50
PROCEEDINGS, OF THE 13TH & BUDGET SESSION OF THE MJZORAM LEGISLATIVE ASSEMBLY HELD AT THE ASSEMBLY HALL FROM TIE 22ND MARCH, 1977 TO 30TH MAB,CH, 1977. 4th Sitting on the 25th March ... 1977 at 10;30 A.M. Pu Vaivenga, Speaker in the Chair,Chief Minister, six Ministers and twenty two Hembers. BUSINESS. 1• Questions. 2. Government Business: General cliscussion on the Budget for 1977-78. SPEAKER: "Khakna t.e , thinurna te:, tauhna t.o, ann» te, sa'lrTichhiatna te zawng zay,'ng coo bansanin awm r-awh se, sualna zawng zawn.; nen , Tin, inkhawngaih tawna lainatna neiin awm ula, Pathianin Kristaa e dam ehe u ang bawkin inngaiclam tawn rawh u ," (Ephesi 4:31,32) '3: PU LALBLIRA: Vawiina kan tih tur chu Questions a ni a, chum1 hnuah general discussion chu kan nei ang a. Zawhna neituin zawhna 3-na han zawt se La, PUBLIC llEATIrH ENGlNEfRING DEPiffiTME:Nr I SupPly of drinking water to the people of Champha1. Mr.Speaker Sir, Will the hon'ble Minister i/c Public Health Engineering Department be pleased to state - (a) Whether drinking water has been supplied to the people of Champhai after spending 6.9 lakhs. (b) If so, since when? .... 2/-

Mizoram Legislative Assembly

Embed Size (px)

Citation preview

PROCEEDINGS, OF THE 13TH & BUDGET SESSION OF THE MJZORAMLEGISLATIVE ASSEMBLY HELD AT THE ASSEMBLY HALL FROM TIE

22ND MARCH, 1977 TO 30TH MAB,CH, 1977.

4th Sitting on the 25th March... 1977 at 10;30 A.M.

PRESEl~T

Pu Vaivenga, Speaker in the Chair,Chief Minister, six Ministersand twenty two Hembers.

BUSINESS.

1 • Questions.

2. Government Business:

General cliscussion on the Budget for 1977-78.

SPEAKER: "Khakna t.e , thinurna te:, tauhna t.o , ann»te, sa'lrTichhiatna te zawng zay,'ng coobansanin awm r-awh se, sualna zawng zawn.;nen , Tin, inkhawngaih tawna lainatnaneiin awm ula, Pathianin Kristaa e nga1~

dam ehe u ang bawkin inngaiclam tawnrawh u ," (Ephesi 4:31,32)

'3: PU LALBLIRA:

Vawiina kan tih tur chu Questions a nia, chum1 hnuah general discussion chu kan nei ang a. Zawhnaneituin zawhna 3-na han zawt s eLa,

PUBLIC llEATIrH ENGlNEfRING DEPiffiTME:NrI

SupPly of drinking water to the people of Champha1.

Mr.Speaker Sir, Will the hon'bleMinister i/c Public Health EngineeringDepartment be pleased to state -

(a) Whether drinking water has been supplied to the peopleof Champhai after spending ~ 6.9 lakhs.

(b) If so, since when?

....2/-

SPEAKER:

neituin han zawt sela.

Minister incharge a absent R, tungechah a nei em 10 chhang turin.Zavhna 4-na kan La leh eng a , zawhna

POHHltl & ELECTRI1IITY DEPA':THF,Nr

Post of Operator at Champhai Power House.

PU LALHLJRA: Pu Speaker, ka zawhna 3-na hi achhangtu tur an awrn Inva. A~Aherawhchu~

ka zawhna ehhan hi sawi min phalsak rnaila thain ka ring. Zawhna 4-na pawh hi (Speaker- A chhangtutur a awm lava, sa\t-!i chi a ni Lcva , a c hhana chhan tur a ni)A nih leh, eng v8nga a chhangtu tur awm ta 10 ringAwt chue ng t i zl a nge ? Sevrker- a awm ta 10 tihnC1 em n1 ? Fa aawhna 4-n~.

pawh hi a chhangtu awm LovLn ka hr-La., thuhmun r-eng a ru , Kaaawhna 1.+-na hi ka han zawt anga, a c hhangt.u tur an 10 nwm 10a nih chuan ka sawi ve reng reng ang e. Ka zawhna ehhan tlemtctal ka saw! duh ani.

*4:i/c Power

SPEAKER:

Pu Speaker, Will the hon "b'l,e :t>1inister& Electricity D"partment be pleased to state -

(a) Whether Operators have been poste0to operat~ machine at Champhai PnwerHouse.

(b) If so, since when?

(c) If not, why not ?

Zavhna -4-na zawh R ni R, chhangtuturin h2n chhang sela.

PU [,ALHLJRA: Pu Speaker, khawngaihtckin ko zawhchhan hi k8 sawi duh ve r2ng reng ani.(Sueaker: I zawt tcwha, a tawk tawh.)

Ka'n zawh belh leh ang e.ZSpeaker: Dan a nih loh Rvangin zawhbelh t.heth a ill. Lcvang , )

• __ .•'<1-

-0)-

:tD LALKtJ:liA: Pu Sp,;:::al(,~r, :Nember ten zawhna kanneih tlem tehlul nen hetianga zawhnaehhang tur pawh kan avm Loh Le I Hei

hi House a awm chhung zawnga a thlen vawi khatna a ni. Alltlalpho thlak hle a ru ,

PU LAL'HLIAA:

SPEAK8R:

Pu Speak€r, Minister incharge a 10kal tawh bawk ~, a bul "tang khanka za\rt nawn Len ang e.

Zawhna 3-na nef.t.ufn a zavrt tawh a.Tunah chuan Hinister a avm ta"rh bawka~ han chhang sela.

PU H.TIlANSANGA:MINISTER. PU Speakar-, k a ext.e ns Lon 8 tha 10 Q.

nih ka ring a, k8 10 ngaf.t.h'l.a reng a,thawm a awm loh avangin ka 10 kal lava.

Mahsela ka ngaihtha lovin kart zawt a, ka s anaah a pel tavlh51 a. A ri kha ka Room-ah a 10 awm 10 r-eng reng a 10 ni a.Chuv ang chuan a ni ka 10 tlai nt ,

Zawhna 3-na, Ohamph aLcah Rs 6.9 lakhslai hman t.avh hnuah tui in tur pek a ni em ? tih R ni a. Heihi pek a hi. Pek a nih ehuan engtik atangin nge tih a ni a.Kum 1975 kum tawp dawn lam khan pek a nit

PU LiILHLIAA : Pu Speaker , zawh belhna kha zavhna .3-naah kh~n ka'n siam ang e. TunaNini ster zahawm tak chhannaah khan ,

'kum 1975 kum tawp dawn lam at2ng khan Champhai mipui tehnenah tui in tur rsk ani e' tih khn, 2 ~ik _lcv~. Mipuitehne nah tui in tur hi pek a ni lava. .anonerachu , en mdpuf. atlem deuh n nih chuan dikn2 chin chu B 3wrr mai thei. KanS.D.D. Office kiongah chauh tui hi pek p ni a, in Ii in ngaeravh ChUM an chawi ve phak a. Hei hi tih th8.t~, nek belhan tum tawh 10 reng reng em ni ? ~ 6.9 lakhs zst senga inIi in nga chauh pck a dah r8ng hi em ni Sawrkarin p tum tih chuka bre duh a rn ,

PU H.T IIANSANGA:MINISTER. Pu Speaker, a Cbamphaf, khaw pum kha

a tui dawngtu an ni 10 reng s. & ehhanehu khi mi Kahrawt Veng Biak In ehhak

Lampang khi VawmbllJ. lui atanga 10 kal kha q ni a, thaI laitak tak, hemi khawro lai hian tui a tlem a. ChuvangI n tui akhat 10 ble "a. Vengtblang lam t.an 10 c huan , Vengchh?..k tanc huan tui a awm zo lava. Chu ehu tunah a dinhmun chiah ohu a

•.•. •4/-ni •

-(4)-

Tin, taw;:> VOll'; v -ng tur tih thu kha,t awp vang v"ng tux chu ? ni leva. Ji.maherp'~lhchu, Scheme hisiam belh tur a ni a. Chumi atan chuan mihring hi ken indaih10 em a, tuna e~jmsa pawh hi yan tihlei th~i lava. Tunah pheichuanPHE hi m~l tl~t 10vin~ PwD nen hi~n t~ne'kpwp mai S8tiinChief Engineer-in a posting ongcmaw vel a buatsaih roekani. Chut.Lchuan amalgamate deuh hl.eka , hemi Headquarters-pherawh hi chuan FElli Division ppkhat hi chuan a ti tho pnga, ahranin. M~hse12 thingtlangah P1dD Djvision hnuaiah emaw Sub.Division hnuaiah ernaw kan dah dawn R ni. Chuti ng~wt 1~ chuanPRE. rrtan mi kan nei reng reng lova, a tih ng~'ihna ksn hreLova , ChuvangLn hna a ku zawk theih kan beisei -::,_v~mfin k awpkan tum ta ani.

FU K.L.RCX::HAMA.~ .Pu Speake r , hel!]i Ch:).rnph2~i v-it.er- SupplyScheme chungchang thuah ht vn pakhd­naah chuan he House hi8n Commission

hial kha din tur kha rawtna ang khn a si2m tawh n ni a. Tlli8kha.an din ngci niin hriat a ni a. Y~~mia ~ Commission Repnrt~, kha engnge ni -t.unah hf.an House-ah h'Lan a pliar-h theih emaw tih ka zavt duh a.

Tin, a pahnf hnaah chuan , he WaterSupply Scheme hi khawL pawh ni 10, pump pawh ng;::.i 10,gravitation-a Lak ]1;21 ni:'n a Lang a, Hetia Ps 6.9 Lakhs la1hmangral thei khnwp staff k~n 10 nei chu a lawID2wm viau maia. Amaherav1hchu, khs-t.Lang Rs 6.9 Lakhs Laf, hrnangral t~ chenga, in 11 in nga lek chawi tham a 10 hawng chu a vanduaithlakhle b(lwk a. Chuti Ie nise .a hna te ennge ni ? Rs 6.9 Lnkhslai hman ralna hna t.e chu kan Hini ster an...hawm takin a sawimat thei em al;[ ?

1'U H.THMmAl\TGf..NILnSTER.

Chuala

Fu Speaker, Commission thu kha, kh~

kha Chdef Enr-Lne er- a ni a. A jndaihloh vancLn hun 8 r nwn dil beLh a.

chu pelt beLh a ni a. 'I'unah r-ian a report Sa"rrkarin dawnni 10. Chuvengin ~ r2port hpn sawi tur nla awm 10.

He l3io Rs 6.9 Lek.hs lei hman a 'lihdan hi khilaia ~hrawt Veng Biak In bula tUizem, Cementconcrete tuizem h:r..i a timan tam tu a ni bawk :", tin, a linea 10 ni bdWk a. Chung chu a hmanna a ni 8, 2 estimate neuhneUh ehu ka hre chi.ah lava. Chu bak chu '3 pipe tih em em aawrn lava. A. lakna hi Vawmbal lui ~tang~ Lnk "'l ni a , a. tui atlem hle a, tha-l Led c hu-an tlem tak ani. Ohuv nng.Ln a pipeawrn rnahsela a 10 hawng tam thei Lova , hii 3. t am t.lie fh Lohnaber chu ani. 'Puriah hLan engtinnge C'hamphaL :I8tEr Supply h1

.... r;/-

PU H.THANSANGJ,:MDiISTEr\.•

-( 5)-

kan tih ang , a piah zawk, saw mi Hmunhmeltha kawn ami kha knnantira. MDhselangin a lak theih vak Lovang an t1 a, tu1 a tlembawk a, tin, Vengthlang hmawr tnk tak 10 t.an chuan a tih t.heihbawk lava. A pumpa pump chi nge n1 tih chu ngR1htuah nga1in k~

hr e ber, tu;!.,lJ\J:!, .lJ?e rd , a vel lu1pui tih te chu kan en nialnual a. A Scheme a chu t.har t.hawh deuh h.Leka , Champhaf, chawmzo tur tak t.aka n[:8-ihtuah dcuh chu ngqiin 8 l ....n~. Cuutif.Locbugr-avt'tatd cn n(awt hi chuan tui n t.am Lawk lc '3. ru ,

PU LALffi.IfiA: Pu Speaker, ka tn zavh beLh Leh Lnwk ang e.Tuna OBE tui gravit3tinn-a an l~k hi Vawmb~l

Tuikhur a ni lava. Vawmbal Tuikhur chu chawitura s Lam ., ni a, Vawmbal Tuikhur atangin .. :n."J1I< u..M! 1,",,0' •

18:Me~ 'tu:l:.J!IJiL!a:-:-c!nbJIm(:ilmtiJll Ch~wiruma 'tuil<:hur '1t~n;-,~" J -\k f'\ ni 7.3.,,+l.l""...'u. "'~ 2i..·.l-1~ '" t'"'n (_~i . 1.,.", r n-:thl'"'Tl.g chin chu ehnvm theitura ni a. Am2l.herawhchu, r: chavm 10 R ni. Het.a ~l chavm loh hiKahrawt chin :J ni mad lava; VengtUt'tng z'lwng zawng deuhthaw,a mawng ber-a 3:;0 Quarter-ah chauli a chhuak a, a vel In Ii Innga chauhin an chawi phak ka tih kha 3. ,Uk a; ChuvangLnSavrker- k.~ han z awh duh belh tnka chu he t Langn tui hnar t.haavm s i , ,tin, a gr:1.vitntirn-a chowm theih ni bnwk st , Vengthl~;:_'

china :l.WID Z.:lwug zavng mi 3,000 191 e1 tur rd an COl. hnarLn ~. rl.:;:i~

s1 a. Engvnng a Sawrkar hian pe thei 10 nge n nih tih hi kahr-e duh a, chu chu kn han zawt leh 3. ni ,

Pu Speaker, " tu1 Lakna tam leh tam Lohthu hi sawi dan a oang th81 ~. Thla hmasnlawk khan Vnnbavngah ka hun kal a, a khaw

roi te chuan n khaw pum 2. chawm thei ang tih an SA.wi uet- hke 3.•

Kan mite kan t1ra, (ir3.vitatjon-a tih theih turah chunn kil­khawr tak tak pawha mi an tlem hle naa, a th'lwktu te hi, mchsoinvestigation eta tUT chu kan tir zel a. Had an v ak Z,'lU v1~u

tqwh a, report pnwh kan d'lwnc tam tawh a. Chuti~ngn a khnwmt ten tam t:::.wk t8.k, chawm Z0 neei turn an tih hi kan han entak tak hf.an thcl Lrd, tak, April thla ni 10 pawh hf.an a 10 ta',,'"10 thin a ni. A Scheme kha a ID3n n t8ID em em thin a, chum1 nenhan buk khan tui haw tur nena han ncaihtuah khan, Sawrkar-1na tehna zawn(in han ngnihtuah khan 'l 'hl.awk to thin lava. Chu­vnngin hel~iah hinn keimnh kA. h~n' k~l l~i ngeiin SUO k2 hru3ia, kan va entir a ni a. 13k 1eh k:ID t.umne pawh en vek a n1 n,an khawtlang hotu pakhat nen an va kal 0 ni. Chu chu a tih .theih loh tiin ~ rawn sawi nghAl R. Mahse Aizawl k~n thleng a,thenkho.t khan a en tur t.a khan an en t.ha 10 R ni, a the1hn ni tih t o chu an r-cwn ti leh bnwk n, a har v Lau thin a nd ,Chuv ingdn heLaf hi technicnl survey 'tak tnka tiha,

FU H.Tllf.IlSANGA:hIIHSTEF •

-(6)-

iTh~ghah· ngamnascheme tak tak carry out tur kan nih dawnchuan chutianga tih ehu a ngai thin R rrl , Chuv-mgdn Champha.ipawh khi ngun zawka knn tih a tul awm mange, sawi dan a danGa dang mai s1 a tiin ka ngaihtuah 3 1 chu chu a awmdan 8 ~i.

Kan report dawn clan a Lnang thin lava.

PU LALKUNGA: - \u •• _.' Pu Speak8r, Oomn.Lssd on kha engtika dinnge tih kha ka hr-c duh a. Tin, Rs 6.9lakhs hi hm8h zawh vek 2 n1 a, ~ hman

zawh vekna hnathawh rah chu hmun khe t; tui haw t.hedjma ohauhchu em n1 ? Hmun dangah chet t~mnB 2 p~wisa tih belh chuanglovin ~ 6.9 lakhs chhungah hian hmun danga chzt bclh theihdanB awm 10 vern n1 ?

Pu Sp.iaker , ho Lrd.a sense hi an hriat.hawhnen a in b~lance nge b~lance 10 tih sawitur chuan hc L hi ka hriat phnk bak te

pawh '- avm a. Tun hrma han hmu ve rnaL kr. ni 8-, chuvangin he1hi ka sawi thGi chLah Lo 8. m , An hman hi Rs 6.9 Lakhs hmanzawh vek ni sela tih kha chU, tha tak leh ngun take en 1ehloh chuen ka hre bik chinh lova. Chuv~ng te pawh chu ani2ng Commission te p2wh din a ni a, chu chuan R rcwn tilangvekin ka ring. Commission report chu d8wng phawt iln. Tin,a pakhat, chauh t.Lh pawh kho a pi1'( k s n phum dar-h clan Leh ahlat dan te a zir ~ ni thei a, chu chu a ni ~ng a.

Tin, commisaton rin hun kha a kuru kahre ehiah lava, engtikahnge ni helai ~ss€~oly-~ thil sawi anih kha khami zuwh khan an din nehaJ. maf ni1n kn hrc '['1a1.

PU L,'.LH1J:RA.: Pu Speaker, aawh bcLhna kc In zawt ATIGe. A tui hnar- khr. 8. t.Lr ah Technical

.- >.. ," mf ten an survey 10 '1, ni Love , an surveya, tam ta'Wkin an nrLa 8, a t.r-m r-eng 8., P.' dik a. L ka.L theihlohna chhan chu -Champhai L.P.School II Compoound-Q tui nahnean siam a chim zawh vek vang a ni, si~m that leh Snwrkarinan tum Leh. tn Lem lava. Tin, kr. han z avh belh duh leh chu ,Commission tir ve tn lem chuan Ch~mphai hi v~wi k~Gtt~l R n~n

hmu tawh reng reng em ? ralkhat at.ang a rin r-epor-t em n1 pcka tum tih hi ka hr-e duh bawk a ru ,

PD H.TIlANSANGA:HINISTEE.

-(7)-

Pu SpGC1.1:cr, 8. Ccmr.:lission hnathawhdanchu churni avangin Champhaf a han kalrib 10 3 ni mai thei 8, ka bre chiang

chiah lava. Engpawhnise chu 1~1 dinhmun chu kan member zahawmtakten an hre duh a nih chuan a rang lama han hr Lat.chtan , aleal nge kalla tih to pawh zavna han hriatchian ka 'n tumanga. Hemi Session chllung hian a inhrilh leh theihin ka ring.

sPE.AKEF.:

PD LALHL1RA:

Zawhna 4-na.

Pti Spe~ker, ka zawhna 4-na ka zawt e.

ED H.TIlANSANGA:HINISTEE.

I'D H.TfL\NSAlTG/l.:MINISTER

Pu Speaker , h"·i hi Champhai PowerHouse-ah Opcr at.or- post dah [' ni em ?

tih a ni. Hei hi kan dah lova. Dqh a nihchuan engtik at.ang.Ln ng e tih a ni a. Hef hi kan dab Lova , c hhan'1 ngn.i lava. Tin, duh 10 a nih chuan ongv-mg tnngc tih a ni '"::.Sane't fon post hi k'1l1 1:'1 uei Lov o., 'Lunah ht-m a tul hI2 s18, S3wrkarin n post tur kha n ngaihtu~h mek a ui.

-PD LALHLlRA: Pu Spe~ker, Ka 'n zawh belh eng e.Kq zrwh bo'Lh ,iUhna ehu Chnmphai elec­tric eng ken neih ve chu June 28,1976

at angf,n 3. ru , 1L kh",--wl hem enkawltu te f'imal duhdanah a. innghat a, an mut a chhuah hmn deuh leh n thim hma deuh <1, anrout a chhuih har dauh leh kan eng rei ~euh R. Chutichunnhei kum ch2nvo ni~ rei k~ 10 kal t?wh 8. hmaherawhchu,t.unah Ninisterz:Jhawm t8.k khan tIDperi:'.tor tt pn ...:1· ,':"h em ni10 vela ti a. Ka han Z3.WP duh chu OpGrotor ni 10 hian rowerHouse-a Generator to In ~~ oper2te ph~l D ni em ? tih hihriat ka. duh ,1, Chu Lc rengah hrnun dane r.'l.ngnh pavh a ni a,engvanga khawl din tawh sia, 3 thawktu tur hi 10 ngoihtuahhnuh 10 nge ? tih hi k8 hre duh b~wk ~ ni.

