30
VOL. 50 ISSUE NO. 1 APRIL - JUNE, 2006 AIZAWL

JUNE, 2006 AIZAWL - Mizoram Agriculture

Embed Size (px)

Citation preview

VOL. 50 ISSUE NO. 1 APRIL - JUNE, 2006 AIZAWL

Editor

LAlramthanga

Tochhawng

Director of Agriculture

Joint Editors

H. Thankhuma

Dy. Director of Agriculture

(Extension)

R. Zoramthanga

AAIO

Directorate of Agriculture

Cir. Manager

Pi Vanramthangi

SMS (SS)

Zoram Loneitu-a

thu chhuah duh nei

emaw, lehkha thawn

duh emaw chuan a

hnuaia Address-ah

thawn tur a ni.

Editor

ZORAM LONEITU

P.O. Box – 098

Dte. of Agriculture,

Mizoram : Aizawl.

Pin - 796001

-1-

1. Editorial ……………………………………………..……………………….….…….. 3

2. Thangnang hi Mau Par Hrik an Lo Ni Reng A Lawm Maw le ... 5

- James Lalsiamliana, APPO

3. Mautam Hlimthla ………………………………………………………………… 7

- H. Joela, S.O-Cum-S.A

4. Lei Endik tur lak dan leh pawimawhna ……………………………… 10

- Vanlalnunpuia, ASC

5. Oil Palm Chin Dan leh Enkawl Dan ……………………………….……. 12

- Lalhmingmuana, AEO, MIP

6. North-East Agri Expo-2006 Dimapur, Nagaland-ah kan

Kal ve A …………………………………………………………………………..….. 15

- P. C. Lawmkima, Farmers, Phullen.

7. Uttaranchal Zin Report Leh Kan Hmalakna }henkhat ……… 17

- R. K. Nithanga, ASSO

8. Kitten Of The World – Thailand ………………………………………… 20

- Lalnunpuii Parte, AEO MIP

9. Bio-Dynamic Compost for Organic Farming ……………….…… 22

- N. Rothanzama, G/S Dte. Of Agri.

10. IWDP Exposure Visit ………………………………………………………… 24

- H. J. Vanlalvena, Bilkhawthlir.

11. KEIMAHNI ……………………………………………………………………….. 26

CONTENT

AGRI MAG ZORAM LONEITU APRIL - JUNE. 2006

2003

Editorial _________________________________

une thla kan lo chuangkai leh ta der mai a. Ruahtui han tla tlurh

tlurh ]hin mahse, a insemzai ]ha lo hle a, kan thlai tan duh thu a sam lo

hle mai. Kumin phei chu ]hal Khawro chhung a rei a, kan ram, tlangram

lo ni bawk nên, kan lo leh huan thlai tan duhtawk tui pêk tur kan nei thei

lova, thlai thar a hlawk loh phah ]hin hle a ni.

Kan loneituten kan lo leh huan thlai tui kan pêk theih nan ruahtui

tla dahkhawlna, ‘Water harvesting structure’ neih lamah kan intlansiak a

hun ta takzet a ni.

Mithiam pakhat chuan tlangram hmasawn nan ruahtui dahkhawlna

neih leh Organic Farming-a kal hi kan ram siamna tur leh ei leh bara kan

hmasawnna tur kan tih makmawh a ni tih hriain ke i pen zêl ang u.

- 3 - -

AGRI MAG ZORAM LONEITU APRIL - JUNE. 2006 -

MIZORAM GENERAL INFORMATION

1. State Capital - Aizawl

2. Area of Mizoram - 21,087 Sq. Kms.

3. Length & Width: a) North – South - 277 Kms.

b) East – West - 121 Kms.

4. Inter State Border:

(a) With Assam - 23 Kms.

(b) With Tripura - 66 Kms.

(c) With Manipur - 95 Kms.

5. International Border:

(a) With Myanmar - 404 Kms.

(b) With Bangladesh - 318 Kms.

6. Number of Towns - 22 Nos.

7. No. of District (Administration) - 8 Nos.

8. No. of Blocks - 22 Nos.

9. No. of District (Agriculture) - 6 Nos.

10. No. of Sub-Division (Administrative) - 23 Nos.

11. No. of Sub-Division (Agriculture) - 14 Nos.

12. No. of Circles (Agriculture) - 53 Nos.

13. No. of Minor Irrigation Division - 4 Nos.

14. No. of Minor Irrigation Sub-Division - 9 Nos.

15. No. of Krishi Vigyan Kendra - 4 Nos.

16. No. of Integrated Training Center - 1 Nos.

17. No. of Villages (2001 Census) - 707 Nos. (inhabited)

110 Nos. (uninhabited)

Total - 817 Nos.

18. Population (2001 Census)

Male - 4,59,109 Nos.

Female - 4,29,464 Nos.

Total - 8,88,573 Nos.

19. Sex Ratio - 936 females per 1,000 males

20. Literacy rate - 88.49%

21. Density of Population - 42 persons per Sq. Km.

22. No. of Household - 1,54,643 Nos.

23. No. of Cultivators Families - 89,454 Nos.

24. Percentage of Cultivator Families - 57.85%

25. Geographical Location : a) Latitude - 21.580 to 23.350N

b) Longtitude - 92.150 to 93.290N

- 4 - -

AGRI MAG ZORAM LONEITU APRIL - JUNE. 2006 -

THANGNANG TE HI MAU PAR HRIK AN LO NI RENG A LAWM MAW LE !

James Lalsiamliana

Asst. Plant Protection Officer

Directorate of Agriculture

Aizawl, Mizoram

Kan nu leh pa ten Mautam leh Thingtam an sawi chhuah chang apianga an sawi tel ve

ziah ]hin Thangnang te hi eng nge an lo nih chiah tih hriat chian an ni ta. Heng Thangnang te

hian Mautam leh Thingtam in]an hma hret kumah, hma rawn hruaiin Zoram hmun hrang hrang

an rawn bawh ]hin a. Heng Thangnang, rannung chi khat, rawn puang ]hin te hi an tam tham

]hin em avangin, thingzar an fukna ]henkhat te chu an tliak hmawk hmawk ]hin a ni.

Thangnang te hi India ram chhunga

Forest lama zirna hmunpui, Forest Research

Institute, Dehra Dun-ah, kumin May thla, ni

16 khan Mizoram Agriculture Department

chuan a thawn a. Hemi hmuna rannungn

zirmite chuan an rannung lo hmelhriat tawh

sa a nih thu leh, pentatomid bug a nih thu

an rawn sawi a. Tin, science lama a hming

chu Ochrophara montana Distant niin,

Hemiptera Order hnuai a awm

Pentatomidae Family a mi a nih thu an

rawn sawi ta a ni.

Hemi Forest Research Institute hmuna

rannung lam chanchin zirmi,

Dr. Pratap Singh-a chuan heng Thangnang

ho hi an chanchin hetiang hian a ziak a-

“Thangnang te hi maupar tlan ]hin an ni a.

Hetia mau an rawn tam a mau nasa taka an

rawn par hian an inthlahpun nasat phah em

em ]hin. Amaherawhchu, maupar a rawn rem

chuan eitur dang an neih zui tak loh avangin

leh, fur ruahtui nasa taka a tlakzui ]hin

avangin an thi mangzui leh mai ]hin a ni.

Mautam hunah chauh an rawn puang ]hin a

ni” tiin a ziak a ni.

Hetianga Thangnang puang hi kum

1982-83 kumah khan Central India a

Chandrapur leh a khaw chheh vela Tursing

mau (Dendrocalamus strictus) a tam ]umin

hmel hriat a lo ni ve tawh a ni.

Kum 2005 May thla tir lam khan,

Mizoram khawthlang lama Mamit khaw

hmar lam, kilometer 6 vela hla N. Sabual

khaw hmun hlui tlangah Thangnang hi an

rawn kai a. An rawn kai hun hi tlai ni tlak

dawn hnaihah niin, an tam tham em avangin

an thlawk ri pawh a ri hum hum tham a.

Thingkung hniam te teah te leh perhteah te

an fu ta vak mai a. Tin, hetia an rawn kaina

tlang bawrah hian, meter 40 bial vel lek

chhungah an awm khawm a. Thing hnah

hring chi tinrengah an fu mai a, thingkung

belh bik pawh an nei chuang lo. Hmun

- 5 - -

AGRI MAG ZORAM LONEITU APRIL - JUNE. 2006 -

]henkhatah te phei chuan mau hnahah te

pawh an fu bawk a ni.

Kum 2006 a rawn inherchhuah hian,

kum hmasa ang bawkin May thla tirah, N.

Sabual-ah leh Kawrte khaw chhim lamah

Thangnang te hi an rawn puang leh chiam

tawh bawk a ni. Kan nu leh pate chhutna

a]anga chhut chuan kan hmabak a pik ta hle

mai le. Mautam a rawn thleng leh dawn ta

ngei ni mai lo in, a rawn thleng ]an der tawh

a ni. Kumin hian, Mizoram khawchhak lam,

Saitual leh Keifang khua a]anga a chhak lam,

Khawzawl leh Khawhai khaw thlengin mau

hmun zawng zawng tih theih deuh thaw chu

an tam ta der mai a. Mizoram hmun dang

erawh chu nakumah an rawn tam

chhunzawm dawn niin a lang. Kumin hian

Mizoram mau hmun, hmun 4-a ]hena hmun

1-ah chuan mau a tam ta der mai.

Thangnang te hian hmui zum tak, thil

tuihnang dawtna turin an nei a, an hmui zum

tak hmanga maupar tuihnang an dawt loh lai

chuan an hmui hi an awmah a in thlawp zar

]hin a ni. Amaherawhchu, heng Thangnang te

hian thlai dang an eichhiat hriat a ni lo. Tin,

maupar tlana khawsa ve bawk pangang

hmul neilo ho hi chu Thangnang no an ni lo a,

phengphehlep/lungphur no an ni.

Thawhrimna zawng zawngah hian hlawkna a awm a, ka a sawi mai erawh chuan

tlakranna mai a thlen a ni.

Mi taima kut chuan rorelna a keng anga, mi thatchhia erawh chu hna rim taka thawk

tura tih a ni.

Fello taka dehchhuah tam tak ai chuan Fel taka dehchhuah tlemte a ]ha zawk.

Nawmsakna thlahlel chu mi rethei a ni anga, uaiin leh hriak ngaina mi chu an hausa

lovang.

Duhsakna hi bumna a ni a, hmel]hatna chu engmahlo a ni.

Kan nuna hlawhtlinna hi thil thiam bik vang emaw remchanna hmuh bik vang emaw

nilovin, rilru zawng zawng hmanna leh beidawng lova beihzui reng naah hian a awm

zawk a ni.

