เล่ม 4 ปัจจัยที่มีผลต่อการเกิดปฏิกิริยาเคมี

เอกสารประกอบการจดกจกรรมการเรยนรแบบวฏจกรการสบเสาะหาความร 7 ขน เรอง การเปลยนแปลงพลงงานและการเกดปฏกรยาเคม

ค าน า

เอกสารประกอบการจดกจกรรมการเรยนรแบบวฏจกรการสบเสาะหาความร 7 ขน เรอง การเปลยนแปลงพลงงานและการเกดปฏกรยาเคม จดท าขนเพอใชประกอบการเรยนรส าหรบนกเรยน ชนมธยมศกษาปท 2 โรงเรยนส คว “สวสด ผดง วทยา” ซ ง เอกสารประกอบการจดการ เรยนรน มจ านวน 6 เลม

เลมท 1 เรอง การเกดปฏกรยาเคม เลมท 2 เรอง สมการเคม เลมท 3 เรอง มวล พลงงานกบการเกดปฏกรยาเคม เลมท 4 เรอง ปจจยทมผลตอการเกดปฏกรยาเคม เลมท 5 เรอง ปฏกรยาเคมในชวตประจ าวน เลมท 6 เรอง การใชสารเคมอยางถกตองปลอดภย

เอกสารประกอบการจดกจกรรมการเรยนรนจดท าขนเพออ านวยความสะดวกใหครและนกเรยนสามารถน าไปใชในการจดกจกรรมการเรยนรประกอบแผนการจดการเรยนรแบบวฏจกรการสบเสาะหาความร 7 ขน เรอง การเปลยนแปลงพลงงานและการเกดปฏกรยาเคม ในระดบ ชนมธยมศกษาปท 2 ซงประกอบไปดวยแบบทดสอบกอน - หลงเรยน บนทกกจกรรมการทดลอง ใบงานและใบความร ผจดท าหวงเปนอยางยงวาจะเปนประโยชนแกครผสอน นกเรยนหรอบคคลทสนใจทวไป

ปรชญภทร เลงระบ า

ก


สารบญ

หนา

ค าน า ก สารบญ ข แบบทดสอบกอนเรยน เรอง ปจจยทมผลตอการเกดปฏกรยาเคม 1 กจกรรม 2.4 ชนดของสารกบการเกดปฏกรยาเคม 3 กจกรรม 2.5 ความเขมขนของสาร ขนาดของสาร 5 และอณหภมของสารกบการเกดปฏกรยาเคม ใบความรท 2.5 ปจจยทมผลตอการเกดปฏกรยาเคม 9 ใบงานท 2.4 ปจจยทมผลตอการเกดปฏกรยาเคม 11 แบบทดสอบหลงเรยน เรอง เรอง ปจจยทมผลตอการเกดปฏกรยาเคม 12 ภาคผนวก 14

ตวอยางการบนทกกจกรรม 2.4 ชนดของสารกบการเกดปฏกรยาเคม 15 ตวอยางการบนทกกจกรรม 2.5 ความเขมขนของสาร ขนาดของสาร 17

และอณหภมของสารกบการเกดปฏกรยาเคม เฉลยใบงานท 2.4 ปจจยทมผลตอการเกดปฏกรยาเคม 21 เฉลยขอสอบกอนเรยน เรอง ปจจยทมผลตอการเกดปฏกรยาเคม 22 เฉลยขอสอบหลงเรยน เรอง ปจจยทมผลตอการเกดปฏกรยาเคม 23

บรรณานกรม 24

ข


แบบทดสอบกอนเรยนเรอง ปจจยทมผลตอการเกดปฏกรยาเคม

ค าชแจง 1. แบบทดสอบเปนแบบเลอกตอบ 4 ตวเลอก จ านวน 10 ขอ ใชเวลา 10 นาท 2. ใหนกเรยนเลอกค าตอบทถกตองทสดเพยงค าตอบเดยว แลวท าเครองหมาย ลงในกระดาษค าตอบ ************************************************************************************************** 1. ปจจยในขอใด ใชในการพจารณาสารตงตนทเปนของแขง

ก. พนทผวสมผส ข. อณหภม ค. ตวเรงปฏกรยา ง. ตวหนวงปฏกรยา 2. อตราการเกดปฏกรยา คอ

ก. อตราซงสารตงตน (reactant) ท าปฏกรยาไปตอหนวยเวลา (t) ข. อตราซงสารผลตภณฑ (product) เกดขนจากปฏกรยาตอหนวยเวลา (t) ค. อตราซงสารตงตน (reactant) เกดขนจากปฏกรยาตอหนวยเวลา (t) ง. ถกทงขอ 1 และ 2

3. ถาอณหภมมผลตออตราการเกดปฏกรยาของสาร ดงนนถาเราน าสาร a ไปอนใหรอนขน ผลควรเปนอยางไร

ก. สาร a เปลยนไปเปนสาร b ไดชาลง ข. ไมมการเปลยนแปลง ค. สาร a อาจจะเปลยนไปเปนสาร b ไดเรวขน หรอ ชาลง ขนอยกบชนดของปฏกรยาทเกดขน ง. สาร a เปลยนไปเปนสาร b ไดเรวขน

