ระบบข้อต่อ - PSRUelearning.psru.ac.th/courses/298/2TheArticulationSystem.pdf ·...

1

ระบบขอตอ

ผศ.น.สพ. ปรชา มลสาร

2

ขอตอ

หมายถง บรเวณทกระดกตงแต 2 ชนขนไปมาเชอมตอกน โดยมเนอเยอเกยวพน เอน พงผด เขามาหอหม และยดกระดก (ภาพท 2.1-2.2)

โครงสราง หนาท การท างาน ทศทางการเคลอนไหวของขอตอ ขนอยกบ 1. ลกษณะของกระดกทถกยด 2. กลามเนอทเกยวของ

การเคลอนไหวของขอตอ ขนอยกบการยดหรอหดตวของกลามเนอ

3

ภาพท 2.1 กายวภาคของขอตอหวเขา

ทมา: (ขอตอหวเขา, www.healthupdatetoday.com, 2554)

4

ภาพท 2.2 กายวภาคของขอตอ

ทมา : (ขอตอ, www.himayah.net, 2554)

5

โครงสรางทส าคญของขอตอ

1. เสนเอน (ligaments) 2. หมอนรองกระดก (articular disc หรอ menicus) 3. ขอบกระดกออน (marginal cartilage) 4. เสนเลอดและเสนประสาท (vessel and nerve) 5. น าไขขอ (synovial fluid)

6

เสนเอน (ligaments)

1. แบงตามต าแหนง เปน 2 ประเภท คอ

1) เสนเอนภายนอกของถงหมขอตอ (extracapsular ligament) เปนเสนเอนทอยดานขางของขอตอ

2) เสนเอนภายในถงหมขอตอ (intracapsular ligament) เปนเสนเอนทอยดานในของถงหมขอตอ (ภาพท 2.2)

เสนเอนท าหนาทยดกระดกใหเชอมตอกน

7

หมอนรองกระดก (articular disc หรอ menicus)

คอ แผนกระดกออนชนดไฟโบรคาทเลจ (fibrocartilage) ทอย อยระหวางกระดกออนผวขอ (articular cartilage) หนาท 1.ชวยใหขอตอมการเคลอนไหวไดกวางมากขน 2. ชวยลดการกระทบกระแทกของขอตอ

8

ขอบกระดกออน (marginal cartilage)

คอ แผนของกระดกออนไฟโบรคาทเลจ

ทอย อยลอมรอบขอบของโพรงกระดกออน

หนาท 1. ท าใหโพรงขอตอ (joint cavity) มการขยายขนาดเพมขน 2. ปองกนการแตกหกของโพรงขอตอ

9

เสนเลอด (vessel)

- เสนเลอดแดงจะเชอมตดตอกนอยรอบๆ ขอตอขนาดใหญ - เสนเลอดแดงจะแตกแขนงไปเลยงสวนปลายของกระดกและถงหมขอตอ (joint

capsule) - เสนเลอดแดงฝอยประสานกนเปนรางแหอยภายในเยอบขอตอแบบมไขขอ

(synovial membrane)

10

น าไขขอ (sylnovial fluid) คอ ของเหลวทอยในโพรงของขอตอแบบมไขขอ (ตารางท 2.1)

ทมา : น าไขขอถกสรางและขบออกมาจากเยอบซลโนเวยล(sylnovial membrane)

หนาท 1. ชวยเคลอบผวดานบนของกระดกทเปนขอตอ 2. ชวยท าใหขอตอเคลอนทไดสะดวก 3. ชวยไมใหกระดกเสยดสกน

** น าไขขอทมเมอกและโปรตนเพมขนจะมความหนดเพมขน ท าใหขอตอเคลอนทไดไมสะดวก

*** โรคเกาตเกดจากการตกตะกอนของเกลอโซเดยมยรเอต ในโพรงของขอตอ เนองจากความเมทาบอลสมของสารประเภทไนโตรเจน เชน โปรตน ผดปกตไป ท าใหขอตอเคลอนทไมสะดวกและเกดการเจบปวด

11

ตารางท 2.1 คณสมบตและองคประกอบของน าไขขอ ลกษณะทศกษา หนวย จ านวน

ความเปนกรด-ดาง - 7.39

ความหนด - 235

ความถวงจ าเพาะ - 1.012

ทมา : (อนนต ปานศภวชร, 2542, หนา 80-89)

12

ตารางท 2.1 คณสมบตและองคประกอบของน าไขขอ (ตอ) ลกษณะทศกษา หนวย จ านวน

ของแขง รอยละ 3.4

โซเดยมอออน (Na+) มลลอคววาเลนทตอลตร ( mEq / L )

135

โปรตน กรม/ 100 มลลลตร 2.8

เมอก กรม/ 100 มลลลตร 0.85

กรดยรก กรม/ 100 มลลลตร 3.9

กรดไฮยาลโรนค มลลกรม/ 100 มลลลตร 155

13

การแบงชนดของขอตอ

เกณฑการแบงชนดของขอตอ พจารณาจาก

1. หนาท หรอความสามารถในการเคลอนทไดของขอตอ

2. ทศทางในการเคลอนทของขอตอ

3. โครงสรางและความสามารถในการเคลอนทของขอตอ

14

ขอตอแบงตามหนาทหรอความสามารถในการเคลอนทของขอตอ 1. ขอตอทเคลอนทไมได (synarthroses หรอ immovable joint)

2. ขอตอทเคลอนทไดเลกนอย (amphiarthroses หรอ slightly movable joint)

2.1 ขอตอเอนยด (syndesmosis)

