1

LÔØI MÔÛ ÑAÀU Taùc hieäu naøy ñöôïc bieân soaïn cho nhaân vieân xaõ hoäi, taùc vieân coäng ñoàng, caùn boä ñoaøn theå coù nhieäm vuï giaùo duïc quaàn chuùng.

Moâi tröôøng hoaït ñoäng cuûa hoï naèm ngoaøi hoïc ñöôøng vaø ñoái töôïng cuûa hoï laø nhöõng thanh thieáu nieân vaø ngöôøi lôùn ngheøo, thaát hoïc. Hoï laø naïn nhaân cuûa moät quaù trình phaùt trieån thieáu caân baèng, moät neàn giaùo duïc baát caäp, khieán cho hoï bò ñaåy ra ngoaøi leà xaõ hoäi.

Ñeå giuùp hoï töï naâng cao nhaän thöùc vaø naêng löïc ñeå caûi thieän cuoäc soáng vaø moâi tröôøng xung quanh, caàn moät phöông phaùp sö phaïm raát ñaëc bieät trong ñoù ngöôøi hoïc laø trung taâm.

Chæ coù phöông phaùp giaùo duïc chuû ñoäng vôùi söï tham gia tích cöïc cuûa ngöôøi hoïc môùi taïo ñöôïc söï ñoåi môùi caàn thieát trong nhaän thöùc, thaùi ñoä vaø haønh vi. Do ñoù trong moân hoïc naøy phöông phaùp hay tieán trình cuõng quan troïng nhö noäi dung.

Ñaây khoâng phaûi laø moät taøi lieäu ñeå hoïc maø ñeå höôùng daãn nhöõng baøi taäp thöïc haønh trong lôùp, nhöõng noäi dung thaûo luaän nhaèm giuùp sinh vieân neân phaùt trieån tö duy ñoäc laäp vaø saùng taïo.

Nguyeãn Thò Oanh

2

MUÏC LUÏC CHÖÔNG I: GIAÙO DUÏC VAØ PHAÙT TRIEÅN -------------------------------- 4

1. Tình hình giaùo duïc treân theá giôùi --------------------------------------------- 4 2. Ñaëc ñieåm tình hình kinh teá xaõ hoäi ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån taïi vuøng Chaâu AÙ Thaùi Bình Döông ---------------------------------------------- 4 3. Giaùo duïc ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån taïi vuøng Chaâu AÙ Thaùi Bình Döông----------------------------------------------------------------- 5 4. Nhöõng noã löïc vaø xu höôùng môùi trong giaùo duïc---------------------------- 8

CHÖÔNG II: GIAÙO DUÏC ÑEÅ ÑOÅI MÔÙI XAÕ HOÄI ------------------------ 12

1. Ba caùch tieáp caän hay trieát lyù giaùo duïc ------------------------------------ 12 2. Giaùo duïc ñeå phaùt trieån vaø dieãn tieán cuûa giaùo duïc phi chính quy ---- 13 3. Giaùo duïc chuû ñoäng vaø suï hình thaønh phöông phaùp sö phaïm môùi---- 15 4. Taâm lyù hoïc taäp ---------------------------------------------------------------- 17 5. Giaùo duïc giaùc ngoä hay giaùo duïc thöùc tænh, chìa khoùa cuûa giaùo duïc phaùt trieån ---------------------------------------------------------------------- 21

CHÖÔNG III: CAÙC BÖÔÙC CHUAÅN BÒ MOÄT CHÖÔNG TRÌNH TAÄP HUAÁN, MOÄT KHOÙA HUAÁN LUYEÄN ------------- 24

1. Thaåm ñònh nhu caàu hoïc taäp ------------------------------------------------- 24 2. Choïn löïa, tìm hieåu hoïc vieân ------------------------------------------------ 26 3. Thieát laäp muïc tieâu hoïc taäp -------------------------------------------------- 28 4. Thieát keá moät keá hoaïch hay moät chöông trình ñaøo taïo ---------------- 30

CHÖÔNG IV: VAØO CHÍNH KHOÙA -------------------------------------------- 33

1. Khai giaûng ---------------------------------------------------------------------- 33 2. Khôûi ñoäng baèng caùch taïo baàu khoâng khí thuaän lôïi --------------------- 33 3. Xaây döïng nhoùm --------------------------------------------------------------- 35 4. Phöông phaùp vaø coâng cuï----------------------------------------------------- 35

5. Löôïng giaù ----------------------------------------------------------------------- 42

3

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO CHÖÔNG I

A. Moái töông quan giöõa giaùo duïc vaø phaùt trieån.

B. Tuyeân ngoân theá giôùi veà giaùo duïc cho moïi ngöôøi.

C. Khoaûng caùch Baéc - Nam veà giaùo duïc ngaøy caøng lôùn.

D. Treû em ngheøo: ñöôïc giaùo duïc ñeå khoûi bò loaïi tröø.

CHÖÔNG II

A. Ba caùch tieáp caän trong giaùo duïc coäng ñoàng.

B. Kieán thöùc ñeå phaùt trieån.

C. Tính trung thöïc.

D. Nhöõng ngöôøi maãu trong cuoäc ñôøi.

E. Thaày, troø ai laø trung taâm.

CHÖÔNG III

A. Dieãn tieán ñaøo taïo.

B. Tìm hieåu nhu caàu huaán luyeän cho thö kyù.

CHÖÔNG IV

A. Phöông phaùp ñoái thoaïi vôùi cöû toïa ñoâng ngöôøi.

B. Thaûo luaän nhoùm.

C. Phöông phaùp ñoäng naûo.

D. Phöông phaùp saém vai.

E. Saân khaáu quaàn chuùng, coâng cuï cuûa phaùt trieån.

F. Baûng löôïng giaù moân giaùo duïc phaùt trieån.

4

CHÖÔNG I

GIAÙO DUÏC VAØ PHAÙT TRIEÅN

1. Tình hình giaùo duïc treân theá giôùi

Töø laâu ai cuõng bieát giaùo duïc laø ñieàu kieän khoâng theå thieáu cho söï phaùt trieån cuûa caù nhaân vaø xaõ hoäi. Vì theá noù ñöôïc xem laø quyeàn cô baûn cuûa moïi ngöôøi, nam nhö nöõ, thuoäc moïi löùa tuoåi vaø ôû baát cöù nôi naøo. Giaùo duïc ñoùng goùp vaøo vieäc caûi thieän söï an toaøn, söùc khoûe, söï phoàn vinh vaø ñem laïi söï caân baèng sinh thaùi cho theá giôùi. Noù cuõng ñem laïi söï tieán boä kinh teá, vaên hoùa xaõ hoäi, söï hieåu bieát laãn nhau vaø hôïp taùc giöõa caùc quoác gia.

Vaäy maø tình hình giaùo duïc noùi chung treân theá giôùi khoâng khaû quan vaø ñaëc bieät ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån coù nhieàu ñieàu ñaùng lo ngaïi:

- Gaàn 100 trieäu treû em trong ñoù coù ñeán 60 trieäu laø nöõ, khoâng ñöôïc ñeán tröôøng.

- Hôn 960 trieäu ngöôøi lôùn maø 2/3 laø nöõ bò muø chöõ vaø taát caû caùc nöôùc coâng nghieäp hoùa nhö ñang phaùt trieån ñeàu phaûi ñoái phoù vôùi naïn muø chöõ tröïc duïng.

- Hôn 1/3 ngöôøi lôùn treân theá giôùi khoâng tieáp caän ñöôïc vôùi aán phaåm, caùc hieåu bieát vaø kyõ thuaät coâng ngheä ñeå caûi thieän ñôøi soáng cuûa chính baûn thaân, ñeå goùp phaàn vaøo söï bieán ñoäi vaên hoùa xaõ hoäi vaø thích nghi vôùi nhöõng bieán ñoåi aáy.

- Hôn 100 trieäu treû em vaø moät soá raát ñoâng ngöôøi lôùn khoâng hoaøn taát trình ñoä hoïc vaán caáp I maø hoï ñaõ baét ñaàu. Haøng naêm ngöôøi khaùc hoïc xong caáp I nhöng khoâng ñaït ñöôïc nhöõng kieán thöùc vaø söï thaønh thaïo caàn thieát cho cuoäc soáng.

Ngoaøi ra theá giôùi coøn ñang ñoái phoù vôùi nhöõng vaán ñeà to lôùn nhö nôï nöôùc ngoaøi, söï trì treä hay xuoáng doác cuûa neàn kinh teá, söï phaân hoùa giaøu ngheøo giöõa vaø beân trong caùc quoác gia, söï buøng noå daân soá, chieán tranh, noäi chieán, toäi phaïm, töû vong treû em vaø söï xuoáng caáp cuûa moâi tröôøng sinh thaùi.... Nhöõng vaán ñeà treân laø trôû ngaïi to lôùn cho giaùo duïc cô baûn vaø söï thieáu nhöõng hieåu bieát cô baûn cuûa moät boä phaän khaù lôùn trong daân laøm cho vieäc giaûi quyeát caùc vaán ñeà trôû neân caøng khoù khaên.

2. Ñaëc ñieåm tình hình kinh teá xaõ hoäi ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån thuoäc vuøng Chaâu AÙ Thaùi Bình Döông

Coù moät söï khaùc bieät ñaùng keå veà trình ñoä phaùt trieån cuûa caùc nöôùc trong vuøng ví duï nhö giöõa Nhaät vaø caùc nöôùc nhö Laøo, Campuchia hay Vieät Nam.

ÔÛ ñaây ta quan taâm tôùi 29 quoác gia ñöôïc xeáp vaøo loaïi ñang phaùt trieån coù Vieät Nam.

Daân soá caùc nöôùc naøy ñaõ vöôït 2,5 tæ (chieám 1/2 daân soá theá giôùi) vaø söï gia taêng daân soá tieáp tuïc laø moät caûn trôû lôùn cho phaùt trieån. Daân soá ôû ñoä tuoåi 0 - 14 chieám tôùi 38%. Ñieàu naøy coù nghóa laø chæ vieäc phaùt trieån giaùo duïc veà maët soá löôïng, caùc quoác gia cuõng ñuû ñuoái söùc. Ñoù laø xaây theâm tröôøng, ñaøo taïo theâm thaày, nhaän theâm hoïc sinh v.v... Ñaây laø moät noã löïc voâ cuøng to lôùn ñoái vôùi caùc nöôùc voán ñaõ ngheøo.

5

Söï gia taêng ñaân soá coøn taïo theâm voâ soá vaán ñeà khaùc nhö thaát nghieäp, di daân, vaø caùc vaán ñeà naøy ñeán löôït noù taùc ñoäng vaøo caáu truùc gia ñình, haønh vi cuûa caù nhaân v.v... Ñeå phaùt trieån kinh teá nhanh, nhieàu quoác gia taäp trung ñaàu tö vaøo caùc laõnh vöïc coâng nghieäp vaø khoa hoïc kyõ thuaät hieän ñaïi vaø dó nhieân laø taäp trung ôû thaønh thò. Ñaàu tö vaøo laõnh vöïc hieän ñaïi ngoán nhöõng nguoàn voán to lôùn vaø noâng thoân chòu nhieàu thieät thoøi.

Ñaùng quan taâm hôn nöõa laø cuoäc khuûng hoaûng vaên hoùa do ñoøi hoûi cuûa söï thích nghi nhanh choùng vôùi caùc moâ hình saûn xuaát hieän ñaïi. Trong luùc phöông Taây coù 200 naêm ñeå tuaàn töï xaây döïng kieán thöùc vaø thaùi ñoä haàu chuaån bò cho ngöôøi daân nhöõng thoùi quen vaø neáp soáng phuø hôïp vôùi moâ hình saûn xuaát hieän ñaïi thì caùc nöôùc ñang phaùt trieån phaûi laøm ñieàu ñoù trong moät giai ñoaïn raát ngaén.

Söï phaân hoùa kinh teá, söï thay ñoåi quaù nhanh choùng khieán cho moät soá ngöôøi phaûi töï ñaøo thaûi, bò gaït ra ngoaøi leà ñoái vôùi tieán trình phaùt trieån vaø bò maát phöông höôùng. Xu höôùng phaûn khaùng xaõ hoäi, nghieän ngaäp, toäi phaïm seõ ngaøy caøng taêng. Trong vuøng haøng naêm coù 15 trieäu ngöôøi trôû thaønh taøn taän do beänh taät, thieáu dinh döôõng hay tai naïn. Theâm vaøo ñoù soá ngöôøi cao tuoåi khoâng coøn choå döïa ôû gia ñình maø An sinh xaõ hoäi chöa phaùt trieån ñuû ñeå chaêm soùc hoï cuõng taêng.

Taát caû caùc nhaân toá treân taïo ra nhieàu xaùo troän vaø caêng thaúng trong xaõ hoäi.