4. การทดลองในขอใด ทมอตราการเกดปฏกรยาสงสดทอณหภมเดยวกน ก. ใสแผนสงกะส 1 ชน หนก 1 กรมลงในกรด HCl 0.1 mol/l ข. ใสสงกะสผงละเอยด หนก 1 กรมลงในกรด HCl 0.2 mol/l ค. ใสแผนสงกะส 2 ชน หนก 0.5 กรมลงในกรด HCl 0.2 mol/l ง. ใสสงกะสผงละเอยด หนก 1 กรมลงในกรด HCl 0.1 mol/l 5. การกระท าใดไมมผลตออตราการเกดปฏกรยาเคม ก. การน าเนอหมแชในชองแชแขง ข. ใชแคลเซยมคารไบดชวยในการบมมะมวง ค. การเคยวยาลดกรดชนดเมดใหละเอยดกอนกลน ง. การเปลยนขนาดภาชนะทบรรจสารละลายทท าปฏกรยา 6. ใสแทงโลหะสงกะสรปทรงกลม 1 cm3 ลงในกรดไฮโดรคลอรกเขมขน 0.1 mol/l 20 cm3 แลวเขยาเบาๆ ถาเพมสงตอไปนเปน 2 เทา จะท าใหอตราเรวของการเกดแกส H2 มากขน ก. พนทผวของ Zn ข. ปรมาตรของ Zn

ค. ความเขมขนของ HCl ง. ปรมาตรของ HCl

1


7. ในชวตประจ าวนเราพบวาสารเคมทมสมบตเปนกรด จะถกบรรจอยในภาชนะทเปนแกวหรอ พลาสตก ไมบรรจในภาชนะทเปนโลหะ จากขอมลขางตนเกยวของกบปจจยในการเกดปฏกรยาในขอใด ก. ความเขมขนของสารตงตน ข. ธรรมชาตของสารตงตน ค. อณหภมทเปลยนแปลงไป ง. ขนาดหรอพนทผวของสารตงตน 8. เมอน าชนสงกะสใสในสารละลายกรดไฮโดรคลอรก วธการใดท าใหปฏกรยาเกดเรวขนโดยไมเพมปรมาณ สงกะสและกรดไฮโดรคลอรก 1. ใชแทงแกวคนใหทว 2. ใชผงสงกะสน าหนกเทากนแทนชนสงกะส 3. ใหความรอน 4. เตมน ากลนลงไปเทาตว ก. 1 , 2 และ 3 ข. 2 , 3 และ 4

ค. 1 , 3 และ 4 ง. 1 , 2 , 3 และ 4 9. ในการปรงอาหารท าไมตองหนอาหารเปนชนเลก ๆ ก. เพอความสวยงาม ข. สะดวกเวลารบประทาน ค. มความรสกวาไดอาหารมากขน ง. เพอเพมพนทท าใหอาหารสกเรวมากขน 10. ขอใดเปนวธทชวยใหปฏกรยาเคมเกดไดเรวขน ก. การเพมอณหภม ข. การเตมตวหนวงปฏกรยา ค. การใสสารตงตนปรมาณมาก ง. การทาสทผวของโลหะ

**********************************************************************

2


กจกรรม 2.4 ชนดของสารกบการเกดปฏกรยาเคม

สมาชกในกลม 1. ชอ..................................................................................................ชน.................เลขท..................... 2. ชอ..................................................................................................ชน.................เลขท..................... 3. ชอ..................................................................................................ชน.................เลขท..................... 4. ชอ..................................................................................................ชน.................เลขท..................... 5. ชอ..................................................................................................ชน.................เลขท..................... 6. ชอ..................................................................................................ชน.................เลขท.....................

จดประสงคของกจกรรม

เมอท ากจกรรมนแลว นกเรยนควรจะสามารถ 1. ทดลองและอธบายชนดของกรดมผลตอปฏกรยาเคมกบโลหะบางชนด 2. อธบายและยกตวอยางปฏกรยาระหวางกรดกบโลหะทพบในชวตประจ าวน

วสดอปกรณและสารเคม รายการ ปรมาณ/กลม

1. ทวางหลอดทดลอง 2. หลอดทดลองขนาดเลก 3. ชนโลหะทองแดง ขนาด 0.5 cm x 1.5 cm 4. ชนโลหะสงกะส ขนาด 0.5 cm x 1.5 cm 5. ชนโลหะแมกนเซยม ขนาด 0.5 cm x 1.5 cm 6. สารละลายกรดซลฟวรก ความเขมขน 1.0 mol/dm3 7. สารละลายกรดไฮโดรคลอรก ความเขมขน 1.0 mol/dm3 8. กระดาษทรายชนเลกๆ

1 อน 6 หลอด 2 ชน 2 ชน 2 ชน 5 cm3 5 cm3 1 ชน

วธทดลอง

1. ใชหลอดทดลอง 3 หลอด แตละหลอดใสสารละลายกรดไฮโดรคลอรกเจอจาง 3 cm3 2. น าชนโลหะทองแดง สงกะส และแมกนเซยม หยอนลงไปในหลอดทดลองแตละหลอดพรอม ๆ กน 3. สงเกตและเปรยบเทยบ ความเรวของการเปลยนแปลงของโลหะทง 3 ชนด เมออยในสารละลาย กรดไฮโดรคลอรก 4. ท าการทดลองซ าขอ 1 - 3 แตเปลยนจากสารละลายกรดไฮโดรคลอรกเจอจาง เปนสารละลาย กรดซลฟวรกเจอจาง

3


ผลการทดลอง สารทผสมกน การเปลยนแปลงทเกดขน

1. แมกนเซยม + HCl 2. สงกะส + HCl 3. ทองแดง + HCl 4. แมกนเซยม + H2SO4 5. สงกะส + H2SO4 6. ทองแดง + H2SO4 ค าถามทายการทดลอง

1. โลหะชนดใดเกดปฏกรยาไดเรวทสด ............................................................................................................................. .................................