2.2 ขอตอกระดกออนเสนใย หรอแนวประสานกระดก (symphysis)

3. ขอตอทเคลอนทไดมาก (diarthroses หรอ freely movable joint) เปนขอตอท

อยตามกระดกระยางคตางๆ

15

ขอตอทเคลอนทไมได

เปนขอตอทอยในแกนกลางของรางกาย เชน

1. ขอตอทเปนรอยประสาน (suture) ของกะโหลกศรษะ (ภาพท 2.3)

2. ขอตอกระดกออนไฮยาลน (synchondrosis) ทตอระหวางกระดกกบกระดกออน

ขอตอกระดกออนไฮยาลนพบในเดกเทานน เมอเปนผใหญแลวจะเปลยนเปนกระดกแขงทงหมด

16

ขอตอทเคลอนทไดเลกนอย

เปนขอตอทอยในแกนกลางของรางกาย ม 2 ลกษณะ คอ

1. ขอตอเอนยด (syndesmosis)

2. ขอตอกระดกออนเสนใย หรอแนวประสานกระดก (symphysis)

17

ขอตอเอนยด (syndesmosis) เปนขอตอทเชอมระหวางกระดก 2 ชน

ตวยดกระดก : เนอเยอเสนใยสขาว (white fibrous tissue) เนอเยออลาสตค (elastic tissue) เนอเยอเกยวพนแนนทบ เสนเอน (ภาพท 2.3)

เมอสตวอายมากขนเนอเยอทยดกระดกเหลานจะกลายเปนกระดก เชน

1. ขอตอทเชอมกนระหวางสวนกลางของกระดกหนาแขง (tibia) กบ

กระดกนอง (fibula)

2. ขอตอทเชอมกนระหวางสวนกลางของกระดกปลายเทาหนาดานหวแม

มอ (radius) กบกระดกปลายเทาหนาดานนวกอย (ulna) เปนตน

18

ขอตอกระดกออนเสนใย หรอแนวประสานกระดก (symphysis)

เปนขอตอทเกดจากกระดก 2 ชนตอกน

ตวยดกระดก : ไฟโบรคาทเลจ

ตวอยาง เชน

1. ขอตอระหวางทอนของกระดกสนหลง

2. ขอตอระหวางกระดกเชงกรานซกซายและซกขวาทบรเวณหวหนาว

(symphysis pubis) เปนตน

19

ภาพท 2.3 ขอตอจ าแนกตามลกษณะการเคลอนทของขอตอ A ขอตอรอยประสาน B ขอตอเอนยด C ขอตอเบาฟน ทมา : (synarthroses, www.massasoit-bio.net, 2011)

20

ขอตอแบงตามทศทางในการเคลอนทของขอตอ

ขอตอแบงตามทศทางในการเคลอนทของขอตอ ม 4 ชนด ไดแก

1. ขอตอยนแอกเซยล (uniaxial joint)

2. ขอตอไบแอกเซยล (biaxial joint)

3. ขอตอไตรแอกเซยล (triaxial joint)

4. ขอตอมลตแอกเซยล (multiaxial joint)

21

ขอตอยนแอกเซยล

เปนขอตอทเคลอนทไดทศทางเดยว หรอระนาบเดยว เชน

- ขอตอทขอศอก

- เขา

22

ขอตอไบแอกเซยล

เปนขอตอทเคลอนทได 2 ระนาบ เชน

- ขอมอ

- ขอตอระหวางกระดกนวกบกระดกฝามอ (ภาพท 2.4)

- ขอตอระหวางกระดกนวกบกระดกฝาเทา

23

ภาพท 2.4 ขอตอไบแอกเซยล ทมา : (joint condyloid, www.bcnlp.ac.th, 2011)

24

ขอตอไตรแอกเซยล

เปนขอตอทเคลอนทได 3 ระนาบ เชน - ขอตอระหวางกระดกตนแขนกบหวไหล - ขอตอระหวางตนขากบสะโพก

25

ขอตอมลตแอกเซยล

เปนขอตอทเคลอนทไดมากกวา 3 ระนาบ (ภาพท 2.5) เชน - ขอตอระหวางกระดกขอมอ (intercarpal joint) - ขอตอระหวางกระดกขอเทา (intertarsal joint)

26

ภาพท 2.5 ขอตอมลตแอกเซยล ทมา : (gliding joint. www.bcnlp.ac.th , 2011)

27

ขอตอแบงตามโครงสรางและความสามารถในการเคลอนท

1. ขอตอแบบเสนใย (fibrous joint) 1.1 ขอตอเอนยด 1.2 ขอตอรอยประสาน (suture)

1.2.1 ขอตอรอยประสานทแทจรง (suture) 1.2.2 ขอตอรอยประสานทไมแทจรง (false suture)

1.2.2.1 สแควมส ซเจอร (squamous suture) 1.2.2.2 เพลน ซเจอร (plane suture) 1.2.2.3 สชนไดลซส ซเจอร (schindylesis suture) 1.2.2.4 ขอตอเบาฟน หรอขอตอรากฟน (gomphosis suture)

28

ขอตอแบงตามโครงสรางและความสามารถในการเคลอนท (ตอ)

2. ขอตอแบบกระดกออน (cartilagenous joint)

2.1 ขอตอกระดกออนไฮยาลน

(synchondosis หรอ hyaline cartilage joint หรอ primary cartilagenous

joint)

2.2 ขอตอกระดกออนเสนใย หรอแนวประสานกระดก

(symphysis หรอ fibrocartilagenous joint หรอ secondary cartilagenous

joint หรอ amphiarthrosis)

