนเปนเรองยาก

- ดวยคาตอบแทนครทนอย ท าใหครจ านวนมากตองมอาชพเสรม เชน กรดยาง หรอคาขาย ซงสงผลใหครตองปลกเวลาสวนหนงไปท าอาชพเสรม การดแลเอาใจใสตอเนอหาการสอนและการเตรยมบทเรยนจงนอย ท าใหสวนใหญครอาจารยจะอาศยความช านาญสวนบคคลในการสอนมากกวาการเตรยมบทเรยน

- เดกนกเรยนมกเชอตามทครสอน โดยไมมค าถามหรอโตแยง เพราะบางคนเขาใจวาค าสอนทางจรยธรรมเปนเรองทางศาสนาทไมสามารถตงค าถามได จงฟงและยอมรบในลกษณะทองจ า

(3) โอกาส (Opportunity)

- ศนยอบรมจรยธรรมเปนเสมอนเวทใหนกเรยนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามทสนใจเปนครไดทดลองงานสอน และพฒนาทกษะการสอน

- บางโรงเรยนของรฐเปดหลกสตรอสลามศกษาเปนสวนหนงของหลกสตรประถมศกษา แตผปกครองบางสวนยงไมมความมนใจในหลกสตรอสลามศกษาทโรงเรยนของรฐเปดสอน ท าใหผปกครองเพมความเอาใจใสในการสงบตรหลานไปเรยนในศนยอบรมจรยธรรมประจ ามสยดมากขน เพอหวงใหเดกและเยาวชนในปกครองของตนไดรบการอบรมทางจรยธรรมอยางเขมขนและถกตองตามทตนเองมนใจ

- สวนใหญศนยอบรมจรยธรรมประจ ามสยดจะเปนสาธารณสมบตของชมชนทคนในชมชนเขามามสวนรวมในการบรหารและจดการ โดยใชประโยชนจากทดนและอาคารของมสยด ท าให

45

เกดความใกลชดระหวางองคกรมสยดและชมชน คนในชมชนเองก เกดความรสกเปนเจาของรวมกน เพราะบตรหลานของเขาตองมาศกษาเลาเรยนและเขารบการอบรมทนน ศนยอบรมจรยธรรมจงเปนเสมอนตวประสานความรวมมอของชมชน

(4) อปสรรค (Threat)

- ขาดแคลนครในศนยอบรมจรยธรรมฯ เพราะสวนใหญไปท าอาชพครในโรงเรยนทไดรายไดดกวา ครจ านวนหนงจงถกคดเลอกมาจากนกเรยนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามทมผลการเรยนพอใช หรอเปนนกศกษาในมหาวทยาลยทมถนพ านกในชมชน

- ครบางคนขาดความรบผดชอบตองานสอนในศนยอบรมจรยธรรม เพราะมภาระงานอนมาก

- ระบบการศกษาในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามเปนระบบทมแตนกเรยนมสลมเทานน ท าใหเกดการแบงแยกและไมจ าลองสภาพความหลากหลายทแทจรงของสงคมจงหวดชายแดนภาคใตทประกอบไปดวยคนตางศาสนาและวฒนธรรม

นอกจากน ทางคณะผวจยยงไดวเคราะหความส าเรจและความลมเหลวของกระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยของเดกและเยาวชน ในทศนะของกลมเดกและเยาวชน (ตารางท 3) และในทศนะของกลมผปกครอง ผสอน และผบรหารระดบนโยบายขององคกรจรยธรรม และสถาบนสอนศาสนาอสลาม (ตารางท 4) ดงน

46

ตารางท 3 วเคราะหความส าเรจและความลมเหลวของกระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยของกลมเดกและเยาวชนในทศนะของตนเอง

ลกษณะรปแบบและเนอหาของ

กระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรมและวนย

ความส าเรจและความลมเหลวของกระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยของเดกและเยาวชน

แนวทางการพฒนากระบวนการปลกฝง

คณธรรม จรยธรรมใหแกเดกและเยาวชน

ความส าเรจ ความลมเหลว

การจดการเรยนการสอนและบรรยากาศภายในโรงเรยน

คณสมบตและคณภาพของคร เนอหารายวชาทครอบคลมทง

ดานศาสนาและวชาสามญ การอบรมสงสอนและเปน

แบบอยางทดของพอแมผน าศาสนาและคนในชมชน

พอแม คร ผน าศาสนาเปนบคคลตวอยางส าคญทท าใหเดกและเยาวชนเปนคนด

บรรยากาศในโรงเรยนและชมชนดเปนไปตามแนวทางศาสนา

ทนทางสงคมทดของพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต

เนองจากความเปนเดกจงมกจะยดอารมณของตวเองเปนหลก

กลมเพอนทไมดมอทธพลตอพฤตกรรมของเดกมาก

ผใหญตองเปนแบบอยางทดแกเดก

มการปลกฝงและอบรมจรยธรรมอยางตอเนองในลกษณะตาง ๆ ทงภายในครอบครว โรงเรยน มสยดและชมชน

คนในชมชนตองรวมกนเปนหเปนตาในการดแลเดกและเยาวชน

47

ตารางท 4 วเคราะหความส าเรจและความลมเหลวของกระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยของกลมผทเกยวของเชงนโยบาย : ผปกครอง ผสอน ผบรหารองคกร/สถาบนในทศนะของกลม

ลกษณะ รปแบบและเนอหาของ

กระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรมและวนย

ความส าเรจและความลมเหลวของกระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยของเดกและเยาวชน

แนวทางการพฒนากระบวนการปลกฝง

คณธรรม จรยธรรมใหแกเดกและเยาวชน

ความส าเรจ ความลมเหลว

ปลกฝงใหเดกและเยาวชนไดเรยนรศาสนาและสามารถพงพาตนเองได สามารถปรบตวเขากบสงคมทมการเปลยนแปลงได

สงเสรมการจดกจกรรมนอกสถานทมการสาธตและไดลองปฏบตจรง

เดกและเยาวชนเกดความตระหนกและสามารถน าความรสการปฏบตจรง

ผเรยนสามารถน าความรไปถายทอดใหกบบคคลอน

กระแสสงคมและสอตาง ๆทเขามาสเดกและเยาวชนเขาถงไดงายและยากแกการควบคม

ความแตกตางระหวางวยมผลตอการสอสารและสรางความเขาใจรวมกนระหวางเดกและผใหญ

จดกจกรรมพฒนาผเรยนทงในโรงเรยนและนอกสถานทในหลาย ๆ ลกษณะ

ตองมการปลกฝงคณธรรมจรยธรรมตงแตเดกและตอเนอง

ครผสอนกบผปกครองและคนในชมชนตองมสวนรวมในการปลกฝงเยาวชน

48

จากตารางขางตนจะเหนวา รายละเอยดของขอมลทคณะผวจยไดมาจากการสมภาษณ

กลมเปาหมาย คอ เดกทเรยนในศนยอบรมจรยธรรมประจ ามสยด เดกทไมไดเรยนในศนยอบรมประจ ามสยด เยาวชนทเรยนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนา และเยาวชนทไมไดเรยนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนา ตลอดจนถงผบรหารครผสอน ผปกครอง และผน าศาสนา สามารถอธบายไดดงน

