ŽIVOTINJSKA TKIVA

Razine organizacije višestaničnih organizama

Stanice Tkiva Organi

Organski sustavi Organizam

EPITELNO TKIVO

Epitelno tkivo

― pokriva vanjske i unutrašnje površine― pravo epitelno tkivo u embrionalnom razvoju razvijase iz:

― ektoderma (npr. epitel kože)― endoderma (npr. epitel probavila)

Uloga Primjer

Zaštita od ozljeda, infekcija i isušivanja

Višeslojni pločasti epitel kože

Difuzija plinova Jednoslojni pločasti epitel u plućnim alveolama

Apsorpcija hranjivih tvari

Jednoslojni cilindrični epitel u tankom crijevu

Sekrecija Izlučivanje sluzi iz mukoznih stanica jednoslojnog cilindričnog epitela u želucu

Ekskrecija Izlučivanje štetnih tvari u jednoslojnomkubičnom epitelu bubrežnih kanalića

Osjetilna uloga Olfaktorni (njušni) epitel u nosu

Osnovna obilježja epitelnog tkiva

― stanice su međusobno u tijesnom dodiru

― stanice su bipolarne – bliže podlozi je bazalni dio, a bliže

površini apikalni dio stanice

― nalazi se na podlozi od vezivnog tkiva (lamina proprija), a

između je tzv. bazalna membrana

― nije prokrvljeno (ograničena debljina!)

― velika sposobnost regeneracije (mitotičke diobe!)

― na apikalnom dijelu stanica mogu biti razvijeni mikrovili i

trepetljike

Specijalizacija apikalne površine epitelnih stanica

Mikrovili Trepetljike (cilije)

― evaginacije apikalne površine stanica― uloga: povećanje površine za apsorpciju i sekreciju― ispunjeni aktinskim vlaknima― primjer – površina tankog crijeva

― uloga: pokretanje tvari po površini epitela― primjer – dušnik

Podjela epitela:

- Prema obliku stanica:

- pločaste

- kubične

- cilindrične

- Prema broju slojeva stanica:

- jednoslojni

- višeslojni

Epiteli mogu biti jednoslojni i višeslojni

Jednoslojni kubični- oblaže bubrege i žlijezde- sekrecija i resorpcija vode i malih molekula

Jednoslojni cilindrični- oblaže većinu probavnihorgana

- absorbcija hranjivih tvari,proizvodnja mukusa

Jednoslojni pločasti- oblaže krvne žile i plućne alveole

- omogućuje izmjenu hranjivih i otpadnih tvari te plinova

vrčasta stanica (mukozna) bazalna membrana

Višeslojni pločasti- površina kože, ustiju,

rodnice- zaštita protiv isušivanja,infekcije

Višeslojni kubični- oblaže kanale žlijezda

znojnica- sekrecija vode i iona

Višeslojni cilindrični- prekriva dosjemenik,mliječne žlijezde, grkljan

- sekrecija mukusa

Jednoslojni pločasti epitel

jezgrina izbočina

jezgra

bazalna membranavezivno tkivo

stanična membrana jezgra

citoplazma

- bubnjić, Bowmannova čahura i tanki krak Henleove petlje u bubregu, plućne alveole

- endotel - unutarnja površina srca, krvnih i limfnih žila

- mezotel - slobodna površina seroznih membrana (peritoneum, perikard, pleura)

- mezenhimni epitel -slobodne površine moždanih opni, očne sobice, zglobne čahure i perilimfatični prostor u unutarnjem uhu

tanak -> difuzija

jezgra

bazalna membrana

vezivno tkivo

jezgra stanična membrana

bazalna membrana

Jednoslojni kubični epitel

- prednja strana očne leće- pigmentni sloj mrežnice- na površini jajnika- u štitnoj žlijezdi- u malim žučnim kanalima

jezgrabazalna membrana

vezivno tkivojezgra

bazalna membranacilindrična stanica

Jednoslojni cilindrični epitel

- probavna cijev od kardije do crijevnog otvora- žučni mjehur- veći odvodni kanali mnogih žlijezda- lumen jajovoda i maternice

jezgra

zašiljena stanica

bazalna membranavezivno tkivo

trepetljike

trepetljike

jezgre

bazalna membrana

vezivno tkivo

Višeredni cilindrični epitel (jednoslojan!)