I'u Spopker, hei hi Electric Department-ahhian k'J..n harsatn~ 1a1 tik ~ ni rong a.Tun'). Line-mQn ho hi license pek tur

nn ni a. License nei tlak kh~tiung mi kh~ k~n nei s1 lava,license nei 10 kha chuan 2. dlll1t2k chuan tih loh tur 2. ni.,Chuvang1n mi knn nefh s1 loh av~ngin Certificate nei 10 ,khak~n han hmeng t~ a ni. Accident thil leh engem~w thulhahpnwh a risky hl.e n..Hmang ta 10 il,T c huan mi k -n nei bawks t lava, line ka ti thei dawn bawk s1 Lova, chutiang mr-o.i maiChuRn helniah pawh hi2n k~n k?l 8 ni. Helninh pqwh hi~nOperator hmang Ibvin Diesel lam khawih thin p"khot kan dah

.....8/-

-(8)-

ringawt rnai a 111, Jugali p-ikhct; nen , Chutiang bawk chuanKolasib-ah te, Lunglci-eh to pawh a n1 a. A khawlin a daihnn hrnunah pawh Opcrc.torkh'. a duty hun thlak tur an avm loh2vangin public '~~w~wh eng kh~ tunah hj.~n kan ti thei 10 aru , Chuv ang.Ln tunah kan harsatna ber chu technical wi k-nnei 10 hi a 111 .,.• (J.ssarn tal A.S .E;.B te khan hawn an duh a,kan chelh reng thei bik lava, an hlawh kan pe tha thei biks1 leva, rl senle th:a' ang khan. Deputation ang khan han tihtak tak d~wnin a inh1~n chhawn 1a1 khan agreement-ah khn­tiang kan 10 s2.1ri 't.awh bawk 51 Lcva , ChuvangLn a c hak zuala kha kan hawn tir tc\ ringawt a 111. Tunah [1 hnawh khahnatur mi kan nei jor 51 leva, mahse engemaw zawng chuan hmachu kan zauh ang r-eng s1 a. Hnat.hawh ken tun:: s1 8, a buai­thlak hle ani. Tunah pawh vacancy k-m ned, <?, Idne-men I te,Line-man II te, Electrician I te, Bj.ect.rdcfan II te '1 n1,roi kqn nei 10 reng reng. Chu chu hGl~i~h pqwh hinn kan har­s at.na chu !1 m ,

SPEAKER: Zawhna kan zo t.a e , Ken tih Leh turchu General Discussion on the BU0getfor 1977-78 a ni a. Hrnanniah khan

Finance Minister-in a rawn present tawh a.• Vawiin hi s.'l.wiho­ua tura k~n tih 'n ni. Sawi ho kan remti em ? Snwiho chu remtih 2 nia, t unah s~"Ii. tan ni se La ,

PU L.l>.LKUlIJGA: Pu Speaker, tlem ka han sawi ve ange. Hei, BUdget General Discussi~n chukrn nGi leh t~ n, q lawmawm bleB. Kan

pawisa hmuh dan te enin k-in hmu bh> h'l.e n, ram hmas p.vmn~at.an kiln hm-in pnwh a r-tnavm bawk a. Am1.herawhchu, heti l:1iahhien thil sawi duh kn nei a. K~n han en thuak thuAk hian Bialt.he nkhat; tlawh Lo rei oeuh hi k~n v anduaf, deuh zel mr-i niina Lang a, hntthevh f.ur- han ruahmane h reng r-eng hian. Tin,a hmun hrehawm te hi. kr-n ngai pawimawh hle1 deuh ern ni chuaw ti be vpnwh.Ln (l ngaih theih a .. Chu chu a Bial neitu t"'nchuan hrchavm t~k 0. ni a. Zirna 12.IDah te pawh kan f.nc hangkanhleih hle "a. Bi8.1 t.henkhat. chu3n hna r.n hmu thei vt.au 8.,Sawrkar hna pawh an hmu t he t , Thi2!nn:l Lnangah an che t na te a10 sang a, an knowl~dge te n 10 ZRU ~, BinI thenkh8t, kei~i

Bial angt e chuan t.rd.cmne Lnang rau r euah pawh hmelhriattean 10 nei tl€m a. Sawr-kar- hna pavh an hmu thei mong 10 ,~ rd ,Tin, leileh tur Lc O1',1111 leh thil t.ha 10 "'1111 tur anga h te nawhtlawh Loh ramah a tang a, dik talc chuan krm Scwt-kar- Officialho pawh hi~n an tlawh hreh a ni. Hetianga kan' kal dawn 8 nihchuC\n knn BUdget to pewh hi BioI thenkhrrtt~n chuan hlutnac. nei lem 10. Thil r-uarmcnah hian Zcr-am kan dap kil hlel deuhhlek thinin ka hrLa , Kan tlurmg ng aL hi hei kum 6-nl1 a nit.awha kan zawh tlut tlut mat. ani. Chuv:.... ngin in ngaih pavimawh

.... 9/-

-(9)-

tlan deuh a tulin a l,mg; Bial thenkhatah Sawrkar hnuhma alang nasa hle a, Bial thenkhotah chuan a lang lem Lova , U.T.kan nih hi kan chhriwr thn clan hi a Lnang tlang 10 hle niine lang a ni eo. ChuvnngLn thil hi ngun deuhv a kan 8.awrk"lT hf.ana ngadrrtuah jc- duh :':.,,' :~.n ram h:r:~,;c'?,:,n:l:.n 1-'1:'u3.1 1000a chung­c hangah te pawh hi.nn Bial hnuf'ua'l, deuh ngaihsak hi kan tihtawh tur a ni~ Pek tcrn Ieh vui an tam ffipi, k~n pe seng t~k

tak lava, kumtin a hmu ngai hmute pavh an lawm seng chuangtak taklava, chuvnngin 8em 8em d~m dam deuhva a hrnu ngai10 te hnenah ru.an , kp duhdan phei chuan a bik take. peka ,ngaih pawimawh tulin ka hrda, He Hous e--ah pawh hf.an Ghhim­but.puf, lama kan thiante en vui thin a, an ang t;:.hin a,chungahpawh ohuan helaiah saw! k8.n nei ng.<''li Lsm 10 c. nf, , nmeherawh­chu, Chhimtuipuia pavf.sa kal sat; te kan thlirin leh FUblicityDepartment· ten an c hhuah te kan hmuhf.n nasa takin tih hma­Sawn tumna a cwm a , Khe.wtin deuh thawah thil t har' a thlengtih kan hmU a. Ghu chu a chiang ao Chutiang a nih lai chua~

lehlam chu theihnghilhin kan evm a, rri, hmasawnna zarah htanhmasawn ve ringawt angin kan awm ve ta a, chu chu a mak hIeani.

Tin, kawngte pawh kan han Lad ve bawka, laih chhuah laiin Official te an kal duh lava, khua 3. 10fur a, lei a 10 min a, kawng"in la1 tha 10 tih kan hlo",h leha. A hr-ehavm sutah hian kan -tsd.ma Lova , Tin, kan Ministerte p~wh hi.ke te pawhin zin ula, hmun harsa lah hmun fianrialt.e pawh tlawh ula, an 'har-s at.na: te p-wh hmuhpui uln kai kaduh a, chutiang chu kan ka.Lhmarig a ni 0 Ram pum hi kan dapkim tulin .ka hr-La , Kumtin pawi.s a tam t'1.k vote-in ban kanphar a, amaher awhchu a hl.ut.nc hi kan in hman tam hleih lutukniin ka hrd a ,

T Ln , ni~him1. ka sawi t.ak , Snwrkarhnat.hawhah p~1.wh lu::.n khnwtl Laf ami (;;;mVl c r.td.i-nen- Kan Bialangah to chuan Malnria a tam 'oar- tih a Lang chiang a. Malariahnathawktu to chti khaw1i ami emaw khawchhak a mi emaw, hmundang daf.h ami emnw, .L...izawlbul, vek a rui emaw an 'han appointa, kha kha a zin leh peih lava, a kal leh peih lc~a, a hmunami thawk ve ngei theiin an dil pawha duhs ak an hl[\wh thin 10I)i chu kei chu a mak ka ti a nio Chuvangin a hmuna awma tekha hnathawktuah ruai 11a, hlim takin lungawi t akf.n an .thawkang a , mipui te pawhin an chhawr hlein ka ring. MCl.hse' chu chukan theihnghilh tlat a, min bel hnaf, t o , min hmu zingte kenhmuh zinte hi kan hriatah an t ang duh v Lauf.n ka hria. Chu- .vangin appointment chungchangah pawh hian khawilai hmun fian-rial deuh ami in hna ~ di1 a~ hmun fianrial 10.1 deuh a dil a

nih c huan pek mat , <:i exanma-ah te s angi n titha kher 10 mahsechub chak ve mai,kha kha Sawrkar tan 8. hlawk zawk f3. ni,

: , .

• ••• 10/-

-(10)-

mipui tan a chhawrawm zawk ani. Chuvangin a hmun Leh a hunazira hnathawh te, pnvf.s a hman te leh thawh tur te thiam zualdeuh sela kan Suur-kar- hi kn duh a , ka ng en bawk a. ru , Chutia nih loh chunn vuina ~ tam thei hlein ka ring.

Tin, chulovah nikum BUdget Session-aka sawi, ka ngnih pawimawh em em ma.i kha, 1;1e1 Mizorama kanBudget-ah chuan Folice BUdget hi 2 tam em em reng ~ ni. PoliceState kan ni tih khawp hi a n1 a, chuti khawp chuan Police-ah hian pawisa run~n hi a tam a ni. Amahernwhchu, hei kanchhawr tak tak em aw, kan t mgkaf.puf tak tak 8m aw tih hingaihtuah leh tur a ni, fu~ service chungchangah hian. HetiBngringawt maia pawf.s a pek nghek nghek maf , on hm-mnn t.ak takpawh hi kan zuk chhutpuia, kan hriatpui atan tha hleinkahria. Tr~ining-1n an in thawn a, B training phei chu antraining ngei ang , kmaherawhchu, training-a an Lc chhuak hiluz or-arn mipuite t ana an servic-e hi hnang tak tak nge, 1e11ennan an hmang mai maf a. Hmanniah chuan k? Bia.lah thlalatute an 10 kal a, Identity Card thlalatu to 2n ni R. Lung phun­ah mi 3 hlawh nei lovin chhawr an tum a, anm.n Kanghmunat.angan Lungphun thlengin puak an phur a, chu chu h Lawh nei10 an ni dawn tih an hriat khan an duh ta lava, an hnwn ruksan a. kn mana, an benga, an s8wisa neka, chuti chung chunnpuak an la phurhtira, hlawh an pe 10 bawk a. Chung te tanchuan pawisa pek leh thin hi a hnemhnanna' pwmin ka pxe 10.

Nikuma_k~ sawi tawh ang khan, ka lahrerenga, khaw1nia kan I.G.P. ropui taka a kal renga hi alatawp thei lova, hemi at.ana Petrol hman hi engzatnge, man­power engzatnge a hman , heti ngawih ngawf.ha hlau te chuengahnge Mizoramah hian kan la chelha k"n 10 thawhtir reng.Hei hi mipui hmuhah a bo tur niin ka ring. Tin, het.Lang mai,rnai atan hian pawisa sena, b~1 phar sak pawh hi kei harsaka ti ani.

Tin, kan High School Field-ah an 10awm lui renga, hei hi engatinge anchhuGh thefh lnh ? Hetian~~

mipui harsatna siama, mipui te min rnuqntu tura kan ngaihtenmfpuf te tana har s at.na an siam zel hi an tih tur niin karing 10. Chuvangin hetiangho tana pawisa tam tak sen leh thinhi B tulna awm leroin ka hre 10 ani.

Tin, chul.o lehah chuan Jall-ah sawnadministration a chhe em em a ni, Staff a hun taka kal duhpawh an avm 10. Tin, tang enkawLria chungchengah l1edicalfacility a ehhe em em, ehu chu Jail lam ~tanea repnrt a thatLoh vnng nge, engng c ni kan hre 10. ChuvangIn sawnglai SRW

• " .11/-

kan Sawrkar ht.an en ngun teh S8, ehik an dewl em ? .Tail :ltanhian ··p?Wisa 'tam tak kan siam .a, Sn¥rkarin a seng a. h.mRherl)wh­chu tang nrehowm tok Tan Ina C"~wrnte -sawn an chan t.ur- ang, hian chang em ? Hong tc hi kan Sawrkarin theihnghilh Inva. a ena tulin ka hrda,

Tin, P.H.D. Larnah hf.an BHTF nena hna­thawh f.nt.avm an nei n, nikum khan kll sawi C'I, snwlC!in ShlvajlTilla-a an In snk khn G tho.. 10 vo tiin Budget Session-ah kansawi a. Kan s~wi z~wh lrwkin thliin Q len ehhe nghe nghe a.Sawnga an, sak a cbni.a tin kan sa....ri ng8wih ngawLh 1ai khansak belhtur an 10 po tazel a. LehlGmah chunn Tn sakah no..no. na. chuan Ican 11iz(; Ccntractcr .to tluk hi an awmin ka hre10. Tin" -MizeJ to a r2.te 10%, 20t- below-a an tih Laft.n abovo10%-in hna.agency 0.. tang e tih vahgin kan pe ~. In sRkahchuan kan Mizo Ccntroctor to hi r n tha zg,wk k an ti a nt •.Kawnglaihah ernwh chunn.~m?nrua to an ngnha, mite ~n n~ah

avangin kawng Laj.h oravn coo PWD a L chuan tha8.h kan ng"'i a.Hei pawh hi sUm leh p~i SGnnQ chungchQng thu thlcnga zukchhut cnuan 311 th:t bik kher 10 maf, thei. 1:l.m.~hcrqwhchu, anhnn te le~ an kh~wsak dan t8 a dan deuh avangin chung ehukan zuk sawi tel lava. Kawng si8mah erawh ehuan kan I'1,IlD hi'JTIan tluk 10 deuh. pavh a ni n.ng e. Mahse In sakah na na na

chuan Mizo te in s ak hi, Mizo Contractor te In sak hi a t.hazawk a ni. Tooa an In sak pawh hi nikuma ka zawhna kha ka Lahrerenga, kan Minister te pawhin k~nloen chiane ?~g 8, anti a. Thliin a len chhiata, a hlim thlak hnu te khan an enchiang ta em ? tih ka hre duh bawk a. Chuvangin thenkh8tahhnathawh duh em em an awm La.Lin BRTF-in thawh sen loh an neihreng laia, thawh tur kan pek belh hi kei chu tUl lemin kahre 10.

Tin, annf, pawn ht.en hna an ngah vebawk a, an kawng maintenance tur a tam em em a, heng te pawhhi an maintain hlei thei bik 10 niin 8 lang. Chuvangin kei­mahni hian kan 10 pavh hek leh thin hi kil khat a t ang chuantulin ka hre 10. Rei hi kan Sawrkarin a chhinchhiaha, thildang deuh zawnga a tih tulin ka hria a nt ,

Tin, Tui thu hi a buaithlak hl,e , Tunlaichuan khua a thal tak taka Luite dung pawh han zawh ilo., niminkhan khulai Veng pakhat, luite dung ka zawh a. Chutah chuanmahni' Tuikhur awm te te kha lui dungah chuan an hiat a, kh2kha tuikang nghakin naupangte an nilenga, tui a vang hle ani tih a lang a. Tui kang an nghaka , an tuill:hur ringawtahkhan tui a tam t.awk si lava, tin, Sa>irk"l.r lamin kan pe hnehbawk 3i lava. Chutih 1ai chuan tui leh PHE-ah chuan kumtinBudget tam tak t ak a 10 thleng a. .amaher-evhcjru Budget tam takkan pass lai chuan mipuite hnenah kan ~u1 pek a tam chuang ,si

•••• 12/-

10 hi engnge ni ang aw t1h kha a nga1htuah tham hle1nka hr1a. Paw1sa a tam chuan th11 tha tam zawk kha pektheih awm tak a ni a. Mahse pewisa tam sia, thil tha kanpek theih chuan s1 loh c.iuan engahngemav kan pek augLe ? an ma.Lnta.Ln Dbaia hi, n.a.Lnt.a i n Lch s e1a, chumi atanchuan pawisa pemai11a.Thil thar mipui te tana kanpek theih chuan s1 loh chuan awmzia a awm chuang 10 ani.

Tin, Thingtlangah pawh Rural WaterScheme te an han ti a, a hlawhtlinga ram a awm bawks1 10. Staff an indaih 10 a nih chuan staff an indaihloh chhung na na na chuan engahnge pawisa hi kan tihtam chhoh zel lem ang ? An t.hawh tam the1h chuan s1 lchchuan, an thawh chm-na pawh a that chuar; s1 10h chuaneng ahng e tunhma Assam hun la1a kan awm ang khan tu1 hiMntor-a kan' phurha, Motor-a- serna mipuite hnenah kanpek mai loh ? tih hi Sawrkarin ngun takin ngaihtuah vet.eh s e , Tui atana kan pavrl.s a sen hi a tam s1 8, khunghmuna tui thlitfimna tur vawi tam tak kan zawt tawh a;Estimates Committee te pawhin kan en tawh a. Hn.annf, lavrk~ni 17-a kan 10 hawn chhoh chuan hma5awn chuang l~vin

ala awm a. Hengte hi engtinngc kan tih zel dawn ? tihte ngaihtuah tham niin ka hr-t a , Chuv ang Ln tui hi mipuite hnenah a tam thei ang bera kan pek theih dan hinga1htuah 11a, a pawisa hmang the1 10 staff kan ne1a nih chuan pawisa hmang thei 10 anein in ng~i ila.Development dangah te hian he pawisa hi h~ang ta zawkl1a a dik awm mange aw tib te chu ka ngaihtuah a. Chu­vangin mipuite hnena tu1 t.am zawk kan pek theih dantur hi Say;rkarin ngaihtuah s eLa , Khumi a 1l:p.wng ngaikhu kan rut a, khu-cah rlge\-,t khuan kan kal a. Nahs e tuimipuite hnena kan pek t ar: chuan s1 Loh chuan he pawisahi a t.angka.lna a I.. Lem h'Lc dawn nj Ln a lang a.

Tin, P.W.D.-ah h18n hnathawh tur pawimawJ1tak tak a avm o.. Amaher-awhohu , hcLa'i.ah hian thil ngaihtuahchik tawk 10h kan nGih yang nge, a staff ten an daihtawk 10 tih hi a hriatthiam a har vteutn a Lang R. Kawnghi BRTF-in a zawng zavngLn an l8.i thei s i. Lova , EGS tenkan lai a, duh ang tawk a ni leva. He1 SawhthinG phurhman kha a to lutuka, Sawhthingin hlutna a nei lova. Chu­vangin Hotor lian kal theihna tura. k ewng tam zawk ~fiz()ram­

ah htan kan buatsaih a tul hlein ka hr-La , Chumf, at anchuan PWD te pawh hf.an hna uar znwka an thawh Leh , tin,.an thawh chin chin pawh ku'I theih nghala an siam hitUl hlein ka hria a. Chut.LLoc huan kan thil t.hl.awh chhuahto hian awmzia P. nei leva, kan t.hayh r-ah to hi <1 hralhnaLeh a hmanna a awm Loh chuan a thawh hah chauh kha kanhlawh a ni Leh lTI"1 thin a.

. •.. 13/-

~. T in, Ni"z~TaIr!Qh hian kuu 6 lai chu.Budget Session kan nef, t8 ~. Luidung k8.wng siam hi kansawi ri ziah a, a tih theih ngQng 10h a ni phawt anga, kan 1a ti 10 reng ze1 mai a. Heng ~nawthlRng lamahphe L chuan Hotor kawng aiin lean changkan phah zawk et11n i sf.am ve teh ang u , i "in ang u t11n kumtin kaLa rawt a. Amaherawhchu, ngad hs ak hi kan hlawh 10 t1atmai a, hei hi a theih ngang lC'h nge ni a, Inland WaterTranspb!'t':'ah tum khat chu, '''rut dung siam nan pawisamin ng-aihtuah s ak rawh u'! , t.iin ka di1 a. l-'1.maherawhchu,lehkha an r awn 11:ir Lehfn 'fund kan ne-L 10 I an ti a.Chut.Lang a nih chuan e ngahnge Inle.nc1 Water Transporthi a tulm Ie, .f'und .nei Lo tih ringawt takah chuan Le ,Chuvan&in hengte hi fUnd an neih a, an hnathawhna. tUrkan ngaihtuahpui Lo a nih chuan abolish 11a, technicalmi kan mamawh kan ti bawk si a, kawng dangah hn?_,g 11aa tha lawm ni ? hnathawk thei 10 Sub-Division siam veringawt hi engnge a tulna aWID ? Thil kan siam a nihchuan hnatha~h theihna tur fund kan pe bawk tur a niat tin, an 1oho.wk bawk tur ani. Kumtin hei hi ka sawizlah a, a sawi pawh hi a ninawm hle a. Antaherawhchu, kanSawrka.r te hian kan Lnhmuhsak thin loh avang leh mipuite t.awr-hna kan inhriatpui Loh av angLn an theihnghl1hniin ka hre tlat ani.

He lai hi ngaihtuah ngun a ngaiin kahria. Kei chu a"tihngaihna awmin k0 hre mang 10. KanBial-ah te head-lead-in Bvhfai an Ie la rei lutuk.rut dung siam 11a, khaw teem t ak chu head-load-a Lak ang af, 10 maf, ang , Kum tin k-in 18. sawi a, tin, Bial dangte pawhin an sawi a. Amaherav,thchu, tih a. awm lem 10va, helai hmunah kan t.hus awf hi a riral 1Gh mat. malthin avangin hahthlak kan ti a. Chuvangin ken ngui zote pawh niin a l~ng. Sawi chQk lo~~a te pawh hinn minnang ching chho t awh rnan 8. Is.nc:: ... T'hil S8_,:Ji hianawnzia a neih chuan a snwi hi a chakavm a, '3. sawi pavhkan tam lem lava, a ngai a ti ~, kumtin a hun pangn-gai,thlasik a 10 thlong ang ringawta kan Lnng aa hs ak te -anih chuan sawi hi a hlawk Lom /10 rene; a. Aracher-avhchu ,Member -kan nih ehhan hi, he House-a kan thusawi to in­ngaithla t.Langa , tih tur nia kanngaih k an ""wi a. Chuehu Sawrkarin 8.. ng~th12 ,ang a, a tih tur' chu a ti ve turniawm a ni a. J..mcher-awhchu , kan in tihsak lcm 10 a nihohuan sawi pawh hi e. savt lava, zawhna te .pcwh hi kansiam a, a nilma a nihlem si 1"'..h chuan zawhna siam tepawh hi a phurawm 1eh s f. cjova , Chuv ang.Lrr Ju thil ka s.awfhi chu tun hi ka sawi tawpna a nih ka ring a, sawi lehtur pawhin hun kan nei 1eh tawh Lr.vanga , tin, chancepawh knn nei kher 10 mal thei bawk a ni.

.. ..14/-

·(1lt)-

Amaherawhchu, tun hi chu k~n last appeal a ni ang.Hei hi mipuite IDRmawh, ~ipuite, knn Bi~l te aiawhakan sawi hi kan Sawrkar ten" nn.n ngaihthlak saka mintih sak hi Hember te .kM nih vang-a min tih sak ni10vin, mipui aiawh te ka~ nih avanga mipuitc tan antih s~ hi .a tulin ka hrio. a nl.