AGRI MAG ZORAM LONEITU APRIL - JUNE. 2006 -

- 6 - -

MAUTAM HLIMTHLA

By : H. Joela

S.O cum S.A

Directorate of Agriculture

Kan ]awng hi hnam changkang zawkte nena khaikhin chuan ]awng harsa tak a nih loh

zia kan hre ]heuh awm e. Hnam changkang hote pawh hi an lo famkim bik hauh lo tih erawh chu

hria ila. Hnam mawl tak thuamhnaw pawh la ha manglo, Matiz hote khuan Vaki chhungkua

amite hi hming an neih hran tir vek a. Motor Car erawh chu eng model pawh nise motor an ti vek

thung a. American hote khuan an Car neih hote chu a model hmingin an lam ]heuh hlawm a.

Vaki chhungkua sawi nan erawh chuan thumal pakhat an hmang ve thung. Keini pawh hian mau

leh rua kan neih te chu hming kan neih tir vek a. Chungte chu :- Mau, Raw]hing, Rawnal,

Rawngal, Phulrua, Chal, Tursing, Phar, Vai rua, Vai mau, etc., tiin kan lam a. Sap]awnga sawi

dan erawh chuan, Bamboo a ]an a ngai thung. Chuvangin keini rilrua chiang ang hian ‘Mautam’

leh }hingtam te hi an rilruah a chang velo. Kum 2007 Mautam urlawk nan kum 1997 kum khan

Guwahati-ah training-in kan kal a. Min zirtirtu zinga pakhat chu Kum 1977 }hingtam kum

khan, a zir turin a rawn kal ve tawh a. Raw]hing rah chauh a hmuh avangin Mau tak rah kan

keng chu, “Mau rah a nilo reng reng an rawn phhuahchawp mai mai a ni ang min tih sak ta tlat

mai a. Keini tan a chian teh lul nen. Keini Zofate tan chuan kan mellung pawimawh tak a ni a.

“Mautam hmasa khan thingnawi ka fawm tawh, i bawk vak thei tawh min ti” }hingtam hmasa

khan a sehsam laiin ka piang” tiin tehfunga kan lek lam ber a ni.

Thuruk Inthup : Mautam sawi rik a nih

apiangin Sazu a tam hle a nih a rinawm

Bawkbawn rah te, Pangang te leh hnahro tla

te hi sazuah an chang zel mai ni tein an sawi a.

A lu lam Sazu, a taksa maurah, a hnuah Sazua

chang leh ta ang te pawhin an sawi a. Dawt

pawh va ni zozai suh. Hemi bakah hian,

Mautam hmasa chanchin hria, nungdama la

awm ten a chhan, a lo thlen dan an hriat

chhuah zawh loh thil pahnih a awm a, chungte

chu :-

1) Zan khat thil thu-ah, chutah pawh chuan

mitkhapkar leka thil thleng an sawi ]hin a. Chu

thil thleng mak an tih chu - Thlifim na taka

rawn tleh thut ang hian thawm a rawn awm a,

a reh leh nghal duak mai a. A rikna lamah

chuan chawp leh chilha an en chuan buh vui

chu rual taka tan chum ang maiin a lo bo fai

duak ta ]hin a. }henkhat chuan bak rual a nih

ring an awm a. Sazu ten an kuaah an pu lut a

nih ring an awm bawk a. Nimahsela, thlawhlai

buhfang tla hmuh tur a awm miah silo. Khaw

pakhat leh mual khat leka thil thleng ni lovin

khawtinah leh mual hrang hrangah sawi tur a

awm tlat. Hemi thawm hria ten an sawi

a]angin he thil thleng mak tak mai hi zan

khawthim hnua thleng vek a ni.

2) Khati zozai a tam Sazu buh seng laia an

hmuh kha, kum a rawn thar hnuah erawh

chuan hmuh tur an awm leh tawh miah si lova.

An sulhnu chhui tur pawh a awm lo.

Khawiahnge a awm zawh tak ang? Heng thil

pahnihte hi a chhan leh vang la hriat chhuah

zawh loh, thingbul lungbul biaa kan inthawi

a]ang tawha mak an lo tih tawh ]hin chu a ni.

Tun ang khawvel changkang tawh, zan pawh

chhun ang maia chiangin a hmuh theih

tawhah hian he thuruk inthup hriatchhuah

tuma hma la peih awm ila ka ti ngawt mai.

Awle, kan thupui kan pen bosan lamah

lo kir leh ta ila. Mautam leh }hingtam ang

zulzui deuha thil thleng ]hin hi khawvel ram

dangah hmuh tur leh sawi tur a awm ve tlat

- 7 - -

AGRI MAG ZORAM LONEITU APRIL - JUNE. 2006 -

mai. Kan hriatthiam loh min hrilhfiah saka, a

nihna tak min kawhhmuhtu nilo mahse

ngaihdan thar min petu a ni mahna.

Kan khawvel hmartawp vur ram,

kumkhat pawh nikhat ang maia awm ]hinna

hmunah rannung chikhat Leming an tih ho an

awm a. He rannung hi sazu (rodent)

chhungkua, ha hmaia an eitur chip ]hin hote

zinga mi ni ve a. Zuhrai nen hian a len zawng

ah chuan an intiat vel a. Nimahsela, an mei a

sei ve lova, an hmui pawh a zum ve lo, Sazupui

emaw Bui kan tih hote nen an inang mah

zawk. Mahse, an beng a sei ve lo. Kan sawi tak

ang khan, hmar tawp ramah hian thla ruk

chhung ni eng an hmu a, thla ruk chhung chu

zan ang deuhin a awm kan tih kha. Ni lan

chhung hian thlasika an eitur an chhek lawk a,

Eskimo hote chuan an chin ve ngai loh avangin

an thlasik tla tur ramsa an la khawm ]hin.

Rannung erawh chu an pukah an tawmbo a.

Nipuiah an rawn vak chhuak leh ]hin.

Nungcha ]henkhat erawh chu thlasikah

chhimtawp lamah an pem a, nipuiah an rawn

inlar leh ]hin.

Tuna kan sawi tak, Leming hote hian

kan rama Sazu ang bawkin eitu an ngah ve tho

mai. Vur ram Savawm, Sihal, Chinghnia,

Chhimbuk, Mupui, Sanghar, Keite, Vatawk,

Gofwits hote hian an ei ]hin a. Anni Leming

hote pawh hian hnim hnahno bakah Sava tui

te, an note keu hlim te an ei ve bawk ]hin. Kum

tin khaw awm dan (lum leh vawt leh ni eng)

hmuh rei dan a inang lova. Thlasik a nat loh

deuh kumah chuan hnimhnah a chawrno rei

bik a. Leming hote pawh hian eitur

hnianghnarin an hmu thei a. Nupui laia raw

intawllen Sava hote tui leh an note keu hlim

eitur a tam phah a. Hengte avang hian Leming

hote tan inthlahpunna chance an neih rei phah

a. Thlasik a rala nipui a rawn inherchhuah leh

meuh chuan an pung hluai ]hin a. Sazu hote hi

Pu C. Rokhuma'n a pa in an note ei ching anga

a sawi ang hi an nilo a. A nu raipuar hian a

naupai tana chaw ]ha a mamawh ang a hmuh

loh chuan an note an ei mai ]hin a lo ni zawk.

An tlem lai berin hectare khat (10,000 Sq

Metre) khatah pahnih-pathum emaw lek anga

chhut chhuah a ni a. Hetia eitur an hmuh ]hat

kumah erawh hi chuan nipui a rawn inher

chhuah meuh chuan an pungchho hluai ]hin.

Hetianga an pun hnuah hian a huhova ral beih

an chin avangin nungcha dang rawn intawllen

hote an tlem phah hial ]hin. Hetia chhungkaw

kallam (pungchho zel) an nih lai hian hectare

khat zelah kum 3/4 danah chawh rualin 35-40

vel zela chhutchhuah an ni a. An tam

vawrtawp ah hian 250-350 ang vel an ni ]hin.

An hmuh apiang an vaihma hmiah hmiah a ni

ber mai.

Rannung hote hi mihring aia an

danglamna chu an tam poh leh an chen chereu

hma a ni maia, a tuk lama mi tu ran dah khawl

ve thiam siloh avangin ]ampui mithi hmabak

an nih an in hre der bawk lo. An tam tham em

avang hian eitur awm chhun chu an hre rang

hle ]hin. An intam chhuah avang hian eitur

inchuh avangin an in that fova, chenna in tur

inchuh a lo ngai hawk nen, chutihlaiin a nu

raipuar kohamin an note a lo ei fo mai bawk

nen, hetiang dinhmun ah pawh ding

mahse, ]ampui mithi an tawk dawn tih an hre

ve silo. An vah kual fe hnuah an dinhmun an

hre chauh mai si a. An vah chauh hnep hnuah

khawdanga vehbur khawn turin mahni rinna

mualah an kal darh ta sung sung mai a.

Naupang leh upa lam hote leh damlo hote

chauh in nghak ah an dah emaw tih mai turin

an vakchhuak a, an hmun rauh san hi nungcha

dang ten an rawn luah ve nghal a, ril]am

chauh tawh lamah kal chhuak an ni bawk a.

}amchhawl avanga chau, harh chhuak zo ta lo

an tam, an hmelma ten an lambun ve chhen

bawk nen. Survival of the Fittest (a ruh no no

chhuak ah) tih dinhmuna an awm miau

avangin a fing apiang an ding chang a. Kawng

zawn chawpah kal tumna bik pawh nei lova

- 8 - -

AGRI MAG ZORAM LONEITU APRIL - JUNE. 2006 -

mikhual ar khawchhuah anga chhuak an ni si

a. Kham bakbahai leh pialtlep hmunah leh

chirhdup hmunah te an chhuak a. Luipui kan

ngai te pawh a lo awm bawk a. Hetiang

dinhmun hi an hmelmate tan chuan

duhthusam anih avangin an lo bei ve reng

bawk a. Maurawkela khuang hmang ang

maiin an lo khawsa ve a ni. Hetiang ang a

thlen hian rinphak baka tam an ruang hmuh

tur a awm a, intiam rualin a huhova intihhlum

an rawt a ni ange tih mai tur a ni. Hetiang a

huhova intihhlum (Mass suicide) ni awm tak hi

khawmual leh tuia cheng ]hinte zingah sawi

tur a awm ve nual. Zir bing hote (Research

Scholars) pawhin a chhan leh vang an la hre

bik lo. Pathianin a thilsiamte hi in mamawh

tawn vek leh inbuk tawn taka awm turin a duh

a. Rualkhai taka a thilsiam te, a sap]awng

takin ecological balance a awm theih nan

Pathian remruat a ni ange an ti ve tawp mai a

ni. An rauhsan hmun ruakah hian nungcha

dang ten khawpui dinin an rawn in thlahpung

ve leh ta ]hin a ni. Heianga a huho-a an vah

darh vak ang hi kum 35 - 40 danah a thleng

]hin.

