Upload
barbara-konat
View
738
Download
2
Embed Size (px)
DESCRIPTION
Rekonstrukcja założeń filozoficznych językoznawstwa kognitywnego i generatywnego w aparacie Idealizacyjnej Teorii Nauki. Wystąpienie na kole naukowym doktorantów IJ UAM "REMAT +".
Citation preview
Co łączy Newtona z Chomskym
a Darwina z Lakoffem?O metodzie
idealizacji i pseudoidealizacjiidealizacji i pseudoidealizacji
w językoznawstwie ogólnym
Barbara Konat
2011-11-17 1Barbara Konat, REMAT+, UAM
Czym będziemy się zajmować?
• Dziedzina: Metodologia nauk, zajmuje się rekonstrukcją procesów poznania w nauce
• Metoda: z wielu możliwych podejść w metodologii wybrałam Idealizacyjną Teorię Nauki metodologii wybrałam Idealizacyjną Teorię Nauki (ITN) Leszka Nowaka
• Przedmiot analizy: założenia filozoficzne językoznawstwa generatywnego (GG) i kognitywnego (CL)
2011-11-17 Barbara Konat, REMAT+, UAM 2
Cel
• Rekonstrukcja narodzin dwóch paradygmatów
• Pierwsza część doktoratu Wybrane założenia
filozoficzne i procedury badawcze
językoznawstwa generatywnego i językoznawstwa generatywnego i
kognitywnego. Analiza porównawcza z
perspektywy Idealizacyjnej Teorii Nauki
2011-11-17 3Barbara Konat, REMAT+, UAM
Pytania, na które chcę odpowiedzieć:
• Czym różnią się założenia teoretyczne GG iCL?
• W jaki sposób doszło do ich ukształtowania?
• Dlaczego to jest ważne?• Dlaczego to jest ważne?
– Dlatego że zarówno antagoniści językoznawstwa kognitywnego, jak i czasem sami językoznawcy twierdzą, że jest ono „bezzałożeniowe”
– Chcę pokazać, że CL stosuje w rzeczywistości metody stosowane w tzw. „naukach dojrzałych” – np. w biologii
2011-11-17 Barbara Konat, REMAT+, UAM 4
Co to są założenia filozoficzne?
• Nowak (podobnie jak np. Kuhn) twierdzi, że nauka dojrzała składa się z:– Założeń filozoficznych
– Procedur badawczych
Dziś zajmiemy
się tym
A tym w
o Założenia filozoficzne:o Przyjmowane w początkach kształtowania się danej dziedziny
o Ustalają jaki będzie przedmiot badań, jakie czynniki zostaną uznane za istotne a jakie nie
o Co to znaczy, że nie są bezpośrednio sprawdzalne?
2011-11-17 Barbara Konat, REMAT+, UAM 5
A tym w
styczniu ☺
Nagromadzona wiedza teoretyczna
Perspektywa
ontologiczna
Złożona teoria 1
domeny y
Złożona teoria 2
domeny y
Złożona teoria 2
domeny y
Prosta teoria
zmiennej Z
dane
Modyfikacja wyjaśnień ------> generowanie wyjasnień
Nowak 197762011-11-17 Barbara Konat, REMAT+, UAM
Newton i Chomsky – idealizacja(Nowak 1976)Wyobraźmy sobie, że
nie ma oporu
ośrodka…
Barbara Konat, REMAT+, UAM 7
W inercjalnym układzie odniesienia, jeśli na
ciało nie działa żadna siła lub siły działające
równoważą się, to ciało pozostaje w spoczynku
lub porusza się ruchem jednostajnym
prostoliniowym.
2011-11-17
Newton i Chomsky – idealizacja(Nowak 1976)Wyobraźmy sobie, że
nie działają
dystraktory…
Linguistic theory is concerned primarily with
an ideal speaker/listener, in a completely
homogeneous speech-community, who knows
his language perfectly and is unaffected by his language perfectly and is unaffected by
such grammatically irrelevant conditions as
memory limitations, distractions, shifts of
attention and interest, and errors (random or
characteristic) in applying his knowledge of the
language in actual performance’ (Chomsky, N.
1965. Aspects of the theory of syntax. )
2011-11-17 8Barbara Konat, REMAT+, UAM
Model ekonomii wyspowej Darwina
- pseudoidealizacja (Nowak 2004)Zamiast wyobrażać sobie, że
określone czynniki nie działają,
spójrzmy na taki podzbiór danych, w
którym pewne czynniki przyjmują
wartości bliskie zeru. Pozwoli to
wskazać nowe zależności.
PRAWO DOBORU NATURALNEGO
(WYSPY GALAPAGOS)
Barbara Konat, REMAT+, UAM 9
(WYSPY GALAPAGOS)
2011-11-17
Model ekonomii wyspowej G. Lakoffa
Zamiast wyobrażać sobie, co robiłby
idealny mówca/słuchacz, spójrzmy na
określony podzbiór danych
(nieregularności, metafory), w którym
pewne czynniki przyjmują wartości
bliskie zeru. Pozwoli nam to opisać
nowe zależności.
