F LIPINO 11Komunikasyon at Pananaliksik sa

Wika at Panitikang Filipino

Kasaysayan ng Wikang

Pambansa sa ilalim ng

KoronangKastila

Ang isinasaalang-alang

na ang unang pananakopng mga Kastila sa atingkapuluan ay ang pananatilirito ni Miguel Lopez de Legazpi noong 1565, bilangkauna-unahang Kastilanggobernador-heneral.

______________

Nang ilagay sa ilalim ng

koronang Kastila angkapuluan, si Villalobos ang

nagpasiya ng ngalang“Felipinas o Felipinas”

bilang parangal sa Haring Felipe II nang panahongyaon, ngunit dila ng mga

tao ay naging“Filipinas.”

________

Ayon sa mga Espanyol,

nasa kalagayangbarbariko, di sibilisado at

pagano ang mgakatutubo noon.

Itinuro ng mga Kastilaang Kristiyanismo sa mgakatutubo upang magingsibilisado diumano ang

mga ito.

Naniniwala ang mga Espanyol

noong mga panahong iyon na mas mabisa ang paggamit ng katutubong

wika sa pagpapatahimik samamamayan kaysa sa libong

sundalong Espanyol.

____________________

Ang pamayanan ay pinaghati-hati sa

apat na ordeng misyonerong Espanyol napagkaraa’y naging lima. Ang mgaordeng ito ay Agustino, Pransiskano,

Dominiko, Heswita, at Rekolekto upangpangasiwaan ang pagpapalaganap ng

Kristiyanismo.

____________________

Ang paghahati ng pamayanan ay

nagkaroon ng malaking epekto sapakikipagtalastasan ng mga katutubo.

_______________

Upang mas maging

epektibo ang pagpapalaganapng Kristiyanismo, ang mgamisyonerong Espanyol mismoang nag-aral ng mga wikangkatutubo dahil mas madalingmatutuhan ang wika ng isangrehiyon kaysa sa ituro sa lahatang wikang Espanyol.

___________________________________________

Nabatid nilang sa pagpapalaganap ng

kanilang relihiyon, mas magiging kapani-paniwala at mas mabisa kung ang mismongbanyaga ang nagsasalita ng wikang katutubo.

Dahil dito, ang mga prayle ay nagsulat

ng mga diksiyonaryo at aklat-panggramatika,katekismo, at mga kumpensyonal para masmapabilis ang pagkatuto nila ng katutubongwika.

MgaAkdangPangwika_________________________________________

Arte Y Reglas de la Lengua TagalaSinulat ni Padre Blancas de San Jose at isinalin ni Tomas Pinpin noong 1610.

Compendio de la Lengua TagalaInakda ni Padre Gaspar de San Agustin noong 1703.

Vocabulario de la Lengua Tagalakauna-unahang talasalitaan sa Tagalog na sinulat niPadre Pedro de San Buenaventura noong 1613.

Vocabulario de la Lengua Pampangounang aklat pangwika sa Kapampangan na sinulat niPadre Diego Bergano noong 1732.

______________________________________________

Vocabulario de la Lengua Pampangounang aklat pangwika sa Kapampangan nasinulat ni Padre Diego Bergano noong 1732.

Arte de la Lengua Bicolanaunang aklat pangwika sa Bikol na sinulat niPadre Marcos Lisboa noong 1754.

Arte de la Lengua Ilokakauna-unahang balarilang Iloko na sinulat niFrancisko Lopez.

MgaUnangAklat_________________________________________

Ang Doctrina Christiana

Ito ang kauna-unahang aklatna nalimbag sa Pilipinas sapamamagitan ng silograpiko.

Taon ng pagkakalathala: 1593May-akda: Padre de Placenciaat Padre Domingo NievaNilalaman: Pater Noster, Ave Maria, Regina Caeli, SanmpungUtos ng Diyos, Mga Utos ng Sta. Iglesya Katoliko, Pitongkasalanang Mortal, Pangungumpisal at Katesismo.

MgaUnangAklat_________________________________________

Ang Nuestra Señora del Rosario

Ito ang ikalawang aklat nanalimbag sa Pilipinas.

Taon ng pagkakalathala: 1602May-akda: Padre Blancas de San JoseNilalaman: Talambuhay ng mga santo, nobena at mgatanong at sagot sa relihiyon.

MgaUnangAklat_________________________________________

Ang Barlaan at Josaphat

Ito ang ikatlong aklat nanalimbag sa Pilipinas nabatay sa mga sulat saGriyego ni San Juan Damasceno.

Taon: 1780Salin ni Padre Antonio de Borja

MgaUnangAklat_________________________________________

Urbana at FelisaNaglalaman ito ng pagsusulatan ng makapatidna sina Urbana at Felisa.

Sinulat ng tinaguriang“ Ama ng KlasikangTuluyan sa Tagalog” na siPadre Modesto de Castro

MgaUnangAklat_________________________________________

Ang Pasyon

Ito ay aklat na natutungkol sa buhay at pagpapasakit ni Hesukristo. Binabasaito tuwing Mahal na Araw.