Cuoái cuøng söï taøn phaù moâi sinh ñeán möùc baùo ñoäng. Ngöôøi ta döï truø ñeán naêm 2000 thì vuøng Chaâu AÙ Thaùi Bình Döông seõ maát 80 trieäu hecta röøng, daãn tôùi xoùi moøn ñaát, luõ luït vaø haïn haùn traàm troïng. OÂ nhieãm nöôùc vaø khoâng khí khoâng ngöøng gia taêng.

“Nghieâm tuùc kieåm ñieåm theo tinh thaán nghò quyeát Trung öông II, phaûi nhaän raèng trong maáy naêm qua giaùo duïc coù phaàn leäch veà daïy chöõ, ít daïy ngheà, khoâng chuù troïng daïy ngöôøi” (Giaùo sö Phaïm Maïnh Haïc, Baùo Nhaân Daân 9 -2 -1997)

3. Giaùo duïc ôû caùc nuôùc ñang phaùt trieån trong vuøng Chaâu AÙ Thaùi Bình Döông

3.1 Vaán ñeà soá löôïng

Ñoái vôùi caùc nöôùc naøy noäi vieäc baét kòp ñaø taêng daân soá cuõng ñuû ñuoái söùc, vaø hoï ñaõ coù nhöõng noã löïc vöôït böïc nhôø ñoù ôû ñaàu thaäp kyû 80 treû ôû ñoä tuoåi 6 -11 khoâng ñeán tröôøng chæ coøn laø 29% so vôùi 51% ôû thaäp kyû 60. Vaø ôû ñoä tuoåi 6 -23 laø 59% (1980) thay vì 74% (1960). Tuy nhieân do ñaø taêng daân soá, con soá tuyeät ñoái cuûa treû khoâng ñeán tröôøng ôû ñoä tuoåi naøy laïi taêng töø 249 tôùi 356 trieäu (chæ coù Trung Quoác laø tröôøng hôïp ngoaïi leä).

Trình ñoä bieát ñoïc vieát cuûa ngöôøi lôùn laø chæ baùo quan troïng nhaát ñeå ñaùnh giaù söï phaùt trieån giaùo duïc ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Maëc duø tæ leä ngöôøi lôùn bieát chöõ ôû caùc nöôùc naøy ñaõ taêng töø 54% nhöõng naêm 70 ñeán 64% nhöõng naêm 80, nhöng con soá tuyeät ñoái ngöôøi muø chöõ töø 15 tuoåi trôû leân laïi taêng töø 530 trieäu trong thôøi kyø naøy. Ñaây môùi laø con soá bình quaân vì coù nôi soá ngöôøi bieát ñoïc, vieát chæ chieám 30% daân soá.

Coù nhöõng quan heä chaëc cheõ giöõa trình ñoä bieát chöõ thaáp cuûa ngöôøi lôùn, soá treû ñeán tröôøng thaáp vaø ñoä taêng daân soá vaø thu nhaäp ñaàu ngöôøi thaáp.

6

3.2 Chaát löôïng vaø hieäu quaû

Khaéc phuïc yeáu keùm töø goác ñoä soá löôïng ñaõ voâ cuøng khoù khaên nhöng giaûi quyeát vaán ñeà chaát löôïng thì phöùc taïp hôn nhieàu. Tröôùc tieân taát caû caùc nöôùc noùi treân ñeàu laø cöïu thuoäc ñòa vaø thöøa keá moâ hình giaùo duïc cuûa thöïc daân. Maø muïc ñích giaùo duïc cuûa thöïc daân chæ laø ñaøo taïo moät thieåu soá öu ñaõi ñeå laøm trung gian giöõa hoï vaø quaàn chuùng maø thöïc daân khoâng heà coù yù ñònh môû mang. Xuaát phaùt töø moät boái caûnh kinh teá, xaõ hoäi vaên hoùa hoaøn toaøn khaùc bieät moâ hình giaùo duïc maø thöïc daân ñaõ aùp ñaët cho caùc thuoäc ñòa roõ raøng laø khoâng phuø hôïp vôùi nhu caàu phaùt trieån cuûa caùc nöôùc ngheøo môùi daønh ñöôïc ñoäc laäp naøy. Nhöõng thoaùt khoûi daáu aán cuûa moâ hình aáy laø moät quaù trình ñaày gian nan maø coù theå noùi cho tôùi nay nhieàu nöôùc chöa laøm ñöôïc moät caùch döùt khoaùt.

Khaùi nieäm chaát löôïng vaø hieäu quaû bao goàm nhieàu nhaân toá. ÔÛ ñaây ta chæ seõ taäp trung vaøo hai loaïi nhaân toá cô baûn nhaát. Thöù nhaát laø caùc nhaân toá taïo ñieàu kieän, giuùp cho vieäc hoïc ñöôïc deã daøng (ñaàu vaøo); thöù hai laø laøm sao cho keát quaû hoïc taäp taïo ra ñöôïc nhöõng thay ñoåi haønh vi caàn thieát (ñaàu ra). Vaø hieäu quaû chính laø toå chöùc theá naøo ñeå caùc nhaân toá “ñaàu vaøo” daãn ñeán “ñaàu ra” mong muoán.

Chæ baùo thieáu hieäu quaû quan troïng nhaát laø söï phung phí bieåu hieän qua löu ban vaø boû hoïc. Coù nöôùc tæ leä thaát thoaùt leân tôùi 60%. Trong hai nieân khoùa 80 - 81 vaø 82 - 83 Indonesia coù moät chöông trình xaây caát tröôøng tieåu hoïc leân ñeán 14.000 ñôn vò. Tuy nhieân chæ trong moät nieân khoùa soá löôïng hoïc sinh boû hoïc töông ñöông vôùi soá coù theå chieám 12.000 ngoâi tröôøng (töông ñöông vôùi 12% soá tröôøng tieåu hoïc cuûa Indonesia vaøo thôøi ñieåm ñoù).

Tuy nhieân hieäu quaû khoâng chæ coù nghóa laø tæ leä cao cuûa soá hoïc sinh hoaøn taát chöông trình hoïc maø ñieàu quan troïng laø chính nhöõng gì chuùng hoïc ñöôïc. ÔÛ caùc nöôùc ñang phaùt trieån caùc nhöôïc ñieåm chung laø:

- Hoïc töø chöông, thuoäc loøng ñeå traû baøi thay vì ñeå hieåu bieát, phaân tích, ñaùnh giaù.

- Maët khaùc ngöôøi ta chæ quan taâm ñeán maët trí tueä maø coi nheï giaùo duïc veà taâm lyù vaän ñoäng, thaùi ñoä vaø caùc maët xaõ hoäi khaùc; maø caùc yeáu toá naøy raát quan troïng cho vieäc hình thaønh ñoäng cô, ñaïo ñöùc trong lao ñoäng vaø veà laâu veà daøi aûnh höôûng ñeán chaát löôïng soáng noùi chung sau naøy.

Caùc nguyeân nhaân, ngoaøi aûnh höôûng cuûa neàn kinh teá xaõ hoäi vaø moâi tröôøng gia ñình, goàm chaát löôïng daïy keùm, thieáu caùc hoïc cuï, trang thieát bò cuõng nhö toå chöùc lôùp hoïc vaø söû duïng maët baèng keùm hieäu quaû. Kinh nghieäm cho thaáy söï caûi tieán moät trong caùc nhaân toá naøy laøm taêng ngay soá hoïc sinh ghi danh. Ví duï nhö taêng cöôøng saùch giaùo khoa hay phöông tieän tröïc quan. Nhöng coù nôi khoâng ñoøi hoûi phaûi toán keùm maø chæ caàn thay ñoåi phöông phaùp giaûng daïy laø hieäu quaû taêng.

3.3 Tính phuø hôïp vôùi muïc tieâu phaùt trieån quoác gia

Moät heä thoáng giaùo duïc coù chaát löôïng cao caùch maáy maø khoâng höôûng veà muïc tieâu phaùt trieån cuûa moät ñaát nöôùc veà maët chính trò, kinh teá, vaên hoùa, xaõ hoäi thì vaãn voâ duïng. Moät ví duï coù theå neâu leân laø Vieät Nam sau ñoäc laäp moät soá tröôøng tö cao caáp ñaøo taïo ra nhöõng caäu aáu coâ

7

chieâu cuûa giai caáp trung vaø thöôïng löu theo kieåu cuûa “maãu quoác”. Nhöõng naêm ñaàu môùi daønh ñoäc laäp, taát caû caùc nöôùc ñeàu coù nhöõng noã löïc to lôùn ñeå ñòa phöông hoùa giaùo duïc chuû yeáu baèng caùch söû duïng quoác ngöõ thay cho ngoaïi ngöõ. Tuy nhieân ñaây môùi laø moät caùch taân trang beân ngoaøi vì coát loõi laø noäi duïng thì chaäm ñöôïc thay ñoåi. Keát quaû cuûa neàn giaùo duïc naøy laø moät thieåu soá thuoäc taàng lôùp thöôïng hay trung löu khoâng hoøa nhaäp ñöôïc vôùi xaõ hoäi cuûa chính hoï, chaïy theo neàn vaên hoùa ngoaïi lai vaø trôû neân baát maõn. Ñaèng khaùc ña soá daân bò boû queân trong hoaøn caûnh doát naùt, laïc haäu soáng trong söï leä thuoäc.

Vaán ñeà cô baûn laø laøm sao heä thoáng giaùo duïc chuaån bò ñöôïc theá heä treû moät caùch phuø hôïp vaø ít toán keùm nhaát ñeå ñaùp öùng nhöõng yeâu caàu phaùt trieån ñaát nöôùc. Haàu heát caùc nöôùc ñeàu nhaèm vaøo vieäc ñaøo taïo ñeå cung öùng nguoàn lao ñoäng cho thò tröôøng quoác teá. Tuy nhieân döï ñoaùn khoâng phaûi luoân luoân laø chính xaùc. Ngoaøi ra chæ taäp trung vaøo laõnh vöïc hieän ñaïi cuõng daàn tôùi söï phaân hoùa xaõ hoäi giöõa nhoùm ngöôøi hoøa nhaäp ñöôïc vôùi quaù trình phaùt trieån vaø soá ngöôøi bò tuïc haäu vì khoâng theo kòp.

ÔÛ caáp trung hoïc hoïc sinh phaûi ñöôïc chuaån bò toát ñeå ñi vaøo laõnh vöïc coâng ngheä. Do ñoù caùc nhu caàu hoïc toát caùc moân nhö khoa hoïc, toaùn hoïc v.v... nhöng vaán ñeà khoâng chæ laø noäi dung maø phöông phaùp daïy vaø hoïc theá naøo ñeå taïo ra khaû naêng saùng taïo, vaø thích nghi vôùi nhöõng chuyeån bieán nhanh choùng trong lao ñoäng cuõng nhö trong ñôøi soáng, ñeå laøm vieäc moät caùch ñoäc laäp, vaø bieát giaûi quyeát vaán ñeà thay vì chæ coá nhôù nhöõng coâng thöùc tröøu töôïng hay ñeå thi cho ñaäu. Tuy nhieân muoán daïy khoa hoïc vaø toaùn hoïc theo kieåu giaûi quyeát vaán ñeà thì söï ñaøo taïo cuûa thaày coâ seõ phaûi khaùc ñi nhieàu.

3.4 Naëng veà sæ soá leân lôùp, nheï veà chuaån bò vaøo ñôøi

Heä thoáng thi cöû vaøo cho ñieåm nhaèm vaøo muïc tieâu cho hoïc sinh leân lôùp hôn laø nhaèm vaøo xaây döïng kieán thöùc vaø thaùi ñoä cuûa caùc em seõ rôøi gheá nhaø tröôøng ñeå trôû veà vôùi gia ñình vaø coäng ñoàng tham gia lao ñoäng saûn xuaát. Thöôøng thì muïc tieâu giaùo duïc hoaøn toaøn xa rôøi vôùi nhu caàu cuûa treû ngheøo ôû vuøng noâng thoân xa xoâi hay ôû caùc coäng ñoàng daân cö raát ngheøo ôû thaønh thò. Nhö theá giaùo duïc goùp phaàn gia taêng söï baát coâng giöõa caùc nhoùm daân cö khaùc nhau.

Tôùi nay giaùo duïc cô baûn cuûa ña soá caùc nöôùc ñang phaùt trieån trong vuøng vaãn chöa thoaùt khoûi vieäc ñaøo taïo ra nhöõng ngöôøi treû naëng veà saùch vôû hôn laø ñöôïc chuaån bò cho cuoäc soáng.

