¸šทที่ 2.docx · Web viewพ นธ กรรม เป นส งท ได ร...

บทท 2เอกสารและงานวจยทเกยวของ

การวจยครงน เปนการศกษาความพงพอใจในการปฎบตงานของบคลากรในวทยาลยการอาชพแกลงผวจยไดศกษา แนวคด หลกการ ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของดงน คอ

2.1 หลกการ ทฤษฎ และแนวคดพฤตกรรมภาวะผนำา2.1.1 ความหมายของผนำาและภาวะผนำา2.1.2 แนวคดและทฤษฎภาวะผนำา

2.2 หลกการ ทฤษฎ และแนวคดเกยวกบความพงพอใจในการปฏบตงาน

2.2.1 ความหมายของความพงพอใจในการปฏบตงาน2.2.2 แนวคดและทฤษฎเกยวกบความพงพอใจในการปฏบตงาน2.2.3 พนฐานทางพฤตกรรมของบคคลการปฎบตงาน

2.3 การบรหารงานอาชวศกษา2.3.1 ความหมายและความสำาคญของการจดการและบรหารอาชวศกษา2.3.2 หลกการและแนวนโยบายการปฎรปการอาชวศกษา2.3.3 โครงสรางการบรหารงานของสำานกงานคณะกรรมการการอาชวศกษา2.3.4 การบรหารงานของวทยาลยการอาชพแกลง

2.4 แนวคดและการสงเคราะหตวแปรทสมพนธกบพฤตกรรมความพงพอใจในการปฎบตงาน

2.4.1 ตวแปรทมความสมพนธกบพฤตกรรมการปฎบตงานของบคลากร2.4.2 การสงเคราะหตวแปร

2.5 งานวจยทเกยวของ2.6 กรอบแนวคดในการวจย

2.1 หลกการ ทฤษฎ และแนวคดพฤตกรรมภาวะผนำา

2.1.1 ความหมายของผนำาและภาวะผนำา (Leadership)ความเปนผนำาเปนหนาทหนงในหลาย ๆ หนาทของผบรหาร ซง

ความเปนผนำากบ ผบรหาร จงแตกตางกนกลาวคอ ผบรหารเปนตำาแหนงทกำาหนดขนในองคการ มอำานาจโดยตำาแหนงและ ไดรบความคาดหวงในหนาทเฉพาะเจาะจง จะมงเนนทการควบคม การตดสนใจ และผบรหารจะตองมลกษณะของผนำา(Leadership) สวนผนำาจะไมไดรบมอบอำานาจทางสายงานแตมอำานาจโดยวธอน มบทบาททกวางกวาบทบาทผบรหาร ผนำาจะเนนทกระบวนการกลม การรวบรวมขอมล ขาวสาร การใหขอมลยอนกลบ และการใชอำานาจกบบคคลอน ดงนน ภาวะผนำาคอศาสตรและศลปในการบรหารงานของผนำาและผบรหาร จงเปนปจจยสำาคญตอความสำาเรจขององคการงานจะดำาเนนไปดวยดและบรรลวตถประสงคยอมขนอยกบทกษะการบรหารงานซงบคคล ไดใหความ หมายของผนำาและภาวะผนำา ดงน

มาล จฑา (2542 : 10) กลาววาผนำา หมายถง บคคลทดำารงตำาแหนงเปนหวหนาในหนวยงานโดยไดรบการแตงตง เลอกตง หรอไดรบการยกยองใหเปนหวหนาและเปนบคลากรทมอทธพลเหนอจตใจผอน ในการทชกจงใจใหบคคลปฏบตตามคำาสง

วชรนทร พงษพนธอศดร (2545 : 20) กลาววา ผนำา หมายถง บคคลทแสดงพฤตกรรมในการจงใจทำาในสงทเขาตองการ โดยมเปาหมายขององคการเปนจดหมายปลายทาง

เสนาะ ตเยาว (2535 : 5-6) กลาววา ภาวะผนำา เกดขนไดจากการพฒนาบคคลไมใชเกดจากคณสมบตสวนตว คอ เกดจากพฤตกรรมของผนำาเอง พฤตกรรมทกอใหเกดความเปนผนำาคอความสมพนธระหวางผนำากบผอน หรอในแงของการบรหาร คอ ปฏสมพนธระหวางผบงคบบญชากบผใตบญชา

เฮอรเซย และบลานชารด (Hersey and Blanchard, 1982: 69 อางถงใน ประเสรฐสมพงษธรรม, 2537: 45) ใหความหมายวา ภาวะผนำา คอกระบวนการทมอทธพลตอกจกรรมของบคคลทพยายาม ใหบรรลเปาหมายในสถานการณหนง

สรยภรณ ทรรศนยากร (2541 : 30) กลาววา ภาวะผนำา หมายถง พฤตกรรมทผนำาแสดงออก ในการใชอำานาจหนาทหรออทธพลทมอยตอผรวมงานในสถานการณตางๆโดยการจงใจผรวมงาน ใหเกดแรงจงใจภายใน เพอใหผรวมงานพงพอใจใหความรวมมอซงกนและกนดวยความเตมใจและ ใชความพยายามของตนในการปฏบตงาน โดยทมเทกำาลงความคด กำาลงกายความรความสามารถในการชวยกนแกปญหาเพอใหการปฎบตงานบรรลตามวตถประสงคทกำาหนดไวอยางมประสทธภาพ

การดา จนทรแยม (2546 : 128) กลาววา ภาวะผนำาเปนกระบวนการทผนำาใชอทธพล หรออำานาจทมอยในการชกนำา หรอโนมนาวใหผใตบงคบบญชาปฏบตหนาทของตนอยางมประสทธภาพ เพอใหบรรลเปาหมายขององคกร

ผวจยไดสรปวาภาวะผนำา เปนความสามารถดานอทธพลตอบคคลในกลมเพอนำาไปสความสำาเรจตามเปาหมาย ใชกระบวนการสงการตามสถานการณ การมปฎสมพนธ โดยถายทอดแนวคดไปส การปฏบต ดงนน อาจกลาว ไดวาภาวะผนำาเปนการมปฏสมพนธทไมหยดนงของกระบวนการ 3 อยาง ทมความเกยวเนองและมอทธพลตอกน ไดแก ผนำา (Leaders) ผตาม (Follows) และสถานการณ (Situations) นำาไปสความพงพอใจในการ

ภาวะผนำา

(LEADERSHIP)

ปฏบตและบรรลผลตามเปาหมายโดยสรปตามภาพประกอบท 1 แสดงปฏสมพนธระหวางผนำา ผตาม และกระบวนการ ดงน

ปฏสมพนธ ความพงพอใจ

ภาพประกอบท 1 แผนภมแสดงปฏสมพนธระหวางผนำา ผตาม และกระบวนการทมา : อาร เพชรผด (2537: 127)

2.1.2 แนวคดและทฤษฏภาวะผนำา (Leadership theory)สมยโบราณมนษยมความเชอวา การเปนเรองของความสามารถท

เกดขนเฉพาะตระกล หรอ เฉพาะบคคลและสบเชอสายกนได บคลกภาพและลกษะระของการเปนผนำาเปนสงทมมาแตกำาเนดและเปนคณสมบตเฉพาะ

ผนำา(Leaders)(Leaders)

สถานการณ (Situations)

ผตาม(Follows)

เปาหมาย

ภาวะผนำา(LEADERSHIP)

ตว สามารถถายทอดทางพนธกรรมได ผทเกดในตระกลของผนำายอมจะตองมลกษะผนำาดวย

แนวคดเกยวกบผนำาเรมเปลยนแปลงไปตามยคสมย มการศกษาและรวบรวมทฤษฎเกยวกบภาวะผนำา โดยแบงตามระยะเวลาการพฒนา (มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2533 : 176 - 185) ดงน

2.1.2.1 ทฤษฏคณลกษณะผนำา (Trait theories)2.1.2.2 ทฤษฏพฤตกรรมผนำา (Behavioral theories)2.1.2.3 ทฤษฏภาวะตามสถานการณ (Situational or contingency leadership theories)2.1.2.4 ทฤษฏภาวะนำาการเปลยนแปลง (Transformational leadership theories)

2.1.2.1 ทฤษฏคณลกษณะผนำา (Trait theories)ระยะแรกของการศกษาภาวะผนำาเรมในป ค.ศ. 1930-

1940 แนวคดมาจากทฤษฏ มหาบรษ (Great man theory of leaderships) ของกรกและโรมนโบราณ มความเชอวา ภาวะผนำาเกดขนเอง ตามธรรมชาตหรอโดยกำาเนด ไมสามารถเปลยนแปลงได แตสามารถพฒนาขนไดลกษณะผนำาทดและ มประสทธภาพสงจะประกอบดวย ความเฉลยวฉลาด มบคลกภาพซงแสดงถงการเปนผนำาและตองเปนผทมความสามารถสงดวย ผนำาในยคนไดแก พระเจานโปเลยน ฮตเลอร พอขนรามคำาแหงมหาราช สมเดจพระนเรศวรมหาราช พระเจาตากสนมหาราช เปนตน ตวอยาง การศกษาเกยวกบ Theit Theories ของ Gardner ไดแก

1) The Tasks Of Leadership : กลาวถง งานทผนำาจำาเปนตอง ม 9 อยาง ไดแก มการกำาหนดเปาหมายของกลม ม

บรรทดฐาน และคานยมของกลม รจกสรางและใชแรงจงใจ มการบรหารจดการ มความสามารถในการปฏบตการ สามารถอธบายไดเปนตวแทนของกลมได แสดงถงสญลกษณของกลม และมความคดรเรมสรางสรรค

2) Leader-Constituent Interaction เชอวาผนำาตองมพลงวเศษเหนอบคคลอน หรอมอทธพลเหนอบคคลอนๆ เพอทสนองตอบความตองการขนพนฐาน ความคาดหวงของบคคล และผนำาตองมความเปนตวของตวเอง สามารถพฒนาตนเองและพฒนาใหผตามมความแขงแกรง และสามารถยนอยดวยตนเองอยางอสระทฤษฏนพบวา ไมมคณลกษณะทแนนอนหรอชชดของผนำา เพราะผนำาอาจไมแสดงลกษณะเหลานออกมา

ผวจยสรปวา ผนำาทฤษฏนมคณลกษณะผนำาทมความรความสามารถ ในการบรหารจดการและมอทธพลเหนอบคคลอนมความเปนตวของตวเอง แสดงออกถงลกษณะ ของผนำาไดด มความคดรเรมสรางสรรค

2.1.2.2 ทฤษฏพฤตกรรผนำา (Behavioral theories) เปนการพฒนาในชวงป ค.ศ.1940 -1960 แนวคดหลก

ของทฤษฏ คอ ใหมอง ในสงทผนำาปฏบตและชใหเหนวาทงผนำาและผตามตางมอทธพลซงกนและกน นกทฤษฏ ไดแก Kurt Lewin Rensis Likert and Mouton และ Douglas McGregor มรายระเอยดดงน

1) แนวคดจากการศกษาของเคอรท เลวท แหงมหาวทยาลยไอโอวาไดแบงลกษณะผเปน 3 แบบ คอ

1.1) ผนำาแบบอตถนยมหรออตตาธปไตย (Democratic leaders) จะตดสนใจดวยตนเอง ไมมเปาหมายหรอวตถประสงคแนนอนขนอยกบผนำาเอง คดถงผลงานไมคดถงคน บางครงจะทำาเกดศตรได ผนำาลกษณะนจะใชไดดในชวงภาวะวกฤตเทานน ผลของการเปนผนำาลกษณะน จะทำาใหผไดบงคบบญชาไมมความเชอมนในตนเอง และไมเกดความรเรมสรางสรรค

1.2) ผนำาแบบประชาธปไตย (Democratic Leaders)ใชการตดสนใจของ กลมหรอใหผตามมสวนรวมในการตดสนใจ รบฟงความคดเหนสวนรวม ทำางานเปนทม มการสอสาร แบบ 2 ทาง ทำาใหเพอผลผลตและความพงพอใจในการทำางาน บางครงการองกลมทำาใหใชเวลานาน ในการตดสนใจ ระยะเวลาทเรงดวนผนำาลกษณะนไมเกดผลด

1.3) ผนำาแบบตามสบายหรอเสรนยม (Laissez faire leaders) จะใหอสระกบผไดบงคบบญชาเตมทในการตดสนใจในการแกปญหา จะไมมการกำาหนดเปาหมายทแนนอนไมมหลกเกณฑ ไมมระเบยบ จะทำาใหเกดความคบของใจหรอความไมพอใจของผรวมงานไดและไดผลผลตตำา การทำางานของผนำาลกษณะนเปนการกระจายงานไปทกลม ถากลมมความรบผดชอบและมแรงจงใจ ในการทำางานสง สามารถควบคมไดด มผลงานและความรเรมสรางสรรค

ผวจยไดสรปวา ลกษณะผนำาแตละแบบจะสรางบรรยากาศในการทำางาน ทแตกตางกน ดงนนพฤตกรรมของผนำาจะตองมทกษะทางการบรหารในการเลอกใชลกษณะของผนำา แบบใดยอมขนอยกบความเหมาะสมทสามารถควบคมบคลากรได

2) แนวคดจากการศกษาของลเคอรท (Likert’s Michigan Studies) แหงมหาวทยาลยมชแกน จากผลศกษาไว ดงน

เรนสส ลเคอรท (Rensis Likert) และสถาบนวจยสงคม มหาวทยาลยมชแกน (อางองถงใน Miner,1992:236) ทำาการวจยดานสถาวะผนำาโดยใชเครองมอท Likert และกลมคดขน ประกอบดวย ความคดรวมยอดเรอง ภาวะผนำา แรงจงใจ การตดตอสอสาร การปฏสมพนธ และการใชอทธพล การตดสนใจ การตงเปาหมาย การควบคมคณภาพและสมรรถนะของเปาหมาย โดยแบงลกษณะ ผนำาเปน 4 แบบ คอ

2.1) แบบใชอำานาจ (Explorative authoritative) ผบรหารใชอำานาจเผดจการสง ไววางใจผไดบงคบบญชาเลกนอย บงคบบญชาแบบขเขญมากกวาการชมเชย การตดตอสอสาร เปนไปทางเดยวจากบนลงลาง การตดสนใจอยในระดบเบองบนมาก

2.2) แบบใชอำานาจเชงเมตตา (Benevolent authoritative) ปกครองแบบพอ ปกครองลก ใหความไววางใจผใตบงคบบญชา จงใจโดยการใหรางวล แตบางครงขลงโทษ ยอมใหการตดตอสอสารจากเบองลางสเบองบน ไดบาง รบฟงความคดเหนจากผใตบงคบบญชาบาง และบางครงยอมใหการตดสนใจแตอยภายใตการควบคมอยางใกลชดของผบงคบบญชา

2.3) แบบปรกษาหารอ (Consultative democratic) ผบรหารจะใหความไววางใจและการตดสนใจแตไมทงหมด จะใชความคดและความคดเหนของผใตบงคบบญชาเสมอ ใหรางวลเพอสรางแรงจงใจ จะลงโทษนานๆ ครงและใชการบรหารแบบทมสวนรวม มการตดตอสอสาร แบบ 2 ทางจากระดบลางขนบนและจากระดบบนลงลาง

การวางนโยบายและการตดสนใจมาจากระดบบน ขณะเดยวกนกใหยอมการตดสนใจบางอยางอยในระดบลางผบรหารเปนทปรกษาในทกดาน

2.4) แบบมสวนรวมอยางแทจรง (Participative democratic) ผบรหาร ใหความไววางใจและเชอถอผใตบงคบบญชา ยอมรบความคดเหนของผใตบงคบบญชาเสมอ มการให รางวลตอบแทนเปนความมนคงทางเศรษฐกจแกกลม มการบรหารแบบมสวนรวม ตงจดประสงครวมกน มการประเมนความกาวหนา มการตดตอสอสารแบบ 2 ทางทงจากระดบบนลงลางในระดบเดยวกน หรอในกลมผรวมงานสามารถตดสนใจเกยวกบการบรหารไดทงในกลมบรหารและกลมผรวมงาน

ผวจยไดสรปความวาลกษณะสภาวะผนำาทง 4 แบบน มความสมพนธ กบการปฏบตงานของผบรหารกบผตาม การทจะประความสำาเรจกบการปฏบตงานใหบรรลเปาหมายไดนน ผนำาสามารถวเคราะหตนเองในพฤตกรรมสภาวะผนำาตางๆ กนและแบบทดทสด คอ ลกษณะของผนำา แบบมสวนรวมอยางแทจรง

3) แนวคดแบบตาขายการจดการของเบลคและมตน (Blake and Mouton’s Managerial Grid)

