ÖRGÜT YAPILARINDAKİ DEĞİŞİMİN MODELLENMESİNDE KOMPLEKSİTE (COMPLEXITY) YAKLAŞIMI

YAEM 2012, 20-22 Haziran, DOĞUŞ ÜNİVERSİTESİ

ÖRGÜT YAPILARINDAKİ DEĞİŞİMİN MODELLENMESİNDE “COMPLEXITY MANAGAMENT”

YAKLAŞIMI

FATMA ÇINAR, SERMAYE PİYASASI KURULU

Doç. Dr. KUTLU MERİH, BEYKENT ÜNİVERSİTESİ

SUNU PLANI

İşletme Yapılanmasında Evrim İşletmeye Psikanalitik Yaklaşım Kompleks İşletme Nedir? Yeni Örgütsel Yapı Tipleri? Temel Kompleksite Kavramı Nedir? Complex Adaptive System? Bir CAS olarak Bisiklet? Momentum Faktörü ile Kompleksite Nedir? Örgüt Yapılarında Kompleksite Yaklaşımı Kompleksitede Temel Fonksiyonel Birim: Agent (Object) Fraktal Network Değerlendirmeler

Pazartesi 29.Aralık.2014COMPLEXITY SYSTEM - FRAKTAL NETWORK MODELİ

AMACIMIZ

İşletmelerdeki intangible faktörlerin performansa etkisinin matematik ve istatistik yöntemlerle ifade etmenin yetersizliği nedeniyle, Organik-Enformatik yapı ve kontrolünü esas alan “Complex Organization” modeli ile işletmedeki bütün kompleks aktiflerin performansa (verimlilik ve etkinliğe) etkilerini modellemeye çalışmak.


YÖNETİM YAKLAŞIMLARININ PARLAYIŞ VE SÖNÜŞLERİ

Pazartesi 29.Aralık.2014

Günümüzde hızlı gelişen teknoloji, uzmanlık düzeylerinin ve

becerilerinin artması, gelişen enformatik teknikleri,

yeni örgüt yapılanmalarını ortaya çıkarmaktadır.

Bu yapılanmalar için de uygun yönetim teorilerin geliştirilmesi gerekiyor.

letme İşStratejilerinin formülasyonu ve uygulanmasında organizasyon yapıları’nın önemli bir payı vardır.

COMPLEXITY SYSTEM - FRAKTAL NETWORK MODELİ

YENİ YÖNETİM MODELLERİNİN GEREĞİ


Kodak, IBM ve General Motors gibi fazlasıyla bürokratik yapıya sahip olan büyük organizasyonlar yeniden yapılandırıldılar.

Küçülmeye giden bu organizasyonlarda; Dış Kaynak Kullanımı, İşgücünde güven hissinin azalması Şirket içindeki uzmanlaşmış bilginin kaybı birikmiş iş yükü, artan iş stresi, vizyon eksikliği, karar almada yetersizlik, kurumsal huzursuzluk ve benzeri problemler ortaya çıkmıştır.COMPLEXITY SYSTEM - FRAKTAL NETWORK MODELİ

STRATEJİK MİYOPLUK

giderek bürokratikleşmekte ve ba arısından şkaynaklanan bir algısal miyoplu a ğsürüklenmektedir.

Bugün büyüyen ve başarılı bir gelişim çizgisi gösteren her kuruluş;


Sonuçta bu görkemli kuruluşlar kendilerinden hiç beklenmeyecek stratejik hatalar yapmakta ve varlıklarını sürdürememe durumuna düşmektedir.

Günümüzde gelişen enformatik teknikleri yeni örgüt yapılanmalarını zorunlu hale getirmiştir.


STRATEJİK MİYOPLUK(FİNANSAL VE İNOVASYONEL MİYOPLUK)

Stratejik miyopluğun dünya tarihinde örnekleri sayılamayacak kadar fazladır. Japonya'nın en büyük tüketici elektroniği ihracatçısı olan SONY dir. İlk kez dört yıl arka arkaya zarar ettiğini açıkladı.