Barbara Konat, REMAT+, UAM 10
nowe zależności.
2011-11-17
• Lakoff zauważył, że dla pewnego zbioru
wypowiedzi, tak się specyficznie układa, że ich
gramatyczność jest bliska zeru (elipsy,
metafory, nieregularności), a mimo to są metafory, nieregularności), a mimo to są
używane. Jaka własność tych wypowiedzi
pozwala na ich zrozumienie i
wyprodukowanie?
2011-11-17 11Barbara Konat, REMAT+, UAM
Jak to wszystko wygląda w aparacie
Idealizacyjnej Teorii Nauki
• Wybrane pojęcia Idealizacyjnej Teorii Nauki
– Uniwersum
– Czynnik badany
– Czynnik główny– Czynnik główny
– Czynnik uboczny
– Zależność
– Prawidłowość
– Manifestacja prawidłowości
– Teoria naukowa
2011-11-17 12Barbara Konat, REMAT+, UAM
Przyjęte założenia
• Językoznawcy badają istniejące wypowiedzi (bez psycholingwistyki)
• Zatem prowadzą obserwacje nie eksperymenty (nie ma zmiennej eksperymenty (nie ma zmiennej kontrolowanej)
• Próbują przewidzieć możliwe i niemożliwe wypowiedzi
– Chcą aby teoria miała moc prewidystyczną
– Obserwacja
2011-11-17 13Barbara Konat, REMAT+, UAM
• Zmienną badaną jest to, co tutaj nazywać będę
akceptowalością wypowiedzi, oznaczaną A(x)
• Przyjmuję, że jest to w obu nurtach ta sama poszukiwana
własność
• Ale inaczej operacjonalizowana („po czym poznajemy”):• Ale inaczej operacjonalizowana („po czym poznajemy”):
• GG – natywny ocenia, że wypowiedź jest akceptowalna
(liczbowo: ilu natywnych oceniło akceptowalność tak wysoko,
jak nasza teoria)
• Cl – uzus językowy, czyli ktoś tak faktycznie powiedział
(liczbowo: częstość występowania w określonym korpusie jest o
tyle większa od losowej, o ile przewiduje nasza teoria)
2011-11-17 14Barbara Konat, REMAT+, UAM
Założenia filozoficzne generatywizmu
• Podstawą rekonstrukcji są Zagadnienia teorii składni Noama Chomsky’ego
– Pełen manifest metateoretyczny, aktualny do dziś (Lyons 1991)
„pewne jej idee składowe zostaną z czasem – „pewne jej idee składowe zostaną z czasem przeformułowane (lub zaniechane)” (Stanosz 1977, s.6) – tutaj mówimy o tych ideach, które przetrwały, np. w:
• Principles and parameters(Culicover, 1997, s 10)
• Understanding Minimalist Syntax (Boeckx, 2008)
2011-11-17 15Barbara Konat, REMAT+, UAM
• Uniwersum badane: wypowiedzi
• x ϵ U <-> W(x), gdzie
• W(x) – x jest wypowiedzią
• Czynnik badany• Czynnik badany
• A(x) – akceptowalność x-a;
2011-11-17 16Barbara Konat, REMAT+, UAM
Struktura esencjalna czynnika A w GG
• Czynnik główny w GGG(x) – określa stopień gramatyczności x-a. Na
gramatyczność składa się stopień dostosowania do reguł gramatyki danego języka. Na gramatyczność składa się:
- składnik syntaktyczny
- dwa składniki interpretujące: fonologiczny i semantyczny
• Czynnik uboczny w GG
• K(x) – wpływ pozajęzykowych procesów poznawczych (z definicji idealnego mówcy -słuchacza)
2011-11-17 17Barbara Konat, REMAT+, UAM
Struktura nomologiczna czynnika A w
GG• Prawidłowość w GG
Jeśli W(x) i K(x) = 0 to A(x) = f(G(x))
Jeżeli x jest wypowiedzią i wpływ pozajęzykowych procesów poznawczych jest równy zero, to akceptowalność wypowiedzi zależy wyłącznie od jego gramatyczności na sposób f. (kompetencja równa jest wykonaniu)
• Pierwsza manifestacja prawidłowości w GG (pierwsza • Pierwsza manifestacja prawidłowości w GG (pierwsza konkretyzacja)
Jeśli W(x) i K(x) ≠0 to A(x) = h(G(x), K(x))
Jeżeli x jest wypowiedzią i wpływ pozajęzykowych procesów poznawczych jest różny od zera, wtedy akceptowalność wypowiedzi zależy od jej gramatyczności i od wpływu pozajęzykowych procesów poznawczych na sposób h.