Tin, thingtl~'_n£ah Sawr-kar- hnathawk anavm tho. duh reng reng 10 mat. a. A bik t akf n heng A.O.te an pawimawha, amaherawhchu, ~n pawi~awh angin ~an

awm tho. duh sL: lova, han in r-epor t 110. a action Lema awm leh Lov ang 'tib a hlauhawm bawk ~. Tin, Nurse hote, Pharmacy te phei hi chu an evm th':'!. cluh 10 hle a,mipui hian kan mamawh s1 8. A report knn h3D pek pawhf.nkan pe ngun no. laileng 8., kei ng~~i pawhf.n ka pe nguntawhin ka hria. Mahse thu Ie chhuak pi a awm lava.Thingtlangah b Lun Savr-kar- hnat.hawk te pawLmawh dan hikan hriatpui t.ak. tak 10 nge anmahru ah hrim hrim tuilohna a awm tih hi ngsihtuah tho.m niin ko. hrio.. bn tui10 a ni 8., Sawrkar hna an t.hawk peih Lcv a , mipui terawng an bawl peih Ie a nih chuan b~ng tur pawhin kanti mai ang a. hmahGrawhchu, keimahni lam atang hianan awm that duh loh te kan sawi te hi an hria a, an awmthaduh 10 zual em ni tih cnangte avmtn ka hria. ~Ii anawm th'lt duh loh thu Sawrkaro.h kan han sawi a, action aavm lem loha, keinin cUreet-a tan tih theih Lem Loh khachuan m1 an runlui duh v Lau 2. m , Chuvangi.n kan Sawrknrhnat.hawk , mipui rm"rDGbTdl t.c hi an awmna hmunah an aW!!1tur angin awm V€ S8 t.hnf.n kr: hr-t n e.;

Tin, k" Bd.nLnh a bik t.ekf n , BudgetGeneral Dd.scus s Lcn a nih svvanga 53.\.j1 k8. duh ehu LallenD'i s pens ar-y l",hu an s awn neun Lut.uka , r.n s awn let Le hngun lutuka,hmanah khan Fhailen;2h snwn n ni a, Lallen­ah vek an sawn let leh c..l'in, chu chu t unah an 10

..chhuh.sak IGh a, 0ngtizia ng o ni a neatnne a v ang h'Lea. M1~ui te tan pawh ~ ng3ihn? hri~t thiam 2 har h10a. Tin, a nihna tur hmun Sawrkarin dah te lak leta, sawnlet hi mipui te.tan a bBidawnthlaka, crillv~ncin hene thilte pawh hi nmun t1arn-iUf<h'k,13n:-~a,hmun finnrinlacheng tan chung t.c pavh chu a pawf.mawh [>, a hmun ~ thuhi a ni ve f ova , ChuvangIn .;" mipui tam lam ringnwt3..h t.cemaw kan inteh hlawm cbhung chuan cnrmah chang In turkan ni kumkhua ringawt dawn a m , Hi tlem mah ila, a ramdinhmun te min en sak kan duh 8.

• •.. •151-

.... 1;,., OJ} ...

Tin, zirna Lamah to pawh khav tam takahHigh School te pahnih an neih fer fur laiin keini Khaw­thlang Lamah chuan Deficit High School t ak ngial pawhkan la nei ·lava, hei hi m~n ng~ihtuahpui kan.duh a.Khawchhak angf.n -rn.:!: t.amna an.r ln naupnngte kan tarn kherlovang, naupangte an tlew Qvang rin~3wtn an educationkan ngaant.nac onua.r cnu chu cu.kna a avm 10 tihna a 10ni bawk dawn ani. Chuvang i n marnawh anga in enpuf, leha tul anga in hriatpui hi kan tih tur niin ka ring a.

Tin, ka han sawi Leh duh paYlir.p.awh chu ,hei kan Sawrkar hnuaiah h1an Commission hi 2. tam t.awhhle a. Mahse Commiss1cn hi rin aiin a hlawht1ing duh 10nge ni, a report hriat leh ni aVQng duh viau a. Chu­vangin Member tena kan ngaih pawimawh thila Commissiondin a nih lehSawrkarin a ngaih pawimawha Commissiondin a nih chuan chu chu Sawrkarin a bawhzui dan ngaih­tuah chak sek~ duh a.

Tun tum Budget chu a tlangpui thuah alawmawm viau a, amaherawhchu Bial hnufual te a bika·tanpui nan broan ni sela~ Tin, lei lung , 1el1eh tur awmte, terraC€i hmun tha tur awm te, chungte pawh chu min

·zawn chhuah sak VB sela, tai~a deuhin a hmunah min hmuhsak seLa, Tin, han repcrt LLa , spot, vvr-Lf'Lca'tLcn a ngaian ti a. A spot a kal pcih an awm 1Gh bawk si leva.Chuvangin a spota verification C Dgci tjhringawt pawhhi kal peihloh chuan awmzia a nei 10 a. Chuvangin heBudgetrpawas a tam t.ak aWTl1 hi awrnze neia, Bial hnufualte hman ve ka duh a n1 0

PU ShNGKffiTh~~ Pu Spenk8r~ tun tum kan BUdget Sessionchu a ng::<-: nghuaf maf a, sawi chaknaD(d n-iwh han -r-r- ·~'-;J.L}, em maw ni?

Inth1annaah kan tla s j 'Lcvn-; zo hlawrn 0.., kan kun ng$.wihngawih hlawm 11i t e pawhan a lang a. Tlem asavng jiansawi ve pawh kn duh a.

Het , a detefL chuan discuss-na hun kanla nei leh tho dawn niin a lrng a. Department hran hranahchuan lut 10 .iLa , e, t.Langpuf deuh t-aka tlam aaawng hansawi ka duh a , Vawiina Budget General Df.scus sLon lean neihrnek te hi zu ngaihtuah chu~n Q tha tho Iph thlak hIe theidawn niawm te pawhin a lang reng 3. He kan Budget passtur hi tutOe nge kengkawh zui zel ang tih te pawh hi thilchiang 10 tQk ni te pawhin a lang thei 2. Kan n.T., tunainthlarina a tling ten tuna kan term ken rnek hi a tawp t.eotawh bawk s1 a, pawhsei te a nih loh phei chuan .

. ".16/-

Chuvangin tute nge kengkawhzui zel ang tihte pawh achian tak si loh avangin vawiinah kankalpuidan turhan sawi yak pawh hi a t ha the awm 10 lek lek pawhina lang thin 3. .. i~:r.Jaherawhchu, thil kal tawh atang teinsawi tur tam tck chu kan nei hlawm ang. Sum leh paitam tak kan hmu leh hi a lawmawm a. l.maherawhchu, kansawi fo tCJ.w~l <:.;..LJ.6i.n, pawisa t.am ringawt te hi awmzLaa nei tak tak Lcvr., A hman.Ian k::->.n thi'3.ID a tul a, kanti a. Hman sen l,ha tam tak tak kir Leh ngawt turChUM tam tak hmuh 3. tul lava. Tin, awrnze nei lava mirilru tichhe z2wng leh enGeIDaw ti IDai m3i t~na semral a nih phci chunn hausak~a a awm 10 hIe ang tih tepawh ka rinc a ~

TUnhma atangin BUdget Session-ah Rulinga ni emaw, RulinS 10 etang pawhin pnwer centralizationhi a tho. lava, mipui te tan hnathawk turin h3rsatnatam tak kan t awh phah thin a ni tih kha kan sewi tamber thin a ni a. 1,.. tha 10 ve tia kan sawi tam ber ap.l anghi kan Ministry bia a ti uar emaw tih turin k~n kalpuilawi s1 a. Hong avangte pawh hi a ni ang, mipui re­action to pawh a 10 lang thui ta hlein ka hria. Fowerkan centralize lutuk avang1n hna a thawh chak thefhlava, mahrri t1h tur chinah mawh phurhna in nein hnaa thawh t ak tak theih Lova , Bntirnan- te J1;\llh.(if,., ,t,epawh zuk sawi to ila. Frimary School Zirtirtu n~u nsiaiawh 13k turah 1eh ze1 pcwh Minister thu 10 chuantih vek mni ~ ni_leh zel a. Heng ~van[;te hi~n ~ ni,kQn power centrnlize Iutuk avang te hion hnn ch2k lahkan tih te hi, a zunlpui veflenhlo tih ang mc'_iin kanbei uar- sauh s auh zel min [t Tang a. Electric supplyIa lut tur pawhin Minister phalna Ie chunn tih D pizel mai a, Tin, Tender thlengin kan Minister te hi kanE.E. chet -t;~.wh 11, Tender semtu kan ni emaw kan inti a.Chuvang Ln kan k[l,ldan hi kan inng2.ihtu1.h nguna kaninrevise hle te p~wh tulin k~ hria.

Tin, Session tqr1 t~k te pawh kan neit~wh thin a, khangah te pawh khan Bill k~n pass vetawh thin a, ongemawzat chu lean pass t.awh 0. ni. ExciseBill te kan ti a, kum 1973 1i'-ma kan pass towh te pawhkha vawiinah khawinhngea a....rm tak tih aLa ni r-eng mat.,Keimahniho Sa1cries Bill tak ngiol prrwh kha engnge aawrnzia kan hr o pha 10, kan pass Vf.; bawk a, tam tali: chukan pass nGei a nf., Hahse he Sawrkarah hian pakhatrnahtih hlawhtlinna leh lang chhuak a awm chu~ng s1 10.Beidawn thlnk tck Sawrk~r zawng ni ngeiin a lang ani.ThGihtawpin k8J1 han discuss a , mipui tan leh kan r amahroan ve ngei theih turin kan han ti a, kan pass ve thin3., m~se hihhl2wht11nnn kan Asse~bly-in kan pass tawh

....17/-

ngei pawh n awm 10 hi encnge an thawh,a, engnge kantih tur, ,kan tih tur k~n hoi t~ 1utuk t a to pawh ani ang tih ka h1au a.

Tin, BuLi'"ai chunr-charigah te, nikurn1amah te Llullgl:iang nmun t am -t:.aAUfl an dawng tha viauinka hria at a Lavmawm hlein ka hria. Hem'I chungchangaherawh chuan mipui ei leh barber a ni a, h~rsatna k~n

tawk em em thin a. Nikum lam ka'n thlirin kum dang aichuan l~wmawm hlein ka'hria. Kurninah ·te, pawh tan laintheihpatawpin hei se1a, tha1 chhung ngeiin ti se1~,mipuiten harsatna 1utuk 1eh t amna tawk l~va kan inchhawp 1awk theih,chuan thi1 Lawmavm tak a ni ang tihka ring n. Fur ru~htui tlak hnua in nawr chung chungaindaih sak theih loh ang te kha awm tawh 10 se1a. Aawrn tawh Lovang tih puwh ka ring a, beiseina thui takka nei a.

Tin, Village Council tam tak te an inhekbuai a~ a point, an inhekna point kha thiatna't1ak ani em . ni 10 vern tih te ngun taka zuk ng al ht.uaha zukthlir aiin an Merger dawn ern, dawn 10 vern tih kha kanthlirna p"int lian zawk niin a, lang a. Chutiang chukan r-ama rorelna ka.Lhmang a 10 ni a. Hl.e Lh nei', Sawr-kar­kan duh 10 mipuiin an tih 1aiin, hleih nei thei angbera r-or-eL kan tum hi ni awrn t.akt n a Lang a. Chu chuanmipui a tilawTJl nga1 Lovang tih in hre chhuak vc tawhinka ring a'. Chu chu kan kalhrnang tur a ni lovang, awrnzenei 10 tnk- takin kan dissolve a, keirnahni pawhin awmziakan nei bnwk Ibva. Keirnahni pawhin Village Councilkan dissolve 0. nih pawhin Ses sian leh hmas a berah House­ah pharh turtih te a ni a, chungte pawh chu pharh pawha awm bawk ·lova, a dissolve a ·pA.wh a rnurnal lava, adissolve tu tc p~'1"h muma., 1C'VQ he t.Lang niai nuai hiankan 3awrkax hi kQn k~l mni mai a, dan leh dun zawm pawh,awm Lcvfn , chu cnu kan ka'Lhmang a ni.

Tin, thil man te pawh vawiinah chuanBazarah a to 1eh ta an ti. Vawksa man te pawh Kg.-ahRs. 15/- a ni Lch ttl. an ti a, a dik viau mai thei ani, a dik pawh k8 ring. Engvangnge kan tih chuan, keichuan kan Sawr-kar- kengkawhtu vang ka ti 10 thei Lova ,Emergency hlip a nih vangte kan han ti a, Emergency khaa tha a nitia.mipui t8 rilru zuk lak 1eh tumna atanthi1 man te ,hi kan zuk tisang thar 1eh ta em ni chu awtih ngaihtuahna min neih thui tir h1e a. Thi1 man 10 sangleh ta .. to hi kan lawm t.c zawk ernaw m ,

• ••• 18/-

Emergency 12.1 pawh khan t.h.l L r:,QU k--n c r nt.rv Lv-na Danhi chu Dill bawld.n kan ccnt.r-cL R. Defence 0f India Rule-inEmergency lUi pawhin kan contrrl a,Kmergcncy 121 10pawhin kan control thei tho" na , thil man te hi. Bmer-,g8ncY'R nih vang chauha DTR tc hi hmang thei kRn nihchunn Concrp.ss 8~wrk8.rna nnu~i~h chntu~ ~t0n Emergencyhi puan a ngui dawn niin ka hrip. AmRhcrQwhchu h8 kanDan·dinglai luetia.rama hmnn tura 3i~m hi, Emergency a niemaw , ni 10 cniaw mipui t ana t.hat.na tur duh kan nih chuanhmang ila, thil man te pawh hi i c"ntI'·'l ang u hmi.anga tih ve theihthc: a rn , Chuv an.d,n chhuan'Lam savnga mipuite r f.r-u Lakna tur a ngaf 51 11, m.LpuL te har-s a'tnc, siamtumtu Sawr-knr k an ni ang tih chu ka h'Lau viau 2. m ,

Tin, Thlawhbnwk hi kan bunipui lc theilova, thingtlanga kan La ne Lt.u tam tak har-s at.nu an t::\.wh',avangin Gr-oupf.ng Centre-ah an awm thei lCN~, em ei zawnna9tan Grouping Centre-a awm chu thil harsa 1utuk a nitih chu kiln hriatpu1 a, Thlawhbawkah 8Il kal hlowm a ni ,Chutiang a nih chuan ngaf.hsak zuina D.. awm 13.wm nl tiinvawi tam tak rmltna kan siam tawh thin .a , Kum 1973kha niin k~ hria, keimnh ngeiin ho Hcus€~ah hi8n Reso­lution ka siam n, nin pass pui t2wh a. Chumi en zuitur chunn Village planning khaw hmun siam 1eh turinRe-sett16IDent Committee kan siam 8, knn Dy. Ministerte Chairman ~n ni a. Kuru 1973 ~mi tawh vawiin th1engina Scheme tik ngial pnwh Dcl~i tlanga kan la theh thInthei 10 a nih chunn beidawn th1nk tak niin ka hria, khaScheme a tal kha chu kUill.khat c8aw, kum chanve chhungemaw pawhin tih tak tak leh n~aihtuAhnJ hl!!~ngin mipuitehmang af.hna nc1in buatsaih1n t.heh thlak tawh chu n1 se.l,athu dang a ru , Kum t.hum kuru 1i hnuah pawh a scheme pawisadilna tur tak nGial p~wh k~n peih the1 si l0va, Delhitlanga dilna tur pawh kr J. 1[", t.h'Le.n thei si Lova. Kanzin kual nanh 2.Dc:J:n::" hmangait. eng ber-a ins awia, Campaign­naa too hla bera hmang an£: r eng siin, khaw nghetab kansiam ang che u tiin mipuitc chawh chawh 1eh zan hi knnduhtawk vel niin a lang a niG Chutianc chu mipui te pawhhian kawiin hian an hrethiam chhuak ve ta niin a lang ~

n1.

Dik takin sum Leh pai kan han deb s awhdan te pawh vcwiinah chuan tam tak kan han p2SS leh anga,lehlam zawnga zuk ngr'd hbu ah chuan awnaf.a a nc Lh lch h'Lethin avang hl311 0. Bu puma zut pawr-h pawrha, "1 tha lniapiang ·rnals~~~ r&wh setia pass mai te pawh zuk cuhrum rum chang ka nei aa Mahsela h8n sawi duh kan neihavangin han sawi loh theih l:",h chu a ni bawk sf Lcv a ,

.... 19/-

Development at.ana thil t am t ak tnk kan buat.s afh , kanSawrkarinSchome Leh engkfm ale neih t.awha a te, DryTerrace te uar tur kan ti Q, mipui te kan zirtira,Work Order to kan pe chhuak a, hna te kan thewhtir chumchum a. A.maherawhchtl, an "ry tihhlnwhtlin nana W'rkOrder an an hmuh tawh hnu pawha 311 pawLs a hmuh leh tura te pawh kha 8ngtiancin nge keini kan Sawrke~ hian k~n finanr a'L tal< ? Mi rilru leh duht.hl anna lei tumin Leh Led naatan hman tum ang hrimin khatiang pawi.s a kha pavt khawp-.in thingtlangah Campaign-naah kan SEm dur dur a, thangknn kam a,' awhtir kan tum a, LehLamah Developmont oikan hmuh nan kan ti a, hnatho..wktu zawng zawn-c ten pawt.s alak tur an nei lnwi tawh si Lov a , kan thangkam kha vawiin­ah chu~.,"'tpl,li to T'wh±" on',.ln /;lr~ c',llUak tewha, a tawk­t.ar-h an chuka, an awk duh tawh si leva, a kamtu te khakam leh zarah thla khim burin ken awk ta hLawtn nitn alang a nt, Chuv angLn kan kalhmang !Ji kan in chhui chiana tul, keimollni kan in thlir letpawh a tUl' tam tal<Tawiina Session-naa mipuite tana tih t·ur kan sawi thinkha tih lovin Pu Lalkunga ngei pawh khar; a rawn sawichhuak a. Ngaihs,akila a awm Lc , chirt t ang Sawrkarna kalzel chu hlawhtlin.. a har hIe ani.

Tin, Power te pawh kan saw! kan saw!thin a, Mizoramin kan mamawh kan ti a. 66 KV Line a 10thleng dawn tawh kan ti a, a Lo thleng dawn tawh hianhun a ral tam tawh em em a. Khawl lian zawk kan chahc hhuak kan ti a, NizeTaJD hian khawl lian hi kan ngeihLo nite pawhin a lang a. Radio-ah kh"wl lian zawk kantih leh a chiang 10 tUlh tUlh Gmaw tih tur a ni. Power­ah Lah khawl lian zawk kan chah chhuah leh a mumal 10tulh tulh m~i. Chuvancin kan kal danah hian ken khawlchah chhuah to p"wh kan t 4h tira to rawh hi enganGin-nge Session hmasa2h ~awh khGn k~n sawi a, hctianga kan.tih tir leh chu3n a hmasa pawh khan Kh3wl chhia an supplytawh a, kan the-, chuang Lovnng tiin Ruling lama Hembertam tak pawh an ang chhuak a. Kan ~linister incharge chuanka ti tawh Lak.Lawh ka ti 't.Lang the dawn, a chhan chu duhLe h in Lamah min rawn ZG.\I.rt mai r IU tih te kha chhannaa ni mai a na , Chuvang chuan pawds a tam tak sengin fhqwlthar lian te p2whknn hqn lei a, 210. mumal 1eh ta chuang10 a nih hi. Kan Sawr-kar- tcpawh hi zuk in chhut zui vakphei zawng D. hrehawmna ch.inna zawng a awm, arnaherawhchusaw! tur a tam thin em a nt , J

Hei Pelice leh Home Gr nd chungchangahte pawh i\rmec1 nen Home Guar(~ te kan duty tir a, an nunpawh thui takah a him l'-:bna 10.1 a awm thei ang,., Armed nenaduty t a not na na chu , .uaaher-awhchu , Leh'l.amah Ie thi palhin,

•••••20/-

harsatna 10 tawk palh t~ nne saIa, enranfinnge ruahmannaknn siam? D::tily labour an, Lc k rangrn v:'.,.fiin t.e chuankan enkawl niin a'Lang a. Y.:':n i',lice Lr h Home Guard te himi pangngai enkawlin, wi tak tak an~in kan Sawrkar hianenkavj.: sela, cheibavrl se l a , an r-at.t cn chungchang ah pawhharsatna tam t.ak an t.awk a ru, •.I'm rati "'n dawn te pavrhmumal 10 takin .lcun chawk l~t vc L rt!,li m~i a. Lak t.he.lhleh Lak theih leh vo.wiinc.h pawh lc,k theih l··h t am t akan nea , en h.Lawh 8.11ea n::::;2ih sa • Chungte pawh chu Budget­in a liampui mai mni tur n tam em em a nl tih kan hriata tul ang , Chuvangin nf','Unc't"k"'"k'1n S:awrkarna kal chho ze'ltur Leh he BuC[',ct kan kenkawh chhohdan tur leh kansum Leh pad doh chhch clan turah hian kan Hot.ut.e In inngaihtuah nawn turin ka dull a nl e ,