1958’den bu yana, 2011 yılı; Eylül 2000’de 200 milyar dolar olan piyasa

değerinin %90’nı kaybederek 20 milyar dolara kadar

gerilediğini açıklıyor. 132 yıllık bir diğer şirket olan KODAK Company

de tarihteki batık şirketler sahnesinde yerini almıştır. Pazartesi 29.Aralık.2014

F NANSAL İM YOPLUK-İ

NOVASYONEİL M YOPLUKİ


http://ekonomi.haberturk.com/etiket/zarar

İŞLETMEYE PSİKANALİTİK YAKLAŞIMBUZ DAĞININ ARKASI?

Tüm yöneticiler ve girişimciler bilir, finansal analizler, rakamlar, tablolar, o firmanın gerçek durumunu gösteren yeterli göstergeler değillerdir.


Finansal verilerin ve rakamların yanında rakamlarla belirlenmeyen, tablolarla gösterilemeyen psikolojik değerleridir burada söz konusu olan. Buna o kurumun "ruhu“ diyebiliriz


İŞLETMEYE PSİKANALİTİK YAKLAŞIM

Gözle görülmeyen ama hissedilen, kuruma ait iç güç ve işlerliğin yansıması gibi.

Bilançolarda, gelir-gider tablolarında görülmeyen ama görülebilse aktifler tarafında gösterilecek iç değerler bütünüdür bunlar

Pazartesi 29.Aralık.2014COMPLEXITY SYSTEM - FRAKTAL

NETWORK MODELİ

NEDEN KOMPLEKSİTE YÖNETİMİ (COMPLEXITY MANAGEMENT)


Sanayi işletmelerinde ve hizmet sektöründe egemen olan geleneksel örgüt yapısı ve bunun modellemesi askerlerin komuta-kontrol paradigmasına dayanan ve iş hayatını mekanik-bürokratik olarak algılayan Newtonien - Weberien anlayışa dayanır.


NEDEN KOMPLEKSİTE YÖNETİMİ (COMPLEXITY MANAGEMENT)

Geleneksel Örgüt Kuramı Makine metaforunun etkisiyle, hedefler ile yapılar ve verimlilik arasındaki ilişki üzerinde kafa yoran mühendislik yaklaşımının sınırları içine sıkışıp kalmıştı.

İnsanları mekanik örgütlenmenin gereklerine uydurmak gibi bir işlevi vardı


Kompleksite Perspektifi

KOMPLEKSITE Kuramı sosyo-teknik dünyamızı oluşturan sistemleri organik, non-linear ve stokastik (neden-sonuç belirsiz) olgular olarak ele alır.


Network (Complex) yönetimi, kuruluşları yatay düşünce çerçevesinde, Ünitelerin (Agents-Objects) Networku (Complex) şeklinde yeniden yapılandırarak girişim ve inisiyatifi ünitelere delege ederken bir yandan da kuruluş sinerjisini optimize etmeye ayarlanmış bir yönetim ve organizasyon biçimidir.

KOMPLEKSİTE Kuramının sosyo-teknik düzende örneklerini; Finans Sektörü, Üniversiteler, Hastaneler, STK’lar….vs.


Kompleksite Yaklaşımı (Complexity Perspective) Nedir?

Kompleksite yaklaşımı insanları ve insanlardan oluşan örgütleri “Kompleks Adaptif Sistemler” (Complex Adaptive System) olarak görür.

Burada Kompleks olmak (Complexity), Karmaşık olmak (Complicate) anlamında değildir

Komplekslik, sistemin bileşenlerinin hiçbir zaman bir yere tam kilitlenip kalmadığı, ama hiçbir şekilde de dağılıp çalkantıya kapılmadığı bir dinamik davranış sınıfıdır.


İŞLETME MODELLEMESİNDE EVRİM: “KOMPLEKS İŞLETME”

Düşey (fonksiyonel) iş bölümüne dayanan geleneksel bürokratik emir-komuta sistemleridir.

