Embed Size (px)
Citation preview
1
BIOLOGIJA II
BILJNA TKIVA I ORGANI
03.03.2011.
BILJNA TKIVABILJNA TKIVA
TKIVA su grupe istovrsnih stanica koje obavljaju istu funkciju i svojom građom su prilagođene toj funkciji.
U BILJKAMA RAZLIKUJEMO DVIJE OSNOVNE GRUPE TKIVA:
1. TVORNA (EMBRIONALNA) TKIVA – MERISTEMI
2. TRAJNA (DIFERENCIRANA)TKIVA
VRSTE BILJNIH TKIVA
KOLENHIMFLOEM
MERISTEMSKO TKIVO
KSILEM
SKLERENHIM
PARENHIM
EPIDERMAzadebljale stijenke
zadebljale stijenke
traheida
stanica pratilica
element sitaste cijevi
2
TVORNA TKIVA TVORNA TKIVA MERISTEMIMERISTEMI
TVORNA ILI MERISTEMSKA TKIVA 1. Primarni meristemi sastoje se od nediferenciranih, razmjerno
malih stanica s tankim staničnim stijenkama, uglavnom izodijametrične i ne sadrže vakuole, zadržavaju sposobnost dijeljenja tijekom čitavog životaa) apikalni ili tjemenišni meristemi (ili vegetacijske točke)b) zaostali meristemi, kod jednosupnica u bazalnim dijelovima članaka stabljike kao umetnute (interkalarne) zone rastenja, a kod dvosupnica vrpčasti fascikularni kambij u žilama
2. Sekundarni meristemi nastaju kao nove tvorevine od trajnih stanica koje su ponovo stekle sposobnost dijeljenja. U pravilu imaju prozenhimski izgled produženih pločastih prizama te sadrže vakuole. U ovu skupinu spadaju pluteni kambiji (felogeni) i interfascikularni kambiji koji se stvaraju tek sekundarno u parenhimima zraka srčike
- diferencijacijom stanica tvornog tkiva nastaju sva trajna tkiva
MERISTEMI-su lokalizirani na točno određenim dijelovima biljnog organizma, pa razlikujemo VRŠNE (apikalne, primarne) i BOČNE (lateralne, sekundarne) meristeme
odgovorni su za rast biljke u debljinuiz njih se razvijaju sekundarna tkiva
nalazimo ih u perifernom dijelu korijena i stabljike
npr. interfascikularni kambij
BOČNI MERISTEM
odgovorni su za produženi rast biljkeiz njih se razvijaju primarna tkiva
nalazimo ih na vršku izdanka i na vršku korijena
VRŠNI MERISTEM
funkcijakarakteristika
TVORNO TKIVO - MERISTEMIVršni meristemi izdanka (u pupovima)
Vršni meristemi korijena
Bočni meristemi
3
TVORNO TKIVO - MERISTEM
mladi listvršni meristem (vršni pup)
pupa meristem (bočni pup)
vršni meristem korijena
korijenova kapa
VRŠNI MERISTEM IZDANKAlisni zameci
tjemenište
VRŠNI MERISTEM KORIJENA
DERMATOGEN – jedan sloj meristemskih stanica, iz njega nastaje kožno staničje – epidermaPERIBLEM – ima više nizova ponešto izduženih stanica iz kojih kasnije nastaje primarna kora stabljike i korijena, kao i unutarnje staničje listaPLEROM - iz njega nastaje najvećim dijelom srčika, iz perifernog sloja se u kasnijem razvoju stvara prokambij dezmogen, a iz njega fascikularni kambij –inicijalno staničje žiljnog sistema
periblem periblem dermatogendermatogen plerom
statoliti
kaliptrogen
dermatogen
Slika vršnog meristema vrste roda Myriophyllumdobivena elektronskim mikroskopom
Apikalna zona je konveksna (izbočena) i površina je mekana
Začeci listova
Novonastali listovi prekrivaju vršak stabljike
4
BOČNI MERISTEM
floem
kambij
ksilem
floem
kambij
ksilem TRAJNA TKIVA TRAJNA TKIVA
TRAJNA TKIVA:
- OSNOVNO TKIVO ILI PARENHIM- POKROVNO ILI KOŽNO TKIVO - PROVODNO TKIVO - POTPORNO ILI MEHANIČKO TKIVO -TKIVO ZA LUČENJE I IZLUČIVANJE- APSORPCIJSKO TKIVO
OSNOVNO TKIVOOSNOVNO TKIVO(PARENHIM)(PARENHIM)
5
OSNOVNO TKIVO (PARENHIM):
-najrasprostranjenije je tkivo kod zeljastihbiljaka, ispunjava sve dijelove u biljnomorganizmu između ostalih tkiva. Izgrađenoje od relativno velikih parenhimskih (živih) stanica tankih stijenki s velikom vakuolom. Ima različite funkcije u listu, korijenu i stabljici.