2. ถาตองการใหสงกะสท าปฏกรยากบกรดเรวขนจะตองท าอยางไร ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................. .................................. ............................................................................................................................. ..................................

อภปรายผลการทดลอง ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… สรปผลการทดลอง ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

4


กจกรรม 2.5 ความเขมขนของสาร ขนาดของสาร และอณหภมของสารกบการเกดปฏกรยาเคม



เมอท ากจกรรมนแลว นกเรยนควรจะสามารถ 1. ทดลองและอธบายไดวา สารทมความเขมขนมากกวาจะเกดปฏกรยาไดเรวกวาสารทมความ

เขมขนนอยกวา 2. ทดลองและอธบายไดวา หนปนทมมวลเทากนหนปนทมขนาดเลกกวาจะเกดปฏกรยากบกรด

ไฮโดรคลอรกไดเรวกวา 3. อธบายไดวา สารทมมวลเทากน พนทผวโดยรวมมากกวาจะเกดปฏกรยาไดเรวกวา 4. ทดลองและอธบายไดวา กรดไฮโดรคลอรกทมปรมาตรและความเขมขนเทากน เมอน าไปอนให รอนจะเกดปฏกรยาไดเรวขน


1. ทวางหลอดทดลอง 2. หลอดทดลองขนาดเลก 3. บกเกอร ขนาด 100 cm3 4. น ารอนทอณหภมประมาณ 90๐C 5. สารละลายกรดไฮโดรคลอรก ความเขมขน 1.0 mol/dm3 6. สารละลายกรดไฮโดรคลอรก ความเขมขน 6.0 mol/dm3 4. ผงแคลเซยมคารบอเนต 5. เมดหนปน

1 อน 4 หลอด

1 ใบ 50 cm3 25 cm3 5 cm3 5 กรม 1 กรม

5



ตอนท 1 ความเขมขนของสารกบการเกดปฏกรยาเคม

1. ตวงสารละลายกรดไฮโดรคลอรกความเขมขน 1.0 mol/dm3 5 cm3 ใสในหลอดทดลองท 1 และตวงสารละลายกรดไฮโดรคลอรกความเขมขน 6.0 mol/dm3 5 cm3 ใสในหลอดทดลองท 2

2. ชงผงแคลเซยมคารบอเนต 1 กรมใสในหลอดทดลองหลอดท 1 และ 2 ตามล าดบ 3. สงเกตและเปรยบเทยบการเปลยนแปลงทเกดขนในแตละหลอด บนทกผล

ตอนท 2 ขนาดของสารกบการเกดปฏกรยาเคม

1. ตวงสารละลายกรดไฮโดรคลอรกความเขมขน 1.0 mol/dm3 5 cm3 ใสในหลอดทดลองท 1 และ 2

2. ชงเมดแคลเซยมคารบอเนตและผงแคลเซยมคารบอเนต อยางละ 1 กรมใสในหลอดทดลอง หลอดท 1 และ 2 ตามล าดบ 3. สงเกตและเปรยบเทยบการเปลยนแปลงทเกดขนในแตละหลอด บนทกผล

ตอนท 3 อณหภมของสารกบการเกดปฏกรยาเคม

1. ตวงสารละลายกรดไฮโดรคลอรกความเขมขน 1.0 mol/dm3 5 cm3 ใสในหลอดทดลองท 1 และ 2 น าหลอดท 1 ไปอนในน ารอน

2. ชงผงแคลเซยมคารบอเนต อยางละ 1 กรมใสในหลอดทดลอง หลอดท 1 และ 2 ตามล าดบ 3. สงเกตและเปรยบเทยบการเปลยนแปลงทเกดขนในแตละหลอด บนทกผล

6


ผลการทดลอง ตอนท 1

สารทผสมกน การเปลยนแปลงทเกดขน

1. ผงแคลเซยมคารบอเนต + สารละลายกรดไฮโดรคลอรก ความเขมขน 1.0 mol/dm3

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

........................................................................... 2. ผงแคลเซยมคารบอเนต + สารละลายกรดไฮโดรคลอรก ความเขมขน 6.0 mol/dm3

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

........................................................................... ผลการทดลอง ตอนท 2


1. เมดหนปน + สารละลายกรดไฮโดรคลอรกเจอจาง

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

........................................................................... 2. ผงแคลเซยมคารบอเนต + สารละลายกรดไฮโดรคลอรก เจอจาง

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

........................................................................... ผลการทดลอง ตอนท 3


1. ผงแคลเซยมคารบอเนต + สารละลายกรดไฮโดรคลอรก เจอจางอนในน ารอน

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

........................................................................... 2. ผงแคลเซยมคารบอเนต + สารละลายกรดไฮโดรคลอรก เจอจาง

...........................................................................

.......................................................................... .

...........................................................................

...........................................................................

7


ค าถามทายการทดลอง 1. แคลเซยมคารบอเนตชนดเมดกบชนดผง ชนดใดมพนทผวมากกวากน

............................................................................................................................. .................................