İşin Projeler ve Proje

Takımları etrafında

“Sorumluluk Merkezleri”

olarak örgütlendiği, yatay

(Profesyonel) ilişkilerin de

düşey (fonksiyonel) ilişkiler

kadar önemli olduğu örgüt

yapılarıdır. Pazartesi 29.Aralık.2014

MEKANİK-HİYERARŞİK YAPILAR ORGANİK-KOMPLEKS YAPILAR

Örgüt yapıları esas olarak örgütlerin kontrol ve koordinasyon düzenlerini yansıtan ili kiler sistemidir. Örgütler için çe itli yapı modelleri önerilmekle ş şbirlikte esas olarak iki temel yapı söz konusudur.


ÖRGÜTSEL MODELLEME KOMPLEKSE GEÇİŞ


YENİ ÖRGÜTSEL YAPI TİPLERİYönetim ve İşletmecilik kaynaklarında bu örgüt tipi; genel olarak yeni bir anlayış ve

otorite sistemi ile yapılanmış örgütleri yansıtmaktadır.

Pazartesi 29.Aralık.2014COMPLEXITY SYSTEM - FRAKTAL

NETWORK MODELİ

TEMEL KOMPLEKSİTE KAVRAMLARI

Komplekslik; kavramıyla ilgili bilim dünyasında henüz üzerinde uzlaşılmış bir tanım bulunmamaktadır. ABD’de faaliyet gösteren Santa Fe enstitüsündeki bilim adamları şu tanımı sunmaktadırlar:

“Komplekslik, evrenin bütünleşik, ama aynı zamanda alışılmış mekanik ya da doğrusal yollardan anlayamayacağımız kadar zengin ve çeşitli olan durumunu ifade etmektedir”


KOMPLEKSLİK


Kompleks Adaptif (Uyum Sağlayan) Sistemler (Complex Adaptive Systems-CAS)


Kompleks adaptif sistemler yüksek ve daha yüksek seviyelerde komplekslik yaratan ve birbirleriyle doğrusal olmayan bir yolla etkileşim halinde olan çok sayıda “agent” (aktör/ajan) lerden oluşurlar.

Kendi kendine organize olabilme niteliği taşırlar.


Bir CAS olarak Bisiklet


Bisiklet üzerinde bir insanın dengede durması genelde fizik ve mekanik kurallarına aykırıdır.

Bunun nedeni bazı bilimsel kuralların statik ve dinamik durumlarda değişebilmesidir.

Duran bir bisikletin üzerinde durulamaz fakat bisiklet hareket haline geçtiğinde bu hareket yeni kurallar yaratmakta ve bir insan makine etkileşimi ortaya çıkmaktadır.

Bu etkileşimin yarattığı geri besleme mekanizmaları, insanların sempatik sinir sistemine, sistemin ağırlık merkezini kontrol altında tutabilmesi için gerekli olan refleksleri öğretmektedir.


Bir CAS olarak BisikletSibernetik Servo-Kontrol Mucizesi!!!


Burada hız-hareket

vektörleri ve momentum

“kompleksite”ye olanak

sağlar. Durağan halde bunu yapmak

mümkün değildir.

Bu öğrenmenin entelektüel bir öğrenme olmadığı açıktır. Bir kere kazanıldıktan sonra kaybedilememektedir.

Bu olay bir “sibernetik servo kontrol” mucizesidir mekanik-analitik-matematik teknikler ile açıklanamaz. “Kompleksite”nin tam kendisidir.

Aynı kuralların buz pateni yapanlar için de geçerli olduğu söylenebilir.


Momentum Faktörü ile “Kompleksite”


işletmeler uzay ve zaman içinde bir hareket yaşamakta ve bu hareketten doğan momentler oluşmaktadır.

Bir işletme yöneticisi bu momentleri algılayarak ve gerekli refleksleri uygulamaya geçirerek işletmeyi olması gereken yörüngede tutabilir.

Bu algılama ve uyarlama süreci işletmenin profesyonel enformasyon sistemleri aracılığı ile gerçekleşmemektedir.


Sibernetik Kontrol

Bir tür profesyonel momentleri algılama duygusudur ve bu duygu aracılığı ile sağlanan kontrol işletmenin “Sibernetik Kontrolü” dür.

Bunu profesyonel deyimlere tercüme edersek süreç bir “Stratejik Vizyon” ve “Stratejik Yönetim” sürecini ortaya çıkarmaktadır.


Kompleksitenin Bileşenleri?