29

ขอตอแบงตามโครงสรางและความสามารถในการเคลอนท (ตอ)

3. ขอตอแบบมไขขอ (sylnovial joint) 3.1 ขอตอแบบบานพบ (hinge joint หรอ ginglumus joint) 3.2 ขอตอแบบเดอย (pivot joint หรอ trochoid joint) 3.3 ขอตอรปไข (ovoid หรอ condyloid joint หรอ ellipsoidal joint) 3.4 ขอตออานมา (saddle joint) 3.5 ขอตอแบบเบา (ball in socket joint หรอ spheroidal joint) 3.6 ขอตอแบบเลอน (gliding หรอ plane joint) 3.7 ขอตอแบบจดหมน (circumduction joint) 3.8 ขอตอแบบบด (rotation joint)

30

ขอตอแบบเสนใย (fibrous joint)

1. เปนขอตอทเคลอนไหวไมได เรยกวา ขอตาย (fixed or immovable joint)

2. ไมมโพรงอยภายในขอตอ

3. มเนอเยอเสนใย (fibrous tissue) บางๆ เชอม หรอยดระหวางกระดก 2 ชน หรอ

หมอยตรงบรเวณภายนอกของขอตอ

4. เปนขอตอทเกดขนชวคราว เพราะ เนอเยอเสนใยจะถกแคลเซยมเขามาแทนท

และกลายเปนกระดก (ossification) ในภายหลง

31

ขอตอรอยประสาน (suture)

เปนการเชอมกนของกระดกแบน (flat bone) ซงพบในกระดกของกะโหลกศรษะ

ขอตอรอยประสาน แบงเปน 2 ชนด ไดแก

1. ขอตอรอยประสานทแทจรง (suture)

2. ขอตอรอยประสานทไมแทจรง (false suture)

32

ขอตอรอยประสานทแทจรง (suture)

เปนขอตอทเกดจากกระดก 2 ชนเขามาจบกนและเกดรอยประสาน ดงน (ภาพท 2.6-2.7)

1. รอยทเกาะจบกนอาจจะมลกษณะเปนซ ๆ (dentate suture) เชน รอยประสานของกะโหลกศรษะ

2. รอยประสานคลายฟนเลอย (serrate suture) เชน กระดกหนาผาก 3. ลมโบซา ซเจอร (limbosa suture) เปนรอยประสานทเขาเกาะกนเปน ซๆ ในแนวเฉยงไปตามความหนาของแผนกระดก เชน รอยประสาน ระหวางกระดกหนาผากกบกระดกขมบ 4. โฟลเอท ซเจอร (foliate suture) เปนรอยประสานทเกดจากกระดกชน หนงสวมลงในรองของกระดกอกชนหนง

33

ภาพท 2.6 ขอตอรอยประสาน ทมา : (serrated suture, www.mananatomy.com, 2011)

34

ภาพท 2.7 ขอตอรอยประสานบนกะโหลกศรษะของมนษย

ทมา : (coronal suture, www.graphicshunt.com, 2011)

35

ขอตอรอยประสานทไมแทจรง (false suture) เปนรอยตอประสานของกระดกทมหนาตดเรยบและแตกตางกน เชน

1) สแควมส ซเจอร (squamous suture) บรเวณขอบของกระดกทเปนรอยประสานกนมลกษณะเรยบ เฉยงลง และเชอมตามรอยเวานนของกระดก เชน ขอตอระหวางกระดกขมบกบกระดกขางศรษะ (ภาพท 2.6)

2) เพลน ซเจอร (plane suture) บรเวณขอบของกระดกทเปนรอยประสานกนมลกษณะเรยบและตงฉากกบผวของแผนกระดก เชน ขอตอระหวางกระดกสนจมกทงสองชน (ภาพท 2.6)

36

ขอตอรอยประสานทไมแทจรง (ตอ)

3) สชนไดลซส ซเจอร (schindylesis suture) เปนรอยตอตรงบรเวณสวนปลายของกระดกชนหนงทยนเขาไปในรอยบากของกระดกอกชนหนง (ภาพท 2.6) เชน ขอตอของกระดกขอจมก (ethmoid bone) กบกระดกรปผเสอ (sphenoid bone)

4) ขอตอเบาฟน หรอขอตอรากฟน (gomphosis suture) เปนขอตอตรงบรเวณสวนปลายของกระดกทมลกษณะเหมอนกรวย หรอรปลมและสอดเขาไปในชองของกระดกอกชนหนงทรองรบกระดกรปลม (ภาพท 2.3) เชน

- การฝงตวของรากฟนทอยในเบาฟนตรงบรเวณขากรรไกรบนและลาง เนองจาก ฟนไมใชกระดก แตเปนปมรบรสขนาดใหญทมแคลเซยมมาเกาะ

37

ขอตอแบบกระดกออน (cartilagenous joint)

1. เกดจากกระดกออนทหมตรงปลายของกระดกทง 2 ชน เขามาตอกน หรอ

ประสานกนแตไมมโพรงขอตออยตรงระหวางกระดกออนทงสองชน

2. เปนขอตอทเคลอนทไดเลกนอยหรออาจเคลอนทไมได

3. อาจเปนกระดกออนชนดไฮยาลน (hyaline cartilage) หรอกระดกออนชนด

เสนใย (fibrocartilage)

38

ขอตอแบบกระดกออน (cartilagenous joint)

แบงออกเปน 2 ชนด ไดแก

1. ขอตอกระดกออนไฮยาลน (synchondosis หรอ hyaline cartilage joint

หรอ primary cartilagenous joint)