- oblaže najveći dio dišnog sustava (dušnik), slušnu cijev

stratum superficiale

površinski sloj stanica višeslojnog pločastog epitela

jezgra

bazalna stanicabazalna membrana

vezivno tkivo

stratum spinosum

jezgre

stratum basale

bazalna membrana

vezivno tkivo

Višeslojni pločasti epitel

- neoroženi - početni dio probavnog sustava (usna šupljina, dio ždrijela i jednjak), rožnica, glasnica, rodnica i dio mokraćne cijevi

- oroženi - koža

površinski sloj kubičnih stanica

jezgrabazalna stanica

bazalna membrana

vezivno tkivo

jezgra površinski sloj kubičnih stanica

vezivno tkivo bazalna stanica

bazalna membrana

Višeslojni kubični epitel

- izvodni kanali žlijezdi znojnica, folikuli jajnika u razvoju

površinski sloj cilindričnih stanica

jezgrabazalna stanica

bazalna membrana

vezivno tkivo

površinski sloj cilindričnih stanica

bazalna stanica bazalna membrana

Višeslojni cilindrični epitel

- veći odvodni kanali nekih žlijezda, dio mokraćne cijevi

nerastegnuti prijelazni epitel

lumen mokraćnog mjehura

vezivno tkivo

RASTEGNUTI

vezivno kivoNERASTEGNUTIbazalna membrana

jezgra

Prijelazni epitel (višeslojan) - odvodni mokraćni kanali od bubrežnih vrećica do početnog dijela mokraćne cijevi

Razvoj egzokrine i endokrine žlijezde iz epitela

EGZOKRINA ŽLIJEZDA ENDOKRINA ŽLIJEZDA

sekretorne stanice

sinusoid

vezivno tkivo

epitel

VEZIVNO TKIVO

Vezivno tkivo u užem smislu

Rahlo

Gusto

Formirano (bijelo vlaknasto)

Neformirano (žuto elastično)

Vezivno tkivo s posebnim svojstvima

Masno (adipozno)

Elastično

HematopoetskoMijeloidno

Limfoidno

Sluzavo

Krv

Limfa

Potporno (skeletno) vezivno tkivo

Hrskavično

Hijalina hrskavica

Elastična hrskavica

Vezivna hrskavica

KoštanoKompaktno

Spužvasto

Uloge vezivnog tkiva

― vezivna (povezuje druga tkiva, primjerice kožu sa strukturama ispod nje)― gradi ovojnice (čahure) oko organa i međusobno ih odvaja― oblaže i štiti krvne žile i živce na mjestima gdje ulaze ili izlaze iz organa― koštano i hrskavično tkivo imaju potpornu i zaštitnu ulogu, koštano skladišti minerale― masno (adipozno) vezivno tkivo štiti tijelo od gubitka topline i mehaničkih naprezanja te predstavlja izvor energije― hematopoetsko tkivo (poseban tip vezivnog tkiva) proizvodi krv― krv i limfa služe za prijenos kisika i ostalih tvari u organizmu, te služe u zaštiti organizma od bolesti

Osnovna građa vezivnog tkiva

1. Stanice (mezenhimskog porijekla) 2. Proteinska vlakna:

a. kolagenskab. elastinskac. retikularna

3. Međustanična tvar (ekstracelularni matriks) - izvanstanična tekućina i proteoglikani:

a. tekućab. polutekućac. kruta

― dobro prokrvljeno!