Örgütlerin Kompleksliğinden söz edildiğinde genellikle kastedilen bunların karmaşık yapılar olduğudur.

COMPLEXITY yaklaşımındaki KOMPLEKS ile, birbiri ile ilişkili ve etkileşim halinde olan parçalardan oluşan bir sistem veya süreç anlaşılır. Buna göre KOMPLEKS bir sistem parçalarının bileşiminden çok farklı bir şeydir.


Enformatik Omurga ve Kompleksite

Bir enformatik omurga ile entegre edilmiş otonom çalışma gruplarının, ortaklaşa bir amaç için kendi liderlikleri altında, diğer çalışma grupları ile çeşitli düzeylerde işbirliği halinde çalıştıkları sistemlerdir.


NASIL BİR SİSTEMDİR


SİSTEMİN OMURGASI

Omurga, bir sistemde stratejik fonksiyonları

gerçekleştirir. Sistemin fonksiyonlarının Bütünlüğünün sürmesini

Sağlayan object’lerden oluşur.


SİSTEMİN OMURGASI

Benzer olarak bu gün bankacılık ve ulaştırma işlemleri de bilgisayar sistemleri olmadan düşünülememektedir.


•Yatakları olmayan bir otel,

•Ameliyathanesi olmayan bir hastane,

•Tasarım atölyesi olmayan bir reklam şirketişirketi düşünülemez.


SİSTEMİN OMURGASININ PERFORMANSI


Bir sistemin omurgasının tasarımı sistemin performansını doğrudan etkileyeceği açıktır.


Organik-Kompleks Örgüt Yapılarının Esası


Kompleksite yaklaşımına göre; İşletme yapıları “Kompleks” durumlara uyum sağlayabilen “agent” (aktör/ajan) elemanlarından oluşurlar.

Yönetim emir-kumanda ilişkisinden ziyade sorumlulukları karşılıklı olarak yüklenmek şeklindedir.

Otoritenin kaynağı hiyerarşik yapıda değil bireyin bilgi ve beceri düzeyindedir. (Örneğin, ürün, coğrafya, bölüm sınırlar ve.)


Organik-Kompleks Örgüt Yapılarında Temel Fonksiyonel Birim: Agent (Object)


Temel Fonksiyonel Birim: Agent (Object)

Bu örgütler iki tip yapının iç içe geçtiği “agent-object” lerden oluşan bir yapı gösteriyorlar;

formel (mekanik) yapı informel (enformatik) yapı


NEDEN FRAKTAL NETWORK?

İlişkiler ve zaman işletmelerin intangible aktiflerinin başında geliyor.

Bunların bir metriği var ama ölçemiyoruz. Sadece işletme performansını etkilediklerini biliyoruz.

Bu metrik süreç içinde değişebiliyor ama biz onu matematik ve aritmetik olarak ifade edemiyoruz. Onun için fraktal kavramını kullanıyoruz.


NEDEN FRAKTAL NETWORK?

Günümüzde iş süreçlerini cep tel. internet ve lojistik destekleriyle bir-kaç günde toparlayabiliyoruz.

Yani performansın zaman metriği değişti aynı zamanda performans düzeyi de arttı.

Bunun için biz zamanı ve ilişkileri ve diğer intangible aktifleri süreç içinde boyutları değişen fraktallar olarak algılıyoruz.


Kurgusal (Spekülatif) Model: Fraktal Network

Bu dinamikleri anlamak iş hayatında yaratıcılığın ve uyarlanmaya yatkınlığının kaynağını belirlemeye ve farklı bir davranışa yönelmeyi sağlıyor.

Bu ise temelinde organizasyonların nitelik ve işleyişi konusunda komplekslik biliminin şekil verdiği yeni anlayış olabilir. BU İLİŞKİLERİN BİR MODEL ETRAFINDA ÖRDELENMESİ BİZİ “FRAKTAL NETWORK” MODELİNE GÖTÜRÜYOR. Pazartesi 29.Aralık.2014


FRAKTAL NETWORK MODELİ


Yapı çalışanlara; “amaçları ve hedefleri”

doğrultusunda Olaylara önceden tasarımlanmadan

cevap verebilme imkânı tanır. Bireylerin deney değişim ve işbirliğine

adapte olmaları için sağlanan öğrenme alanı olan yapılar, organizasyonların sürdürülebilirliklerini arttıracaktır.