................................................................................................. .............................................................. 2. ปฏกรยาทใชคารบอเนตชนดเมดกบชนดผง ปฏกรยาใดเกดไดเรวกวากน ทราบไดอยางไร

เพราะเหตใด ............................................................................................................................. ................................. ................................................................................................. .............................................................. ............................................................................................................................. .................................. .............................................................................................................................................................. .

3. การเพมพนทผวของสารตงตนท าไดอยางไร ..................................................................................... ......................................................................... ............................................................................................................................. .................................. ................................................................................................................................................... ............

อภปรายผลการทดลอง ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… สรปผลการทดลอง ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

8


ใบความรท 2.5 ปจจยทมผลตอการเกดปฏกรยาเคม

อตราการเกดปฏกรยาเคม หมายถง ปรมาณสารผลตภณฑทเกดขนตอหนงหนวยเวลา หรอปรมาณสาตตงตนทลดลงตอหนงหนวยเวลา ปฏกรยาแตละปฏกรยาจะมอตราการเกดปฏกรยาทแตกตางกน

บางปฏกรยาเกดขนเรวมาก เชน ปฏกรยาระหวางกรดกบหนปน จะเกดฟองแกสคารบอนไดออกไซดขนทนท การระเบด การจดพลไฟ บางปฏกรยาเกดขนชามาก เชน การเกดสนม การสกของผลไม ปจจยทมผลตออตราการเกดปฏกรยาเคม

ปจจยทท าใหการเกดปฏกรยามอตราการเกดปฏกรยาชา – เรวแตกตางกน ไดแก 1. ความเขมขนของสารตงตน กรณทสารตงตนเปนสารละลาย ถาสารตงตนมความเขมขนมาก

จะเกดเรว เนองจากตวถกละลายมโอกาสชนกนมากขนบอยขน ในทางตรงกนขามถาเราเพมปรมาตรของสารละลายโดยความเขมขนเทาเดม อตราการเกดปฏกรยาจะเทาเดม

2. พนทผวสมผส กรณทสารตงตนมสถานะเปนของแขง สารทมพนทผวสมผสมากจะท าปฏกรยาไดเรวขน เนองจากสมผสกนมากขน ใชพจารณากรณทสารตงตนมสถานะของแขง ดงภาพ

ความแตกตางของ พนทผว

3. ความดน กรณทสารตงตนมสถานะเปนกาซ ถาความดนมากปรมาตรกลดลง และปฏกรยากจะเกด

ไดเรว เนองจากอนภาคของสารมโอกาสชนกนมากขนบอยขนในพนททจ ากดนนเอง ดงภาพ

9


4. อณหภม การทอณหภมของสารตงตนเพมขนอตราการเกดปฏกรยาจะเพมขน เนองจากเมออณหภมสงขน โมเลกลของสารในระบบจะมพลงงานจลนสงขนและมการชนกนของโมเลกลมากขน

ปฏกรยาทอณหภมต า ปฏกรยาทอณหภมสง

5. ตวเรงปฏกรยา (Catalyst) หมายถงสารเคมทชวยท าใหอตราการเกดปฏกรยาเรวขนเนองจากตวเรงจะชวยในการลดพลงงานกระตนโดยชวยปรบกลไกในการเกดปฏกรยาใหเหมาะสมกวาเดม โดยจะเขาไปชวยตงแตเรมปฏกรยาแตเมอสนสดปฏกรยาจะกลบมาเปนสารเดม 6. ธรรมชาตของสาร เนองจากสารมแรงยดเหนยวซงแตกตางกน โดยปกตสารประกอบไอออนกจะเคลอนทไดเรวกวาสารประกอบโควาเลนต ดงนนสารประกอบไอออนกจะเกดปฏกรยาเรวกวาสารประกอบโควาเลนต

10


ใบงานท 2.4 ปจจยทมผลตอการเกดปฏกรยาเคม

ใหนกเรยนบอกปจจยทมผลตออตราการเกดปฏกรยาเคมจากภาพตอไปน

ใชผงซกฟอกท าความสะอาดเสอผา /ทมา : https://home.kapook.com/view101184.html

ใชความรอนท าอาหาร /ทมา : http://music.mthai.com/news/newsasia/156051.html

สารตงตนทใชท าดอกไมไฟ /ทมา : http://www.rayabeading.com/highlight_detail.php?id=29&ln=th

เกบอาหารไวในตเยน/ทมา : http://www.iirboulder2009.org/?p=81

อาหารทใสสารกนบด/ทมา : https://www.pstip.com/อาหารเพอสขภาพ/อาหารกระปองใครวาไมมประโยชน.html

..................................................................................................................

..................................................................................................................

..................................................................................................................

..................................................................................................................

..................................................................................................................

..................................................................................................................

..................................................................................................................

..................................................................................................................

..................................................................................................................

..................................................................................................................

..................................................................................................................

..................................................................................................................

..................................................................................................................

..................................................................................................................

..................................................................................................................

..................................................................................................................

..................................................................................................................

..................................................................................................................

..................................................................................................................

..................................................................................... .............................