เดกทเรยนในศนยอบรมจรยธรรม มลกษณะและรปแบบการปลกฝงคณธรรมจรยธรรมดานการจดการเรยนการสอนของโรงเรยน โดยมครผสอนทสามารถถายทอดความรโดยตรงแกเดก ทงในดานแบบอยางการใชชวตประจ าวนและในดานเนอหาทมการจดการเรยนการสอน สวนความส าเรจและความลมเหลวของกระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรมของเดก จะขนอยกบพอแมและคร หากพอแมและครมสวนรวมในการอบรมเดกกจะสามารถปลกคณธรรม จรยธรรมแกเดกไดด ศนยอบรมกเปนอกสวนทเปนกระบวนการปลกฝงคณธรรม ดงนนสงทจะท าใหเดกมคณธรรม จรยธรรมทดได โรงเรยน ครอบครว และครผสอนจะตองรวมมอกน

เดกทไมไดเรยนในศนยอบรมจรยธรรม มลกษณะและรปแบบการปลกฝงคณธรรม จรยธรรมโดยการอบรมสงสอนจากพอแม และดแบบอยางจากคนมสลมในชมชน โดยเฉพาะแบบอยางจากผน าศาสนา สวนความส าเรจและความลมเหลวของกระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยจะขนอยกบพอแมเพยงผเดยว ซงจะมความเสยงมากหากพอแมไมมเวลาใหลกในการอบรมเลยงดเปนอยางด เนองจากปญหาสงคมทเกดขนในปจจบน ดงนน ผน าชมชน ผน าศาสนาและครอบครวตองมสวนในการปลกฝงคณธรรม จรยธรรมใหแกเดก โดยการเปนแบบอยางทดแกเดก

เยาวชนทเรยนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนา มลกษณะกระบวนการปลกฝงคณธรรมจรยธรรมทขนอยกบสภาพแวดลอมทดในโรงเรยน มรปแบบการเรยนการสอนควบคกนระหวางศาสนากบสามญ ตลอดจนถงมครผสอนทสามารถเปนแบบอยางแกเยาวชนอกดวยสวนความส าเรจและความลมเหลวของกระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม จะขนอยกบพอแมและครหากมความลมเหลวกจะขนอยกบปญหาสงคมปจจบน

เยาวชนทไมไดเรยนโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม มลกษณะรปแบบกระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม ทขนอยกบคณภาพของโรงเรยนสามญทวไปวามการจดการเรยนการสอนในดานคณธรรม จรยธรรม มากนอยแคไหน สวนความส าเรจและความลมเหลวของกระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม จะขนอยกบพอแมมากกวาครสอน การจดกจกรรมในโรงเรยนมสวนส าคญในการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม ทงในสวนของการจดละหมาดรวมกน จดชมนมตางๆทเกยวของกบคณธรรมจรยธรรม

ผบรหารครผสอน ผปกครอง และผน าศาสนามเปาหมายตองการใหเดกและเยาวชนไดเรยนรศาสนา สามารถพงพาตนเองไดตามแนวทางศาสนา สามารถปรบตวเขากบสงคมปจจบนได โดยมลกษณะ รปแบบและเนอหากระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม ทขนอยกบหลกสตรการเรยนการสอนทท าใหเดกและเยาวชนสามารถคด วเคราะหและการใชเหตผลได ส าหรบผสอนทมเทคนคในการสอนในหลายรปแบบ เชน การจดการเรยนการสอนนอกสถานท ปฏบตการจรงหรอแมแตการยกตวอยางจากขาวทเกดขน เพอใหเดกและเยาวชนพนฐานในการด ารงชวตภายใตการมคณธรรม จรยธรรม สวน

49

ความส าเรจของการปลกฝงคณธรรม จรยธรรมของนกเรยน ครผสอน สงเกตไดจากการปฏบตศาสนกจของเดกและเยาวชน เชน การละหมาดครบ 5 เวลา การถอศลอด เปนตน

จากขอมลสามารถน ามาเขยนเปน “โมเดลแนวทางการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต” ไดดงน

ผลจากการวเคราะห “ความส าเรจและความลมเหลวของกระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรมและวนยในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต SWOT” สามารถเหนแนวทางในการปลกฝงปลกฝงคณธรรม จรยธรรม ใหแกเดกและเยาวชนใหหางไกลจากทจรตไดอยางสมฤทธผลและยงยน ถาเดกและเยาวชนของเราในปจจบนและอนาคตเปนเดกและเยาวชนทสงคมทวไปยอมรบวาเปนลกทดของพอแม เปนศษยทดของคร และเปนคนทดของสงคมหรอชมชน ดวยเหตนคณะผวจยจงมองวา การปลกฝงคณธรรม จรยธรรม ใหแกเดกตงแตเยาววยดวยกบการสงลกใหเรยนในศนยอบรมคณธรรม จรยธรรม โดยมครอบครว ชมชนใหการสนบสนนเปนอยางด ผลทตามมากคอ สงคมสามารถอยอยางมความสขดวยกบเดกและเยาวชนทก าลงจะเตบโตอยางมคณภาพ และทายทสดกจะสงผลดถงประเทศชาตโดยสวนรวมตอไป

50

ศาสนาอสลามมผลตอวฒนธรรมทองถน มจตส านกแสวงหาความร

และยดมนในหลกธรรมศาสนา

ศาสนาอสลามมความย าเกรงตอพระเจา และยดมนในความยตธรรม

ภาพท 2 โมเดลแนวทางการปลกฝงคณธรรม จรยธรรมและวนยส าหรบเดกและเยาวชนในสามจงหวดชายแดนภาคใต

อทธพลกระแสศาสนานยม

เดกมสลม เยาวชนมสลม

ความเขมแขงของวฒนธรรมทองถน

โรงเรยนตาดกา สงเสรมใหคร ครฝกสอนและชมชน

รวมกนออกแบบหลกสตรการสอนในโรงเรยน กระตนใหโรงเรยนประถมศกษาใน

พนทบรรจหลกสตรอสลามศกษาไวในโรงเรยน ช ม ช น ร ว ม ก น ต ร ว จ ส อ บ ค ว า ม

ประพฤตของครในโรงเรยนพรอมสงเสรมและพฒนาคณภาพของคร กระตนและสงเสรมอยางตอเนองให

ชมชนเกดความรสกเปนเจาของโรงเรยน

โรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม ครตองสอดแทรกหรอจดกจกรรมเรอง