Vezivno tkivo u užem smislu – rahlo (areolarno)

mastocit

elastična vlakna

kolagena vlakna

makrofag

fibroblasti

Vezivno tkivo u užem smislu – gusto

Formirano (bijelo vlaknasto) Neformirano (žuto elastično)

- vlakna paralelna- u tetivama

- vlakna nepravilno raspoređena- u usmini kože

A) Adipocit (masna stanica)

B) Jezgra

Vezivno tkivo s posebnim svojstvima – masno (adipozno)

- spremište energije- mehanička zaštita- toplinska izolacija

Vezivno tkivo s posebnim svojstvima – hematopoetsko (krvotvorno)

- crvena koštana srž i embrionska jetra- iz pluripotentnih krvotvornih matičnih stanica (hemocitoblasta) nastaju različite stanice:

- mijeloidna loza -> eritrociti, trombociti, granulociti, monociti/makrofagi, mastociti- limfoidna loza -> limfociti, stanice NK

Vezivno tkivo s posebnim svojstvima – krv i limfa

- krvne stanice + tekuća međustanična tvar (krvna plazma)

- voda- soli- hormoni- proteini:

- albumini- globulini- fibrinogen

- eritrociti- leukociti:

- granulociti (polimorfonukleari):- eozinofili, bazofili, neutrofili

- agranulociti- limfociti, monociti

Krvne stanice

A) eritrocitB) trombocitC) neutrofilni granulocit

A) eritrocitB) bazofilni granulocit

A) eritrocitB) eozinofilni granulocit sa segmentiranom jezgrom

A

B

A

B

A) eritrocitB) veliki limfocit

A) eritrocitB) mali limfocitC) krvne pločice

A

B

C

A) eritrocitB) monocit

A

B

Potporno (skeletno) vezivno tkivo – hrskavica

1. Stanice:― hondroblasti -> hondrociti

2. Vlakna:― kolagenska― elastin (elastična hrskavica!)

3. Kruta međustanična tvar:― hijaluronska kiselina i proteoglikani (hondroitin-

sulfat)― šupljine (lakune) u kojima se nalaze hondrociti

― uloge: apsorpcija naprezanja u zglobovima, potpora mekim tkivima

― hijalina, elastična, vezivna hrskavica

Hijalina hrskavica

fibrociti perihondrij

hondrociti u lakunihijalini matriks

hijalini matriks

- na zglobnim površinama pokretnih zglobova, u stijenci većih dišnih putova (nos, grkljan, dušnik, bronhi), na ventralnim krajevima rebara

- skelet hrskavičnjača

Elastična hrskavica

elastična vlakna

perihondrij perihondrijhondrociti u lakuni

matriks matriksperihondrij

- uška, grkljan

Vezivna (vlaknasta) hrskavica

- u dijelovima tijela koji su izloženi znatnom mehaničkom opterećenju težinom:

- međukralješnički diskovi- spoj kostiju zdjelice

- snopovi gusto pakiranih kolagenskih vlakana hondrociti

vlaknati matriks

Anatomska građa duge kosti

artikularna hrskavica

epifiza

dijafiza

metafiza

krvna žila

kompaktna kost

spužvasta kost

šupljina ispunjena koštanom srži

endost

periost

Potporno (skeletno) vezivno tkivo – kost

Uloge: - potpora mišićima- zaštita mekih tkiva

(mozak, pluća, koštana srž i dr.)- metabolička uloga -

spremište iona (Ca, Mg, P itd.)

Histološka građa kosti

1. Stanice:- osteoblasti (na površini) -> osteociti (u lakunama)- osteoklasti- osteociti međusobno komuniciraju preko citoplazmatskih

nastavaka unutar koštanih kanalića (kanalikuli)2. Vlakna:

- kolagen i glikoproteini3. Kruta ovapnenjena međustanična tvar – koštani matriks:

- 30 % organska tvar – osteoid- 70% anorganske soli – hidroksiapatit Ca10(PO4)6(OH)2 i

dr.

