1. HN NAM B V Hiu Ngha Ngi con Nam b ghi li Ngi Nam b trc ht rt xng ng l nhng anh hng tht s m mang b ci, chukh chu cc, lun k bn ci cht bi bit bao l him ha t hm thing rn c, sn lamchng kh, nhng vn lun gi tnh tnh chn cht tht th, thng bn thng b, l nhngngi hip ngha thy chuyn bt bng chng tha. Chng ta hy xem qua c tnh ca ngiNam b qua cc nhn vt in hnh. Phn II : D C HOI LANG & THNH LCMt trong cc t s m nhc min Nam phi ni ti l ng Su Lu vi D c Hoi lang. Ccli ht trong bn nhc ny th hin cc li ni cu ca trong ca ming ca ngi Nam b, dnhin l trong c ti. Khin chng ta d dng cm ng v ri nc mt, nh li mt thuno....D C HOI LANG T l t phu tng Bo kim sc phong ln ng Vo ra lung trng tin chng Nm canh m mng Em lung trng tin chng i gan vng qun au a ng d xa ong bm Xin ng ph ngha to khang m lung trng tin bn Ngy mi mn nh vng phu Vng phu vng lung trong tin chng Sao n ph phng Chng hi chng c hay m thip nm lung nhng su ty Bao thu y sum vy Duyn sc cm ng lt phai L nguyn cho chng Nguyn cho chng ng ch bng an 7

2. Mau tr li gia ng Cho n nhn hip i a Cao Vn LuCao Vn Lu, thng gi Su Lu, (22 thng 12 nm 1892 - 13 thng 8 nm 1976) l mtnhc s v l tc gi bi "D c hoi lang", mt bi ca c o v ni ting nht trong nghthut ci lng Vit Nam.Cao Vn Lu sinh ngy 22 thng 12 nm 1892 ti xm Ci Cui, lng Ch M, sau st nhp vilng Thun L tr thnh x Thun M, huyn Vm C, tnh Long An.Khi Cao Vn Lu c bn tui (nm 1896), ng Chn Gii (cha r tn tht, cha Cao Vn lu)v ngho, v b p bc nn cng v v su a con nh xung ghe, tm t khc sinh sng.Bui u, ng Chn Gii n t tc trn t ca mt ngi b con Gia Hi (Bc Liu). Sau 9thng i lm mn ct lc m khng n, gia nh ng li phi di sang X Phin (naythuc Long M, tnh Hu Giang), khn hoang lm rung.Khong mt nm sau, hn 40 cng t, nh kh nhc mi c c, b a ch chim ly. Nhngi gii thiu, gia nh ng Chn Gii dn v Hng Chng B (Gi Rai, Bc Liu) tip tckhn hoang, nhng ri s t ny v sau cng v tay ngi khc.Xt cnh trng tay ca ng Gii, hng s Chn lng Vnh Li tng Thnh Ha, cho ng ctmt cn chi l trn t cng in gn cha Vnh Phc An (nay thuc phng 2, th x BcLiu). , v chng ng v cc con phi i lm thu, i cu chy n tng ba.Ha thng Minh Bo (? - 1912), tr tr cha Vnh Phc An, thy gia nh ng Chn Gii vtv qu m khng n, nn ngh cho Cao Vn Lu, lc mi 8 tui, vo cha chia sgnh nng. K t ch b Lu, va kinh k, va c nh s dy ch Nho.Nm 1903, nh cha n xin, Cao Vn Lu c php tr v nh hc ch Quc ng. Nhngch hc n "lp nh nm th hai" (Cours moyen 2e anne) tc lp 4 ngy nay, th ng Lu phithi hc v nh gp thm cnh kh: anh i r, ch ly chng, cha gi yu...Vy l, nm 15 tui(1907), Cao Vn Lu phi thay cha v anh ch i lm nhng vic nng nhc nui gia nh.Lc by gi ti xm Rch ng Bn c mt thy n ni ting tn L Ti Kh, tc gi Hai Khhay Nhc Kh. ng thy ny b m c hai mt thm c tt chn, nhng ngn n ca ng thtiu luyn.Nm 1908, Cao Vn Lu nh cha dn n thy Hai Kh xin hc n mi m. Nh yu thchv sing nng, ng mau chng s dng thnh tho cc loi nhc c nh n tranh, c, km,trng l; v tr thnh mt nhc s nng ct trong ban c nhc ca thy.Nm 1912, ng bt u i ht vi Su Thn v c Phn vi bi T i on Bi Kim thi rt.Nm 21 tui (1913), Cao Vn Lu vng lnh cha m i ci v, l c Trn Th Tn, mt cgi nt na in T (Chung B Khnh).Khong thi gian ny, ng sng tc c mt bn ngn mang tn B iu, sau i li Thuphong, gm tm cu nhp bn. Sau na, bn nhc ny c son gi Trnh Thin T t thmli ca v c tn mi l Mng khi gp bn. 8