Hemi ka ziah lai hian thu thar hriat belh

ka nei a, Mautam hmasaa kum 7/8 vela upa ni

tawh nungdama la awm (a hming tarlang lo

mai ila) chuan a thil tawn hetiang hian a sawi,

“Zanah pawh thlawhlai fang tawk kan awm

reng a. Zankhat chu dar 9 vel a ni tawh ang,

tih ang hun velah hian thlawhlaia kan kal vel

lai chuan thlifim na tak tleh thawm ni awm tak

a rawn awm a. Kan han hawi kual vel chuan

kan lu chung lamah chuan Bakrual lian pui pui

Sai Bak kan tih ang hi an rawn leng ta nuaih

nuaih mai a. Chhepchher leh khawn rik kan

ken te chu kan khawng a, kan au chel chul ta

mai a. Ka pate-a chuan Sairawkherh a ken

chuan a perh bawk a. Pakhat chu kan perh

thla a. Kan thawm avang chuan an tlan chhe

ta a. Chhungkaw kham kan thar nghe nghe a.

Ka pate-a Bak perh thlak chu, a thla hmawr ve

ve a vuanin ka pawtpharh a. A ke chuan lei a

dek pha ]helh a ni.” tih thu hi ka dawn belh

hlauh mai. Bak lian chi pawh lo ni ta tehreng

se, kum dangah pawh hmuh tur awm lem silo,

hetiang Mautam lai khera an rawn pung ve

hluai kher kher hi thil mak a ni ve hrim hrim

mai.

Awle, a chunga tarlan tak hi kan sawi

tak ‘Thuruk inthup’ min hrilhfiah saktu nilo

mahse, Mautam leh }hingtam zulzui deuha

thilthleng awm chhun niin ka hria a. Lemings

hote hi Rodents (hahmaia eitur chip ]hin) an lo

ni ve bawk nen. A thupuiah pawh Mautam

Hlimthla ka rawn hmang ve ta mai a ni. Kan

khawvel hi ‘Space Age’ Vanthengreng, mit

hmuh phak piah lam ramah kan suangtuahna

a awm tawh kan ni bawk a, chuvangin Pi leh

Pu a]anga thuruk inthup hai chhuak turin kan

rindan leh thiam chi hrang hrang hmangin

mitinte in ke rawn pen chhuak turin ka sawm

a che u.

- 9 - -

AGRI MAG ZORAM LONEITU APRIL - JUNE. 2006 -

LEI ENDIK TUR LEH LAK DAN LEH A PAWIMAWHNA

Vanlalmuanpuia ASC.

Dte. of Agri.

Thlai a tam thei anga thar tura pawimawh hmasa ber chu, thlaiin a mamawh tawk

chaw chi hrang hrang kan thlai chinna hmuna thlai mamawh tawk leh an ei theih dan ang tawka

an awm hi a pawimawh ber a ni. Thlai hlawk zawka thar tur leh huan lei enkawl dan tur hre tur

chuan, huana lei]ha dinhmun (Fertility status) hriat a pawimawh, heta ]ang hian kan huanin

lei]ha a mamawh dan leh a siam]hat dan te rawtna (recomendation) te a siam theih a ni.

Chuvang chuan kan huan lei (soil) te hi test ngai a pawimawh a ni. Hemi pawimawh zia hria hian

India ram hmun hrang hrangah pawh Soil Testing Laboratory din a ni a, Mizoramah pawh

Aizawlah din a ni a, Lungleiah pawh din mek a ni.

SOIL SAMPLE LAK DAN

Soil test leh a result te hi soil sample test

a]anga lak a ni ]hin. Chuvangin soil sample

lakah fimkhur a ngai hle a ni. Kan soil sample

lak khan kan lakna zau ai kha a awh ngei ngei

tur a ni. Kan Sample a]ang chauh khan kan

ram leilung dinhmun zir a nih dawn avangin

uluk a ngai hle a ni. Heti a nih avang hian kan

huan ram pawh a tlang leh mual te leh a lei te

a inang lo a nih chuan a enkawl dan a hrang

thei a, chuvang chuan, bial hrang hrangah

]henin bial tinah sample hrang hrang kan la

ang a, chu chu kan chhinchhiah bik ang a, a

enkawl dan tur kan lei endik result a]angin

kan ti danglam mai tur a ni. Soil sample lak

dawna kan hriattur chu, thlai te hian lei

chhungril takah chaw zawng lovin lei pawn

lang, lei hangah chaw an zawng ber a,

chuvangin sample lak dawn pawhin thuk taka

mi lak a ngai lo. Sample lak dawn chuan 15cm

vela thukin lei chu laih khuar tur a ni, tichuan

lei laih khuar chu a chung a]anga a mawng

thleng in pan taka hlawi thlak tur a ni, hetiang

chiah hian hmun hrang hrangah khalai ram

aiawh tur anga ngaih kha lakkhawm tur a ni

a. Heng hmun hrang hranga sample

lakkhawmte kha chawhpawlh vek tur a ni a, lei

hi tih ro tur a ni. Hetah hian pawimawh em em

chu, sample nisaa tih ro reng reng tur a ni lo a,

daihlimah chapparha tih ro tur a ni. Sample

test tur hi kg 𝟏 𝟐 a tawk a, chuvang chuan

sample lak zawng zawng kha kg 𝟏 𝟐 aia a tam

chuan, hmun liah a kawkalha rin phawk tur a

ni. Tichuan a inep (opposite) te kha paih a

chawhfin leh tur a ni, tichuan a chung a mi ang

zela tiin kan duh zat kg 𝟏 𝟐 a tlin hma chu tih

tur a ni a, chumi zawh ah chuan sample kha

puan ipah emaw bawmah emaw khung a, a

hnuai a mi ang hi lehkha dah a, test tura pek

tur a ni, hetiangin:

Sample information sheet

Sample No. Sample lak ni

1) Loneitu hming

2) Address

3) Circle/khua

4) Thlai chin tur

5) Kum thum hma lama ram enkawl dan

6) Thlai upat zawng

7) Sample lakna ram zau zawng

8) Sample chu engtia thuka lak nge

Signature of farmer

Sample lak dawn hian Agriculture

department a mi AEO, GS, AD etc. emaw

mithiam dang emaw pawh rawn theih reng an

ni.

- 10 - -

AGRI MAG ZORAM LONEITU APRIL - JUNE. 2006 -

Soil test result :- Mizoramah chuan a tlangpui thuin a hnuai a mi te hi a pawimawh zuala

ngaiin test tur a ni.

i) pH - Hei hi lei thur leh thur loh enna a ni.

ii) Organic Carbon - Nitrogen awm dan dihhmun

iii) P2O5 - Phosphorus dinhmun

iv) K2O - Pottasium dinhmun

v) Texture - Lei chu a Balu lei, tlak lei etc. a ni nge ni lo.

Hei lo pawh hi mamawh dan a zirin endik theih a ni a, mahse, a chung a mi te khi thlai tan

a pawimawh zual deuh deuh te chu an ni a, heta ]ang hian kan huan ram enkawl dan tur pawh

mithiam ten min kawhhmuh thei a ni.

For reference :-

Rating-chart for the soil-test data

Nutrient Low Medium High

Organic carbon as measure of below 0.5% 0.5-0.75% Above 0.75%

Available nitrogen

Or

Available nitrogen (N) below 280 280-560 About 560

Kg/ha Kg/ha Kg/ha

Available Phosphorus (P) below 10 10-25 Above 25

Kg/ha Kg/ha Kg/ha

Available potassium (K) below 110 110-280 Above 280

Kg/ha Kg/ha Kg/ha

pH

(i) Acidic pH below 6 (iii) tending to become

alkaline pH 8.6-9

ii) Normal to sline pH 6-8.5 (iv) Alkaline pH above 9

Tumna chu tha hle mahse thawhrimnain a zui loh chuan

mumang aiin a ropui chuang lo.

- 11 - -

AGRI MAG ZORAM LONEITU APRIL - JUNE. 2006 -

OIL PALM CHIN DAN LEH ENKAWL DAN

Lalhmingmuana

Agricultural Extension Officer

MIP Executive Authority

Oil palm hi hriak ei theih (edible oil) pai thlai te zingah chuan a thar hlawk thei ber niin

ram hectare 1 (]in 2 𝟏 𝟐 hmun) ah kum 1 chhungin hriak 4-6 tonnes lai a thar theih a ni. A lo

chhuahna chu Africa khawthlang lam Guinea tuipui kam velah a ni. Oil palm hi ruahtui tamna,

hmun lum leh hnawng lamah an ching ber a, Mizoram pawh hi Oil palm chanchin zirtute chuan a

]hat duhna tur ram niin an hria a ni. Kum 1999-2000 vel a]ang khan Rotlang leh Thingdawlah te

Agriculture Department chuan a lo ching chhin tawh a, an ]ha duh hle in rah te pawh an chhuah

]ha hle a, hei vang hian Mizoram Sorkar pawhin Central Sorkar puihnain loneitute intodelhna

turin lian takin hma a la ]an mek a, a ]iak pawh sem chhuah mek a ni.

A hmasain Oil Palm chin ]hatna te lo

sawi hmasa ila:

1. Hriak ei theih chi ah chuan a thar hlawk thei

ber, ram hectare 1 ah tel 4-6 tonnes kum 1 ah

a thar thei.

2. Sum lak luhna hnar ]ha tak niin kum 25

thleng rah ]ha takin a chhuah thei a ni.

3. Thingtlang loneitute tan eizawnna

ngelnghet neih theihna ]ha a ni.

4. Ram chhung leh rampawn lama sumdawnna

hnar ]ha tak a ni.

5. Oil Palm rah bawr (Bunch) te hi coconut leh

thei dangte angin miin an ru ve mai mai ngai

lo.

6. Palm oil hian taksa tana ]hatna tam tak a

keng tel a, chungte chu Vitamin A leh Vitamin

E te niin cholesterol pai lo a nihna hi thisen

sang nei tan a ]ha a, cancer natna do let

theihna a nei bawk a ni.

7. Palm oil hi hriak ei chi hrang hrang atan an

siam chhuak nasa hle.

8. Palm oil hi Industry a]anga siamchhuah

heng Biscuit te. Ice cream te, Sahbawn te, puan

suk hlo te, Shampoo te leh a dang siamchhuah

nan an hmang nasa hle.

Oil Palm ]hat duhna hmunte chu :-

1. Ruahtui kum khata 2500 - 4000 mm, khaw

lum lam 220 a]anga 330, boruak hnawn lam

80% chung lam leh 1200 - 2700 feet/400 - 900

metres inkarah te an ]ha duh hle a. Mizorama

hmun hniam lam heng coconut leh kuhva

]hatna hmunah te hian Oil Palm-te hi an ]ha

duh hlein an mamawh ang Sik leh sa pawh a

awm a ni.

2. Ruahtui inpaih ]ha, lei chunglang hang ]ha

tamna leh lei tak 1 meter tala thuk awmnaah

an ]ha duh.

3. Lei al lam leh balu lei lutuk tui tlin rengna

an ngeih lo hle a ni.