เบลคและมตน Blake and Mouton กลาววา ภาวะผนำาทดมปจจย 2 อยาง คอ คน (People) และผลผลต(Product) โดยกำาหนดคณภาพและลกษณะสมพนธภาพของคนเปน 1-9 และกำาหนดผลผลตเปน 1-9 เชนกน และสรปวาถาคนมคณภาพสงจะสงผลใหผลผลตมปรมาณและคณภาพสงตามไปดวย เรยกรปแบบนวา Nine-Nine style (9,9 style) ซงรปแบบของการบรหารแบบ

ตาขายนจะแบงลกษณะเดนๆ ของผนำาไว 5 แบบ คอ แบบมงงานเปนหลก แบบมงคนเปนหลก แบบมงงานตำามงคนตำา แบบทางสายกลาง และแบบทำางานเปนทม ซงไดแสดงแบบภาวะผนำาในมตเนนคนและผลงานตารางท 1 ดงนตารางท 1 แบบภาวะผนำาตามแนวคดของ Blake and Mouton’s

ตามแนวคดของ Blaake and Mouton รปแบบของผนำาม 5 รปแบบ ไดแก

(1) แบบมงงาน (Task – oriented /Authority compliance) แบบ 9,1 ผนำาจะมง เอาแตงานเปนหลก (Production Oriented) สนใจคนนอย มพฤตกรรมแบบเผดจการ จะเปนผวางแผนกำาหนดแนวทางการปฏบต และออกคำาสงใหผใตบงคบบญชาปฏบตตามเนนผลผลตไมสนใจสมพนธภาพของผรวมงาน หางเหนผรวมงาน

(2) แบบมงคนสง (Country club management) แบบ 1, 9 ผนำาจะเนนการใช มนษยสมพนธและเนนความพงพอใจของผตามในการทำางาน ไมคำานงถงผลผลตขององคการสงเสรมใหทกคนมความรสกเปนสวนหนงของครอบครวใหญทมความสข นำาไปสสภาพการณสงแวดลอมและมความสขในการทำางาน การนเทศในการทำางานควรมเพยงเลกนอยไมจำาเปนตองมการควบคมในการทำางาน ลกษณะคลายการทำางานในครอบครวทมงเนนความพงพอใจ ความสนกสนานในการทำางานของผรวมงาน เพอหลกเลยงการตอตานตาง ๆ

(3) แบบมงงานตำามงคนตำา (Impoverisbed) แบบ 1,1 ผบรหารจะสนใจคน และสนใจงานนอยมาก ใชความพยายามเพยงเลกนอยเพอใหงานดำาเนนไปตามทมงหมาย และคงไว ซงสมาชกภาพขององคการ ผบรหารมอำานาจในตนเองตำา มการประสานงานกบผใตบงคบบญชานอย เพราะขาดสภาวะผนำา และมกจะมอบหมายใหผใตบงคบบญชาทำาเปนสวนใหญ

(4) แบบทางสายกลาง (middle of the road management) แบบ 5, 5 ผบรหาร หวงผลงานเทากบขวญและกำาลงใจของปฏบตงาน ใชระบบราชการทมกฎระเบยบแบบแผน ผลงานไดจากการปฏบตตามระเบยบ โดยเนนขวญ ความพงพอใจ หลกเลยงการใช

กำาลงและอำานาจยอมรบผลทเกดขนตามความคาดหวงของผบรหาร มการจดตงคณะกรรมการในการทำางานหลกเลยงการทำางานทเสยงเกนไป มการประนประนอมในการจดการกบความขดแยง ผรวมคาดหวงวาผลประโยชนมความเหมาะสมกบการปฏบตงานทไดกระทำาลงไป

(5) แบบทำางานเปนทม (Team management) แบบ 9, 9 ผบรหารใหความสนใจทงเรองงานและขวญกำาลงใจผใตบงคบบญชา คอ ความตองการขององคการและความตองการของคนทำางานจะไมขดแยงกน เนนการทำางานอยางมประสทธภาพ บรรยากาศในการทำางานสนกผลสำาเรจ ของงานเกดจากความรสกยดมนของผปฏบตตามอาศยซงกนและกน ระหวางสมาชก สมพนธภาพระหวางผบรหารกบผตาม เกดจากความไวใจ เคารพนบถอซงกนและกน ผบรหารแบบนเชอวา ตนเปนเพยง ผเสนอแนะหรอใหคำาปรกษาแกผใตบงคบบญชาเทานน อำานาจการวนจฉยสงการและอำานาจการปกครองบงคบบญชายงอย ทผใตบงคบบญชามการยอมรบความสามารถของแตละบคคล กอใหเกดความคดสรางสรรคในการทำางาน

ผวจยไดสรปวาผนำาตามความคดนจะวดทคณภาพของคน และผลผลตของงาน และพบวาลกษณะผนำาทมพฤตกรรมแบบทำางานเปนทมจะมประสทธภาพมากทสด

4) แนวคด ทฤษฎ เอกซ วาย ของแคเกรเกอร (mcGregor’s : T Y Theory)

ดกลาส แมคเกรเกอร (Douglas McGregor 1960 : 33 – 34 อางถงในสรอยตระกล อรรถมานะ,2541 : 106-107) เปนนกจตสงคมจตสงคมอเมรกา ซงทฤษฎนเกยวกบของกบทฤษฎแรงจงใจและทฤษฏความตองการขนพนฐานของมาสโลว ซง McGregor มความเหนวา การทำางานกบคนจะตองคำานงถง ธรรมชาตของมนษยและพฤตกรรม

ของมนษย คอ มนษยมความตองการพนฐานและแรงจใจ ผบรหารทมประสทธภาพจะตองใหสงทผตามหรอผใตบงคบบญชาเกดความศรทธาและกระตอรอรนชวยกนปฏบตงานใหบรรลจดมงหมาย

Theory X พนฐานของคน คอ ไมชอบทำางาน พนฐานคนขเกยจ อยากไดเงน อยากสบาย เพราะฉะนนบคคลกลมนจำาเปนตองคอยควบคมตลอดเวลา และตองมการลงโทษมกฎระเบยบอยางเครงครด

Theory Y เปนกลมทมองในแงด มความตระหนกในหนาทความรบผดชอบ เตมใจทำางาน มการเรยนร มการพฒนาตนเอง พฒนางาน มความคดสรางสรรค และมศกยภาพในตนเอง

ผวจยไดสรปวา ผนำาตองเขาใจความแตกตางพนฐานของบคคลสามารถ วเคราะหบคลากรในองคกร โดยสมมตฐาน ตามทฤษฎเอกซ ใหความสำาคญกบความตองการคานความมนคงของบคลากร สวนทฤษฎวาย จะสมมตฐานใหความสำาคญกบสงททำาใหบคลากร เกดความพงพอใจในการปฏบตงานเพอสรางแรงจงใจตรงตามทตองการ เกดความกระตอรอรนใหบรรลวตถประสงค

2.1.2.3 ทฤษฎตามสถานการณ (Situational or contingency leadership theory)

เปนทฤษฎทนำาปจจยสงแวดลอมของผนำามาพจารณาวามความสำาคญตอความสำาเรจของผบรหาร ขนอยกบสงแวดลอมหรอสถานการณทอำานวยให ซงศกษาจากแนวคดทฤษฎตางๆ ดงน

1) แนวคดทฤษฎ 3-D Management Style เรดดน (Reddin, 1970 : 230 อางถงในเสรศกด ว

ศาลาภรณ, 2536 : 20) เพมมตประสทธผล เขากบมตพฤตกรรมดานงาน และมตพฤตกรรมดานมนษยสมพนธ เรดดนกลาววาแบบภาวะผนำาตางๆ อาจมประสทธผลหรอไมกไดขนอยกบสถานการณ ซง

ประสทธผลจะหมายถง การทผบรหารประสบความสำาเรจในผลงานตามบทบาทหนาทและความรบผดชอบทมอยแบบภาวะผนำาจะมประสทธผลมากหรอนอยไมไดขนอยกบพฤตกรรมการบรหารทมงงานหรอมนษยสมพนธซงแบบภาวะผนำากบสถานการณ ทเขากนไดอยางเหมาะสม เรยกวา มประสทธผล แตถาไมเหมาะสมกบสถานการณ เรยกวา ไมมประสทธผล และ เรดดนยงแบงผนำาตามแนวคดทฤษฎ 3D Management Style ออกเปน 4 แบบ ดงตารางท 2 แสดงภาวะผนำาตามแนวคดทฤษฎ 3-D management Style ดงน

ตารางท 2 ภาวะผนำาตามแนวคดทฤษฎ 3-D management Style

ผนำาทไมมประสทธภาพ ลกษณะพนฐานภาวะผนำา

ผนำาทมประสทธภาพ

1.แบบหนงาน (Deserter) คอ ผนำาทเอาแตผลของงานอยางเดยว

แบบแบงแยก(Separated)

แบบขาราชการ (Bureaucrat) คอ ทำางานแบบเครองจกรไมมความคดสรางสรรคใหงานเสรจไปวนๆ

2.แบบอตตนยม (Autocrat) คอ ผนำาทเอาแตผลของงานอยางเดยว

แบบเสยสละDedicated

แบบเผคจการทมใจเมตตา (Benevolent Autocrat) คอ มความเมตตากรณาผรวมงานมากขน

3.แบบนกบญ (Missionary) คอ ผนำาเหนแกสมพนธภาพเสยสละทำาคนเดยวจงได

แบบเนนความสมพนธ

(Related)

แบบนกพฒนา (Developer) คอ ตองรจกพฒนาผตามใหมความรบผดชอบงานมากขน

คณภาพงานตำา4.แบบประนประนอม (Compromiser) คอผนำาจะประน ประนอมทกๆเรอง

แบบผนกรวมกน(Integrated)

แบบนกบรหาร (Executive) คอ ตองมผลงานดเลศและสมพนธภาพกดดวย

ทมา : เสรมศกด วศาลาภรณ (2536 : 21)

ผวจยไดสรป ภาวะผนำาตามแนวคดของเรดดน ไดคำานงถงภาวะผนำา 3 ประเภท คอ ลกษณะภาวะผนำาทไมมประสทธภาพ ลกษณะพนฐานภาวะผนำา และลกษณะภาวะผนำา ทมประสทธภาพ นำามาเปรยบเทยบมความเขาใจชดเจนมากยงขน ผนำาหรอนกบรหารทมผลงานดเลศ ตองมสมพนธภาพทด

2) แนวคดทฤษฎวงจรชวต Life-Cycle Theory เฮอรเซยและบลนชารด (Hersey and Blanchand

อางถงใน ประเสรฐ สมพงษธรรม, 2537 : 50) ไดเสนอทฤษฎวงจรชวต โดยไดรบอทธพลจากทฤษฎเรดดนและยงยดหลกการเดยวกน คอ แบบภาวะผนำาอาจมประสทธผลหรอไมกได ขนอยกบสถานการณ องคประกอบของภาวะผนำาตามสถานการณตามทฤษฎของเฮอรเซยและบลนชารดประกอบดวย

(1) ปรมาณการออกคำาสง คำาแนะนำาตางๆ หรอพฤตกรรมดานงาน

(2) ปรมาณการสนบสนนทางอารมณ สงคม หรอพฤตกรรมดานมนษยสมพนธ

(3) ความพรอมของผตามหรอกลมผตาม

เฮอรเซยและบลนชารด แบงภาวะผนำาออกเปน 4 แบบ คอ

(1) ผนำาแบบบอกทกอยาง (Telling) ผนำาประเภทนจะใหคำาแนะนำาอยางใกลชด และดแลลกนองอยางใกลชด เหมาะสมกบผตามทมความพรอมอยในระดบท 1 คอ (M1) บคคลมความพรอมอยในระดบตำา

(2) ผนำาแบบขายความคด (Selling) ผนำาประเภทนจะคอยชแนะบางวาผตามขาดความสามารถในการทำางาน แตถาผตามไดรบการสนบสนนใหทำาพฤตกรรมนนโดยการใหรางวลกจะทำาใหเกดความเตมใจทจะรบผดชอบงานและกระตอรอรนทจะทำางานมากขน ผบรหารจะใชวธการตดตอสอสารแบบ 2 ทาง และตองคอยสงงานโดยตรง อธบายใหผตามเขาใจ จะทำาใหผตามเขาใจและตดสนใจในการทำางานไดด เหมาะกบผตามทมความพรอมในการทำางานอยในระดบท 2 คอ (M2) บคคลมความพรอมอยในระดบตำา ถงปานกลาง

(3) ผนำาแบบเนนการทำางานแบบมสวนรวม (Participation) ผนำาประเภทน จะคอยอำานวยความสะดวกตางๆในการตดสนใจ มการซกถาม มการตดตอสอสาร 2 ทางหรอรบฟงเรองราว ปญหาตางๆ จากผตาม คอยใหความชวยเหลอในดานตางๆ ทงทางตรงและทางออม ทำาใหผตามปฏบตงานไดเตมความรความสามารถและมประสทธภาพ เหมาะกบผตามทมความพรอมอยในระดบ 3 (M3) คอความพรอมขงผตามอยในระดบปานกลางถงระดบสง ซงเปนบคคลทมความสามารถแตไมเตมใจทจะรบผดชอบงาน

(4) ผนำาแบบมอบหมายงานใหทำา (Delegation) ผบรหารเพยงใหคำาแนะนำาและชวยเหลอเลกๆ นอยๆ ผตามคดและตดสนใจเองทกอยาง เพราะถอวาผตามทมความพรอมในการทำางานระดบสงสามารถทำางานใหมประสทธภาพไดด เหมาะกบผตามทมความพรอมอยในระดบ 4

(M4) คอ ความพรอมอยในระดบสง ซงเปนบคคลทมทงความสามารถแลเตมใจหรอมนใจในการรบผดชอบการทำางาน

ผวจยไดสรปภาวะผนำาตามแนวคดของเฮอรเซย และบลนชารด แสดงถงความสมพนธภาวะผนำากบผตามขนอยกบสถานการณ ใชประกอบการบรหารบคลากรใน 4 แบบและในแบบ ท 4 ผนำาแบบมอบหมายงานใหทำา (Delegation) จะเปนลกษณะภาวะผนำาทมประสทธภาพมากทสด

3) แนวคดแบบภาวะผนำาทมประสทธผล ของฟดเลอร (Fiedler’s Contingency Model of Leadership Effectiveness)

ฟดเลอร (Fiedler, 1967 : 79 อางถงใน สรอยตระกล อรรถมานะ,2541 : 264-265) กลาววา ภวาะผนำาทมประสทธภาพทคำานงถงตวแปรกำาหนดสถานการณทเออตอการใชความเปนผนำาประกอบดวยปจจย 3 สวน คอ

(1) ความสมพนธระหวางผนำาและผตาม บคลกภาพของผนำา มสวนสำาคญทจะทำาใหกลมยอมรบ

(2) โครงสรางของงาน งานทใหความสำาคญ เกยวกบโครงสรางของงานอำานาจของผนำาจะลดลง แตถางานใดตองใชความคด การวางแผน ผนำาจะมอำานาจมากขน

(3) อำานาจของผนำา ผนำาทดทสด คอ ผทเหนงานสำาคญทสดแตถาผนำาทจะทำาเชนนไดผนำาตองมอำานาจและอทธพลมากแตถาผนำามอทธพลหรออำานาจไมมากพอจะกลายเปนผนำาทเหนความสำาคญของสมพนธภาพระหวางผนำาและผตามมากกวาเหนความสำาคญของงาน

ผวจยไดสรปแนวแบบภาวะผนำาทมประสทธผลคดตามทฤษฎของฟดเลอร (Fiedler) ผนำาไดคำานงถงตวแปร ไดแก ความสมพนธระหวางบคลโครงสรางของงาน และอำานาจของผนำา ทสามารถ

กำาหนดสถานการณ ทเออใหผบรหารใชความเปนผนำาทมประสทธภาพและสามารถควบคมสถานการณขององคกรได

2.1.2.4 ทฤษฎภาวะผนำาการเปลยนแปลง (Transformational leadership theory)

ภาวะผนำาการเปลยนแปลง (Transformational leadership theory) เปนทฤษฎของ การศกษาภาวะผนำาแนวใหม หรอกระบวนทศนใหม (New paradigm) ของภาวะผนำาโดยมแบสและอโวลโอ (Bass & Avolio) เปนสองทานแรกทไดกลาวถงภาวะผนำาการเปลยนแปลงโดยแสดงใหเหนเปนทฤษฎของการศกษาภาวะผนำาแนวใหม เนองจากภาวะผนำาการเปลยนแปลงเปนการเปลยนแปลงกระบวนทศนไปสความเปนผนำาทมวสยทศน (Visionary) และมการกระจายอำานาจ หรอเสรมสรางพลงจงใจ (Empowering) และเปน ผมคณธรรม (Moral agents) และกระตนผตามใหมความเปนผนำา