Vrste parenhima prema funkciji:
- ASIMILACIJSKI PARENHIM- SPUŽVASTI PARENHIM- SPREMIŠNI PARENHIM- PARENHIMSKO VODENO TKIVO- AERENHIM (PARENHIM ZA
PROZRAČIVANJE)- PROVODNI PARENHIM
OSNOVNO TKIVO (PARENHIM)
- tanke stanične stijenke- žive stanice- obavlja više funkcija
PARENHIM
parenhim
kolenhim
epiderma
Celuloza u staničnoj stjenci obojena anilinom plavo
6
Stanična stijenka i obična jažica
vakuola
stanični zid
plazmodezmija
citoplazmaplazmatska membrana
Građa staničnog zida:središnja lamela
primarna stijenkasekundarna stijenka
središnja lamela
primarna stijenka
tri sloja sekundarne stijenke
ASIMILACIJSKI PARENHIM u listu (mezofil) kao i zeleno tkivo kore izdanka. Bogato je prožet intercelularnim prostorima što olakšava izmjenu plinova koja je potrebna za asimilaciju CO2. Veliki intercelulari u spužvastom parenhimu istovremeno omogućuje izlučivanje vodene pare u atmosferu (transpiracija)
PARENHIM ZA PRIČUVU nalazi se u srčiki i kori izdanka i korijena, osobito u spremišnim organima (stabljični i korjenovi gomolji) kao i spremišnim tkivima sjemenki.
Zrake srčike drva i kore uz spremišnu ulogu služe i kao PROVODNI PARENHIM.
TKIVO ZA PROZRAČIVANJE sadrži velike intercelularne prostore i služe vodenim biljkama za uspješniju izmjenu plinova.
ASIMILACIJSKI PARENHIM
spužvasti parenhim
SPUŽVASTI PARENHIM
7
SHEMATSKI PRIKAZ STRUKTURE LISTA
kutikulaepiderma
palisadni parenhim
spužvasti parenhim
epidermakutikula
SPREMIŠNI PARENHIM
Amiloplast (plastid koji sadrži škrob)
Mladi amiloplast (proplastid u razvoju u Cuscuta odorata, vilina kosa
Amiloplasti (statoliti) u statocistu korjenove kape u Vicia faba (bob)
Stanica gomolja krumpira
škrobno zrnce
leukoplast
jezgracitoplazma
stanična membranastanična stijenka
8
SPREMIŠNI PARENHIM
Škrobna zrnca graha obojena jodidom (Lugolovom otopinom)
Škrobna zrnca u kloroplastu jagode (Fragaria vesca)
Škrobna zrnca u krumpiru (Solanum tuberosum)
grašak
krumpir kukuruz
kukuruz
ŠKROB
9
SPREMIŠNI PARENHIM
Aleuronskisloj
Stanicesa škrobnim
zrncima
Spremišne stanice iz endospermaricinusa (Ricinus communis)
Aleuronsko zrnce sa tetraedričnim kristaloidom i okruglim globoidom
Poprečni presjek kroz zrno pšenice Triticum sp.