ของการปรบตวในการอยรวมกบคนตางศาสนาเพอปลกฝงคณธรรมจรยธรรมและวนยใหแกนกเรยน กระตนใหมคนเขามาสอาชพครมากขน

โดยการยกยองเชดชครทมจตอาสา สงเสรมและพฒนากจกรรมแบบเพอน

ชวยเพอนหรอพสอนนองใหเกดขนในโรงเรยน เนนการเรยนการสอนคณธรรมและ

จรยธรรมแบบทสามารถใชในชวตประจ าวน

การอบรมสงสอนจากครอบครว

การเปนแบบอยางทดของครอบครวจะชวยขดเกลาในเรองพฤตกรรมของเดก และเยาวชน

การสงเสรมการเรยนรทดงามจากผปกครองอยางเขาใจถงความเปนเดก และเยาวชน

วถชวตของคนในระบบการศกษาศาสนาอสลาม

แบบบรณาการ การเรยนการสอน

คณธรรมและ จรยธรรมแบบทสามารถ ใชในชวตประจ าวนไดอยางมคณภาพ

กระบวนการการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยมความสอดคลองและเหมาะสมกบเดก

51

บทท 6 สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ

6.1 สรปผลการวจย

การปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยของเดกและเยาวชนในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต : ปตตาน ยะลา และนราธวาสมวตถประสงค ส าคญ (1) เพอศกษาเปรยบเทยบเนอหาและลกษณะของกระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยของเดกและเยาวชนในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต (2) เพอศกษาความส าเรจและความลมเหลวของกระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยของเดกและเยาวชนในพนทดงกลาว (3) เพอเสนอแนะเชงนโยบายและการด าเนนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยของเดกและเยาวชนในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต

การวจยครงนด าเนนการตามระเบยบวธวจยเชงคณภาพ (Qualitative Inquiry) โดยใชแบบสอบถามและแบบน าสมภาษณเปนเครองมอหลกในการเกบรวบรวมขอมล จากกลมเปาหมายทครอบคลมทงเดก เยาวชนและผปกครอง ผสอน และผบรหารโรงเรยนของศนยฯ และของสถานศกษาจากนน น าขอมลทไดมาวเคราะหตามโมเดล SWOT เพอศกษาจดแขง จดออน โอกาส และอปสรรค การปลกฝงคณธรรม จรยธรรมและวนยของเดกและเยาวชนในสามจงหวดชายแดนภาคใต

การวจยเรองนเลอกพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต คอ จงหวดปตตาน ยะลา และนราธวาส เปนพนทศกษา ดวยเหตผลของความแตกตางจากพนทอนๆ ในดานโครงสรางของกระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรมและวนย ซงมระบบการศกษาอสลามเปนลกษณะเดน ประกอบกบโครงสรางทางสงคมทมชาวมสลมเปนคนสวนใหญ จงมเอกลกษณเฉพาะพนทในมตวฒนธรรม

สวนการเลอกประชากรตวอยาง การวจยเรองนใชการสมเลอกกลมตวอยางในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใตรวมทงหมด 300 คนโดยแบงเปน 2 กลม คอ (1) กลมเดกและเยาวชน เลอกสมจากเดกและเยาวชนทเรยนและไมไดเรยนในศนยอบรมจรยธรรม และในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามในสามจงหวดชายแดนภาคใต คอ ปตตาน ยะลา และนราธวาส จ านวนรวมทงสน 270คน และ (2) กลมผบรหารระดบนโยบาย ประกอบดวยกลมผสอน ผบรหาร ผปกครอง และผน าทางศาสนาทเกยวของ จะเลอกเปนตวแทนศกษาจากทง 3 จงหวด จ านวนรวมทงสน 30 คน

ผลการศกษา พบวา

6.1.1 ลกษณะของกระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยของเดกและเยาวชนในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต

มเปาหมายทชดเจนในการ “สรางคนด” โดยมกระบวนการอบรมดแลทางจรยธรรมของศนยอบรมจรยธรรมฯ เปนบนไดขนแรกทเดกจะไดเรยนร ถงบทบาทหนาทของตนเอง และวนยในการรบผดชอบตอภาระหนาทเกยวกบหลกปฏบตศาสนกจทส าคญทงนเดกตองเขาใจในสภาพแวดลอมปจจบน การอยรวมกนในสงคมไดอยางด เพอสามารถประคบประคองตนเองใหอยในครรลองทดงามตามศาสนา ยดมนในมารยาทและคณลกษณะทพงประสงคใหตดเปนนสย สามารถอยรวมกนในสงคมทม

52

ความหลากหลายทางวฒนธรรม สวนเปาหมายการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยของโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามคอ ตองการใหเยาวชนในโรงเรยนไดรบการมงหวงใหเปนเสมอนสนามทดลองการใชชวตทางสงคมทกวางขน โดยใชระบบการศกษาอสลามเปนหลกในการผลตเดกและเยาวชนใหมจตส านกดานคณธรรม จรยธรรม และวนยทพรอมตอการเขาสสงคมจรงทเตมไปดวยความเสอมทางจรยธรรมและอบายมขตางๆ ดงนนการปฏบตหนาทตามศาสนาบญญตเปนสงจ าเปน เพอทจะไดหางไกลจากความเสอมทางจรยธรรมและอบายมขตางๆได

ลกษณะและเนอหาของการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยในศนยอบรมจรยธรรมประจ ามสยด จะเปนการสอนในชนเรยนระหวางวนเสารกบวนอาทตย เนอหารายวชาจะเนนในเรองหลกศรทธาเปนอนดบแรก เพราะตองการในเดกซมซบในหลกศรทธาตามค าสอนของศาสนาอสลาม โดยเฉพาะเรองความเชอในพระเจา หลงจากนนจงใหความส าคญในเรองหลกปฏบต และเมอหลกศรทธาและหลกปฏบตเขมแขงแลว กจะมการเรมสอดแทรกเรองคณธรรม (อลอหซาน) ในวชาจรยธรรม เพอใหเดกตระหนกถงคณธรรม จรยธรรม ในระดบตางๆ ซงทงสามประการทไดกลาวไปขางตนนนเปนแกนแทของเนอหาทตองการปลกฝงใหเดกและเยาวชนยดมน และเปนหวใจหลกในการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม ใหเดกและเยาวชน