11

https://home.kapook.com/view101184.html

http://music.mthai.com/news/newsasia/156051.html

http://www.rayabeading.com/highlight_detail.php?id=29&ln=th

http://www.iirboulder2009.org/?p=81

https://www.pstip.com/อาหารเพอสขภาพ/อาหารกระปองใครวาไมมประโยชน.html


แบบทดสอบหลงเรยนเรอง ปจจยทมผลตอการเกดปฏกรยาเคม

ค าชแจง 1. แบบทดสอบเปนแบบเลอกตอบ 4 ตวเลอก จ านวน 10 ขอ ใชเวลา 10 นาท 2. ใหนกเรยนเลอกค าตอบทถกตองทสดเพยงค าตอบเดยว แลวท าเครองหมาย ลงในกระดาษค าตอบ ************************************************************************************************** 1. ในชวตประจ าวนเราพบวาสารเคมทมสมบตเปนกรด จะถกบรรจอยในภาชนะทเปนแกวหรอ พลาสตก ไมบรรจในภาชนะทเปนโลหะ จากขอมลขางตนเกยวของกบปจจยในการเกดปฏกรยาในขอใด ก. ความเขมขนของสารตงตน ข. ธรรมชาตของสารตงตน ค. อณหภมทเปลยนแปลงไป ง. ขนาดหรอพนทผวของสารตงตน 2. การทดลองในขอใด ทมอตราการเกดปฏกรยาสงสดทอณหภมเดยวกน ก. ใสแผนสงกะส 1 ชน หนก 1 กรมลงในกรด HCl 0.1 mol/l ข. ใสสงกะสผงละเอยด หนก 1 กรมลงในกรด HCl 0.2 mol/l ค. ใสแผนสงกะส 2 ชน หนก 0.5 กรมลงในกรด HCl 0.2 mol/l ง. ใสสงกะสผงละเอยด หนก 1 กรมลงในกรด HCl 0.1 mol/l 3. ใสแทงโลหะสงกะสรปทรงกลม 1 cm3 ลงในกรดไฮโดรคลอรกเขมขน 0.1 mol/l 20 cm3 แลวเขยาเบาๆ ถาเพมสงตอไปนเปน 2 เทา จะท าใหอตราเรวของการเกดแกส H2 มากขน ก. พนทผวของ Zn ข. ปรมาตรของ Zn

ค. ความเขมขนของ HCl ง. ปรมาตรของ HCl 4. ในการปรงอาหารท าไมตองหนอาหารเปนชนเลก ๆ ก. เพอความสวยงาม ข. สะดวกเวลารบประทาน ค. มความรสกวาไดอาหารมากขน ง. เพอเพมพนทท าใหอาหารสกเรวมากขน 5. ขอใดเปนวธทชวยใหปฏกรยาเคมเกดไดเรวขน ก. การเพมอณหภม ข. การเตมตวหนวงปฏกรยา ค. การใสสารตงตนปรมาณมาก ง. การทาสทผวของโลหะ 6. อตราการเกดปฏกรยา คอ

ก. อตราซงสารตงตน (reactant) ท าปฏกรยาไปตอหนวยเวลา (t) ข. อตราซงสารผลตภณฑ (product) เกดขนจากปฏกรยาตอหนวยเวลา (t) ค. อตราซงสารตงตน (reactant) เกดขนจากปฏกรยาตอหนวยเวลา (t) ง. ถกทงขอ 1 และ 2

7. ปจจยในขอใด ใชในการพจารณาสารตงตนทเปนของแขง ก. พนทผวสมผส ข. อณหภม ค. ตวเรงปฏกรยา ง. ตวหนวงปฏกรยา

12


8. ถาอณหภมมผลตออตราการเกดปฏกรยาของสาร ดงนนถาเราน าสาร a ไปอนใหรอนขน ผลควรเปนอยางไร

ก. สาร a เปลยนไปเปนสาร b ไดชาลง ข. ไมมการเปลยนแปลง ค. สาร a อาจจะเปลยนไปเปนสาร b ไดเรวขน หรอ ชาลง ขนอยกบชนดของปฏกรยาทเกดขน

ง. สาร a เปลยนไปเปนสาร b ไดเรวขน 9. เมอน าชนสงกะสใสในสารละลายกรดไฮโดรคลอรก วธการใดท าใหปฏกรยาเกดเรวขนโดยไมเพมปรมาณ สงกะสและกรดไฮโดรคลอรก 1. ใชแทงแกวคนใหทว 2. ใชผงสงกะสน าหนกเทากนแทนชนสงกะส 3. ใหความรอน 4. เตมน ากลนลงไปเทาตว ก. 1 , 2 และ 3 ข. 2 , 3 และ 4

ค. 1 , 3 และ 4 ง. 1 , 2 , 3 และ 4 10. การกระท าใดไมมผลตออตราการเกดปฏกรยาเคม ก. การน าเนอหมแชในชองแชแขง ข. ใชแคลเซยมคารไบดชวยในการบมมะมวง ค. การเคยวยาลดกรดชนดเมดใหละเอยดกอนกลน ง. การเปลยนขนาดภาชนะทบรรจสารละลายทท าปฏกรยา

**********************************************************************

13


14

ตวอยางการบนทกกจกรรม 2.4 ชนดของสารกบการเกดปฏกรยาเคม ตวอยางการบนทกกจกรรม 2.5 ความเขมขนของสาร ขนาดของสาร

และอณหภมของสารกบการเกดปฏกรยาเคม เฉลยใบงานท 2.4 ปจจยทมผลตอการเกดปฏกรยาเคม เฉลยขอสอบกอนเรยน เรอง ปจจยทมผลตอการเกดปฏกรยาเคม เฉลยขอสอบหลงเรยน เรอง ปจจยทมผลตอการเกดปฏกรยาเคม


