SIÊU ÂM THEO DÕI PHÁT TRIỂN THAI

ĐẠI CƯƠNG

TCPT ngày càng gặp nhiều hơn các loại bất thường thai khác.

TCPT trong tử cung gây nên nhiều nguy cơ

•Tăng tỷ lệ bệnh tật

•Gây thai chết trong tử cung.

Nguyên nhân TCPT :

Phổ biến nhất là suy tuần hoàn nhau thai.

•Bất thường NST,

•Bất thường thai

•Nhiểm trùng thai

Hình ảnh siêu âm có vai trò quan trọng trong chẩn đoán phân biệt các

nguyên nhân kể trên.

Có nhiều hình ảnh siêu âm của bệnh phụ thuộc vào mức độ trầm trọng và

quá trình bệnh lý.

Hình ảnh sớm bao gồm

Giảm tốc độ phát triển

Thiểu ối

Giảm các chỉ số sinh lý học

Tim lớn trung bình

Các quai ruột dãn và tăng âm (h.1A-B)

Hình 1. A. hình tim lớn nhẹ. B. ruột non tăng âm trong một thai 30 tuần bịchậm phát triển nặng

Hình ảnh đặc Doppler đặc trưng của suy nhau thai

Có sự hiện diện vết chữ V (notches), hình ảnh

Cuối dòng tâm trương động mạch rốn bị đảo hoặc biến mất

Tái phân bố động mạch.

ĐỊNH NGHĨA THAI CHẬM PHÁT TRIỂN TRONG TỬ CUNG

Thai chậm phát triển trong tử cung (IUGR) khi trọng lượng trẻ sơ sinh khi sinh ít hơn đường

bách phân vị thứ 10 (H. 2)

Hình 2: A: Sơ đồ biểu diễn thai thai chậm phát triển không đồng đều, HC phát triển trong giới hạn bình thường theo đường bách phân vị 50 trong khi AC phát triển theo giá trị thấp hơn đường bách phân vị 50.

B: Sơ đồ biểu diễn thai thai chậm phát triển toàn bộ: sưu phát triển của HC và AC đều thấp hơn đường bách phân vị 50.

Hạn chế định nghĩa

Có 10% trong cộng đồng sẽ bị IUGR nếu theo chuẩn mực này.

Mặc dù là thai bị IUGR, nhiều thai bị hậu quả của suy tử cung

nhau vẫn có các các chí số đo sinh học trên đường bách phân vị

thứ 10.

Đề nghị khác

Dùng biểu đồ theo dõi phát triển thai cho từng sản phụ

riêng lẽ để xác định IUGR dựa trên: Chiều cao,

Cân nặng,

Số lần mang thai

Cân nặng các con trong các lần sinh trước.

Ví dụ, thai nặng 2,9 kg ở tuổi thai 39 tuần thì có thể thai bị IUGR nếu người mẹ cao

1,80m, cân nặng 65kg và có tiền sử sinh con 4,2kg.

Phân tích tuổi thai qua siêu âm

Siêu âm tính tuổi thai trước đó đã làm giảm chẩn đoán sai IUGR và thai quá ngày.

Khi IUGR phát hiện được trên siêu âm, cần cân nhắc đến việc kết thúc thai kỳ

Trong trường hợp bệnh nhân có siêu âm trong thời gian 3 tháng đầu thai kỳ thì CRL nên được dùng để tính tuổi thai vì CRL có độ chính xác cao.

Đánh giá tuổi thai nhiều lần

Việc đánh giá tuổi thai nên thực hiện nhiều lần sẽ tăng độ chính xác.

Đo các chỉ số sinh trắc học khác của thai góp phần đánh giá chính xác sự

phát triển của thai và ước định tuổi thai.

THAI CHẬM PHÁT TRIỂN TOÀN BỘ

Thai chậm phát triển toàn bộ là khi các số đo HC và AC cùng giảm

THAI CHẬM PHÁT TRIỂN TOÀN BỘ

Thai nhỏ bình thường Tốc độ phát triển thai phát triển theo đương bách phân vị tương ứng.

Siêu âm không có hình ảnh suy nhau thai hoặc bất thường thai.

Các giá trị siêu âm Doppler động mạch tử cung, động mạch rốn và thai trong giới hạn

bình thường

THAI CHẬM PHÁT TRIỂN TOÀN BỘ

Thai nhỏ bệnh lý Tốc độ phát triển thai tiếp tục giảm xuống thấp dưới đường bách phân vị (H

12.5).

Suy tử cung nhau nặng sớm

Hoặc bất thường thai, đặc biệt là trong các bất thường thể ba nhiễm.

THAI CHẬM PHÁT TRIỂN TOÀN BỘ

Hình 3: Đường biểu diễn phát triển thai nằm dưới đường bách phân vị phát triển bình thường. Hình ảnh này gợi ý suy tử cung-nhau

nặng hoặc do bất thường NST mà phổ biến nhất là các bất thường tam bội.