Veà ñaøo taïo ngheà coù hai xu höôùng: moät laø hoïc ngheà taïi moät cô sôû saûn xuaát hay caùc khoùa ñaøo taïo do caùc coâng ty toå chöùc hay taøi trôï, hai laø taïi caùc tröôøng daïy ngheà trung caáp. Thieáu soùt chung laø chöa coù söï hoøa nhaäp nhöõng ñieàu hoïc taäp vôùi thöïc tieãn xaõ hoäi. Treû khoâng ñöôïc tieáp caän vôùi moâi tröôøng coâng ngheä vaø khoâng ñöôïc ñònh höôùng tröôùc khi böôùc vaøo ñaøo taïo ngheà. Noùi chung caùc nöôùc ñang phaùt trieån trong vuøng caàn coù noã löïc lôùn hôn nöõa ñeå toå chöùc ñaøo taïo ngheà moät caùch hieäu quaû.

3.5 Giaùo duïc thaùi ñoä, giaù trò, xaõ hoäi vaø coâng daân

Ñaây laø moät maõng heát söùc quan troïng vaø cô baûn maø caùc nöôùc ñang phaùt trieån trong vuøng chöa thöïc hieän ñöôïc. Ngöôøi ta nhaän thaáy moät söï caùch bieät raát lôùn giöõa söï phaùt trieån

8

nhanh caùc kieán thöùc vaø kyõ naêng khoa hoïc kyõ thuaät hieän ñaïi vaø thaùi ñoä haønh vi phuø hôïp vôùi moâi tröôøng hieän ñaïi: ví duï nhö taùc phong coâng nghieäp, toå chöùc ñôøi soáng vaø coâng vieäc moät caùch khoa hoïc vaø treân heát khaû naêng aùp duïng coâng ngheä hoïc hieän ñaïi moät caùch phuø hôïp an toaøn vaø coù lôïi. Ñaëc bieät trong caùc moái quan heä xaõ hoäi caùc nhaän thöùc vaø haønh vi loãi thôøi laø moät trôû ngaïi lôùn. (Ví duï moät neàn haønh chaùnh döïa treân cô sôû tình caûm caù nhaân, hoï haøng...). Ñeán nay ngaønh giaùo duïc trong vuøng chöa nhaán maïnh ñuû ñeán söï hình thaønh thaùi ñoä vaø caùch öùng xöû duy lyù vaø khoa hoïc cho ña soá quaàn chuùng.

AÛnh höôûng raát tieâu cöïc cuûa phaùt trieån kinh teá vaø coâng nghieäp ñoái vôùi moâi tröôøng vaø taøi nguyeân thieân nhieân thaät nguy kòch nhöng giaùo duïc moâi tröôøng chöa ñöôïc loàng trong giaùo duïc khoa hoïc vaø coâng ngheä.

Giaùo duïc daân soá chöa ñöôïc aùp duïng moät caùch nghieâm tuùc ñeå ñaït hieäu quaû.

Lôïi ích vaät chaát vaø lôïi ích rieâng ñöôïc nhaán maïnh nhieàu hôn laø söï hình thaønh baûn lónh, traùch nhieäm xaõ hoäi vaø yù thöùc coâng daân.

Caùc nhaø giaùo duïc ñi ñaàu cho raèng kieán thöùc tinh vi, kyõ naêng toát seõ voâ duïng neáu khoâng ñi ñoâi vôùi ñaïo ñöùc, vôùi nhöõng giaù trò vaên hoùa xaõ hoäi ñuùng ñaén. Thaäm chí chuùng trôû thaønh nguy hieåm neáu thieáu vaéng caùi veá thöù hai naøy maø phaàn lôùn caùc nöôùc ñang phaùt trieån chöa thaønh coâng trong vieäc ñöa vaøo noäi dung giaùo duïc chính thöùc.

3.6 Boä maùy quaûn lyù, hoaïch ñònh vaø ngaân saùch

Boä maùy yeáu keùm thieáu nhaân söï gioûi, coù ñoäng cô tích cöïc thieáu söï phoái hôïp chaët cheõ giöõa caùc caáp, caùc ngaønh lieân quan, vaø treân heát söï thieáu huït ngaân saùch trieàn mieân laø nguoàn goác cuûa caùc khoù khaên.

4. Nhöõng noã löïc vaø xu höôùng trong giaùo duïc

4.1 Khaùi nieäm phaùt trieån môû roäng vaø vai troø giaùo duïc

Khaùi nieäm phaùt trieån thu heïp vaøo taêng tröôûng kinh teá ñaõ thaát baïi vaø ngaøy nay ñöôïc nôùi roäng ñeå bao goàm caû phaùt trieån xaõ hoäi vôùi söï quan taâm ñaëc bieät ñeán caùc thaønh phaàn thieät thoøi nhaát trong xaõ hoäi baèng söï phaân phoái coâng baèng caùc cô hoäi tieáp caän caùc dòch vuï y teá, giaùo duïc vaø xaõ hoäi.

Trong boái caûnh naøy giaùo duïc khoâng chæ laø moät laõnh vöïc chuyeân bieät nhö noâng nghieäp hay coâng nghieäp maø noù laø moät taùc nhaân bao truøm, hieän dieän trong moïi noã löïc phaùt trieån. Giaùo duïc phaûi giuùp giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà phaùt trieån heát söùc phöùc taïp neân noù laø moät ñoäng löïc phaùt trieån mang tính chaát ña chieàu trong moät boái caûnh lieân ngaønh, trong ñoù CON NGÖÔØI vöøa laø cöùu caùch vöøa laø coâng cuï. Nhaèm muïc tieâu phaùt trieån, giaùo duïc ñaùp öùng boán nhu caàu sau ñaây:

- Nhu caàu cô baûn toái thieåu veà giaùo duïc - Nguoàn nhaân löïc

9

- Hieäu quaû - Coâng baèng xaõ hoäi

4.2 Giaùo duïc laø moät nhu caàu cô baûn vaø moät phöông tieän thoûa maõn caùc nhu caàu cô baûn khaùc

Con ngöôøi vaàn coù moät neàn taûng roäng veà kieán thöùc, thaùi ñoä, giaù trò vaø kyõ naêng ñeå döïa vaøo ñoù maø chuaån bò cho mai sau, maëc duø hoï coù theå khoâng theo moät ngaønh hoïc chaùnh quy. Giaùo duïc nhö theá trang bò cho hoï moät tieàm naêng ñeå hoïc, ñeå ñaùp öùng vôùi nhöõng cô hoäi môùi, ñeå thích nghi vôùi nhöõng thay ñoåi veà vaên hoùa, xaõ hoäi vaø ñeå tham gia vaøo caùc hoaït ñoäng vaên hoùa xaõ hoäi, chính trò. Vì xaõ hoäi luoân luoân phaùt trieån, giaùo duïc trôû thaønh moät ñieàu kieän caàn thieát giuùp cho caù nhaân gaén boù vôùi neàn vaên hoùa chung.

Giaùo duïc seõ aûnh höôûng vaø nhaän söï taùc ñoäng cuûa vieäc tieáp caän caùc nhu caàu cô baûn khaùc nhö: dinh döôõng phuø hôïp, nöôùc uoáng an toaøn, dòch vuï söùc khoûe, nhaø ôû. Döï giaûm bôùt caùc beänh ñöôøng ruoät vaø beänh kyù sinh truøng chaúng haïn coù ñöôïc laø nhôø giaùo duïc. Nöôùc saïch, chöông trình söùc khoûe seõ laøm taêng giaù trò dinh döôõng cuûa cuøng moät soá löôïng thöïc phaåm. Ngöôïc laïi söï caûi tieán dinh döôõng, ñaëc bieät nôi treû sô sinh vaø treû em seõ caûi tieán naêng löïc hoïc taäp cuûa chuùng vaø nhöõng lôïi ích coù ñöôïc töø giaùo duïc seõ laøm taêng naêng suaát vaø thu nhaäp. Ñuùng laø nöôùc saïch laøm taêng cöôøng söùc khoûe nhöng noù coù ñöôïc taùc duïng naøy hay khoâng tuøy thuoäc vaøo trình ñoä hoïc vaán vaø hieåu bieát cuûa ngöôøi duøng noù.

4.3 Giaùo duïc cho moïi ngöôøi

Laø moät nhu caàu cô baûn giaùo duïc laø quyeàn cuûa moïi ngöôøi. Tröôùc tieân laø moãi ngöôøi phaûi hoaøn thaønh moät neàn giaùo duïc cô baûn goàm caùc ñieàu kieän hoïc taäp thieát yeáu nhö: ñoïc vieát, dieãn ñaït baèng lôøi noùi, laøm toaùn, giaûi quyeát caùc vaán ñeà cuõng nhö noäi dung cô baûn (tri thöùc, naêng khieáu, giaù trò) maø con ngöôøi caàn ñeå toàn taïi vaø phaùt trieån moïi naêng löïc, soáng vaø laøm vieäc ñuùng phaåm caùch, ñeå tham gia ñaày ñuû vaøo phaùt trieån, ñeå naâng cao chaát löôïng soáng cuûa mình, ñeå coù nhöõng quyeát ñònh saùng suoát vaø ñeå tieáp tuïc hoïc taäp.

Vôùi neàn taûng cô baûn naøy caù nhaân phaûi tham gia ñoùng goùp vaøo di saûn vaên hoùa, baûo veä moâi tröôøng, baûo veä vaên hoùa chính trò laø tham gia vaøo söï giaùo duïc cuûa ngöôøi khaùc.

Giaùo duïc cho moïi ngöôøi coù nghóa laø baèng moïi caùch xoùa boû söï baát coâng trong cô hoäi vaø ñieàu kieän hoïc taäp giöõa caùc vuøng khaùc nhau trong nöôùc, giöõa noâng thoân vaø thaønh thò, nam vaø nöõ v.v...

Ba nhoùm muïc tieâu öu tieân laø ngöôøi lôùn muø chöõ noùi chung, phuï nöõ vaø treû em boû hoïc. Khoâng ñöôïc laõng queân moät thaønh phaàn naøo trong xaõ hoäi: phuï nöõ phaûi ñöôïc daønh öu tieân tuyeät ñoái, caàn noã löïc toái ña cho treû em ñöôøng phoá, khuyeát taät, daân toäc ít ngöôøi...

4.4 Noäi dun giaùo duïc phaûi bao truøm vaø phuø hôïp vôùi thöïc tieãn xaõ hoäi

Giaùo duïc khoâng theå ñaùp öùng yeâu caàu cuûa phaùt trieån neáu chæ thu heïp vaøo caùc ngaønh coå ñieån: vaên, toaùn, lyù, hoùa... maø giaùo duïc söùc khoûe, daân soá, moâi tröôøng, tieâu duøng, phuï nöõ trong

10

phaùt trieån, kyõ thuaät noâng nghieäp, giaùo duïc coâng daân, ñôøi soáng gia ñình... phaûi ñöôïc ñöa vaøo chöông trình chính quy.

4.5 Môû roäng hình thöùc

Nhö ñaõ noùi treân, chöông trình giaùo duïc chính quy (formal education) ôû tröôøng lôùp töø maãu giaùo ñeán haäu ñaïi hoïc laø moät thieát cheá giaùo duïc chính thöùc cuûa moïi quoác gia nhaèm giuùp ngöôøi hoïc hoøa nhaäp vaøo guoàng maùy xaõ hoäi thoâng qua vieäc thi cöû hôïp phaùp. Tuy nhieân ngay ôû caáp I, vaø II laø trình ñoä phoå caäp toái thieåu, moät soá lôùn treû em ñaõ bò loaïi boû ra ngoaøi heä thoáng khi chöa hoaøn taát chöông trình. Treû naøy trôû thaønh nhöõng ngöôøi lôùn muø chöõ, thieáu neàn taûng giaùo duïc caên baûn ñeå tham gia vaøo tieán trình phaùt trieån. Chính thaønh phaàn naøy laø gaùnh naëng to lôùn cho söï tieán leân cuûa moät ñaát nöôùc.

4.5.1 Giaùo duïc phi chính quy (non-formal education) ra ñôøi nhaèm boå sung khieám khuyeát treân caùch ñaây vaøi thaäp kyû ñeå ñaùp öùng yeâu caàu phaùt trieån. Hoïc ôû ñaây khoâng phaûi ñeå laáy baèng caáp maø ñeå soáng toát hôn vaø laøm vieäc coù hieäu quaû hôn. Luùc ñaàu noù ñaùp öùng nhu caàu cuûa treû em boû hoïc, ngöôøi lôùn muø chöõ hay thieáu nhöõng kieán thöùc cô baûn veà veä sinh, troàng troït v.v... Ngaøy nay noù ñaùp öùng moïi nhu caàu hoïc taäp cuûa con ngöôøi töø kyõ thuaät ñeán vaên hoùa, töø xaây döïng gia ñình, giaùo duïc con caùi tôùi laõnh ñaïo vaøo toå chöùc ngoaøi xaõ hoäi.

