YOKSULLUK, NEDENLERİ ve

ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

Bu sunum şu kaynaktan yararlanılarak hazırlanmıştır: Coşkun Can Aktan “Yoksullukla Mücadele Stratejileri, Ankara: Hak-İş Yayınları, 2002. Sunumu Hazırlayan: Afranur Selek

PROF.DR.COŞKUN CAN AKTAN

YOKSULLUK; günlük temel ihtiyaçların tamamını veya büyük bir kısmını karşılayacak yeterli gelire sahip olmama anlamına gelmektedir. Özellikle, yiyecek, içecek, barınma, giyim-kuşam gibi temel ihtiyaçlara zor erişmek veya erişememek yoksulluk olarak tanımlanabilmektedir.

Şekil-1: Gelir Dağılımında Adaletsizliğin ve Yoksulluğun Nedenleri

GELİR

DAĞILIM

INDA

ADALETSİZLİK

V

E Y

OK

SULLU

K

Çalışam

ayacak

durumda olanlar

Yüksek faiz pol. ve

rant ekonom

isi

Doğal afetler

Doğa koşulları

İklim

Vergi kaçakçılığı

Adaletsiz vergi

sistemi

Hızlı nüfus artışı

Devlet teşvikleri

Miras

Bireyler arasında

çalışma gayretinde

farklılıklar

Bireyler arasında

yetenek farklılıkları

Piyasada tekelleşme

Enflasyon

İşsizlik

NEDENLER

NEDENLER

SON

UÇ

SO

NU

Ç

C.C.Aktan

•Yüksek Nüfus Artışı

•Doğal Afetler

•Yüksek Faiz ve Rant Ekonomisi

•Adaletsiz Vergi Sistemi

Enflasyon İşsizlik

Piyasada Tekelleşme

Devlet Teşvikleri

Yoksulluk ve gelir dağılımındaki adaletsizlik sorununun çözümlenmesi konusunda devletin rolünün ne olması gerektiği iktisatçılar arasında her zaman tartışma konusu olmuştur. Sosyal refah devletini savunanlar ile liberal devlet felsefesini savunanlar yoksulluk sorununun çözümüne farklı açılardan bakmaktadırlar.

• Müdahaleci Devlet • Gelirin Yeniden

Dağılımı MÜDAHALECİ

• Liberal Devlet Anlayışıyla Gelir Dağılımı

• Yoksulluk Sorunu LİBERAL

1)VERGİ POLİTİKASI ÖNERİLERİ

Negatif Gelir

Vergisi

Artan Oranlı Vergi

Tarifesi

Ayırma İlkesi

Servet Vergilerine

Ağırlık Verilmesi

MÜDAHALECİ DEVLET PERSPEKTİFİNDEN YOKSULLUKLA MÜCADELE:

2) KAMU HARCAMALARI POLİTİKASI

1. • Eğitim,Sağlık ve Sosyal Güvenlik

Hizmetleri Devlet Tarafından Bedava Sunulmalı

2. • Tam İstihdamı Sağlamaya Yönelik

Kamu Harcamalı Arttırılmalı

3. • İşsizlik Sigortası Oluşturulmalı

2) KAMU HARCAMALARI POLİTİKASI

4. • Yoksullara Direkt Parasal Yardımlar

Yapılmalı

5. • Toprak Reformu ile Yoksul

Vatandaşlara Arazi ve Arsalar Dağıtılmalı

6. • Tarım Kesimine Sübvansiyonlar

Verilmeli

Özet olarak ifade etmek gerekirse, müdahaleci devlet taraftarları gelir dağılımı ve yoksulluk sorununun çözümünde devlete önemli görev düştüğü görüşündedirler ve ikincil gelir dağılımı politikalarıyla (gelirin yeniden dağılımı politikaları) sorunun çözümleneceği inancındadırlar.

LİBERAL PERSPEKTİF: Liberal iktisatçılar yoksulluğu azaltmaya

yönelik yeniden-dağıtıcı maliye politikalarının önemli sosyal maliyetlerinin olduğuna dikkat çekmektedirler. Liberal iktisatçılardan Robert Higgs “Gelirin Yeniden Dağıtımının İhmal Edilen On Dokuz Sonucu” başlığını taşıyan bir makalesinde yoksullara yapılan transferlerin toplumu daha da yoksullaştırdığını belirtmektedir. Higgs’in görüşlerini kısaca özetlemekte yarar görüyoruz:

Gelirin yeniden dağıtımı amacıyla konan vergiler,vergi mükelleflerinin yeni yatırım faaliyetlerine girişmelerini engelleyebilir.

Transfer ödemeleri,insanların çalışma yerine tembelliği tercih etmelerine neden olabilir.Bireyler,çalışmadan gelir elde ettiklerini gördüklerinde üretim faaliyetinde bulunarak bir gelir elde etmeye daha az çaba sarfederler.Bu yüzden de toplum olabildiğinden daha yoksul hale gelir.

Kamu kuruluşları toplumdaki muhtemel her problemi çözmeye hazır durumda olduklarında,kar amacı gütmeyen gönüllü kuruluşlar bu faaliyetleri yerine getirmek için örgütlenmeye daha az eğilimli olurlar.Devlet transferleri özel transferleri dışlayıcı bir etki olur.

Vergi kanunlarına uymak için kaynakların kullanımı toplumu daha da yoksullaştırır.

Toplum hayır ve yardım kuruluşlarının faaliyetlerinden ne kadar uzaklaşırsa vatandaşlar her çeşit devlet faaliyetini daha fazla kabul eder hale gelir.Böylece,insanlar yeni hükümet programlarına politik muhalefeti o kadar çabuk dile getiremezler.Daha az muhalefetle karşılaşınca,yeni programları destekleyenlerin politik anlamda başarıya ulaşması kuvvetle muhtemeldir.

Transfer yardımlarını sağlayan vergi mükellefleri de gruplar arası çatışmaların içinde yer alırlar.Kendilerini adil olmayan bir yükün altında kalmış hisseden vergi mükellefleri vergi ve transfer sistemiyle sömürmeleri karşısında artan bir rahatsızlık hissetmeye başlarlar.Böylece vergiden kaçmak için daha çok yol aramaya çalışırlar.

LİBERALLERİN YOKSULLUĞU

ORTADAN KALDIRILMASINA

YÖNELİK ÖNERİLERi

Piyasa ekonomisi güçlendirilerek

üretim arttırılmalı;böylece işsizliğin azaltılması

amaçlanmalıdır.

Düşük vergi oranları ile üretimin

arttırılması amaçlanmalıdır.

Devlet hiçbir sektöre ve

kesime direkt parasal yardım yapmamalıdır.

Zorunlu özel sosyal güvenlik sistemi

uygulanmalı;devlet sadece primini ödeyemeyecek

durumda olanların primlerini

karşılamalıdır.

İşsizlik sigortası kaldırılmalıdır.

Prof.Dr. Coşkun Can Aktan Dokuz Eylül Üniversitesi, İİBF Öğretim Üyesi & Sosyal Bilimler Araştırmaları Derneği http://www.sobiad.org Professor Coşkun Can Aktan Dokuz Eylul University, Faculty of Economics and Management & Social Sciences Research Society http://www.sobiad.org CAN AKTAN: Sosyal Bilimler Kütüphanesi CAN AKTAN: Social Science Library http://www.canaktan.org CAN AKTAN: Yaşam Felsefesi ve Gezme Sanatı CAN AKTAN: Philosophy of Life and Art of Travel http://www.canaktan.net