2. ขอตอกระดกออนเสนใย หรอแนวประสานกระดก (symphysis หรอ

fibrocartilagenous joint หรอ secondary cartilagenous joint หรอ

amphiarthrosis)

39

ขอตอกระดกออนไฮยาลน

1. เกดจากกระดกออนชนดไฮยาลนทยดกระดก 2 ชน เขามาตอกน

2. เปนขอตอชวคราวในขณะทสตวยงมอายนอย หรอ ก าลงเจรญเตบโต

3. ขอตอนจะหายไปเมอมสตวอายมากขน เนองจากกระดกออนจะกลายเปนกระดกแขงเมอสตวมอายมากขน

4. ตวอยาง เชน

- บรเวณสวนหวหรอสวนทายของแทงกระดก (epiphysis) กบสวนตรง

กลาง หรอล าตว (diaphysis) ของกระดกยาว (long bone)

- ขอตอระหวางกระดกออนของกระดกซโครง (costal cartilage) กบกระดก

หนาสนอก (sternum)

40

ขอตอกระดกออนเสนใย หรอแนวประสานกระดก

1. เกดจากกระดกออนชนดเสนใยทยดระหวางกระดก 2 ชน

2. มการเคลอนไหวอยางจ ากด

3. เปนขอตอทอยตรงแนวกงกลางของล าตว

4. ตวอยาง เชน

- ขอตอระหวางล าตวของกระดกสนหลง (intervertebral joint) แตละทอน

- ขอตอระหวางกระดกเชงกราน (pelvic symphysis) ซกซายกบซกขวา

ทางดานหวหนาว

- ขอตอระหวางกระดกกรามลางหรอแนวประสานคาง (mandibular

symphysis)

41

ขอตอแบบมไขขอ

1. เปนขอตอทสามารถเคลอนไหวไดมากทสด (ภาพท 2.8-2.9)

2. กระดกออนผวขอเปนกระดกออนชนดไฮยาลนขนาดบางๆ ปกคลมอยทสวน

ปลายของกระดกทมาตอกนเปนขอตอ

3. มโพรงขอตอ (joint cavity)

4. มเยอบไขขอ (synovial membrane) อยภายในปลอกหมขอตอ (joint capsule)

จงเรยกวา ขอจรง (movable joint หรอ true joint)

42

ภาพท 2.8 ขอตอแบบมไขขอบรเวณกระดกออนผวขอสวนปลาย ทมา : (sylnovial joint, www. wikimedia.org, 2011 a)

43

ภาพท 2.9 ขอตอแบบมไขขอบรเวณหวเขา ทมา : (sylnovial joint, www. answcdn.com, 2011 b)

44

โครงสรางของขอตอแบบมไขขอ 1. มกระดกตงแต 2 ชน ขนไป และมเอนยดกระดกใหเขามาตอกนไดสนท 2. มจ านวนผวสมผส หรอผวขอ มลกษณะเรยบและเปนมน 3. มโพรงของขอตอ อยตรงบรเวณระหวางปลายกระดกทมาตอกน 4. มถงหมขอ เปนเนอเยอเกยวพนทหมและยดหวกระดกทง2 ชน จนมลกษณะ

เหมอนปลอกหม (capsule) 5. ภายในขอตอมไขมนเกาะอย ท าใหขอตอเคลอนทไดดขน นมนวลขน และมเสน

เลอดเขามาเลยง

45

ถงหมขอ

ประกอบดวย 2 ชน ไดแก

1) ชนนอก เปนชนเสนใย (fibrous layer) หรอ เอนหมขอ (capsular ligament)

ทมาเกาะยดตดกบขอบของผวขอ

2) ชนใน เปนชนไขขอ (synovial layer) มลกษณะเปน เยอบบางๆ ทบอยใน

โพรงขอตอ ยกเวนบรเวณทมกระดกออนผวขอ ถงหมขอชนในนจะสราง และ

คดหลงของเหลว สเหลองใสคลายฟางขาวและมลกษณะคลายไขขาว เรยกวา

น าไขขอ (sylnovial fluid)

น าไขขอมหนาทดงน 1. ชวยหลอลนท าใหขอตอเคลอนทไดอยางสะดวก

2. ชวยขนสงอาหารไปเลยงเซลลบรเวณขอตอ

46

ขอตอแบบบานพบ 1. เปนขอตอเคลอนทในระนาบเดยว มทศทางหนา-หลง (ภาพท 2.10)

2. มการเคลอนไหวเหมอนบานพบ

3. มการยดและงอไดด

4. มลกษณะของขอตอ

กระดกชนท 1 ผวขอตอมลกษณะเวาเขา หรอ เปนแองรองรบกระดก กระดกชนท 2 ผวขอตอมลกษณะนนขน หรอ คลายหลอดดาย หรอ

ทรงกระบอก

5. ตวอยาง เชน ขอศอก ขอเขา ขอเทา ขอตอระหวางกระดกนวมอ

ขอตอระหวางกระดกนวเทา ขอตอทกระดกขากรรไกรลาง

47

ภาพท 2.10 ขอตอแบบบานพบ ทมา : (hinge joint, www. avonapbiology.wikispaces.com, 2011)

48

ขอตอแบบเดอย

1. ขอตอในระนาบเดยว และเคลอนไหวรอบแกนยาว (ภาพท 2.11-2.12)

2. มลกษณะ : กระดกชนท 1 สวมอยในกระดกชนท 2

3. ตวอยาง เชน ขอตอระหวางกระดกคอทอนท 1 กบกระดกคอทอนท 2

ขอตอระหวางกระดกปลายเทาหนาทอนนอก หรอดานนวกอย

(radius) กบกระดกตนแขน (femur)

