TürkiyeTürkiye’’de Ulaşımdan de Ulaşımdan Kaynaklanan EmisyonlarKaynaklanan EmisyonlarKaynaklanan EmisyonlarKaynaklanan Emisyonlar

Doç. Dr. Alper UNAL, Doç Dr. Tayfun KINDAPAvrasya Yer Bilimleri Enstitüsü

Istanbul Teknik Üniversitesi

HAVA KİRLİLİĞİHAVA KİRLİLİĞİ

Zehir olmayan nedir? Herşey zehirdir ve hiçbir şey zehirsiz değildir. Birşeyi zehir yapan ancak miktarıdır (Paracelsus, 1493-1541)

Kimyasal Konsantrasyon (ppm)

Nitrogen 780,900

Hava kirliliği havada istenmeyen maddelerin zarar verici seviyelerde bulunması durumudur

g ,

Oxygen 209,400

Argon 9,300

Carbon Dioxide 315

Insan sağlığıBitkilerBinalar vb.

Neon 18

Helium 5.2

Methane 2.3

Genel ÇevreIklim değişiklğiestetik

Krypton 0.5

Hydrogen 0.5

Xenon 0.08

Nitrogen dioxide 0 02Nitrogen dioxide 0.02

Ozone 0.01-0.04

Kriter Hava KirleticilerKriter Hava Kirleticiler

Kükürt Oksitler(SOX)Azot Oksitler (NOX)ot O s t e ( O )Partikül Madde (PM)U O ikl (VOC)Uçucu Organikler (VOC)Karbon Monoksit (CO)Ammonya (NH3)OzonOzon

Hava Kalitesi StandartlarıÇevre ve Orman Bakanlığı 

Avrupa Çevre AjansıAvrupa Çevre Ajansı

A ik  Ç  Aj  Amerikan Çevre Ajansı 

HAVA KİRLİLİĞİ SAĞLIK ETKİSİHAVA KİRLİLİĞİ SAĞLIK ETKİSİ

PM10 70 -> 20 ug, hava kirliliği sebebiyle ölümlerde %15 azalma WHOg, ğ yÇocuklarda akciğer fonksiyon kaybı Guaderman, 2000

PM10 10 ug artış -> günlük ölümlerde %0.6-1.2 artış Pope, 2006

PM10 10 ug artış -> genel ölüm %0.6 artış65 yaş üstü Astım-KOAH başvuru %1 artış

Atkinson, 200165 yaş üstü Astım KOAH başvuru %1 artış

PM2.5 10 ug artış -> genel ölümlerde %1-17 artış10 ug artış -> kardio ölümlerinde %5-42 artış10 ug artış -> akciğer kanseri ölümlerinde %1-17 artış

Pope, 2006

HC Akut enfaktüs Poloniecki, 1997

NO2 Akut enfaktüsÇocuklarda akciğer fonksiyon kaybı, solunum yollarında tahriş

Poloniecki, 1997Guaderman, 2000

CO Akut enfaktüs Poloniecki, 1997,

SO2 Akut enfaktüs, solunum yollarında tahriş Poloniecki, 1997

Ozon 1-2 gün maruz kalışlar -> Akut enfaktüs Ruidavets, 2005

İİnorganik Asit Buharı Çocuklarda akciğer fonksiyon kaybı Guaderman, 2000

Dublin’de kömür satışlarındaki azalım ile sağlık etkisi arasındaki ilişki

Istanbul – Hava Kirliliği

Diğer Şehirler – Doğu Anadolu

Ulaşımın EtkisiUlaşımın EtkisiUlaşımın EtkisiUlaşımın Etkisi

Ülkemizdeki ÇalışmalarÜlkemizdeki Çalışmalar Istanbul ulaşım kaynaklı emisyonlar

Kişisel maruziyet

Deniz ulaşımından kaynaklanan emisyonlar

Uçak emisyonları

Emisyon envanteri çalışması

Vehicle Emissions in IstanbulVehicle Emissions in IstanbulVehicle Emissions in IstanbulVehicle Emissions in IstanbulPeople Population: 12.5 MillionVehicle Population: 2 8 Million (600 new vehicles/day)Vehicle Population: 2.8 Million (600 new vehicles/day)

Number of Motor Vehicles in IstanbulPopulation Growth in Istanbul (1950 – 2025)

5000

6000

7000opu at o G o t sta bu ( 950 0 5)

2000

3000

4000

Car

0

1000

2000 2005 2010 2015 2020 2025Year

Motor Veh.