FRAKTAL NETWORK MODELİNİN YAPISI


Yapı dinamik uyum sağlamayı kolaylaştırmada;

anahtar rol oynayan tanıma, öğrenme ve ihtiyaçları deneyimleme

işlemlerini yaparken gelişecek şekilde tasarımlanmıştır.


FRAKTAL NETWORK İLİŞKİLERİ

Yönetim ya da Organizasyonun Amacıyla İlişki,

Liderlik İlişki, Bireyler Arasındaki İlişki, Başka Kuruluşlarla İlişki, Sosyal Çevreyle İlişki, Finansal Çevreyle İlişki, Küresel Çevreyle İlişki Örgüt Vatandaşlığıyla İlişki Agent Object’lerle İlişki İş Süreçleriyle İlişki İnovasyonla İlişki Bilgi İşlem ve İletişim Teknolojileriyle

İlişki Pazartesi 29.Aralık.2014COMPLEXITY SYSTEM - FRAKTAL NETWORK MODELİ

SONUÇ

Modelin Yaklaşımı örgütsel fonksiyonel uygulamaları değil, örgütsel yapı süreçlerinin fonksiyonel uygulaması olarak düşünülmektedir.

Temel süreçler belirlendikten sonra, buna dayanan bir sibernetik örgüt yapısı tasarlamak ve kuruluşu bu modele dönüştürmek sadece küçük bir adım olacaktır.


SONUÇ


Bu çalışma; kendi kendini uyarlayan karmaşık sistemlere ilişkin belirli temel süreç ve özellikleri saptamış bulunmaktadır.

Artık organizasyonlardan kendi kendini uyarlayan karmaşık sistemler olarak bahsettiğimizde ne bir metaforu ne de bir tekniği dile getirmiyoruz. Bunun yerine organizasyonların niteliklerini derinden anlamaya ve onları çalıştırmaya yarayacak etkin bir biçimde bir yol bulabileceğimizi söylüyoruz. COMPLEXITY SYSTEM - FRAKTAL

NETWORK MODELİ

SONUÇ


Komplekslik prensiplerinin kullanımı zamanın gereksinimlerini daha iyi yansıtan ve böylece hızlı değişim ve belirsizlik hallerine cevap verebilecek tasarımlara ait yeni, yapısal formların gelişmesine yardımcı olacaktır.

COMPLEXITY SYSTEM - FRAKTAL

NETWORK MODELİ

SONUÇ


Fraktal modelin süreçlerinin lineer ve kademeli uygulanacağı düşünmek doğru değildir. Bunlar birbirini destekleyen ve geri besleme ilişkisi içinde yatay ve fonksiyonel object’lerin objcet’i halinde gerçekleşecektir.

Böylece süreçlerde ardışık ve kademeli bir yapı değil, kendi kendine uyum sağlayan kompleks bir yapının üst kompleksleri gözlemlenecektir.


“21.th CENTURY WILL BE COMPLEX SCIENCE CENTURY”

Stephen HAWKING


[email protected]

[email protected]

[email protected]

http://www.spk.gov.tr/

http://www.riskonomi.com

@fatma_cinar_ftm

@fractalorg

@Riskonometri

@Riskonomi

@CORTEXIEN

tr.linkedin.com/pub/kutlu-merih/9b/921/25a

tr.linkedin.com/in/fatmacinar/

Contact


mailto:[email protected]

http://www.spk.gov.tr/

http://www.riskonomi.com/

Kaynaklar

Allen, P. M. (2001). “A Complex Systems Approach to Learning in Adaptive Networks”, International Journal of Innovation Management Vol. 5, No.2. pp. 149 – 180.

Ashkenas, R., Ulrich, D., Jick, T., and Kerr, S. (1995). “The Boundaryless Organization Breaking the Chains of Organizational Structure”, Jossey-Bass, San Francisco.

Bak, P., Tang, C. ve Wiesenfeld, K. (1988). “Self - Organized Criticality”, Physical Review, 38, 364 - 374.