49

ภาพท 2.11 ขอตอแบบเดอย ทมา : (pivot joint, www. withfriendship.com, 2011a)

50

ภาพท 2.12 ขอตอแบบเดอย ทมา : (pivot joint, www. daviddarling.info, 2011b)

51

ขอตอรปไข 1. เปนขอตอ 2 ระนาบ (ภาพท 2.13-2.14) 2. มลกษณะ : ปลายกระดกชนท 1 เปนรปทรงกลม หรอรปไข สวมเขากบ ปลายกระดกชนท 2 เปนแอง รองรบปลายกระดกชนท 1 3. เคลอนทได 2 ทศทาง คอ ทศทางหนา-หลง และทศทางขาง-ขาง 4. ในขณะทขอตอเคลอนท : - ขอตอมลกษณะเกดเปนมม - กระดกมการหบ-การเหยยด การงอ-การกาง การหมน หรอการควง 5. ตวอยาง : - ขอตอระหวางกระดกฝาเทาหนา กบกระดกนวเทาหนา - ขอตอหวเขา (stifle joint) - ขอตอระหวางกระดกปลายแขนดานนอกหรอดานนวกอย (radius) กบกระดกขอมอ

52

ภาพท 2.13 ขอตอรปไข ระหวางกระดกหนาแขงและกระดกตนขาหลง ทมา : (ellipsoidal joint, www.avonapbiology.wikispaces.com, 2011 a)

53

ภาพท 2.14 ขอตอรปไข ทมา : (ellipsoidal joint, www. o.quizlet.com, 2011 b)

54

ขอตออานมา

เคลอนทได 2 ระนาบ คอ ทศทางหนา - หลง และทศขาง – ขาง (ภาพท 2.15 )

มลกษณะ : กระดกชนท 1 มสวนเวาเขาเหมอนอานมา

กระดกชนท 2 มสวนโคงนนสวมเขาในรอยเวาเปรยบเสมอนอานมาท

สวมพอดหลงมา

ท าใหเกด : การหบ-การเหยยด การงอ-การกาง การควงหรอหมนไดเลกนอย

ตวอยาง : ขอตอของกระดกฝามอกบนวหวแมมอท าใหงอพบนวหวแมมอได

55

ภาพท 2.15 ขอตอแบบอานมาระหวางกระดกขอมอกบกระดกฝามอของนวหวแมมอ ทมา : (saddle joint, blogspot.com, 2011)

56

ขอตอแบบเบา

มการเคลอนไหวไดดมากและคอนขางอสระ (ภาพท 2.15 )

มลกษณะ : กระดกชนท1 มหวกระดกเปนทรงกลม

กระดกชนท 2 มลกษณะเวาเพอรองรบหวกระดกทรงกลม

ตวอยาง : - ขอไหล หรอขอตอของกระดกตนแขน (humerus) กบกระดกไหล

(pectoral girdle)

- ขอสะโพก (hip joint) หรอขอตอของกระดกตนขา (femur) กบ

กระดกเชงกราน (pelvic girdle หรอ hip bone)

57

ภาพท 2.15 ขอตอแบบเบาระหวางกระดกตนแขนกบกระดกสะบก ทมา : (ball and socket. www.itl.nist.gov, 2011)

58

ขอตอแบบเลอน

มลกษณะ : กระดกชนท 1 มหนาผวสมผสลกษณะแบนราบ ถ หรอกดกบหนา ผวสมผสของกระดกชนท 2 (ภาพท 2.16 )

มการเคลอนไหวแบบ เลอนไถล มทศทางจากดานหนงไปอกดานหนง ดานหนาไปดานหลง ไมเคลอนทแบบบดไปดานขางและหมนวน เพราะ มเสนเอนยดกบกระดกอนๆ

59

ขอตอแบบเลอน (ตอ)

ตวอยาง เชน 1. ขอตออโครมโอคลาวควลาร (acromioclavicular joint) ทเชอมตอระหวาง

กระดกไหปลารา (clavicle) และปลายอโครเมยนของกระดกสะบก

2. ขอตอทชวยในการเคลอนไหวของไหลและตนแขน (humerus)

3. ขอตอระหวางกระดกขอมอในคนหรอขอเทาหนาในสตว (carpal bone)

4. ขอตอระหวางกระดกขอเทาในคนหรอขอเทาหลงในสตว (tarsal bone)

5. ขอตอระหวางกระดกซโครงกบกระดกสนหลง

6. ขอตอทเชอมระหวางผวขอของกระดกสนหลงสวนคอทยนออกมา

60

ภาพท 2.16 ขอตอแบบเลอน ทมา : (plane joint. www. daviddarling.info, 2011)

61

ขอตอแบบจดหมน

มลกษณะ : ขอตอเปนจดหมนของอวยวะทอยรอบๆ ขอตอ (ภาพท 2.17)

การเคลอนท : ขอตอหรอตอนปลายของกระดกเปนยอดกรวยมอวยวะเคลอนท

เปนวงกลมเหมอนรปกรวย

ตวอยาง : การแกวงแขนเปนวงกลม

62

มความส าคญตอการการเคลอนท หรอแกวงอวยวะตาง ๆ

ภาพท 2.17 ขอตอแบบจดหมน ทมา : (circumduction joint, www.content.answcdn.com, 2011)

63

ขอตอแบบบด

มลกษณะ : - ท าใหอวยวะบด หรอหมนรอบแกนตามแนวยาว (longitudinal

axis) ของอวยวะหรอขอ (ภาพท 2.18)