THAI CHẬM PHÁT TRIỂN TOÀN BỘ

Thái độ với thai chậm phát triển toàn bộ:

Khi có các dấu hiệu nghi ngờ TCPT nên gởi bệnh nhân đến các chuyên gia thai nhi.

Siêu âm nhắc lại để kiểm tra sự phát triển của thai trong 2-3 tuần để xác định chẩn đoán.

THAI CHẬM PHÁT TRIỂN TỪNG PHẦN

Thai chậm phát triển từng phần có sự khác biệt trong tốc độ phát triển của chu vi

vòng đầu và chu vi vòng bụng.

Trong phần lớn trường hợp, thai chậm phát triển từng phần là hậu quả cúa suy tử

cung nhau (hình 2A).

THAI CHẬM PHÁT TRIỂN TỪNG PHẦN

Hình ảnh siêu âm của TCPT từng phầnLà hình ảnh suy tử cung nhau bao gồm

Các bất thường của bánh nhau (hốc hoá, calci hoá, đặc hoá).

Giảm thể tích nước ối.

Hình ảnh tim lớn nhẹ,

Hồi âm ruột tăng

Dãn ruột non.

THAI CHẬM PHÁT TRIỂN TỪNG PHẦN

Kháo sát Doppler đặc hiệu của suy tử cung nhau:

Dấu hình chêm (notches) của động mạch tử cung,

Doppler động mạch rốn đoạn cuối thì tâm thu bị đảo ngược hoặc biến mất

Có hiện tượng tái phân bố động mạch.

THAI CHẬM PHÁT TRIỂN TỪNG PHẦN

Các chỉ số sinh lý học thai nhi

Chỉ số 2 điểm 1 điểm 0 điểm

Trương lực thai

(trong 30phút)

Có ít nhất một cử động

của chi và cột sống

gập và duỗi lưng

Có it nhất một cử của chi

hoặc gập-duỗi lưng

Không cử động

Cử động thai

(trong 30phút)

Có 3 hoặc hơn các cử

động

1 đến 2 cử động Không cử động

Cử động thở

(trong 30phút)

Có ít nhất một cử động

thở trong 60s

Có ít nhất một cử động

thở trong 30-60s

< 30s

Thể tích ối Khoang ối lớn nhất >2cm Khoang ối lớn nhất 1-2cm Khoang ối lớn nhất <1cm

Nhịp tim thai (>20phút) Có ít nhất 5 nhịp tăng

15l/p kéo dài 15s

2-4 nhịp tăng 15l/p kéo

dài 15s

Không có nhịp tăng

SỰ PHÁT TRIỂN THAI

TRONG ĐA THAI

PHÁT TRIỂN THAI TRONG ĐA THAI

Khám bụng ít có giá trị trong đa thai.

siêu âm có hệ thống thích hợp hơn.

Trường hợp song thai 2 bánh nhau: đánh giá siêu âm nên thực

hiện mỗi 4-5 tuần.

Trường hợp song thai một nhau hoặc có hiện tượng thai chậm

phát triển ở một hoặc cả 2 thai thì siêu âm mỗi 2-3 tuần để đánh

giá và theo dõi phát triển thai.

Hội chứng truyền máu thai-thai

TTTS (Twin-to-twin transfusion syndrome) xảy ra trong sinh đôi cùng trứng do sự phân bố không đồng đều mạch máu của bánh nhau cho hai thai.

TTTS xáy ra khoảng 10-15% thai đôi cùng trứng một bánh nhau

Không chẩn đoán được ở tuổi thai trước 16 tuần.

Hội chứng truyền máu thai-thai

Siêu âm thai cho máu

IUGR,

bàng quang rỗng

cạn ối.

Sự thiếu hụt dịch ối làm cho màng ối bao lấy thai như là túi giấy bóng gói hàng. Túi thai này thường nằm ngay cạnh trước thành tử cung: hình ảnh thai “mắc kẹt” (“stuck twin’) (h. 4).

siêu âm Doppler màu thì thai cho máu có dấu hiệu đặc trưng là suy tử cung- nhau

Hội chứng truyền máu thai-thai trong song thai

Siêu âm thai nhận máu

Thai phát triển bình thường,

bàng quang lớn

Đa ối nặng.

Trong trường hợp TTTS nặng, thai nhận máu có thể bị phù thai (H. 5).

Doppler tĩnh mạch bất thường do thai bị suy tim do tăng cung lượng.

Hình 4: Hình ảnh thai bị bó của thai cho máu trong một trường hợp TTTS trầm trọng. Đặc trưng của hình ảnh là thiểu ối và thai chậm phát triển nặng. Màng thai nằm phủ bó sát bụng thai và dây rốn.

H. 5: Hình ảnh của một thai nhận máu trong song thai có hội chứng truyền máu trầm trọng. Hình ảnh đặc trưng là đa ối và bàng quang lớn.