ตวอยางการบนทกกจกรรม 2.4 ชนดของสารกบการเกดปฏกรยาเคม



เมอท ากจกรรมนแลว นกเรยนควรจะสามารถ 1. ทดลองและอธบายชนดของกรดมผลตอปฏกรยาเคมกบโลหะบางชนด 2. อธบายและยกตวอยางปฏกรยาระหวางกรดกบโลหะทพบในชวตประจ าวน


1. ทวางหลอดทดลอง 2. หลอดทดลองขนาดเลก 3. ชนโลหะทองแดง ขนาด 0.5 cm x 1.5 cm 4. ชนโลหะสงกะส ขนาด 0.5 cm x 1.5 cm 5. ชนโลหะแมกนเซยม ขนาด 0.5 cm x 1.5 cm 6. สารละลายกรดซลฟวรก ความเขมขน 1.0 mol/dm3 7. สารละลายกรดไฮโดรคลอรก ความเขมขน 1.0 mol/dm3 8. กระดาษทรายชนเลกๆ

1 อน 6 หลอด 2 ชน 2 ชน 2 ชน 5 cm3 5 cm3 1 ชน


1. ใชหลอดทดลอง 3 หลอด แตละหลอดใสสารละลายกรดไฮโดรคลอรกเจอจาง 3 cm3 2. น าชนโลหะทองแดง สงกะส และแมกนเซยม หยอนลงไปในหลอดทดลองแตละหลอดพรอม ๆ กน 3. สงเกตและเปรยบเทยบ ความเรวของการเปลยนแปลงของโลหะทง 3 ชนด เมออยในสารละลาย กรดไฮโดรคลอรก 4. ท าการทดลองซ าขอ 1 - 3 แตเปลยนจากสารละลายกรดไฮโดรคลอรกเจอจาง เปนสารละลาย กรดซลฟวรกเจอจาง

15


ตวอยางผลการทดลอง สารทผสมกน การเปลยนแปลงทเกดขน

1. แมกนเซยม + HCl เกดฟองแกสมาก 2. สงกะส + HCl เกดฟองแกสนอย 3. ทองแดง + HCl ไมเกดฟองแกส 4. แมกนเซยม + H2SO4 เกดฟองแกสมาก 5. สงกะส + H2SO4 เกดฟองแกสนอย 6. ทองแดง + H2SO4 เกดฟองแกสเลกๆ เกาะทแผนทองแดง ค าถามทายการทดลอง

1. โลหะชนดใดเกดปฏกรยาไดเรวทสด แนวค าตอบ โลหะแมกนเซยม

2. ถาตองการใหสงกะสท าปฏกรยากบกรดเรวขนจะตองท าอยางไร แนวค าตอบ ขดสงกะสดวยกระดาษทรายใหสะอาดกอนน าไปท าปฏกรยากบกรด และ/หรอเพม ความเขมขนของกรด ใชสงกะสชนเลกๆ หลายๆ ชน ใชกรดชนดอน

อภปรายผลการทดลอง โลหะแมกนเซยมเกดปฏกรยากบกรดไฮโดรคลอรกไดเรวกวาสงกะสและทองแดงไมท าปฏกรยากบ

กรดไฮโดรคลอรก แตกรดซลฟวรกสามารถท าปฏกรยาไดกบโลหะทง 3 ไดโดยเรยงล าดบความไวของการเกด ปฏกรยาจากมากไปหานอยดงน แมกนเซยม > สงกะส > ทองแดง สรปผลการทดลอง

โลหะตางชนดกนเมอน ามาท าปฏกรยากบกรดชนดเดยวกนจะมความวงไวในการเกดปฏกรยาแตกตางกนทงนขนอยกบสมบตเฉพาะตวของโลหะชนดนน ๆ

16


ตวอยางการบนทกกจกรรม 2.5 ความเขมขนของสาร ขนาดของสารและอณหภมของสารกบการเกดปฏกรยาเคม

สมาชกในกลม 1. ชอ..................................................................................................ชน.................เลขท..................... 2. ชอ..................................................................................................ชน.................เลขท..................... 3. ชอ..................................................................................................ชน.................เลขท..................... 4. ชอ..................................................................................................ชน.................เลขท..................... 5. ชอ..................................................................................................ชน.................เลขท..................... 6. ชอ..................................................................................................ชน.................เลขท......... ............


เมอท ากจกรรมนแลว นกเรยนควรจะสามารถ 1. ทดลองและอธบายไดวา สารทมความเขมขนมากกวาจะเกดปฏกรยาไดเรวกวาสารทมความ

เขมขนนอยกวา 2. ทดลองและอธบายไดวา หนปนทมมวลเทากนหนปนทมขนาดเลกกวาจะเกดปฏกรยากบกรด

ไฮโดรคลอรกไดเรวกวา 3. อธบายไดวา สารทมมวลเทากน พนทผวโดยรวมมากกวาจะเกดปฏกรยาไดเรวกวา 4. ทดลองและอธบายไดวา กรดไฮโดรคลอรกทมปรมาตรและความเขมขนเทากน เมอน าไปอนให รอนจะเกดปฏกรยาไดเรวขน

วสดอปกรณและสารเคม

รายการ ปรมาณ/กลม 1. ทวางหลอดทดลอง 2. หลอดทดลองขนาดเลก 3. บกเกอร ขนาด 100 cm3 4. น ารอนทอณหภมประมาณ 90๐C 5. สารละลายกรดไฮโดรคลอรก ความเขมขน 1.0 mol/dm3 6. สารละลายกรดไฮโดรคลอรก ความเขมขน 6.0 mol/dm3 7. ผงแคลเซยมคารบอเนต 8. เมดหนปน