ส าหรบการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม จะเปดท าการสอนในชนเรยนทขนอยกบผบรหารของโรงเรยน บางโรงเรยนจะเปดท าการสอนในชนเรยนระหวางวนอาทตยถงวนพฤหสบด บางโรงเรยนกจะเปดท าการสอนในชนเรยนระหวางวนเสารถงวนพฤหสบด เนอหาหลกสตรทเรยนจะเขมขนมากกวาศนยอบรมจรยธรรมประจ ามสยด โดยทวไปจะใชหลกส ตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พ.ศ. 2551 และยงไดจดการเรยนเพมเตมอก 7 กลมสาระ ไดแก อลกรอาน หลกศรทธา ศาสนบญญต ศาสนประวต จรยธรรมอสลาม ภาษาอาหรบ และภาษามลาย ทงนกลมสาระการเรยนรทง 7 ยงสามารถก าหนดเปนแนวทางทดงามแกการสรางคณธรรม จรยธรรมและวนย โดยเฉพาะในเรองอลกรอาน ซงเปนหวใจส าคญในการสรางวนยแกตนเอง หากเดกและเยาวชนสามารถรกษาเวลาละหมาดครบ 5 เวลาตอวน เดกและเยาวชนจะมความรบผดชอบตอหนาทของตน อนน าไปสการมวนย ดงนนเนอหาและหลกสตรทครผสอนในระบบการศกษาอสลามจะเนนเปนหลกคอ เรอง “การละหมาด”

6.1.2 ความส าเรจและความลมเหลวของกระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยของเดกและเยาวชนในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต

ผลการศกษาจดแขง จดออน อปสรรคและโอกาส สรปไดดงน

จดแขง คอ ค าสอนทางศาสนาอสลามมความละเอยดครอบคลมทกเนอหาในสงคม ทงในระดบบคคล ครอบครวหรอแมแตในระดบสงคม ประเทศ ศาสนาอสลามมค าสอนแนะน าทดงาม ดงนน บคคลทมความรในเรองดงกลาวจ าเปนตองใหค าสอนตอเดกและเยาวชนหรอบคคลทยงขาดองคความรเกยวกบค าสอนของศาสนา ครซงเปนบคคลทมความรจงตองรบหนาทสอนถงแมไมไดรบคาตอบแทนหรอไดรบคาตอบแทนในอตราทนอย ครผสอนมจตอาสาในการรบสอนทศนยอบรมคณธรรม จรยธรรมฯ เพราะ

53

ครผสอนมความเชอวา การเปนผสอนจะไดรบผลตอบแทนดานผลบญทไมมวนสนสด ถงแม ตนเองจะเสยชวตแลวกตาม สวนครในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม สวนใหญกไดคาตอบแทนในอตราทต ากวาวฒการศกษาของตนเหมอนกน โรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามเนนการสอนจรยธรรมทสามารถใชในชวตประจ าวน เชน การละหมาด อานอลกรอาน เปนตน ครผสอนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามจะเปนแบบอยางทางจรยธรรมใหแกเดกและเยาวชน ซงจะเหนไดจากผลสมฤทธตอทศนคตและพฤตกรรมของเดกทจะประกอบศาสนกจอยางสม าเสมอ เพราะเหนครเปนตวอยางทดในการเดนทางไปละหมาดทมสยดเปนประจ า

จดออน คอ เดกและเยาวชนไมชอบฟงการบรรยาย สมาธสน ท าใหการสอนตามเนอหาหลกสตรทก าหนดถอเปนเรองยาก เดกและเยาวชนจะชอบเลนแมกระทงในชนเรยนตองเรยนกยงมการหยอกลอกนไปมาตามประสาเดกและเยาวชน ทงนตารางเรยนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามจะแนนมากกวาโรงเรยนสามญทวไปและยงมการเรยนการสอนทตดๆ กนจนเกนไป ท าใหเดกไมมเวลาเลนและพกผอนตามประสาเดกและเยาวชนได เดกบางสวนจงชอบเลนในเวลาเรยน สวนคาตอบแทนในการสอนของครผสอนจะต ากวาวฒการศกษาของตนท าใหครจ านวนมากตองมอาชพเสรม เชน กรดยาง หรอคาขาย สงผลใหครตองปลกเวลาสวนหนงไปท าอาชพเสรม การดแลเอาใจใสตอเนอหาการสอนและการเตรยมบทเรยนจงนอย ท าใหสวนใหญครอาจารยจะอาศยความช านาญสวนบคคลในการสอนมากกวาการเตรยมบทเรยน และอกอยางหนงเดกและเยาวชนมกเชอตามทครสอน โดยไมมค าถามหรอโตแยงกบครผสอนมากนก

โอกาส ศนยอบรมจรยธรรมเปนเสมอนเวทใหนกเรยนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามทสนใจเปนครไดทดลองงานสอน และพฒนาทกษะการสอนซงเปนทงโอกาสแกเดกทเรยนในศนยอบรมจรยธรรมในการรบรสงใหมๆ จากนกเรยนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามทก าลงส าเรจการศกษา และยงเปนโอกาสแกนกเรยนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามทจะไดทดลองความสามารถของตนเองในการถายทอดความรใหแกเดกในศนยอบรมจรยธรรม ตลอดจนผปกครองมความเอาใจใสในการสงบตรหลานไปเรยนในศนยอบรมจรยธรรมประจ ามสยด เพอหวงใหเดกและเยาวชนในปกครองของตนไดรบการอบรมทางจรยธรรมอยางเขมขนและถกตองตามทตนเองมนใจ ทส าคญศนยอบรมจรยธรรมประจ ามสยดจะเปนสาธารณสมบตของชมชนทคนในชมชนเขามามสวนรวมในการบรหารและจดการ โดยใชประโยชนจากทดนและอาคารของมสยด ท าใหเกดความใกลชดระหวางองคกรมสยดและชมชน ครผสอนกยงเปนคนในชมชนของตน ดงนนคนในชมชนเองกเกดความรสกไววางใจในศ นยอบรมจรยธรรมประจ ามสยดเหลาน และยงรสกตนเองเปนเจาของรวมกนดวย

อปสรรค ระบบการศกษาในศนยอบรมจรยธรรมประจ ามสยดยงขาดแคลนครในศนยอบรมจรยธรรมฯ เพราะสวนใหญไปท าอาชพครในโรงเรยนทไดรายไดดกวา ครจ านวนหนงจงถกคดเลอกมาจากนกเรยนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามทมผลการเรยนพอใช หรอเปนนกศกษาในมหาวทยาลยทมถนพ านกในชมชนมาชวยสอน อกทงครผสอนบางคนขาดความรบผดชอบตอหนาทการสอนของตนเอง เนองจากมภาระงานอนเขามา ซงมคาตอบแทนดกวางานสอนในศนยอบรมจรยธรรมประจ ามสยด จงท าใหครผสอนขาดการสอนในสวนน สวนระบบการศกษาในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนา

54

อสลามเปนระบบทมแตนกเรยนมสลม ซงมองวายงขาดความหลากหลายในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม นกเรยนไมสามารถแลกเปลยนเรยนรระหวางคนตางศาสนาและวฒนธรรมได

6.2 ขอเสนอแนะ

6.2.1 ขอเสนอแนะตอประชากรเปาหมายกลมเดกและเยาวชน

6.2.1.1 เดกและเยาวชนไมชอบฟงการบรรยาย สมาธสนท าใหการสอนตามเนอหา บทเรยนทหลกสตรก าหนดไวเปนเรองยากแกเดกและเยาวชน ดงนนจงควรใหบคคลทเกยวของหรอครผสอน จดการเรยนการสอนทมการสอดแทรกกจกรรมตางๆ ในระหวางการเรยน เพอใหเดกและเยาวชนมความสนใจในการเรยน และควรฝกและสรางสมาธในการเรยนใหเพมมากขน

6.2.1.2 จากการศกษาพบวา การจดการเรยนการสอนในโรงเรยนใชลกษณะทองจ า ซงท าใหเดกขาดกระบวนการคดการใชเหตผล ดงนน ควรใหบคคลทเกยวของหรอครผสอนจดการเรยนการสอน โดยการเนนกระบวนการคด การใชเหตผล เพอใหเดกและเยาวชนสามารถใชเหตผลในการตดสนใจทางจรยธรรม

6.2.2 ขอเสนอแนะตอประชากรเปาหมายกลมผบรหาร คร ผปกครองและผน าศาสนา

6.2.2.1 ผบรหารและคณะครจะตองมการพฒนาดานการเรยนการสอนทงศาสนาและสามญใหเกดการบรณาการทางการศกษาอสลามกบสามญอยางเปนรปธรรม เพอใหกระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรมและวนยเยาวชนผานระบบการศกษาในโรงเรยนเกดประสทธภาพสงสด

6.2.2.2 สงเสรมการสรางความสมพนธของสมาชกภายในครอบครวใหเกดความรกความเขาใจกน การใหโอกาส และเหนความส าคญของคนในครอบครว รวมทงการใหเวลา เพอใหเดกและเยาวชนเกดการเรยนรในการอยรวมกบผอน รวมท งสงเสรมสนบสนนใหเขาใจบทบาทหนาทของสมาชกในครอบครวและการเปนแบบอยางทดของพอแมในเรองคณธรรม จรยธรรมและระเบยบวนย

6.2.2.3 สงเสรมการน าหลกศาสนามาปฏบตในการด ารงชวตของครอบครว ชมชน สงคม ยดมนคณธรรมจรยธรรม คดด พดด ท าด จตส านกด รวมทงสงเสรมการสรางตนแบบคนด ครอบครวด นกการเมองทด และเชดชคนดในสงคม

6.2.3 ขอเสนอแนะการด าเนนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยแกเดกและเยาวชนในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต

6.2.3.1 สงเสรมการเพมและขยายศนยอบรมจรยธรรมเขามาบรรจไว ในหลกสตรโรงเรยนประถมศกษาเพอใหเดกไดเรยนรการอบรมคณธรรม จรยธรรม แบบรอบดาน ทงในดานแบบอยางการใชชวตประจ าวนและในดานเนอหาทมการจดการเรยนการสอน

6.2.3.2 สงเสรมการสรางและขยายเวทใหแกเดกและเยาวชนทส าเรจการศกษามาชวย สอนในศนยอบรมจรยธรรม

6.2.3.3 สงเสรมการออกแบบค าสอนในดานศาสนาทใชอบรมเดกและเยาวชนท

55

สามารถใชในการปรบตวและอยกบบคคลอนในสงคมไดอยางมคณภาพ

6.2.3.4 สงเสรมการท ากจกรรมรวมกนแบบเพอนชวยเพอน หรอพสอนนอง

6.2.4 ขอเสนอแนะเชงนโยบาย

6.2.4.1 ทกหนวยงานทเกยวของกบเดกและเยาวชนควรมการสงเสรมกจกรรมการ ปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยใหแกเดกและเยาวชนอยางจรงจง

6.2.4.2 นโยบายตาง ๆ ทก าหนดใชในการพฒนาพนทสามจงหวดชายแดนภาคใตสวน ใหญจะเนนในการพฒนาเชงวตถ เชน การพฒนาอาชพ การเยยวยาผทไดรบผลกระทบจากเหตการณความไมสงบ มากกวาการพฒนาคณธรรม จรยธรรม ของทดงามแกเดกและเยาวชนทหลงผด หรอ มความเชอผด ๆ จงควรก าหนดนโยบายตางๆในพนททบรณาการการพฒนาคณภาพชวตและจตวญญาณดวยหลกคดคณธรรม จรยธรรมน าการพฒนา

6.2.4.3 ภาครฐควรเขามามบทบาทในการขบเคลอนกจกรรม ตลอดจนสงเสรม คณธรรม จรยธรรม และวนยของสมาชกในสงคมทก ๆ ระดบชนเพอลดความเหลอมล าทเกดขนในสงคมปจจบนใหเบาบางลง และมหนวยงานทเกยวของควรใหการสงเสรมสนบสนนกจกรรมทปลกจตส านกใหแกเดกและเยาวชนอยางจรงจง โดยไมปลอยใหเปนหนาทของสถาบนครอบครว สถาบนศาสนาหรอสถาบนการศกษา เพยงสถาบนใดสถาบนหนงเพยงแหงเดยว

6.2.5 ขอเสนอแนะในการท าวจยครงตอไป

6.2.5.1 ส านกงาน ป.ป.ช. ควรสงเสรมใหผน าศาสนา และสถาบนการศกษา ไดศกษานวตกรรมใหม ๆ เชน ศกษาเกยวกบการมสวนรวมของผน าสเสาหลกในกระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยแกเดกและเยาวชนในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต เพอเปนแนวทางในการพฒนารวมกนของผน าในพนท และสงเสรมความมคณธรรม จรยธรรม และวนยของเดกและเยาวชนตลอดจนคนในสงคมปจจบน เปนกรอบก าหนดแนวทางการปองกนการทจรตคอรรปชนตอไป

6.2.5.2 ส านกงาน ป.ป.ช. ควรศกษาประสทธภาพความรวมมอของสถาบนทางสงคมตางๆในการก าหนดทศทางการสรางและสงเสรมใหเดกและเยาวชนมคณธรรม จรยธรรม และวนยเพอการพฒนาสงคมอยางยงยนตอไป

