Fiziologija reproduktivnih organa

Spolni organi

• Spolne organe čovjeka čine spolne žlijezde i spolni organi.

• Kod muškarca spolni organisu funkcionalni osposobljeni za prenos i izlučivanje spolnih stanica prilikom oplodnje, a u žena spolni organi su osposobljeni za prijem oplođenog jajašca, njegov razvoj u plod i za rođenje djeteta.

Muški spolni organi

• Muške spolne žlijezde su sjemenici (testisi) i pomoćne spolne žlijezde prostata isjemeni mjehurići,

• Spolni organi su: pasjemenici(epididymis), sjemevodi, ejakulatorni kanali, spolni ud (penis) i mošnje (skrotum)

• Sjemenici su žlijezde smještene u mošnji. Razvijaju se u trbušnoj šupljini , a prije rođenja spuštaju sekroz kanale u mošnju. Mošnji se sjemenici nalaze na temperaturi od 32o do 34, što je optimalno za spermatogenezu.

• Površinu sjemenika obavija ovojnica koja se grana unutra i tkivo sjemenika dijeli na režnjiće u kojima se nalaze sjemeni kanalići.

• Unutar kanalića se odvija spermatogeneza.

• Sjemenici su žlijezde smještene u mošnji. Razvijaju se utrbušnoj šupljini , a prije rođenja spuštaju se krozkanale u mošnju. U mošnji se sjemenici nalaze na temperaturi od 32o do 34, što je optimalno za spermatogenezu.

• Površinu sjemenika obavija ovojnica koja se grana unutra i tkivo sjemenika dijeli na režnjiće u kojima se nalaze sjemeni kanalići.

• Unutar kanalića se odvija spermatogeneza.

• Nastali spermiji odlaze u pasjemenik u kome dozrijevaju i postaju pokretni. Iz pasjemenika idu u sjemevod u kome mogu ostati nekoliko mjeseci.

• Sjemevodom spermiji dolaze u sjemene mjehuriće u kojim se hrane.

• Sjemeni mjehurići prelaze u ejakulatorni kanal koji ide u prostatu.

• Prostata luči sekret koji neutralizira kiselost i pojačava pokretljivost spermija. (maksimalno pokretljivi pri pH iznad 6.

• Sekret sjemenih mjehurića 60% i prostate 30% čine zajedno sa spermijima spermu.

• 1 ml sperme sadrži 60 – 150 miliona spermija.

• Muškarac je neplodan ako u jednom ml broj spermija manji od 20 miliona.

• Mokraćna cijevo prolazi kroz spolni ud na kojem se razlikuje korijen, tijelo i glava. Na vrhu glave je prepucij.

• U unutrašnjosti spolnog uda oko mokraćne cijevi nalaze se dva šupljikava i jedno spužvasto tijelo. U ovim formacijama prilikom spolnog uzbuđenja krv navire i ud nabrekne što nazivamo erekcijom.

• Dječacima u pubertetu za vrijeme sna može se dogoditi erekcija s ejakulacijom –pojava se naziva polucija.

• Sjemenici – izlučuju hormon testosteron. Testosteron se luči prvih nekoliko mjeseci fetalnog razvoja što utiče na razvoj spolnih organa i spuštanja sjemenika u mošnje.

• Ako se sjemenici ne spuste na vrijeme i ostanu u trbušnu šupljinu nastajekriptorhizam.

• Nakn rođenja prestaje lučenje testosterona, a ponovo počinje u pubertetu kada testosteron utiče na razvoj sekundarnih spolnih oznaka.

• Ženske spolne žlijezde su jajnici (ovariji), a spolni organi su: jajovodi (tuba uterina),maternica (uterus), rodnica (vagina), i vanjsko spolovilo (vulva).

• Jajnici su žlijede u kojim se lučeženski spolni hormoni i vrši oogeneza – stvranje ženskih spolnih stanica.

Ženski spolni organi

• Spolno sazrijevanje djevojčica, a tako i oogeneza, počinje u pubertetu između 10. i 13. godine.

• U tom se periodu počinju lučiti i hormoni čija se koncentracija u krvi periodično mijenja.

• Jajovodi su cjevasti organi koji povezju jajnike i maternicu. Sluznica jajovoda je obložena epitelom koji pravi pokrete i tako prenosi oocitu ili u slučaju oplodnju zigotu u šupljinu maternice.