1 อน 4 หลอด

1 ใบ 50 cm3 25 cm3 5 cm3 5 กรม 1 กรม

17



ตอนท 1 ความเขมขนของสารกบการเกดปฏกรยาเคม

1. ตวงสารละลายกรดไฮโดรคลอรกความเขมขน 1.0 mol/dm3 5 cm3 ใสในหลอดทดลองท 1 และตวงสารละลายกรดไฮโดรคลอรกความเขมขน 6.0 mol/dm3 5 cm3 ใสในหลอดทดลองท 2

2. ชงผงแคลเซยมคารบอเนต 1 กรมใสในหลอดทดลองหลอดท 1 และ 2 ตามล าดบ 3. สงเกตและเปรยบเทยบการเปลยนแปลงทเกดขนในแตละหลอด บนทกผล

ตอนท 2 ขนาดของสารกบการเกดปฏกรยาเคม

1. ตวงสารละลายกรดไฮโดรคลอรกความเขมขน 1.0 mol/dm3 5 cm3 ใสในหลอดทดลองท 1 และ 2

2. ชงเมดแคลเซยมคารบอเนตและผงแคลเซยมคารบอเนต อยางละ 1 กรมใสในหลอดทดลอง หลอดท 1 และ 2 ตามล าดบ 3. สงเกตและเปรยบเทยบการเปลยนแปลงทเกดขนในแตละหลอด บนทกผล

ตอนท 3 อณหภมของสารกบการเกดปฏกรยาเคม

1. ตวงสารละลายกรดไฮโดรคลอรกความเขมขน 1.0 mol/dm3 5 cm3 ใสในหลอดทดลองท 1 และ 2 น าหลอดท 1 ไปอนในน ารอน

2. ชงผงแคลเซยมคารบอเนต อยางละ 1 กรมใสในหลอดทดลอง หลอดท 1 และ 2 ตามล าดบ 3. สงเกตและเปรยบเทยบการเปลยนแปลงทเกดขนในแตละหลอด บนทกผล

18


ตวอยางผลการทดลอง ตอนท 1



คอยๆ เกดฟองแกสทละนอยและใชเวลา นานกวาฟองแกสจะหมด


เกดฟองแกสจ านวนมากและหมดในเวลา ทรวดเรว


สารทผสมกน การเปลยนแปลงเมอสารผสมกนแลว 1. เมดหนปน + สารละลายกรดไฮโดรคลอรกความเขมขน 1.0 mol/dm3






1. ผงแคลเซยมคารบอเนต + สารละลายกรดไฮโดรคลอรก ความเขมขน 1.0 mol/dm3 อนในน ารอน




19


ค าถามทายการทดลอง 1. แคลเซยมคารบอเนตชนดเมดกบชนดผง ชนดใดมพนทผวมากกวากน

แนวค าตอบ แคลเซยมคารบอเนตทเปนผง 2. เมอใชแคลเซยมคารบอเนตชนดเมดกบชนดผง ปฏกรยาใดเกดไดเรวกวากน ทราบไดอยางไร

แนวค าตอบ แคลเซยมคารบอเนตทเปนผง สงเกตไดจากปรมาณของฟองแกสทเกดขนจากปฏกรยา 3. เปรยบเทยบวาปฏกรยาใดเกดไดเรวกวากนเมอใชแคลเซยมคารบอเนตชนดเมดกบชนดผง

เพราะเหตใด แนวค าตอบ เมอใชแคลเซยมคารบอเนตชนดผงจะเกดปฏกรยาไดเรวกวาแคลเซยมคารบอเนต ชนดเมด เนองจากแคลเซยมคารบอเนตชนดผงมพนทผวสมผสมากกวาชนดเมดท าใหปฏกรยา เกดเรวขน

4. เมอใชสารละลายกรดไฮโดรคลอรกเจอจางทอนในน ารอนกบสารละลายกรดไฮโดรคลอรกเจอจางมาท าปฏกรยากบแคลเซยมคารบอเนตชนดผง ปฏกรยาใดเกดไดเรวกวากน ทราบไดอยางไร แนวค าตอบ สารละลายกรดไฮโดรคลอรกเจอจางทอนในน ารอนจะท าปฏกรยากบแคลเซยมคารบอเนตไดเรวกวาทไมไดอนใหรอน สงเกตไดจากปรมาณของฟองแกสทเกดขนจากปฏกรยา

