Heograpikal, Morpolohikal, at Ponolohikal na Varayti ng Wika

Inihanda ni Lawrence F. Cobrador

Heograpikal na Varayti ng Wika

• Nagiging salik ang heograpiya o lugar ng nagsasalita sa pagkakaroon ng varayti ng wika. Dahil ang Pilipinas ay isang archipelago nanahahati ng katubigan at kapatagan, at napaghihiwalay ng mga pulo at kabundukan, hindimaiiwasang makalikha ng sariling kultura o paraan ng pamumuhay ang mga taong sama-samang naninirahan sa isang partikular na pulo o lugar.

Heograpikal na Varayti ng Wika

• Kasabay ng nabubuong kultura ang pagbuo rin ng wika sapagkat ang kultura ay kabuhol ng wika.

• Ito ang dahilan kung bakit sa magkakahiwalay at magkakaibang lugar, ang iisang bagay o konseptoay nagkakaroon ng magkaibang katawagan.

Heograpikal na Varayti ng Wika

• Halimbawa:

Salita: Ibon

Filipino- ibon Sinugbuanong Binisaya- langgam

Samakatuwid, isang salita ngunit magkaiba ng kahulugan sa dalawangmagkaibang wika.

Heograpikal na Varayti ng Wika

• Halimbawa:

Salita: mangutang

Filipino: manghiram ng pera

Pampanga: magtanong ng direksiyon

Salita: maganda Salita: oras

Filipino: kaakitakit Filipino: panahon

Samar: mahusay Pangasinan: hugas

Morpolohikal na Varayti ng Wika

• Hindi lamang ang lokasyon ng mga lugar at angmagkakaibang kultura na lumilikha ng magkakaibang katawagan at kahulugan angnagiging dahilan ng varayti sa wika. Ang iba’tibang paraan ng PAGBUO ng SALITA ng mga taongkabilang sa iba’t ibang kultura ay nagiging salikdin sa varayti ng wika.

Morpolohikal na Varayti ng Wika

• Basahin ang mga pahayag:

A. “napatak ang mga dahon”

B. “nasuray ang dyipni”

C. “mapurol ang ulo”

Morpolohikal na Varayti ng Wika

• Pansinin ang pagbuo ng mga salitang “napatak” at “nasuray”. Sa ilang lalawigang Tagalog gaya ng Batangas, ang pandiwa (verb) o salitang nagpapakita ng aksiyon o kilos ay nakabanghay sa unlaping /na-/ tulad ng naiyak, naulan, nakanta at natakbo. Sa maynila ang pandiwa ay nakabanghay sa gitlaping /-um-/ gaya ng umiiyak, umuulan, kumakanta, at tumatakbo.

• Kaya sa Maynila, ang napatak ay pumapatak at angnasuray ay sumusuray.

Morpolohikal na Varayti ng Wika

Dahil sa iba-iba ang wikang ginagamit sa iba’tibang lugar, nagkakaiba rin ang paraan ng pagbuo ng salita ng mga naninirahan sa mgaito. Ang pagkakaibang ito sa pagbuo ng mgasalita dahil sa paglalapi ang tinatawag naMorpolohikal na Varayti ng Wika.

Ponolohikal na Varayti ng Wika

•Bukod sa mga pagkakaiba sa katawagan at kahulugan (heograpikal na varayti), anyo at ispeling (morpolohikal na varayti), nagkakaroon din ng pagbabago sa bigkas at tunog ng mga salita ayon sa pangkat ng mgataong gumagamit nito.

Ponolohikal na Varayti ng Wika

• Sa paglikha ng kani-kaniyang wika, hindi maiiwasangmalikha rin ang magkakaibang tunog at bigkas ng mgasalita. Nagkakaroon ng kani-kaniyang dialectal accent ang bawat lugar. Halimbawa sa Bisaya, nagkakapalitanang bigkas ng /e/ at /i/ at ng /o/ at /u/. Maaring angmaging bigkas ng isang bisaya sa “pera” ay “pira”, ang“pitaka” ay “petaka”, ang “kuya” ay “koya” at ang“bola” ay “bula”. Mali ba ang ganitong pagbigkas? Angsagot at hindi, sapagkat ang nagsasalit6a ay bumibigkasayon sa kanyang dialectal accent.

Ponolohikal na Varayti ng Wika

• Ang pagkakaiba-ibang ito sa bigkas at tunog ng mga salita angtinatawag na varayti sa ponolohiya.

Halimbawa:

often today

organization centennial

Adidas millennium

Nike accurate

Tandaan:

• Sa heograpikal na varayti, nasa katawaganat kahulugan ng salita ang pagkakaiba. Sa morpolohikal na varayti, ang pagkakaiba ay nasa anyo at ispeling ng salita at hindi sataglay na kahulugan nito. Samantala, saponolohikal na varayti, nasa bigkas at tunogng salita ang pagkakaiba.