3. Nm 1917, ng sng tc thm mt khc gm 22 cu, theo mt ch ca thy Nhc Kh xng l "Chinh ph vng chinh phu" (ch c rt ra t bn Nam ai "T Hu chc cm hivn") nhng cha kp sa cha v trnh thy th gp nghch cnh au lng. V ng ba nmm vn cha c du hiu thai nghn, theo tc xa, cha m buc ng phi tr v v nh cha mrut.Khong mt nm sau, trong tm trng nh thng v, bn nhc trn c em ra son li.Nghe bn ng mn tn Ba Cht gp , ng b bt 2 cu trng lp, bi nhc cn chn 20 cunhp i.Tt Trung Thu nm Mu Ng (15 thng 8 m lch, nhm ngy 19 thng 9 nm 1918), ng cngcc bn n thm thy, lun tin trnh by bn nhc cha c tn trn. Nghe xong, thy NhcKh ht sc khen ngi.m c nh s Nguyt Chiu cng tham d, thy Nhc Kh lin nh nh s t tn cho bnnhc. Nh s ni:"... tuy nhc v li ca cn vi im bt nht, nhng ci chung vn din tc tm t ca nng T Hu [5]. Vy c theo tch ny m t tn cho bi l "D c hoi lang"(Nghe ting trng m nh chng). K t m , bi ca ny c loan truyn nhanh chng.Nm 1919, ng Lu lm nhc cng trong gnh ht ci lng ca Ba X (Bc Liu).Cch mng thng Tm thnh cng, ng tham gia Mt trn Lin Vit p Vnh Phc, x VnhLi, tnh Bc Liu.Nm 1947, ng nhn nhim v c bit l cu v cu c mt s cn b b thc dn Phpbt.T 1918 n nm 1974, ngoi bn "D c hoi lang", m sau ny pht trin thnh bn "vngc", lm thay i mt phn b mt ci lng; ng Cao Vn Lu cn sng tc thm 10 bn na,nhng a phn ch lu hnh Bc Liu.ng mt lc 13 gi ngy 13 thng 8 nm 1976 ti Thnh ph H Ch Minh, th 84 tui.Ch thchTheo Trn c Thun. Hc gi Vng Hng Sn ni ng c tt tay (sch ghi mc ti liu). Trong Hi k 50 nm m ht, ng Vng Hng Sn cho bit: "Nu phi k cng u, nglm hu t ci lng, l ng Hai Kh Bc Liu. Nghe u ng sng li nm 1915...ngau c x, ngn tay co rt v ngo ngoe rt kh. Th m ng c ti ring, khng ai bt chcc. Ai mun th ti c n nh, ban u ng gi mng cho xem, ch trng, kn, chp chatr tr trong y. Th ri khch ra ngi salon, ng Kh chun v mng, mt mnh n, ri bngnghe trn b c nhc khua ng c tit tu nhp nhng y nh c c bn nm ngi ha tu:trng x, kn thi, n ko e, chp cha lng tng xa...Khng ai bit ng lm cch no mc vy, qu l diu thut" (sch ghi mc ti liu, tr. 46). Do qu nh thng, thi thong v chng ng vn ln lt gp nhau. Sau, v ng th thai, haingi li c xum hp. ********************************** 9

4. Thnh Lc vi D c hoi langThnh Lc trong D c hoi lang"i vi ngh s, gp c mt vai hay nh bt c vng. Vi ti,vai ng T trong D c hoi lang cn hn th na, l kim cngtrong i...".NST Thnh Lc bng khung ni nh th khi nhc n vai din manh ng hn 300 sut ti Sn khu nh 5B V Vn Tn (nay lNh ht Sn khu nh TP.HCM). By gi, D c hoi lang vn cdin thng xuyn vi cc ngh s khc ng vai ng T, nhng dun Thnh Lc khc su trong tm tr khn gi, v khng th phnhn chnh anh m mt ng dy kch bn d thng n nh th lm nn cho bn dinsau ny.Bt u l mt kch bn ca Thanh Hong d tri sng tc do Hi Sn khu v i truyn hnhTP.HCM (HTV) t chc. Khi o din Cng Ninh a kch bn cho Thnh Lc th cu utin Lc hi l: "N c gii my?". Cng Ninh p: "Gii 4". ", gii 4 th tui nhn, cn giinht, gii nh th khng". Sao l vy ? Thnh Lc ci: " ti tc phm ot gii nht, nhthng kh khan, nhn vt khng thc. Khi c D c hoi lang ti thy n rt "i", rt"ngi" nn ti nhn lin". Qu nhin, D c hoi lang tr thnh mt hin tng ca sn khuTP.HCM, c ngi mua v xem i xem li my ln m nc mt vn tun tro. Thp nin 80,90 th k trc, hon cnh ngi dn TP.HCM rt ging vi kch bn, nhiu gia nh ri vocnh xut ngoi chia la, nn cu chuyn