อภปรายผลการทดลอง จากการทดลองท 1 พบวา เมอใชกรดไฮโดรคลอรกทมความเขมขนตางกนมาท าปฏกรยากบแคลเซยมคารบอเนตชนดผงในปรมาณทเทากน ในหลอดทมความเขมขนของกรดไฮโดรคลอรกมากกวาจะเกดฟองแกสมาก และเกดไดเรวกวาในหลอดทใชกรดไฮโดรคลอรกเจอจาง จากการทดลองท 2 พบวา เมอใชกรดไฮโดรคลอรกทมความเขมขนเทากนมาท าปฏกรยากบแคลเซยมคารบอเนตชนดผงและชนดเมดในปรมาณทเทากน ในหลอดทใชแคลเซยมคารบอเนตชนดผงจะเกดฟองแกสและเกดปฏกรยาไดเรวกวาในหลอดทใชแคลเซยมคารบอเนตชนดเมด จากการทดลองท 3 พบวา เมอใชกรดไฮโดรคลอรกทมความเขมขนเทากนมาท าปฏกรยากบแคลเซยมคารบอเนตชนดผง ในหลอดทใชกรดไฮโดรคลอรกอนรอนจะเกดฟองแกสและเกดปฏกรยาไดเรวกวาในหลอดทใชกรดไฮโดรคลอรกทไมไดอนใหรอน สรปผลการทดลอง จากการผลการทดลองสามารถสรปผลการทดลองไดวาความเขมขนมผลตอการเกดปฏกรยาเคม โดยสารทมความเขมขนมากจะเกดปฏกรยาเคมไดรวดเรวกวาสารทมความเขมขนนอยกวา ขนาดของสารทน ามาท าปฏกรยากนสารทมขนาดเลกกวาจะเกด

20


เฉลยใบงานท 2.4 ปจจยทมผลตอการเกดปฏกรยาเคม

ใหนกเรยนบอกปจจยทมผลตออตราการเกดปฏกรยาเคมจากภาพตอไปน

ใชผงซกฟอกท าความสะอาดเสอผา /ทมา : https://home.kapook.com/view101184.html

ใชความรอนท าอาหาร /ทมา : http://music.mthai.com/news/newsasia/156051.html

สารตงตนทใชท าดอกไมไฟ /ทมา : http://www.rayabeading.com/highlight_detail.php?id=29&ln=th

เกบอาหารไวในตเยน/ทมา : http://www.iirboulder2009.org/?p=81

อาหารทใสสารกนบด/ทมา : https://www.pstip.com/อาหารเพอสขภาพ/อาหารกระปองใครวาไมมประโยชน.html

การท าความสะอาดเสอผาดวยผงซกฟอกเปนการใชสารเรงปฏกรยาใหเกดปฏกรยาเรวขน

การใหความรอนแกอาหารเปนการเพมอณหภมใหสงขน ท าใหอาหารสกเรว

ดอกไมไฟทเกดจากการลกไหมกบแกสออกซเจนในอากาศเกดขนเรว เพราะสมบตของสารตงตนทใชท าดอกไมไฟเปนสารทไวไฟ ตดไฟงาย

การเกบอาหารไวในต เยนทอณหภมต า จะท าใหอาหารสามารถเกบไดนานมากขน

สารกนบดทใสในการอาหารเปนตวหนวงปฏกรยาทไปยบยงการเกดปฏกรยาเคมในอาหาร ท าใหอาหารเนาเสยชาลง

21

https://home.kapook.com/view101184.html

http://music.mthai.com/news/newsasia/156051.html

http://www.rayabeading.com/highlight_detail.php?id=29&ln=th

http://www.iirboulder2009.org/?p=81

https://www.pstip.com/อาหารเพอสขภาพ/อาหารกระปองใครวาไมมประโยชน.html


เฉลยแบบทดสอบกอนเรยน ปจจยทมผลตอปฏกรยาเคม

ขอ ก ข ค ง 1 2 3

4 5 6 7

8

9 10

22


เฉลยแบบทดสอบหลงเรยน เรอง ปจจยทมผลตอปฏกรยาเคม

ขอ ก ข ค ง 1 2 3

4

5 6 7

8

9

10

23


บรรณานกรม

กระทรวงศกษาธการ. (2552). หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551. กรงเทพมหานคร: โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จ ากด. _____.(2552). ตวชวดและสาระการเรยนรแกนกลางตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551.กรงเทพมหานคร: โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จ ากด. สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย. (2554). หนงสอเรยน รายวชาพนฐานวทยาศาสตร ชนมธยมศกษาปท 2 เลม 1. พมพครงท 1. กรงเทพมหานคร: โรงพมพ สกสค. ลาดพราว. _____. เทคโนโลย. (2554). คมอคร รายวชาพนฐานวทยาศาสตร ชนมธยมศกษาปท 2 เลม 1. พมพครงท 1. กรงเทพมหานคร: โรงพมพ สกสค. ลาดพราว. เสยง เชษฐศรพงศ. (2556). MINI วทยาศาสตร ม.2. พมพครงท 1. กรงเทพมหานคร: บรษท ส านกพมพ พ.ศ. พฒนา จ ากด. _____. (ม.ป.ป.). วทยาศาสตร ม.2 เลม 1. กรงเทพมหานคร: บรษท ส านกพมพ พ.ศ. พฒนา จ ากด. ฝายวชาการส านกพมพภมบณฑต. (ม.ป.ป.). คมอ-เตรยมสอบ วทยาศาสตร ม.2 หลกสตร 51. กรงเทพมหานคร: บรษท ภมบณฑตการพมพ จ ากด. ประดบ นาคแกว และดาวลย เสรมสขบญ. (2555). วทยาศาสตร ม.2. พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร: บรษท ส านกพมพแมค จ ากด. รศ. ดร. ยพา วรยศ และคนอน ๆ. (ม.ป.ป.). วทยาศาสตร ม.2 เลม 2 . พมพครงท 3. กรงเทพมหานคร: บรษท อกษรเจรญทศน อจท. จ ากด.

24

Education

เล่ม 4 ปัจจัยที่มีผลต่อการเกิดปฏิกิริยาเคมี