กอนจะมาเปนแนวคดทฤษฎภาวะผนำาการเปลยนแปลง ทฤษฎภาวะผนำาทเรมตนมากอน คอ ทฤษฎภาวะผนำาแบบมบารม (Charismatic leadership) โดยแมกซเวเบอร (Max Weber) ในทศวรรษท 1920 ไดเสนอทฤษฎภาวะผนำาแบบมบารมเมอผลงานของเขาไดแปลเปนภาษาองกฤษในป ค.ศ.1947 ไดกระตนความสนใจของนกสงคมวทยาและนกรฐศาสตรทศกษาดานภาวะผนำา พฤตกรรมของผนำาแบบมบารมจะประกอบดวย

20 (1)การสรางภาพประทบใจใหผตามมความมนใจในตวผนำา (2)ประกาศอยางชดเจนถงเปาหมายทางอดมการณ

(3)สอสารใหผตามทราบถงความคาดหวงอยางสงทผนำามตอผตาม (4)แสดงความมนใจแกผตาม ทฤษฏภาวะผนำาการเปลยนแปรงในทศนะของแบสและอโวลโอ (Bass &Avoli อางถงในประยทธ ชสอน,2548:16) ไดพฒนาปนรปรางขน โดยการศกษาวจยรวบรวมขอมลพฒนาละฝกอบรมจากทกระดบในองคการและในสงคม ทงกบผนำาทกระดบในสงคม ทงกบผนำาทกระดบและไมมประสทธภาพ ไมมกจกรรม จนถงผนำาทมประสทธภาพสง มความกระตอรอรน ทงในวงการธรกจ อสาหกรรม ราชการทหาร โรงพยาบาล สถานศกษา ในตางเชอชาตและตางวฒนธรรม ผลการศกษาแสดงใหเหนวาภาวะผนำาการเปลยนแปลง ทวดโดยเครองมอวดภาวะผนำาพหองคประกอบ (Multifactor Leadership Questionnaire :MLQ)ทสรางและพฒนาโดย แบส ละ อโวลโอเปนภาวะผนำาทมประสทธภาพ และใหความพงพอใจมากกวาภาวะผนำาแบบแลกเปลยน (Transactional leadership)ซงมงานวจยเชงประจกษและการศกษาเชงทฤษฏจำานวนมาก แสดงใหเหนวาภาวะผนำาการเปลยนแปลง(Transactional leadership)มอทธพลอยางมมยสำาคญตอการเพมการปฏบตงานของบคลากรและขององคการตอมาแบส(Bass,199:121 อางถงใน ประเสรฐ สมพงษธรรม,2537:60)ไดเสอนภาวะผนำาแบบพสยเตม (The full Range

Model of Leadership)โดยใชผลจากการวเครวะหองคประกอบภาวะผนำา 3 แบบ คอภาวะผนำาการเปลยนแปลง(Transformational leadership)ภาวะผนำาการแลกเปลยน(Transactionall ledership)ภาวะผนำาปลอยตามสบาย(Laissez-faire leadership)ดงมรายการละเอยคตอไปน 1)ภาวะผนำาการเปลยนแปลง(Transforrnational leadership)คอการทผนำาหรอผบรหารประพพฤตตวเปนแบบอยาง หรอ เปนโมเดลสำาหรบผตามหรอบคลากร ผนำาจะเปนทยกยองเคารพนบถอ ศรทธา ไววางใจ และทำาใหผตามเกดความภาดภมใจเมอไดรวมงานกน และเปนกระบวนการทผนำาเปลยนแปลงความพยายามของผตามใหขน จากตามพยายามทคาดหวงเปนผลใหการปฏบตงานเกดความคาดหวง โดยผแสดงบทบาททำาใหผตามมความรสกไววางใจ ยนดจงรกภกด และนบถอทำาใหผตามกลายเปนผมศกยภาพ เปนนกพฒนา เปนผทเสรมแรงไดดวยตนเอง ซงผนำาจะตองยกกระดบความรสกของผตาม ใหความสำาคญและคณคาของผลลพธทตองการและวธการทจะบรรลผลลพธทตองการ ทำาใหผตามไมคำานงถงปะโยชนสวนตน แตอทศตนเพอองคการโดยกระตนระดบความตองการของมาสโลว(Bass 1985;Bass and Avolio 199;Bass,1991 อางใน ประเสรฐ สมพงษธรรม,2537:61-66)

21

ซงพฤตกรรมภาวะผนำาการเปลยนแปลง ตามแนวคดของแบส และอโวลโอมองคประกอบ 4 ประการ (1)การมอทธพลเชงอคมคต(Charisma or Idealized Influence :CI or II)ผนำาแสดงพฤตกรรมตามบทบาท ทำาใหผตามมความชนชม มความภมใจ จงรกภกด และเชอถอในตวผนำาและผนำาไดวางแผน กำาหนดแนวทางใหผตามแสดงตามโดยการสรางวสยทศน (Vision)รวมกน โดยผนำาซงเปนผทมวสยทศน (Vision)และรถงพนธกจ(Mission) ขององคการ สรางความเชอมน ความไววางใจในภารกจโดยรวม เปนผนำาในลกษณะทมพฤตกรรม เจตคต และคานยมของความเปนผนำา แสดงหผตามเหนวาสามารถปฏบตงานบรรลวตถประสงคในสงทผตามรสกวาเปนไปได สรางวสยทศนและวตถประสงคในอนาคต (2)กาสรสรางแรงบนดาลใจ(Inspirational Motivation-IM)เปนกระบวนการทผนำาทำาใหผตามเกดอารมณกระตน จงใจใหไมเหนประโยชนสวนตน แตอทศตนเพอทมงาน เหนคณคาของผลการปฏบตงาน เปนผลทำาใหผ เกดความพยายามในการปฏบตงานเปนพเศษ โดยผนำาใชวธการงายๆชกชวน สรางอารมณใหผตามเขาใจวสยทศนและความหมาย มความรสกตระหนกวาพนธกจ ทตองทำาเปนสงสำาคญเชน ผนำาใชคำาพดหรอสญลกษณสรางจนตนาการ ภาวะผนำาการสรางแรงบนดาลใจจะปรากฏเมอผนำากระตนเราใจ ผตามเกดแรงจงใจใหปฏบตงาน และ

สรางความมนใจวาผตาม มความสามารถกระทำาใหบรรลตามวตถประสงคโดย ผนำาสรางความมนใจ ผนำาสรางความเชอใน เหตผลททำาใหผตามรบรวาสงทบคลากรทำานนมวตถประสงค และสรางความคาดหวงในความสำาเรจใหผตาม (3)การกระตนทางปญญา(Intellectual Stimulation-IS)เปนกระบวนการทผนำากระตนผตามใหเหนวธการ หรอแนวทางใหมในการแกปญหาโดยการกระทำาใหผตามมความพอใจและมความตงใจดวยการใชลญลกษณ จตตนาการและภาษาทเขาใจงาย สงเสรมใหผตามเขาใจในบทบาทและยอมรบในบทบาท สรางความมนใจและสงเสรมคณคาของผลลพธทตองการเปนผลใหบคลากรเกดความพยายาม ในการปฏบตงานมากขนและแกปญหาในการปฏบตงานมากขนและแกปญหาในการปฏบตงานดวยความเรยบรอย การกระตนเชาวปญญา เปนการใชการจงใจโดยใหขอเทจจรง ความร หลกการ แนวคด ทฤษฏตางๆ รวมทงกจกรรม กลวธ โครงการขอเสนอแนะ โดยเสนความคดอยางเปดเผยตรงไปตรงมา มการสนบสนนและคดคานโตแยงพยายามเนนจดออนของวฒนธรรมดงเดม และเนนจดแขงของวฒนธรรมในองคการ ซงสถานการณทผนำาการเปลยนแปลง ใชกระตนเชาวปญญาเพอเปลยนแปลงกลมและองคการเมอกลมหรอองคการถกคกคามจากสภาพแวดลอม เกดปญหารนแรงเกยวกบการลดประสทธภาพของหนวยงาน

งานขาดประสทธภาพ เพราะเครองมอชำารด ขาดวสดอปกรณ ผตาม ไมมาทำางาน ผนำาตองมอำานาจ

22เพยงพอททำาการเปลยนแปลง และรเรมวธการทสามากรแกปญหาไดทองคการเผชญอย โดยเฉพาะอยางยงผบรหารระดบสงและระดบกลางจะตองใชสมาธ ในการคดคน กลวธและมกจกรรมทแสดงออกใหเหนถงปญหาของตนเองและผตาม โดยการวเคราะหการวางแผนปฏบตและประเมน

เกดโนทศน แลวแจงใหผตามรถงโอกาสหรอการคกคามทองคการเผชญอย รวมทงจดแขงจดออนขององคการและการไดเปรยบ เมอเปรยบเทยบกบองคการอนๆ (4)การคำานงถงความเปนปจเจกบคคล(Individualized Consideration-IC)เปนกระบวนการทผนำาประพฤตทำาตนเปนผมงเนนการพฒนา(Individualized of Followers)วนจฉยและยกระดบความตองการของผตาม มการตดตอกบผตามเปนรายบคคล และตดตอสอสารแบบสองทาง เอาใจใสสความตองการตามความแตกตางระหวางบคคลของผตามกระจายอำานาจความรบผดชอบสงเสรมใหผตามเกดจนตภาพดวยตนเอง มรความมนคง สามารถบรณาการ ความตองการ มทศนภาพทชดเจนไดรบขาวสารตามทปรารถนาเกดความตองการ เฉพราะมความรสกเปนตวของตวเอง มความรบผดชอบและควบ คมตวเองได จากนนผสรางความมนใจและสงเสรมคณคาของผลลพธทกำาหนด (2)ภาวะผนำาการแลกเปลยน(Trnsactional leaderhip)เปนกระบวนการทผนำาใหรางวลหรอลงโทษผตามขนอยกบการปฏบตงานของผตาม ขนอยกบผลการปฏบตงานของผตามผนำาใชกระบวนการแลกเปลยนแรงตามสถานการณ ผนำาจงใจผตามใหปฏบตงานตามระดบทคาดหวงไว ผนำาจงใสจโดยเชอมโยงความตองการและรางวลกบความสำาเรจตามเปาหมายรางวลสวนใหญเปนรางวลภายนอก ภาวะผนำาแลกเปลยนประกอบดวยการใหรางวลตามสถานการณ(Contingent Reward:CR)การบรหารแบบวางเฉย(Management by Exception:ME) (3)ภาวะผนำา(Laissez-Faire Leadershhip:LF)หรอพฤตกรรมความไมมภาวะผนำา(No leadership behavior)เปนภาวะผนำาทไมมความหมาย ขาดความรบผดชอบไมมการตดสนใจ ไมเตมใจทจะเลอกยนอยฝายไหน ขอดการมสวนรวมเมอผตามตองการผนำา ผนำาจะไมอย มมวสยทศนเกยวกบภารกจขององคการไมมความชดเจนในเปาหมาย

จากการศกษาแนวคดและทฤษฏภาวะผนำา ซงมการกลาวถงคณลกษณะของผนำาไวมากมาย ในแตละยคตามระยะเวลาการพฒนาและเปลยนแปลง จะเหนไดวาภาวะผนำามอทธพลตอการบรหารจดการ โดยเฉพาะผตาม หรอบคลากรผรวมงานไดมความรสกไววางใจ ยนดจงรกภกด ยอมรบนบถอ มบรรยากาศในองคการทด มแรงจงใจในการปฏบตงานในภารกจ และวสยทศนขององคการ ทำาใหเกดความพงพอใจในการปฏบตงาน กอใหเกดประสทธภาพและประสทธผลตามมาซงสอดคลองกรบผลการวจยของบณฑต แทนพทกษ(2540:บทคดยอ)ศกษาความสมพนธระหวางภาวะผนำา อำานาจ ความศรทธาและ ความพงพอใจในงานของครโรงเรยน

23 มธยมศกษา ผลการศกษา พบวา ภาวะผนำาของผบรหารซงประกอบดวย ภาวะผนำาการเปลยนแปลง และภาวะผนำาแบบแลกเปลยน การใชอำานาจของผบรหารและความพงพอใจในงานของคร มความสำาคญกนอยางมนยสำาคญทางสถตและภาวะผนำาของผบรหาร การใชอำานาจของผบรหารความศรทธาของคร และ ชวะสงคมของครได

ผวจยไดศกษาพฤตกรรมภาวะผนำาการเปลยนแปลงเปนแนวทางในการ สรางเครองมอประเมนความพงพอใจในการปฏบตงานของงบคลากร เนองจากเปนทฤษฎความเหมาะสมในยคของการเปลยนแปลงและการแขงขนของโลก ซงประเทศไทยรบผลกระทบจากการเปลยนแปลงทเกดวกฤตปญหาการศกษาไทยทผบรหารหรอผนำายงคงใชทศนะเกาจตสำานกและทกษะเดมๆ ทำาใหเกดการเรยนรนอยใชอำานาจสงการโดยไมใชขอมลขาวสารจงนำาไปสภาวะวกฤต เมอพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2524 ประกาศใชตงแตวนท 20 สงหาคม 2542 เปนตนมานน วงการศกษาไทยไดมการเปลยนแปลงรปการศกษาทงระบบเพอใหการจดการศกษาทงระบบเพอใหการจดการศกษามประสทธภาพ ดงนน ผบรหารสถานศกษาตองมพฤตกรรมภาวะผนำาการเปลยนแปลงเพอบงคบการบญชา กระตนบคลากรในองคกร

เกดการยอมรบและศรทธา นำาองคกร ใหเกดการเปลยนแปลงและสามารถปฏบตงานใหบรรลวตถ ประสงคของสถานศกษา

2.2 หลกการ ทฤษฏ และแนวทางคดเกยวกบความพงพอใจในการปฏบตงาน

2.2.1 ความหมายของความพงพอใจในการปฏบตงาน (Job satisfaction)

ผนำาหรอผบรหารสวนใหญ จะบรหารงานใหประสทธภาพดวยการสรางความรสก ใหกบบคลากรมความพงพอใจในการปฏบตงาน ซงเปนพฤตกรรมในทางบวกทจะชวยสงเสรมใหการปฏบตงานของบคลากรมคานยมชอบทำางาน มความสขและสนกกบงาน โดยมนกจตวทยาและนกวชาการ ไดใหความหมายความพงพอใจในการปฏบตงานไว ดงน

กด (Good, 1973:320 อางถงใน อาคม เกงบญชา 2553:64) ไดใหความหมายวาความพงพอใจในการปฏบตงาน หมายถง คณลกษณะ สภาวะ หรอระดบความรสกพอใจ ซงเปนผลมาจากความพอใจตางๆ และทศนคตทบคคลมตองาน

แอปเปลไวท(Apple white, 1965 อางถงใน กรองแกว สรนนท 2537 : 13) ไดใหคำาจำากดความพงพอใจในการปฏบตงานวา หมายถง ความสขทไดรบจากสภาพแวดลอมทางกายภาพ ในททำางานกบเพอนรวมงาน การมทศนคตทดตองานและความพงพอใจเกยวกบรายได

24

แอดวน เอ. ลอค(Edwin A. Lock, 1976:1342 อางถงใน สรอยตระกล อรรถมานะ 2541:134) กลาววา ความพงพอใจในงานเปนภาวะทางอารมณ ซงเปนผลจากการรบรในผลงานหรอประสบการณในงานของบคคล บคคลหนง

สวรรณ ภตวณชย (2541: 12) กลาวถง ความพงพอใจในการปฏบตงาน หมายถง ความรสกชอบหรอ พอใจในงานปฏบตงาน หมายถง ความรชอบหรอพงพอใจทดตอองคประกอบและสงจงใจในดานตางๆ ของหนวยงานและผปฏบตงานนนไดรบการตอบสนองตามความตองการของตน ซงจะมผลทำาใหเกดการปฏบตงานอยางเตมความสามาถดวยแรงกาย แรงใจและสตปญญายางเตมท

บญโชต สดคด (2542: 25) กลาวถง ความพงพอใจในการปฏบตงาน หมายถง ความรสกหรอทศนคตทดของบคคลทมตองาน เมองานมานนใหผลประโยชนตอบแทน ทงทางดานวตถ และ จตใจ และ สามาถรตอบสนองความตองการทำาใหบคคลสามาถรทำางานนนดวยความเตมใจเกดประสทธภาพ งานบรรลเปาหมายและ วตถประสงคขององคกร

สจนา ตรโกศล (2543:25) กลาวถง ความพงพอใจในการทำางาน หมายถง ความรสก นกคด หรอทศนคตทางทดของบคคลทมตอการทำางาน อนเปนความรสกหรอ ทศนคตทางบวกตอการทำางานและองคประกอบทเปนสงจงใจทมอยในงานนนๆ ซงสงผลใหเกดความพงพอใจใน การทำางานดวยความเตมใจ มความกระตอรอรน มความเสยสละ อทศแรงกายแรงใจและสตปญญาในการทำางาน เพอใหประสบความสำาเรจตามเปาหมายขององคการ