56

บรรณานกรม

เอกสารภาษาไทย

ขตตยา กรรณสต. (2547). รายงานวจยคณธรรม พฤตกรรมความซอสตยของคนไทย : บทสรป ผบรหาร. กรงเทพฯ : ส านกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต (ป.ป.ช.). ซาฮาบยะห โตะอาลม. (2544). แบบวดจรยธรรมส าหรบนกเรยนชนมธยมศกษาโรงเรยนเอกชน

สอนศาสนาอสลามในจงหวดปตตาน. วทยานพนธ. มหาวทยาลยสงขลานครนทร. ดวงเดอน พนธมนาวน. (2544). ครการการปลกฝงจรยธรรมแกนกเรยน. กรงเทพฯ : บรษทสงเสรม

การศกษาและจรยธรรม. ประภาศร จตรกด. (2521). การศกษาพฤตกรรมทางจรยธรรมของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 3 ใน

ภาคใต. วทยานพนธ (ศศ.ม. สาขาการสอนสงคมศกษา). มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. ล าดวน ศรมณ. (มปป). จรยธรรมและจรยศาสตรตะวนออก. กรงเทพฯ : ส านกพมพดวงแกว ไลลา หรมเพง. (2551). องคประกอบทางจรยธรรมของนกศกษามสลมในสถาบนอดมศกษา.

วทยานพนธ. มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน. วรวทย บาร. (2551). ปาฐกถาพเศษเรองตามรอยอารยธรรมมลายปตตาน. รายงานโครงการประชม

ทางวชาการ เรอง มลายกบรฐไทยในมตประวตศาสตรและอารยธรรมกบการสรางความเปนธรรม (หนา 8-13). ปตตาน : โครงการจดตงสถาบนสมทรรฐเอเชยตะวนออกฉยงใตศกษา มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน.

วฒนา สงหสมฤทธ. (2527). แบบทดสอบวดจรยธรรมดานความรบผดชอบ ส าหรบนกเรยนมธยมศกษาชนปท 4 ในจงหวดยะลา. วทยานพนธ. มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒประสานมตร.

สรศกด สนตธญญาโชค. (2521). การศกษาพฤตกรรมทางจรยธรรมของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 3 ในจงหวดชายแดนภาคใต. วทยานพนธ. มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

สรยะ สะนวา. (2551). การเมองกลมชาตพนธ : กรณศกษาชาวไทยมสลมเชอสายมลายในจงหวดชายแดนภาคใต.รายงานโครงการประชมทางวชาการ เรอง มลายกบรฐไทยในมตประวตศาสตรและอารยธรรมกบการสรางความเปนธรรม (หนา 94-125). ปตตาน : โครงการจดตงสถาบนสมทรรฐเอเชยตะวนออกฉยงใตศกษา มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน.

สรยา เหมตะศลป. (2521). ความสมพนธระหวางจรยธรรม ระดบสตปญญาและการยอมรบตนเองของเดกวยรนตอนตน. วทยานพนธ (กศ.ม). มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร.

สนนตรมซย หะดษเลขท 1336 (ออนไลน). 2010. สบคนจากhttp://www.kl28.com/fat1r.php?search=713 [26ตลาคม2553].

อานนท กาญจนพนธ. (2544). วธคดเชงซอนในการวจยชมชน : พลวตและศกยภาพของชมชนในการพฒนา. กรงเทพฯ : ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.).

57

อมรวชช นาครทรรพ และคณะ. (2550). เครอขายขบเคลอนเชงยทธศาสตรเพอการพฒนาเดก เยาวชน และการศกษาโครงการจดตงสถาบนรามจตต (รามจตต ระยะท 2). กรงเทพฯ : ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.).

อบราเฮม ณรงครกษาเขต. (2551). การศกษาในดนแดนมลาย.รายงานโครงการประชมทางวชาการ เรอง มลายกบรฐไทยในมตประวตศาสตรและอารยธรรมกบการสรางความเปนธรรม (หนา 192-204). ปตตาน : โครงการจดตงสถาบนสมทรรฐเอเชยตะวนออกฉยงใตศกษา มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน.

เอกสารภาษาองกฤษ

Hakim M. Rashid (1988) The Socialization of Muslim Children in America : Towards a Conceptual Framework. The American Journal of Islamic Social Science Vol.5 No.2 (pp.205-217)

C. C. Brown. (1971). SejarahMelayu : An annotated Translation of Malay Annals. Kuala Lumpur, New York : Oxford University Press.

Gergen, M. M., &Gergen, K. J. (2003).Qualitative Inquiry: Tensions and Transformations. In N. K. Denzin, & Y. S. Lincoln, The Landscape of Qualitative Research : Theories and Issues (pp. 575-610). Thousand Oaks : SAGE.

Griffin, R. (1976). Worries about Values Clarification. Peabody Journal of Education, 53(3).Retrieved October 23, 2010, from http://www.jstor.org/pss/1491578

Harmin, M. (1979).A Review of Values Clarification.The Phi Kappa Phi Journal, 69 (23).

Huitt, W., & Hummel, J. (2003). Piaget's theory of cognitive development.In Educational Psychology Interactive. Valdosta, GA : Valdosta State University. Retrieved October 23, 2010, from http://www.edpsycinteractive.org/topics/cogsys/piaget.html

Kelsey, D., & Plumb, P. (2006).Analyzing a Situation : SWOT Analysis. Retrieved October 23, 2010, from Education World : http://www.educationworld.com/a_admin/greatmeetings/greatmeetings018.shtml

Lipe, D. (n.d.). A Critical Analysis of Values Clarification. Retrieved October 23, 2010, from Apologetics Press : http://www.apologeticspress.org/research/Critical_Analysis_of_Values_Clarification.pdf

58

Mott, D. K. (1998). Kohlberg's Theory of Moral Reasoning.Gale Encyclopedia of Childhood and Adolescence. Gale Research. Retrieved October 23, 2010, from http://findarticles.com/p/articles/mi_g2602/is_0003/ai_2602000337/

Murray, M. E. (2007). Moral Development and Moral Education : An Overview. Retrieved October 23, 2010, from Department of Psychology, University of Illinois at Chicago : http://tigger.uic.edu/~Inucci/MoralEd/overviewtext.html

Nucci, L. (2008). Moral Development and Moral Education: An Overview. Retrieved October 23, 2010, from Studies in Social and Moral Development and Education : http://tigger.uic.edu/~lnucci/MoralEd/overview.html

Rath, L., Harmin, M., & Simon, S. (1966). Values and Teaching. Columbus, OH: Charles E. Merrill.