Giaùo duïc phi chính quy trôû thaønh moät boä phaän höõu cô cuûa giaùo duïc noùi chung vaø goùp phaàn giaûi quyeát caùc vaán ñeà lôùn cuûa phaùt trieån moät caùch coù hieäu quaû ñaëc bieät trong laõnh vöïc daân soá, moâi tröôøng, phaùt trieån coäng ñoàng, tieâu duøng v.v...

Nhôø xuaát phaùt töø nhu caàu cuûa cuoäc soáng giaùo duïc phi chính quy goùp phaàn quan troïng vaøo vieäc thay ñoåi khaùi nieäm giaùo duïc vaø ñaëc bieät vaøo vieäc ñoåi môùi phöông phaùp giaùo duïc.

4.5.2 Giaùo duïc töø xa (distance education)

Ñang laø moät phong traøo thôøi thöôïng ñeå tieáp caän vôùi ñoâng ñaûo quaàn chuùng ôû vuøng saâu vuøng xa, taïo ñieàu kieän cho nhieàu ngöôøi vì keá sinh nhai hay nhieàu lyù do khaùc khoâng tôùi tröôøng ñöôïc. Thöïc hieän ñöôïc giaùo duïc töø xa laø nhôø caùc phöông tieän truyeàn thoâng hieän ñaïi. Tuy nhieân khoâng neân nhìn vaán ñeà moät caùch ñôn giaûn khi ñoàng hoùa giaùo duïc vôùi thoâng tin moät chieàu. Söï töông taùc giöõa ngöôøi daïy vaø ngöôøi hoïc, söï phaûn hoài caùc ngöôøi hoïc laø then choát trong giaùo duïc. Ngoaøi nhöõng buoåi taäp trung, thì cöû caùc nöôùc coâng nghieäp coøn söû duïng heä thoáng truyeàn thoâng hai chieàu (caàu truyeàn hình) ñeå coù söï ñoái ñaùp ngay trong buoåi daïy. ÔÛ töøng ñòa phöông söï tieáp nhaän coù toå chöùc vaø giaùo vieân theo doõi höôùng daãn theâm. Coù theå vieäc hoïc taäp môùi thöïc söï coù hieäu quaû.

4.5.3 Nhöõng moâ hình ít toán keùm nhaát

Khi noùi ñeán giaùo duïc nhaát laø cho treû em ngöôøi ta nghó ngay ñeán tröôøng lôùp khang trang nhöng thaät ra treû coù theå hoïc döôùi maùi nhaø tranh, ôû saân chuøa. Ñieàu kieän tieân quyeát laø ngöôøi daïy, noäi dung vaø phöông phaùp. Moät ví duï cuï theå laø nhöõng lôùp hoïc giaû chieán cho treû ñöôøng phoá ñöôïc toå chöùc khaép nôi treân theá giôùi.

4.5.4 Caùch maïng trong phöông phaùp

11

Phöông phaùp laø vaán ñeà coát loõi maø taàm quan troïng ngang haøng vôùi noäi dung. Phöông phaùp xuaát phaùt töø trieát lyù vaø taâm lyù giaùo duïc laø noäi dung cuûa caùc chöông keá tieáp.

Vaøi caâu hoûi gôïi yù cho sinh hoaït nhoùm:

- Baïn phaûi chia thaønh nhoùm hoïc taäp töø 6 - 8 ngöôøi ñeå thaûo luaän nhoùm theo yeâu caàu cuûa giaûng vieân vaø giöõ nhoùm ñeán cuoái khoùa hoïc.

- Haõy moâ taû chaân dung ngöôøi treû Vieät Nam hieän nay (trong ñoù coù baïn) vôùi maët maïnh maët yeáu cuûa hoï nhö laø saûn phaåm cuûa giaùo duïc hoïc ñöôøng.

- Haõy xem xeùt ngöôøi Vieät Nam hieän nay vôùi tö caùch coâng daân nôi coâng coäng, sôû laøm, trong giao tieáp, baûo hoä söùc khoûe, moâi tröôøng v.v... Coøn nhöõng maët baát caäp naøo phaûi khaéc phuïc ñeå trôû thaønh coâng daân toát cho moät xaõ hoäi “vaên minh hieän ñaïi” ? (Baùo caùo keát quaû theo moät trong caùc hình thöùc treân).

12

CHÖÔNG II

GIAÙO DUÏC ÑEÅ ÑOÅI MÔÙI XAÕ HOÄI

1. Ba caùch tieáp caän hay trieát lyù giaùo duïc

1.1 Giaùo duïc baûo thuû (Conservative approaches)

Töø ngaøn xöa vaên hoùa, giaùo duïc laø taùc nhaân oån ñònh xaõ hoäi. Loøng hieáu thaûo, leõ phaûi, nhöõng giaù trò xaõ hoäi, tinh thaàn daân toäc, v.v... ñöôïc ca ngôïi qua caùc nguï ngoân, baøi thô, saûn phaåm vaên hoïc. Ñieàu naøy raát caàn thieát cho söï soáng coøn cuûa moät xaõ hoäi.

Nhöng vaên hoùa giaùo duïc cuõng ñöôïc caùc cheá ñoä thöïc daân, ñoäc taøi, phaùt xít söû duïng nhö coâng cuï ñaøn aùp hay ngu daân. Ví duï: döôùi thôøi Phaùp thuoäc, hoïc sinh Vieät Nam khoâng bieát gì veà lòch söû nöôùc nhaø maø thuoäc laøu lòch söû cuûa “maãu quoác”. Ngöôøi Vieät Nam tay sai cuûa Phaùp thì laïi khinh mieät vaø ñaøn aùp ñoàng baøo mình.

Coù khi khoâng coá tình, nhöng moïi xaõ hoäi baûo thuû ñeàu söû duïng giaùo duïc ñeå duy trì nhöõng xu höôùng vaø giaù trò baûo thuû cuûa mình. Khi trình ñoä chöa cao thì ngöôøi ta laøm vieäc aáy moät caùch loä lieãu. Coøn khi xaõ hoäi phaùt trieån thì ngöôøi ta söû duïng caùc luaän cöù coù veû “khoa hoïc”, tính kinh ñieån ñeå duy trì söï tuaân thuû.

Thöïc chaát giaùo duïc dieãn ñaït quan ñieåm cuûa moät thieåu soá öu ñaõi nhaèm giöõ nguyeân traïng xaõ hoäi vaø cuõng coá vò trí cuûa hoï.

1.2 Giaùo duïc theo chuû nghóa töï do (Liberal approaches)

Daân trí ngaøy caøng cao, töï do caù nhaân ngaøy caøng ñöôïc nhaán maïnh, ngöôøi daân khoâng coøn chaáp nhaän moät söï tuaân thuû khoâng ñieàu kieän nöõa. Giaùo duïc cuõng thay ñoåi vaø ñeà cao söï töï ñònh höôùng cuûa caù nhaân, cuõng nhö tieàm naêng töï do vaø kinh nghieäm cuûa ngöôøi hoïc. Caùc phöông phaùp chuû ñoäng ñöôïc söû duïng, söï phaûn hoài cuûa hoïc vieân ñöôïc quan taâm nhieàu hôn.

Giaùo duïc theo chuû nghóa töï do (liberalism) nhaán maïnh ñeán söï thay ñoåi thaùi ñoä vaø haønh vi cuûa ngöôøi hoïc... nhöng ñeå thích nghi vôùi xaõ hoäi. Xu höôùng naøy cho raèng giaùo duïc laø “trung laäp” vaø neù traùnh vieäc nhìn vaøo caáu truùc xaõ hoäi maø thöïc chaát hoï muoán duy trì. Hoï cuõng quan taâm ñeán coâng baèng xaõ hoäi nhöng neù traùnh vieäc ñeà caäp ñeán nguyeân nhaân coäi nguoàn cuûa noù.

Duø sao, ñaây laø moät böôùc tieán boä so vôùi giaùo duïc baûo thuû vì caù nhaân ngöôøi hoïc ñöôïc quan taâm hôn nhieàu vaø töø ñaây xuaát hieän nhieàu phöông phaùp giaùo duïc môùi nhö ñoái thoaïi giöõa ngöôøi daïy vaø ngöôøi hoïc, thaûo luaän nhoùm v.v.... thay vì chæ coù hình thöùc giaûng moät chieàu töø treân xuoáng.

1.3 Giaùo duïc bieán ñoåi xaõ hoäi: (Transformational approaches)

13

Giaùo duïc theo chuû nghóa töï do laø coâng cuï chính yeáu cuûa chuû nghóa tö baûn ñeå duy trì caùc moái quan heä vaø caáu truùc xaõ hoäi boùc loät nhöng ñöôïc che ñaäy bôûi nhöõng hoaït ñoäng beà maët heát söùc töï do thoaûi maùi, Do ñoù, taàng lôùp trung löu hay khaù giaû raát thoûa maõn vôùi moâi tröôøng soáng cuûa hoï vaø nhöõng keû ñaëc quyeàn ñaëc lôïi coøn tham gia cuõng coá cheá ñoä aáy nöõa.

Xuaát phaùt töø caùc phong traøo caùch maïng vaø tieán boä, giaùo duïc bieán ñoåi xaõ hoäi chuû tröông raèng muïc ñích cuûa giaùo duïc khoâng chæ laø giuùp caù nhaân töï thay ñoåi baûn thaân maø coøn ñeå cho chính hoï thay ñoåi moâi tröôøng soáng, caùc moái quan heä vaø toå chöùc xaõ hoäi cuûa hoï. Vì chaúng leû con ngöôøi laïi phaûi phuïc tuøng vaø phuïc vuï moät xaõ hoäi baát coâng vaø boùc loät con ngöôøi. Chuû tröông giaùo duïc ñeå bieán ñoåi giaùo duïc xaõ hoäi ñöôïc chaáp nhaän vaø phoå bieán khaép nôi treân theá giôùi cho duø laø noù khoâng laáy gì laøm deã chòu ñoái vôùi giai caáp ñaëc quyeàn ñaëc lôïi. Noù laø moät nguyeân taéc cuûa phaùt trieån vì chæ coù ngöôøi daân ñöôïc soi saùng, ñöôïc taïo naêng löïc vaø lieân keát laïi vôùi nhau môùi baûo veä ñöôïc quyeàn loïi chính ñaùng cuûa mình.

Vôùi söï thoáng trò toaøn caàu cuûa caùc coâng ty ña quoác gia, chæ coù nhöõng toå chöùc nhaân daân maïnh môùi hy voïng (moät ngaøy naøo ñoù) taïo söï caân baèng giöõa lôïi ích rieâng cuûa moät thieåu soá ñaëc quyeàn ñaëc lôïi vaø lôïi ích chung cuûa ña soá quaàn chuùng soáng trong ngheøo naøn laïc haäu.

Theá naøo laø moät xaõ hoäi philippin ñöôïc bieán ñoåi? Ñoù laø moät xaõ hoäi ñaëc treân neàn taûng cuûa tinh thaàn yeâu nöôùc, daân chuû, coâng baèng vaø töï do.

Söï töï tuùc, söï taùi phaân phoái caùc phöông tieän saûn xuaát cho nhöõng nhoùm ngöôøi thieät thoøi nhaát cuûa xaõ hoäi, söï giaûi phoùng khoûi söï boùc loät vaø aùp böùc cuûa tö baûn ñoäc quyeàn nöôùc ngoaøi, söï tham gia laáy quyeát ñònh, söï laõnh ñaïo töø ña soá ngöôøi ngheøo vaø bò töôùc ñoaït, söï töï troïng töï ñaùnh giaù mình moät caùc tích cöïc, söï thoaùt khoûi traïng thaùi ñôø ñaãn, meâ tín, doát naùt... vaø khaùi nieäm vaø thöïc haønh giaùo duïc coäng ñoàng vaø toå chöùc quaàn chuùng phaûi xuaát töø ñoù.

Ma Theresa V.Tungpapan, Community Education:Concepts, Processes, Methods, Experiences (Giaùo duïc coäng ñoàng: khaùi nieäm, dieãn tieán, phöông phaùp vaø kinh nghieäm), REDO, ñaïi hoïc Coâng taùc xaõ hoäi vaø phaùt trieån coäng ñoàng, ñaïi hoïc Philippin, taäp I: trang 9)

2. Giaùo duïc ñeå phaùt trieån vaø dieãn tieán cuûa giaùo duïc phi chính quy

Giaùo duïc phaùt trieån laø khaùi nieäm ñöïc söû duïng roäng raõi ñeå ñeà caäp ñeán moïi noã löïc caûi tieán giaùo duïc thuoäc moïi caáp vaø moïi laõnh vöïc nhaèm ñaùp öùng yeâu caàu vaø ñaåy maïnh phaùt trieån.