trn sn khu xoy su vo tri tim ngi ta. Ncn l chuyn d bit vn ha, ni au ca ngi Vit Nam ni t khch, lm rung ng tmhn khn gi. Thm ch, khng cn i ra nc ngoi, nhng ngi b qu ln thnh ph lpnghip cng tm thy trong D c hoi lang nhng rng rng hoi nim v mt vng qu bnhyn c ly tre xanh, c dng sng nh, c con chng chnh, c cu h ngt lm mi honghn. Th l ngi ta khc...Ring Thnh Lc khc v mt hoi nim na: "Ti bt gp nhn vt ng T sao m ging bati. ng sng hoi c, v mt cht bo th. Ti l lp din vin hi mi gii phng nn cnhng quan im sng, quan im lm ngh khc vi ng, thnh ra hai cha con c hay tranhlun gay gt, y nh mu thun gia ng T v a chu trong v. Ti din vi vn sng tba ti, c nhng cu thoi, nhng ng tc ti c tnh lp li hnh nh ca ng. Th d, dng idng ng, hoc gp bt k ngi no n chi l bt ngi nghe ng k chuyn qu kh, hockhi ci khng li ti th ng ci h h nhn nhn...". Ba ca Thnh Lc l NSND Thnh Tn,mt cy c th trong lng ht bi. ng sng th 84 tui. Nhng ngy cui i, ng vn say m ngh ht n qun c bnh tt. Trong cn phngnh, khi hc tr n hi v nhng vai din th ng lp tc nhy khi gh, ng ln ma nhngng tc v o, quay tt ngi trong ci khong khng cha y 4 mt vung. Ma xong, ngln ra th hn hn nhng nt mt trn y sung sng. Thm ch, khi ng nm Bnh vinNguyn Tri, ngh s Kim Thanh n hi v vai Chu Xng, ng lin nhy xung ging mangay mt lp. V ng mt tun sau ng ra i vnh vin. Tri tim ngh s y p cho n pht 10

5. cui cng vi ngh thut. chnh l cht liu Thnh Lc sng to lp din tuyt vi choci cht ca ng T. Trong kch bn, ng T cht trn ging bnh, c mt bc s ngi M gi lm con traing n a tin. Nhng Thnh Lc phn i: "Ti khng thch c ngi nc ngoi chen votm hn ngi Vit. Bi kch ny l do chnh ngi Vit gy ra th khng ai c quyn chen vogii quyt. Ti mun ng T phi ng cao hn ni au, cht trong s thng hoa ch khngphi cht trong ni au. Nh ba ti, cht trong s thng hoa ngh thut. V vy, ti cho ngT leo ln sn thng, l mt im cao, v cht trong nim hnh phc khi i din t tri baola. Nh th, gi tr ca bi kch mi y ln tuyt nh". Qu thc ci cht y ng li v dinnh mt git nc mt ha thch trong lng khn gi, mi mi khng qun mnh vn mongmanh bc cu a ng gi ln ha nhp cng tuyt v gi, tm hn ng thot khi th xcgi nua bay v vi qu cha t t, tr trung nh ngy y ngi bn b sng ht bi D c hoilang ch c thn n... Ci cht y li lm hi sinh mt ci g tht mnh lit trong lng khngi, hnh nh l tnh yu T quc, hnh nh l vn ha dn tc, m khng cn phi dng nhngli ao to ba ln. Tht xng ng khi D c hoi lang ot cng lc 5 huy chng vng (HCV) trong Hidin Sn khu nh TP.HCM nm 1995 (HCV cho c v, v 4 HCV cho 4 ngh s Thnh Lc,Vit Anh, Hng Vn, Quc Tho). Sau v ny, Thnh Lc c phong (tht ra qu try vitrc vy lm y, v l cng dn Saigon c m) Ngh s u t, 5B nng cp thnh Nh ht Snkhu nh, v khn gi x i tm li bi D c hoi lang, cn ngh s x i ht D c hoilang ti cc t im, sn khu. Mt "c hch" mnh n th! Nhng cn mt "c hch" khc cng mnh khng km, l chinh phc khn gi pha Bc.Tht s, sau gii phng rt t on ht ra Bc biu din, v khn gi cng nh ngh s pha Bccng khng nh gi cao mng kch ni pha Nam. Nhng khi D c hoi lang Bc du, sutno c khn phng cng va v tay va khc. Thnh Lc cn nh ngh s Lan Hng ln snkhu m anh m khc nh a tr. Cn NSND o Mng Long th bay bng n ni lcng v, ln tn mi Cng vin L Nin rt xa nh ca c.Hnh phc vy th thi!(BoThanh Nin)V HIU NGHAMt ngi con Nam b ghi li29/10/2012 ********************************************* 11