Shamsul, A. (2005). Islam embedded : Religion and plurality in Southeast Asia as a mirror for Europe. Asia Europe Journal, 3(2), 159-178. Retrieved October 23, 2010, from www.springerlink.com/index/T1072575H5M08007.pdf

59

ภาคผนวก

60

ภาคผนวก ก. ตารางปรวรรตอกษรภาษาอาหรบเปนอกษรไทย

ตามแนวทางของวทยาลยอสลามศกษา มหาวทยาลยสงขลานครนทร

1. พยญชนะ

พยญชนะภาษาอาหรบ

ค าอาน พยญชนะภาษาไทย หมายเหต

อลฟ อ ا

ฮมซะฮ ءอ.

อ (ในกรณเปนตวสะกด)

บาอ บ ب ตาอ ต ت ษาอ ษ ث

ญม جญ

จญ (ในกรณเปนตวสะกด)

หาอ ห حมขอยกเวน เชน มฮมมด (ไมใช

มหมมด) คออ ค خ ดาล ด د ษาล ษ ذ รออ ร ر ซาย ซ ز

สน ส سมขอยกเวน เชน มซา (ไมใช ม

สา) อซา (ไมใช อสา)

ชน ช ش ศอด ศ ص ฎอด ฎ ض ฏออ ฏ ط ซออ ซ ظ อยน อ ع ฆอยน ฆ غ ฟาอ ฟ ف

61

พยญชนะภาษาอาหรบ

ค าอาน พยญชนะภาษาไทย หมายเหต

กอฟ ก ق กาฟ ก ك ลาม ล ل มม ม م นน น ن

ฮาอ هـฮ

ฮ (ในกรณเปนตวสะกด)

วาว ว و ยาอ ย ي

2. สระ

สระภาษาอาหรบ สระภาษาไทย หมายเหต

(ฟตหะฮ)

_ะ _

เชน อะมานะฮญะมาลดดน

ใชในกรณมตวสะกด เชน มรวาน อาดม

เ_าะ _ อ

เชน เคาะลฟะฮเราะหมาน เศาะดาเกาะฮ

ใชในกรณมตวสะกด เชน รอสม คอยรน

ละสระในบางกรณ เชน อลบน

(กสเราะห) _ เชน อสลาม ฟรเดาส

(ฎอมมะฮ) - เชน อสมาน มสลม

ى ا/ _า เชน หารษสะมาวาต

و เ_า เชน เฟาซนเมาลานา

62

ي _ เชน กามละฮมรอษ

و - เชน สเราะห สะอดยะฮ

الشمسية -ال อ_ สะกดดวยพยญชนะ

แรกของค าตอไป เชน อดดนอฏฏน

القمرية -ال อล ตามดวยค าตอไป โดย

ไมตองเวนวรรค เชน อลกรอานอลลอฮอลอสลาม

63

ภาคผนวก ข. แบบน าสมภาษณ

แบบน าสมภาษณกลมตวแทนประชากรเปาหมายของพนทศกษา โครงการวจยเรอง การปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยของเดกและเยาวชน

ในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต ปตตาน ยะลา นราธวาส

กลมเดกและเยาวชน______ทเรยนและ_____ไมไดเรยนในศนยจรยธรรมฯและ โรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม

กลมผปกครองของเดกและเยาวชนทเรยนในศนยจรยธรรมฯและ โรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม/ผน าทางศาสนา

กลมผสอนและบรหารศนยจรยธรรมฯและโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม

ประเดนสมภาษณกลมประชากรเปาหมาย

1. กลมเดกและเยาวชนทเรยนและไมไดเรยนในศนยจรยธรรมฯและโรงเรยนเอกชนศาสนาอสลาม เรยน ไมไดเรยน

1.1 ขอมลพนฐานเกยวกบ เพศ อาย ชนเรยน ชอสถานทเรยนและอนๆทเกยวของ(ระบ)

1.2 ลกษณะรปแบบและเนอหาของกระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรมและวนย 1.3 อทธพลของกระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนย 1.4 แนวทางพฒนากระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนย

2. กลมผปกครองของเดกและเยาวชนทเรยนในศนยจรยธรรมฯและโรงเรยนเอกชนศาสนา / ผน าทางศาสนา

ผปกครอง ผน าทางศาสนา 2.1 อทธพลของกระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนย 2.2 แนวทางพฒนากระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนย

3. ผสอนและผบรหารศนยจรยธรรมและโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม ผสอน ผบรหาร

3.1 ลกษณะและรปแบบของกระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนย 3.1.1 เปาหมายของการสอน 3.1.2 จดเนนของหลกสตรทใชสอน 3.1.3 เทคนคทใชส าหรบการปลกฝงใหผเรยนมคณธรรมทพงประสงค 3.2 เนอหาในการปลกฝงคณธรรม จรยธรรมและวนยแกเยาวชน 3.3 แนวทางในการน าเอากรณถกเถยงทางจรยธรรมมาใชในการสอน 3.4 อทธพลของกระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนย 3.5 แนวทางพฒนากระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนย

64

ภาคผนวก ค. แบบสอบถาม

โครงการวจยเรองการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม และวนยของเดกและเยาวชนในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต ปตตาน ยะลา นราธวาส

แบบสอบถาม สมภาษณประชากรเปาหมาย กลมเดกและเยาวชนทเรยนและไมไดเรยนในศนยจรยธรรมฯและ

โรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม เรยน ไมไดเรยน ชอผใหสมภาษณ (ด.ช. ด.ญ. นาย น.ส.) บานเลขท หมท ชอหมบาน/ชมชน ต าบล/แขวง อ าเภอ จงหวด วนทสมภาษณ (วน/เดอน/ป) เรมเวลา น.ถง น. ชอผสมภาษณ ชอผตรวจแบบสอบถาม

1. ลกษณะโครงสรางครวเรอนและประชากร 1.1 ครวเรอนของทานมสมาชกทงหมด คน แยกเปน ชาย คน หญง คน เฉพาะสมาชกทเปนพนองกนมทงหมด คน อายระหวาง ปถง ป ผตอบแบบสอบถามเปนลก ชาย หรอ หญง คนท อาย ป 1.2 การศกษา เรยนอยชนปท โรงเรยนสอนศาสนาอสลามชอ โรงเรยนอน คอ 2. กระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรมและวนย 2.1 ทานรสกชอบอะไรในการเรยนทน ระบเหตผล 3 ประการตามล าดบความส าคญ ดงน (1) (2) (3) 2.2 ทานรสกชอบอะไรในการเรยนวชาจรยธรรม (ถามการเรยนการสอน)

ระบเหตผลประกอบใหชดเจนตามล าดบความส าคญ ดงน (1) (2) (3)