Ka Lawm c ,

ru R.Darlr~D.: 'Fu Speaker, tlem kG han sawi VEl tehang , Tuna kan nr; '1,i ht/hLak t ?,k ang khanBudget ses s f...n vawi r-uknn c hu kan 10

nei 1Gh thci ta a. ~ p2wisa thuah hi chu~n a tarn thoiang rong viau a, lunc~wih lohna tur pawh awmin kq hreIe. Amaherawhchu, kan hun kal tan pawisa kan·lr phartluk tnwh to a hrnandan ohungchang t huah lungtnd t.hjeklohna a awm hIe a. Chu chu tunah hinn he pawisa hi kanSawr'kar te hir'J1 eng chen ng e min hmanpui Lch dawn tihvawiinah hinn TI£nihtu3h tham a a~~ a. EnC2mawchcn chukan hmanc leh dawn chu a r~ n[81 ang a. Chuvangin thilka'l tawhl.tans;a thil fBI If zuk sawi c hhunhdn thil Lokal Len zel ct.en pawh, nak.i.nah c huan tute pawh 10S'awrkarin 10 -hruai dawn pawh ni sc La 8, thatna awminka ring a. i .. pCtwis<l tam c hum.chang t.huah chuen sawiseltur avmi.n k:l. hre L: hlo r-at , _.kum dan; ai mahin kunnnphe L chu a taM a, a Lawmavm hlein ka h rd a , Ameher-awhchuka hmaa an sCLwi t ak I_me douh khan pnwf.sa hi tam takhan .r-uahmanan , hmr.n r a.L to :;:awh ni thin I!J(\hsclcll1g1n, ahmanralna kha raw mipui tam bor- chantkanna at.ene hmanFJ. nih si lohchuan mipuite J.uneawinn Leh mt.puf t e chang­karma kha a thlenZj thei t(1k tak lrvcnc a. j,1i t.Lcm techungah cmav, mi t.hc nkhc.t c hung m~iGh CEl8,W he kanBudget hi a luc,ng luta, hmaaawrma ala [twm thin chuanlungawi Lohna nj.o nasa thin 2,. Ii. ka.Ldan t.Langput ka hanthlir latin k~n rawisa ruahmnn tam t~ to hi "mipui tamzawk te,tana hmanna hi a tlaID hIe n1in ka hria. Chu­vangin lungawi Q hRrsa tile ani. Vawiinah hian kan M.T.thlan result-ah to ha an a hriat hl.e m ka hr-I n , Hi tamber, vot.e ne.t tu tam 'bcr chu an Lung awl. 1:, h.Lc niin Rlang 3. nt , lG1D d.lnhmun chu R 1,:-, chjang t? rcnb a ni •

.. .• . 21/-

lItntirna. ;,-khat han sawi ila, F .II.D.lamah te pawh hian pavf.s a tal tak tak nikum lemah tepawh khan hman sen 10h a kir e tih kha ~ nwm a. Tunhrnakum 1972 atanca (Bavr-karna siam tirh atanr-a) ruahmanleh sawi ve t2wh reng thin te chu, hei knn FinanceHinister Spc con-an to khan, thil tam tak chu a 1>; langa, chu 1a1 K:':'i,rnG chu sial a ni a, aawh a ni tawha tiht.e a 10 awm durrt c:uat a. i...mahar ewhchu , Q tir ... t-~n-,'"10 tih yo t~wh Tuichang Rnl ~ipuite harsatna ber,kumt~n k&~

ouakna em Qt:n, nikum :be pawh kha supp.Ly c hung chang thuahan buai em em a. HeL kan SUl'Ply Ninister pawh hi kantiluhai hle a, avang chu kalkawng that loh yang a nia. Tuichang 10i dawh tUT thu s awd a ni a, Sawrkar pavh­'in .a, r uahmana , kumt.Ln Burlgo t a s Loin :0.0 Kuru 1975 Aprilthlaa hawn theih tawh turn he Hcuse-ah ngci pRwh mintiam taw,h kha , v2.wiinah chuan cr.gtikn tih zawh turnge ni till pawh hriatphak a ni Lo Lch ta hial a. Kumfnahpawh hian supply chungchang thuah an thiar sawt va auat amaher awhchu duh angin bhf.ar : tur Serchhip Kudamahte ~lo awm 10 loh thin n. ThaI chhunga an thi~r zawhloh chuan he Lei awm 10 hi8n h~rs~tna tak a thlen lehthei dawn 3 l1l. Tuichang Tal to, Tuipui ral te,thlengkhian he Lei hi paw1mawh t~l" ". rrl , Hei pawh hi vawi1nthlengin a ban p::cwh an l,~ phun Lova ," cngrnah hnuhma,IDipui te lun~;2win2. 'turin omav , hlawhtling turin emawtih tan a.La cvm Lo r-eng r-cng aft

ChutiQnGin Agriculture lam thilah tepawh hian Miz"JT2.TI; chu kan hriat ~1nJ?in i~griculture-:ah ei zawng mi, kut hnnt.hawk hi 8070 zet zawt vel hikan ni a. Chuv2.nsin hgriculture-n pawisa an ruahman tepawh hian 80% dinhmun h~ati chanEkang, thei mang1na lang. leva. Tin, Fimmc!-(;' i:linister t.husavf ah te pawhkhan a 1G lanG a. Dry Terrace te nasa takR siamnaturin pawisa ruahman a nih thu to; tin, tam tak te chur ecLaf.m t.awh c:.:.ilt;~n d, Lc Lang a. Bahse vawiinah hian kaneizawnna kawngah leh kan 8i leh bar kawnga kan into­de Lhna kawngnh hf.an hmu kan s awn Lr. h.Le mat a. HengDry Terrace atang rincawt hi chuan, Buhah nsat phc1 hichuan Mizo fate hi kan inchawm znwh tak tqk a rinawmlova. Nimahsolangin, k8imnhniin kan chin VG theih, ramdanga thawn chhuah VG tlak, Foreign Exchange tling vetam tak kan nei a. Entirnan- Sawhthing te, il-ieng to lehthil dang dans a awm a. Khung Punjab r-ama an tih angdeuhin Wheat to chu lunjab r~mah an thar tarn em ern maia, kum 2 kum 3 eithaT te pawh an awm a. Chung chuSawrkarin ~ lei snka, kh~wiah cmaw a m~mawh zawk hnenahan hralh lch a, ram dani;ah to .pavh hralh a ni a. Chu­tiang chuan ram c~.E'.ng pawf.s a LakLuhna a 10 ni a, Sawrkartan a 10 hlawk em em a ni.Helala Sawhthing leidan tur

•..•• 22/-

an rawn ru.ihmanna te kha a Lawmawm h'Le nan , a tam tawkin,a tha tawk 10 hlein ka hria. T~nqh pawh kRD neih~a kum-ina an chin zawng zawng p.iwh hi lei znvh sen 8.. ni Lehdawn :1(.-;; a,. a pawts e r-uahman t am :Ci:'li~awt hi a tha leva,a hman tamdan leh a zuk th~wh zelnaah hinn cnkawlzuithata, ruanman t.he't hi ~l ni_:~i t akneuh meuh '2. Ruahtuitlak leh hmain vQwiina a chingtu t2n~ an chin' sa emaw,an la chawh lohte pawh hi lei zawh hroan l~h ~ nih ahlauhawm thin r , Chuv an.tf.n '1 Le i na h un tur t2 fel t.nkas i.ama , chut.Langa tih nGci chu ni so a tha hlcin 11:8. hria.Kum 1975-76 tc pawh khan pek chhuah 0 ni a, c hun.; 1ai cbuanqumntalah R~. 125/-in an po chhuak R, ~(an-q rulh turinterest te pawh a awm n ni m-el t.hc I , NimrthsG, a hr a'LhnaLamah khan Savrrknrin a ngaihtuahpui Leh t.ak L'h avangf,ntunah hian quintalah Rs. 80/- to, Rs. 90/- tcin an hraIhleh a. Lbana Ink s1, a interest awrn tur bawk 31 kha,Loana an lakna aia rate hn1am zawk si khan ctn 1~ hralhleh s1 a. Chuvangin rethe1 tc ch~wikan ~i khan rethoite zuk umbona k ha niin a Lang a. Ohuvnngfn a lunrawi Lohthlak hlcin a Lang a , h8i hi ncun deuh hleka bih ngunngaiin ka nrLa ,

Chutiancin thil (nne dnnsah pawisatam t ak t ak ruahman a ni thin a , Hong Tui thu t" hi hansawi ve zawk ka cuh a. 'I'hfnc t Lanoan loh khawpu.l ah topawh Tui miruiin hnianghn~r uha an 10 hrnub thoibnatur ruahmanna to rawh Q a~m a. Kumtinin rU~hm8nna topawh a tamin, a pawl.s a to pawh a Lc punt; de'uh c18Uh a,mahs e.La har-e :~.tna hi k an t.awk ~'tam C18Uh dcuh cmav nlc hu aw a tih thcih a rd , KhCL'I'Jpu1 chhunrah pawh mi t.hcn­khat chuan kar hnih chhunr l:'1i tui an 10 hmu t.awh lava,a har-s a dull hl.c , Chutian;i:1 tbin;c-tl ,,:ng 12IDQh pawh ahl.awht.Ltnno a tlem cluh hIG 3.. L'awiE:;3, ruanman t.emna rinr:mrthi ram changkanna leh mipui t.e th2."1·:vunnE" a nih Lohzd a chua lang chiang hIe a. HGng kawnsah hi~n kan SRwrkar tehian chak zawka an thawh hi a tul hlc ~ n1.

Tin, thil pakhat ka vci SID em thin chu:Mf.zor-am chu ci aawnna kawng ah te kan har-sa t ,:;;-,;angin -kh'l\.,rhmun thuah to Loh theih lc'vin oizawn aw.Ls amna hmunah t.ekan mipui to an QHTIl thlu:lh Lr thei leva. H0n2 kawnrtnh -C::J.1,vhhd an 3, tir at.u kan sawi t awh kha v-wt i n thlcni'iYJ. tih .hlawhtlin thoih Lr h ala. ni a. Chu chu a theih If'hna t ch­chiam dang 3,WTIlin ka hr-e Lc, Enl3tinnr;':; ni eng tih han z.qwhchuan Politics hawLhf'ung at,,:'.n in hm-n m"i rn-d, hi kan tum C1:1 .•

"ni chu "'.w a tih thuih rum rum H. Ho L hi kan Sawr-ke'r hi.anmfpuf hi hmcn.je.Lh tak t.aktn , tih chnngkan t.ak tak duh nisela chuan .khaw tihnghuh t.c pnwh hi hJTS8. niin ka hee Lo •

... ..23/-

-.11"District Ccuuc.l.L k-in nih t r-Ljn VilJ_~<CJ G uncf.Lkhaw siam thi..:.:itu chu :9istr:.ct C·-'uneil 3. !1i mr.i a. Chuknn Dan hIil~.m:. chu U.T. k. n nih hnu 7j,:nv!1in a nr,a11nkan mJ3J1!"" chho lob m<:i :1 ni s1 a , If.T .S2.Wrklr chu Vickhaw t1ngh'ct thoitu, Vic 1'- t.hcLt.u -i n1 ,,01 Lawm n1?Chuti a nih s1 chuan one- tin,',: vnwl Lnah k-in m-lpuj.t.ekanG1Jl1b -;,;, .... .h..:~ h_.1L iJ,:.!1 ?" Han ~'JU nF,hF':;t. dawn sela, Bavka ni mi.au s1 .2, cwm ni!hct:T[:'i,rn 1 scLc , a-wr-kar 1,'3.mat.anga cnkawLna tur an r-cwn r-c L VilJ.J"'c,'::(; C,:uncil t c ,Sch"~l to, Till t.. leh kawn- i::~1/kiL?':,"'1:, -tcvc.Lrpncnt, thilahtG khan 1$:",n cut .1Gh '''.n(; r-cn, t-owl: s1 8. Cuuv-tnr-Ln hengt.c pawh hi r thui t.o rcthcihn!" Lehzual. a n-l 8. KanSawrkar pawh hi a peliey :m;' hinn ~ k'll Lc , rethcihnaurn be, 'Gariti Il-rt.au t tih kh- 3. ni s L -i , ~i.. r<~thcihna

um be si J.ovin, rd r-cbhcf t.r.k t.ak kh"; urn bo lr-n tumniin a l,wg. H()n~~te pnwh hi mt.ch1n"" ~ u Srnr:khur'1a "na s awf '.lug (~_cuh khan Ccnout.t.c e t hi~:l -r.ch in din ani ta~h ~. D~wk Z2WnC z~wn[ phei chu tih ~cn 3. nih lohpawhf.n khaw ti cL1.n[.kclflg t.ur a .m h'1..n th18n chhuah hocnt.irnan- ICh:n'lZ2.i'll t.), V8L~V:..-k t c, VhcU·fl·~ilung te,kci ma Bi:ll. -imf ngcd to li~:,vrh ri:.ru rrumaL Lr t3kinElipui an awu J.• Tun t.ha.L chhun. ,3 in s ~V.J:l thlfl,k an duhCm em' a, mahs o Sc-vr-knr- 11.T2 k ha Lnnr-hench-i-n Loh theihLch an nl sf n.• 'I'un-h h13(' rilru chiai t"'.ldn on awmLc h t,,,,- q rri , J'Jl:lulai (;:~.1'~nwnf" t.c Si<'lID th!"tna turinE.G.S. tiel ::\11 ::;c :1, t Lu, l ub'Lt c :rr'·:).11 tur to, a hmaaaatih. tur t'-.; on; '. nL,-:.:rn'iw t.e "11 t.t '1, chul1r: ~GS pawisa tor··twh chu an h:::11 ~J-': kim t h. L 11 :ll'.i t.hct l:,va. Tin,rll11unthen~-ch::.~t,,:.h c huan L:e"n;\'p L,::in j<-:;n t-nwn tanpui (l,awnche u, In 1:.' GL ru ti r.n , "_2u'bir" chi~n:)-:u"',ns Lc' engt.aka in hri".ttirna t. a s-:.. ,<; J. F01 f'ak fawkj.n lawhz'uf,ni 801a,. kumin t.ha'l ah 1';0/; '~;rrJnw, 60~. ;2P.10W chu in sawnthlak a '111 "'!.nc; tt'in k1.1pui ni s010., ct s-cwn-tan kawngahto, In Lch Lc rc:m(lan km'TY1 '0'.11 L~ mf.puf.fn rilru -in siamtIlei ang a. Tunnh rih chum an ("i'lhr'un .., h"'rs8 v Lau ,q,

01 chuwlJ 'ZaHllG bawk siin khati2ng kh,lTI rilru nGhct 1(\takin k'cm Qwotir o2wk s1 a.. nC thj.l t( i.J,'lwh hi a tul.a nih chunn Contral-"th CMmT br'Jv..rhzui Ch2kCl, ,?, tul a nihpaWhi,n, h."ti la1 ,rtrnC [l":.whin t',-,n J"'L ch:lk, chu chu, t"'11Ink chak tur !1iin ]<':,0 h1'i<1 'J. n1o'

Tin, E.ohabilit''1tiz'n te k3.11 ti 3:. 'I(.n~

te p::twh hi zan 3D:"'11 fo t"wh ,qnl~in H:,JF' Return.,;,~:.s te j.n­bE>nbel 1chn:~ turn thil an ruah:Ilan' to "-;JC1wh hi .., Im'lm­awm ka ti om· em a. Hei ma.i hi t8.vrk k- ti Inv~, r~rJbuqi

avanga chhi::t;rw.in [l luhkhunc chhunckue tr,m trk knn r::tmahhian an :l"vJr.1 CL. I-lci hrn:::.n Z3.Ilo.h r'Rwh Tuikual VI::,n1:-; r~::lwngah

tt: khawi I<--..hawi::.:.h crnw k:;.n h:-In k~1in ,.az::1w11.h }l,"'l.1h h18,nen 11'1 k2WDi; tl::inEPu1 r'_unc 1eh kh;"wL! '"'1- q,mun eID0W chauh

.... •24/-

hi hma a sawnin, a t.hang a. 11o mi chhe deuh hlek lehVeng kilkhawr chu Electric ban leh tui k~wnG te kh~

tawp chin a nei deuh hut zel m~i a. hn In leh 10 enchuan khawngaihthlak tak vek kh~ nn ni. Chutiangchuan Khawpui chhungah leb thingtlang lam2 hmasawnnatura kan ruahman khan thlen chin ~ Dei tl~t zel m~l a,a fun kim lava, hei hi 8. t'J.wh t.nk t.ak leva. KhungTuikual velah tc khuan rethei tak takin mi tam tak anawm a, kalkn.wng mumaL nei Irvin, tui kawng t e pawh th1entir levin, mi rethoi tal<: tal<: khwpui chhungah lehthingtlangah te an awm a. Chun.thc. han in benbel Lehnatur pawh ChUM ken Sawr kar- hd an c, r-wn r-uahman leh II'thin pawh hi pnw.l ka ti a. Hcn.rt o hi thil tih theihawm tak min ka nrLa a.

Hmanah Mizc Unt on Snwr-kar' lai pawhkhan sawiho :J. ni tawh thin a, l'Time Hinister pawhinhawng viauin kan Chief Ninister to pawh khan s awithinin ka brio. a. Heng kan theihnghi1h r-cng't.e pawh hia pawi, hlein ka hr i a, V3.wiinah pnwh kan Bu:~.cet han thlirt.huak thuak khan chunnhc mi tam t ak ek cheh t.but.a thutawh mai, mihni tha p~wha 'intungnung leh thei t~wh 10tur tam tak an awm 8.; chunghc tan chuan bul tan tUTemaw han r-uahman s akna '1 awm Lc. hi t: lungawi loh th1akhlein ka hria a. l~ mamawh zawk leh t.vnpuf nr:;ai te tamt.ak kan thGihnghilh thin hi ~ pawi a. LawLaa t.am takruahman thin mnh il~ rnm ch~nGk~nna a tling tak tak 10thin a. Mi thenkhat, mi tlam zawk chan[k~nn~ a 10 nimef a nt ,

Tin, ka hrnaa mt ten an sawi ang deuhkhan kan ram ~'.i- IKri~fti~h:r,:',r.11.Q ni E: kan ti a. Thilpakhat kan ngaf.hmawh em em chu Zu thu hi kan buaipuihle a. H;;mbt...: pawh bi Zu h1 a t ha e k"'1 tih vang ni rnah _1,~vin,Zu hi a duh lr'tu pawl t.nk K'J. ni ve a. Amaher-r-vhohu ,Excise Bill te kan 10 p~ss, t.evn a, v8.wiinnh hinn hmantheihin kan SawrkarLn an r awn pcih thei Lo hi pawi kati a. Chuti chung siin mi thGnkh~t chu nn fein eng6mnwti tiin,justice 11 awm 10 hle1n ka hria. Entirnan- Zukhapna Dan fel f8k fawka, a Rule te, Act t2 kha kanhmang a nih chunn khangte kha Dan anein knn hrem tura ni a. Thenkh~t chu chutLang Dan pawh kan Sawrkar1n10. peih fel s1 levin mi rethei zual d~uh apinngkha kendim 10 deuh em ni chu o.w t-Lh turin a awm a , Leh'Lamahc huan Zu khapna, na t aka khapna , mi thenkhat, 0. retheizawk te chu an In leh 10 cance L .sak htat.Ln , permit t.ohian co.ncel sakna bial tawrhtir a nnih laiin, leh1amahdhu~n a mi linn zawk leh thil tithei znwk tc chuan SipaiZu tc chu an chaw 1ut t.e.uh t.:"uh s1 a , Dan muma'L dcuhhl0ka kalpui 2 tho. hIe ani.

•..25/-

Tin, thil p~khat ka han sawi Ish duhc hu, heng 1an,:.:m·;i Lampang , hriselna bhf.Lah hian tunhmakhan Grouping Contre-ah hien Nurse pakha.t Lah Midwifeleh -Compounder- 't.o Leh Chc\ifki(,ar t~ dah an ni thin··a.A tlangpui thuin Grouping Centre chu mihring 2000,3000,4000 la;i"3.wmnQ t- 10 nt. 8-, a })".wim?wh thalli hke a, achhawr p0..wh an chhewr h'Le a. I...maher awhchu , t.unhnaf. deuhkhan kart' Sawrkrir bian tilll t.Lhc.an a ti ("l.~.ng ta hlek a;thingtl8Jn[;ah han zin pawh.ln bar-s f1.tnQ t.unnh chuan antawk tih- tam tnk chu kan hrru thei a. Grouping Centre-a~harmacist nwmtc kha ~n sawn d~rh ta vek n. Tunah hiana Supervisor azawng khan an ti a, ohung chuan nguntakinan supervise] lah hman s L leva, dandawf , hritlangleh khawthnlo tc pawhfn han larntur khan a Lc hars a tav Leumaf a. Hone thil te pawh hi ram, mipui tarn berin4n chhawr theih znwng 10 niin'a lang a. Tunhmao kantihdan kh~ phuisui deuh bleke k~n tih thain ka hria a.Grouping Ce-ntre lian deuhah chuan Phar-mnc f.s t hoa an 10awrn ringawt pawh khan thui tnkin mipui r~wng an bawl anf , Chuvang.Ln tuna kan kalpui ~.n hi chu r fkr-um thilahpawh han chhawr tur an awm tawh lava, Chowkidar te mairna1 khan Damdawi an 10 sem chhuak ta a. Chu pawh chuanmahnf thu nenwta sem thei kha an 10 u1:' leh t.a leva,mf.puf.Ln har-s atna tarn t ak an nc1 a. Budgo ti-cah er-avhchuan pawf.s a tarn tak kan khunr t n kan hmang tho s1 :1.kmaherawhchu, mipui t:J.m ber a chhawrtu tur khan harsatnaan tawh phah thin tih hi ken Sawrkar hi.an hr-ae se kaduh a.