Year

Source: Prof. Dr Haluk Gercek (Istanbul Technical University)

Source: United Nations, World Urbanization Prospects:The 2007 Revision Population Database

Emisyon Envanteri Emisyon Envanteri ÇalışmasıÇalışmasıÇalışmasıÇalışması

• 31 Ekim-16 Kasım 20062006

• 3 kısımdan oluşmakta:

– Araç aktivitesi– Dizel araç emisyon – Benzinli araç

emisyon ölçümü

EkipEMBARQInternational Sustainable Systems Research Istanbul Büyükşehir Belediyesi

Istanbul Araç Emisyon Envanteri Çalışması

Veri Toplanması• Araç Filosu

a e Ça ş as

• Araç Filosu• Hat seçimi

ÖÖlçüm• Aktivite• Emisyon

IVEM Modeli

Senaryo AnaliziSenaryo Analizi

Pilot Projeler

Emisyon Azaltım Önerileri

Test Araç SeçimiTest Araç Seçimiç çç ç

Istanbul'da Araç Dağılımı (Emniyet Müdürlüğü, 2006)

Araç Aktivite VerileriAraç Aktivite Verileriaç t te e eaç t te e e• Farklı sokak ve caddelerde 14 günlük verig• Saniye-saniye hız, ivmelennme verileri• Yol eğimleriğ• Ortalama hızlar

BB

AA

BB

CC

EE

Sürücü kullanışı ve Trafik AkımıSürücü kullanışı ve Trafik Akımı

AA

DD

EE

A A –– Europe midEurope mid--lower incomelower incomeB B –– Europe midEurope mid--higher incomehigher incomeCC –– Europe commercialEurope commercialC C Europe commercialEurope commercialD D –– Asia midAsia mid--higher incomehigher incomeE E –– Asia midAsia mid--lower incomelower income

Sürücü Kullanışı Sürücü Kullanışı –– Orta Gelir Orta Gelir Seviyesi BölgesiSeviyesi Bölgesi

Araç Kullanım VerileriAraç Kullanım VerileriAraç Kullanım VerileriAraç Kullanım Verileri

Avrupa: 3 araç, 8 gün, 80 saat. 288,000 Veriç, g , ,Asya: 3 araç, 3 gün, 24 saat. 86,400 Veriç, g , ,

Otobüs Dolm şOtobüs Dolmuş

Kamyon Taksi

Tipik Araç KullanımıTipik Araç Kullanımı

50

60

70

20

30

40

Spee

d km

/hr OtobanOtoban

0

10

20

5:31:12 5:31:55 5:32:38 5:33:22 5:34:05 5:34:48 5:35:31 5:36:14 5:36:58 5:37:4180Time (UTC)

50

60

70

80

r

20

30

40

Spee

d km

/hr

ArterArter

0

10

5:36:58 5:38:24 5:39:50 5:41:17 5:42:43 5:44:10 5:45:36

Time (UTC)

Otopark AnketiOtopark Anketi• Avrupa: 874 araç

• Asya: 744 araç

Dizel Araç ÖlçümüDizel Araç Ölçümü• Portable Emissions Measurement Systems (PEMS) kullanılarak saniye-

saniye partikül madde ve gaz ölçümü (CO, CO2, NOX, SO2, HC, PM2.5) yapılmıştır

• 42 test yapılmıştır• Model Yılı: 1985 – 2006985 006• Motor Hacmi: 1.5 – 6.5 liter• Test edilen araçlar