Nagkaroon ng apat na bersiyon:

Version de Pilapil (Mariano Pilapil)Version de Belen (Gaspar Aquino de Belen)Version de la Merced (Aniceto de la Merced)Version de Guia (Luis de Guia)

MgaUnangAklat_________________________________________

850

Ang tauo hanggang mayaman

Marami ang kaibigan

Cung mahirap na, ang buhay

Di batii’t, titigan

851

Gayon ngani itong mundo

Magdaraya, t, walang toto

Parang lihis na totoo

Pangimbolo, i, nanalo

Sa calolowa nang tauo.

MgaUnangAklat_________________________________________

Si Tandang BasioMacunat

Sinulat ni Padre Miguel Lucio Bustamante, isangparing Pransiskano.

MgaUnangAklat_________________________________________

Mga Dalit kay Maria (1865)

ni Padre Mariano Sevilla, isangparing Filipino. Humalaw siya sa mgaawit na “Mese de Maggio” (Buwanng Mayo). Pagpaparangal at pagpupuri sa Mahal na Birhen.

Nasa kamay ng mga misyonerong nasa ilalim

ng pamamahala ng simbahan ang edukasyonng mga mamamayan noong panahon ng mgaEspanyol. Naging usapin ang wikang panturong

gagamitin sa mga Filipino.

Iniutos ng Hari na gamitin ang wikang katutubosa pagtuturo hindi naman ito nasusunod.

________________________________________________

Gobernador Francisco Tello de GuzmanNagmungkahi na turuan ang mga Indio ng

wikang Espanyol.

Carlos I at Felipe II naniniwalanag kailangangmaging bilinggwal ng mgaFilipino.

___________________________

Carlos IIminungkahing ituro angDoctrina Christiana gamitang wikang Espanyol. __________________________

Sa huli, napalapit ang mga katutubo sa

mga prayle dahil sa wikang katutubo angginamit nila samantalang napalayo sapamahalaan dahil sa wikang Espanyol anggamit nila.

Haring Felipe II Muling inulit ang utostungkol sa pagtuturo ng wikang Espanyol sa lahat ng katutubo noong ika-2 ng Marso, 1634.___________________________

Nabigo ang nabanggit na kautusan.

Carlos IIlumagda ng isang dikretona inuulit ang probisyongnabanggit na kautusan. Nagtakda rin siya ng parusapara sa mga hindi susunod

dito.________________________________________

Carlos IV lumagda ng isa pang dekrito na nag-uutos nagamitin ag wikang Espanyolsa lahat ng paaralangitatag sa pamayanan ng mga Indio noong 29 Disyembre 1972________________________________________

Mababatid sa parte ng kasaysayang ito nananganib ang wikang katutubo. Sa panahongito, lalong nagkawatak-watak ang mga Filipino. Matagumpay na nagapi at nasakop ng mgaEspanyol ang mga katutubo.

Hindi nila itinamin sa isipan ng mga nasakopang mga Filipino ang kahalagahan ng isangwikang magbibikis ng kanilang damdamin.

Kasaysayan ng WikangPambansa saPanahon ng

a panahong ito, marami na ring mga Pilipino ang naging matindiang damdaming nasyonalismo. Nagtungo sila sa ibang bansaupang kumuha ng mgakarunungan.

Nagkaroon din ng kilusan ang mga propagandistanoong 1872 na siyang simula ng kamalayan upangmaghimagsik.

ANG TALUKTOK NG PROPAGANDA

Itinatag ni Andres Bonifacio ang Katipunan.

Ang wikang Tagalog ang ginamit sa kanilangmga kautusan at pahayagan.

Ito ang sinasabing unang hakbang tungo sapagtataguyod ng wikang Tagalog.

Ginamit angTagalog sa

iba’t ibanggenre ng

panitikan upangpag-alabin ang

damdamingmakabayan ng

mga Filipino.

Itinanghal ang Tagalogbilang opisyal na wikaayon sa pinagtibay naKonstitusiyong Biak-na-Bato noong 1899 bagama’t walangisinasaad na ito angmagiging wikangpambansa ng Republika.

Nang maitatag ang Unang Republika sapamumuno ni Aguinaldo, isinaad sa

Konstitusyon na ang Tagalog ay opsiyonal. (Gamitin ng kung sino lamangnangangailangang gumamit.)

Ang sinasabing ang dahilan nito ay angpamamayani ng mga ilustrado sa

Asembleang Konstitusiyonal.

__________________________________________

Nais maakit ni Aguinaldo angmga di-Tagalog.

Ang wikang Tagalog ay naging biktima ng politika.

Nag-uumpisa lamang sanaitong lumago ay napailalim nanaman ito ng dayuhang wika.

Sanggunian:

Del Rosario, M. (2017). Pinagyamang pluma: Komunikasyon at pananaliksik sa wika at kulturang filipino. Lungsod Quezon: Phoenix Publishing House, Inc.

_______________________________________________

Padayon, Wikang Filipino!

JEFERSON A. AUSTRIAInstruktor I

Pangasinan State UniversityBayambang Campus

_______________________________________________