เฮอรเบอรก มาสเนอรและไซเดอรแมน (Herzberg Mausner and Snyder man 193:44 อางถงใน สมาล วทรตน, 2543:45) กลาววา ความพงพอใจในการทำางานปฏบตงาน หมายถง ความรสก นกคด หรอทศนคต ของบคลทมตองานทปฏบตงานทปฏบตอย ซงเปนผลมาจากการไดรบการตอบสนองทงปจจยจงใจและปจจยคำาจนอยางเพยงพอ

สเปคเตอร (Spector, 2000: 197 อางถงใน กานดา จนทรแยม, 2546: 79 ) ใหความหมาย ความพงพอใจในการทำางานปฏบตงานวาเปนทศนคตทสะทอนใหเหนถงความรสกของพนกงานทมตองานของเขา หรอกลาว อกนยหนง ความพงพอใจในกาปฏบตงาน คอ ระดบความชอบทมตอตวงานพนกงานนนเอง

รชดา สทธวฒกล (2544: 27) กลาวถงความพอใจในการปฏบตงานไววา หมายถง ความรสก ความเตมใจ และทศนคตทดของบคคล ทมตองานทปฏบตอยเกดจากการไดรบการตอบสนองความตองการของบคคล ทงทางดานรางกายและทางดานจตใจ สงเหลานจะมผลตอประสทธภาพ และประสทธผลของการทำางาน ใหเกดอปสรรคในการดำาเนนงาน

25

กานดา จนทรแยม (2546: 79 )กลาวถง ความพงพอใจในการทำางาน หมายถง ความรสกโดยรวมของบคลทมตองานในทางบวก

หนนล ศรสมบต (2547: 5) กลาวถงความพงพอใจในการปฏบตงาน หมายถง ทาทของการแสดงออกตอการปฏบตงานตงแตเรมตนการปฏบตงาน ขณะปฏบต เมอเหนผลปฏบต อาจเปนในดานบวกหรอลบกได การปฏบตงานใดๆ กตามหากผปฏบตงานนน มความพงพอใจในงาน กจะตงจำางานอยางเตมทอยางกระตอรอรน ผลของงานทปฏบตออกมากบรรลผลตามเปาหมายทตงไวอยางมประสทธภาพ

ผวจย ไดสรปผล ความพงพอใจในการปฏบตงาน หมายถง พฤตกรรมของบคลลากรท แสดงความรสก ความเตมใจและทศนคตทดทมตองานทปฏบตอย ซงเกดจากการตอบสนองความตองการความตองการของบคคลากร และบรรลวตถประสงคขององคกร

2.2.2 แนวคดและทฤษฎเกยวกบความพงพอใจในการปฏบตงาน กลเมอร (Gilmer, 1967 อางใน หนนล ศรสมบต, 2547:

37-38) กลาวถง องคประกอบตาง ของปจจยทเออตอความพอใจในการปฏบตงาน ไว 10 ประการ คอ

1) ความมนคงปลอดภย (Security) คอมนคงในการทำาวาน และไดรบความเปนธรรมจากผบงคบบญชา

2) โอกาสกาวหนาในการงาน (Opportunity for advancement) คอ โอกาสทจะไดเลอนตำาแหนงในการทำางานทสงสด

3) สถานททำางานและการบรหาร (Company and management) คอ ความพงพอใจทมตอสถานททำางาน และการำาเนนการของสถาบน

4) รายได (Wages) คอ เงนรายไดประจำา และรายไดทหนวยงานจายตอบแทน

5) ลกษณะของงานททำา (Intrinsic aspect of the job) คอ การไดปฏบตงานตาม ความร ความสามาถร ของผปฏบตงานทไดทำางานตรงตามตองการ

6) การนเทศงาน (supervision) คอ การทจะทำาใหผปฏบตงานมความรพงพอใจ หรอ ไมพงพอใจ ถาการนเทศงานไมด กอาจเปนสาเหตหนงททำาการยายงานหรอลาออกจากงาน

7) ลกษณะทางสงคม (Social aspects of the job) คอ ถาผปฏบตงานทำารวมกบผอนไดอยางมความสข กจะเกดความพงพอใจในงานนน

8) สภาพการทำางาน (Working condition) ไดแก แสง เสยง อากาศ

9) การตดตอสอสาร (Communication) คอ การประสานงานตางๆ

10) ผลประโยชนเกอกล (Benefits) ไดแก เงนคาตอบแทนเมอออกจากงาน สวสดการทอย อาศย การบรการ การรกษาพยาบาล การบรการ การใหมวนหยดตางๆ

27

ตารางท 3 ทฤษฏมาสโลวกบตวยางการประยกตใช

1. ความตองการทางกายภาพ อาหาร นำา ความตองการ 1. คาจาง

ทางเพศ การพกผอน 2. สภาพการทำางานทด 3. โรงอาหารสำาหรบพนกงาน2. ความมนคงปลอดภย ความมนคงปลอดภย 1. สถานภาพทำางานทปลอดภย การมเสถยรภาพ 2. สวสดการ การไดรบการคมครอง 3. สญญาวาจาง 4. ความมนคงในงาน3. ความตองการทางสงคม ความรก 1. กลมทำางานทเขากนด ความสมพนธกบผอน 2. การบงคบบญชาทด การไดรบการยอมรบ 3. กลมวชาชพ4. ความตองการยกยองนบถอ ความมศกดศร 1. การยอมรบจากสงคม ความศรทธาในตนเอง 2. สถานภาพการทำางานสง เกยรตยศชอเสยง 3. งานทเหมาะกบความสามารถ สถานภาพ5. ความตองการทจะไดรบ การเจรญเตบโต 1. การรถงผลการทำางานความสำาเรจในชวต ความกาวหนา 2. งานททาทาย

การสรางสรรค 3. โอกาสทไดใชความคด การสรางสรรค 4. ความสมฤทธในงาน 5. ความกาวหนาในองคการ

ทมา : กานดา จนทรแยม (2540:61)ผวจยไดสรป ความตองการของมาสโลวสามารถใชวดลำาดบขน

ตอนความตองการของบคลากร เพอคนหาสงทตอบสนองความตองการของมนษยใหเกดความพงพอใจในการปฏบตงานและพฒนาองคกรใหเจรญกาวหนา

282.2.2.2 ทฤษฏการเสรมแรงจงใจ

เอดวารด แอล ฮอรนไดก (Edward L. Thondike,1911 : 244 กานดา จนทรแยม, 2540 : 67 กลาวถง ทฤษฏการเสรมแรงเปนแนวทางในการปรบพฤตกรรม บคคลในองคการเพอใหมพฤตกรรมในแนวทางทองคการตองการ โดยใหสงเสรมแรงทเหมาะสม ใหคนงานเกดการเรยนรและเชอมโยงระหวางการแสดงพฤตกรรมทพงประสงคนนสามารถนำาระบบของสงลอใจ (Incentive systems) มาใชในพนฐานในการจงใจได ดงนน

สงลอใจ หมายถง สงทใชเปนพลงงานกระตนใหเกดกจกรรมอยางใอยางหนงหรอยบยงไมใหเกดพฤตกรรมอยางใดอยางหนง ซงสามารถใชในการกระตนใหพนกงานแสดงพฤตกรรมทพงประสงคตอองคการ แบงออกเปน 2 ชนด สงลอใจทเปนเงน (Financial incentive) และสงลอใจ ทไมใชเงน

(Non- Financial incentive) (พรรณราย ทรพยประภา,2529 : 63 - 68)

1) สงลอใจทเปนเงน ไดแก คาตอบแทน เงนเดอน หรอคาจางแรงงานทจายใหกบบรษท หรอโรงงานอตสาหกรรมรมยองตองใหคนงานมผลผลต สภาพ มความซอสตย มความสนใจในการทำางาน ดงนนจงตองพยายามหาสงจงใจใหคนงานเพอใหสรางผลผลตใหบรรลเปาหมายยงจงใจทยอมรบมาแตโบราณแลวและยอมรบกนอยกคอ เงน หมายถง เงนเดอน คาจางแรงงาน มผลตอบแทนพเศษตางๆ ทเปนเงนเงอนไขการใชเงนเปนทลอใจ ทสำาคญ 5 ประการ ดงน

1.1) เงนเปนตวเสรมแรงทวไป เงนมกจะเกยวของกบความตองการพนฐาน เชน อาหาร และบางครงเงนสามารถตอบสนองความตองการขนสงสดมาดวย

1.2) เงนเปนเครองลอทมเงอนไขทนำาไปสสงอนได เงนมความสมพนธกบเครองลออนๆ ทไมใชพนฐานดวย เชน การทำางน เปนเครองทไมใชพนฐาน

1.3) เงนเปนเครองลดความวตกกงวล คนโดยทวไปรสกวตกกงวลเมอไมมเงน และรสกสบายเมอมเงน เงนเปนตวลดความวตกกงวล และทำาใหคนรสกดขน

1.4) เงนเปนองคประกอบของแรงจงใจ ตามทฤษฏ เฮอรซเบอรก (Herzberg) เงนเปนปจจยคำาจนหรอปจจยสขอนามยซงเงนจะทำาใหบคคลหางไกลความไมพอใจจะมความพงพอใจมากวา

1.5) เงนเปนแนวทางของเครองเครองมอ สำาหรบใหไดมา ซงความปรารถนาของบคคล

วรม (Vroom) พดถงความหมายของเงนในรปของเครองลอวา มนขนอยกบสถานการณ 2 ประการคอเงนมกถกใชเปนเครองมอเพอใหไดมาซงความปรารถนาบางอยาง และความคาดหวงทจะไดรบเงนรางวลกตามมา เงนจะเปนเครองลอสำาหรบบคคลทคดวาเงนจะนำาไปสเปาหมายสามารถจะทำางานหนกเพอจะไดเงนมากขน

29

2) สงลอใจทไมใชเงน นอกจากเงนแลวบคคลยงมปจจยอนจงใจให คนทำางาน ดงน

2.1) การแขงขน จะทำาใหคนกระตอรอรนทจะทำางานมากขน เพอทจะใหผลงานของตนเองมประสทธภาพมากขน

2.2) ความรสกของความมนคงความปลอดภย หมายถงการไมถกออกงานงายๆโดยขาดหลกประกนโดยมกำาหนดวาจางเปนรายป หรออายการทหลกประกนในการทำางานคาตอบแทนเมอมอบตเหต การประกนชวตคนงานทเสยงชวตอนตราย เปนตน

2.3) ความรสกกาวหนา ผลงานททำาใหผลงานของตวเองดขน การไดเลอนตำาแหนงทมความสำาคญมากขนทำาใหมกำาลงใจในการทำางาน เพราะเปนการคาดหวงในชวต

2.4) การรผลงาน มความภาคภมใจและดใจทเหนผลงานของตนเองไมวาจะดหรอเลวเพราะผลงานทดกเปนกำาลงใจ สวนผลงานทไมดกมโอกาสปรบปรงแกไข

2.5) ฐานะทางสงคม หมายถง การรบรวาตนเองเปนสวนหนงของกลมเปนความรสกททำาใหตนเองทำางาน เชน มสทธในการตดสนใจและออกเสยงจากการทำางานของกลม รจดปลายทางของกลม ทำาใหเกดความรบผดชอบในทำางานมากขน

2.6) การใหรางวลและการลงโทษ หมายถง ผลตอบแทนหรอคำาชมหากผลงานเปนทพอใจหรอดเดน แตขณะเดยวกนกมตำาหนเมอมผลเสยหายเกดขน คำาชมเชยหรอสงทเปนรางวลรวมทงการลงโทษลวนเปนสงททำาใหเปลยนพฤตกรรมได

2.7) ใหงานทเหมาะสม หมายถง ไดทำาทำางานไดเหมาะสมกบความสามารถของบคคลในงานตามถนด ใหงานทงายหรอไมยากจนเกนไป จะไดสามารถในงานทดขน

2.8) การทำาใหเกดความรสกวางานมความสำาคญ รสกวางานทตนเองทำามความหมายของหนวยงานของตน จะเปนแรงจงใจใหคนงานมากขน ดงนนการเอาใจใสของหวหนางาน การใหขอมลเกยวกบงาน เปนการสรางความสำาคญใหเกดขน

2.9) การลดความซำาซากจำาเจ กบงานททำาซำาๆ กบมน จะทำาใหเกดความเบอหนายงานตนเอง จงควรพยายามสรางสงทไมใหเกดความซำาซาก เชน จดระบบงานใหม จดโตะทำางานและสถานทใหม มดนตรใหฟง เปนตน

กานดา จนทรแยม (2546 : 56) ใหความหมายของแรงจงใจวาสงใด ๆ กตามททำาใหเกดพฤตกรรมหรอการกระทำาขน ซอลล และ ไคน (Saal and Knight, 1995 : 244 – 246 ) อางถงใน (กานดา จนทรแยม, 2546 : 56 – 57) ไดกลาวถงแรงจงใจลกษณะสำาคญ 3 ประการ ดงน

30

1) เปนพลงงานเกดพฤตกรรม (Energize) แรงจงใจเปนสาเหตใหผลกดนใหบคคลแสดงพฤตกรรม กลาวคอ เมอบคคลมแรงจงใจจะมพลงงานทกระทำาสงใดสงหนง เพอใหบรรลเปาหมายตามทตนเองตองการ

2) เปนตวชนำาใหเกดพฤตกรรม (Direct) นนคอ พฤตกรรมทมแรงจงใจจะเปนพฤตกรรมทมเปาหมายกจะเปนตวผลกใหตนเองมงสจดหมาย หรอเปาหมายของตนเอง

3) ความคงนของพฤตกรรม (Sustaining) นนคอ พฤตกรรมทมแรงจงใจจะไมลมเลกงาย ๆ ยคคลจะยงแสดงพฤตกรรมเพอใหตนเองบรรลเปาหมายตนเองตองการ

ผวจยไดสรป ทฤษฏการเสรมแรงเปนแรงจงใจใหทงเชงบวกและเชงลบเพอจะเปนแรงผลกทงในรปแบบสงลอใจทำาใหบคคลมขวญและกำาลงใจในการปฏบตการ

2.2.2.3 ทฤษฏสองปจจยเฮอรซเบอรก ละคณะ (Frederick Herzberg et al.) ไดเสมอทฤษฏปจจยจงใจ ปจจยสขอนามย (Motivation – Hygiene Theory) หรอทฤษฏสองปจจย (Two – Factor Theory ) ซงทฤษฏมลกษณะใกลเคยงกบทฤษฏ Maslow ทมงเนนบรรยากาศการทำางานและบรรยากาศสงแวดลอม เพอสงเสรมใหผปฎบตการมความพงพอใจ ในการปฏบตการและมกำาลงใจปฏบตงาน โดยใชปจจยเปนเครองกระตนจงใจ ซงแบงออกเปน 2 กลม (Herzberg, Meaner และ Snyderman, 1993 : 59 – 83 อางถงใน รชดา สทธวรวฒกล 2544 : 31 – 32) คอ

1) ปจจยจงใจ (Factor เปนปจจยททำาใหผปฏบตการเกดความพอใจในการทำางาน อนเนองมาจากมแรงจงใจภายในทเกดจากการทำางานและเกยวของกบเรองของงานโดยตรง เปนปจจยทนำาไปสการพฒนาเจตคตทางดานบวกและการจงใจทแทจรง ซงประกอบดวย

1.1) ความสำาเรจของงาน (Achievement) หมายถง การทบคลากรสามารถแกปญหาตาง ๆ รจกการปองกนปญหาทเกดขน ครนผลงานสำาเรจจงเกดความพงพอใจในผลงานนนอยางยง

1.2) การไดรบการยอมรบนบถอ (Recognition) หมายถง การไดรบการยอมรบนบถอไมวาจากผบงคบบญชา จากเพอน จากผมาขอคำาปรกษา หรอจากบคคลในหนวยงานการยอมรบนบถอนอาจอยในรปแบบของ

การยกยองชมเชย แสดงความยนด การใหกำาลงใจหรอการแสดงออกอนใดททำาใหเหนถงการยอมรบความสามารถ

1.3 ลกษณะของงานทปฏบต (Work itself) หมายถง งานทนาสนใจ งานทตองอาศยความรเรมสรางสรรค ทาทายใหตองลงมอทำา หรองานทมลกษณะทำาตงแตตนจนจบโดยลำาพงเพยงผเดยว