29 kamyon ve kamyonet– 29 kamyon ve kamyonet– 6 Otobüs– 7 Binek Araç

Dizel Araç ÖlçümüDizel Araç Ölçümü

Dizel Araç ÖlçümüDizel Araç Ölçümü

Ölçülen PMÖlçülen PM2.52.5 Emisyonlarına Emisyonlarına Ö kÖ kÖrnekÖrnek

0.018

0.02

0.012

0.014

0.016

/km

]

2006 Truck

2004 Bus

1996 Truck

0.006

0.008

0.01

PM2.

5 [g

r

0

0.002

0.004

0 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600 1800 20000 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600 1800 2000

Time [sec]

Benzinli Araç Ölçümü Benzinli Araç Ölçümü • Portable Emissions Measurement Systems (PEMS) kullanılarak

saniye-saniye gaz emisyonları (CO, CO2, NOX, SO2, HC) ölçüldü• 104 t t ld• 104 test yapıldı• Model Yılı:1974 - 2007• Motor Hacmi: 1.2 – 3.8 litre• Yakıt Tipi: LPG, Benzin

Benzinli Araç ÖlçümüBenzinli Araç Ölçümü

Benzinli Araç ÖlçümüBenzinli Araç Ölçümü

Araç Emisyon Envanteri Araç Emisyon Envanteri

Dizel Emisyon Ölçümleri

Benzinli Emisyon ÖlçümleriÖlçümleri

Diğer Veriler (Sıcak., Nem,Yakıt

kalitesi)

IVEMToplam

E i l Toplam

Temel Faktörleri

IVEM Emisyonlar (1000 km'de)

pEmisyon

Filo & Yer Verileri

Yıllık Kilometre

Araç Güç Dağılımı Filo Dağılımı Çalıştırma (VOCE)

Güç Dağılımı (GPS) (Park

Ölçümleri)

2006 ve 2015 Emisyon Hesapları2006 ve 2015 Emisyon Hesapları

CO2

SOXHC PM

CO NO

X

CO NOX

Emisyon Azaltım Projeleri

Araç Tipi CO2 CO NOx PM THC SOx

Binek araç %46 %85 %16 %4 %67 %51

Otobüs %49 %13 %82 %93 %32 %45

Taksi %3 %2 %2 %2 %1 %2

Dolmuş %2 %1 %1 %2 ş

Emisyon Azaltım Projeleri –Dizel Partikül Filtre

‐ ( $

&( $; <=>$4?9$

7@A!4?9$

!"#$%$ !#$%$!&$%$

!" ' $%$

#( $

*( $

+( $

, ( $

!&#$%$

( $

) ( $

' ( $

. / 0) ( $123$ 45$123$ 45 ' $1623$ 758$123$ 9: 40) ( $123$

Metrobüs Maruziyet AnaliziMetrobüs Maruziyet Analizi• Toplu taşım sırasındaki maruziyet seviyeleri ölçüldü• Metrobüs• Belediye Otobüsleri• IETT Otobüsleri

Metrobüs Maruziyet AnaliziMetrobüs Maruziyet Analizi

0

80�

Anlık�Maruziyet�

40�

50�

60�

70�

2.5�(ug/m3)�

0�

10�

20�

30�PM2

4000�

4500�

5000�

Toplam�Maruziyet�

0�Metrobüs� IETT� Özel�

2000�

2500�

3000�

3500�

PM2.5�(ug/m3)�

0�

500�

1000�

1500�

Metrobüs� IETT� Özel�

Gemi EmisyonyEnvanteri

AIS Sistemi

Marmara bölgesinde gemilerden yılda 15,000 km yol giden yaklaşık 65 milyon dizel otomobile eşdeğer emisyon miktarı meydana gelmektedir.

Uçak çEmisyonları

Emisyon Envanteri – Hava Kalitesi Modellemesi