• Maternica je šupalj mišićni organ kruškastog oblika. U njoj se tokom oplodnje razvija plod.

• Svojim donjim krajom (grlićem – cerviks)maternica ulazi u rodnicu.

• Rodnica je elastična cijev koja povezuje maternicu s vanjskim spolovilom. Ušće rodnice kod djevojčica je djelimično zatvoreno tankom opnom koju nazivamo djevičnjak (hymen).

• Vanjsko spolovilo ili stidnicu čine dražica (klitoris), male i velike usne.

Menstrualni ili ovarijski ciklus• Menstruacijski ciklus započinje u pubertetu

pojavom prvog krvarenja ili menstruacije(menarha) i nastavlja se tokom cijelog reproduktivnog razdoblja u životu žene.

• Menstruacijski ciklus je razdoblje između dvjemenstruacije i traje približno 28 dana.

• Prvi dan menstralnog ciklusa računa se prvi dan krvarenja, a posljednji je dan menstruacijskog ciklusa dan prije početka sljedećeg krvarenja.

• Ciklus reguliraju hormoni hipofize (FSH i LH), i hormoni jajnika (estrogen i progesteron).

• Ciklus se može podijeliti u tri faze: folikularnu(počinje menstruacijom), ovulacijsku (završava ovulacjom) i sekrecijsku (završava početkom menstruacije).

Kontracepcija i planiranje porodice• Kontracepcija je sprečavanje začeća. Ona je u funkciji

zdravlja žene jer se njome sprečava obavljanje abortusa.

• Kontraceptivna sredstva mogu koristiti i muškarci i žene, a dijele se na: mehanička, hemijska i hormonska.

• Mehanička sredstva – sprečavaju kontakt spermija i jajne stanice. Tu spada prezervativ, femidom (gumena navlaka koju žena stavlja u rodnicu), dijafragma (gumena kapica čiju veličinu određuje ljekar), spirala (to je plastični ili metalni umetak koji ginekolog uloži u maternicu).

• Hemijska sredstva – žena stavlja u rodnicu prije spolnog odnosa a to su spermicidne pjene i gelovi koji ubijaju spermije.

• Hormonska sredstva – to su kontracepcijske tablete, injekcije i flasteri, koji sprečavaju ovulaciju.

• Ni jedno od ovih sredstava ne pruža 100% nu zaštitu.

• Parovi koji imaju željeni broj djece mogu se odlučiti naSterilizaciju. Kod muškaraca ona se vrši podvezivanje sjemenovoda a kod žena jajovoda.

• Odgovorno spolno ponašanje podrazumijeva i zaštitu od spolno prenosivih boliesti i zaštitu od neželjene trudnoće.

• Spolna apstinencija – suzdržavanje odspolnog odnosa, predstavlja vid odgovornog roditeljstva i planiranje porodice.

• Planiranjem porodice – muškarac i ženazajednički odlučuju kada će imati djecu ikoliko djece žele.

• U tome im pomažu prirodne metode planiranja začeća i sredstva za zaštitu od trudnoće.

• Primjena jednog ili drugog načina zovemo kontracepcijom.

• Prirodne metode – su prekinuti snošaj (koitus), praćenje bazalne temperature (viša je za oko 0,5 oC za vrijeme ovulacije).

Ontogeneza čovjeka – prenatalni i postnatalni život

• Prenatalni život – je unutarmaterinsk život i traje 280 dana ili 10 lunarnih mjeseci.

• Počinje oplodnjom (fertilizacija) koja se događa u prvoj trećini jajovoda. Oocita je sposobna za oplodnju oko 24 h, a spermiji mogu biti sposobni za oplodnju i do 72 h.

• Od 250 miliona spermija samo njih dvjestotinjak uspije proći iz rodnice i maternice u jajovod

• Corona radiata jajne stanice probija seenzimom iz akrozoma spermija. Nakon prodora jednog spermija zona pellucidazadeblja i onemogući prodor drugih spermija.

• Ulaskom glave spermija u oocitu, završava se II mejotička dioba i stapaju jezgra oocite i spermija (oplodnja) i nstaje zigot.

Začeće - oplodnja• Na putu do maternice odvjaju se diobe zigota koje

zovemo brazdanje. (nakon otprilike 30 sati zigot se podjijeli na dvije ćelije, a narednih 10 – 20 h na četiri.