Tin, a tawp han chunn HcP.J.c G!iard chung­chang thu hi han sawi VB hlok kQ duh a, nikurn lamahtekan sawi tawh a. Kum 1971t a ni tnin ka hrf.a, Khata anRising Day khan kan Chief SQcret~ry n001 pawhin Lam­rnunlah khan Mizcram Home GU8~J 2hu lmung, Kashmir toLeh Border Ar-ea-ca Heme Guar-d ancdn Special-in .enkawlnakan pe ang a, a Battalion pawh tihpun a ni anga , anhl.awh to leh an thawmhnaw eni~kim t ha zawkin enkawl ani ang tih kha vantlang hrnnah a puang tawh a. Amaherawh­chu, vawiinah hian kan Home G.uard te chu nitina inhlawhfa,casual labour eng tak tak kh:::. an dinhmun 8, ni a. Leh­lamah chuan knn r~m chu rambu~1 :J. ni a, hmanruaah kanSewrkar- ~e chuan Silai te hum tirin an 10 hmang ve s1 a.Hengah hian kutpalh te pawh tawh theih u ni a, tihpalhte pawh awm thei a ill.• l.unaher:lwhchu, a c.inhmun c hu chhetak kha a ni loh si a. Mi pancn~ai ane deuh hloka enkawikha tul hlein ka hri~J an hlawh Q t16rn ern em a, ni khqtahRs. 8/-, Rs.9/- an hlawh a. Chu chu 2n ration an hancut leh khan a .Lc tlem em a, an rilru pawh a hr-ehawma ,chut t ang em cma in enkawl hi a nuam 10 2, ni •

•• •• •26/-

Tuna kan VIP to Leh Hinist0r t~ Leh mi lian dang tepawh an vengin an awmpui vca , zankhua khuain en dutyve a. Beng't e pawh hi t.una kan Sawrkarin •. 10 sawi tawhang Leh kan Chief Bucr-e t.ar-y ngcd pawhin a 1', puan angkhan, mi pangnDr~;i anc dcuh h'Lek a (mkawl theihna turinkan BUdget_a r-uahman to hi hman theih hi sela kei ka duh­pui tak tak a. Tuna an dinhmun ang r-Lngawt.ah hi ehuan10 thi pa'Lh pawh ni sela, an ar-te thih ngawt dawn ani,a hrehawm hIe a ni. T12m lai deuh phci kha chuan banpawh an han ban.; deuh zar zar hlawID a. 1..mahcr avhchu ,kan Sawrkar ten 'jean ti tha dawn che u a'Lewm I an tihkhan an 10 nghet deuh a. Tun tumeh hi chuan an han tihthat deuh pavh beisei Hang. Tunhma kal danphung ringawt­ah chuan nitina inhlnwhfa, oi zawng chawp rinca"rt angan .ni , ·lehl.:'..mah c huan mnvhphurhnn sang tak an 10 pe tawhang reng bawk 8i a. Chuvangin an khawnrraf.ht.h'l ak em ema, kan Sawrkar hien tha tcka Cln rawn tih thcih ngei hika duh ~ni. '

Ka lawm e.

iU HR.tlmJi.IA: I'u SpeMer, vawiinah hian tlem te hansawi ve kn duh a. LmaherRwhehu, kathll savf. te c hu kan Sawrkar hotu te

po.whin ngun takin 10 nuaihtuah sola, thil tul tak tnkhan sawi ka ..~uh a. i hurmawf.na tam t.ak neih ngawt hichu a sawt tE-hchiam 10 ni pawh.in f.l lane a. Kan Hemberzahawm tDk tQk tGn on sawi tawh ang khan, kumina MizQ-ram cnhungu kr-n pawf.s a scm zai tur, kan Budget chu atho.hnem viau o.. Cheng vaib~lchhe enb8mawzat a tling a,chu chu tam tak a ni kan ti theuh 2WTI1 '2. iJ.maherawhchu,homi kawngah hi.an kan hun lca'L to. z.?w,YlG zawng ah V'wh kanSawr-kar hi-'n -m hY:'C'nc tho. v Lnuf.n ka hria a. TInwh Lampangpawh an nei a, W1C kan sawn dan pnwh hi thil langsarta.m tak a awm ,a. Sehoul Latrrpang ah chuan bu.l.Ld.Lng lam-pangte thlir i::"n lren phun v akdn kp......~:.snt~.-~,lo ;"J~:'.'.m~et:.\;;Jt,w ...tP,pr-,.wh hi. -Tin, mipui pawh an phun v akfn kr ring 10.Chutiang bawk.Ln UIj'D- ..eh kawng Lad.hah pawh hian kan ohakh'Lc a, amahcr'avhohu hctd a onkawl Leh zc'Lne ble.ck-toppingtih Lamah hian kon c nhunzavm zc rih Lc a ni a. Tin, Forestlamah tGpawh 'tunhnte 12_m thlirin lamlian duncah a r-ama m.d.tera hausak pui tur, nakin hun k an thlira kan ngC1ihtuah cnuanthing phunto pawh Q n3sa hIe ~. Chutian~ chuo.n thil langthGi tam tak a awm Q. DamdnwL Laman pawh a building tekan thlir chuan leh 0 khumte a in tihlen to loh ijha-tiang kha State dangte nena kan khaikhin chuan kan chhehvelah chuan hma krn sawn nrawtin ka hria.

• ' ..27/-

.11'" •

Tin, chutiang bawk chuan tunah hiankan Sawrkar ten an bawh tur leh Sawrkar phuisui lehram phuisui, tin, ram dang stang pawha mi ten an thlirpawha phuisui nihna hi thil awm a awm a. Tunah Hizo­ramah hun enGe~awti chhung chuan kan ramah buaina aawm avangin Circuit te k2~ nei tha m?ng lova. TunahCircuitkan han :32. a, chute. Lc awm tam takin ICircuitthat~1al tih te pawh an sawi a. Chutiang chuan Statete kan 10 Eih ve tak siah chuan hmun dang ~tanginkhualzin tam tak an 10 kal thin a. Tin, chutLang bawkina ram chhunga chengte pawh ram a 10 thanr-a, hnam a 10sang zel a, zin vei vahna te khual zin te an 10 tam a.Tunhma pawh khan 1~2 sawi tawh thin a, an bawhzui dawnemaw ka ti a, mihse Qn bawhzui tha tawk 10 hle1n kahria a, kan Sawrkar te hian, chu chu pawi ka.ti em emani. Silcharah zuk kal ila, Circuit kan chan lohchuan, P .14.D. .tal.Ln Ii.est Hruse tha tak te an ned a. He1,1.1 Aizawlah h.l an dik takin, mikhual pavfmawh tak takkan nei,a, thlenna kan nei lova. Chutiang tak chuanthlenna nei late an avma , Circuit te a 10 khata, eng­ernaw keimahni a chhunga chengte hian mahni In leh 10vahchutiang mi chu thleng ngam leh thleng zo inti k an laawm bawk si lova. Chumi lama kan intodelhna tur hingaihtuahna kan nei tha tawk 10 deuh a nih chuan heihi kan thlir ngun deuh viau ngaiin k~ hria. Lamliandungah tunah rih c huan ffiTF ten lamlian te an Lakavangin an niin an tih 8i loh chuan P.W.D.-in kan t1thei 10 te kan ti a. Kan tih theih zawng Hest House tepawh a awm a, vawi tam tak ka sawi tawh a. I.B. kanhan neih chhun te chu tihlan kan tum lova, Serchhip-ah techuan kawngpui dung tak t ak a 10 ni a , dik t alcchuan Inspection Bungalow saw kan indaih tawh 10 a m ,Chutiangbawk chuanin hemi lamlian dung, Lunglei kawngdungah hian miin Hotel awmna hmunah chawlh an tum 10thei 10, Zing chhuak an ni emaw, zan chhuak an ni emaw,an chawl nbsi nGsi a ni. Tlun~v81ah a khawt1ang1n anhan sa a, Rest -House an han vuah sale 8., 8. chhuat ChU'~~2'"

cement e.~da,· khum chu a awm 10 ani, dawhkan a awmbawk 8i 10. Cliutichuan Rest House nei'ang chuan ~n -WE ani. Chutiang deuh z~l chunn bei lamlian dung kawng 1aihkan chak hle, Knawhai tlangdungah khawiahmah miinah lebg,h1.;l~,;·:-. thlenna tUT hmun dang a awm ba -k hek 10. Tin, hemiAizawl Leh Lunglei tlangdungah pawh Ser-chhLp pan ngawta ngai, Serchhip leh Aizawl inkarah pawh khan riahna turkhaw tam tak a avm a, enkawl tur tam tak an awrn a, chu­tab chuan riahna a awm bawk hek 1(1. Keinin ram danga mi10 kal te, Aizawl khawpui inti, concrete building neiinti to pawhin tumah kan la mi khual ngam si Loh chuanthingtlang khuaah mikhuala awm kan tum 2maw ni si ni •

... .28/-

Chuvang chuan hc'l.a.Lah hia::l hmas awnna thil tihlan,Sawrkar ngo1nchot, m~wina, kh, i 12i thil lang turNingo S3.'Wrknr I)~~.whin en nC::lih p',wtrr'1.wh hmas ak ber zelkhrrt Lang thil khc n,,'i~tu h I 'vin ke Lm-ihnd tel talinkan t-:l Q. In-rte r-amah zuk k--L i12, S~->"wrk'lr hian ?

Circuit 1Q t Lerma tur an n ·2.h r:!,: C'11 m"'i, hnun d::"n,r;nhte pawh, Chut.Lan, chU:1D keini ;.:.r2,~·lh chuan chutd nng hmunchu kan no.i r\~nc 1",::n!~ lc:v:-', '" ::,!,l,.,rmn8. 18 r,'1-::1h '" 'lWTIl a.Silchar tlJ.n.',(:.un;"'1.h VC, thu";C: (~:.U"l.n J" Dct-rr-tment, hr-anhr-arn.n Rest ~I,,,:'u3e kun dah c:;,n ti 2, r:~n' ncr. ~. }f(iy'!Uit amna zavl: l:c..':JIY·!1g lamli2ll"h chutLang chu Y':':-; n nei silOVQ. Aizawlah jv.wh htan T. ~;' DD. -in Res t. E;'US8 ned sel8.~

Soil GonsOI'"Vati011 he :JD.whin nei ee.Lo., prr cet. D~'TJ:'1rt­

rnent pawhin Dci ~;el~, hela1 Circuit Ilouae r-Lnnawt ni 1"hfan , Chuta.an: l'>"';tlkin hmun :j-,nncnh pawh chuti1ng b-iwkf n SLk

ang hm.Lan.; , ChUV"DC chuan he18i:-"'lh ht an '-~:. "th1ir tur 1"'-2.11 ,S::-..wrY:lr ma\'rinSl., ram ('3,nG ",t."71 ps-wha mawfnn ,mi rethei chhnwk zan;:~i.:h'li tur chu fl":'1ihtuoh a nerd 8. nt ,

11.\" Le , ChhLngc hhf.pah em-w , Tbin~su1th1i[,}'ah emav, khawi.ah emaw tblE::nC c~,wn i18, rrl. T '··th-::i krmchhawk zangkhaf, tur chu tunah S'1wrkar hrnin',:i.::1'-:"1C1';/ ;-'1.".1 '!1',,:;') , .'; __ ._.. -". 121 ni a , Kha Ln Lah khan ViC t.c.n ron neLhang ang thi1' ";: 10 ti a, kha a L chuari [{est EC1US c~ 1"awm sela, kha laiah khan mahm. sum 10h F11in (m,-'LrJ~1W

in chhawrndawl tur kha 1.;1 In in s i ntn v- Lch .J, k):r~l,"i', hkhan. a khaws ak theih zeJ. 2 !1i. J<:olasib-tlh 'I """,';:1 0,Ko:J.asib..:ah l::t.n siamtir Ie·, Hot.cL nmi kan ;'.1: tl'c,' [':21 aani. Chut.Lang chuan rethei chhewk z0n,.~kh~.i'(1~ :,.' (d. VC'

tho s1 a. Heng kan ngaa.htuah 1,.' t.uwp tc hi a ni k-inSawrkarah hf an k8 J)18.nJ;an thin ni, hei hi k3. sawi zin~~

tawh khawp na.l , Chc,niphqi t18ncc1unc?,h Y8,1 t a I La ,Champha.L pan ncawt loh chuan r Lahna IllUr.J81 ~ awm Jr.ChutLang bawlcl.n h81aiah :p~,wh a l,'linh Sr-r-chhdpah r awm ,Tin, Thenzawl tlani;c.ung~ Lamah kaL il8. a "1W1'Il bs-wk s1In. Chuvang c huan heLam thil hi h.~n m-m-wh ~ nf., Helaiah hian l\:~~n Sawrkar- ten in n.vdht.uoh ntun a n,.,,:aj.a ru , HeLa.L hi in mewana tur t.c , vni rFlf!1;1tang teineng cng~maw ~~ thiam zawk t8 Ie kalin V8 tawmpuina turpawh a awrn 1,). HgeInchehna hetiu!1t":" thi1 hi th1ir thiama n;":'11 a. ChUV'U15~ chunn hero l~.r:;~1.h ricin k"Hl. ,S"Hrk9T [:ihmas'awn turin ke' duh t:"'kmeuh mt?:un :) ni. Chu thtl k2 smrichu mahni thil .'1 [11 reng rens: 10. K( i chu Futrr F,? ni,ka zin rei dawn hcuh 10. amahBrnwhchu, k2D r~m SawrkarIu te, kan TId p2wimawh te rn~ (~ns 3t8n~~ khu~llion Iek.'ll p<l.wima\"h to inn[h8.hfaknf: tUT khan tun ngf: ks thlengthei (peih) ti awm chs u ? Chuv",nr chURn hc.:'I,1.iGh hic1flkan insiam a p ",imn".rh em c: min ko hria. ::::buy -'n:~in sun 1<:;hPal hmangaihna s ernz~ i thi~m hi ':1 p1'io.rim1.wh ,"} ni.

" •. •291-

Tin, thil j-akhat. ka han 2<wi leh duhchu, E~0ctric chuTI[chang hi an sawi a. Rlsctric m1tenan sawi(~::.:.n cri.: chuan kn s awi dawn levfl" Kh-'lwpuiah hianthil 3. somza.Ldan kan thiam Lc em "Qi' elm Q"r ka ti a, ]j.saw.I pawh h;.:;l::d:'J,h hdan t.hcwkl.hat. chu kz- s awf, thin. HeiJ'lmlian aj.z0}tll ~:hml chhun.tah kan 1'](-'j ."1, Sairang kavng ahchuan a i:1zc;lln thl,:,a, kcn.vnL~ C11UDI-_'<:',l) hic.n ?z2.cthla a,'sawng ThakthiuL; kautlaiah te pnwh D in z am a , Ii.epublickawn/3ah te pc~wh 8- in zan 2,:: inZ~!.mn2 tnt:1 t.ak t. avm,1l..mah.-::r3.whchu, l:udian dung in zuitir h-u-h 1 0 [' awm a~,

kei ka In thlsn~ chunn keima p8wisain k8 phun a. Chutat ang a Khat.La Tl::'_~;3.rgh te ehu.~n zam a awrn rent: reng lova,ruam thim t,,};::::, I-".1TI a, kl1"1,'~j_ ko.WD,·'pui pawh ban palipangti 1ek Si2r;l;:i ',",~l vc t.ur , kawng ChUn[8h rin~:;awt anzama, henbto In in thlir neun 10h vong Ish tutencmaw a.hranpaa m::ili(ll FLi.aJ.a ~n s awi.na nge in z awma, A.i?'?",l zuktihmawina turin sn:.aw,2. nih loh vek Lc-h ::::isual f",J1rankawng dunga tei t8 tilil t.Lhna remchang awm l'-'hnR turansaihtuahna nen hGtinng thil hi awrn 8 nih, he121 Circuitlight hik:lwns chung~tanG rlad ha J2k ;:) na , TiYJ, Chf.e fSecretary BunCal:'w light pawh hi ka In JtaYli:-C:< 've tmahrui atanga Lak pen " ni. Keima .prLvate-c.n X2 In thbn~in

ban ka phun a ni , 1. rd.ah l'.;h .Lavkah chuan ;::] "lwm t2,·"hreng r eng 10. Chuvan.; chuan hencte p iwh hi n-r t r tuahngun nGaiin ka hria. Sawrk~Tin 13mli~n dun0 ~ ~~·0wlnaah

hian a pnwf.mawh tel e ni tih hi in hr-Lat, kn. rluh nr:2wtmat , Ohu chu holai khawpuf, chbu:li,;ah chuan R "'c';ne: bfkthilah chuan 3.. paw.lrnavhna (lrmg pawb t: ,~:W!li ";''1.". .cmehc-er-avhchu , Laml.Lan pu.La in k-d.t.Lr- r au r-cuah hnaf.h rnneihna a rei lutuk tawh ~:!., ohuv a.ngd.n he n,:::tc: hi r ewn tive ul.a; tin, l.s.mli:m dunjah thim a awin I( :k;uh tur niinka. hria.(Kh~w~u1 chhuneah)

Tin, chu Lc k a h-n. Gavd Loh duh :le.khatchu, Bawk chun chang thu hi ,'I. ni c., B"'!.'wl,ch !'1irtn knnZirna lampang hotu ten in n(nihtuah TIGun hIe a neai a.Private-aZirtirtu an 10 Ink t8 k1Y1 tih phuisui saktheih s1 Loh chuan , in s emzaf thu';:i si Lch chuan kanmangang em em a. Haf hi mibri:1C chennze z i r-na kan bawhzuf,a tul nia kan hr-Lat si churn h"i hi icon bawhzuf, ran lohchuan :l iJawi ka ti tnkmeuh meuh 8, at. 'Euriah h i an SikulZirtirtu an neah em 't La Educ r~ti\:'~ D;, .v-r-t.mcrrt-d n in thlir;-' an hi, Bawk Silml naupang hi Gr ....,uring SjJ'ul naUD['nghisapnaah hian a la tel a, khami in hisap chhung chuanBawka Zirtirtu in p&ip hmiah chuan Grrupin~ah chuan anIn tam' fe rna! th~i 8 ni. Amaherawhchu, h€l~ja an rawnreportah chuo.n kh::t:rli Grouping-a Silml te his9-f teJ_in,khami hmi~ga mV1il vek an nih si ?;~1.n,.: khan sawn tur inhrel0 palh a ni rnai thei a, <".mahl~ral,oThchu, chutiang a n1ha.uh lova, Ba'.-!k[':.h hiQn an tam b::wh em ern t't, cntirnan-

••• •301-

Ei Bial chu ka 821'.'1. l::)v~"nl_~ a , Bnkt.awnzah cnuan S11m1naupang la tam h18 nit! in 1:1]",1"1 8 IT h chuen, Hualtu achhuak t.awh a, tU"c',h :lu':'Cltu elm In 120 l,liin in-Bawkinan awm a. Kham.l ~'L uy:c:m{; }'1~,~ B,lkt2\Tlr:a his"..p eLa nihreng chuan ~;o.:kt~1'.,;~:ll ah ChUCUl :6ir't:i.rtu t.t.r.f'e 8,10. nsai mad,thei a ru , Chuti<::'r:ct; chuar: a Enwk }o:,-:;':"h hf.an InSDcctorte htan naupang enczRtnc(:; an ~y,ih liria s ela, khelai anGrcup-na hnunah kh8~, khrtLaf, n-uuan.; an T,'1Wn totD1 ZQ,tkha paih hl:,iE'h vI=:., 88m s[,,1 tUT > :1 no i br,\lildn 1",' r:)n;~

a ru • Chuv2.Yl~ clu.c.r- he'La.Iob hi -o;nl-\8..rl Scwr-kr-r- tc-n inthiam ka duh 8., c hu chu k:- han s8wi tel fur: bawk C' nt e.

En lawm e.

I'U LAlRINLIAI7A: I'u SpE,t;h: T, v~::wiinah Buc.:,""c"t Se s sar-n-aht.ousrwf tr.,"ihn~ hun r-: mchnng t:1V kane.fh th,:ih aV;:ln.rin lr:,wTD3.wm k';1 ti h Le

a. Tun tum };::2.11 :.::uC'cet J'-:;38i(.11 1",i _.~ bor-ur.k en-emaw ti takinr tnnc D. nei Ct. Kef.mahna l."1::TJ,'eH::'C1h ohur Lchria t.e D"'v-rh 2-awm em ni chu 2-",.- tiin 2. n;nlhtii~h tIlCHt [I. K::'hselan;,~inke Lmahrif, ch:::.Ilc; l,c:.Hh J. ni 1':"'1'2, Oppc adt.Lr-n 12.m t.hLe ngpawhin he: tl1il ~:""n c hun.ja .:_:~ th10nr r.a hi min tU~~T'pui

ni1n a Lang 0:',. Ht.hr.eLangi.n ·v:'vriin::J..h l,:,.rm thu sm.ri turtam tak awm.i.n k- hria. 11. h;-:-::nsuberin, k-m India Sawrk.'lrt c chunjoh l,~;,rr:,thu sawi k511 bs- n::::S2 h1ein '~!1 hr f.a , Kciniram engmch Sll'CI ~_ 8h p:li lrJ( eh"'u',"hn~ 2..'I"r;, 10, ,;:"ot"1ro .'l n.lchungf,n va.lb Lchhe eni~e!:1aWznt kan r-t-m s ic:')ll thatna tur1eh 1-:1 :";nk'J.'IiIll1~; t.ur-a JnJic. <nvrIo-r-an mi n r"'~'ln 1-'E' hi aLavmawm t.aku. uLL'; L:~ hrLc, Chuv-mtjn l':8.n Ind.la r nmSawrkar hctu t : cJ:u..'1<~h l~'v.:;:]thu J,~.wi n 1:::0:1 nas e h Lel nk2. hria .:1. "

':l'i'1; chu Lr 1,:.~.:-.i. cuunn L'lJ.(lgC't hi vewteng omawzut elm 11 :! s?,tn~, :::.£\t1 'l,E;j. i: t.bLn t, , "an th'l,wktute lam :.:.t:,-"11~in, hun t akc hrruh .tcnt,c , ~2wi thoj,h l r-hhun te k an ~--,n,;1 r.r.i.n ctan'.'tc'? r:'WTI1 thin. E,'1l1s',l'J,n,,3inv aw.i.Lnah htnn :.... blE'_ tF'k,~ k,.~1 hr-uh t.hcLh ,,_v-i::l~'in kanSawrkar hotu t . ~i n t.hcwkt.u L chtrnr-ah V~'trh Lc.wrrrt hu '::8.wik an ba hj.e.Ln :11:1.:::.. lea h;:;~~[, s,l"rltu t.an tqJr: kh::.n 1un:;awi10h thU 1eh in (uhtb,'lv,'rill8. thu [U1 3Qwi :::.. c~"'l~~hC-1 ~Mhchu,

vc:u'li inah hiw chl1tian(~ l'~:'lP811": ehu sa:'d. !"'" tum l'vB" h2ikan r·'lm coo k8.11 h:;.~i2_t 3.:'1[in k·>l kan si,uJ1 ,'0\. I'~"n i<IinisteTte pnwhin an th.~::-h ~nc t.'1,,;Vin ~rtn:Clhni ch~'nv0 th,,;UDRh ChU'c1':i

an tal nasa hl0 <:.:, 2.n ti be.wp 'urlVl!) r:,thl,ih ::.n< t':'wkintan an let a ni. J.n:r'!1c\r'1'vihchu, mihrJnG hi k;'-"n h',,~nhmnwh

thin avanuir:: erF\Ih chu kan duhthu.s an sl1<:i.n tl:il --~ t:1lenzunC zunc; thei lov&. 1",,~thi:ln nr:,d ,,<:whin L1h1':;',1,-' tc (Ju~

arlb zawng loh c1uhthusam ,3nc n;-,-lHt r:hunn t;.-.,:: 1 cl ti th18Y1!;

... ·31/-

mai bik lova. Chak 10 zawk loh mi fel 10 zawk te kannih avangin mihring te duh ang taka thil tih thlenzunr zung hi thil hars a tak n ni a. K2,wnC tinrenl3.ah,k<:ukawng' churig chang t.nuah te, supply chungchang thuahte, Forest lamp~ng chun~chang thuah te, Department tinahhian Medical thlcngtc pawh hian thil in her chho hi anasa em em a. 'Iunhma hunte k an neafht.uah chuan kan ramhmel hi nitinin, thlc tinin n Gan01am chho zel niink~ hria.Kan sawi fa thin arigd.n ann Hinister te pawh he Sawrkarrorelnaah hian an zir chho ve mek zel a. Amah~whchu,

tan an Lak tak tak hi hun Q rei em em 10, chutichung ehuankan Ram hme'L hi dnruLam tnkin, nasa takin a awm tawh tibkan )1riat3.van~;in Lavmawm ka t1 h Le a • Amaher-avnchu ,thil awmdan hQn thlir han thlirin keini ho hian loh kanhotu to ho hian tuna kan BuuGet rcpui tak 1eh hlu takahi anmahni hinn nil urozui chhc 10 ~Qi ong tih hi hlauh­thawnna rum rum pawh ka nei a. Chuti a 10 nih chuan he asum leh pai hi tQD hle m~hselangin, mi thar ten hemi thilan rawn bawhzui ehhoh hi kan hctu te ~ia t rrl am zawk leht.ha zawk t.c.:n an ~'nwn enkawl chho dawn a nih phef chuana lawmawm ka ti thovu, kan ramin a rah 'chu ala tel dawnavangf.n , Anahcr-awhchu , keini aia, kan hotu te aia chak10 zawk ten he SUD leh paf tam tak hi r-awn enkawl chhotur te anih phloi chuan a pawi em em ang a. A hmel Lan-dan tur, kan hmr.scvn dan t.ur to, kan thatpui dan tur teangin thil Q thlonc; chho lc ang tih hlauhthawnna crawhchu ka nei ~. ED0pnwhnisela, FqthiQnin kan ram hi mihkalsan lovanc tih kan rinG tur a ni a. Hatu tha taktak te pawhin 1L thil hi an la r-awn bawhzui chho zel angtih rinna, beiseina thui tak nei ila, chu chu ka hansawi duh a.