Oil Palm chin hlawha te :-

Oil Palm-te hi phun a]anga kum 3

hnuah a rah a lawh ]an theih a, a rahte hi

Mizoram sawrkar leh Godrej Agrovet Ltd. ten

thawhhona thuthlung an ziah tawh avangin a

rah ]ha hralh tlak apiang chu he Company

hian an lei vek dawn a. Tunah pawh hian an lei

]an thei reng tawh a ni. Ram 1 hectare ah kung

143 awmin a tlem thei ang bera chhut pawhin

kum 3 hnuah chuan thla tin Rs. 4000/- chuang

an hlep thei a, kum 5 a]ang phei chuan thla tin

Rs. 5500 chuang an hlep thei a, kum tinin a rah

hi a hlawk chho zel bawk a ni. Tin, phun

a]anga kum 3-4 na thleng chu Oil Palm kung

karah hian thlai dang sawhthing te, vaimim te,

balhla te, Vaihlo te, Anthurium te leh

chawhmeh lam chi thlai te chingin sum

AGRI MAG ZORAM LONEITU APRIL - JUNE. 2006 -

- 12 - -

lakluhna dang a neih theih bawk. Buh leh fu

nena chinpawlh erawh chu a ]ha lo.

Oil Palm chin dan :-

Ram 1 hectare ah Oil Palm te hi 30 feet

inkar hlata phun tur an ni a, kung 143 a phun

theih a ni. Khur feet 1 1/2 a zau leh feet 1 1/2 a

thuk kan lai ang a, a lei chung hang ]ha kan

vur hmasa tur a ni. Oil palm ]iak hrisel ]ha feet

3 vela sang, thla 10-14 inkara upa, hnah 13 vel

nei te chu kan phun ang a. Thlai phun hun

pangngai June-September inkarah phun tur a

ni. A zung tuamtu lei tichhe lo thei ang berin

polythene bag paihin a khurah kan phun ang a,

uluk takin lei kan nem muk ang a, a theih

chuan phun hnu lawkah tuiin leih hnawn a ]ha,

amaherawhchu, a kung hnaihah tui a tling tur

a ni lo.

Oil palm hian an ]han nan leh rah

insiam nan tui an mamawh hnem avangin a

theih hram chuan ]hal laiin lei tihnawng turin

tui pek ]hin tur a ni. Lei a ro lutuk chuan an

]han a ]hu a, an hnah engin a ro a, a hnah

chawr chhuak thei lovin a awm a, a nu par aiin

a pa par a tam zawk thei a, chu chuan a thar a

ti tlem thei hle a, a tel pai pawh a tlem sawt

thei a ni.

Oil palm chinna hmun chu kan thlo fai

]ha tur a ni a. Amaherawhchu, a zung te

(feeder roots) te hi pawnlang takah an awm

]hin avangin hlo kan thlawhin a kung bul lei

kan rit vak vak tur a ni lo, a zung kan tichhe

thei a, hei hian nasa takin a kung a

khawihpawi thei a ni.

A kunga a hnah hring tam thei ang ber

kan zuah tur a ni. A hnah ro leh rannung leh

natna avanga a hnah ro te kan paih ]hin tur a

ni. Chem hriam tak hmangin a kung hnaih thei

ang ber a kung khawih pem si lovin kan tan

chhum tur a ni.

Oil Palm karah thlai dang kan ching a

nih pawhin thlai dangin an zar hliah tur a ni

lova indipdal lo thei ang berin kan ching tur a

ni.

Oil Palm-te hi phun a]anga thla 10-18

hnuah an par ]an ]hin a, kungkhatah a nu leh

pa par an chawr chhuak ]hin. A kung ]henkhat

chuan a nu par aiin a pa par an chhuah tam

zawk ]hin a, mahse, kum khatah kung khatin a

rah bawr 10-12 an neih chuan a pawi hran lo.

A pa par tam zawk nachhan te chu tui

mamawh zat hmuh loh vangte, chaw ]ha tam

tawk pek loh vang te, a hnah tan chhum nasat

vangte leh a zung te ho (feeder roots) hlo

thlawh vanga tihchhiat nasat vangte a ni thei.

Oil Palm kung bula hnim hnah ro leh a

hnah ro dah hian lei ro tur a vengin hnim dang

]o tur pawh a veng thei a, thlai tan chaw ]ha

tam tak a pe thei bawk. A kungte hi phun

atangin lei]ha an mamawh tawk pek ]hin tur a

ni a, tin, Oil Palm-te hi natna leh eichhetu

rannung chi hrang hrangin an bei ve bawk

]hin a ni. Lei]ha an mamawh tawk leh pek dan

tur leh natna leh rannung eichhetu laka

venghim thei turin Agriculture Department

mithiamte kan rawn ]hin tur a ni.

A par thlawn (Ablation) :-

Oil Palm-te hi thla 10-18 hnuah an par

]an mai ]hin a, amaherawhchu, heng par te

hian rah ]ha an chhuah ]hin loh avang leh a

kung ]han zelna tur chaw ]ha tam tak an eiral

]hin avangin an par chhuah hma an tulzum

laiin kawih thlawn nghal zel tur a ni. An

tulzum lai hian han sawi che hlek ila an thlawn

mai ]hin. A par thlawn hi kum 3 an nih

thlengin kan chhunzawm tur a ni. Kum 3-a upa

an nih hnu chuan a kung a lo puitling ve tawh

a, rah ]ha pangngai an chhuah thei tawhin

kum 25-a upa an nih thlengin a kung hrisel ]ha

chu an rah a pung chho thei a ni.

AGRI MAG ZORAM LONEITU APRIL - JUNE. 2006 -

- 13 - -

A rah seng:-

Oil palm-te hi a hnah kual apiangin a

rah a chhuah thei a, a rah te hi an hmin hun a

inang lovin kum tluanin an rah thei a, rah

bawr 8 aia tam an chhuah thei a ni. Heng rah

bawr te hi 15 - 40 kg a rit an ni thei a, an par

a]anga ni 180 velah a seng theih tlangpui a ni.

A rah te chu serthlum rawng emaw a eng an

nih huna rah 4-5 vel a thlawn hunah a rah

bawr chu dim taka lawh tur a ni. A rah hmin

lutuk lawh chuan a rah te an ]il duhin chhar

khawm a buaithlak a, a hmin ]hat loh chuan a

tel pai a tlem thei bawk. A rah kan sengin a

kuang 2 inches vel tal kan zuah tur a ni.

A rah te chu ni 10-12 in karah kan seng

ang a, fur lai chuan ni 6-7 inkarah kan seng tur

a ni. A kung naupang hian rah bawr tam

mahse buk zang deuh an pe chhuak a, a kung

upa hian rah bawr tlem buk rit ]ha an pe

chhuak ]hin. A rah bawr kan seng hnu chu tui

a tih huh loh tur a ni a, a kuang sei tak kan

zuah tur a ni lo. A rah seng hnu chu rei tak dah

]hat tur a ni lova, rannung leh natna tihchhiat

rah te nen kan dah fin tur a ni lo.

ECONOMICS OF OIL PALM @ Rs. 4 BUY BACK

Expenditure total upto 4th years - Rs. 28,000/-

1. Yield upto 4 years = 8 bunch/year/plant at 20 kgs/bunch = 160 kgs/plant

1 Ha - 143 plants = 22880 kgs/ha

@ Rs. 4 = Rs. 91,520/-

Say = Rs. 90,000/ha/yr

2. Yield from 5 Yrs = 10 bunch/year/plant at 22 kgs/bunch = 220 kgs/plant/year

1 Ha = 143 plants = 31460 Kgs/ha

@Rs. 4/kg = Rs. 1,25,840/-

Say = Rs. 1,25,000/-

Net income from 5th Year onwards

25000 - 28000 = Rs. 97,000/-

= Rs. 8,000/ month/ha

ECONOMICS OF OIL PALM @ Rs 3 BUY BACK

Expenditure total upto 4th Years - Rs. 28,000/-

1. Yield upto 4th year = 8 bunch/year/plant at 20 kgs/bunch = 160 kgs/plant

1 Ha - 143 plants = 22880 kgs/ha

@Rs.3 = Rs. 68,640/-

Say = Rs. 68,000/ha/yr

2. Yield from 5 Yrs = 10 bunch/year/plant at 22 kgs/ bunch = 220 kgs/plant/year

1 Ha = 143 plants = 31460 Kgs/ha

@Rs.3 /kg = Rs. 94,380/-

Say = Rs. 94,000/-

Net income from 5th Year onwards

94000-28000 = Rs. 66,000/-

= Rs. 5,500/ month/ha

AGRI MAG ZORAM LONEITU APRIL - JUNE. 2006 -

- 14 - -

NORTH-EAST AGRI EXPO-2006 DIMAPUR, NAGALAND-AH KA KAL VE A

P. C. Lawmkima (Valsena)

Farmers

Phullen : Mizoram

North-East Agri Expo-2006 Dimapur, Nagaland-ah khan kan hotute duhsaknain ka kal ve

a. A hmunah chuan 27th -31st March, 2006 chhung kha programme hman a ni a, Mizoram a]ang

chuan mi 100 (za) bawr vel kan kal a. Dt. 25 March, 2006 zingah Aizawl a]angin kan chhuak a,

kawng nuam lam panin Shillong Guwahati paltlangin Dt. 24th March tlai lamah Dimapur kan

thleng a, kan Expo na hmun hi Char Mail a ni a, kan thlenna chu GANESNAGAR ah Industrial

Growth Centre tura an sak tharah a ni a, Char Mail a]ang hian kan thlenin hi Km 37 vela hla niin

an sawi, kal vel nan Bus min pek avangin a awlsam thlak hle a ni.

Kei zin chhuak ve ngailo Thingtlangpa

thirdeng fa Bawngpu lehnghal chuan nuam ka

ti in ka hlim thei hle mai a, min hruaitute Pu

Sanglura, SMS, Pu Vanlalhruaia, AEO, Pu

Martina, WDT te an felin an bula zin a nuamin

a thlamuanthlak em em a ni.

Tin, ka ]hiante an vaiin an fel a, an bula

awm a nuam hlawm hle mai. Heng mite nen

hian kan inkawp zual deuh a 1) Pu Saikhuma,

Chhingchhip 2) Pu Rallianthanga, Sairang 3)

Pu C. Lalbiakzama. Bungtlang, an kum te a

puitlin ang bawkin an rilru pawh an puitling

hlawm a, an hnungzui a nuam kher mai. Pu

Saikhuma pawh hmaiphih tur a nei zau ve viau

tawh chungin Naga nula bulah chuan a la

nuimawi thiam hle mai. Pu Rallianthanga

pawh a mobile a rim hle mai a, Sairang a man

pha, a phone bill a pun chak duh hmel hle,

keipawh a zar zovin Chalfilh tlang chhaklam a

mi u kha kan be pawp ve a ka lawm hle mai.