Giaùo duïc chính quy töø maãu giaùo ñeán haäu ñaïi hoïc luoân luoân ñöôïc caûi caùch töø noäi dung ñeán phöông phaùp ñeå ñaùp öùng ñoøi hoûi cuûa moät xaõ hoäi luoân luoân ñoåi môùi. Nhieàu boä moân khoa hoïc ngaønh ngheà bieán maát vaø nhieàu noäi dung khoa hoïc môùi xuaát hieän. Vieäc ñaøo taïo ngheà thay ñoåi lieân tuïc ñeå thích nghi vôùi coâng ngheä môùi.

Nhöng caùi khoù nhaát laø giaùo duïc con ngöôøi sao cho coù ñöôïc nhöõng phaåm chaát, phong caùch, thoùi quen phuø hôïp vôùi tình hình thay vì trôû thaønh moät gaùnh naëng vaø moät trôû löïc cho phaùt

14

trieån. Theá nhöng giaùo duïc chính quy ñaõ gaëp nhieàu trôû ngaïi trong giaùo duïc vaên hoùa vaø chuyeân moân, laïi caøng baát löïc trong giaùo duïc thaùi ñoä vaø haønh vi phuø hôïp vôùi yeâu caàu phaùt trieån.

Caùc keû hôû cuûa giaùo duïc chính quy taïo ra haøng trieäu treû em khoâng ñeán tröôøng hay boû hoïc, ngöôøi lôùn muø chöõ khoâng tay ngheà vaø coù nhöõng haønh vi laøm löïc caûn cho phaùt trieån. Ví duï: söï doát naùt, thuï ñoäng, meâ tín, beänh taät, ñeû nhieàu, taøn phaù moâi sinh, xaøi phung phí khoâng yù thöùc tieát kieäm, khoâng toân troïng lôïi ích coâng coäng, thieáu taùc phong coâng nghieäp, vi phaïm phaùp luaät v.v...

ÔÛ caùc nöôùc tieân tieán, coâng nghieäp hoùa dieãn ra töø töø, moâi tröôøng vaø toå chöùc coâng nghieäp baét buoäc ngöôøi daân phaûi ñuùng giôø, toân troïng luaät an toaøn trong saûn xuaát vaø an toaøn giao thoâng baèng nhöõng quy ñònh khaéc khe. Ban ñaàu laø laøm vì baét buoät, sau ñoù thaønh thoùi quen vaø thoùi quen daàn. ÔÛ caùc nöôùc ñang phaùt trieån, quaù trình dieãn ra ngöôïc laïi laø con ngöôøi thích nghi khoâng kòp vaø phaûi taïo nhöõng thoùi quen môùi baèng giaùo duïc.

2.1 Giaùo duïc caên baûn

Nhaän thöùc raèng bieát ñoïc, vieát laø thieát yeáu nhöng chöa ñuû, UNESCO vaøo ñaàu thaäp kyû 50 laäp ra CHÖÔNG TRÌNH GIAÙO DUÏC CAÊN BAÛN (Fundametal Education) vôùi phöông phaùp caûi tieán (phöông tieän nghe nhìn, noäi dung xoùa muø gaén vôùi moái quan taâm cuûa ngöôøi lôùn tuoåi ngheøo ôû noâng thoân vaø thaønh thò...) vaø nôùi roäng noäi dung vaøo caùc laõnh vöïc khaùc cuûa cuoäc soáng nhö veä sinh, söùc khoûe, coâng daân giaùo duïc... Baét ñaàu ôû Chaâu Myõ La Tinh chöông trình ñaõ lan roäng khaép theá giôùi keå caû Vieät Nam.

Töø chöông trình naøy hình thaønh khaùi nieäm vaø chöông trình tröôøng coäng ñoàng, chuû yeáu ôû noâng thoân vôùi muïc ñích ñöa giaùo duïc tieåu hoïc gaàn vôùi cuoäc soáng hôn. Treû ñöôïc daïy theâm troàng troït, chaên nuoâi ñeå khi hoaøn taát vieäc hoïc coù theå ñoùng goùp moät caùch höõu ích cho saûn xuaát gia ñình, caûi thieän ñôøi soáng noâng thoân. Nhaø tröôøng ñöôïc söï uûng hoä cuûa coäng ñoàng vaø ñoùng goùp vaøo söï phaùt trieån cuûa coäng ñoàng. ÔÛ Vieät Nam tröôøng sö phaïm cao ñaúng ñaàu tieân ñöôïc thaønh laäp ôû Khaùnh Haäu, Long An nhaèm cung caáp giaùo vieân cho caùc truôøng tieåu hoïc coäng ñoàng. Chöông trình ñaõ taïo ñöôïc moät sinh khí nhaát ñònh vôùi nhöõng chuyeân gia giaùo duïc hoïc Vieät Nam toát nghieäp ôû Myõ vaø hoïc theâm veà giaùo duïc caên baûn ôû Meâhicoâ. Tuy nhieân, do chieán tranh, do söï baát oån chính trò cuûa ñaát nöôùc vaø söï thay ñoåi traøo löu töø caáp quoác teá chöông trình ñaõ bò giaùn ñoaïn.

2.2 Giaùo duïc traùng nieân

Moät ñieàu ñaõ roõ laø vôùi söï thay ñoåi nhanh choùng cuûa xaõ hoäi, moät khi ñaõ toát nghieäp töø nhaø tröôøng cho duø ôû caáp naøo töø coâng nhaân tôùi giaùm ñoác, ngöôøi ta phaûi hoïc theâm maõi maõi ñeå tham gia vaøo ñôøi soáng ngheà nghieäp vaø xaõ hoäi moät caùch coù hieäu quaû. Ñoù laø nhöõng lôùp boài döôõng taïi chöùc veà vaên hoùa, quaûn lyù, kyõ thuaät ñeå chuyeån ñoåi coâng taùc, naâng baäc. Ñoù laø nhöõng tröôøng hoïc laøm cha meï... ñöôïc toå chöùc beân caïnh caùc lôùp chính quy. Cuõng töø ñoù xuaát hieän caùc khaùi nieäm nhö giaùo duïc thöôøng xuyeân (continuing education), giaùo duïc suoát ñôøi (life long education)...

15

2.3 Giaùo duïc phaùt trieån cho quaàn chuùng

Tuy nhieân, trong phaùt trieån ñoái töôïng ñöôïc quan taâm ñaëc bieät laø ñoâng ñaûo quaàn chuùng ngheøo ñang tuït haäu hay loaïi ra khoûi tieán trình phaùt trieån. Moät soá hieän töôïng gaây nhieàu lo aâu laø moät tieán trình goïi laø “loaïi tröø” (exclusion) vôùi moät soá ngöôøi ngaøy caøng ngheøo theâm vaø nhieàu bieän phaùp ñöôïc thöïc hieän ñeå giuùp hoï taùi hoøa nhaäp vôùi xaõ hoäi (inclusion) trong ñoù coù giaùo duïc phi chính quy nhaèm giuùp hoï caûi thieän cuoäc soáng vaø nhaát laø tích cöïc goùp phaàn vaøo moät moâ hình phaùt trieån nhaân baûn hôn, coâng baèng hôn. Noäi dung giaùo duïc thöôøng laø

- Söùc khoûe, daân soá keá hoaïch hoùa gia ñình bao goàm söùc khoûe sinh saûn vaø giaùo duïc giôùi tính.

- Moâi tröôøng. - Tieâu duøng vaø tieát kieäm. - Giaùo duïc thanh thieáu nieân. - Giaùo duïc cuõng coá gia ñình (chuaån bò hoân nhaân gia ñình, nuoâi daïy con v.v...) - Laõnh ñaïo, toå chöùc, quaûn lyù. - Neáp soáng ñoâ thò. - Giaùo duïc luaät phaùp vaø boån phaän coâng daân...

Ñieàu quan taâm to lôùn laø laøm sao caùc thaùi ñoä vaø haønh vi môùi ñöôïc hình thaønh chöù khoâng phaûi chæ coù nhöõng thoâng tin, kieán thöùc ñöôïc laäp ñi laäp laïi nhö veït, nhö tröôøng hôïp thöôøng xaûy ra.

3. Giaùo duïc chuû ñoäng vaø söï hình thaønh moät phöông phaùp luaän sö phaïm môùi

Giaùo duïc töø chöông, aùp ñaët ñaõ thaát baïi nhaát laø trong giaùo duïc phaùt trieån. Ñieàu naøy daãn tôùi nhöõng maøy moø ñeå tìm ra phöông phaùp môùi.

Thöïc tieån haønh ñoäng daãn tôùi nhöõng phaùt hieän sau ñaây:

3.1. Hoïc laø thay ñoåi (to learn is to change)

Thay ñoåi trong: - Kieán thöùc (Knowledge – Savoir: bieát) - Thaùi ñoä (Attiude – Savoir eâtre: bieát soáng) - Haønh vi (Behaviour/Practice – Savoir faire: bieát laøm)

Nghóa laø giaùo duïc phaûi taùc ñoäng vaøo con ngöôøi toaøn dieän môùi taïo ra söï thay ñoåi trong haønh vi. Trong giaùo duïc cuõ ngöôøi ta döøng ôû kieán thöùc thoâng qua chuyeån giao tri thöùc (“daïy chöõ khoâng daïy ngöôøi”). Ngöôøi daân ñöôïc keâu goïi töï thay ñoåi haønh vi baèng khaåu hieäu, baêng roân, mít ting vaø cam keát treân giaáy.

Moät ví duï laø ai cuõng bieát thuoác laù coù haïi, nhöng chöa sôï noù vaø chöa döùt khoaùt boû noù. Giaùo duïc nhö theá laø chöa hieäu quaû. Tæ leä sinh saûn ôû nhieàu nöôùc coøn quaù cao, yù thöùc baûo veä moâi tröôøng coøn quaù thaáp.

16

3.2. Hoïc vieân laø trung taâm cuûa tieán trình hoïc taäp (Student centered learning)

Tröôùc kia ngöôøi ta ñaùnh giaù thaày giaùo qua söï uyeân baùc, hoaït baùc. Mieãn thaày noùi hay, thao thao baát tuyeät laø ñaït yeâu caàu. Hoïc sinh tieáp thu ñöôïc hay khoâng, ít hay nhieàu laø taïi chuùng gioûi hay dôû. Thaày nhö caùi maùy phaùt, troø nhö caùi maùy thu. Neáu coù phaùt maø khoâng thu laø do maùy thu xaáu nghóa laø hoïc sinh dôû. Ngöôøi ta queân ñi moät nguyeân taéc quan troïng cuûa taâm lyù truyeàn thoâng vaø taâm lyù hoïc taäp laø con ngöôøi chæ tieáp thu nhöõng thoâng tin, yù kieán thieát thaân vôùi mình. Coù laàn caùn boä ñi tuyeân truyeàn veà baùo caùo vôùi Baùc Hoà raèng noùi chuyeän vôùi quaàn chuùng nhö “ñaøn gaõi tai traâu”. Baùc Hoà hoûi laïi: “Hay traâu khaûy ñaøn ?”

Nghóa laø ngöôøi ñi giaùo duïc quaàn chuùng khoâng quan taâm tìm hieåu taâm lyù ngöôøi nghe ñeå thích nghi noäi dung vaø phöông phaùp dieãn ñaït cuûa mình.

Ngaøy nay, ngöôøi ta phaân bieät hay taùch rôøi vieäc daïy vaø hoïc. Daïy khoâng ñöông nhieân daãn tôùi hoïc. Hoïc laø moät quaù trình töï phaùt trieån thoâng qua kinh nghieäm. Khoâng ai daïy ñöôïc ai, chæ coù ngöôøi hoïc töï hoïc. Vai troø cuûa ngöôøi thaày raát quan troïng trong vieäc hoã trôï noå löïc töï hoïc taäp cuûa hoïc vieân. Nhö baùc só saûn khoa, coâ ñôõ raát quan troïng ñeå ñaûm baûo cho “meï troøn con vuoâng”, nhöng saûn phuï vaãn laø lao ñoäng chính.

Neáu vai troø cuûa ngöôøi thaày laø hoå trôï söï töï hoïc cuûa hoïc vieân thì ñieåm xuaát phaùt khoâng phaûi laø thaày seõ noùi gì, laøm gì maø ngöôøi hoïc laø ai, nam hay nöõ, ôû ñoä tuoåi naøo, caàn gì, coù ñoäng cô hoïc taäp khoâng, coù nhöõng trôû ngaïi gì cho quaù trình hoïc vv...?

Trong quaù trình daïy vaø hoïc thaày khoâng chæ daïy sao cho khoâng “chaùy giaùo aùn” maø phaûi xem hoïc vieân tieáp thu tôùi ñaâu ñeå ñieàu chænh phöông phaùp truyeàn ñaït. Söï phaûn hoài (feed back) laø heát söùc quan troïng. Phaûn hoài ñöôïc naém baét baèng nhieàu caùch nhö phaûn öùng chung (chuù yù, thích thuù hay lo ra, nguû guïc), caùc ñoái thoaïi giöõa thaày vaø troø, thaûo luaän nhoùm, baøi kieåm tra v.v...