311.4) ความรบผดชอบ (Responsibility) หมายถง ความพง

พอใจความพงพอใจทเกดขนจากการทไดรบมอบหมายใหรบผดชอบ และมอำานาจรบผดชอบอยางเตมท โดยไมตองมการตรวจตราหรอควบคมอยางใกลชด

1.5) ความกาวหนาในตำาแหนงการงาน (Advancement) หมายถง ไดรบเลอนตำาแหนงใหสงขนของบคลากรในองคการ มโอกาสไดศกษาเพอหาความรเพมเตมหรอไดรบการฝกอบรม

2. ปจจยคำาจนหรอปจจยอนามย (Hygiene factor) หรอ ปจจยบำารงรกษา (Maintenance factor) เปนปจจยปองกนไมใหเกดความไมพอใจและการปฏบตงานทไมดเปนแรงจงใจภายนอกทเกดจากสภาวะแวดลอมของการทำางาน ซงประกอบดวย

2.1) นโยบายและการบรหาร (Company policy and administration) หมายถง การจดและบรหารองคการ การตดตอสอสารภายในองคการ และมการสวนรวมกำาหนดนโยบาย และเปาหมายของสถานศกษา

2.2) โอกาสทจะไดรบความกาวหนาในอนาคต (Possibility of growth) นอกจากจะหมายถง การทบคคลไดรบการแตงตง เลอนตำาแหนงภายในหนวยงานแลว ยงหมายถงสถานการณทบคคลสามารถไดรบความกาวหนาในทกษะวชาชพ

2.3)ความสมพนธระหวางบคคล (Interpersonal relation) หมายถงความสมพนธกบผบรหาร ผใตบงคบบญชา และเพอนรวมงาน ไมวาจะเปน กรยา ทาทาง หรอวาจา ทแสดงถงความสมพนธอนดตอกน สามารถทำางานรวมกน มความเขาใจซงกนและกน

2.4) เงนเดอน (Salary) หมายถง เงนเดอนและการเลอกขนเงนเดอนในหนวยงานนนรวมไปถงผลประโยชนเกอกลตางๆ ทองคการจกเปนทพอใจของบคคลททำางาน

2.5) สถานการณอาชพ (Status) หมายถง อาชพนนเปนทยอมรบนบถอทางสงคม มเกยรตและศกดศร

2.6) ชวตความเปนอยสวนตว (Factors in personal life) หมายถง ความรสกทดหรอไมดอนเปนผลทไดรบจากงานในหนาท เชน การทบคคลตองยายไปทำางานในทแหงใหมซงหางหางไกลจากครอบครวทำาใหเขาไมมความสข และไมพอใจในการทำางานในทแบบใหม

2.7) ความมนคงในงาน (Job security) หมายถง ความรสกของบคคลทมตอความมนคงในการทำางาน และยงยนของอาชพหรอความมนคงขององคการ

2.8) สภาพการทำางาน (Working condition) สภาพทางกายภาพของการทำางาน เชน แสง เสยง อากาศ ชวโมงทำางาน รวมทงลกษณะสงแวดลอมอนๆ เชน อปกรณเครองมอตางๆ

32

2.9)ว ธ ก า ร บ ง ค บ บ ญ ช า (Supervision technical) หมายถง ความสามารถ

หรอความยตธรรมของผบรหารในการจดการ

จากการคนพบของเฮอรเบอรก (Herzberg) กานดา จนทรแยม (2546 : 66)ไดกลาวถง ปจจยคำ4าจนน4มข4นเพอสรางบรรยากาสแวดลอม บำารงจตใจผปฎบตงาน ถาหากไมไดจดใหมข4น ผปฏบตงานอาจจะรสกผดปกตและเกดความรสกไมพอใจในการปฏบตงานซงอาจกอใหเกดความเสยหายแกองคการได สวนปจจยจงใจมข4นเพอสรางความพอใจในการปฏบตงานกระตนแรงจงใจใหการทำางานยงข4น ด4งน4น ถาหากผบรหารตองการใหผปกบตงานดวยความพงพอใจเพอใหผลงานมคณภาพสง ควรจะจดใหมปจจยทจงใจอยางเหมาะสม แตบางคร4ง ผบรหารไมสามารถจดปจจยจงใจใหไดกสามมารถจดปจจยคำ4าจนหรอปจจยอนามย เพอทไดบำารงรกษามใหเกดความไมพอใจในการปฏบตงาน ดงภาพประกอบท 2 ผลของปจจยทมตอความพงพอใจในการปฏบตดงน4

- Hygiene Factors Motivator Factors + ความไมพอใจในการปฏบตงาน คากลาง ความพอใจในการปฏบตงาน

ภาพประกอบท 2 แผนภมแสดงผลของปจจยทมตอความพงพอใจในการปฏบตงาน ผบรหารทมา : กานดา จนทรแยม (2546 : 66)

ผวจยไดสรปจากแนวคดละทฤษฎเกยวกบความพงพอใจในการปฏบตงาน ผบรหาร

หรอผ น ำาจะตองบรหารงานสนองความตองการของบคลากร จดบรรยากาศในการปฏบตงานใหเกดแรงจงใจ เสรมแรงท4งทางบวกและทางลบพฤตกรรมของภาวะผนำาซงมอทธพลตอความพงพอใจในการปฏบตงาน ผวจยไดเลอกใชกรอบความคดของทฤษฎสองปจจยของเฮอรซเบอรก (Herzbdrg)เนองจากไดกลาวไวอยางคอบคลม เพอใชเปนเครองมอในการวจยศกษาความพงพอใจในการปฏบตงานของบคลากรในสถานศกษา สงกดส ำานกงานอาชวศกษา จงหวดขอนแกน ใน 9องคประกอบ สรปไดด4งน4

1.ความสำาเรจของงาน2.การไดรบการยอมรบนบถอ3.ลกษณะของงานทปฏบต4.ความกาวหนาในตำาแหนงการงาน5.นโยบายการบรหาร

33

6. ความสมพนธระหวางบคล7. เงนเดอนและสวสดการ8. สภาพการทำางาน9. วธการบงคบบญชา

2.2.3 พนฐานทางพฤตกรรมของบคลากรกบการปฏบตงานนกจตวทยาไดศกษา ปจจยพนฐานเกยวกบ พฤตกรรมของ

บคคล เพอทจะนำาไปอธบายพฤตกรรมการทำางานไดกำาหนด คณลกษณะของบคล ทงในเชงกายกายและจตวทยา นนมาจากปจจยหลก 2 ประการ คอ พนธกรรมและสงแวดลอม (กนยา สวรรรแสง,2538:76)โดยทงสองปจจยน มอทธพลตอการกำาหนดบคคลกลกษณะของบคคล มความแตกตางกน

ทำาใหบคคลมพฤตกรรมตอบโตตอสงเราหรอสถานการณไปตามคณลกษณะ หรอศกยภาพของตน

พนธกรรม เปนสงทไดรบการถายทอดมาจากสายโลหต ตงแตลำาดบชนของบรรพบรษมาสลกหลานโยผานการสบพนธ (จราพร ตงกตตภาภรณ,2532:15) ทำาใหบคคลมลกษณะตางๆแตกตางกนสวนสงแวดลอมหมายถงสงตางๆทมอทธพลตอการพฒนาการอนทรยทนอกเหนอไปจากอทธพลของพนธกรรม (สชา จนทรเอม,2539:69)ทำาใหคนตางกนไปทงดานลกษณะนสย คานยม ความรสก การศกษา ความสนใจ พนธกรรมจะมอทธพล ระยะของการเจรญเตบโตแตเมอบคคลเจรญวยขน พนธกรรมจะลดบทบาทลง และสงแวดลอมจะเพมบทบาทขนมากขนโดยทองคประกอบของพนธกรรม จะปฏสมพนธกบสงแวดลอมอยตลอดเวลา พนธกรรมเปนตวกำาหนดระดบความสงสดทเรยกวา ระดบเพดานของสตปญญา และระดบความรหรอทกษะทสามารถจะมความรบได (พรรณราย ทรพยะประภา,2529:23)

สงแวดลอมจะมอทธพล นบตงแตชวตเรมขน จากอสจไดรบการผสมกบเซลลไขเกดเปนเซลลปฏสนธ และแวดลอมจะเรมมอทธพลตอบคคลตงแตกอนเกด คอ ภาวะในครรภมารดาตามไดรบอาหารจากมารดาผลกระทบจากสงแวดลอมภายนอก ตอทารกในครรภ สงแวดลอมขณะเกด เชน ภาวะโภชนาการ การอบรมเลยงด การศกษา จะมสวนสำาคญในการทจะทำาใหพนธกรรมทไดรบมานน สามารถพฒนาไปตามศกยภาพ อยางมประสทธภาพหรอลดทอนใหไมสามารถพฒนาไปไดเตมศกยภาพ อยางมประสทธภาพหรอลดทอนใหไมสามารถพฒนาไปไดเตมศกยภาพทไดรบมา ขนอยกบวาสภาพแวดลอม มความเหมาะสมตอการพฒนาการในดานกายภาพ อารมณ สงคมสตปญญาของบคคลมากนอยเพยงใด (กานดา จนทรแยม,2546:11-12)

จากปจจยพนฐานพฤตกรรมของบคคล ดงกลาวขางตน จะสงผลตอความแตกตางของบคคลในหลายๆดานประการ ดารกและสมธ (Drake and Smith,1973:17-21 อางถงใน อำานวย แสงสวาง,2536:30-

36)กลาวถง ความแตกตางระหวางบคคลทเปนผลมาจาก ปจจยทางพนธกรรมและสงแวดลอมทสำาคญ ดงน

35เปาหมายไดตามวตถประสงคยอมขนอยกบแนวนโยบายและการ

วางแผนการศกษา ทถกตองและมทศทางทแนนอน นอกจากน สงสำาคญยอมขนกบสถาบนหรอหนวยงานผรบผดชอบในดานตางและผประกอบการมสวนรวมการจดการศกษาดานอาชวศกษา ทจะตองดำาเนนการสอดคลองประสานสมพนธกนและใหเปนไปอยางมประสทธภาพ

การบรหารจดการงานอาชวศกษาแกบคลเพอประกอบอาชพถอวาเปนบทบาทหนาทความรบผดชอบทตองมการจดการและบรหาร เพอจะไดเปนไปตามเปาหมายวางไว การจดการและการบรหารเปนศาสตรอยางหนงทจำาเปนในการอยรวมกนของมนษยในสงคม เปนศาสตรทเกยวของกบธรรมชาตของมนษยแตละคนในเรองของการคดการแสดงออกซงไดมกำาหนดขนไวในลกษณะทแตกตางกนออกไปตามยคตามสมย ในขณะเดยวกนการจดการบรหาร จะถกนำาไปใชอยางมประสทธภาพได ผใชจะตองมความเขาใจในขอกำาหนดนนอยางแทจรงการจกการและการบรหาร จงตองใชทงศาสตรและศลป และนกศกษาชาวตะวนตก(สงบ ประเสรฐพนธ,2543 : 84-86) ไดศกษาวจยสรปผลการศกษาวาโรงเรยนดมคณภาพนนควรมลกษณะดงน

1) เนนนกเรยนเปนศนยกลาง (Student center)2) เสนอโปรแกรมเรยนทหลากหลายโรงเรยนจะเนนพฒนา

นกเรยนใหเปนคนรอบร3)จกการเรยนการสอนทสงเสรม การเรยนรของนกเรยน4)สรางบรรยากาศทเนนการทำางาน และมความเชอมนและคาด

หวงในความสำาเรจในการเรยนของนกเรยน5)สงเสรมปฏสมพนธอนดระหวางบคลากร มเสรภาพในการ

ทำางานใหบรรลผลสำาเรจ มสวนรวมในการสรางสรรคความสมคสมานสามคคในคณะคร-อาจารย

6) เนนการพฒนาบคลากร จดใหมการฝกอบรมสมมนาตามความจำาเปน และความตองการของคร

7) บคลากรไดมโอกาสเปนผนำาตามโอกาสตามสมควร8)สงเสรมสนบสนนการแกปญหาอยางสรางสรรค9) เปดโอกาสใหผปกครอง และชมชนเขามามสวนรวมในการ

บรหารโรงเรยนผวจยไดสรปคณลกษณะทง 9 ประการในการจดการและการบรหารอาชวศกษาผบรหารจะตองจดการศกษาดานวชาชพใหมคณภาพสอดคลองกบความตองการของตลาดแรงงานดวยแนวคดและทฤษฎของการบรหารทเหมาะสมใหบรรลเปาหมายอยางมประสทธผลและประสทธภาพ

362.3.2 ลกการ และแนวนโยบายการปฏรปการอาชวะศกษา พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 มาตรา 20 ระบวา การอาชวศกษาและการฝกอบรมวชาชพ ใหจดในสถานศกษาของรฐ สถาน“ประกอบการ หรอโดยความรวมมระหวางสถานศกษากบสถานประกอบการ ทงนใหเปนไปตามกำากฎหมายวาดวยการอาชวศกษาและกฎหมายทเกยวของ” และในพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ.2542 แกไขเพมเตม (ฉบบท2) พ.ศ.2545 ไดระบในมาตรา 32 บญญตวาใหมคณะกรรมการการอาชวศกษาเปน 1 ใน 4 องคกรหลกในการจดระเบยบบรหารกระทรวงศกษาธการและกำาหนดหนาไวในมาตรา 34 ให คณะกรรมการอาชวะศกษามหนาทพจารนาเสนอโยบาย แผนพฒนา “มาตรฐานและหลกสตรอาชวศกษาทกระดบทสอดคลองกบความตองการตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตและแผนการศกษาแหงชาต การสงเสรมประสานงานการจดการอาชวศกษาของรฐและเอกชนการสนบสนนทรพยากรการตดตาม ตรวจสอบ

และประเมนการจดการอาชวศกษา โดยคำานงถงคณภาพและความเปนเลศทางวชาชพ จงไดกำาหนดหลกการละแนวนโยบายการปฏรปการอาชวศกษา ”(คณะกรรมการการอาชวศกษา, 2546 : 2-5)

1)การเปลยนแปลงอยางรวดเรวของเศรษฐกจโลกและเทคโนโลยทำาใหประเทศไทยตองเรงรดการพฒนาประเทศใหทนตอการเปลยนแปลงดงกลาวรฐมนโยบายขบเคลอนประเทศและสงคมไทยสระบบเศรษฐกจใหมคอระบบเศรษฐกจฐานความรเพอพฒนาขดความสามารถในการแขงขนเตรยมความพรอมกำาลงคนเพอเผชญกบระบบเศรษฐกจใหม ทมลกษณะโครงสรางพนฐานทางกายภาพและเทคโนโลยทมประสทธภาพเปนเรองสำาคญและจำาเปนอยางยง การผลตกำาลงคนใหมฐานความรในวชพเพอเปนกลไกลสำาคญในการขบเคลอนเปาหมายการพฒนาประเทศใหบรรลตามวตถประสงคจงเปนหวใจสำาคญ

2)การจดการอาชวศกษาและฝกอบบรมวชาชพเปนกระบวนการผลต และพฒนากำาลงคนระดบกงฝมอ ระดบเทคนค และระดบเทคโนโลยทมลกษณะเฉพาะสมพนธอยางชดเจนกบการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและเทคโนโลยในแตละภาคเศรษฐกจ เจตนารมณเพอใหบคคลมความร มทกษะในวชาชพพนฐานและวชาชพเฉพาะทางพรอมทงมคณลกษณะทพงประสงคมสมรรถนะในการประกอบอาชพสรางผลตผลและรายไดเกดการพฒนาอาชพอยางมนคงและยงยน ใชการศกษาวชาชพเปนกลไกลสำาคญในการแกปญหาความยากจนของประชาชนสนองนโยบายประการสงครามกบความยากจนของรฐบาลและหนวยงานหลกทมหนาทรบผดชอบในการศกษาวชาชพโดยจำาแนกตามลำาดบหลกสตรการเรยนการสอน คอระดบประกาศนยบตรวชาชพชนสง ระดบประกาศนยบตรครเทคนคชนสง และหลงสตรวชาชพระยะสน

37

จงถอวาเปนหนวยงานทมภารกจทสำาคญสงกระทบตอการพฒนาประเทศเปนอยางยงดงนนสำานกคณะกรรการการอาชวะศกษาใหมความเขมแขงทนตอการเปลยนแปลงในทกๆดานทงภายในละภายนอกประเทศใหบรรลเปาหมายของการพฒนา คอความอยดมสขของคนและสงคมไทย“ ”

3)รฐธรรมนญแหงอาณาจกรไทย พ.ศ. 2540 มบทบญญตทวางรากฐานในการจดและพฒนาการศกษา ไดแกการกำาหนดใหรฐตองจดการศกษาใหกบประชนไมนอยกวาสบสงปอยางทวถง และมคณภาพโดยไมจดเกบคาใชจายและจดใหมกฎหมายเกยวกบการศกษาแหงชาตจากเจตนารมณดงกลาวของรฐธรรมนญทำาใหมพระราชบญญตในการวางกรอบแนวเพอปฏรปการศกษาในประเดนหลก ดงน