Osnovna funkcionalna jedinica kosti – osteon ili Haversov sustav

periost

Haversovkanal vena arterija

živac

Volkmannovkanal

lamela osteonlakuna

osteocit citoplazmatski nastavaku kanalikulu

spužvasta kost

osteon

Haversovkanal

osteocitu lakuni

MIŠIĆNO TKIVO

miofibril

srčano

skeletno

glatko

jezgra

miofibril

poprečna prugavost

poprečna prugavost

miocit

jezgra

jezgra

Vrste mišićnog tkiva:

- uloga: kontrakcija (aktin i miozin)- porijeklo: mezoderm

Skeletno mišićno tkivo- brza i snažna kontrakcija

- pod utjecajem volje

- sincicij

- sarkomera

– najmanji funkcionalni odsječak mišićnog vlakna

- omeđena dvjema Z linijama

- tamne A pruge i svijetle I pruge

- prilikom kontrakcije se skraćuje

mišić obavijen epimizijem

snop mišićnih vlakanaobavijen perimizijem

jezgre (periferno)

mišićno vlakno (fibra) obavijeno endomizijem

mišićna vlakanca (miofibrile)

sarkomera

I pruga A pruga I pruga

H prugasarkomera

Z linijaZ linija

Debeli filamenti (miozin)

Tanki filamenti (aktin)

M linija

Skeletno mišićno tkivo

Uzdužni presjek Poprečni presjek

vezivno tkivo (endomizij)

mišićno vlakno (fibra)

poprečna prugavost

jezgra (na periferiji vlakna)

jezgra (na periferiji vlakna)

jezgra

jezgra

(u sredini stanice)

prijelazna ploča

mišićna stanica (miocit)

Srčano mišićno tkivo- samo u srcu

- snažne ritmične kontrakcije bez utjecaja volje

prijelaznaploča

razgranato mišićno vlakno

poprečna ispruganost

Glatko mišićno tkivo- stijenke šupljih organa (npr. crijevo, želudac, maternica)

- spore ali dugotrajne kontrakcije bez utjecaja volje

poprečni presjek

uzdužni presjek

vretenasta mišićna stanica (miocit) s jezgrom u sredini

kružni sloj glatkog mišića koji okružuje crijevo i čije kontrakcije uzrokuju segmentaciju

uzdužni sloj glatkog mišića koji se pruža duž crijeva, uzrokuju valovite kontrakcije

kružni sloj glatkog mišićnog tkiva

uzdužni sloj glatkog mišićnog tkiva

sluznica crijeva

submukoza

Raspored glatkog mišićja u stijenci crijeva

ŽIVČANO TKIVO

Živčano tkivo

- uloga: primanje, prijenos i obrada podražaja iz okoline i tijela (neuroni!)

- tipovi stanica:

1. Živčane stanice ili neuroni

2. Glija-stanice ili neuroglija

središnji živčani sustav (mozak i leđna moždina)

periferni živčani sustav (motorički i senzorički živci)

dendriti (primaju podražaj)

jezgracitoplazma

tijelo živčane stanice (soma,

perikarion)

akson ili neurit (prenosi podražaj)

mijelinska ovojnica

Ranvierovi čvorovi

završne (terminalne)

nožice

Građa neurona

smjer prijenosa podražaja

Schwanova ovojnica

jezgra

akson

Schwanova stanica mijelin

Schwanova stanica

mijelin

akson

Razvoj mijelinske ovojnice Širenje impulsa duž aksona – akcijski potencijal

stanična membrana

citoplazma

depolarizacija

repolarizacija

mirovanje

dendriti

živčani impuls

akson mjehurić

sinaptička pukotina

neurotransmiteri receptorske molekule

dendrit primajućeg neurona

tijelo neurona akson

mijelinska ovojnicajezgra

smjer kretanja živčanog impulsa

završne nožice aksona

Prijenos impulsa s jedne na drugu stanicu- sinapsa - dodirno područje između dva neurona ili neurona i efektorske stanice (mišićne ili žljezdane)

Siva i bijela tvar u leđnoj moždini

spinalni ganglij

bijela tvar

siva tvar

Siva i bijela tvar u leđnoj moždini

siva tvar:

- tijela neurona i neuroglija

bijela tvar:

- aksoni i neuroglija