Tin, hotio. ka han Gin tak azarah chuaneng cngemaw chu t.Lcm savfscLna Lampanz ni lr'vin, rawtnathen then 0:::_~\';L ccu han neih k-i dun a. Chu c hu kan hotut.o pawhfn 10 chhf.ncth.iah 5c12, annf p-ivhfn phur takahe; thil hi ~·.n c.nkaw'L chhr-h zo L il, 8 t2WP r-a't thleng pawhakan ram loh kQ4 rripuite tan tsn Rn Ink chhoh z81 hi kaduh a. ChuY1<3 t.huah chuan a pawdmawh ber te zd nga m1pakhat, Tui chun. chant thuah hf.an Khawpui leh 'LhLngt.Lenghmunah to hian he thil hi chhun Lch zan, englai pawha kanmamawh thil a nih 2Vfli.1cin Tui c hunr chang thuah hiankhawpui Leh thingtlan,: to hi a tul angin ·theihtQwpa anbeih chhoh hi tul hlein ko hria. Chuti a nih lch chuanTui hars ~ltFJ...:I. avr.nrLn h"1'-' 't:-'i;rt 'tc-J:. thiJlh th f thn- ~.,-,.,'h ani.TL1, a bik t~',kin hertf KhJ..wT'ui cnhun.: cha....!!j) turin kan .. a

bawrkar chunrr on-omav p'l-m rv.puf tak a nei tih chu hr-Labnaka nei a. Chu pavh chu thil nr-afhrtan pakhat, awn V8 thei chu,

•... 32/-

he plan ropui tak hi engtikahnge a taka kan hmuh angaw tih hi sawf a har- viau a. Tunali hian tuna min supply­tu, a bik takin Tlawng hi pige te pawh thleng tawh a nia. Tuna mi hi han vuah zung zunga, khawpui te pawhinhnianghnar taka kan neih theih hi a tha mai awm mange··aw tih hi ka nga.Lht.uah a. NakLn hun tur t.hu thui tak'sawi thei 10 mah l1a, e ngt.Lkahnge khnmi scheme liantak kha a 10 thlen ang, ku~ 2 kum 3 te n In nih chuanmipui hi kan pung chho tial tial a, harsatna kanneithei viau ang tih kha a rinawm a. Chuvangin pipe te10 thleng tawh a nih chuan kha thil kha ti zung zungila khawpui hi kan hnianghnar thei ang a, kan vui lehvaina chungchang thuah te pawh hian tam tak ohu uu achhawk mah law maw tih hi ka ngaihtuah a.

Tin, chu 10 lehah chuan r-are nGRWchungchang thu hi ka han sawi duh a. Hei kan Zor-am chutunah chuan kan s Lam thlaler 18k 18k tawh a. l,maherawh­chu, tunah Forest Department hian theih ang tawkinplant~tion to an ti a, a hmEl hmuh pawh a nuam a, roipawh a tihlim a. Kan ka.Lna tam tak to han thlirin Motorkawng tlangdungah chuan Forest hmuh tur a vane hIe •.Khawimaw lailaiahplantation awm hian a mi tihlim a,thi1 hring leh thi1 10 to chho hian ri1ru pawh a chhawkzangkhai ern ern a. Chutih avang chuan thil tesep pawhni mahse han suwi ta mai rnai ila, hmanni2 Marn1ta ka zukkal chuan Forest tha em em "ai" Mamit khuaah khuan alaawm a. Chu chu anmahni neih turin huanah an insern deuhvek thaw mai a. Chumi ka han hmu chu .dik takin tEx nuawka ti lava, ka rilru pawh 3 nn em em mai a. Thing zaitux thaem em to, nGuw nu~m em em mai, mol 10 deuhthawkal tlang kha Huanah an han ins em ta mai kha, Ngiau te,Char lian t ak t ak han thlaktu tur kha Balhla kung, chu­tiang vekin a han thlak tur chu pawi ka ti om em mai a.Engpawhnisela, he thil hi chu ka sawi theih theihnaahka sawi anga, ram ngaw hmuh tur kan nei tawh lova, kanneih chhun eng hi 'chu Forest Depar-tment hian a res ervetlat hi a dikawrn manGe tih hi ka rilruah thui tak min zukngaihtuah tira. Kan ram kang dur dur te, hetiangn kanin vah leh thin chuan he Mizoran hi engtikniah emaw chuanSahara 't hl.a'Ler- angin kan La siam thei mai awm mange evtih ka ngaihtuah a. Chuvangin a awmsa tawh hi chu reservetlata kan tih hi 2. thain ka hr-La , ChRlfllh tlangte kan hanhum a, Tawi tlang te kan han hum a, Dampa area te kan hanhum lie hi lawmawm ka ti a. Chuvangin kllD Sawr-kar- lampangpawhin heng hi chu engemawti zawng zawnga hum hram thainka hria. .

•••••33/-

Tin, kan r-amjnras ewnnaah hian thil kansawi fa thin leh kan hriatreng fo tur chu oi leh baraintodelhhi a ni 10 thei lova. Engtinnge kan intodelhang tin kan ngaihtuah chuan wet-cultivati-')n .hi aru10 thei. lova, we-t-cultiveticn hi kan !'rLID intrJdelhna turbulpui bcr a ni a, a behbavmeh dry terrace hi a ni a.Keipawh-hc house-ah hian ka sawi fo'thin a. Kan ramluikawr, ruam remchane; leiletn siam theih remchang zawngzawng hi full-swing a kan bcih.chhrh hi kan tih tur niina lang a.Dik takin kan ram·hi tlangram 10 neih ang hic huan a intodelh dawn 10. V'li "",,khat cmaw, driver pakhat, :emav kan han vuak hluID*palh ('maw, kan innghirngho-in

'emaw, helai lean chaw kawng ropui ber- hi kal theih lohchang a awm thin. Chuvanein leilct lampang hi kan Sawr­karin tan nasa takin a la tih knn hria a. Dry-terracylampangah Buhte la ching lem 10 mqh ila, le11eh nanakawr Leh ruam tha avm, tui awm Lohnaah pawh tui supplytheihna turin kawng te, pass neia 10 nei tawh to an awma; amaherawhchu, reclaim tha thei 10 mihring tam takkan awm a, heng hi engemawti zawng zawnga nCRihtuahchhuah a tul khawp maf, , Mamitah vek chuan han ti lehta ila, loilet puss nei tam tak Qn awm a, pahmei techuan theih ang tawk1n an bei a. Pahmei 1ehzual, harsatam tak an awm a, an 01 nmuhns turin tlang ramah L0 annei 10 thei lova, kha 1aiah khan pahmei chuan an 10 insemzai thei Lova , Chu cnuan he kan l'?iJ_eh, kan Buh thartur ang hi kan thor tam t.heLh lnh pooh a. ChuvanginSe.wrkar h Lan engemawti zawnrin grant emaw , Iran emaw,khangho kha leileh Lampanrah hian tan a lakpui a pawimawhem em a ui. Dik takin tlangra~ah hinn kan kharnkhawptawh Lova, ram to a bua t.awh s L a, chuvangin e1 1eh barahhi an kan Lrrtode Lh Lo em em a, pha.l, Lam rin hi kan dinhmuna ni t.nvh si avangf.n , Rent; k2.wne, tui thuah t.e , ram ngavchungchang thuah te, wet-cultivation thuah to tan lasela, kan Sawrkar hi tunah hian a neui·mai tur a ni lava,theihtawpin tan a la ehha deuh deuh ~ng a, kan hnungarawn kal tur te pawhin theihtawpin tan an rawn lainmin rawn chhunzawmpuf, ang a, chut.Langa thil kan kalpuiloh cnuan harsatna tam tak kan tawk chho ang a, kanpawisa tam tak, tuna lawmthu kan han sawi te pawh hi atakin kan tel lovang tih a hlauhawm a, chuvcngin he kanBUdget hi kan cluhthusam ang an kal kher 10 mahse a lawm­awm thawkhat rOng reng a. Chuvangin India ram chungahpawh b3tianga pew1sa min hrnantir avangin lawmthu ken sawi10 thei lava. Keini a hmangtu tur te pawhin theihtawpatan k~n lak a tul a, chuvangin vawiin niah hian 1awmthuka han saw! ve a nie.

Ka lawm e.

~ 34/-

PU KllAwr Hn:::IUMJ.: PU Speaker, kumin kan Budget hi ahun takah kan hmuh avancf,n a Lawmavmem em a, chumi bakah chuan hei ka

han en thuak thuaka, a tlangpuiin a tha hLein ka hria.Tin, nikumlaDu BUdget tc nena han en pawhin kumin chuhe! a tam loh deuh dawna, Mizoram develope-na tur tangkate pawh kan neih belh dawnu a Ian 3vangin ka lawrn a.Tin, kum kal t.aa Jcan achaevenent , Dc..partment hrang hrang­in an thawhdan leh an thawh tawh te enin a tlangpuiina tha tawk hlein ka hria a. Tin, Mj.zoram pawh kawnghrang hrangah hoa kan sawnin, kan changkangin a hriat anit Aizawl 1D1~I1pui chhung han en pawhin a danglam sawthle a. Kawng tc leh In te pqwh hmanlaia kan hmuh ngailoh phai rama kan hmuh ang In te pawh kan neih belh zela. Kan Sawrkar pawhin In tha tal< tak an s ak belh zel a,lawmawm viauina lang a nit Tin, kuminah te pawh heipawisa te knn neih belh leh deuh avangin tan an han Ialeh ang a, khawpui leh thingtlang lam hrnasawnna pawh anrawn beih chhoh zel a rinawm a nl.

Tin, kan Budget hi a tlangpuia kahan enin ka han saw! duh pa~hat ahu, nichina an rawnSawi tawh ang khan kan hrnasawnna tur chu Industrieslampang hi kan tih uar deuh a ngaiin a lang a. Mahsetuna kan awmdan ang chuan Industries hi tih a harsaina theih Loh tluk a ni deuhthaw a. A chhan chu power hikan nei thei tlat 10 mai a, kut ringawt mai chu~nIndustry hi tih hleih theih a ni tlat 10 mai a. Thilengemaw siam nan leh hnathawh nan hian Khawl thil,Industry hi legalise loh chuan thil siam chhuah hi a tolutukin a tam thei 10 bawk a nit Hei, 66 KY line an tih,U.T. kan nih hma atanga an buatsaih tawh hi an peih 'hnai tawh tih hi kan P.W.D. Minister khan a sawi tawh a.Kum 10 la ka'L leh turah hian s a'<l lni Zemabawk kiangaan Transformer te pawh saw peih theih awma hriat a n1a. Chuti a nih chuan tuna kan power kan neihsa hi tlemchu kan neih belh leh anga, m~hse chu pawh chu Mizorammamawh leh Industries han tihna tur chuan a tawk dawn10 tih chu a hriatsa mai a. Hei a t a power tam leh sangzawk nei tur chunn kan Sawrkar hinn a rang lama HydelProject an ruahmanna hi nawr se, hmandan tur ta pawhruahman thuai De a tha hlein a rinawm ani. Tlawngah cmaw,a nih loh leh ChhiDtuipui (Kaladinl-ah emaw sawn HydelProject hi han din sela chuan kan duhtawk power k~n neitheiin a rinawm a. -Khu LaLa 'Paper HiL!.' kan ti fo t,e pawhkhu power kan neih si loh chuan thil tih harsa tur bawkmin a Lang a'. Kan Project report-ah khan khu Lafa Pape rMill-ina power- a nga i h tur zat. chu (Pu Sangkhuma: PuSpeaker- , kan danah khan quar-um lean tlin t.avh Loh

... ·35/

-(35)-

hnua discuss theihna kan nel em ?·Kan nei 10 a nih chuanquarum kan tlin tawh loh hi chuan discussion hi chhun­zawm tawh 10 ·Ha a tha ang a , )

SPEAKffiR:

PU KFlAWT INKHUMii.:

SPEJ,.KffiR:

Kan Dan 30-naah khan quarum chu 1/3a ni a. QU3Xum a tling tawh Lova ,quar-um bell han tiri ul.a ,

Pu Spee~er, a tih zel theih ang em?

Thei tawh lovang , quarum kan tlintawh Loh chuan.• '~ l,:.. , '):-;"," '.:,.>..•,:_.:·r.:~ ~,~:,'-:: :;,.:<~" (1-i:'?oi'i:, 10N:· ..·~··..;'',;,: ....,.~,

Quarum in tling leh tawh a, kanchhunzawm leh thei tawh ang ,

PUKHAWTItffiHUMA: PuSpeaker, khu laia paper projecthmun tura ruahman khuan power a dubhnem hle dawn a. A landanin 18 Meka

Ward vel. a ngni dawnin a lQng a. Tuna kqn neih hi'Meka Ward' tih pawh a tling lava. 66 K. V. Line hi 10thleng mahs ela hei hi a tam berah Heka Ward 5 emaw atling thei lek dawn a. Chuvangin Aizawl khawpui leh achheh vela kan hman hi a khawp emaw a ni lek dawn a.Mizoramin power kan mamawh tur chu a Ian danah chubf.angchu a nih avangin karl Sawrk<J.r hian power tarn zawk kanInah emaw, t.hf.ngt.Lang khuaah tam zawka electric lightduh tawka lean neih theihna turin leh Industry tha zawkkan neih theihna turin kQn objective bulpui ber nithei sela a ~awmawm nga~ ang.

Tin, thil pakhat, kan Sawrkar tesawiselna ni iovin transport thu tlem ka han saw! lehang a. Mizoramah hian Govt. Vehicles hi .a thahnem tahlein a lang a. Department hrang hrang han thlirin lehkhawlaia vehicles tlan vel to hi han thlir Ha, Govt.vehicles h;i., a t.nm ta hIe rnai a, Officer kan han nihdek dek chunn Jeep-a Office kal tur emaw, kh~wlaia kalvel nan hman tur emawti niawm Dakin kan lang ta at 16;"'-:ngaimawh deuh tan chuan mit kham thlak hle in a lang a. ;.A dan chuan Sawrkar vehicle hmandan hi kan Sawrkarhotute pawhin an hria ang a. Office-a ka1nnn hian hmantur a nf leva. Amaherawhchu, Minister leh Speaker techu ka ti tel lova, an hlawh, an Car a nih si avangin

•••••36/-

an duh duhin an htuang the i a, an duh duhnaah an kal.thei a. Mahse hengah pawh hian ceiling a awm a, 1800Km. emav ni hi thla thum t:mah a ni a, chu chu an pe Lhchuan Governrnont r-at.e-an mileage an pe ve tur a nl tiha ni a. Station chhungah chunn chu pawh chu an hmangzokherin a rinawm lova. Minister te leh kan Speaker techu sawisel theih an ni lova, an hlawha tel a nihavangfn , umaher-ewhchu , mi dang zawng , Chief Secretaryatanga a hnuai ber thlengin vehicle rang renG hi anhlawhah a tel va lava. Official duty-a hman tur a nia. aizawl khawpui te phei hi ohu Officer leh Clerk tetan pawh ken 6ffic8 kp~ hi a hrehawrn vakin n lang lova.Officer te chauhin Office kal nan leh len vel nan,Bazar ka'L nan a nih loh loh Biakin Inkhawm nan emawan hmang hi Snvr-kar- pawj s a- a hek lutuk a. A. hlawh tlemzawk te keln' an kala, a hlawh tlem zawk te" Bus-ah?~ kala, chu chu thil Qik niin a lang lava. Mi State dangahemaw, Delhi-ah emaw, chutiane chuan an ti nG~i 10 rengreng a, Mizoramhi tihna nWID niin ka hria. KeipEwhOffice-ah ka thawk ve tawh thin a, Senior Officer pawhka ni tawh a, Office kal nan emaw, ka hnat.hawhna turaka kalin ernaw , JE:ep emaw, Car emaw ka hmang ngai lava,Bus-a ka kal loh leh ka Car-ah ka kal mai a, chu chuSawrkar hna pangngai a ni. Mnhse, Mizor~m chuan Officerdet det ohuarrln Sawrkar Motor hi Office kal nan emav,len vel nnna hmnn tur emaw kan ti &. Chuvangin Sawr-kar pawi.sa ram develope-na tur makt.aduaf, tam tak kankhawhral a ni , Jeep pakha't maintain nan hi-m thla 1-ahRs , 1,000/... af.a tam a 81 s1 2., chuvangin kan pawisakhawhral hi ram develope nan hmang ta ila, thil tang-kai zawk a niin ka ring a. Sawrkar Bus-te hi khawlaiahh1antlan tam zawk sela, Office kal nan a tangkaiin aawlsam anga, Sawrkar chu inhloh deuh mahse, pUblicservice a nih Qvangin thil tangkai zawk a niin a rinawm.

Tin, thin[tlang lamah to pawh hianBus te hi tlan tam zawk sela, kan Officer te loh Staffte pawh duty-a an kal hian Bus-ah kal sela, chutiangchuan Sawrkarin ti sela public service a ni zawkin ka.ring. Officor pakhat-in Silchnrah ernaw , LungLelah emawduty nana Sawrkar Motor a hmen chu~n Motor pakhatSilchar kal nan ringawt pawh cheng za tam tclli sen aneai s1 a. Chutiang chuan Jeep emaw, Car,emaw te himipakhat Lck chuangin a ka.L a ka.L thin a, chu chu kanpawisa khawhralna tul 10 tak a ru , Kan hotmte hnenahpawh ka sawi tawh thin a, hoi hi ken natute hian 10en fel so thain ka hria.

••..•37/-

")l-':~t'L, .. ~: :):;.'.1,-11 duh in m'lT> t.avh 10 ern ni ? DOT kh'.!.tc.ben, tux' a ni 8, rn.nute 15 1=1 la awn '8, C!1UV~':'1,g:­

in ~ s8'1 tur te pawhin chumi rema sawi ni ss1a.

PU SAI'1IANA: Pu Speaker, dar r'lk hunah ta\olp'tur a ni~, sawi-V" •..~QJllllan ta 10 11a chawhnuah a sawi aawm leh

, ?- ~'theih lOng em. • '

Dar-khat.a ban tur a ni a, sawi La chawhnuah dar2-'ah tan leh tur a ni ang a.