• (Taka konkretyzacja jest zaproponowana np. w Hauser, Chomsky Fitch 2002)
2011-11-17 18Barbara Konat, REMAT+, UAM
2011-11-17 19Barbara Konat, REMAT+, UAM
Założenia filozoficzne kognitywizmu
• Uniwersum badane w CL: wypowiedzi
x ϵ U <-> W(x), gdzie
W(x) – x jest wypowiedzią
• Czynnik badany w CL• Czynnik badany w CL
A(x) – akceptowalność x-a;
W praktyce badawczej operacjonalizowana
jako – faktyczne użycie przez użytkownika
języka (uzus)
2011-11-17 20Barbara Konat, REMAT+, UAM
• Czynnik główny w CL
K(x) - wpływ pozajęzykowych procesów
poznawczych
• Czynnik uboczny w CL• Czynnik uboczny w CL
G(x) - gramatyczność x-a
2011-11-17 21Barbara Konat, REMAT+, UAM
Prawidłowość w CL
• Lakoff zauważył, że dla pewnego zbioru wypowiedzi, tak się specyficznie układa, że ich gramatyczność jest bliska zeru (elipsy, metafory, nieregularności), a mimo to są używane. Jaka własność tych wypowiedzi pozwala na ich zrozumienie i wyprodukowanie? Jego zdaniem wpływ pozajęzykowych procesów poznawczych –K(x)
W- zbiór wypowiedzi
M - zbiór wypowiedzi metaforycznych
M ⊂ W oraz W-M≠ ∅M ⊂ W oraz W-M≠ ∅
Wtedy dla każdego x ϵ M
Jeśli M (x) i g ≈0 to A(x) = l(K(x))
Jeśli x jest metaforą i gramatyczność x-a jest bliska zeru to jego akceptowalność zależy od wpływu pozajęzykowych procesów poznawczych.
• Wskutek tego odkrycia uznał, że wpływ innych niż językowe procesów poznawczych jest najważniejszy także dla wypowiedzi innych niż metaforyczne i nieregularne - dla wszystkich.
2011-11-17 22Barbara Konat, REMAT+, UAM
Dyskusja
• Chciałabym przedyskutować tezy mojego doktoratu Wybrane
założenia filozoficzne i procedury badawcze językoznawstwa
generatywnego i kognitywnego. Analiza porównawcza z
perspektywy Idealizacyjnej Teorii Nauki, a szczególnie:
– Jaki zagadnienie porównać w części o metodach? (definite– Jaki zagadnienie porównać w części o metodach? (definite
descriptions?)
– Czy opisane założenia teoretyczne są obecne we
współczesnych badaniach?
– Jakie znamy procedury badawcze generatywizmu i
kognitywizmu w językoznawstwie?
– Czy jest takie zagadnienie, które jest analizowane przez
oba kierunki, ale wyjaśniane w odmienny sposób?
Wszelkie uwagi będą dla mnie bardzo cenne ☺2011-11-17 Barbara Konat, REMAT+, UAM 23
• Chomsky, N. (1964). Current Issues in Linguistic Theory. Janua Linguarum. London ; The Hague ; Paris: Mouton.
• Chomsky, N. (1965). Aspects of the theory of syntax. MIT Press.
• Dirven, R. (2001). Kognitywne podstawy języka i językoznawstwa. Kraków: Universitas.
• Lakoff, G. (1970). Irregularity in Syntax. The Transatlantic Series in Linguistics. New York: Holt, Rinehart and Winston.
• Lakoff, G. (1991). Cognitive versus generative linguistics: how commitments influence results. Language & Communication, Language & Communication, (11), 53-62.
• Lakoff, G., & Johnson, M. (2003). Metaphors We Live By University Of Chicago Press.
• Lyons, J. (1998). Chomsky (Wyd. 3, rozsz.). Warszawa: Proszyński i S-ka.
• Łastowski, K. (1987). Rozwój Teorii Ewolucji: Studium Metodologiczne. Filozofia i • Łastowski, K. (1987). Rozwój Teorii Ewolucji: Studium Metodologiczne. Filozofia i Logika / Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Poznań: Wydaw. Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
• Newmeyer, F. J. (1997). Generative Linguistics: A Historical Perspective. RoutledgeHistory of Linguistic Thought. London ; New York: Routledge.
• Nowak, L. (1977). Wstęp Do Idealizacyjnej Teorii Nauki. Wybrane Zagadnienia Metodologii Nauk, Naukoznawstwa i Informacji Naukowej. Warszawa: Państwowe Wydaw. Naukowe.
• Nowak, L. (2004). O metodologii Karola Darwina. W K. Łastowski (Red), Teoria i metoda w biologii ewolucyjnej, Poznanskie Studia z Filozofii Humanistyki (T. 7(20)). Poznań: Zysk i S-ka.
2011-11-17 Barbara Konat, REMAT+, UAM 24