Awle, kan expo-na hmun hi a zauin an

chei mawi hle mai a, show room tur hi a

building an lo sa sa vek a, phai khawlum hmun

a nih avangin a chungah Di an hmang chuan

boruak lum lakah min veng ]ha hle a, a

chhunglam chei mawi chu mahni State ]heuhin

mawh kan phur a, a hmanhmawh thlak tawh si

a, a hau a tak phian mai lehnghal a. Chhun zan

zawma kan hotute thawhna a zarah mawi leh

fel takin kan inpeih hman a ni. Nagaland State

a]ang chuan District hrang hrang a]angin an

kal bawk a. Fisheries Deptt. ho chuan Sangha

lemin In lianpui mai an sa a, a mawi danglam

hle mai. A hawnni a mahni hnam lam an show

te ka mit a tlai hle mai a, Ramhlun Cultural

Club ten Cheraw an show te chuan mi lawm a

hlawhin an chhuanawm em em a ni.

Awle, a behbawmah kan kual rei lutuk

dawn e, ka phak tawk tawkin thil chi hrang

hrang ka lo chik ve a. He North-East Expo-ah

hian Ministry of Agriculture te. Ministry of

Development of North-Eastern Region te

Ministry of Rural Development te an ni a,

Mizoramin kan show mawi leh ]ha tak tak

zingah hian Maurah hian zawhna a tawng tam

a ei chi emaw rawn ti lah an tam, chhan sen

loh zawhna a tawk a ni. Ti,n Oil Palm in

zawhna a tawk tam hle bawk. Tin, Pu

Saikhuma, Chhingchhip in Wood and Bamboo

Vinegar a show chuan zawhna a tawk tamin

an hlut a State dang ten an la hmelhriat loh hle

a ni. Engatinge State dang a]angin Self Help

Group ten show mawi leh ]ha tak tak an neih

laiin kan neih ve loh heng scheme te hi State

dang aiin kan hmang har bik nge Society

System kan thiam tawk loh vangin hma kan

sawn lo zawk em ni.

Tin, Private Company te leh a dangte

nena Agreement sign mai thei tur thuneitu

- 15 - -

AGRI MAG ZORAM LONEITU APRIL - JUNE. 2006 -

sang kan State a]ang hian kal an awm lovin ka

hria a, kan lo be fel tawh nge a la ]ul hrih lo.

Awle, mahni tuina lampang ve thung

Indian Council of Agriculture Research ten

Integrated farming system a lem an entir

chuan ka rilru a lain ka thinlung a hneh hle

mai a, Tirhkoh Paula ]awng kamin Lehkhatuia

ziak ni lo Thinlungpheka ziak chu a fiah ]ha

hle mai. Heng ang Plan fel leh ]ha hi keini

tlangrama chengte tan chuan a van ]hat hmel

ve, kum tina kan lo neih sawn ]hin thlak thleng

nan chuan kan ramah hian a ]hat ber hmelin

ka ring, Phaizawl kan nei si lova.

Mizoram leh Nagaland khaikhinna :

1) Meizial zuk : Nagaland ah hian Zial zu ka

hmu tlem hle mai. Cigarette Agent pakhat mah

ka hmu lo, zialzu an awm a nih pawhin a hnam

hnufual deuh an nih ka ring. Mizovin zial kan

zu nasa.

2) Incheina : A tlangpui chuan kan incheina a

inang a, an nulate pawhin kekawrtlawn an ha

nasa a, mahse, kekawr kawng ngum

chunglama vawih set set awm khawp a

kaptawi an ha lo, kan nulate kekawr kap a

tawi.

3) Ram kang : Ram tih kan an pawisa lova

hmun tinah ram a kang, kan ramah chuan

Ram tih kan kan hlau va kan Sawrkar pawhin

Ram tikang lo khua te pawh lawmman hial a

lo siam tawh a, a va ]ha em. Ram tikang lo

turin i fimkhur zel ang u.

4) Contract work : An contract work a chhia.

Hei hi a chhan nia an sawi chu an State-ah

hian hel an awm a, Contractor-te hnenah

pawisa hauh chin an nei a, chumi baka hlep leh

tur chuan hna a ]ha zolo a ni an ti, a dik hmel

hle mai. Mizoram hi State ralmuang kan ni a

heng hi kan Ram leh Hnam tan a va hlu em.

Hnam chi hrang hrangte a chhungah kan

cheng a, Mizo ah hian lungawi ila tumah in la

hrangzawnga che lovin kan ram Mizoram tan

hian i ]angtlang ang u khai. Kan Ram/Sorkar

hian eng nge min tihsak theih ti mai lovin kan

ram tan engnge ka tih theih tiin kan puanven

in sawi chhing teh ang u.

Nagaland-ah hian Gate Welcome Gate

ni awm tak hi mimal pawhin an uar hle mai a,

chu Gate-ah chuan an hnam chhinchhiahna an

tar zel a, entirnan, Gurkhali Gate-ah chuan

Khukri lem an tar a chutiang zelin, hei hi a

chhan ka hre lo nain, Hnam hrang hrang hian

Sipai ruk an nei a chung mite hriat awlsamna

tur chu nge? an intihhmuh ve mai mai zawk.

Nagaland-ah hian Mizote kan mikhual

lo hle mai a, a chhan chu State Chief Secretary

Lalhuma Tochhawng te an lo niin, tin, kei

pawh naupan tet a]anga ka ]hianpa Indian

Army Major Clement Lalhmingthanga,

Dimapur-ah a lo awm a, an inah te riakin chaw

te ka ei a, a thlamuanthlak hle mai. Heng kan

Mizo Officer-te hian min rawn tlawh hlawm a,

kan thlamuanpuiin an chungah kan lawm

takzet a ni.

A tawp berah chuan kan hringnun ah

hian mitinin kan mamawh chu min hretu leh

min duhsaktu an ni a, Aizawl District

Agriculture a]angin Farmers mi 4(pali) thlan

zingah ka tel ve a, kan thu bula ka sawi ang

khan kei thirdengfa Bawngpu mai mai heng

ang huna zinve tura min thlangtu Aizawl

District Agriculture Office-a thawktu zawng

zawng chungah ka lawm em em a ni.

Mizoram Sawrkar Pu Zoramthanga

kaihhruai Sawrkar leh Agriculture

Department-te kan ram tana an thawhna ah

tluang taka thawk zel thei turin ka duhsakna

sang ber ka hlan e.

- 16 - -

AGRI MAG ZORAM LONEITU APRIL - JUNE. 2006 -

Organic Farming:

UTTARANCHAL ZIN REPORT LEH KAN HMALAKNA }HENKHAT

R. K. Nithanga, ASSO

Kan hotute ruahmanna angin kan Department a]anga Officer 5 te nen May 17-26 chhung

khan Uttaranchal state a Organic Farming an kalpui dan te zu thlithlai a zu zirchiang turin kan

zu zin a, thil tam tak zu hmua zir zelin ni 26May, 2006 khan Aizawl kan rawn thleng leh ta a ni.

Uttaranchal state hi UP state a]anga

kum 2001 a indang, Himalaya tlang bul]huta

awm a ni a, a ram 80% hi tlangram an lo ni ve

a, kan state te nen kan lo inang viau mai.

Uttaranchal state hian Organic Farming lam

enkawl tur bik Board an nei hrang a, chu chu

Uttaranchal Organic Commodity Board

(UOCB) an ti a, office hrang neiin thawktu

pawh 52 lai an awm. Office a thawktu eng

emaw zat bakah Field Inspector 6 leh Block

tinah Bialtu Field Assistant an indah vek a ni.

An state chhunga Loneitu 4000 te chu

organic farmer an ni a, thingtlang khaw 1200

lai chu Bio-Village an tih mai, Vai lei]ha hman

lohna leh mahnia lei]ha insiam chawp khua an

awm a ni. Ram hectares 3000 lai chu organic

certification an tih lai mek an ni tawh a, Kum

2007-08 chhung khian loneitu 10000 te chu

organic a telh theih ngei an tum a ni. An

Agriculture Director, Board Secretary ni bawk

Dr. Modan Lal chuan, “Thlangram (Hilly area)

ah chuan Tui dahkhawlna siam leh Organic

Farming hi kan tih makmawh a ni” a ti.

Kan cham chhung hian an hmalakna

hmun hrang hrang min tlawhpui a, Bio-Village

2, tlangram(Dhanpao) leh phai (Haripur) te

kan tlawh bakah Model Organic Farm,

Dagrani a mite, Center for Aromatic Plants

(CAT) Selagui a mi te, Uttaranchal Seed and

Organic Products Certification Centre te, UOCB

office pui leh Directorate of Agriculture te kan

tlawh a, zawhna tam takte zawtin kan

inchhang ]hin a ni.

KAN TANA ZIRTUR }HENKHATTE :

1. Bio-Village : Vai lei]ha leh thlai damdawi

(Fertilizers & Pesticides) hmang lova thlai

ching duh khua te chu thlanchhuaha record

vek an ni a, Internal Control System hmangin

chhungkaw tinte thlai chin dan chi kim record

vek an ni a, chu chu endik lehin Certifying

Agency ten an Certify ta ]hin a ni. Organic

farmer ni tur hian a tlem berah bawng pahnih

vulh ngei tur a ni a, heng bawng zun leh ekte hi

Lei]ha siam nan leh thlai enkawl nan an

pawimawhin an hmang ]angkai em em a ni.

2. Lei]ha Siam: Vai lei]ha an hman loh avangin

an thlai enkawl nan lei]ha an insiam chawp

]heuh a, leirawhchan hmangin lei]ha siamna

hmun an siam a, ran zun dawh khawlna leh

ran zun um hminna te, changpat hmanga

- 17 - -

AGRI MAG ZORAM LONEITU APRIL - JUNE. 2006 -

lei]ha siamnate an nei a, hemi atan hian

Sorkarin pawisa tlem a tum sak ve a ni.

3. Thlai dawn: Organic thlai bik zawrhna

hmun ruahmansak an ni a, chutah chuan thlai

pangngai aiin 15-20% in a to zawk a, organic

thlai duh chuan an pan mai ]hin. District tinah

Oganic Thlai dawr an nei niin an sawi. Miin a

organic thlai zinga organic nilo a lo zawrh tela

manchhuah a nih chuan a thlai dang zawng

pawh organic lova ngaihsak a niin, conversion

period ah a kum tawpna lo thleng tawh mahse

a bula ]an leh tura tih a ni ang.

4. Conversion period : Organic thlaia puang

turin kum 3 emaw tal chemical (Vai lei]ha leh

damdawi) hmang lovin thlai an enkawl tur a ni

a, a kum 3-na ah certify chauh tur a ni. Hei hi a

hmaa chulai ram lo enkawl dan a zirin a reiin

a reilo thei bawk. Khaw khat rau rauah pawh

loneitute zingah a kum 1-na, kum 2-na leh kum

3-nate an awm thei a ni. Organic Farming hi lo

hmun ngetah ran vulhte nen ]angtlanga tih chi

a ni.