3.1) เนนใหการศกษาแกปวงชน ทงเดก เยาวชน คนวยทำางาน และผเกษยณงานแลวโดยเปลยนรปแบบการใหการศกษาใหหลากหลายและเหมาะสมกบผเรยน 3.2) เพมการศกษาภาคบงคบ จาก 6 ป เปน 9 ป และใหการศกษาขนตำาพนฐาน 12 ป โดยผเรยนไมเสยคาธรรมเนยมการศกษา เพอใหสามารถเขาสการอาชวศกษาและอดมศกษาไดสะดวกและมากขน 3.3) เนนใหทกภาคมสวนรวมจดการศกษา ไมวาองคการณของรฐหรอเอกชน องคกรปกครองสวนทองถนสถาบนตางๆ เชน สถาบนศาสนา สถาบนประกอบการครอบครว เปนตน 3.4) มระบบคณภาพและมาตรฐานการศกษา มมาตรการหลากหลายในการพฒนาคณภาพการเรยนร คณภาพครอาจารย คณภาพการบรหารจดการ คณภาพดานเทคโนโลยเพอการศกษา 3.5) ปรบโครงสรางการบรหารการศกษา โดยมองคคณะบคลกร รวมทงผแทนของประชาชนรวมกำาหนดนโยบายทางการศกษาและกระจายอำานาจการบรหารการศกษาลงไปในเขตพนท

3.6) ปฏรปการเรยนการเรยนรโดยเนนทผเรยนไดมวธเรยนรตลอดชวต เรยน แลวคดเปนทำาเปน เรยนแลวคดดทำาด เรยนอยรวมกบผอนได และเรยนแลวไปสจดมงหมายแหงชวตได 2.3.3) โครงสรางการบรหารงานของสำานกงานคณะกรรมการการอาชวะศกษา กรมอาชวศกษาไดดำาเนนการปฏรประบบการบรหารจดการ (Re - organizing)

สวนกลางเปลยนจากกรมอาชวศกษาเปนส ำานกงานคณะกรรมการการอ า ช ว ศ ก ษ า (VOCATIONAL EDUCATION COMMISSION) ตามพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการกระทรวงศกษาธการ

38

พ.ศ. 2546 และกฎกนระทรวงแบงสวนราชการ เมอวนท 7 กรกฎาคม 2546 ( จกรกรช บญเดช และคณะ, 247: 240 -241) มสำานกงานตางๆเกดขน จำานวน 7 สำานกงานรบผดชอบงานนโยบายมาตรฐานอาชวศกษา หลกสตรอาชวศกษาทกระดบ สงเสรมประสานงานการจดอาชวศกษาของรฐและเอกชน การสนบสนนทรพยากร การตดตามการตรวจสอบและประเมนผลการจดอาชวศกษา

สำานกงานคณะกรรมการอาชวศกษา มภารกจเกยวกบการจดและสงเสรมการอาชวศกษาและการฝกอบรมวชาชพ โดยคำานงถงคณภาพและความเปนเลศทางวชาชพ โดยมอำานาจหนาทตามกฎกระทรงแบงสวนราชการสำานกงานคณะกรรมการอาชวศกษากระทรวงศกษาธการ พ.ศ. 2546 (คณะกรรมการอาชวศกษา, 2546:12-13) ดงน

1) จดทำาขอเสนอแนวนโยบาย แผนพฒนามาตรฐานหลกสตรการอาชวศกษาทกระดบ

2) ดำาเนนการและประสานงานเกยวกบมาตรฐานการอาชวศกษาและวชาชพ3) กำาหนดหลกเกณฑและวธการจดงบประมานและสนบสนนทรพยากร4) พฒนาครและบคากรการอาชวศกษา5) สงเสรม ประสานงานการจดการอาชวศกษาของรฐบาลและเอกชนรวมทงกำาหนด

หลกเกณฑ รปแบบ ความรวมมอกบหนวยงานอนและสถานประกอบการ6) ตดตาม ประเมนผลและรายงานผลการจดการอาชวศกษาทงภาครฐและเอกชน

7) จดระบบสงเสรมและประสานงานเครอขายขอมลสารสนเทศเทคโนโลยสารสนเทศมาใชในการอาชวศกษาและ ฝกอบรมวชาชพ

8) ดำาเนนการเกยวกบงานเลขานการของคณะกรรมการการอาชวศกษาและดำาเนนการตามทคณะกรรมการการศกษามอบหมาย

9) ปฏบตงานอนใดตามกฎหมายกำาหนด ใหเปนอำานาจหนาทความรบผดชอบของสำานกงานคณะกรรมการอาชวศกษา หรอตามทรฐมนตร คณะรฐมนตรมอบหมายโดยแบงสวนราชการสำานกงานคณะกรรมการอาชวศกษา ดงตอไปน

1) สำานกอำานวยการ2) สำานกความรวมมอ3) สำานกตดตามและประเมนผลการอาชวศกษา4) สำานกนโยบายและแผนการอาชวศกษา5) สำานกพฒนาสมรรถนะครและบคลากรอาชวศกษา6) สำานกมาตรฐานการอาชวศกษาและวชาชพ7) สำานกวจยและพฒนาการศกษาอาชวศกษา

39

สำานกงานคณะกรรมการการอาชวศกษา มประเภทของสถานศกษาในสงกดประกอบดวยวทยาลยเทคนค วทยาลยอาชวศกษา วทยาลยพาณชยการ วทยาลยศลปหตถกรรม วทยาลยเกษตรและเทคโนโลย วทยาลยสารพดชาง และวทยาลยการอาชพ เดมมสถานศกษารวมทงสน 412 สถานศกษา แตในปจจบนมเพยง 404 สถานศกษา และนำานโยบายสวนกลางสการปฏบตในรปการบรหาร ในแตละพนททวประเทศ จงประกาศจดตง เปนสถาบนการอาชวศกษาตงแตวนท 28 ธนวาคม 2543 ถงวนท 17 กรกฎาคม 2545 ไดประกาศจดตงเปนสถาบนการอาชวศกษา รวมทงสน 28 สถาบน ซงในแตละสถาบน จะรบผดชอบการบรหารจดการอาชวศกษาใน 2-3 จงหวด มสำานกงานคณะกรรมการการอาชวศกษาจงหวด ทบรหารจดการศกษาระดบจงหวด โดยแตงตงใหประธานคณะกรรมการอาชวศกษาจงหวดกำากบดแลและตดตามประสานงานการจดการศกษาดานวชาชพใหแกเยาวชน ประชาชน และผทสนใจทวไปโดยใหสอดคลองกบความตองการและ

ความสนใจตามสภาพของชมชนและทองถน ซงมเปนภมการบรหารตามโครงสรางของสำานกงานคณะกรรมการการอาชวศกษา ดงภาพประกอบท 3 ดงน

40

โครงสรางการบรหารของสำานกงานคระกรรมการการอาชวศกษา

เลขาธการคณะกรรมการการ

รองเลขาธการคณะกรรมการการอาชวศกษา

รองเลขาธการคณะกรรมการการอาชวศกษา

รองเลขาธการคณะกรรมการ

ทปรกษาดานนโยบาย ทปรกษาดานมาตรฐานอาชวศกษาชาง

ทปรกษาดานมาตรฐานอาชวศกษาธรกจและ

ทปรกษาดานมาตรฐาน

อาชวศกษา

ภาพประกอบท 3 แผนภมแสดงการบรหารตามโครงสรางของสำานกงานคณะกรรมการการอาชวศกษา

ทมา: สำานกงานคณะกรรมการการอาชวศกษา (2456:9)

2.3.4. การบรหารของสำานกงานวทยาลยการอาชพแกลง

สำานกงานอาชวศกษาจงหวดระยองเปนหนวยงานทจดตงขนตามระเบยบสำานกงานคณะกรรมการการอาชวศกษาวาดวยการจดกลมอาชวศกษาจงหวด พ.ศ.

2547 โยมคณะกรรมการการอาชวศกษาจงหวดเลอกตงผอำานวยการวทยาลยและรองผอำานวยการวทยาลยเปนคณะกรรมการการบรหารซงมหนาทตามระเบยบขอ 11 (1)

บรหารอาชวศกษาจงหวดในดำาเนนการไปดวยความเรยบรอยและมประสทธภาพเชอมโยงสอดคลองกบสถาบนการอาชวศกษาทสงกดและสำานกงานคณะกรรมการการอาชวศกษาโดยใหความรวมมอกบอาชวศกษาจงหวดอนสำานกงานอาชวศกษาจงหวดระยองกำากบและดแลประสานงานในสถานศกษาอาชวศกษาของรฐทตงในเขตจงหวดระยองม 10

สถานศกษาแบงเปน 2 ขนาดดงน

2.3.5 การบรหารงานของสถานศกษา

หวหนากลมพฒนา หวหนาหนวยตรวจ

ผอำานวยการสำานก

ผอำานวยการสำานก

ผอำานวยการสำานกตดตามและ

ผอำานวยการสำานกนโยบาย

และ

ผอำานวยการสำานกพฒนามรรถนะคร

ผอำานวยการสำานกมาตรฐาน

ผอำานวยการสำานกวจยและ

สถาบนอาชวศกษา 28

แหง

สำานกงานอาชวศกษาจงหวด

คณะกรรมการอาชวศกษาไดปรบปรงแกไขเกยวกบโครงสรางการบรหารของสถานศกษาและยกเลกระเบยบกรมอาชวศกษาวาดวยการบรหารสถานศกษา พ.ศ.2529

และฉบบท 2 พ.ศ. 2537 มาประกาศใชระเบยบคณะกรรมการการอาชวศกษาวาดวยการบรหารสถานศกษา พ.ศ.2549 ซงมผลบงคบใชตงแตวนท 26 กนยายน 2549 ซงในปจจบนนทกสถานศกษาไดบรหารงานระดบสถานศกษาดงภาพประกอบท 4 แผนภมบรหารสถานศกษาสงกดสำานกงานคณะกรรมการการอาชวศกษา ดงน

42

คณะกรรมการบรหารสถานศกษาสำานกงานคณะกรรมการการอาชวศกษา

คณะกรรมการบรหารสถานศกษา

ผอำานวยการวทยาลย

คณะกรรมการสถานศกษา

ฝายบรหาร ฝายแผนกงานและ ฝายพฒนาการ ฝายวชาการ

งานพสดและอาคาร

งานบรหารทวไป

งานทะเบยนงานการเงน

งานการบญช

งานแผนงบประมาณและ

งานความรวมมอและ

งานการตลาด การคา

งานทำารบและโรงงาน (เฉพาะสถานศกษาประเภทวทยาลย

งานสำารวจและวเคราะหดนและนำาเพอการ

เกษตร (เฉพาะศนยฝกอบรม

งานวทยาบรการและ

งานปกครอง

งานกจกรรมนกเรยน

งานแนะแนวและสวสดการ

งานวจยพฒนาและมาตรฐาน

แผนกวชาสามญ

แผนกวชาชพตามสาขาท

งานพฒนาการเรยนการ

งานบรหารทวไป

43

2.4 แนวคดและการสงเคราะหตวแปรทสมพนธกบพฤตกรรมความพงพอใจในการปฏบตงาน 2.4.1 ตวแปรทมความสมพนธกบพฤตกรรมการปฏบตงาน

ของบคลากร ความพงพอใจในการปฏบตงานมความสมพนธกบตวแปรหลายตวของ เคทน เดวทและจอหน นวตนส (Keith Davis and Jhon W.Newton, 1985 : 115 อางถงในสรอยตระกลอรรถมานะ2541 : 137-139) ซงผบรหารสามารถทำานายวากลมใดดมทาทจะเกดปญหาทางพฤตกรรมซงเกยวของกบความไมพอใจ ตวแปรเหลาน4บางกเกยวของกบผปฏบตงานโดยตรง บางกเกยวของกบ สภาพแวดลอมการทำางาน ตวแปรเหลาน4ไดแก อาย ระดบอาชพ ระดบการศกษา เพศ เปนตน

อาย เมอผประฏบตมอายมากข4นๆ ตำาแหนงหนาทการงานมกจะสงตามไปดวยดงน4น เขาจงมแนวโนมทจะพอใจในงานของเขามากข4น ซงกมเหตผลหลายประการประกอบอกเชน ความคาดหวงในระดบตำา และการปรบตวของสภาวการณในการทำางานทดข4น ท4งน4เพราะเขามประสบการณมากข4นนนเอง อยางไรกตามปรากฏวาบคคลวยกลางคนอาจจะหวนไหว มความไมแนใจในตำาแหนงหนาททตนครองอย ท4งน4เพระสถานภาพ (status) เปนสงทสำาคญสำาหรบเขาสถานสภาพสงยอม ทำาใหบคคลรสกวามความสำาคญ สำาหรบผปฏบตงาน

งานทมอายการทำางานนอยมแนวโนมทจะมความพงพอใจนอยกวา ท4งน4เพราะการมความคาดหวงมาก มการปรบตวนอยและอนๆ แนวโนมดงกลาวน4ปรบใชไดกบท4งนกบรหารและผปฏบตงาน

ระดบอาชพ ดงภาพประกอบท 5 แสดงถงบคคลทมระดบอาชพสงมกจะมความพงพอใจในงานของเขา เขามกจะไดคาจางดและมสภาพรางกายทดดวย และงานของเขากมเกยรตและเขาตองใชความสามารถอยางเตมท เหลาน4ลวนเปนเหตผลทดททำาเขามความพงพอใจเพมข4น

สง

อายความพงพอใจในงานตำา

ระดบอาชพ

ตำา ระดบอายและอาชพ สง

44

จากผลวจยปรากฏวาผบรหารและนกวชาชพตาง ๆ โดยทวไปมกจะมความพอใจในงานมากกวาคนงานทใชกงแรงงานกงความชำานาญ และคนงานทใชความชำานาญกทแนวโนมทจะมความพงพอใจ ในงานมากกวาคนงานทใชกงแรงงานกงความชำานาญ รวมถงคนทมความ

ชำานาญ เสนเฉยงมากๆ ทปรากฏในแผนภาพแสดงวาอาชพน4นมความสมพนธกบความพงพอใจในงานมากกวาอาย ดงน4น บคคลททำางานในลกษณะอาชพจะมความพงพอใจมากกวาคนงานทไมมความชำานาญใดๆ และจากบคคลททำางานในลกษณะอาชพจะมความพงพอใจมากกวาคนงานทไมมความชำานาญใดๆ และจากการศกษาวจยยงพบวาบคคลทมประสบการณในงานระดบสงๆมกเปนทพงพอใจดวยเหตผลหลายประการโดยการโดยพ4นฐานทสด บคคลททำางานในระดบสงมกมปญหาทางดานเศรษฐกจตรงกนขามยงแสวงหาสงทสงไปกวาเงนทอง น4นคออำานาจและความเปนตวของตวเองเปนตน ซงจะหาไดจากงานในระดบสง คนททำางานในระดบสงๆ มกจะไดก ผทมการศกษาสงซงมกจะต4งระดบความพงพอใจใวสง ในกรณเชนปญหาความพงพอใจ จงถกแกไขไปในตว

ระดบการศกษา บคคลทมระดบการศกษาสงมกจะไดงานในระดบสงและคาดหวงในความพงพอใจในงานสงดวย และเขามกประสบความพงพอใจในงานในงานตามทปารถนา ทกอยางดจะลงตวอยางปราศจากปญหาดงกลาวมาในเรองระดบอาชพ เพศและเช4อชาต ผลการสงเกตเรองความพงพอใจในงานในแงของเพศ และเช4อชาตปรากฏวา ผหญงและคนผวดำาซงทำาอาชพทเทยบไดกบผชาย และคนทผวไมดำาน4นมกมระดบความพงพอใจในงานหรอความพงพอใจในงานเหมอนๆกน

ชาลล เอน. วเวอร (Charles N. Weaver อางถงใน สรอยตระกล อรรถมานะ,2541:139) ไดกลาวถงรายงานถงความแตกตางเรองเพศในเรองความพงพอใจในงานวา ไดมการศกษาวจยโดยเหนขอมลจากคนอเมรกน และพบวา โดยทวไปจะไมปรากฏความแตง

ตางทสำาคญในเรองความพงพอใจ เพราะผชายและผหญงตางกไดรบผลกระทบไมตางกนจากตวแปรตางๆ ของความพงพอใจ อาท คาจางเงนเดอน เกรยตภมในงานหรอการควบคมบงคบบญชาทไดรบ นนคอ นนคอผหญงทมเงนเดอนสง ทำางานทมเกยรต จะมความพงพอใจในงานสงมากเหมอนกบผชายทอยในตำาแหนงหนาททำานองเดยว