Do thieáu phöông phaùp vaø kyõ naêng ngöôøi ta hay “ñoå loãi” cho ngöôøi hoïc nhö “trình ñoä quaù thaép”, “chai lì, “baát hôïp taùc” v.v...

“Ngöôøi thaày bò che khuaát bôûi boùng toûa cuûa ngoâi ñeàn, aáy ñöùng giöõa nhöõng ñeä töû, khoâng trao söï thoâng thaùi maø truyeàn nieàm tin vaø söùc soáng cuûa oâng. Neáu thöïc söï thoâng thaùi, aáy seõ khoâng buoäc baïn phaûi böôùc vaøo ngoâi nhaø thoâng thaùi cuûa oâng ta maø oâng seõ daãn daét baïn ñeán ngöôõng cöûa nhaø lyù trí cuûa chính baïn. Nhaø thieân vaên coù theå keå cho baïn veà söï hieåu bieát cuûa oâng ta veà vuõ truï, nhöng oâng ta khoâng theå trao cho baïn söï hieåu bieát ñoù. Bôûi vì taàm nhìn cuûa moät ngöôøi khoâng theå trao ñoåi caùnh cuûa noù cho moät ngöôøi khaùc”.

3.3. Söï tham gia cuûa ngöôøi hoïc (participatory learning)

17

Khoâng coù söï tham gia cuûa ngöôøi hoïc laøm sao ngöôøi daïy naém ñöôïc ñaëc ñieåm vaø yeâu caàu cuûa hoïc vieân ñeå baét ñaàu vaø coù ñöôïc söï phaûn hoài ñeå ñieàu chænh caùch daïy. Tham gia khoâng chæ laø moät phöông phaùp, phöông tieän maø laø trieát lyù cô baûn cuûa phaùt trieån. Noù xuaát phaùt töø nieàm xaùc tín raèng CON NGÖÔØI coù phaåm giaù vaø tieàm naêng to lôùn ñeå hoïc hoûi, thay ñoåi vaø taêng tröôûng daãn ñeán söï LAØM CHUÛ baûn thaân vaø xaõ hoäi xung quanh mình. Tham gia coøn laø moät nguyeân taéc quaûn lyù vì chæ coù daân chuû môùi ñaûm baûo ñöôïc lôïi ích chung. Söï tham gia cuûa caùc toå chöùc quaàn chuùng töø caáp cô sôû ñeán quoác gia vaø quoác teá laø söï ñaûm baûo cho moät moâ hình phaùt trieån ñuùng, coâng baèng vaø nhaân baûn.

Moïi chöông trình haønh ñoäng seõ thaát baïi neáu khoâng coù söï tham gia tích cöïc cuûa nhöõng ngöôøi coù lieân quan töø khaâu ñaàu laø ñaùnh giaù nhu caàu ñeå xaùc ñònh muïc tieâu, tôùi leân keá hoaïch, thöïc hieän keá hoaïch vaø cuoái cuøng laø löôïng giaù.

Raát caàn caûnh giaùc ñoái vôùi söï tham gia hình thöùc, giaû hieäu hay mò daân thöôøng xaûy ra vì tham gia thaät seõ aûnh höôûng tôùi quaù trình laáy quyeát ñònh hay coù khi ñaët laïi nhieàu vaán ñeà.

Trong hoïc taäp khi ngöôøi hoïc laø trung taâm söï tham gia cuûa hoï laø taát yeáu vì khi töï hoï laøm thì hoï seõ nhôù ñôøi. Ngöôøi laõnh ñaïo vì lôïi ích chung, ngöôøi thaày gioûi khoâng ngaïi maø caàn khuyeán khích söï tham gia vì ñaây laø baûo ñaûm duy nhaát cho söï tieán boä.

4. Taâm lyù hoïc taäp

4.1. Hieäu quaû cuûa phöông phaùp tham gia

Nhieàu coâng trình nghieân cöùu ñaõ chöùng minh raèng:

Chuùng ta nhôù Nhöõng gì chuùng ta 10% - ñoïc 20% - nghe 30% - thaáy 50% - nghe vaø thaáy (nhôø caùc phöông tieän nghe nhìn, tham quan) 80% - noùi (ñoái thoaïi vôùi thaày, thaûo luaän nhoùm) 90% - noùi vaø laøm ñieàu chuùng ta suy nghó (thöïc taäp haønh ñoäng caûi thieän hoaøn caûnh xaõ hoäi, dieãn kòch, saém vai, moâ phoûng...)

Moät daïo caùc phöông tieän nghe nhìn laø thôøi thöôïng vì hieäu quaû cao hôn lôøi noùi “chay”. Chuùng vaãn coøn raát quan troïng vaø ngaøy caøng ñöôïc caûi thieän (phim aûnh, ñeøn chieáu, maùy qua ñaàu, tranh,...). Nhöng khi coù söï tham gia cuûa ngöôøi hoïc thì hieäu quaû cao hôn vì caùc phöông tieän nghe nhìn cuõng chæ phuïc vuï cho phöông phaùp doäi xuoáng moät chieàu. Chuùng taùc ñoäng chuû yeáu vaøo nhaän thöùc, phaàn naøo vaøo caûm xuùc hay thaùi ñoä, chaúng haïn nhö moät cuoán phim thaät caûm ñoäng seõ gaây aán töôïng saâu saéc chöù khoâng chæ thoâng tin. Tuy nhieân chuùng khoâng laøm thay ñoåi haønh vi nhö caùc phöông phaùp hoïp nhoùm, saém vai vì thay ñoåi haønh vi xuaát phaùt töø söï coï xaùt vôùi thöïc teá hay qua tieáp xuùc xaõ hoäi.

“Nhöõng gì ta ñoïc, ta queân

18

Nhöõng gì ta thaáy, ta nhôù

Nhöõng gì ta laøm, ta bieát”.

Laõo Töù

4.2. Taâm lyù hoïc taäp cuûa ngöôøi lôùn tuoåi

Nhö ñaõ noùi ôû phaàn treân giaùo duïc traùng nieân ñaõ trôû thaønh moät boä phaän quan troïng trong hoaït ñoäng giaùo duïc cuûa moãi quoác gia. Theo moät soá taùc giaû, traùng nieân laø nhöõng ngöôøi töø 23 tuoåi trôû leân ñaõ rôøi gheá nhaø tröôøng. Giaùo duïc traùng nieân ñaõ thaát baïi vì ñaõ aùp duïng nguyeân daïng phöông phaùp giaûng daïy ôû nhaø tröôøng chính quy cho treû em hay sinh vieân thuaàn tuùy bôûi leõ taâm lyù hoïc taäp cuûa ngöôøi coù tuoåi coù khaùc.

4.2.1. Ñaëc ñieåm taâm lyù cuûa ngöôøi lôùn tuoåi

- Taâm trí hoïc khoâng coøn laø maûnh giaáy traéng, nhö ñaàu oùc treû em saün saøng tieáp thu moïi ñieàu môùi meû.

- Hoï khoâng coøn ñaày öôùc mô vaø trí töôûng töôïng saün saøng khaùm phaù moïi chaân trôøi nhö thanh thieáu nieân.

- Hoï khoâng phaûi nhö hoïc sinh, sinh vieân chuyeân nghieäp hoïc coát ñeå leân lôùp.

- Hoï khoâng coøn trí thoâng minh cao ñieåm cuûa tuoåi 13-17.

- Nhaân caùch cuûa hoï ñaõ tröôûng thaønh, hoï suy nghó ñoäc laäp vaø chæ chaáp nhaän nhöõng ñieàu giaûng daïy ñöôïc thöïc tieãn cuoäc soáng chöùng minh.

- Thôøi gian cuûa hoï hieám hoi vaø quyù baùu.

- Ngoaïi tröø tröôøng hôïp bò baét buoät, neáu hoï töï nguyeän ñi hoïc thì hoï bieát roõ mình caàn gì (Ví duï: kieán thöùc kyõ naêng môùi ñeå thaêng tieán trong ngheà nghieäp, nuoâi daïy con coù hieäu quaû hôn, tham gia coâng taùc coäng ñoàng ñaéc löïc hôn...)

- Hoï muoán ñieàu hoïc taäp coù lieân quan ñeán coâng vieäc vaø aùp duïng ñöôïc ngay.

- Hoï ñaõ tích luõy kinh nghieäm neân thích chia xeû vaø hoïc taäp kinh nghieäm cuûa ngöôøi ñoàng löùa, ñoàng nghieäp. (Do ñoù hoïc theo nhoùm raát phuø hôïp).

“Caû ngöôøi hoïc laãn ngöôøi daïy phaûi coâng nhaän raèng ñieàu quyù giaù nhaát cuûa ngöôøi hoïc lôùn tuoåi coù theå ñem vaøo lôùp hoïc laø kinh nghieäm. Suoát cuoäc ñôøi traûi qua söï thay ñoåi lieân tuïc, ngöôøi lôùn tuoåi tieáp nhaän kieán thöùc, kyõ naêng vaø thoùi quen, hoï coù khaû naêng thay ñoåi caùch suy nghó, caûm xuùc vaø caùch laøm vì moãi ngöôøi lôùn laø moät söï tích luõy vaø hoäi nhaäp kinh nghieäm ñaày tính naêng ñoäng.”

Peter Siegle, Adults as Learners (Ngöôøi lôùn tuoåi vôùi tö caùch ngöôøi hoïc) trong How To Teach Adults, Adults Education Association of the USA.

4.2.2. Nhöõng trôû ngaïi trong hoïc taäp cuûa ngöôøi lôùn tuoåi:

19

- Hoï ngaàn ngaïi trôû laïi tröôøng lôùp neáu ñaõ boû laâu roài (Hoï ngaàn ngaïi caùc thuû tuïc ñaêng kyù, traéc nghieäm, laøm baøi taäp trong lôùp, ôû nhaø...)

- Coù khi hoï coøn giöõ nhöõng kyû nieäm tieâu cöïc veà nhaø tröôøng.

- Hoï nghó raèng hoïc lyù thuyeát suoâng voâ ích.

- Quan troïng hôn heát laø caùch suy nghó cuûa hoï ñaõ thaønh neáp neân khoù thay ñoåi ñeã tieáp thu caùi môùi.

- Coù khi baûn lónh ngheà nghieäp quaù maïnh laøm cho hoï töï tin quaù ñaùng neân khoù côûi môû vôùi nhöõng ñieàu khaùc laï.

- Hoï sôï boäc loä yeáu keùm cuûa mình tröôùc ñoàng nghieäp.

4.2.3. Phöông phaùp thuaän lôïi cho ngöôøi lôùn tuoåi

- Ngoaøi tröôøng hôïp bò baét buoäc ngöôøi lôùn laø ngöôøi hoïc moät caùch töï nguyeän, hoï bieát hoï caàn gì.

- Do ñoù hoï coù ñoäng cô hoïc taäp hoaëc coù theå khôi daäy ñoäng cô hoïc taäp neáu hoï thaáy ñöôïc söï höõu ích cuûa noù. Hoï coù theå boû cuoäc neáu lôùp hoïc khoâng ñaùp öùng nhu caàu cuûa hoï. Ñoäng cô coù theå thay ñoåi, ngöôøi lô laø coù theå trôû neân haêng say, ngöôøi raát tích cöïc ban ñaàu coù theå buoàn chaùn. Vì theá ñoäng cô hoïc taäp phaûi ñöôïc nuoâi döôõng lieân tuïc.

- Baàu khoâng khí hoïc taäp phaûi thuaän lôïi, deã chòu do söï chaáp nhaän laãn nhau vaø khoâng “ñe doïa” veà maët taâm lyù.

- Hoïc xuaát phaùt töø kinh nghieäm vaø baèng chia xeû kinh nghieäm (nhoùm).

- Moãi ngöôøi thaáy ñöôïc laø mình caàn thieát cho taäp theå.

- Söï toân troïng, laéng nghe seõ giuùp cuûng coá söï töï tin.

- Noái keát lyù thuyeát vaø thöïc haønh xuaát phaùt töø thöïc tieãn (Hoïc baèng tröôøng hôïp ñieån cöùu (case study).

Tìm hieåu ñoäng cô:

• Baïn coù bieát taïi sao caùc hoïc vieân tham döï khoùa hoïc khoâng ?

• Hoï coù ñöôïc yeâu caàu neâu leân muïc tieâu hoïc taäp rieâng nghóa laø noùi leân nhöõng gì hoï troâng chôø töø khoùa hoïc khoâng?

• Baïn coù caùch ñeå naém baét phaûn hoài veà ñoäng cô hoïc taäp trong suoát quaù trình hoïc khoâng?

• Baïn coù döï truø moät söï phaûn hoài ôû cuoái khoùa xem hoï coù ñaït muïc tieâu khoâng?