Battram, A. (1999). “Karmaşıklıkta Yol Almak”, Çev. Z. Dicleli, Türk Henkel Dergisi Yayınları, İstanbul.

Willis, R. (2001). “Personal Communication”, London.

Capra, F. (1996). “The Web of Life”, HarperCollins, London.

Dale, M. (1994). “Learning Organizations”, in Mabey, C. and Iles, P. eds. Managing Learning. Routledge in association with the Open University.

Kauffman, S. A. (1996). “At Home in the Universe: The Search for the Laws of Self Organization and Complexity”, Penguin Books, London.

Kauffman, S. A. (1991). “Antichaos and Adaptation: Biological Evolution May Have Been Shaped by More Than Just Natural Selection”, Scientific American, 265, 78-84.

Kuhn, T. S. (1996). “The Structure of Scientific Revolutions”, 3. Bas., University of Chicago Press, (Türkçesi için bkz. Bilimsel Devrimlerin Yapısı, Alan Yayıncılık).

Law, A. (1998). “Open Minds”, Orion Business Books, London.

Lewin, R., and Regine, B. (1999). “The Soul at Work”, Orion Business Books, p. 105, London.


Mabey, C., Salaman, G., Storey, J. (2001). “Organizational Structuring and Restructuring”, in Salaman, G. ed. Understanding Business Organisations, Routledge, London, p. 157, 158, 164

Morgan, G. (1993). “Imaginization”, Sage. Newbury Park, California.

McMaster, M. D. (1996). “The Intelligence Advantage. Organizing for Complexity”, Newton, MA, Butterworth Heinemann. Rakotobe-Joel, T. eds. University of Warwick, UK..

Mabey, C., Salaman, G., Storey, J. (2001). “Organizational Structuring and Restructuring”, in Salaman, G. ed. Understanding Business Organisations, Routledge, London.

McMillan, E. (2000). “Using Self Organising Principles to create effective projet teams as part of an organisational change intervention: A case study of the Open University”, in Complexity and Complex Systems in Industry, McCarthy, I. And Rakotobe-Joel, T. Eds. University of Warwick, UK.

Mathew, K. M., White, M. C. ve Long, R. (1999). “Why Studying the Complexity Sciences in the Social Sciences?”, Human Relations, 52, 439-462.

Mumford, E., and Hendricks, R. (1996). “Business Process Re-Engineering RIP”. Personnel Management. Institute of Personnel and Development, May. McCarthy, I. and Rakotobe-Joel, T. eds. University of Warwick, UK.

Prigogine, L., Nicholis, O. ve Babloyantz, A. (1972, a). “Thermodynamics of Evolution: Part I”, Physics Today, 25, 23-28. - Prigogine, L., Nicholis, O. ve Babloyantz, A. (1972, b). “Thermodynamics of Evolution: Part II”, Physics Today, 25, 38-44

COMPLEXITY SYSTEM - FRAKTAL NETWORK MODELİ Pazartesi 29.Aralık.2014

Kaynaklar

Slocum, R. K., and Frondorf, D. S. (2000). “Business Management Using a Fractally-Scaled Structure”, Complexity and Complex Systems in Industry,

Thomas, C. C., and Coe, T. (1991). “The Flat Organisation: Philosophy and Practice”, British Institute of Management

Wheatley, M. (1994). “ Leadership and the New Science”, Berrett- Koehler, San Francisco. - Capra, F. (1996). “The Web of Life”, HarperCollins, London.

Wheatley, M. (1994). “Leadership and the New Science”, Berrett- Koehler, San Francisco.

Waldrop, M. M. (1994). “Complexity”, Penguin Books, New York.

Waldrop, M. M. (1997), “Karmaşıklık: Düzen ve Kaosun Eşiğinde Beliren Bilim”, (Çev.: Z. Dicleli), İstanbul. Türk Henkel Dergisi Yayınları.


Kaynaklar

TEŞEKKÜR EDERİM.


Economy & Finance

ÖRGÜT YAPILARINDAKİ DEĞİŞİMİN MODELLENMESİNDE KOMPLEKSİTE (COMPLEXITY) YAKLAŞIMI