PU SAP LIANA: Pu Speaker, kum 1977-78 Mizoram Budget ngaihtuahna hun tha tak kan nei theih avangin laW)llawm

ka ti hle a. Hei kan budget chungchangah hian tlem sawi tur kanei a. A pawimawh deuh deuh ka han sawi ve ang a. Hei Hizoram 'chu kan hriat theuh angin 1972 atangkhan mahni budget neiin kei­mahni a in enkawlna dik tak angd.n kan kal ta a. Kan l1izoramchungohang State dang te nena khai khinin kan la duh khawp 10hle thiri ni1n a lang a. U.T kan nih at ang a kum nga chhung hunakeimah-

111 in enkavl, hna thawh hi duh khawp 10 tawk chu kan awm 10 thei 10ang a kawng tam takah chuan , Sorkarte kan han din ve si takahchuan keimabnin, kan duh angin kan ram c he LLn kawngte 1eh mipuivanbLang harsatna zawng zawng te hi kum hnih khat chhungf,n kiangthei sekan dub em em a. Chung avang te chuan khawi emaw 1aiahchuan Bcrkar hmun pawimawh tak tak kan beisei ve thin a. Amahe­rawh chu , harsatna kavng tamtak avangin a puitling thei 10 thina. Damdawi in te pawh kan mamawhin a thawktute pawh kan duh thina, mahse hmun tam taka kan damdawiin te leh dispensary te pawhtha;W"ktu awm 10 yin vawiin ni thlengin a 10 awm a. Chung ch" mipuileh a 'ram hmasawnna kavng a tlan chak tumna rilru avangLn vu1 lehvaina tam tak a awm thin a. Hetia kan budget !!tang a pawisa kanban hmuh hi, chuan kumkhat chhunga hna tam tak thawk thei dinhmUna dingin karl, in <1lgai <thin a. 'I'unhma District Council hun ll:aiapawisa kan hman te nen chuan a 'nang 10 em em a nt , Kari pawisate hi a hmanna dik kka hxcng tur pawhin Office ~amahte pawhharsatna tam ,tak a awmthin a, mahs e chutjbchung pawh chua4tunkum chhung Mizoram hmeL hi nasa takin a Lo danglam tawhin kahrin a. Ka han thlir yang yang thin hian kum khuaa ngaihthah turni awm a ram bung thenkhat ka ngaihte pawh chu tunah chuan ,nmasavnne. kawng.a nasa taka chawi kan an niin ka hria a. 'Hei Dept-t ,to te han thlir pawhin Leh pavj.sa din hmun te han enin lungaW1thlak h1ein ka hria 11. Amaherawhchu mi tam takin budget te hikan neia kan hmang, seng chuang 10, sawtna a awm 10 haa ruak tamt:ll-c a awm a, kan in daIh Loh thin em em a, manse a Lak a awm .mumal, thimo tih tea, sawina to a awm a. Amaher-avhchu a mthrLnghan in, daih ~oh "vang te leh th11 tih dan zawh tur tam tak a awmwanga harsatm,' te hi kawng tam takah a ni tih kei pawhin 'k;"',hria a. Pawn ;lam atanga han thlir ngawt chuan he la! Hall-a kanrarel ,te leh kan budget te hi ni hnih khat chhungleka ,in na~a

-(39) -

z~wnQa an harsa em em a, chuv8ngin roiten Loan te tak te tean lak ve thuai theihna dan ;,i ngaihtuah theih ni se a thahLein ka ring ,0. rd ,

Tin, h~i Revenue Department chungchangahhian he Depl,rtll1iJnt hi kan sawi thin ~, Hizoramah hian har--­satna tam tak a ~wu. n. Thingt12ng hmun hran hran ~t~ng1n Inhmun 10 ram te :~ r~wn dil ~, cbungnh te chu~n hnnth?w~u

te k~n nei t2ID tawk loh chuJn thil tih ~ h~raa thin a. Innmun 10 r-om dilc:hungch:mgnh te, Hunn leh Leilet pas s teenkcwLbu tur to htnn Depar-tment strength hi the t.awkfn ka13. hre Lova , Revenue Dr.par-t.ment; hi hna t.hawkbu te kan t.huamc hak deuh hi thil tul tik niin ka hr f.a a. Khawilainh emaw ahmun en chi~ng s1 lov1n an hmun 10 rnm te nn rawn dil ~ng a~

pek ngawt m,:,.i1 kha thu IGh hla buni te a tam thin 2, S3.wrkart an pnwh a luhni thlak em em a; c huv angLn tuna dinhmun Ainc, Staff te emaw, Officer te e maw kan thuam "tam deuh chuanSavr-kar- tan Lch rnipui te tan pavh her-e vtna ,"1. tlem phah zawkem emin arinGWID u, chu bhu Reyenue Department~ah'hi~n Ka'han s2wi duh b0wk o.

Tin, Po~er lam chungchangah hian Mizo­ram Sawrkar chuan tan nasa t.akf.n n 10. n1in ka hria a , lawm­awm kh titik tak a. 66 K.V Line hi'kan tn n8hahna ber niina lang a~ Hei hi eng th~ zawk knn hmuh theihnatur kawngpawh ~ ni reng a, arnaherawhchu, hetah hian eng ang harsatnat.e nge kan 10. t:lWi dawn p-iwh Q hriat Loh av angdn keimahni <

ram chhungah ngeI a power kan. neih ve theihna turin Sawrkar"o.::!"'·in tan la S8, ~ thain ka hria ~. 3e laiah Collection of"dat.t.a K·"lQ.dineRiver~ah hf.an provision nuaf khat vel a·Qwrn R, hei hnrsatna lutuk te ~ ~wmlo ~ nih phei chuan"Sawrkarin mi th1aID te a rang 18m" ru'din', irrvost<gat1on hia ranglamin start sela, thil r-emc hang te a 10 nih chuan powerte pawh"keimahniram chhurigah ngei generate-in State dangt e pawh kan supply theih chuan. eiz.,wnm Leh kawng dang dangahIndustry to .n th0t znwk dawn ovangin R tul hlein ~t hria a.Provision, tuna Budg~t-~ 10 lnngn hi inuestigatlon leh a hnastart thuai thei turin tan In Se tih kA hnn ngen duh bawk.'1' ni ..

Tin, hei P .~J.D. chungchang-ih ht.en­Public Works D par-tmerrt hi Department lian tak a ri1. a, Statedangt.e dinhmun t.c kan han en pawhf.n a buar-chunr-Ln, a buaiduh h Le a. Sumloh pai te pawh a 10 tam tham a , tin, riJipuivantlangina an dawrberna hmun te a 10 ni ~. M1 tam takina1 hmuhna leh chhungkaw tuam hl~wmnn ber ~' nih 3vnngin'hnahi a t am em em a. A thawktute kan indaih 10 tih chu m! tamhriat a ni 3.. Engp2~hnise, tuna kan strength .p~ngngaia

.•..•40/-

-(40)- .

Sawrkarina k::n·mg 8. tokQ-u'P' , hi a th~) tawk thawkhat h1& chuanka hrt a , Hmun pawimawh tak. t ek , Ph'D Sub-Division-a thawktuken 1" noi thE> hlei thai 10 hi chu thil p:wi tak niin kahria.Rei, hun- ongGmc:.wti chhung chu ka BiCll-'lh ngei t.unhmaatanga Sub-Division S.D.O. IJ"!l,;'11l hmun 3. ni a. Hman deuhatanga tun thlcngin Lawngtlalah chuQn S.D.O. kan la nei vethei leva. Tunr:Lh hian khawth1e.ng- Lawngtlai "l.tanga Ohcvngt.eRoad hi Lawngtlai rrt.nng a enkawl n n1 a , Engineer nnuaLathawk, S.D.O. p0khQt-in a kawp a, chuv~ng chunn he hna hi 8kal chak 10 em em a. Chuv~ngin he S.D.G. te hi chu mi p~wi­

mavh, hna pawf.rmwh t.hawk a nih »vnng Ln an awmna hmun turahhinn englai p2wha an awm hi thil dik uiin a lang a, a ni 10chuan Section Officer to j Ovs r-see r t.cna knwng p8wimawh,bl,lilding pS:'vIim"\1.'.'h project an onkawj, hi cbunn fma hi 8. sawt10 r cng r-eng a, chuvnng.Ln kan n-u-s at.na hi Sawrkarin an ngaihpawimawh ka duh 0.. Tin, thil tih har-s a c hu 8. ni ngeiin ar rnavm a, dan engernav formality-A. rawn tur pawh a awm ngeiang , A.mQherm1hchu, P ~ l,J.D. -a hars at.na nanem 10 10 awm thinchu kavng an va l.:d.hin e mav, mi In leh 10 tEo: an va tihchhiat­in Compensation pGk te a 10 tul thin a. Amaherawhchu, chu chuthil tih loh t.hcLh lob a 10 ni ta D.. P.W.D.-Clh hian hengcompensation pek chnngchang~b h1an compensation hmu tur tent.Lemf.n har-s at.ne o.n tawk thin Cl•• Entirnan- K'lWl1g ,.,D. u- n -laihin,be ng ~wl ...Thenzawl Roac c hung changah te pawh har-s at.na tamtak a awm a, tin, chulovah hmun hr-an hranah kawng te anlaiha, an compound an tihchhiat s3k compemsation hmu turten pawf.s a an dawng tlrti deuh thin a. Herigah pewh h i an kumkhat cmav hun chhunga 10 khQwtlai ta t.e hi chu a 8Wm viau a,kum thum pumh'Lum chhungte pevhn en han hmu thei thin 10 hichu- Sawrkarin provision 8. si:'.m a, hmu the1 turn ngrd.h tehi chu dol~y lutuk lava role~s8 thin ni se, mipui hnrsatnaan chhawk znngkhad. tihna a 10 ni G. Tin, Leh.l amah chuan Sawr­karin hnn a th8~lh chakzia an hriQt tbeih~~ ~ 10 ni leh b~wkin

ka r-Lng a nt ,

HcL, P .H~E. Inmpang hi han sawi leh -taLLa - Public H001th Engineering k an nef.h hi a linn tawk 10em em ~, District leh SUb-Headqu~rter tE8 kan hn~th8wktu tehi an 12 tlem em em t.Lh chu :l chio.ng fl.• Amaherawhchu, hmunpnwimawh tnk takQh entirnan- District Headquarter te, Sub­Headquar-t.er- t.o , Block Headquarternh te m an Snvr-ker- r-awnthilah leh e1 zo.wn chungch2ngah te n 10 thnt deuh hlek thinav~ngin popul~tion hiakum tinin ~ pung chho zEl a. Tin,Mizornmn tUi hnrsatnaCnasa em em a, India rama tui harsatn8hmun a ni h.La'L awm e. Chuvang Ln he t.Lang hmun p"wimawh takt.aku tui av.Ls am dcuh t.hct.hn-i tur hf.-m Srtwrk:lr ht rm nn-. chakz::wkQ th1..wh don ngrd.ht.unh S8 a dikin k'l hr-La a. Hmun tamtr:k-""th chu-m hman kum , U.T. krm neih hm- 'l.t'lng'l v?!wiin ni

" ..41/-

-(1+1)-

thleng hf.an 1.'.1. tih z awh-LohvLn vi.La ~.wm reng a. Tui mamawhnamin phuhruk 1.-o.ern em a , mipui kan 10 tam zel nf.an tul mamavha auaL s auh s'auh mcd a, K-i hrint v c zawng aawng ka han s avt

ang ct. Lawngtlni Leh Saihn-al to c huan mipui loi te hi chuanTuikhurah tuik::'ll'g nghalc;n an t.Irrtvar t.ak meuh meuh thin ,a,a lUh3.ithlak em em .a , Chuvangin hc td ang kh.'J.w linn deuh,hmun pawfmawh , Sawrkar hmunah hi cnuan ng a Lh pawl mawh hma-s akah neLh thin ila; Snwrknr hnat.hawk te, Officer te leh.an nupui f'anzru te, anmannd ; pa te tela t.uf kang nn nghahchuan ooathowh, Office OOn hctn thawh te an tui thei loinhman a har-s.i thin a. Tuikang nghaha han tlaivar te chuan at.uke Office 00," pawf.mawh tak tak to pawh t.hawh a tuiawm 10­vin hnaasawt the! 10 em Grn a, chuvangin h£tiang hmun piwimawhleh tui harsatna hmuh te hi chu emergency Water Scheme-inemaw ngaihtuah saku, ngaih p~wimawh n1 sela a tha hlein ~aring a.

SPEAKER: Hun a t.awp t.nwh a, 'dar 2-ah han tanleh 'Rng a, chutnhchuan sawina hun ala awm leh thei ang a. Awle, chawl

rih ±la, dar 2 p.rn.-ah k~n tan leh Dng.

AFTERNOOJ, - 2 P.M.

SPEAKER: Hei, ka han puang ang a.I call a meeting of the BusinessAdvisory Committee today in my Office

Chamber to review the Provisional Calendar of the Meetingof the CUrrent Session to chalk out by the Committee on7.3.1977. In view Of the less volume of pending business forthe cur-rent. 3e3310n... The Committee decided to make al.t.er-atd onin th~ pravious programme -2nd recommends that Monday, the28th March, 1Y17 and Tuesday,the 29th March, 1977. Thisalloted for 'iscussion and voting on Demand for 1977-78. And13th of Appropriation No.2 Bill, 1977. Wednesday, the 30thMarch, 197?is allotedfor private Members' Business. Now,I Shall call upon the Minister i/c Parliamentary Affairs tomove that the Report of the Sommittee be adopted.

PU bALSA~ZUALA:

MINISTER.Pu Sp8nkcr, Business Advisory Committee­ina Programme an rawn siam hi he Houseina minp~wrnpui turin ka r avn move e •

.. .. 42/-

-(42)-

SFEAKER: K~ pjwmpui thei 8~ ? ~wle, BusinessAdvisory Committee-in~ an rawn siamhi pawmpui n n1 e. 'Iunnh General

Discussion knn t.an Leh nghnk ang :1. 1'-:1 7-in chavhma khansawi 2. ni tawh <.I.. VawiinAh tuna lc':m programme kiln h<':l tihthar leh t~k~ kh~, he discussion hi 10 bei leh 118.. Chutia nih chuan dar 4-.:1 bang tur k'nn n1 a , dar 3:r thleng emawkhn hm-mg chno Lch tq 11a, chumi bak chu t·1inister kah nanhml'1ngt'1 11n ~ 'th.~ eng, Chuv angLn n sawi tUT te pnwhf.n eawj,thiam, hun hman thiam tum il~ a t.ha , NichinQh khan Pu Sap'LLanakha a sawi zawh hmatn kn.nchmrl t.a a , Qni han ti t.a bik il:~ 7

han sawi zavm Leh r-owh S8.

I'u Speaker , hun hmas 0. ber min ncihtirav angi.n k~, 13ww a, sawi bnk tUT p-whk~ hre hran tcwh lava, t~wit8in k~ han

sawi chho'lrig a.

Police Depar t.metrt 1<J.r:J t.Lero han S ~:wi

chho Leh ila. Kan Nizoram Po Lfce te hi ~ln t.Letn '"1v'lr.gin '1.nindaih loin, indaih 10 chung chungin duty te nn performzel a. Rei hi kJn hriat ~ngin 8n indqih 10 nas~ 8m Gm ~.

Police Station tarn t2k lean nei C'l, hcngah t.c pawh hfan ~

thawktu t.e hi k an la 't.Lachham em CD ('I" hmun t-ern t.aknh S .. 1".te, D.S .. P, te hoc khawsa tur hi vav Lf n ni t.h'Lcngn 13.. khaws alava evnmc t.am tak In awm t12t niin ~ Lang a , Barig'Lade s hBorder Area Lampang ah phe i, churm Lew & Order coungchcngehleh thil' chi hrang hrnng Sawrkarina "'. ngajhv e n tU!",hengBorder area biknh te hi<in office 'J.S.F. ru.nk (;~'lW t'31 hichu q tulin <1,' .paw Lmawh h'LcLn k a hr-m, lj1"una t,'l!: llI'i~tccm JT:'li1.hchuan Mizoram ct.anga Police D.S.J!. Lak ho te p(O.",rhin 8.:1

tr3i'ning zovin, an hna zawrn turin ~n 10 chhuak 1Gh t ovhniawm1n 'k:mlohrin a .. Chuti CL nih chuan l'oljce Stat.ionpawimawh bik,Border rrrea-ah hi chuan heng Of'f'Lce r' .pawim.<l\<Jbt3k tak te hian h~n awp8clG, chuchu heng k~n Law & Orderproblem loh th1l hrang Prangnh hien hn3 n3sa tck1n k~n

thawk theiin x. ring a. Chuv ong Ln he-l hi Sawrk::trin .":1 tulanga action La turin kn ngen bowk a, Shuti "1 nih lah c hunnheng Bangladesh Border arGa l~mnh phei hi chuan thil unge ngemaw har's at.na C' awm ::1, rukru thil t,e Loh eng r ng emnv tehi a· tam a. Ilnxin kum te phcd k h> cnuan mihring zin vcdvekte tan pawh a him t-h.Lak 10 em em a. Officer thJ'1, t awk mawhphur­tur k.m no Lh loh hi chuan thil tih n, hrir-s a t.Lr.t. thin a ,Chawngte-ah t~~ khawi knawLeh cmc» rrikum L' mnh khrin thil engengcmav q 8.HID thin. Hang' Kh"'wpui Lo h hmun p'lwim2\1h'1h t.e hi..,na tul 10 ni hiuh lovin, sawng Brmg'Ladc s h Border ar-c a-nh t.echuan he't.Lang thil hi a t.nm em em n , ohuv-mgLn k-in Sawrk'lr­in heng Police St.at.t.on tc hi dA.h ngc.i 5e k'- duh ::J. ni •

. . •• . . 43/-

-(1+3)-

Tin, he! Assembly-ah hi.an knn snwi thin 8., heng FoliceTraffic duty te hi Unit-arm Leh tnining hran hinl neih ni58 tjpte pawhin k:n sawi thin Q. }~hse vnwiin nl thlenginchutiang chunn thil tih a 13 nl lovin a l~ng P.; chuvanginhong Traffic cohtrol-tute hi State dongah te pawh an dutyhi a d.an deuh b1k avangin an in bhuamne t.b'Lengl n a dang'Larnt.han a; chuvang tn kan Sawrkar te priwh hfan ngni pawimawhi~

thll ti se La a thain ka hr'La a. ;long rolice ho zingah hian,a bik takin Radio Organisation Lemah hian tuhhma, Assam hun10.1 at.anga Mizorama 10 servd ce to.wh te vawf.Ln n1 thlengn. anhLawh leh an dinhmun eng engemnwah hfvn thil fel 10 acmf.na lang a. Chungte chu kan Sawrk~r te p~Nhin an 10 hri~t v~

tawh karing a. iJ1 10 la hre 10 n nih p~whin chung h~rs~tna

an hla~h, allowance eng engemrrw tun State Commission-ina a 10ruat hnuah te, a hmate 10. dawng lote an ewm a, an d.inhmun,art service to hi a la chf.angkunng 10 em E::ID a. Option pekn1 lem chuang s1 lava ~fizorama ~wm 81, ~mrherawhchu, nnservrce in nghahna bul tak "'..rlp loh 'F~'1.1 ..r: ~ ~y & allowanceshar-sat.na tam tn.k nei an awm bawk. a. Tin, chumi b-ikah chuanhemi rambuai -vcngo Po'lace 't am t.ak an hna nt.angn chawlhtira,amahe r avhchu re-inst~te Leh tc pawh an awmin " La ng a , chung-,ho te pawh chuQn High Court-ah te pcwh kRlin on cose kh"clear-in re-inst~tement pek t8 ~n ni ~. Chungho t2 pawhchuan harsatna nn hlawh chungchnngah, re-instate nn 10 nih8,v2.ngnmidang cngc ar-rear hmuhve tur n6ive p-whj n ~:m lang :1,chungte pawh chu vawiin ni thlengin kan Sawrknrin n l~ chingmek zel niin ko 10 hrin a. Chung powh chu re-instate an nihs1 chum Ch3}C zavka thii kupuia, an prrenr an hmuh tur angto pawh tih fel sak hma ni se YO duh hle a. Chung chu roliceLepartment bika kan Srwrkor te :{~1. han chan v c duh te chu an1 a.

Tin, Co-operation (Co-oper~tive) larn­pang hi k~ Snwrkarin chnk zawk~ a k~lpui ~vqngin lq~awm

hlein ka hr La , Heng Jdzawl-ah pheL chunn Super Har-ke t t.c ,Co-operative Wholo-Sales te bmun hr2n hr~nah 9 Rwm a, Q rstcte 8. Lo Jmi.om ovcngd.n mipui vnnt.Lang nrmawh chi hr-ang hrangobmi a chhawk zangkhaf phhh em em a , Het.Lnng thil hi kh',wpuiai mahru.n Thingtl8.ng lamin an namawh zawkna chin ~c.wm :1.•Tunah service Co-opcrntdvc t'-~;i;lgtl"'-1g"1,h an In 8WID VC 1", chungte chukhnwpuin thil lei tUI,' nwm,manto av ang a "i-c-s at.na nei.ai khan a lei dub s1 lei tur awm 'Lonna tam t ak .., 3WU1 n ,Chuv angLn thingtlang Lamah hctiang'Co-opcrntivc Soc Le'tv t.chi chnk zawka a kal theih nqnSawrkarin t~n la se tih k~ .han chah Leh duh bnwk a.

•••• 44/-

-(44)-

Tin9 Relief, E.G.S. chungch2ng himipui harsa, tarnt8 chhawmdnwl npnn siam a ni a, ~mahernwhchu,

mel khat.a Rs , 5 ;000/ - hi n:ipui djnhmun leh kan ram d Lnhmmenin kawng lc,ih nrne mel khotn Rs. 5,000/- hi " beitham tahIe niin a lang a. Khawilai hrnunah ernnw- chunn kawng 2wmS~

han zauh n3n cm~w, engem~w tan m0i chu~n 8 t~wk hIe a; pmah­erawhchu Thingtl"ng tak t.akn k-iwng chhuat, ft .12-0. Z'lU kawnghan Lat.h tir ng-rt c huan mel 1-a Rs , 5,000/- hi c hu eng vaka ni thei lava, khot a Snwrk8r-inn cs t.tm-rtcs a han sdam angnan La.Lh chuan kha R.G.S" pawfs a kha em dawng the1 chuang t.nthin leva; 'chuv-ngfn m1pui trim tanpui n-mn he E.G.S. p-wfs akan hmana hi~ Jeep k.rwng an han l:cJ.ih dawn khan qn hnr-srrtthin av~g1n mipui atangin Snwrkar duhdnn ~ngq k2wng h~n

Led.h kha a har-s an , 3. 10 hars aba an duh anga an tih loh khanE.G.S. pawisa nil 8i thei ta thin lava, chu cnu-n h-,rsAtn.1.mipui zingah ~ thlen n. Rei pawh hi Sawrkarin en D2wn se,tunah paw~ mel 1 tih n ni a, km. tih alani 10 leh cheu a.Mol khat-aRs. 5,000/- hi chu mipui zingah h~rsatna" aWID A,tum nng leh duh 8nga hna th~wh theih lOfL~~ ~ Qwm a. Officerleh n endiktu tc'ri an scheme siam ~ng thl~p 3 nih loh kh~npawisa,an 10 pe leh thei s1 lovn; chuv8ngin hemi chungchangah hian mipui te chhawmdnwlna leh inzangkhaina th~ z~wl( aawm theih nnn Sawrkarin review leh se ~ thain k~ hria ~.