ขนาดของขององคการ ในทน4 หมายถง ขนาดของหนวยปฏบตงาน เมอองคการขยายขนาดข4นจะปรากฏการยนยนวาความพงพอใจมแนวโนมทจะลดลงพอสมควร เวนเสยแตจะมการปองกนบางประการโดยการใชกระบวนการจงใจเชงสนบสนน เชน การตดตอสอสาร การประสานงาน การมสวนรวม เปนตนกระบวนการตางๆ เหลาน4ลวนเปนการแสดงใหเหนวาฝายบรหารใหความสำาคญกบบคลากรในฐานะมนษยเหตทความพงพอใจของบคคลคอยๆ ลดลง เมอองคการขยายขนาดข4นกเพราะวาอำานาจในการตดสนใจน4นคอยๆ หางออกไปผปฏบตงานมความรสกวา ตนน4นกทำาใหความใกลชดระหวางบคคล มตรภาพ และการทำางานเปนกลมขนาดเลกคอยๆ หายไปในขณะสงตางๆ เหลาน4มความสำาคญตอความพงพอใจของบคคล

45 ความพงพอใจในการปฏบตงานเปนตวแปรหนง ทมความสำาพนธ

กบพฤตกรรมการปฏบตงานซงในการปฏบตงานใดๆ กตามจะตองอาศยความสามารถ ของบคลากรทำางาน(ความรและทกษะ) และการปฏบตงานจะประสบความสำาเรจมากนอยแคใหนยอมข4นกบทศนคตของบคลากรทปฏบตงานน4น โดยมองคประกอบทสำาคญคอ แรงจงใจ ความพงพอใจในงาน

ขวญและกำาลงใจในการปฏบตงาน โดยทความสมพนธ แสดงในภาพประกอบท 6 ดงน4

จากผลการศกษาความพงพอใจในการปฏบตงานของสเปคเตอร (specter, 2000 : 197อางถงใน การดา จนทรแยม, 2546 : 83-85) ถอไดวาเปนสงสำาคญประการหนงทองคการจะตองมการสำารวจอยางตอเนอง เพราะมความเกยวพนกบการปฏบตงานของพนกงาน ซงวธทใชในการทำางานมอยดวยกน 2 วธคอ

1. การศกษาโดยภาพรวม (The global approach) เปนการศกษาความพงพอใจในการปฎบตงาน ในลกษณะของภาพรวมทงหมดของงานนน การศกษาสวนใหญเปนการประเมนความพงพอใจทงหมดของบคลากรทมตองาน 2.การศกษาเปนรายดาน (The facet approach) เปนการศกษาทเจาะจงลงไปเปนรายดานเชน คาตอบแทน (คาจางหรอผลตอบแทนพเศษ) บคคลอนในการทำางาน (หวหนางานหรอเพอนรวมงาน) สภาพการทำางานและลกษณะของงาน ซงดานตางๆ ทนยมนำามาศกษาความพงพอใจในการทำา

ทกษะสำาหรบงาน

ความรสำาหรบงาน

ความสามารถในการปฏบต

ทศนคต

การปฏบตงาน

แรงจงใจ

ความพงพอใจใน

ขวญและกำาลงใจ

งาน ดงแสดงในตารางท 4 องคประกอบรายดานโดยทวไปของความพงพอใจในการปฏบตงาน ดงน

46ตารางท 4 องคประกอบรายดานโดยทวไปของความพงพอใจในการปฏบตงาน

ดานท รายการ1 คาจาง2 สภาพการ

ทำางาน3 โอกาสกาวหนา4 ลกษณะงาน5 ผลตอบแทน

พเศษ6 การสอสาร7 การควบคม

ดแล8 ความปลอดภย9 เพอนรวมงาน

ทมา : กานดา จนทรแยม (2546 : 83-85)

องคประกอบตางๆ อธบายในรายละเอยดไดดงน

1)รายไดหรอคาจาง (Pay) พจารณาทงในดานปรมาณคาจาง ความยตธรรมหรอความ

เสมอภาคของคาจางทไดรบและวธการจายคาจาง ความพงพอใจในการปฏบตงานมผลมาจากคาจาง

มากกวาผลประโยชนตอบแทนอนๆ คาจางเปนตวบงชความพงพอใจในการปฏบตงาน ดงน

1.1)เงนเปนปจจยทชวยในการตอบสนองความตองการทจำาเปนของบคคลไดโดยนำาไปใชแลกกบอาหาร ทพกอาศย เครองนงหม และสงพกผอนหยอนใจตางๆ นอกททำางาน

1.2)เงนเปนสญลกษณของความสำาเรจและความเปนทยอม ผปฏบตงานมกมความรสกวาคาจางทไดรบเปนผลสะทอนมาจากความสนใจของฝายบรหาร

กานดา จนทรแยม (2546 : 84) ไดสรปผลของการศกษาพบวาความไมพงพอใจทมตอคาจาง แสดงดงภาพทประกอบท 7 ดงน

47

ภาพประกอบท 7 แผนภมแสดงผลของความไมพงพอใจทมตอคาจางทมา : กานดา จนทรแยม (2546 : 84)

2)สภาพการทำางาน (Working condition) สภาพกรรทำางานทมความสมพนธทางบวก

กบความพงพอใจในการปฏบต สภาพการทำางานทมผลตอความพงพอใจในการปฏบตงานลกษณะตางๆ ไดแกชวโมงการทำางาน เวลาหยดพก บรเวณททำางาน อณหภม ความชน กรรถายเทอากาศ แสง เสยงและอปกรณเครองมอทเหมาะสม ลวนมผลตอความพงพอใจในการปฏบตงาน ดงน

2.1)ผปฏบตงานพอใจสภาพการปฏบตงานทด เพราะสภาพการทำางานทดกอใหเกดความสบายทางรางกาย สภาพการทำางานทไมดซงมผลตอสขภาพรางกาย เชน อากาศรอนมากเกนไป แสงสวางนอยเกนไป อากาศไมบรสทธและการถายเทอากาศทไมด เปนตน

ตองการคาจางเพมขน

ความไมพงพอใจ

สรางผลงาน

นดหยดงาน

รองทกข

หางานทคาจางสงกวา

ความนาสนใจของงานลด

ขาดงาน

ขาดงาน

เปลยนงานหรอลาออก

ไมพอใจในการทำางาน

เจบปวยทาง

สขภาพกายไม

สขภาพจตไมด

2.2)สภาพการทำางานทเอออำานวยใหการปฏบตงานเปนไปอยางมประสทธภาพทงนเพราะไมมสงรบกวนเครองมอและอปกรณทเหมาะสมจะชวยในการทำางานสำาเรจตามเปาหมาย

3) โอกาสกาวหนาในการทำางาน (Promotional opportunities) พจารณาในดานความ

ยตธรรมและเปนไปตามกฎเกณฑ โยทวไปการเลอนตำาแหนงจะทำาใหมการเปลยนแปลงตอบคคลในเรองการควบคม ลกษณะงาน เพอนรวมงาน และคาจาง ความปรารถนาทจะกาวหนา หมายถงความตองการทจะมรายไดเพมขน ตองการสถานภาพทางสงคม ตองการพฒนาจตใจใหเปนคนมความรบผดชอบเพมขนและตองการความเปนธรรม

48

4) ลกษณะงาน (work itself) ลกษณะและความนาสนใจของงาน ซงจะเกยวของกบ

ทกษะ ความถนดเฉพาะ กบความสามารถทใชในปฏบตงาน โอกาสทไดเรยนรสงใหมความยากงายของงาน ปรมาณงาน โอกาสทจะทำางานไดสำาเรจ ความซำาซากของงาน และโอกาสใหมทจะดำาเนนงานไดเองตลอดกระบวนการ

5)ผลตอบแทนเปนพเศษ (Benefits) เปนผลการตอบแทนหรอประโยชนเกอกลตางๆ

เชน เงนบำาเหนจตอบแทนเมอออกจากงาน สวสดการทอยอาศย การรกษาพยาบาล เปนตน

6)การสอสาร (Communication) ลกษณะของกระบวนการวธการวางแผนงานการจด

องคการ การวนจฉยสงการ การประเมนผล มอบหมายหนาท ประสานงาน ในการสรางความเขาใจใน การปฏบตงานดวยการบรหารงานสวนตางๆ จะไมเกดขน ถาไมมการตดตอสอสารเปนตวเชอม

7)การควบคมดแล (Supervision) เกยวของกบรปแบบของการบงคบบญชา การกำากบ

ดแลเรองการทำางาน มนษยสมพนธลกษณะทางการบรหาร ความเปนผนำาทสมพนธกบความพงพอใจของผปฏบตงานม 2 ลกษณะคอ ดงน

7.1)ผนำาทเหนอกเหนใจ (Consideration or employee-center) หวหนาทสนบสนน

และใหความสนใจผใตบงคบบญชา ทำาใหผปฏบตงานมความพงพอใจ7.2)ผนำาทเปดโอกาสใหมสวนรวมในการตดสนใจ (Influence or participation) จะ

ทำาใหผปฏบตงานมความพงพอใจในการทำางานสงขนผปฏบตงานในกลมขนาดเลกซงงานมลกษณะเปนอสระ จะม

ความพงพอใจผนำาทใหความเสมอภาค แตผปฏบตงานในกลมขนาดใหญทไมคอยมโอกาสสมพนธกบหวหนางาน จะมทศนคตทางบวกกบผนำาแบบใชอำานาจ

8)ความมนคงปลอดภย (Security) เปนความตองการของทกคนทอยในจตใตสำานก

มาตงแตเดก และมความคดทยดมนกบความปลอดภยในการปฏบตงาน เชน การประกนในรปตางๆทงสขภาพ ชวต และอบตเหต รวมถงการเกบเงนสะสม บำาเหนจบำานาญเมอเกษยณอาย เปนตนซงมอทธพลตอความพงพอใจในการปฏบตงาน

9) เพอนรวมงาน (Co-worker) เปนความตองการของเพอนรวมงาน การชวยเหลอ

ซงกนและกน และความเปนมตร เปนองคประกอบสวนหนงทเกยวของกบความพงพอใจในการปฏบตงาน กลมทำางานเปนแหลงของความพงพอใจ ซงเปดโอกาสใหสมาชกมความสมพนธตอกนสมาชกทไมคอยมโอกาสพดคยกบเพอนรวมงานจะมความรสกไมพงพอใจ และมแนวโนมจะลาออกจากงาน กลมทำางานยงเปนแหลงทสำาคญของความพงพอใจในการปฏบตงาน เมอสมาชกมทศนคตและคานยมคลายคลงกน จะทำาใหความขดแยงทอาจเกดขนในแตละวนลดนอยลง จากนนความรสกวาเปนทยอมรบนบถอจากกลมยงมความสมพนธยางสงตอความพงพอใจในการปฏบตงาน

49ผวจยไดสรป ตวแปรทมความสมพนธกบพฤตกรรมในการ

ปฏบตงานของบคลากรจะมผลตอความพงพอใจในการปฏบตงานทงในเชงบวก คอ มความพงพอใจ และในเชงลบ คอ ไมมความพงพอใจ ซงตวแปรตางๆ มความสอดคลองกบเครองมอวดความพงพอใจในการปฏบตงานตามทฤษฎสองปจจยเฮอรเบอรก

2.4.2 การสงเคราะหตวแปรจากการทผวจย ไดศกษาทบทวนวรรณกรรมและงานวจยท

เกยวของตางๆ พบวาปจจยทมความสมพนธกบความพงพอใจในการปฏบตงานของบคลากรในสถานศกษา เพอใหเกดแนวคดและความเขาใจตรงกน ผวจยจงไดสรปเหตผลทตองการศกษาในแตละตวแปร คอ ตวแปรตน

ไดแก เพศ ขนาดของสถานศกษา ประสบการณการทำางาน และตวแปรตาม ไดแก ความพงพอใจในการปฏบตงานตามแนวคดของทฤษฎสองปจจยของเฮอรเบอรก มรายละเอยดดงน

1) เพศ

ผลการศกษาโปกคอนและเปคเตอร (อำานาจ ศรพนสข, 2538 : บทคดยอ) พบวาผจดการชายมระดบความพงพอใจในงานโดยทวไปสงกวาผจดการหญง และจากผลวจยของรชดา สทธวรวฒกล (2544 : 63) เรองการศกษาความสมพนธระหวางพฤตกรรมการตดสนใจของผบรหารกบความพงพอใจการปฏบตงานของครโรงเรยนประถมศกษา สงกดสำานกงานประถมศกษา จงหวดสพรรณบรพบวา ครเพศชายมคาเฉลยความพงพอใจในการปฏบตงานในภาพรวม นอยกวาครเพศหญง เพศมความสมพนธกบความพงพอใจในการปฏบตงานทแตกตางกนจากแนวคดดงกลาวผวจยกำาหนดเพสเปนตวแปรตวหนงทผวจยมความสนใจทจะทำาการศกษาเกยวกบบคลากรในสถานศกษา โดยแบงเปนเพศชายและหญง

2)ขนาดของสถานศกษา

ขนาดของสถานศกษา เปนตวแปรตวหนงทบงบอกถงขนาดขององคการ ซงจะสงผลตอความรสก ความพงพอใจในการปฏบตงานของบคลากรในสถานศกษาทมขนาดตางกนคท เดวส และจอรน (Keith Davis and john, 1985 : 109 อางถงใน สรอยตระกล อรรถมานะ,2541 : 139) กลาววา เมอองคการขยายขนาดขนจากปรากฏการยนยนวาความพงพอใจมแนวโนม

ทจะลดลงพอสมควร เวนเสยแตมการปองกนบางประการ ความพงพอใจของบคลากรทคอยลดลงนเนองจากผปฏบตงานมความรสกวาตนไมสามารถควบคมเหตการณตางๆ ได จากแนวคดดงกลาวผวจยจงกำาหนดตวแปรขนาดของสถานศกษาวจยในครงน

3)ประสบการณการทำางานในสถานศกษา

ประสบการณการทำางานในสถานศกษา เปนตวแปรหนงทบงบอกถงทกษะความร

ความสามารถในการปฏบตงาน ความสำาเรจของงาน การยอมรบนบถอ ความมนคงในตำาแหนงงานซง

50อาจจะสงผลตอความรสกความพงพอใจในการปฏบตงานของบคลากรทมประสบการณการทำางานสถานศกษาตางกน จากการศกษาของทรงเดช จนทรา (2545 : บทคดยอ) การศกษาพฤตกรรรมคณธรรมกบพฤตกรรมการปฏบตงานของผบรหาร ผลการวจยโดยการเปรยบเทยบตามประสบการในการทำางานพบวา กลมอายการทำางาน 16-30 ป กบกลมอายการทำางาน 31 ป ขนไปมความคดเหนทตางกนอยางมนยสำาคญตามสถตทระดบ .05 และผลการวจยของหนนล ศรสมบต (2547:59) ความพงพอใจในการปฏบตงานของบคลากรในสำานกเขตพนทการศกษา หนองบวลำาภ พบวาบคลากรทมประสบการณในการทำางาน ระหวาง 11.20 ป กบ 21 ป ขนไป มความพงพอใจในการปฏบตงานแตกตางกนในดานนโยบายและการบรหารอยางมนยสำาคญทางสถตทระดบ .05 จากแนวคดดงกลาว ผวจยจงกำาหนดตวแปรในการทำางานในการศกษาวจยในครงน

2.5 งานวจยทเกยวของ2.5.1 งานวจยในประเทศ

สธรรม เดชนครนทร(2531 : บทคดยอ) วจยในการทำางานของคร อาจารยวทยาลยเทคนค ในเขตการศกษา 2 ตามผลวจยพบวาระดบพง

พอใจในการทำางานของคร อาจารยวทยาลยเทคนค ในเขตการศกษา 2 ตามปจจยจงใจ โดยสวนรวมอยในระดบปานกลางและทคาดหวงไววาจะเปนอยในระดบดมาก ตามปจจยคำาจนโดยสวนรวมอยในระดบปานกลาง สวนทคาดหวงวาจะเปนอยในระดบปานกลาง 3 ดาน คอ ดานการปกครองบงคบบญชา ดานเงนเดอน ดานความมนคงปลอดภย และทอยในระดบมาก คอ ดานความสมพนธระหวางบคคลกบดานสภาพการทำางานผลการเปรยบเทยบระดบความพงพอใจในการทำางาน และทคาดหวงวาควรจะเปนของครอาจารยวทยาลยเทคนค ในเขตการศกษา 2 ตามปจจยจงใจทมเพศวฒทางการศกษา และประสบการในการทำางาน มความแตกตางกนอยางมนยสำาคญทางสถตเพยงดานเดยว และทคาดหวงวาควรจะเปน ไมมความแตกตางกนอยางมนยสำาคญทางสถต ผลการเปรยบเทยบระดบความพงพอใจในการทำางานและทคาดหวงวาควรจะเปนของคร อาจารยวทยาลยเทคนค ในเขตพนทการศกษา 2 ตามปจจยคำาจนทมเพศ วฒการศกษา และประสบการณในการทำางาน มความแตกตางกนอยางมนยสำาคญทางสถตเพยงดานเดยว และทคาดหวงวาควรจะเปน มความแตกตางกน อยางมนยสำาคญทางสถตเพยงดานเดยว วฒทางการศกษา ปจจบนมความแตกตางกนอยางมนยสำาคญทางสถต สวนประสบการณการทำางาน โดยสวนรวม มความแตกตางกนทคาดหวงวาควรจะเปน ไมมความแตกตางกนอยางมนยสำาคญทางสถต