65

2.3 อาจารยสอนดหรอไมอยางไร สอนด ลกษณะทสอน คอ (1) (2) (3) สอนไมด ลกษณะทสอน คอ (1) (2) (3) 2.4 อาจารยสอนวชาจรยธรรมหรอสอนทวไปเนนเรองใดมากทสด 3 ล าดบแรก ดงน (1) (2) (3) และทานชอบใหอาจารยสอนอะไรมากทสด 3 ล าดบแรกพรอมระบเหตผล (1) สอน เพราะ (2) สอน เพราะ (3) สอน เพราะ

2.5 ทานคดวาทานเปนคนดหรอไม ไมด

ด เพราะการอบรมสงสอนของ ครอาจารย พอแม 2.6 ค าสงสอนเรองใดของครอาจารยทส าคญทสดททานยดถอไวใชในชวตประจ าวน (เรยงตามล าดบ

ความส าคญ) (1) (2) (3) 2.7 ทานคดวาการมาเรยนทนมประโยชนอยางไรบาง (1) (2) (3)

2.8 โปรดระบสงททานถอวาเปนความดและความชวมาอยางละ 5 ขอ ความด

(1) (2) (3) (4) (5)

66

ความชว

(1) (2) (3) (4) (5) 2.9 ทานคดวาใครทสมควรตองมจรยธรรมสงทสดหรอประพฤตตนอยในกรอบอยางเครงครดมากทสด

2.10 ทานคดวาปญหาจรยธรรมเรองใดทเปนปญหาวกฤตทสดในปจจบน (เชน จรยธรรมทางเพศ ความ

ซอสตยสจรต การพดปด เปนตน)

2.11 ทานรสกอยางไรเมอรวานกการเมองททานเลอกหรอชนชอบเปนคนทจรต

2.12 ทานคดอยางไรกบนกการเมองทท าประโยชนใหชมชนของทาน แตกมพฤตกรรมทจรตยกยอก

งบประมาณไปพรอมกนดวย

2.13 จรยธรรมขอใดททานยดถอวาส าคญทสดส าหรบตวทานเอง และจรยธรรมขอใดทส าคญทสดส าหรบ

นกการเมองและขาราชการ

2.14 ทานคดวาจะปรบปรง/พฒนากระบวนการปลกฝงคณธรรมใหแกเดกและเยาวชนอยางไร 2.15 ทานคาดหวงวา ผทมสวนเกยวของกบเยาวชน (เชน ผปกครอง ชมชน สอมวลชน ผน าทองถน

ตลอดจน ผน าในระดบชาต) จะมสวนชวยใหกระบวนการปลกฝงคณธรรมประสบผลส าเรจมากขนไดอยางไรบาง

67

3. ความเหนของผปกครองของเดกและเยาวชนทเรยนในศนยจรยธรรมฯและโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม/ผน าทางศาสนา

3.1 ทานคดวากระบวนการสอนประสบผลส าเรจมากนอยเพยงใด เพราะเหตใด

3.2 เครองชวดอะไรทท าใหทานมนใจวาการอบรมจรยธรรมมผลเชงบวกตอพฤตกรรมของผเรยน 3.3 ในสวนทยงไมปรากฏผลสมฤทธทเหนไดชดเจนจากการอบรมคณธรรม และจรยธรรม ทานคดวาอะไร

เปนอปสรรค สาเหตของปญหาหรอขอบกพรอง

3.4 เกยวกบคณสมบตทพงประสงคของเดกและเยาวชนจากกระบวนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรมและ

วนย ทานคาดหวงอะไรในดานคณธรรม จรยธรรม และวนย จากการสงบตรหลานไปเรยนและผานกระบวนการอบรมคณธรรม จรยธรรม และวนยในศนยจรยธรรมฯและโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม

3.5 ทานคดวาจะปรบปรง/พฒนากระบวนการปลกฝงคณธรรมใหแกเดกและเยาวชนอยางไร

3.6 ทานคาดหวงวา ผทมสวนเกยวของกบเดกและเยาวชน (เชน โรงเรยน ชมชน สถาบนศาสนา

สอมวลชน ผน าทองถน ตลอดจน ผน าในระดบชาต) จะมสวนชวยใหกระบวนการปลกฝงคณธรรมประสบผลส าเรจมากขนไดอยางไรบาง

4. ความเหนของผสอนและผบรหารศนยจรยธรรมฯและโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม 4.1 ลกษณะของผเรยน/นกเรยนทดตามททานประสงคจะเหน คอ (1) (2) (3)

68

4.2 ลกษณะสงคมของคนยคใหมททานเหนวาเหมาะสม คอ

(1) (2) (3) 4.3 สาขาวชาเปดสอนในหลกสตรทชวยเนนย าและใหความส าคญกบการอบรมคณธรรมให แก

ผเรยน ตามความเหนของทาน คอ วชาทสอนเกยวกบ (1) (2) (3) (4) อนๆ (ระบ) 4.4 ทานใชเทคนคการสอนอะไรในการอบรมใหเดกและเยาวชนมคณธรรมทพงประสงค (1) (2) (3)

4.5 ทานเคยพบวาผเรยนตงค าถามโตแยงครผสอนหรอถกเถยงกนเองในประเดนเนอหาทเกยวของกบ

จรยธรรมหรอไม ไมเคย

เคย ถกเถยงกนในประเดนเกยวกบ______________________________ 4.6 ทานมแนวทางในการน าเอากรณตวอยางทเปนขอถกเถยงทางจรยธรรมทเกดขนในสงคมและเปนท

รบรกนทวไปผานสอมวลชนมาใชใหเปนประโยชนตอการสอนอยางไร (1) (2) (3) 4.7 ทานคดวากระบวนการสอนประสบผลส าเรจมากนอยเพยงใด เพราะเหตใด

4.8 เครองชวดอะไรทท าใหทานมนใจวาการอบรมจรยธรรมมผลเชงบวกตอพฤตกรรมของผเรยน

69

4.9 ในสวนทยงไมปรากฏผลสมฤทธทเหนไดชดเจนจากการอบรมคณธรรมและจรยธรรม ทานคดวาอะไร

เปนอปสรรค สาเหตของปญหาหรอขอบกพรอง

4.10 ทานคดวาจะปรบปรง/พฒนากระบวนการปลกฝงคณธรรมใหแกเดกและเยาวชนอยางไร

4.11 ทานคาดหวงวา ผทมสวนเกยวของกบเดกและเยาวชน (เชน ผปกครอง ชมชน สถาบนศาสนา สอมวลชน ผน าทองถน ตลอดจน ผน าในระดบชาต) จะมสวนชวยใหกระบวนการปลกฝงคณธรรมประสบผลส าเรจมากขนไดอยางไรบาง