Heograpikal, Morpolohikal at Ponolohikal na Varayti ng wika

Tinalakay ni: Rochelle S Nato Sanggunian: Komunikasyon at Pananaliksik sa Wika at Kulturang PilipinoDolores R. Taylan et .al (Akda)Aurora E. Batnag (Koordineytor)

Layunin

Naipapaliwang ang heograpikal, morpolohikal at ponohikal na varayti ng wika.

Nasasabi kung ang mga halimbawang pangungusap ay nagpapakita ng varayti ng wika sa heograpiya, morpolohiya at ponolohiya

Dugtungan tayo...

• Ang Oras ay..• Hugas..• Ibon• Langgam• Maganda

• Mangungutang

Alam niyo ba na ang mga salitang nabanggit..

SALITA FILIPINOKahulugan sa IBANG LUGAR

OrasPanahon ang tinutukoy

Hugas sa Pangasinan

MagandaMay kagandahang taglay

Mahusay sa Samar

Ibon Isang Hayop Langgam sa Binisaya

Baka Isang HayopBobo sa wikang Niponggo

MangungutangManghihiram ng pera

Magtatanong ng Direksiyon sa Pampanga

Ang ganitong pagkakaiba sa mga katawagan at kahulugan ng salitang ginagamit sa ibat'-ibang lugar ang tinatawag nating HEOGRAPIKAL NA VARAYTI NG WIKA

Pansinin ang tumbasan ng mga salitang ito:Iniihaw = BinabangeTagilid = TabingeLanggam = Hantik / GuyamSaranggola = Papagayoiimik = Naghiso

Ang pares ng mga salitang nakalista ay magkasingkahulugan subalit may magkaibang katawagan.

Halimbawa ng Varayti sa HeograpiyaMga Katawagan sa Tagalog-Maynila

Katumbas na salita sa ibang Lugar

Lupa Mukha (Pampanga)Lupa Daga (Ilokos)

LumibanTumawid ( Tagalog-Batngas)

Pating Kalapati (Iloilo)

Hilom Tahimik (Cebu)Doon Dito (Antique)Iyo OO (Bikol)

• "Napatak ang mga dahon"

• "Nasuray ang Dyipni"

• "Mapurol ang ulo"

• "Napatak ang mga dahon"

Sa tagalog-Batangas - ang salitang "napatak" para tukuyin ang mga bagay na nalalaglag o nahuhulog.

Sa Maynila - ginagamit ang "napatak" para tukuyin ang patak ng tubig, gaya ng ulan at luha.

" Nasuray na Dyipni"

• Sa tagalog-Batangas- tinutukoy sa sasakyan

• Sa tagalog-Maynila - tinutukoy sa tao.

Dahil iba-iba ang wikang ginagamit sa iba't-ibang lugar, nagkakaiba rin ang paraan ng pagbuo ng salita ng mga naninirahan dito.

Ang pagkakaiba-ibang ito sa pagbuo ng mga salita dahil sa paglalapi ang tinatawag na Morpolohikal na Varayti ng Wika

Halimbawa:

Tagalog-Maynila KumainTagalog-Batangas Nakain

Camarines Sur MakakanLegazpi City MagkakanAklan MakaonTausug KumaonBisaya Mangaon

Pampanga Mangan

Iba pang Halimbawa ng Morpolohikal na Varayti

• Nagkakaroon ng pagbabago sa kahulugan ang salita batay sa panlaping ginamit.

Salitang ugat bili

Panlapi -um

Nabuong Salita Bumili

Panlaping I - (unlapi) at -IN (hulapi)

• Iluto Lutuin• IIhaw Ihawin• IInit Initin• Igisa Gisahin

Kasama sa mga Varayti ng isang Wika ang Ispeling ng mga salita sa American at British English

American English British English

acknowledgment acknowledgement

airplane aeroplane

anesthesia anaesthesia

analog analogue

catalog catalogue

endeavor endeavour

armor arrmour

fiber fibre

theater theatre

• Bukod sa mga pagkakaiba sa katawagan at kahulugan (heograpikal na varayti), anyo at ispeling (morpolohikal na varayti), nagkakaroonn din ng pagbabago sa bigkas at tunog ng mga salita ayon sa pangkat ng mga taong gumagamit nito.

• Sa paglikha ng kaniya-kaniyang wika, hindi maiiwasang makalikha rin ang magkakaibang tunog at bigkas sa mga salita. Nagkakaroon ng kani-kanyang dialectal accent ng bawat lugar.

• Halimbawa sa Bisaya – pera "PIRA"– pitaka "Petaka"– Kuya "koya"

• Ang pagkakaiba-ibang ito sa bigkas at tunog ng mga salita ang tinatawag na varayti sa ponolohiya

• Ang ganitong varayti sa ponolohiya ay hindi ekslusibo sa mag wika sa daigdig.

Halimbawa

often /o-fen/ vs /of-ten/

organization /or-ga-ni-za-tion vs /or-ga-nay-zey-tion/

Adidas /A-di-das/ (mabagal) vs /Adidas/(mabilis)

Nike /Nayk/ vs /Nay-ki/

accurate /a-kyu-reyt/ vs /a-kyurit/

away /a-wey/ vs /a-way/

today /tu-dey/ vs /tu-day/

aluminum /a-lu-mi-num/ vs /a-lu-min-nyum/

Porsche /Por-sha/ vs /Porsh/

centennial /sen-ten-yal/ vs /sin-tin-yal/

TANDAAN:

• HEOGRAPIKAL NA VARAYTI - Katawagan at kahulugan ng salita ang pagkakaiba

• MORPOLOHIKAL NA VARAYTI - ang pagkakaiba ay nasa anyo at ispeling ng salita at hindi sa taglay na kahulugan nito.

• PONOLOHIKAL NA VARAYTI - nasa bigkas at tunog ng salita ang pagkakaiba

Takdang Aralin:

• Bumuo ng grupong may limang miyembro. Magsagawa ng maikling saliksik sa ponolohikal at morpolohikal na varayti ng wika. Mas mainam kung mas maraming makalap na mga halimbawa mula sa mga wika at dialek sa Pilipinas. Matapos nito, bumuo ng diyalogo na nagpapamalas ng ibat ibang paraan ng pagbigkas at paglalapi ng mga salita. Humandang iparinig ang diyalogo sa ga kaklase.