- ไมท าใหอวยวะอน ๆ ในบรเวณนนเคลอนทตามไปดวย

ตวอยาง เชน

1. ขอตอระหวางกระดกสนหลงชนท 1 และชนท 2 ท าใหมการ

หมนของศรษะและล าคอ

2. การหมนแขนในลกษณะคว าลง - พลกหงายขน

64

การหมนแขนในลกษณะคว าลง-พลกหงายขน

ภาพท 2.18 ขอตอแบบบด ทมา : (rotation joint, www.abcbodybuilding.com, 2011)

65

ลกษณะการเคลอนทของขอตอ

การเคลอนทของขอตอ (ภาพท 2.19-2.20) แบงเปน 4 ชนด ไดแก

1. การงอขอตอ (flextion)

2. การเหยยดขอตอ (extension)

3. การกางขอตอ (abduction)

4. การหบขอตอ (adduction)

66

ภาพท 2.19 ลกษณะการเคลอนทของขอตอ ทมา : (ธนสทธ สอนภ และคณะ, 2552)

67

ภาพท 2.20 ลกษณะการเคลอนทของขอตอ ทมา : (ธนสทธ สอนภ และคณะ, 2552)

68

ขอตอของขาหนา

ขอตอชนดน ไดแก

1. ขอตอกระดกโอบไหล หรอขอตอกระดกไหปลารา (shoulder girdle joint)

2. ขอตอหวไหล (shoulder joint)

69

ขอตอกระดกโอบไหล หรอขอตอกระดกไหปลารา

เปนขอตอขาหนาทยดเกาะกบล าตวดวยกลามเนอภายนอกของขาหนา

เปนขอตอชนด ขอตอซนซารโคซส (synsarcosis joint)

70

ขอตอหวไหล

- เปนขอตอแบบเบา (ภาพท 2.21)

- อยระหวางพนผวแองทมลกษณะตน รปชมพ หรอลกแพร มฐานลางของแอง

กวางกวายอดดานบนของแอง

- อยทมมดานขางของกระดกสะบกกบสวนหวของกระดกตนแขน

- มการเคลอนไหวแบบการงอและเหยยดขอตอ

- มเสนเอน (ligament) ทชวยค าจนขอไหล ไดแก

- เอนของกลามเนอ (tendon) ซปปราสไปเนยส กลามเนออนฟราสไปเนตส

กลามเนอซบสแคปปลารส

- เอนกลโนฮเมอรอล ดานในและดานขาง

71

ภาพท 2.21 ขอตอหวไหล ทมา : (ธนสทธ สอนภ และคณะ, 2552)

72

ขอศอก

- อยตรงบรเวณ (ภาพท 2.22)

1. ปมกลมเรยบของกระดกตนแขนกบกระดกปลายแขนดานนอก

2. ปมเซมลนารของกระดกปลายแขนดานใน

3. ขอตอเรดโออลนาดานตนแขน

- เคลอนไหวแบบงอ-เหยยดขอศอก

- เสนเอน (ligament) ทเกยวของ

1. เอนอลนาคอลแลทเทอรล 2. เอนเรเดยลคอลแลทเทอรล

3. เอนออบลค 4. เอนโอเลครานอน

5. เอนแอนนลารของกระดกปลายแขนดานนอก

73

ภาพท 2.22 ขอตอขอศอก ทมา : (ธนสทธ สอนภ และคณะ, 2552)

74

ขอตอเรดโออลนาร

- เปนขอตอแบบเดอย

- อยตรงกระดกปลายแขนดานนอก (ดานนวกอย) กบกระดกปลายแขนดานใน

(ดานนวหวแมมอ)

- มการเคลอนทแบบบดขอตอไดเลกนอย

- ตวอยาง เชน

1. ขอตอเรดโออลนาดานตนแขน (proximal radioulna joint) รวมอยในขอศอก

2. ขอตอเรดโออลนาดานปลายแขน (distal radioulnar joint)

75

ขอตอกระดกขอเทาหนา

- มการเคลอนไหวแบบงอ-เหยยด และไปทางดานขางไดเลกนอย

- มเสนเอนชวยยดขอตอกระดกขอเทาหนา 3 เสน (ภาพท 2.23) ไดแก

1. เอนทรานสเวส พาลมาร คารพอล เจรญดมากในสนข

2. เอนเรเดยล คอลแลทเทอรอล

3. อลนา คอลแลทเทอรอล

76

ขอตอกระดกขอเทาหนา (ตอ) ตวอยาง เชน

1 ขอตอแอนตบราคคารพอล (antebrachiocarpal joint) หรอขอตอจงไกลมส (ginglymus joint)

2 ขอตอมดเดล คารพอล (middle carpal joint)

3 ขอตอคารโพเมตาคารพอล (carpometacarpal joint หรอ plane joint)

4 ขอตออนเตอรคารพอล (intercarpal joint)

77

ภาพท 2.23 ขอตอกระดกขอเทาหนา ทมา : (ธนสทธ สอนภ และคณะ, 2552)

78

ขอตอกระดกฝาเทาหนา

ประกอบดวย 2 ขอตอยอย ดงน

1 ขอตออนเตอรเมตาคารโปฟาแลงเจยล เปนขอตอระหวางปลายดานบนของกระดกฝาเทาหนาทอยตดกน

2. ขอตอเมตาคารโปฟาแลงเจยล หรอ ขอตอเฟทลอค มอยจ านวน 5 ขอตอ นบตงแตสวนปลายลางของกระดกฝาเทาหนา จนถงสวนปลายบนของนวเทาหนาทอนตน (proximal phalanges)