5. Vermiculture : Changpat an hmang ]angkai

hle a, changpat lei]ha (Vennicompost & Vermi

wash) siam nan an hmang uar hle. A siam dan

a awlsam hle a, bawngek leh hnimhnah

hmangin a siamna tur bik leirawhchan

hmanga killi neia remah siam mai a ni. A siam

dan kimchang chu a hranpaa inzirtir ve chi a

ni ang.

6. CPP (Cow Pat Pit) : Hei pawh hi bawngek,

artui heng, Kurtai, basalt powder leh a bawlhlo

(BD series) hmanga lei]ha siam dan a ni a.

Awlsam tea mahni lo rama siam ve mai theih a

ni.

Dhanpao khuaa an VCP Pu N. S. Tomar-

a chuan, “Organic Farming hi chuti tak chuan

kan la hlawkpui lova, amaherawhchu, kan

leilung humhalh nan leh thlai hrisel zawk kan

eia kan lo hrisel zawk theihna ringawt pawh hi

hlawkna ropui takah kan ngai a ni”, a ti.

Mizorama Department hmalakna ]henkhat :

1. Training leh Awareness Campaign :

Agriculture Offcer te Organic Farming lama

Training pe turin Maple Orgtech Conpany chu

chahchhuah an ni a, he training chawlhkar

khat awh ah hian Officer 30 train chhuakin

EMhmanga leitha siamdan chi hrang hrang an

zira ni.

December 2004 chhung khan Officers 6

chu Nainital hmuna practical training neiin an

kal bawk a, heng officer-te hian an thawhpuite

hnenah chipchiar takin practical bawkin an

thil zirte an hlan chhawng ve leh a ni.

February, 2006 khan Officer 4 te chu

Thailand-a Saraburi hmunah han kalin

Workshop on Nature Farming and EM

Technology-ah an han tel bawk.

Mizoram hmun hrang hranga Organic

Farming chungchang sawifiahna leh Lei]ha

siam dan training neih chhoh zel a ni a, he

chanchin ziak lai hian khaw 40 velah neih a ni

tawh a, loneitu 3500 velin zirtirna an dawng

- 18 - -

AGRI MAG ZORAM LONEITU APRIL - JUNE. 2006 -

tawh a ni. Lei]ha siamna bawlhlo (EM/BD) te

hi hetiang lam tui mite tan mahni bialtu

DAO/SDAO te hnenah ngaihven theih reng a ni.

2. MODEL ORGANIC FARM : Agriculture Dept.

hnuaia kan farm neih zawng zawngte chu

Model Organic Farm-a leh vek tura ruahman a

ni a, a bik takin Thingdawl leh Neihbawi

Agriculture Farm-ah te chuan hma lak ]an a ni

tawh a ni. Heng farm-ah te hian a taka en tur

leh zir tur Organic farming-in a ken tel thil chi

hrang hrangte neih vek tum a ni.

3. LEI}HA SIAMNA BAWLHLO (CHEMICAL

TELLO) : Lei]ha siamna bawlhlo hmanga

bawngek leh hnimhnah nena lei]ha siamna

atan EM leh BD Series te Department-in a

chahchhuak a, hengte hi lei]ha siam duh ngei

leh a tui mite hnenah a thlawna sem a ni.

4. ORGANIC LEI}HA : Loneitu tam tak ten

Chemical Fertilizer aia Organic ]ha hman an lo

duh tak zawk avangin an thlai tana ]ha an pek

theih nan leh an leilung sawngbawl nan

Organic Manure leh chinai thite a thlawna pek

chhuah an ni bawk.

5. NOTIFIED CROP : A bul ]an nan leh a

chhinna atan a hnuai a kan Mizoram thlai

(Indegenous crops) te hi thlai thlanbikah neih

an ni bawk :-

A. Cerials:

a) Buhban/Kawnglawng (Glutinous Rice)

b)Mimban (Sticky Maize)

c)Puakzo (Pop corn)

B. Pulses :

a) Bete (Rice bean)

b) Motor Chana (Field Pea)

C. Oilseeds :

a) Chhawhchhi (Sesamum)

Heng a chunga thlai thlan bikte hi

kumin November thlaa ICCOA International

Organic Expo, Bangalore-a entir turin

Department Farm-ah te chin mek an ni.

HMACHHAWP : Internal Control System

hmanga Bio-Village enkawl tura inruahman

mek a ni a, hetiang lama tui loneitute,

khawkhat/zau khata awmte chuan

Department-ah ngaihven theih a ni. Certifying

Agency eng emaw zat biak pawh an ni tawh a,

Organic thlai lei duhtu (Buyer list)pawh neih

vek a ni tawh bawk. Zankhat thil thua Organic

a inleh duak theih a nih loh avangin a kum tela

hmalak zauh zel tura ruahmanna siam a ni.

Tlangvalte ropuina chu an chakna a ni, Putarte mawina chu

an lu ]uak a ni.

- 19 - -

AGRI MAG ZORAM LONEITU APRIL - JUNE. 2006 -

KITCHEN OF THE WORLD – THAILAND

Lalnunpuii Parte

AEO, MIP

Kum a lo liam leh ta reng mai!!! Thu leh hla thiamlo tan chuan Kûtpui ura kan ur chhungin

hun hi a liam leh duak mai ]hin a nih hi.

Hotute duhsakna zarah 2005 khan Khon

Kaen University, Thailand-ah ‘Sustainable Crop

Production’ training tura tirh ka ni ve a.

}henawm ram, Burma, Bangladesh tak ngial

pawh la rap lo tih takah a buai theih ve map

map khawp mai. Kalkawnga buaina zawng

zawng - Kolkata a Thailand luh phalna (visa)

nikhat chhung (chawhnu dar 2 a]angin) a

lehlan tum hahthlak zia te, Bangkok Airport

zing dar 2-a thlen a, Khon Kaen kal zelna tur

zawh kual buaithlak zia te, keimah vanga

thlawhna minutes 20 a tih khawtlai a nih dan

te chu sawilo mai ila.

Training hi ni 26.01.2005 a]anga ni

15.02.2005 chhung a awh a. Hemi training a

tel tur hian ram hrang 12 a]angin mi 20 thlan

an ni a, vanneihthlak takin keipawh India

aiawha thlan ka ni. International training-a tel

vawikhatna a ni bawk a, mal viau mah ila a

nuam khawp mai. Tunlai ]awng takin a nuam

bon top tih hian a sawifiah ber ang.

Training neihna hmun hi a ram

hmarchhak lam, Thailand-ah chuan khawpui

lian ber 3-na a ni a. University chungchang

ringawt pawh hi thupui hran neia ziak tham

khawpa lian leh ropui a ni. University Campus

hian ram 9000 ha (]in 22,500 hmun) a ]hut

duai mai a, a chhung fang kual tur pawhin

motor nen lo chuan a tih chi vak loh, Zirlai lah

chu an han nalh thei mai mai khawp a, a hmei

a pain an ti a nalhin an sen siah vek mai. Nula

lam lah an feng chhingin an inha bul bawk si.

}hiante/thawhpuite kal ve nan a awhawm duh

deuh a ni!!!

Training chhung (thla khat leh a

chanve) hi a rei deuh bawk a, trainees pawh

kan inpawhin, kan inkawmngeih hman hle a.

Hawn dawn lamah Airport-a mittui tla hmuh

tur an awm nual a ni. A ram chhung kan fang

kual nasa a, vawikhat kal tak vêkah Thailand

chhim leh hmar (Pattaya-Chiangmai) te kan

fang vek a, a nihhlawh thlak hle mai.

Chiangmai ah hian Pu Sapzova a awm a, a

biak pawh dan tur lam lo ngaihtuah lawk ila

chuan Mizopui han hmuh kha a chakawm

tehreng nen, ngaihtuah a kimlo deuh a ni e!!!

He training course in a tum ber chu -

leilung, boruak, sik leh sa te ti chhe lova thlai,

buh leh bal hlawk taka tharchhuah a ni.

Thailand hi thlai (vegetables) lamah hian an

sang hle a, ram zimte ah pawh hlawk takin an

thar thei reng mai a. Thlai an thar chhuah

hnem vang leh ram danga an thawn chhuah

hnem vang hian ‘Kitchen of the World’ tih hial

a ni. Organic farming, Greenhouse leh

Hydroponics (tui leh fertilizer chauh hmanga

- 20 - -

AGRI MAG ZORAM LONEITU APRIL - JUNE. 2006 -

thlai chin) an uar hle, hei hi a hlawk mai bakah

an ram leilung da tur venna chi khat a ni. An

ram khawchhak lam Burma lam depa chengte

hian tlangram lo neiin, ram vah leh hal an

ching ]hin a. Chumi thlak nan chuan an lal

(king) in programme ]ha zet mai a duang a .

Chu Project vang chuan tunah tlangram lo

neih bansanin thlai leh thei te an ching a, ram

chhung chawmtu an nih mai bakah ram danga

thawn chhuah khawp an thar hial a ni. He

project hi zir chian deuh a, kan rama hman ve

atan a itawm khawp mai.

Loneitute thawhrimna hi a ropui a ni.

Hmun hrang hrangah kalkualin loneitu han

zawh hian an hnathawh dan tlangpuiah chuan

- Zing dar 2 ah thovin lukhuma eng vuah

chawp nen an huan/lo ah an bung ]an ]hin.

Thlai/theiseng hunah chuan nichhuah hmain

bazar thlen hman turin an inpeih fel vek hman

]hin a ni. Hetiang khawpa an thawhrim vang

hian huan zimte nei pawhin an tharchhuah

a]angin Pick-up/motor cycle an nei deuh vek a

ni. Amaherawhchu, ]halai lamin an nu leh pa

te an thlawpzo lo deuh. Hetianga rim taka

thawh ai chuan khawpuiah hnathawkin an

awm bo duak a, nupa chauha khawsa an

]hahnem hle. An sorkar hian ]anpuina a pe

vaklo a niang “Sorkar a]angin ]anpuina eng

nge i dawn” tih chhanna ber chu “Agril.

Graduate-te thurawn leh lo/huan an rawn

tlawh bak hi chu engmah ka dawng lo” tih a ni

ber.

Training chhunga rilrua riak lian ber

chu Mizote kan vanneih zia hi a ni. Khitiang

ram leilung chhe tak, ro em em mai, boruak

lum huam mai ang ni lova Boruak thengthaw

nuam tak, a leilung pawh ]ha si, engpawh

chhin theihna Pathianin min lo buatsaih sak hi

a ni. Kan training-na hmun Khon Kaen

Province hi ram ro leh lum, a lei pawh ]iau

vaivut a nih hi tih mai tur khawpa chhia,

huan/lo a kal pawhin pheikhawka lei kai ve

chhun pawh thin phawrh phawrha tlafai thei

zel ang hi a ni a. Hetiang khawpa ram chhiaah

pawh an thawhrim vangin ei khawp chu sawi

loh a lum, hralh chhuah tur hial pawh thar

chhuak thei an ni hi an entawn tlak hle a ni.