• Βaïn coù caùch giuùp nhöõng ngöôøi maø ñoäng cô hay muïc tieâu hoïc taäp khoâng aên nhòp vôùi muïc tieâu cuûa baïn vaø cuûa taäp theå?

Baïn coù moät caùch ñeå giaùm saùt kieåm soaùt nhöõng ngöôøi:

20

- Ñi treã? - Hoïc keùm? - Thieáu chuù yù khoâng? Nguoàn: Jenny Rogers (1989)

Pretty and Others, Trainers’ Guide for Participatory learning and Action.

5. Giaùo duïc giaùc ngoä hay giaùo duïc thöùc tænh (CONSCIENTISATION) chìa khoùa cuûa giaùo duïc phaùt trieån.

Nhöõng ngöôøi lôùn tuoåi ñeà caäp ôû phaàn treân laø nhöõng ngöôøi daân trung bình, neáu khoâng coù trình ñoä trung caáp hay ñaïi hoïc thì cuõng coù moät trình ñoä giaùo duïc caên baûn naøo ñoù.

Nhaân vieân phaùt trieån laïi thöôøng phaûi laøm vieäc vôùi nhöõng noâng daân hay ngöôøi lao ñoäng ngheøo ôû thaønh thò, nhöõng ngöôøi muø chöõ, nhöõng phuï nöõ ngheøo khoù ôû noâng thoân, nhöõng treû em lang thang buïi ñôøi...

Noùi chung, nhöõng ngöôøi thieät thoøi nhaát ôû taän ñaùy xaõ hoäi. Nhöõng ngöôøi töø tröôùc ñeán nay ñöôïc xem nhö khoù lay chuyeån nhaát ñeå töï vöôn leân.

Vaäy maø Paoloâ FREIRE (PF), nhaø giaùo duïc noåi tieáng cuûa chaâu Myõ Latinh vaø cuûa toaøn theá giôùi ñaõ thaønh coâng vaø phöông phaùp giaùo duïc giaùc ngoä hay giaùo duïc thöùc tænh cuûa ngaøy

21

nay ñöôïc phoå bieán roäng raõi ñaëc bieät trong giaùo duïc phi chính qui, nhaát laø giaùo duïc phaùt trieån cho quaàn chuùng. Paoloâ Freire, ngöôøi Bra-xin laø moät chuyeân vieân veà giaùo duïc traùng nieân, ñaëc bieät ñoái vôùi ngöôøi muø chöõ. Sau nhieàu naêm maøy moø oâng xaùc ñònh ñöôïc moät trieát lyù giaùo duïc voâ cuøng nhaân baûn vaø khaùm phaù nhöõng phöông phaùp ñaày hieäu quaû. OÂng trôû thaønh chuyeân gia giaùo duïc cuûa UNESCO vaø nhieàu toå chöùc Quoác teá khaùc.

Theo PF moãi con ngöôøi cho duø doát naùt ñeán möùc naøo cuõng bò chìm ñaém trong neàn “vaên hoùa thaàm laëng” (Culture of Silence) ñeàu coù khaû naêng nhìn theá giôùi vôùi caùi nhìn pheâ phaùn trong cuoäc ñoái thoaïi vôùi ngöôøi khaùc; chæ caàn anh ta ñöôïc giao cho nhöõng coâng cuï phuø hôïp, anh ta coù theå töø töø nhaän thöùc thöïc traïng veà baûn thaân mình vaø veà xaõ hoäi vaø bieát xöû lyù moät caùch coù pheâ phaùn.

Khi moät noâng daân muø chöõ tham gia moät kinh nghieäm hoïc taäp nhö vaäy anh ta coù ñöôïc moät nhaän thöùc môùi veà baûn thaân, moät nhaân phaåm môùi; anh ta bò taùc ñoäng bôûi moät nieàm hy voïng môùi. “Baây giôø toâi yù thöùc raèng toâi laø moät con ngöôøi, moät con ngöôøi ñöôïc giaùo duïc”. “Tröôùc kia chuùng ta bò muø, baây giôø thì ñaõ môû maét”. “Tröôùc kia töø ngöõ khoâng coù yù nghóa gì vôùi toâi, giôø ñaây chuùng taùc ñoäng vaøo toâi vaø toâi coù theå söû duïng chuùng ñeå taùc ñoäng laïi”. “Toâi laøm vieäc, toâi ñang laøm vieäc ñeå bieán ñoåi theá giôùi”.

Khi ngöôøi muø chöõ hoïc taäp vaø noùi leân ñöôïc nhö treân, theá giôùi cuûa hoï ñaõ ñöôïc bieán ñoåi moät caùch trieät ñeå vaø khoâng chæ coøn laø nhöõng vaät theå thuï ñoäng chòu ñöïng nhöõng thay ñoåi xaûy ra xung quanh hoï. Hoï seõ töï mình cuøng ñoàng loaïi, nhaän traùch nhieäm ñeå thay ñoåi nhöõng caáu truùc ñaõ aùp böùc hoï.

Theo PF sôû dó ñoâng ñaûo quaàn chuùng thuï ñoäng chaáp nhaän soá meänh trong thinh laëng ñeán ñoä khoâng lay chuyeån hoï ñöôïc laø vì hoï laø naïn nhaân cuûa caùc moái quan heä aùp böùc. Keû aùp böùc trong caùch cai trò vaø giaùo duïc cöù nhoài nheùt vaøo ñaàu oùc hoï moät hình aûnh thaáp keùm vaø tieâu cöïc veà hoï: doát naùt, löôøi bieáng, khoâng bao giôø ngoùc ñaàu daäy noåi. Töø töø hoï nhaäp taâm hình aûnh veà baûn thaân aáy töï ñaùnh giaù mình thaáp vaø hoï ñaùnh maát nieàm tin nôi baûn thaân. Hoï nghó raèng chaúng bao giôø laøm ñöôïc gì ñeå thay ñoåi baûn thaân vaø cuoäc ñôøi cuûa mình. Ñoái vôùi nhöõng ngöôøi naøy chöõ nghóa, kieán thöùc thaät voâ ích. Nhöng moät khi hoï ñaõ thöùc tænh vaø khaùm phaù raèng baûn thaân mình coù giaù trò, mình coù khaû naêng laøm ñieàu gì ñoù ñeå thay ñoåi hoaøn caûnh cuûa mình thì chöøng ñoù hoï môùi thaáy caàn hoïc taäp. Kinh nghieäm trong Coâng Taùc Xaõ Hoäi thöôøng cho ta thaáy raèng treû em ñöôøng phoá khi môùi ñöôïc tieáp caän khoâng chòu ñi hoïc. Nhöng khi ñöôïc ñoái xöû vôùi söï tin töôûng vaø toân troïng caùc em môùi muoán laøm nhöõng ñieàu tích cöïc nhö hoïc chöõ, hoïc ngheà ñeå coù töông lai.

Ñeå coù nhaän thöùc môùi, keû bò aùp böùc caàn ñöôïc giuùp ñôõ ñeå tìm hieåu nhöõng nguyeân nhaân daãn tôùi hieän traïng aùp böùc thoâng qua moät cuoäc ñoái thoaïi mang tính nhaân baûn, nghóa laø bình ñaúng vaø vôùi nieàm xaùc tín veà nhaân phaåm vaø khaû naêng thay ñoåi cuûa hoï.

Moät ñieàu neân nhôù laø ngöôøi bò aùp böùc moät khi thoaùg khoûi keû aùp böùc hoï thì trôû thaønh, ñeán löôït hoï, keû aùp böùc ngöôøi khaùc. Vì hoï chæ bieát ñöôïc moâ hình ñoái xöû duy nhaát laø keû aùp böùc hoï hoaëc hoï toå chöùc noåi daäy.

22

PF nhaán maïnh raèng keû aùp böùc vaø ngöôøi bò aùp böùc ñeàu laø naïn nhaân cuûa moät caùch cai trò, moät caùch giaùo duïc. Moái quan heä aùp böùc laø moät moái quan heä phi nhaân baûn maø caû hai ñeàu phaûi thoaùt khoûi. Tuy nhieân chæ ngöôøi bò aùp böùc moät khi giaùc ngoä môùi chuû ñoäng daãn daét keû aùp böùc ra khoûi moái quan heä phi nhaân kia thoâng qua haønh ñoäng chung.

Moái quan heä aùp böùc dieàn ra trong quaù trình hoïc taäp maø caû ngöôøi daïy laàn ngöôøi hoïc khoâng nhaän thöùc ñöôïc. Trong loái giaùo duïc cuõ maø PF goïi laø “Giaùo duïc ngaân haøng” (banking education) ngöôøi thaày tích luõy thoâng tin vaø doäi xuoán cho ngöôøi hoïc ñeå tieáp thu moät caùch thuï ñoäng. Ngöôøi hoïc laø moät vaät theå ñöôïc giuùp ñôõ.

Giaùo duïc thuï ñoäng

A/ Thaày daïy troø bò daïy.

B/ Thaày bieát taát caû, troø khoâng bieát gì heát.

C/ Thaày suy nghó, troø laø ñoái töôïng cuûa suy nghó.

D/ Thaày noùi, troø nghe – moät caùch ngoan ngoaõn.

E/ Thaày ra kyû luaät, troø chòu kyû luaät.

F/ Thaày chaïn löïa, troø tuaân theo.

G/ Thaày haøng ñoäng, troø coù aûo töôûng laø haønh ñoäng thoâng qua thaày.

H/ Thaày choïn noäi dung, coøn troø (khoâng ñöôïc tham khaûo) tuaân thuû thích nghi.

I/ Thaày laãn loän uy quyeàn cuûa kieán thöùc vaø uy quyeàn ngheà nghieäp ñoái laïi söï töï do cuûa ngöôøi hoïc.

J/ Thaày laø chuû theå cuûa quaù trình hoïc taäp, troø laø vaät theå.

Paoloâ Freire, Sö phaïm cho nhöõng ngöôøi bò aùp böùc

Coøn giaùo duïc giaùc ngoä laø “giaùo duïc ñaët vaán ñeà”, ngöôøi hoïc phaân tích vaán ñeà, suy nghó vaán ñeà vaø trôû thaønh moät keû bieát tö duy coù pheâ phaùn. Hoï khoâng döøng ôû phaân tích maø coøn haønh ñoäng ñeå taùc ñoäng vaøo tình huoáng caàn ñöôïc caûi thieän. Hoïc laø ñeå thay ñoåi mình vaø hoaøn caûnh xung quanh mình.

Qua quaù trình naøy ngöôøi hoïc thöôøng laø ngöôøi ngheøo khoå, thieät thoøi nhaát, khoâng chæ ñöôïc giaûi phoùng khoûi söï ñoùi keùm maø trôû neân naêng ñoäng, saùng taïo nöõa. Hoï chaám döùt söï hieän höõu nhö vaät theå maø trôû neân nhöõng CON NGÖÔØI theo ñuùng nghóa.

Ngöôøi thaày, saûn phaåm cuûa xaõ hoäi cuõ, cuõng phaûi qua moät quaù trình thöùc tænh ñeå nhaän ra “keû aùp böùc” nôi baûn thaân vaø cuøng ngöôøi hoïc thoaùt ra khoûi vai troø aáy. Tuy nhieân baát cöù söï thay ñoåi naøo, nhaát laø söï thay ñoåi chính baûn thaân, ñeàu ñaày gian khoå.

Ñoái thoaïi nhö moät cuoäc ñoái chaát giöõa CON NGÖÔØI ñeå cuøng nhau hoïc taäp vaø haønh ñoäng seõ bò ñöùt ñoaïn neáu (moät hay) ñoâi beân thieáu.

23

KHIEÂM TOÁN

Bôûi leõ laøm sao ñoái thoaïi khi toâi luoân cho raèng ngöôøi khaùc laø doát naùt maø khoâng bao giôø thaáy söï doát naùt cuûa chính mình?

(Paolo Freire, Peda fo gy For the Oppressed)

GÔÏI YÙ SINH HOAÏT NHOÙM

- Caên cöù treân keát quaû thaûo luaän veà chaân dung cuûa ngöôøi coâng daân Vieät Nam haõy lieät keâ moät soá chuû ñeà giaùo duïc phaùt trieån ngoaøi hoïc ñöôøng. Moãi nhoùm choïn moät chuû ñeà (ví duï: giaùo duïc veä sinh moâi tröôøng, giaùo duïc hoân nhaân gia ñình, giaùo duïc tieát kieäm...) vaø choïn nhoùm ñoái töôïng ñaëc bieät/ ví duï: phuï nöõ ngheøo, treû em ñöôøng phoá, v.v...).

- Baïn thöû minh hoïa caùch baïn hieåu veà 3 caùch tieáp caän (hay trieát lyù giaùo duïc) baèng moät hình thöùc ngheä thuaät vui (thô, veø, hoø, baøi haùt, tranh veû...)