79

ขอตอนวเทาหนา หรอขอตอนวมอ

ประกอบดวย 2 ขอตอ ดงน

1. ขอตอกระดกนวเทาหนาทอนตน (proximal interphalangeal joint) อย

ระหวางสวนหวของกระดกนวทอนตน (proximal phalanx) กบกระดกนวทอน

กลาง (middle phalanx)

2. ขอตอกระดกนวเทาหนาทอนปลาย (distal interphalangeal joint) อย

ระหวางสวนหว ของกระดกนวทอนกลางกบกระดกนวทอนปลาย (distal phalanx)

80

ขอตอของขาหลง ประกอบดวยขอตอตางๆ ดงน

1. ขอตอสะโพก (hip joint)

2. ขอตอหวเขา (stifle joint หรอ knee joint) (ภาพท 2.24)

2.1 ขอตอฟเมอโรทเบยล (femorotibial joint)

2.2 ขอตอฟเมอโรพาเทลลา (femoropatella joint)

2.3 ขอตอทบโอฟบลาร (tibiofibular joint)

3. ขอตอกระดกเทาหลง (tarsal joint)

3.1 ขอตอระหวางกระดกขอเทาหลง (intertarsal joint)

3.2 ขอตอหลงเทา (tarsometatarsal joint)

4. ขอตอกระดกฝาเทา (metatarsal) และขอตอนวเทา

81

เสนเอนตรงบรเวณขอตอของขาหลง ประกอบดวยขอตอตางๆ ดงน 1. เอนหมอนรองกระดกเขา 2. เอนดานหนากระดกหนาแขงของหมอนรองกระดกเขาดานใน 3. เอนดานหลงกระดกหนาแขงของหมอนรองกระดกเขาดานใน 4. เอนดานหนากระดกหนาแขงของหมอนรองกระดกเขาดานขางนอก 5. เอนดานหลงกระดกหนาแขงของหมอนรองกระดกเขาดานขางนอก 6. เอนกระดกตนขาของหมอนรองกระดกเขาดานขางนอก 7. เอนตามแนวขวาง 8. เอนฟเมอโรทเบยล 9. เอนกระดกสะบา

82

เอนยดขอกระดกเขามดงน

1) เอนยดขอกระดกเขา ประกอบดวยเอน 2 เสน (ภาพท 2.24) คอ

1.1) เอนยดขอกระดกเขาดานใน หรอเอนยดขอกระดกเขาดานกระดกหนา

แขง(medial collateral ligament หรอ tibial collateral ligament)

1.2) เอนยดขอกระดกเขาดานนอก หรอเอนยดขอกระดกเขาดานกระดก

นอง (lateral collateral ligament หรอ fibular collateral ligament)

2) เอนไขวในขอเขาประกอบดวยเอน 2 เสนทไขวกนอย คอ

2.1) เอนไขวในขอเขาดานหนาหรอดานนอก (cranial cruciate ligament

หรอ lateral cruciate ligament)

2.2) เอนไขวในขอเขาดานหลงหรอดานใน (caudal cruciate ligament หรอ

medial cruciate ligament)

83

ภาพท 2.24 ขอตอหวเขามองจากทางดานหนา ทมา : (ธนสทธ สอนภ และคณะ, 2552)

84

ขอตอทบโอฟบลาร

ขอตอทบโอฟบลาร ม 2 ชนด ไดแก 1. ขอตอทบโอฟบลารดานบน (proximal tibiofibular joint)

2. ขอตอทบโอฟบลารดานลาง (distal tibiofibular joint)

85

ขอตอกระดกเทาหลง

- มขอตอจ านวนหลายๆ ขอตอมารวมกนเหมอนขอตอกระดกขอเทาหนา

- เอนของขอตอกระดกเทาหลง ประกอบดวย

1. เอนยดขอกระดกเขาดานใน หรอเอนยดขอกระดกเขาดานกระดกหนา

แขง (tibial collateral ligament)

2. เอนยดขอกระดกเขาดานนอก หรอเอนยดขอกระดกเขาดานกระดกนอง

(fibular collateral ligament)

86

สวนประกอบของขอตอกระดกเทาหลง ขอตอกระดกเทาหลง ประกอบดวย

1 ขอตอระหวางกระดกขอเทาหลง (intertarsal joint)

- ขอตอระหวางกระดกขอเทาหลงสวนบน (proximal intertarsal joint) จะอยระหวางกระดกขอเทาหรอตาตม (tibial tarsal) กบกระดกสนเทา (fibular tarsal)

- ขอตอระหวางกระดกกลางขอเทาสวนลาง (distal intertarsal joint)

2 ขอตอหลงเทา (tarsometatarsal joint) อยระหวางขอตอกระดกกลางขอเทาสวนลางกบกระดกฝาเทา (metatarsal bone) ท 1-4

3 ขอตอภายในกระดกขอเทาหลง (intratarsal joint) เปนขอตอในแนวตง (vertical joint) อยระหวางกระดกขอเทา

87

ขอตอกระดกฝาเทา และขอตอนวเทา

มลกษณะเหมอนกบขอตอกระดกฝาเทาและขอตอนวเทาของขาหนา

88

ขอตอของหวกะโหลก - เปนขอตอแบบเลอน

- อยระหวางปมกระดกทมลกษณะยาวและยนขวางอยบนกระดกขากรรไกรลาง กบพนผวของขอตอตรงบรเวณแองทรองรบกระดกขากรรไกรลางของกระดกขมบ

- มเอนเสนใยอยดานนอกถงหมขอตอ และมลกษณะคอนขางแขงแรง เพราะ มแถบเสนใยอย

- ขอตอกระดกออนเสนใยของกระดกขากรรไกรลางเปนขอตอทอยดานใน ระหวางกระดกขากรรไกรลางดานซายกบดานขวา