Hetiang training hlawk tak mai chhim

ve thei a min tir/puitu, Agiculture Department

hotute - Pute H. Rammawi, Agri Minister;

Lalramthanga Tochhawng, Commissioner leh

H. Thankhuma, Dye Director ( Extn) te, DP&AR

(Trg) a thawktute chhungah ka lawm em em a,

hei hi ka lawmthu sawina nise. Pathian

malsawmna dawnga hetianga awm thei ka nih

leh a kaihhruaina ang zela him taka mahni

ram thleng theia ka awm hi ka va lawm em.

The Strongest man in the world is he who stands most alone.

Do not depend upon objects for your happiness, but seek it within you

The mind can make a heaven of hell an hell of heaven

- 21 - -

AGRI MAG ZORAM LONEITU APRIL - JUNE. 2006 -

BIO-DYNAMIC COMPOST FOR ORGANIC FARMING

N. Rothanzama

G. S. Extension

Directorate of Agri.

}OBUL : German Agriculture Scientist Dr. Rudolph Steiner-in 1042-a a hmuhchhuah a ni a,

USA, Europe leh Australia ramah te an practice zui zel a. India ramah 1993 a]anga practice ]an

vein vawiin thleng hian a larzual zel.

Compost Siam dan :

1. Hmanruate :

a) Green leaves (Proteinaceous) - 60%

b) Dry leaves (Carbonaceous) - 40%

c) Bawngpui sawrlai ek - 15%

d) Hydrate/Slaked lime - 15 Kgs.

e) BD 502-507 Series.

2. Specification:

a) 5 mtrs. Long x 2mtrs breadth x 1.5 to 2 mtrs

height.

3. Siamdan :

a) Hmun remchang apiang-zawl rem deuh,

thingbuk/theikung buk hnuai nise a ]ha ber. A

bul]an nan a siamna chu tihfai a, mau/

thingtuai kham kan tur a ni. Hei hian boruak

luhna a siam dawn a ni. (Aerobic condition).

b) Hnahhring leh hnahro te chu a hmain

tuithianghlim, (Chlorinated nilo) hmanga

tihhnawn vek phawt tur a ni.

c) Bawngpui sawr lai ek (lactating

cowdung), a hnute tam nana oilcake eilo ngei

chu Plastic Bucket lian hemhawmah

tuithianghlim hmanga chawh tui tur a ni.

d) Hnahthelro/buhpawl etc. hnawngsa te

chu thingtuai/maukham kan chungah ngun

taka chap/thehdarhin, 5mtrs-a thui, 2 mgrs-a

zauva fel taka chheh vum tur a ni a, 30-40cm

vela sang chheh phawt nise. Chumi chungah

bawngek chawhtui (Cow Dung Slurry) ngun

taka theh (Sprinkle) chhuah thlap tur.

e) Hnahhring]awih awl tur chi tuia tih huh

sain chhilh zui tur a ni a, chumi chungah

hydrated lime/slaked lime phul den denin phul

chhuah leh vek tur.

f) Chutiang zelin hnahro chungah hnahhring-

hnahhring chungah hnahro. A san zawng 1.5

mtr-2 mtr a nihin duhtawk tur. Hemi dawtah a

sir khatah thingtuai zuma a sir tawn tawna

chhun kuain kawkhatah BD- 502, thun tur a ni,

kawdang lehah BD-503 thun luh tur. Tin, a sir

lehlam-ah kawthum-a sir ve ve leh a laiah siam

leh tur a ni a. Sir khatah BD-504, a laiah BD-

505, a sir tawp berah BD-506 thun tur. A tawp

nan a chung lai takah hawlh kuak leh tur a ni

a, chu chuan BD-507 (liquid) thun tur.

g) Dim deuhva rual taka beng muk tur a ni lo.

A chung berah hnahro layer-a tih tawp a ]ha a,

a chung khuh nil nial chauh tur.

h) }hal laia siam a nih chuan kar khatah tui

vawi hnih tal pek a ]ha.

i) Ni 50 hnuah dim deuhva chawh leh tur a ni

a, hnawng tawka tuipek zui a ]ha. Ni 60 a

tlinin enchian a ]ha a, hmanrua hman leh

khawlum dan a zirin a ]awih chak dan a dang

thei.

- 22 - -

AGRI MAG ZORAM LONEITU APRIL - JUNE. 2006 -

BD Compost leh bawngek lei]ha (FYM) khaikhinna, GB Plant University of Agriculture and

Technology a an hmuh dan chu hetiang hi a ni.

Bawngek lei]ha

(FYM)

Organic

Carbon

Organic

Matter Potash % Phosphorus % Nitrogen %

9.85 17.15 0.43 0.50 1.10

BD Compost 22.6 38.90 1.09 2.82 2.50

A chunga tarlan a]ang hian BD Compost chak zia chu a hriat theih hle awm e. Tunah hian

hmun hrang hrangah hlawhtling taka enchhin a ni tawh a, farmers an tuiin an phur hle.

4. BD 502 Series :

Bio-Dynamic (BD) Series 502-507 te hi ramhmul damdawi (Medicinal herbs) chi hrang

hrang a]anga siam an ni a, heng hian kan lei]ha (Compost heap) siamte awlai tak leh chak takin a

ti ]awih thei a ni. Tichuan, BD Series-te chu hetiang hian mithiamten an siam chhuak a ni.

BD 502 : Yarrow (A chillea milifolium) PAR a]angin siam a ni.

Potash, Sulfar leh Trace elements te a siam.

BD 503 : German Chamomile (Matricuria chamomilla) PAR a]anga siam a ni.

Calcium leh Nitrogen a siam.

BD 504 : Himalayan Stinging Nettle (Utrica parviflora) HNAH a]anga siam a ni.

Iron leh Magnessium a siam.

BD 505 : European Oak (QuerCus rubra) PIL/HAWNG a]anga siam a ni.

Calcium a siam.

BD 506 : Dandelion (Taraxicum offcinalis) PAR a]anga siam a ni.

Silica a siam.

BD 507 : Valerian (Yaleriana Ojicinalis) PAR a]anga siam a ni.

Potash a siam.

True friendship is a plant of slow growth.

A man’s best friends are his ten fingers.

The sleep of a laboring man is sweet

- 23 - -

AGRI MAG ZORAM LONEITU APRIL - JUNE. 2006 -

IWDP EXPOSURE VISIT

-H. J. Vanlalvena

Bilkhawthlir

District Agricultural Officer, Kolasib enkawl IWDP Kolasib-IV hnuaia Watershed panga,

Upper Saiphailui leh Middle Chhimluanglui-Vairengte, Sathanglui-Bilkhavvthlir, Lower

Chhimluanglui-Buhchagphai leh Dumkhallui-Phaisen khua a]anga loneitu thlan chhuah ten ni 16-

29 April, 2006 chhung khan zin chhuahna hun duhawm tak mai kan nei a. Heng kan zinna hmun

hrang hranga kan thil tawn leh hmuhte hi miten hre ve se tiin he chanchinbu hlu takah hian thiam

lo tak chungin rawn tarlan ve ka duh a. Hetiang zin programme hi IWDP project dangte hian an ti

ve ngai em ka hre thui lova. He zin programme min buatsaihsaktu kan PIA, DAO Kolasib leh a

Staff-te chungah lawmthu kan sawi hmasa duh a ni.

Ni 16.4.2006 zan dar 7:00 velah Kolasib

a]angin Maxi Cab (Sumo) pahnihin kan zin

kawng chu Pu R. Vanlalchhuanga leh Pu

Samuel Lalliansanga AEO Kolasib te

kaihhruainain kan zawh ]an a, Bilkhawthlir

leh Vairengte a]anga kal ve turte kan lam thla

zel a. Zankhuaa tlanin a tukah Shilong kan

thleng a, Mizoram House-ah tuk]huan kan ei.

Liaison Officer, Mizoram House, Shillong leh a

staff-te chungah lawmthu kan sawi e. Dar

10:30 velah ICAR Research Complex. Umiam

(Barapani) kan thleng thla a. Agriculture lam

hawi research beihna hmunpui kan hotuten

min fanpui, Vawk chi hrang hrang an vulh leh

inthlahpawlhtir dan te, Agro-Forestry lam te

leh, an research beihna a]anga an

hmuhchhuah loneitute hmanrua tur chi hrang

hrang, engine (electric orpetrol) hmang si lova,

hanthawh awlsamna tura an siam ]ha tak

takte min enpui a, a mittlai thlakin a

bengvarthlak hle mai!

Tlaiah Guwahati kan thleng thla a, kan

hotuten duat takin Hotel nuam takah min

thlentir a. A tuk, ni 18.4.2006 zing dar 10:30

velah Rel-in Delhi lam panin kan chhuak leh ta

a. Thingtlangpa, Rel la chuang ve ngai lo

ngang kan ni hlawm bawk a, ]hut nachang

pawh kanl hre hlawm mang lo; kan vei sek a,

pawn lam kan thlir sek mai bawk a, kan hlim

tlang hle. Kalkawngah Siliguri, Patna leh

Allahabad-te kan hmu phei zel a. Darkar 42 vel

Rel-a kan chuan hnuah ni 20.4.2006 zing dar

3: 10 ah New Delhi Rel Station kan thleng ta.

Zing dar 5:30 velah Sumo bawkin Chandigarh

lam kan pan leh nghal a. Dar 9:50 am velah

Chandigarh kan thleng a, kan thlenna tura

ruahman sa Kisan Bhavan-ah kan innghat ta

a.

Chaw kan eifel hnuin Bus hmangin,

Pu B. C. Balaji, Project Dev. Economist, IWDP

Punjab kaihhruaina hnuaiah an hmalak dan te

thlirho turin Chandigarh a]anga 15 Km vela

hla, Jalalkhana village an tihah kan kal nghal

a. Village Dev. Committee-a an Chairman-in

min lo chiauau bawk a. Thlai chi hrang hrang,

hmun khata mumal nei taka an chinpawlh te,

Soil department-te nen ]angkawpa “Artificial

Fishery” an tih mai an siam te, Leilet chawm

nana lei hnuai a mi tui, Electrict Current

hmanga an lakchhuah te, lei kal ral tur ven

nana Cement hmanga hmun eng emawzata an

siam te (Silt retention structure?), World Bank

sum hmanga loneitute lirthei (motor) hmanga

an kal zung zung theihna tura kawngpui ]ha

tak an siam te kan en a. Kut hnathawktute an

- 24 - -

AGRI MAG ZORAM LONEITU APRIL - JUNE. 2006 -

ngaihsak leh puih nasatzia te han hmuh chuan

a rualawhthlak kan ti ngei mai.

Kan zin hun lai hi Chndigarh-ah chuan

Wheat an seng leh an chil vel lai a ni a. Leilet

hmunah khawl hmang vekin an chil a, an

awhawm bik khawp mai. Wheat hi phai ro

ngam, thlasika chin chi tak niin kan zuk hmu a.