- Caên cöù treân nhöõng gì baïn ñaõ hoïc veà nhoùm trong moân taâm lyù truyeàn thoâng veà giao tieáp haõy toå chöùc moät soá sinh hoaït ñeå nhoùm neân hieåu heát nhau, tin töôûng nhau ñeå hôïp taùc toát trong hoïc taäp.

- Baïn thöû moâ taû chaân dung moät thanh nieân (nam, nöõ) Vieät Nam cuûa ngaøy mai baèng baát cöù hình thöùc sinh hoaït nhoùm naøo.

- Baïn ñaõ baét ñaàu daïn dó, côûi môû hôn, baïn thöû tìm hieåu xem nhöõng yeáu toá naøo trong caûnh toå chöùc vaø ñieàu haønh lôùp hoïc cuõng nhö thaùi ñoä vaø phöông phaùp cuûa giaûng vieân ñaõ goùp phaàn cho keát quaû naøy.

24

CHÖÔNG III

CAÙC BÖÔÙC CHUAÅN BÒ MOÄT CHÖÔNG TRÌNH HOÏC TAÄP, MOÄT KHOÙA HUAÁN LUYEÄN

1. Thaåm ñònh nhu caàu hoïc taäp

Ñaây laø böôùc khôûi ñaàu cô baûn neáu muoán ñaït ñeán hieäu quaû. Do thieáu phöông phaùp kyõ naêng, thôøi gian hay taøi chaùnh ngöôøi ta boû qua khaâu khôûi ñoäng quan troïng naøy vaø keát quaû laø söï phung phí ñaùng tieác. Vì laém khi ngöôøi hoïc phaûi hoïc nhöõng ñieàu ñaõ bieát roài hay nhöõng kieán thöùc, kyõ naêng khoâng duøng tôùi trong coâng vieäc. Coøn nhöõng ñieàu hoï caàn thì khoâng ñöôïc hoïc.

1.1. Thaåm ñònh nhu caàu ?

Thaåm ñònh nhu caàu hoïc taäp laø xaùc ñònh caùc kieán thöùc, kyõ naêng, thaùi ñoä hay giaù trò, kinh nghieäm, nhaän thöùc maø ngöôøi hoïc caàn coù, hoaëc hoï ñaõ coù ñeán möùc naøo. Vaø chöông trình hoïc taäp seõ cung öùng nhöõng ñieàu hoï thieáu. Ví duï: nhöõng phuï nöõ saép laäp moät nhoùm tín duïng tieát kieäm, caàn bieát veà maët:

- Kieán thöùc: Lôïi ích cuûa tín duïng tieát kieäm, caùc quy ñònh veà maët toå chöùc, caùc thuû tuïc vay möôïn, traû laõi, tieát kieäm, hoaøn voán...

- Kyõ naêng: Keá toaùn, quaûn lyù soå saùch, ñieàu ñoäng nhoùm...

- Thaùi ñoä: Tinh thaàn traùch nhieäm, tinh thaàn hôïp taùc, tinh thaàn töông trôï, thoùi quen tieát kieäm, caùch söû duïng ñoàng tieàn...

Hay moät cô quan toå chöùc ñaøo taïo thö kyù vaên phoøng seõ caàn cho caùc öùng vieân hoïc:

- Kieán thöùc: Trieát lyù, phöông höôùng, muïc tieâu vaø chöông trình hoaït ñoäng cuûa coâng ty, vai troø nhieäm vuï cuûa thö kyù, ngoaïi ngöõ, taâm lyù khaùch haøng...

- Kyõ naêng: Söû duïng trang thieát bò vaên phoøng (vi tính, fax, photocopy, ñieän thoaïi...) toác kyù, keá toaùn, quaûn lyù hoà sô...

- Thaùi ñoä: Tinh thaàn phuïc vuï, löông taâm chöùc nghieäp, giao teá nhaân söï.

Ñoái vôùi caùc em buïi ñôøi

- Kieán thöùc: Giaùo duïc caên baûn (hoïc vaên hoùa toång quaùt, söùc khoûe, luaät leä, coâng daân giaùo duïc vv...)

- Kyõ naêng: Moät ngheà ñeå sinh soáng. Kyõ naêng veà ñôøi soáng: töï chaêm soùc baûn thaân, giao teá vôùi xung quanh, baïn beø, töï baûo veä mình, vaán ñeà giôùi tính vv...

- Thaùi ñoä: Xaây döïng loøng töï troïng, töï tin, trò lieäu nhöõng toån thöông tinh thaàn. Xaây döïng nhöõng giaù trò tích cöïc vaø yù chí vöôn leân, thaùi ñoä toát trong caùc moái quan heä vv...

1.2. Thaåm ñònh nhu caàu hoïc taäp nhö theá naøo?

25

Thöôøng thì tröôøng hoïc, cô quan ñaøo taïo môû lôùp roài caù nhaân ñaêng kyù hay toå chöùc gôûi hoï tôùi hoïc. Cuõng coù khi moät coäng ñoàng, ngöôøi phuï traùch döï aùn phaùt trieån hay moät coâng ty, xí nghieäp môøi baïn ñeán toå chöùc huaán luyeän. Do ñoù, coù nhieàu caùch thaåm ñònh nhu caàu hoïc taäp tuøy töøng ñoái töôïng, cô quan coù yeâu caàu, khaû naêng cuûa toå chöùc ñaøo taïo hay tình huoáng cuï theå. Coù nhöõng caùch sau ñaây:

- Traéc nghieäm:

Coù nhöõng traéc nghieäm soaïn saün hay soaïn cho muïc ñích cuï theå cuûa hoaït ñoäng huaán luyeän seõ giuùp xaùc ñònh trình ñoä cuûa caùc öùng vieân. Thoâng thöôøng laø nhöõng traéc nghieäm traû lôøi treân giaáy. Tuy nhieân, ñoái vôùi nhöõng cô quan saûn xuaát, coâng ty, traéc nghieäm cuõng coù theå ñöôïc thöïc hieän baèng thao taùc. (ví duï nhö thi tay ngheà, quan saùt toå chöùc saûn xuaát taïi xöôûng).

- Ñieàu tra xaõ hoäi hoïc:

Caùc baûng caâu hoûi ñöôïc gôûi tôùi öùng vieân tröôùc khi baét ñaàu khoùa hoïc hoaëc gôûi cho ñoái töôïng roäng raõi hôn ôû coäng ñoàng hay cô quan xí nghieäp ñeå tìm hieåu caùc vaán ñeà hay nhu caàu cuûa caùc ñôn vò ñoù.

- Phoûng vaán chính thöùc:

Nhieàu toå chöùc ñaøo taïo, ñaëc bieät daønh cho caùc nhaân vieân laøm vieäc vôùi con ngöôøi raát quan taâm ñeán nhaân caùch, ñoäng cô, kinh nghieäm cuûa öùng vieân neân toå chöùc phoûng vaán töøng ngöôøi moät. Sau voøng löïa choïn ñaàu tieân naøy hoïc môùi cho thi vieát ñeå traéc nghieäm kieán thöùc.

- Phoûng vaán khoâng chính thöùc:

Coù theå ñöôïc thöïc hieän trong caùc cuoäc tieáp xuùc thaân tình, trong giôø giaûi lao thaät teá nhò kheùo leùo ñoái vôùi ngöôøi saép hoïc hay nhöõng ngöôøi phuï traùch ñaõ gôûi hoï ñi hoïc.

- Quan saùt:

Ví duï: Toå chöùc huaán luyeän ñöôïc môøi ñeán moät cô quan ñeå taäp huaán veà caùc moái quan heä giöõa ngöôøi vôùi ngöôøi ñang gaëp truïc traëc veà toå chöùc quaûn lyù. Hoï coù theå ñi thöïc teá, tham gia caùc sinh hoaït taïi choã quan saùt caùc thao taùc, nghe ngoùng nhöõng lôøi than phieàn, caùch söû duïng thôøi gian.

Hoaëc taïi lôùp hoïc, thoâng qua moät soá hoaït ñoäng nhoùm, lôøi phaùt bieåu, caùc moái töông taùc giöõa hoïc vieân, ngöôøi huaán luyeän cuõng phaùt hieän ñöôïc nhu caàu hoïc taäp.

Caùc phöông phaùp naøy khoâng ñaày ñuû, coù theå chuû quan nhöng raát coù ích.

- Ñoäng naõo (Brainstorming)

Coù theå môøi moät soá ngöôøi coù traùch nhieäm ôû ñôn vò ñaët haøng ngoài laïi vôùi nhau ñeå ñoäng naõo, lieät keâ nhöõng kieán thöùc, thaùi ñoä, kyõ naêng maø khoùa hoïc seõ phaûi cung caáp cho hoïc vieân. Caùc cuoäc ñoäng naõo cuûa hoïc vieân trong buoåi ñaàu cuõng giuùp phaùt hieän nhu caàu hoïc taäp. Dieãn tieán khoùa hoïc seõ laøm roõ hôn nöõa ñeå ngöôøi huaán luyeän giuùp hoïc vieân laáp nhöõng loã troáng.

2. Choïn löïa vaø tìm hieåu hoïc vieân

26

2.1 Choïn löïa

Vì giaùo duïc phaùt trieån phaûi thaät söï ñaït hieäu quaû baèng phöông phaùp chuû ñoäng tham gia neân ngöôøi ñaøo taïo baùm chaët hai nguyeân taéc:

- Soá löôïng cho pheùp söï tham gia tích cöïc cuûa ngöôøi hoïc (khoâng quaù ñoâng, toái ña laø 40, lyù töôûng laø 20 -30).

- Chaát löôïng caùc moái töông taùc, chia seõ giöõa hoïc vieân vì hoïc ñeå thay ñoåi thaùi ñoä vaø haønh vi phuï thuoäc raát nhieàu vaøo caùc moái quan heä giöõa hoïc vieân. Ñieàu naøy coù nghóa laø giöõa hoï caàn coù nhöõng maãu soá chung veà trình ñoä hoïc vaán, kinh nghieäm hoaït ñoäng, phöông höôùng, khoâng quaù caùch bieät veà tuoåi taùc, ñòa vò xaõ hoäi, chöùc vuï... Söï ña daïng raát caàn thieát nhöng caàn quan taâm ñeán nhöõng khaùc bieät caûn trôû hoïc taäp, ví duï: neáu giöõa moät ña soá thanh nieân hay trung nieân môùi böôùc vaøo ngheà nghieäp baïn ñöa vaøo moät ngöôøi lôùn tuoåi ñaày aép kieán thöùc, kinh nghieäm vaø hay noùi, seõ khoù maø traùnh ñöôïc xu höôùng thoáng trò cuûa vò naøy laøm cho nhöõng ngöôøi khaùc thuï ñoäng, maát höùng.

Neáu baïn ñeå chung cuøng moät khoùa hoïc moät nhoùm nhaø quaûn lyù trung caáp hay cao caáp cuøng vôùi moät soá nhaân vieân thöôøng, chaéc chaén soá nhaân vieân naøy caûm thaáy “leùp veá”, khoâng daùm tham gia. Neáu hoï vaø caùc nhaø quaûn lyù laøm cuøng cô quan thì caøng teä haïi hôn nöõa. Neáu baïn ñeå moät ngöôøi chöa bao giôø laøm vieäc chung vôùi nhöõng taùc vieân phaùt trieån coäng ñoàng thaønh thaïo ñaày kinh nghieäm thöïc theá thì hoaëc ngöôøi naøy khoâng tieáp thu ñöôïc gì, hoaëc neáu giaûng vieân quan taâm giuùp ñôõ ngöôøi ñoù baèng caùc laøm cho dieãn tieán hoïc taäp caû lôùp ñi chaäm laïi thì soá kia seõ caûm thaáy maát thôøi giôø vaø chaùn naûn. Ít laém moät nhaø giaùo duïc hieåu bieát seõ raát khoù khaên trong vieäc aùp duïng phöông phaùp tham gia chuû ñoäng. Hieäu quaû chung seõ thaáp.

Böôùc ñaàu choïn löïc hoïc vieân naøy, taùc ñoäng moät caùch quyeát ñònh vaøo quaù trình vaø keát quaû hoïc taäp, nhöng caùc nguyeân taéc treân coøn quaù xa laï vôùi xaõ hoäi ta. Ngöôøi ta coøn ham soá ñoâng vaø nghó raèng hoïc laø “doäi thoâng tin” xuoáng ngöôøi hoïc, neân cöù cöû ñi hoïc “khoâng boå beà doïc cuõng boå beà ngang”. Ngay caû nhöõng ngöôøi töï cho mình laø “nhaø giaùo duïc” cuõng tuyeân boá “hoïc vieân laø trung taâm”.... nhöng trong thöïc haønh thì vaãn muoán hoïc vieân caøng ñoâng caøng toát.

Neáu quyeát taâm ñoùng goùp vaøo vieäc naâng chaát löôïng giaùo duïc nöôùc nhaø baïn haõy kieân