Tin, Education Inm thil~h hi~n, tunahchuan i~sam ntangn indangin Secondary 3ducation t~ k~nnei

a, kan phuisui snwt hle1n k'1 hr-ta , Tin, ,Office hnat.havktute pawh an pung tnwlh t.rw'lhn, thil J.:lwrnawm t'11{ pnwh niin leangai a. Amaherawhchu, Education'1h hian ka h~n s'1wi duh chu,District Council pnthum te kutn hl'1n chungchang hi a ni a.He House-ah ngei pawh hian kn s~wi tawh thin R. [awi, LQkherleh Chakma District Council kUt8 hl~na hi tih mekmewh anihna chin ~ awm a, a th~ 10 k~ tihnr ni lovin- n bjk t1.kinChnkma Council hUClID chhungah h.i an Hizo tawng hmang« Lehkhazir, Mizo t~wng hmnngn Pathinn Bi~kinQ Inkh~wm thin te lehkhawlai lemma Hizo t.nwng hmang thin hnat: dang a n evm a.Chuvnng Ln Chakma Council area huam c hhung a he t.Lang L.F'.School, 1;r1m'lry Education hl.an ohungchangah hian Suwrkar-Lnen ngun seLa a bhaf.n ka hr-La , A Landan t.akah chuen heCouncil hotuto chunn Eongali emaw, t~wng dang, ~lizorama

t awng ni s1 10 hman tumna 8. awmfl.• Chuti n nih chuanPrimary Educ~tionah prescription of 18ngu~gQ medium ins-t ruc t a.on-ah bu.d.ne a awm t~ Q ru , Chuvongdn ngun t.okn thlir­in eng 'lug medium of instruction prescribe tur nge 2n nih ~

pr-ot.ect.Lon-rigrd, en awm ern, eng c.ng a k11pui chi ngr. an nih?tih khn kan en ngun Loh c hurm m ram chhungah hnr-s at.na t' nvmdawn ani. Tin, cbu loah chuan Government Sikul hi ~. awmmum'll 10 reng rong a. Mission Sikul, Govcrnmcnt-ina'aid-a

....45/-

p ekah te an ni 2, k hnv hnih kho t nh chauh ,sRwrk'1r Sikul anwm 8. ni a, chuv~nginngun taka. en fcla, chin felaa awrndan tur dik tilk anga Rules Leh D3.n engkim s Lnm fe1thlapahe Council kut~ p8k Q nih loh ·chu3n ~RwlQi Prim~ry Equca­tion-ah mipuiin h.':1rsatm1k~)n ne t d~~wn 3, c hu chuan Sqwrkarlu a 10. r~wn tih~j Q~wn ~ ni tih vDwiin niqh hi~n k~ hansawi Lang duh bnwk c ru ,

Tin, supply Lrmah h-an k'\i Leh to. dLa ,Supply & TI'?nsport hi n bik t,'ikin tuna k-m df.nhnunoh chuanChhim lam pho L chu k1.n hru.anghnar em em n, f'nkawm t ok 3. nia. i.maher -orhchu , Sl'pp1y dahn- tur Kudam hi ken 11 net h thatLoh em 3.v':mgin t.unah m.an kan buaf, t<l,n h'Le niin '1 Lang a.Kumin phei chu th1n 15 tan" buhfai stock tur ni1wma hriatno.0. awm a, chuti a nih s1 chuan hmun tam t akah thIn. sawm pangat.La buhfai an stock dawn chuan Kudam ngaLhtuah 3. ng-d. 10thei uawn lov::l.,.tun ?tinga Sawrkarin Buhfai 8 stock-nn turKudam hi a ngn.lht.uah 3. tul tw< t.nk 3. ru ,

Tin, Chhimtuipui District-ah Saihnthlengn Bus n kal theih loh 8vnngin Sawrkarin Jeep min pea, mipui vmt.LangLn kan chhawr- h Le 3" .k-m zangkhai ph'ah emem a, amahGr~whchu, tuna h~rsatnq knn neih tnk? chu, kh~

Transport Jee pa kha tuin nge (·nknwl -mge, eng nngj n nge anenkawl ang tih n ni .ta ~. Supervisor a ~wm '1" Supervisor-in a enkawla, h chhia nge a th~ pqwh hri~t loh khawpin ~ ~wm

a. Tin, kha ticket man kh~ Gng ~nga colI8ct tur nge, kh~wia

deposit tur ng o tih 'Jilin saw Lad a kan Savlrk~r nLawh Lf.an ber,Deputy Commissioner te p~whin mum~l taka hri~tn0 ~ noih lohav ang.Ln harsatna t.nm t3.k kan t.s-vk e , chu chu Sawrkarin on­zui vat;e instruction f'e L t.nk n pck a tulin kn hr La a nt ,Tun Mizoram dinhmun hQn en hian tunhma qi chu~n kawng tamtakah kan changkang tawh em "'"IT. n,a~awmnwm hlein k""! hr-La .'J..

Tin, L.,uD. Lampang hi tlem kan sQ.wi1eh nnga. Hel3i House-ah te leh Comrr.ittee hr~ng hrangah tck an sawi t.cvh thin a. Mizornmn District Council pat.hum tointhlunna hi L.A.D. a In ni a, inchu 10 deuh niin hriatnakan nei thin. a. li.ssalDDh te pawh khuan Loc1.1 «dmdnt st.r at.fonD0p~rtment-ah a inngh~t lov~, Department hr~ngin n awm a,amahernwhchu v~wiin ni thlenga h8 k~n District Councils tehi L.A.D. eW{Qwlna hnu8in 'alE awm av~ng hian Council l~m

atang pawhin harsatna ~ nwm thin n·ni. Chuv~ngin he Dist. ,Counc LLs enkaw'l, dnn hi So..wrko..rin en ngun Leh dc'uh se t.hrunka ring a.

• .••46/-

• -("6)-

PU R .THANGLIAi""MINISTER.

Tin, grant-in-pid pek chunr,changah p2whhian Council Lendan leh tet dan a zir a. p~k ni S8 a tha h.Lei nk a hre bawka, pawt aa-t.am tak tak pek an n'l na chungLn vuileh vama a la awm theiin, 8. awm palh ang tih a hlauhawm a.Heng Lakher, PavIi Leh Chakma District-n grq.nt-in-aid chihrang hrang pekna kawngah hi~n Council l?n leh tet·dan ~n~

hian pawisa hi development e mav, nor-mn'L g r-ant. 8. ni emawpek ni thin seln, chutiang chu~n an rilru a Gam deuh theiinka ring a. Nikurn lama supplementary Dcmand-rah te pnvh Chakmachu nasa fein Lakhe'r te cd chuan OlD t,e niin [J. lcmg a. Paw Ls npekah khan n:1S a fein Chakma chu an tam veLe h t.lrung tel a... Chu-.vangin kan Council hotute leh w.ipui te p~wh ina 3D 10 hri?tthiam t.he thna turin grant-in-aid pek chung cf.angab hf.on !l CO'J.L­eil len Leh t.e't dan a zira pek ni thin t.awh s e :- tbatn kahria a n1.

Awle, k~n BUdget chU~gC~8~g~h hi2D sntur tam tak ehu awm mahsela 8 tlangpuiin kan Tam i~ cnkawlchhoh zelah kum t'inin pawis a 3. tam e hho zel a. 1... ~.1r:;?rd2n t.epawh kan thiam ehho zel bawk a. Kurn tina a san chhch zeL danangin kan ram in enkawl chhoh zeldan tep:"\\·rh Lc h le-n r-am ]{r-:T1hmasawn zeldan k awngah te pawh kurntinin ram hnc L t~~ pr;.vha dangLam zelin kan t.heng chho zel niin ka hr i a ~1 ., I,:,\,;rJ3':if::Oka ti t ak tak a , chu chu ni se ~ len Lavm e.

SPEAKER: Mi dang Sewi duh kan 1::, ":'\'.'10 e::J ? 7nawrn Loh chuan Sawrkar Lar; kC:J1 ko t"'.'\'lllang a .. K8n D'm , prcce dur- 3 in I'Lnnnc ie.L

tihah khan kan discussion t.awpah khan . member' ho :Ll';,;) i:1 J''1wnpoint out Leh :thil dang tul a tih kha s 3.wi tl:r~_ kO~l Leh t.u-a ni a. Salrd tUT in nwm bawh Loh chuan t.unah F'Lnnnce ~,linis"vc:

kan ko tawh ang a.

Pu Spc aker-, hei kum dnng BUdget Ses at cr;ang lovin Hember' t.henkhc.t; chu cJ1 t.ui10 vf.au li]",i 2. G Kumfna knn Budget hi

nikum lam ai chuan a chh'uanawm vi -ru ::1. K:1n Hembcr- ton annotice emaw l{l. hre lova. Chhimtuipui D'Ls t.r-Lc't S[I,W c hu Auto­nomous District 2.. nih avangLn a BUdg(~t "ru-ah powh t: hr a-rt.nkan siam nghe nghe a, 3 dang kha Vol. I & Vol. II tih ~ ni,Chhimtuipui District chu a hrv na dah ~~ ni ~"

Nf.kum Lamah khan Sur.nLs r antnryDemand te nena han chhut chuan. in znt d~wn thu~k nngq lang46 crares tling ve ve a ni n , Amaher-n.....hohu , nLkuma ;;, t amnachu eng dang vang mah a ni law, k an Sawr-kor- hnn t.hnwkt.e

." . 047/-

_(47)_

pay & allowances arrEar kh8n ~. ti tam ~. Kuminnh erawh chuankhatiang kha tam yak a ng~i ta lava. Chuvang chuan nikumBUdget kha a pung _chho t.c a ni c., Tin, chu Lov ah kumin kumkal mekah m.an B.R.T .F. Lame h h'Lan 'l sang v i au rJai ? Kei­mahniBudgat binz r-au r-nu-ih c hue n njl-mr,; ad In sang hlei taka ni a, k~n hriat thiam lehzunlna 3tan ChUcll nlkuma PlanBudget kha 11 crorcs leh tlem a ni :l, kumi.nah or awn chuan18 crares ed c t.cm a ni -tawh R. Chuvangin P'Lan-Budget.c-ahringawt pawh 7 cz-oz-es -d.n kan pung to. tihna a Lc ni a , A.pumpui t nuah C'S :Oudget hi nikum 2.1 cburm sang 'tak a ru , ":on­Plan Lamah p.wh nikum 110m a1in Lf or 5' %-in L1 pung bawk !'l.•Amaherawhchu, - arrear s , p1.y & allmJf...nces -nb :ngt,;;:-Lh -> nwm v e

loh av~gin nikum Inm,Budget nen inQng thU3k ffi?hse, kuminBudget chu a s~ng zawk tihnQ ~ ni a.

Tin, bei Hen.ber t.er, thil pnw'i.rrawh 't aktak, .. thurawn to, a then c.hu 'Ct- dik 10 tir'l s nwf.nn te '1 awm fl.

Kan Opposition lam thil sawi .t.e khn k: rilru lut bik deuhthil tlem a aWill a. Sawhthing Loan tih hi han sawifinh·deuhkn duh -3., thingtlnng- mi t.cn an hrcthiam 10 deuh niin ka hr-Lna. Sawr-kar-Ln a l'£:lte ngaf a 10 12k SM turin n in commit loinka ring a. Nilmmah quintal-ph Ra , 125/-ino puk duh te tenSawrkar1n nuai 9 dawn lai a puk t.Lr a, chu chu a St'1.whthing chiLla pe a n1 ma'L thei a. Amane r-avhc hu , kumi.nah er-awh chuanchutLangf.n Sawrkar-Ln a 18. Leh thei Lovn , a chhc..n chu q

mar-ket- n that Loh vring a ni n , Koini ltl.z cr-am Sawhthing hi atha pawl a nl zawk a·., Manipurah te phei chuan hra'lhna neilovin tam tall.: an dah zawk e. KeLnf, ernwh chu mipuiin an hraIhmeka, hel~ia bunipui tute knn Co-e ope r-at.Lve Snciety erawh chuduhthusamin an chak t.xwk 10 a nt moi thei n , Nikurn lam aiina rate erawh chu a hrri am z nwk 0.. A1ll2h3r,:,whchu, an 'pc:wisa pukin terms of Ginger-a an Lak .r-nwh kha chu (;1 ng'li tho ani.Nikumah ruiin qu'Int.a'L 2: r;. pule ChW:''.1 Rs , 250/-01 puk tihnn !1 nia. Kuminah hf.rm Rs 250 cbu :J. rulh t ur r-. ni m'li ::.. Engpawbtchu 10 n1 selo., a pukt.u t c hi ~m r-e t.hcf tr!.wlh t.nw'Lh chu karing ha~ lava, miin quintc1 4 GQ~W an puk chu~n an 10 china an hlawkna to nen 2 m:J.D t.Lawm z:lwk pnwhin Snwr-kar-Ln 10 It1ta sela an Lc. h Lawk zriwk tho ang tih er-nwh chu thil chl.angs auiin ka ring :J., c hu.Laf ah chunn han hr-Lot.t.hf.cm Loh chi p-ivhniin ka hr-e Lov a , Paw'Ls a a pel: hinn :1 n1 10 z3wnga hm'ln hia awm thin tih hi oo.wrk::.rin3 hri~t ~v~ngin~,theih chinahn chi-in a puktir :::: ni mai a. Kumi"1ah p,'lwh S~wrkal'in 25 nu~i

10.1 ~awhthing vol otan, Q. pUktir leh dawn 8~ Ghu ppwh chukumina Sawhthing r;:t.te-in ":,, ch:'in ~ ·puk tiT 1Gh m"!i :-:'ng :1 •

. . . . ~48/-

-(48)-

lIakumah quirrt a'Lah Rs , 125/- elm: 10 hralh to ssla, 8 hlawkdeuh ema kan la tam tur a ni qu i.nt.a'L khat (one) bawkin inla leh tur a ni tihna a awm chuangin ka ring lava. Quintalkhat man ang zia zel khan kuminah Rs. 90/- ami qUintal 4emaw n pUktir chuan nakumnh Guintnl 4·m~n leh interest alamat angu , chuvangfn a kumtin rate anga ,tih theih chi nlin karing lova, hei hi kan Member te leh mipui te pawhin hriat atha ang a.

Tin, chula lehRh thil pawimawh dang chu ­Kan Opposition lorn khan inthlan dawna pawjs a pawngpaw thehdarha Sawr-kar- Department hrang hrang commitment te pek theihtak loh anga an sawi kba a dik hauh lova. Vawiin thleng hianterrace laihna eng110 te chu Department-in a pc thei em ema ru , An Department chhunga technical lam thila har-sat.na t.awm Loh chuan engmah hars at na dang ."-t awn lava, kumfn kum t:vr')hmaa an clear hman 10 a nih pawhi n BUdget t.e chu Lnz awm zela n1 a, April thIa, May thlaa p~k chhoh zel theih a ni a.

Tin, hei khawkhawm vel hi han s avf c hholeh ilQ. Hei hi kanbua1pui vi~u a, a ehhan chu CentralSawr-kar- lamin an 10 khawm t~T..,hQ mahm k.ha...r hlui Lama anmahnf,risk-in an han knl leh a, khaw<hmun nghet anga Vill~geCouncil to vn pek kha remch1ng loa Gn la hrint ~vangin keinilam helai~ mi tan pawh development thil hrang hrangah t~npui

a 10 rom lohna chin n ~wma, an khawngaihthlak e~ fID a, k~n

bre theuh a. Amqhcrawhchu, tun hnai 1t0ng khan hemi peace~

talk te .'1 kal chhoh zel bcasef.na to a awm avangf.n Centrallam hotutc leh hemi k~n Lt. Governor ngei pawhin" khaw pawi­mawh duuh leh tun hnu zeIn khaw nghet ruot zcl~ chu, khawnghet treatment pawh cnu P8 to. zel il8.clll tih avangfn PrimarySikul atan t e , Tui!mur siamnag.G.8. t.c Leh an inhlawhnnFlGS te chu lrum t.awpa Dcpar-t.m-rrt hran hranin an surrender tUT

a kha s awhkhawm (1 ni a , chung vel '1ten chuan nuat engemnwt.Lchu hman ani reng 8 ni. Amaherawhchu~ Election Carnp~ign ut~n'l

hmana vote lei ang zia zanga hmannn a awm hauh lava. KanMinister tc an zinnc ~pinngah 3n la dil~ un 10 in commita nih pawhf.n Ocngr-es s emaw, P.C. ornaw , Union cmaw tih awm hauhlovin khawtlang, trr zawng zawng t3n~ tih snk 8. ni vek A, chu­vangin vote zawn D~~~zu ng~ih ang vol chu tl dik "ka ring hauhlava.

Tin, pakhat 18h, kan Member ten an sa.wika hri~treng chu- &u thu a ni a. BCDi kan Excise Lqw kan pRSStak khn harsatna n awma, a ehhan chu Zu tia han l~m hinn kanl>lizo Zu t.c kha awrnzia r-awn nei tho si, tin, 8. lehlal!JCl.h chuan ,hei Sap Zu kan tih tc a 8W~ a~ Khang ang vel kha d~finitio~

..•.•49/-

khat.ah kan dah a. Kilo. kha Sawrknrin ngun -taka a han tll1irinharsatna lutuk, Sawrkar: pawhin tih ngaihna a hri('-t Loh chiaWID thei dat1nin a lang dcuh hleka, chuvangin revise leh meka nf, a.Amaherawhchu, a Law pawh kha Central lam reintihnaasiam a nih .avangf.n Central ~3m remtihna bawk .Lo chuan emendngawt theih a 10 ni 18h lova, a kawng 3. kawiin vawiin n1thlenga k~ 10. tihpuitlin theih loh chu a ni reng ani.

Tin, -~elDiah kan locnl Zu zuar te kanbrem a niawma, n dik pawh a awmin kn ring, amaher-awhcbu , adik chiah chuan kan Dan nngin kan carm out thei lava. 1<buaithlak vaaua, In hmun cancelled tih te pawh hi an In hmunPass-na hhunglam theuh kha en sela? Zu zawrhnn 2 nih chuancancel1 theih tih kha a in ziak vek rong ani. Chuvangin anhman tur ang a an hman tak Leah Sawrkarin action pawh 10 1"­sela an intiamna 1eh pass peknaa 3. cond1tiqn a n1 vc rengr-eng a ,

Tin, Zu khapna Dan hi t.unah Sawrkarinhman a nef ngawt lava, arnnherawhchu, kawtlaia zu TU! lehbuaana siam chi hi erawh chu Po l.Lce .1ct-in hrem an ni mad a.Chu bakah tUalchhung theuhah hian Y.M.A. te, V.D.P. te tang­rualin mahni veng huam chhungah Zu hi an 10 huat theuh avangin

10 inzilh tlang te chu tJ awm ve aug, amaherawhchu, khakha Sawrk:lrin a hrLat.puf, vek hnuh lava, chu chu thil kaldantlangpui chu 8. nf , Kan Minister dang dang ten sawina hun annelli Loh avangin an chan chu cngmah s t1.wipui ka tum Lova , Vawiinhian Budget chu hel, kan hretlanga,s?wi tawh ang khan kum dangai chuan th,,~ tD.k a nt , P'Lan Scheme Lamah kan s anga, Non-Planlam hi chu SoJ.ary & 1<110"anc8s hi a ni maL 'l. P. W.D. lamaHousing "tih te hi a ni leh mai a, lJikum ai chuan a tha vll:uua I'll. ,,"wle, Demand hrang hr-anguh kan Minister te IGh Memberte pc:wbin sawina an La nei t.".o davna, chu chu n1 mai see

SPEAKER: Hun kan la nei bawka, Sawrkar lamatang1n sawi duh nei in awm em ?

PU H .THANSANGA:MIIJIsrER.

kha a t~wk vd ausawi ve 113..

Pu Speaker, hun alA ~ww.tlem ka han sawi ve angF1n2nce Minister zahawm

a, m~hse a De~~rtment thil

tRk sinh chuena. Tuna kantA.kina a s awlbik tnwitc hen

. •..50/-

Public wcrks Department k~wng laiha zawhnghal zel ni se, tih kha Member z ahawm tak. Pu Lalkunga khana sawi.a. Hei hi a tul renga, k~wng kan han l~iha, formationcutting kan ti u, formation cutting hi a bul tanna chnuh ani mai a. Ilom.l, thuah hian tih tUT n tam ITl'1in.. Berni ti turchuan a khnwl -lampang- Mechanical Division laQ kha tih pui­tlin hl.c a ngaf, 3. ru , A Division t8..J~ tak a hr angf.n kiln Ladin thcd lava, 't.unah ht.on ngaiht.unh mck a ni C'l .. l"i. mi turtetihfel mek -. ni 8., chung hunah chuar; a hmanrun tura kha hanngaihtuah se La , R03.d Roller t.e , ao'n0Cr:-.is-hur te, chutiang chihmanraw dang dang p-iwh a mllYlfl., chung chu ngaihtuah hmas akLoh chuan engmah kan ti thei lava, chu chu fl dinhmun a ni a,karl hmanr-aw neihin a tlin rih Loh yang a nt ,

Tin, Inland Water Trqnsport kha PH ngaipawimawh hj,e bawk a. Hed hi '1_ pawi.mnwh h'l,e rengn, }'h'1wl tellava a ko..rn l\:rr mai hek hnuh 10 a ni a, mf.hr-Lng t.haa thiltam tak taliL'1 VO theihna chi a ni a , Tin, a lui ke!TIR hi thlaIchin nan a 10 r-c mchang viau mai a. ChuvangLn Mizor·-::::n'l kanlui tlemte leer, neih hi chu siam theih chi ns na n-, hi chu sin.'a tha hlein kQ r-Lng a. Tlnng r-ama awm kan nih 'lv.::m2"2.. t.Langchhipa awm r-cng maf hi hmas awn tak tak kan tum chuan ..." th<skher lovang a. Lui r-uam vela nunau te nona kan awm rap hunanhi.an hma kan Sawn awm mange nw tiin kO'l nga f ht.u ah thin 8..

Inland \h2ter 'Lr-r ns por-t, hi t'l.D. .that" t.uj h'Le 8 n1. Chu chua sawi 'lug khan kumina kan har-s at.n-; chu 3. m ,(continued spe cch could not be r-ecor-ded due to p81'iGr f-ailure).

PU CH .SAPI;AWNGA,HINISTEiJ. •

SPEAKE:R:

hvlc/­5111977.

(Speech not recorded due to power- failure) ..

Awle, tunah dar 3:05 p vm , a nf a,vawiin at.an c huan k an chawl tawh,:mg a.H.9ktuk dar 10;30 <",.m.-ah kan chhunzawmleh ang.

D.C. r:.rJDRSECRETARY •

•• •000 .....