51พวงมาลย พรบไหว (2539 : บทคดยอ) วจยเรองการศกษา

ความพงพอใจในการปฏบตงานของหวหนาศนยบรการการศกษานอกโรงเรยนอำาเภอ โดยมวตถประสงคเพอศกษาและเปรยบเทยบระดบความพงพอใจในการปฏบตงานของหวหนาศนยบรการการศกษานอกโรงเรยน อำาเภอ ตามแนวทฤษฎของเฮอรซเบอรก ผลการเปรยบเทยบระดบความพงพอใจในการปฏบตงานรวมทกดานพบวา เพศชายมความพงพอใจในการปฏบตงานมากวาเพศหญง อยางมนยสำาคญทางสถตทระดบ .01 ทปฏบตงานอยตามภมลำาเนาของตวเองมความพงพอใจในการปฏบตงานสงกวาผทอยตางภมลำาเนาของตนเอง อยางมนยสำาคญทางสถตทระดบ .01 ผทมอายราชการสงกวามความพงพอใจในการปฏบตงานมากวาผทมอายราชการนอย อยางมนยสำาคญทางสถตทระดบ .01 หวหนาศนยบรการการศกษานอกโรงเรยนอำาเภอทมวฒการศกษาในเขตพนทการปฏบตงานตางกนมความพงพอใจไมตางกน

หนนล ศรสมบต (2547 : บทคดยอ) ไดศกษาความพงพอใจในการปฏบตงานของบคลากรในสำานกเขตพนทการศกษา หนองบวลำาภ ศกษาและเปรยบเทยบระดบความพงพอใจในการปฏบตงานของบคลากร ในสำานกงานเขตพนทการศกษาหนองบวลำาภ ผลการศกษาปรากฏวาบคลากรพงพอใจในการปฏบตงานในระดบ“ปานกลาง เรยงตามอนดบ ไดแก ความสมพนธระหวางบคคล ความสำาเรจ”ของงาน ลกษณะงานทปฏบตและความรบผดชอบ การเปรยบเทยบระดบความพงพอใจในการปฏบตงานของบคลากร ผลปรากฏวา บคลากรในเขตพนทการศกษา มความพงพอใจในการปฏบตงานไมแตกตางกน ทมประสบการณในการทำางาน ระหวาง 11-20 ป กบ 21 ป ขนไป มความพงพอใจในการปฏบตงานแตกตางกนในดานนโยบายและการบรการสวนบคคลทมประสบการณในการทำางาน ระหวาง 1-10 ป กบ 21 ป ขนไป มความพงพอใจในการปฏบตงานแตกตางกนในดานนโยบายและการบรการและในดาน

ลษณะของงานทปฏบตและความรบผดชอบแตกตางกนอยางมนยสำาคญทางสถตทระดบ .05

นนทกจ ดานดอนสกล : (2545: บทคดยอ) ไดศกษาระหวางความพงพอใจในการปฏบตงานกบผลการปฏบตงาน ของบคลากรฝายเจาหนาท สงกดสำานกงานการประถมศกษาจงหวดในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ผลการวจยพบวา บคลากรฝายเจาหนาท สงกดสำานกงานการประถมศกษาจงหวดในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ มความพงพอใจในการปฏบตงานอยในระดบคอนขางมาก โดยเรยงจากมากไปหานอย คอ ดานความสำาเรจของงาน ดานความรบผดชอบ ดานลกษณะงานทปฏบต ดานความสมพนธกบเพอนรวมงานและผบงคบบญชา ดานการไดรบการยอมรบนบถอ ดานปกครองการบงคบบญชา ดานความกาวหนาในตำาแหนงงาน สวนดานนโยบายและการบรหาร ดานเงนเดอนและคาตอบแทน และดานสภาพการปฏบตงาน มความพงพอใจอยในระดบปานกลาง และดานความสำาเรจอยในระดบงานทกดาน มแรงจงใจทมผลอยในระดบมากตอความพงพอใจมนการปฏบตงาน ผลการพงพอใจในการปฏบตงานระดบปานกลางขนอย

52กบการมสวนรวมกำาหนดนโยบายในการบรหาร ความเหมาะสมของคาตอบแทนกบคาครองชพ และ ขนอยกบ สงอำานวยความสะดวกในการปฏบตงาน ไมเพยงพอและขาดประสทธภาพ ผลการวจยดานผลการปฏบตงาน ของบคคลฝายกองเจาหนาทพบวา ระ ดบความคดเหนตอการปฏบตงานมอยในระดบมาก เรยงจากมากไปหานอย คอ งานทะเบยนประวตงานบำาเหนจความชอบและบญชถอจาย งานสรรหาและบรรจแตงตง และงานอตรากำาลง แสดงใหเหนวาความสำาเรจของงานและความพงพอใจในการปฏบตขนอยกบความชดเจนในการกำาหนดเปาหมาย การกำากบ ตดตาม การประเมนผลละการรายงานผลการปฏบตงานอยางตอเนอง มความสมพนธระหวางความพงพอใจในการปฏบตงานของ บคลากรพบวา มความสมพนธกนในทางบวก อยางมนยทางสถตทระดบ.01 ดานมความสมพนธกนสงสด คอ ดานเงน

เดอนละคาตอบแทนกบผลปฏบตงานในงานสรรหาละบรรจแตงตง สวนดานทมความสมพนธตำาสด คอ ดานลกษณะงานทปฏบตกบผลการปฏบตงานในทะเบยนประวต แสดงใหเหนวาผลการปฏบตงานทมประสทธภาพ มทกษะและมความชำานาญ มความสมพนธกบการไดรบความสงเสรมขวญและกำาลงใจ

สมย สมงาม (2545 : บทคดยอ) ไดศกษาความพงพอใจในการบรหารความพงพอใจในการบรหารวชาการ ของผบรหารของผบรหารโรงเรยนตามทศนะของครผสอน สงกดสำานกงานการประถมศกษาจงหวดเลย จำาแนกตาม เพศประสบการของครผสอน ทตงโรงเรยนและขนาดของโรงเรยนผวจยไดรวบรวมขอมลจากกลมตวอยาง จำานวน 351 คน จากครผสอนสงกดสำานกงานการประถมศกษาจงหวดเลย ซงมผลการวจย พบวา ความตองการในการบรหารงานวชาการ ของผบรหารโรงเรยนตามทศนะของผสอนสงกดสำานกงานการประถมศกษาจงหวดเลย โดยภาพรวมพบวาอยในระดบ มาก เมอพจารณาเปนรายดานจะเหนวา มความตองการอยในระดบ“ ”มากทกดานสวนความพงพอใจในการบรหารงานวชาการของผบรหารโรงเรยนอยในระดบ มาก จำาแนกตาม เพศ ประสบการของครผสอนและ“ ”ขนาดของโรงเรยนพบวาไมแตกตางกนกนอยางมนยสำาคญทางสถตทระดบ .05

การเปรยบเทยบความพงพอใจในการบรหารงานงานวชาการของผบรหารโรงเรยนตามทศนะของครผสอน ประสบการณของครผสอน โดยภาพรวมพบวา แตกตางกนกนอยางมนยสำาคญทางสถตทระดบ .05 ครทมประสบการณสอนระหวาง 21-30 ป มความพงพอใจมากกวาครทมประสบการณสอนตงแต 10 ลงมา 11-20 ป และ 31 ปขนไปทตงโรงเรยน โดยภาพรวมพบวา แตกตางกนกนอยางมนยสำาคญทางสถตทระดบ .05 โดยพบวาครทสอนในโรงเรยนทตงอยในเขตเทศบาลมความพงพอใจในการบรหารงานวชาการของผบรหารโรงเรยนมากกวาครทสอนในโรงเรยนทตงในเขตองคการบรหารสวนตำาบล สำาหรบทจำาแนกตามเพศและขนาดของโรงเรยนพบวาไม แตกตางกนกนอยางมนยสำาคญทางสถตทระดบ .05

53ผลการศกษาวจยพบวา พฤตกรรมทางการบรหารมสวนสมพนธกบ

ความพงพอใจในการปฏบตงานของบคลากรทจะนำาไปสความสำาเรจของเปาหมายองคการซงผบรหารสามารถประยกตใชในการบรหารงานสถานศกษาไดอยางเหมาะสม เพอใหเกดความพงพอใจของบคลากร

2.5.2 งานวจยตางประเทศย (Yu 1991: 1234 อางถงใน ธงชย แกวมาตย, 2536: 70)

ศกษาวจยเกยวกบความพงพอใจในการปฏบตงานของครศลปะอตสาหกรรมในโรงเรยนมธยมศกษา ประเทศไตหวน (Taiwan, Republic of China) ผลการวจยพบวา (1)ระดบของรายไดและตำาแหนงมสวนสนบสนนอยางสำาคญตอความพงพอใจในการทำางาน (2)ตำาแหนงงานเปนตวชวยเสรมปจจยสำาหรบการนเทศ เพอนรวมงาน สถานภาพการทำางาน และการเตรยมสอนของคร (3)ระดบรายไดเปนสงจงใจอยางสำาคญตอองคประกอบดานสภาพการทำางาน เงนเดอน และความกาวหนาในอาชพ(4)บรรดาตวแปรทงหมดทไดทำาการศกษาวจย ปจจยดานเพอนรวมงาน เปนตวแปรทสรางความพงพอใจใหกบครมากทสด และในทางกลบกน ปจจยดานสภาพการทำางานเปนตวแปรทสรางความไมพงพอใจ ใหกบครมากทสด เชนกน

ทชและเดวานนา (Trichy and Devenna, 1986 อางถงใน ประยทธ ชสอน, 2548: 19-22) ไดศกษาผนำาในองคกรใหญๆ ซงแตกตางกน โดยกนสมภาษณผนำาและผปฏบตงานนนๆ การศกษาเนนไปทวาผนำาจะตองปรบเปลยนหรอแปลงรป (Transform) จากการศกษา ทชและเดวานนา ไดอธบายกระบวนการเปลยนแปลงรปองคการ พฤตกรรมทสนบสนนกระบวนเปลยนรปรวมทงคณลกษณะและทกษะของผนำาดวยกระบวนการจะเนนใหเหนตามลำาดบ ตงแตความรถงความตองการในการเปลยน การสรางวสยทศนใหม ทตองการเปลยนแปลง และการใหองคการสนบสนนหรอผลกดนใหมความเปลยนแปลงตามความตองการ ดงน

1) รถงทตองการเปลยนแปลง (Recognizing the need for change) สงทจะชวยใหผนำากระตนใหสมาชกมการรบรถงการ

เปลยนแปลงของสงแวดลอมทงภายในและนอกองคการรวมทง ตวคกคามตอความสำาเรจ คอ การตงคำาถามทขดแยงตอความเชอพนฐานหรอวธการทำางาน แบบเกาๆเพอใหเกดการแสวงหาคำาตอบ การพฒนาระบบตดตามดแล โดยเฉพาะภายนอก เพอใหเปนแหลงให ขอมลหรอประเมนองคการวามจดแขงหรอมจดออน การกระตนสงเสรมใหบคลากร โดยเฉพาะผปฏบตงานไปเยยมชมองคกรอนหรอดงานประเทศอนและประเมนการปฏบตงาน เปรยบเทยบกบคแขงเพอเกดการเรยนรและปรบพฤตกรรมใหม ผนำาในการแปรรปจะตองไมทำาใหผถกเปลยนแปลงมความรสกวาตองรบผดชอบหากการเปลยนแปลงเกดทผดพลาดขนมา แตผนำาจะตองสรางความมนใจใหเกดแกทกคนวาการเปลยนแปลงนนจะทำาใหองคกรประสบความสำาเรจมากขน

542.) สรางวสยทศนใหมๆ (Creating a new vision) ตอง

สอดคลองกบเปาหมาย และความตองการของสมาชกสวนใหญ ทตองการใหเกดหรอรวมกนทำาใหเกดในอนาคต สงทสำาคญของวสยทศนนน และความแสดงออกในรปของแนวคดอยางชดเจนมากวาทางตวงบประมาณ ทงนเพอชวยใหทกคนมความเขาใจและความปรารถนารวมกน สรปไดวาการสรางวสยทศนนนควรเรมตนดวยตวงาน พฒนาวตถประสงคทสำาคญตามลำาดบ และสดทายควรเปนกลยทธทจะทำาใหบรรลตามวตถประสงคนน

3.) สรางการยอมรบการเปลยนทงองคการ (Institutionalizing the change) ในการทจะเปลยนแปลสงสำาคญๆโดยเฉพาะในองคการขนาดใหญ ซงตองเกยวของกบคนจำานวนมาก ผนำาตองหาวธการใหผนำาในระดบสงสดขององคการใหสนบสนน ตงแตเรมวางแผนงาน เพอใหเปนผกระตนใหผบรการทตองเกยวของในระดบตางๆเหนชอบรวมกนและสนบสนนการเปลยนแปลงนนผนำาแบบแปลงรปจะตองรจกการสรางการรวมตว

(Coalition) ของผบรหารในระดบสำาคญ (Key person) ทงภายในและภายนอก เพอสนบสนนการเปลยนนน โดยตองทำาการวเคราะห ไมวาจะเปนโครงสราง นโยบาย กลยทธ มาตรการการประเมนผล และจดสงอำานวยความสะดวกตางๆ สนบสนน อยางไรกตาม ทกงานของกระบวนการแปลงรป ความสำาเรจจะขนอยกบทศนคต คานยมและทกษะของผนำาเปนสำาคญ ผนำาแบบแปลงรป (Transformer leadership) ทมประสทธภาพในการศกษา พบวา ผนำามหนาเปนผนำาการเปลยนแปลงเปนผเสยงภยทสขมรอบคอบ (Risk taker) เชอและไวตอความสสกของผรวมงาน รถงคานยมและวฒนธรรมขององคการทมผลตอการทำางาน ยดหยนและพรอมทจะเรยนรจากประสบการณ มทกษะทางความคด ( Cognitive skill) และรแนวคดเฉพาะแตละดานรวมทงสงจำาเปนตางๆ ในการวเคราะ หปญหา มสญชาตญาณทจะสรางวสยทศน ๆ

แบส(Bass,1997 อางถงใน ประยทธ ชสอน, 2548 : 25) ไดศกษาและรวบรวมงานวจยทพสจนยนยนวาความสมพนธทเปนลำาดบขน (Hierarchy of correlations) ระหวางรปแบบภาวะ ผนำาแบบตางๆและผลลพธทมประสทธภาพ ความพยายามและความพงพอใจ พบวา ภาวะผนำาการเปลยนแปลงทประสทภพมากกวา และทำาใหเกดความพยายาม และความพงพอใจมากขนกวาภาวะผนำาแบบใหรางวลตามสถานการณ (Contingent reward) การบรหารแบบวางเฉย(Management by exception) แบบเชงรก (MBE-A) แบบเชงรบ((MBE-P) และการปลอยตามสบาย(Laissez-faire) ตามลำาดบ ผลการศกษาน พบในสหรฐอเมรกา อนเดย สเปน, สงคโปร,ญปน ,จน ,ออสเตรเลย,แคนาดา,นวซแลนด,อตาล,สวเดนและเยอรมน

55

2.6 กรอบแนวคดในการวจย

ผวจยไดวางกรอบแนวคดของการวจยเรอง พอใจในการปฎบตงานของบคลากรในวทยาลยการอาชพแกลง

ตวแปลตน ตวแปรตาม

1. เพศ- ชาย- หญง

2. ประสบการณการทำางาน- นอยกวา 5 ป- ตำากวา 5 ป

แตไมเกน 10

ความพอใจในการปฎบตงานของบคลากรในสถานศกษาสงกดสำานกงานอาชวศกษาจงหวดระยองดงน

(1) ความสำาเรจของงาน(2) การไดรบการยอมรบ

นบถอ(3) ลกษณะของงานท

ปฎบต(4) ความกวางหนา

ตำาแหนงการงา