• Trećeg dana brazdanja 12 – 14 ćelija koje zovemoblastomere oblikuju morulu.

• Iz morule nastaje blastocista koja se sedmog dana nakon oplodnje ugnijezdi (implantira)u sluznicu maternice.

• Blstocista se sastoji od dva sloja: vanjskog slija –trofoblasta i unutrašnjeg sloja – embrioblasta.

• Od trofoblasta nakon implantacije razvija se posteljica ili placenta, a iz embrioblasta nastaje gastrula.

• Na gastruli razlikujemo: ektoderm, endoderm i mezoderm iz kojih nastaju tkiva i organi.

• Zametak se razvija unutar vodenjaka ili amnionaispunjenog plodovom vodom.

• Prehrana zametka i disanje odvija se preko posteljice s kojom je zametak povezan pupčanom vrpcom.

• Izmjena tvari između krvotoka majke i krvotoka zametka vrši se preko horionskih resica. Razvoj zametka u amnionskom

omotaču

Trudnoća

• Trudnoća je stanje žene od momenta oplodnje pa do poroda.

• Traje 280 dana ili 40 sedmica. A može trajati 6 sedmica duže (zakašnjeli porod) ili jedna do dva mjeseca manje (rani porod). Prerani porod je priije sedmog mjeseca trudnoće.

• Znaci trudnoće su: izostanak menstruacije,nabreknuće vanjskog spolovila, povećanje maternice, povećan opseg trbuha, povećane grudi, razdražljivost, povraćanje, poseban apetit prema nekoj hrani.

• U vrijeme trudnoće trudnica mora posebno paziti o vlastitoj ishrani, te ukupnom fizičkoj i psihičkoj zaštiti.

• Trudnice moraju posebnu brigu voditi osopstvenoj higijeni i higijeni okoline, izbjegavati duhan, alkohol, drogu i teške fizičke i psihičke napore.

Porod• Trudnoća žene završava procesom koji se naziva porod.

Pred kraj trudnoće djetetova glavica pritišće vratmaternice i pokreće nervne impulse preko hipotalamusa na hipofizu da luči hormon oksitocin. Tada počinju trudovi – ritmička stezanja i opuštanja mišića meternice u pravilnim vremenskim razmacima.

• Pojavom trudova počinje porođaj (porod).

• Porod se sastoji od istiskivanja zrelog ploda iz majčinog organizma stezanjem mišića maternice.

• Porod je pravilan kada se plod rađa glavom prema ušćumaternice (96 %).

• Razlikujemo tri perioda poroda: 1. U prvom periodu otvara se ušće maternice, puca plodni

mjehur i otječe plodna voda kroz rodnicu.2. Slijedi period istiskivanja ploda.3. Treći period nastupa 15 – 20 minuta nakon rođenja djeteta

kada se istiskuje posteljica

• Neposredno nakon poroda, djetetu se podvezuje pupkovina i tako se konačno prekida veza između djeteta i organizma majke.

Postnatalni period• Postnatalni period

počinje momentom rođenja i dijeli se u tri razdoblja: • Predmladalačko

(predadolescencija)

• Mladalačko(adolescencija)

• Doba odrasle osobe (postadolescencija)

Predmladalaštvo

• Predmladalaštvo obuhvata period od rođenja do kraja desete godine života.

• Tada razlikujemo uzrasne kategorije:• Novorođenče (od rođenja do kraja druge

sedmice)

• Dojenče (od druge sedmice do kraja druge godine)

• Dijete (od druge godine do kraja desetegodine)

Mladalačko doba

• Mladalačko doba nastupa od 11 do 13. godine kod djevojčica, i 12. – 14. godine kod dječaka, a traje kod žena do oko 18. do 21. a kod muškaraca od oko 20. – 24. godine života.

• Tokom ovog perioda jasno se razlikuju:• Pretpubertet – uvod u pubertet i traje oko

godinu dana.• Pubertet – krupne promjene u rastu i razvoju,

sekundarne spolne oznake i pojava gameta• Postpubertet – period sticanja anatomskih,

morfoloških, psiholoških, etoloških i socijalnih svojstava budue odrasle osobe.

Doba odrasle osobe

• Počinje po isteku mladalačkog razvojnog perioda i odvija se u periodima nazvanim:• Mladost

• Zrelost

• Starost

• Zreo čovjek je sposoban da prihvatibrak, odgovorno roditeljstvo, radne i društvene obaveze