Kan ramah pawh hian tui lak mumal loh

avanga kan phai te kan dah ro mai maina

hmunah hian, kan hotuten a chi min

ngaihtuahsakin, min han chintir ve se, kan

hlawkpui ve mai awm mang e tih ngaihdan te

kan neih phah a ni.

Chandigarh-ah hian thil hmuhnawm

dang kan en nual a. Rose Garden-Rose chi

hrang hrang sang chuang awmna te, Rock

Garden-Lunga siam thil chi hrang hrang

awmna huan te, Punjab University Campus,

Gandhi Bhavan, Sukhna Lake-te leh Super

Market-te kan tlawh a, mit a tlai ]hin hle.

Ni 22.4.2006 a ni a, Delhi lam kan pan

ta. New Delhi Mizoram House-ah kan innghat

a, thawktute an lo fel bawk a mahni in thleng

ang hialin kan inngai a, a thlamuanthlak hle.

Delhi-ah hian Indian Agriculture Research

Institute (IARI) Pusa leh Zoological Garden te

kan tlawh a, a manhla hle. A lem leh thlalak

maia kan hmuh ]hin thil tam tak Delhi leh a

chhehvelah hian kan tlawh a, min hruaituten

min hruai zel a. Pu Gandhi-a thlan (Raj Ghat),

Red Fort, Qutub Minar, Lotus Temple. India

Gate, Rashtrapati Bhavan.etc. te bakah, Agra

lamah Agra Fort leh Taj Mahal-te kan tlawh

bawk a. Engtiklai maha kan hmuh phak loh

tura kan ngaihte kan hmu ve ta mai chu a ni a!

Kan hlimin, kan va lawm em! Kan hotuten

bazar-na hunte pawh min siamsak zel a, kan

vai ]awng thiam ve chhun kan hmang zo ]ep a

ni e.

Sawi hmaih phal miah loh chi chu, Kan

M. P. (Rajya Sabha) Pu Lalhmingliana’n New

Delhi-a chenna ina kan zavai maia zanriah

min eipui kha a ni. Fuihna thu tawite, ]ha si leh

min ]awngtaipuina te kha a ropui, theihnghilh

a har ngawt ang.

Ka rilru khawih zual tlem han tarlan leh

hram ka duh. Punjab-ah chuan hmun kilkhawr

tak takah tih loh chuan lei leh nan Ran an

hmang tawh meuh lo. Leileta thlai chawm nan

lei hnuaia tui Electric Current hmangin an

pump chhuak chur chur mai! an leilet hmunah

pawh kawngpui ]ha (Black topped) leh

Electric Current a awm zel mai! Engtikah nge

kan ramah hian kan Sorkar hian khatiang tak

kha min chhawpsak ve theih ang aw tih hi kan

rilru ngaihtuahnaa cham reng, kan zin kawng

hla tak a]anga kan rawn hawn ve vang vang

chu a ni.

Ni 27.4.2006 zingah Delhi chhuahsanin,

ni 29.4.2006 chawhnu lamah kan khua ]heuh

kan rawn thleng leh a. Hetianga zin kawng

nuam leh hlimawm tak min buatsaihsaktu

DAO Kolasib leh, hneh taka min hova, min

kaihruaitu kan AEO te leh hriselna nena

zinkawng nuam tak min hmantirtu kan

Pathian chungah lawmthu kan sawi mawlh

mawlh e.

- 25 - -

AGRI MAG ZORAM LONEITU APRIL - JUNE. 2006 -

KEIMAHNI

A. TRANSFER & POSTING :

Sl. Name of Officers Present place of New place of posting

No. & Designation Posting

1. H. Neihchhunga, AEO Kawlkulh Circle DAO Office, Aizawl

2. David 7hanliana, AEO DAO Office, Saiha DAO Office, Lunglei

3. Lalchharliana, AEO ITC Hnahthial Kawnpui Circle

4. Lalringliana, AEO R. D. Office SDAO Office, Zawlnuam South

5. R. Lalvena, G/S Ngopa Circle Kawlkulh Circle

6. B. Lallawmsanga, SDAE, Saiha Chawngte

Draftman-l

7. P.B. Lalchungnunga SDAE, Chawngte Saiha

Draftman (Officiating)

B. SUNNA :

Heng kan thawhpuite hian Chatuan ram min pan san tak avangin pawi kan ti em em a, an

chhungte kan tuarpuiin, Pathianin awmpui zel turin kan duhsakna kan hlan e.

1) Pu Ramfanthanga, AEO Kawnpui Circle 7.03.2006

2) Pu C. Thangdailova, H.A DAE,Lung1ei 17.3.2006

C. APPOINTMENT ETC.

NI. Amy Lalrammawii chu Project Functionery hnuaia thawk turin lak thar a ni a, Planning

Section, Directorate-ah dah a ni.

Pi Sangkungi, Surveyor, DAE Office, Aizawl a hun rei tak a thawh hnuin appointment past

chu Junior Engineer (J.E) ah siam]hat sak niin DAO Office, Aizawl-ah a thawh zawm ang.

Pu C. Vanlalhruaia, AEO, Remote Sensing Section, Directorate of Agriculture chu Oil Palm

chungchang ah SMS (RS) assist tura tih a ni.

- 26 - -

AGRI MAG ZORAM LONEITU APRIL - JUNE. 2006 -

D. PAWIMAWH DANGTE :

1. ‘CLEAN MIZORAM AWARENESS’ DIRETORATE CONFERENCE HALL-AH NEIH A NI:

Ni 10.4.2006 dar 10:30 khan Directorate of Agriculture chuan anmahni Office Conference

Hall-ah Director Pu Lalramthanga Tochhawng hovin Staff zawng zawngte ko khawmin Clean

Mizoram Awareness hun an hmang a. He hun hmannaah hian Agriculture Director chu Chairman

niin thuhma sawiin “Sawrkarin a ngaihpawimawh em em Clean Mizoram hi keini pawhin kan

ngaipawimawh a, faina hi pawn lam a]anga ]an lovin mahni a]ang ngeia tan tur a ni” a ti. Keini

Agriculture department phei chu Organic-a kan kal dawn avangin kan thlaite lei]ha siamna E.M

hmangin kan room leh kan bawlhhlawhte tih fai a ]ul a, tin, department dangah pawh kan zirtir a

]ul dawn a ni a ti bawk a. Cleanliness hi chunglam a]anga thurel ngawt chi a ni lova mahni

a]anga ]an a ngai a ni a ti.

He hun hi Pu C. Chuaukunga CEO, Clean Mizoram in a hmanpui a, Pu C. Chuaukunga chuan

“fai hi damreina a ni a, hlimna a ni bawk, bal leh ]awp avangin natna hi a leng ]hin a, khaw

]henkhat phei chuan inhmuchhuakin fai pawimawh zia an hriain an nunah an tuh tlat tawh a ni a

ti a, tunah hian Solid Waste Management siamna tur Budget Planning Department-ah thehluh

mek a ni a, a hlawhtlin theih ngei beisei a ni” a ti bawk.

Chairman in Resource Persons ten thu an sawi zawhin, memberte a]angin rawtna siam

turin a sawm nghal a, member tam takin an sawi hnuah hetiang hian hma lak dan tur siam nghal

a ni.

1) Toilet/Bathroom vawnfai a, a ]ul anga repair leh replace ngaite siam.

2) Quality Circle/Group Floor tinah din nise. Floor tina Senior most Officer Chairman a ni

ang a, a ni hian amah puitu tur midang pathum a ruat ve leh ang. Anmahni floor tinte tih

fai dan leh enkawl chungchangah mawh an la ang.

(1) Floor fai ber hnenah lawman pek a ni ang.

(2) Section fai ber hnenah lawman pek a ni ang.

(3) Quality Circle/Groups te a]anga faina lama rawtna nei ]ha ber hnenah lawman

pek a ni ang.

(4) April, 2006 a]anga ]an nghal tur a ni.

3) Re-structuring of Cleanliness Committee neih ni rawh se.

4) Pangpar leh Plants vela cheimawi chungchangah Beautification Team siam a ni a.

Chairman ah Pi Laldinpuii, SDAE ruat nghal a ni a, amah puitu tur a ruat nghal ang.

5) E.M. Technology Office leh toilet tih fai nan (Sanitation atan) hman nise.

- 27 - -

AGRI MAG ZORAM LONEITU APRIL - JUNE. 2006 -

He faina Awareness-ah hian Agriculture Department-a Officers leh Staff te an kal ]ha hle a,

rawtna leh faina chungchang chu officer eng emaw zat ten an sawi a, he Clean Mizoram hi ti

hlawhtling ber nih an tum a ni.

2. APPELLATE AUTHORITY TURA RUAT THAR :

Pu P. Bhattacharjee, Joint Director of Agriculture chu Agriculture Department Appellate

Authority (Right to Information Act) turin a ruat thar.

3. FARMERS' SEMINAR HLAWHTLING TAKA NEIH A NI:

Sihhmui a Pu Sailothanga Sailo huanah thawhlehni April ni 2, 2006 khan Mizorama kut

hnathawktute tana Seminar hlawhtling taka neih a ni a. State Level Committee on Mass Media

Support to Agriculture Extension-in a bualsaih, he Farmers 'Seminar-ah hian Mizoram district

hrang hrang a]anga loneitute bakah ran vulh lama eizawngte leh sangha dil siama eizawngte an

tel a. An hnathawhnaa harsatna an neihte leh an thil hriat duh chi hrang hrangte chu Agriculture,

Horticulture, A.H & Vety., Fisheries leh Sericulture lam mithiamten a taka entirin an hrilhfiah

nghal zel a ni.

He Seminar-ah hian Organic Farming chungchang te, huan lo ram nghet nei thei tura

hmalakna te, thlai eichhetu rannung chi hrang hrang laka thlai venhim dan te, mihring tana pawi

lo lei]ha siamdan te bakah sangha dil enkawl dan leh Maimawpangang khawi dante pawh loneitu

kalkhawmte chu zirtir an ni.

He Seminar-ah hian Agriculture Minister Pu H. Rammawi chuan thu sawiin Mizoram

Sawrkar chuan Mizo loneih dan phung kumtina ramthar bawha loneih ]hin dan bansan a, huan lo

ram nghet nei thei tura loneitute kaihhruai a tum a ni a ti a. Thlai chin tur chungchangah pawh a

hralhna awmsa thlaite thlangchhuak a, loneitute kaihhruaina pek ]hin tum a nih thu a sawi bawk.

He Seminar hi Agriculture Secretary, Pu Lalramthanga Tochhawng in a kaihruai a,

Doordarshan Aizawl Director, Pu C. Lalrosanga pawhin he Seminar buatsaih a nih dan tlangmi a

sawifiah bawk. He Seminar hi nilenga neih a ni.

- 28 - -

AGRI MAG ZORAM LONEITU APRIL - JUNE. 2006 -