- มขอตอรอยประสานเชอมกนของกระดกกะโหลกแตละชน

89

ขอตอของกระดกไขสนหลง

ประกอบดวยขอตอตางๆ ดงน

1. ขอตอทายทอย (atlanto-occipital articulation)

2. ขอตอทคอ (atlanto-axial articulation)

3. ขอตอแบบมไขขอของกระดกสนหลง

90

เสนเอนกระดกสนหลงแบบยาว

ประกอบดวยเสนเอนตางๆ ดงน 1. เสนเอนหลงคอ 2. เสนเอนตามแนวยาวดานลาง 3. เสนเอนตามแนวยาวดานบน (dorsal logitudinal ligament) 4. เสนเอนซปราสปนส (supraspinous ligament)

91

เสนเอนหลงคอ

เปนเสนเอนทชวยประคองน าหนกของหวและเกบกระดกคอใหอยในต าแหนงท เหมาะสม

แมว และสกรไมมเสนเอนหลงคอ สกรจะมแนวประสานเสนใย และชนบางๆ ของเนอเยอยดหยน สนขมเสนเอนหลงคอเปนแบบเสนใยยดหยนสเหลองขนาดยาว ตงแตปลายบนของสนกระดกสนหลงสวนทรวงอกทอนท 1 ไปจนถงสนกระดกขนาดเลกและสนทยนออกมาของกระดกสนหลงสวนคอทอนท 2

มาและสตวเคยวเออง มเสนเอนหลงคอเกาะตรงกะโหลกบรเวณปมนอกของทายทอย ม 2 ลกษณะ ไดแก

1. เสนเอนหลงคอทมลกษณะเปนกลม (funiculus part) 2. เสนเอนหลงคอทมลกษณะเปนชน (lamella part)

92

เสนเอนตามแนวยาวดานลาง

เปนเสนเอนทอยตรงพนผวดานลางของตวกระดกสนหลงสวนคอทอนท 2 ถงกระดกสนหลงสวนกระเบนเหนบ

มาและสกร มความเจรญดตงแตสวนกลางจนถงสวนทายของกระดกสนหลงสวนทรวงอก

สตวเคยวเอองเจรญไดดตรงบรเวณสวนเอว

93

เสนเอนตามแนวยาวดานบน

เสนเอนชนดนจะอยตรงพนผวดานหนาของตวกระดกสนหลง

94

เสนเอนซปราสปนส

- เรมตงแตสนของกระดกสนหลงสวนทรวงอกทอนท 1 ถง สนของกระดกสนหลงสวนหางทอนท 3

- เสนเอนบรเวณกระดกสนหลงสวนทรวงอก มลกษณะเปนแผนขนาดใหญ

- ชวยปองกนสนของกระดกสนหลงทแยกออกจากกน เมอล ากระดกสนหลงเกดการงอตว (flexion)

95

เสนเอนกระดกสนหลงแบบสน ประกอบดวยเสนเอนตางๆ ดงน

1 เสนเอนหมอนรองกระดกสนหลง (intervertebral discs)

2 เสนเอนอนเตอรสปนส (interspinous ligament)

3 เสนเอนอนเตอรทรานสเวรส (intertransverse ligament)

4 เสนเอนสเหลอง (ligament flava หรอ yellow ligaments interarcuate)

96

ขอตอของกระดกซโครง (joints of the ribs) ประกอบดวยขอตอตางๆ ดงน

1 ขอตอคอสโตเวอทบรล (costovertebral joints) เปนขอตอทเชอมระหวางสวนหวของกระดกซโครงกบตวของกระดกสนหลงสวนทรวงอก

2 ขอตอระหวางกระดกออนกบกระดกซโครง (costochondral articulation) เปนขอตอแบบเสนใยทอยระหวางปลายลางของกระดกซโครง (concave surface) กบปลายบนของ กระดกซโครงสวนทแขงและโคงออกดานนอก (costal cartilage)

3 ขอตอกระดกอกรวมกบกระดกซโครง (sternocostal articulation) จะอยระหวาง กระดกซโครงทแทจรง (true ribs) กบกระดกสนอก (sternum)

97

ขอตอของกระดกเชงกราน

ขอตอชนดนแบงเปน 2 ชนด ไดแก

1. แนวประสานหวหนาว (pelvic symphysis)

2. ขอตอซาโครไอลแอค (sacroiliac articulation)

98

แนวประสานหวหนาว

เปนขอตอหรอรอยเชอมของกระดกเชงกราน (os coxae) ทงขางซายและขางขวา

สตวทมอายนอยจะพบแนวประสานนพบไดอยางชดเจน

สตวมอายมากขนจะเหนรอยประสานนไดยาก เนองจากเสนใยทอยตรงบรเวณรอยประสานจะมแคลเซยมเขามาสะสมจนกลายเปนกระดก (ossification) จงท าใหแนวประสานนมการเชอมกนเมอสตวมอายมากขน

99

ขอตอซาโครไอลแอค

เปนขอตอระหวางพนผวของกระดกปกสะโพกกบปกของกระดกใตกระเบนเหนบ (wing of sacrum)

ขอตอนมเสนเอนทเกยวของ 3 เสน ไดแก

1. เสนเอนซาโครไอลแอคดานลาง (ventral sacroiliac ligament)

2. เสนเอนซาโครไอลแอคดานบน (dorsal sacroiliac ligament)

3. เสนเอนซาโครทเบอรส (sacrotuberous ligament)

100

The end