PARENHIMSKO VODENO TKIVO Aerenhim u poprečnom presjeku stabljike močvarne biljke šilj (Cyperus alternifolius)
sklerenhim
parenhim
međustanični prostor
aerenhim
provodna žila
shizogeni međustanični prostor
10
Aerenhim u poprečnom presjeku stabljike močvarne biljke sit (Juncus infexus)
međustanični prostor
POKROVNO ILI POKROVNO ILI KOŽNO TKIVOKOŽNO TKIVO
POKROVNO ILI KOŽNO TKIVO (EPITELNO)
Vanjska kožna tkiva dijelimo na: primarnasekundarna
Primarna kožna tkiva – EPIDERMA
Epidermalne stanice nalaze se na površini biljke u obliku jednog sloja stanica. Sadrže tanak sloj protoplazme uz staničnu membranu i vrlo veliku vakuolu. Vanjska membrana, koja graniči s okolišem, je zadebljana, zaštitna funkcija (inkrustacija celuloze kutinom). Dodatno je još na površini prekivrena tankom kožicom – KUTIKULOM. Epidermalne stanice su većinom međusobno čvrsto povezane (nema međustaničnih prostora). Poseban aparat u epidermi koji služi za izmjenu plinova i transpiraciju je PUČ ili STOMA.Epiderma u korijenu naziva se rizoderma.
11
Sekundarno kožno tkivo
Stabljika (ili plod) jako raste u debljinu – epiderma se stalno mora povećavati.Epidermu zamijenjuje pluto – sekundarno kožno tkivo. Pluto nastaje djelatnošću plutnog kambija ili felogena – razvija se ispod epiderme.Pluto je građeno od više slojeva stanica. Taj sekundarni pokrovni sloj stanica naziva se PERIDERMA.
POKROVNO ILI KOŽNO TKIVO-zrele diferencirane stanice štite vanjsku površinu tijela mlade biljke
formira vanjsku koru drveća
vodootporne stanice s debelom staničnom stijenkomodumiru u punoj zrelosti
PERIDERMA
zaštita kod mladih biljaka
plosnate stanice, često s debelim vanjskim stijenkama
EPIDERMAfunkcijakarakteristika
Stanice zapornice sa kloroplastima, puči (stome)
epidermalne stanice, stanice zapornice, puč (stoma)
epidermalne stanice
kutikula, kutin, stanice zapornice, puč (stoma), porus, kolenhim, žila
Raspored puči u epidermiSTOMA (PUČ)
12
Transpiracija – otvorena i zatvorena puč
kloroplast
Otvorena puč Zatvorena pučstanice zapornice
jezgra
H2OH2O
K+ K+
K+ ulazi u zaporniceslijedi ga voda
K+ izlazi iz zaporniceslijedi ga voda
STOMA (PUČ)
Trihom (dlaka) koprive (Urtica sp.)
Gornja epiderma
Donja epiderma
Trihom
TRIHOM (DLAKA)
Lycopersicon lycospersicum - rajčica
Digitalis purpurea - crvaena pustikara
Medicago sativa, afalfa - lucerna
Eleagnus sp. - dafin
13
Primjeri različitih tipova trihomaa) Cannabis indica - konoplja (marihuana)
b) Phaseolus vulgaris - grah
c) Cistus villosus - bušin
d) Tillandsia spec. - kaktus
e) Opuntia - kaktus
f) Loasa sp.
g) Antirrhinum majus – zijevalica
h) Drosera capensis – južnoafrička rosika
Cistolit u stanicama epiderme lista fikusa (Ficus elastica)
držak (SiO2)
grozd (CaCO3)
cistolit
Cistolit u stanici epiderme lista fikusa (Ficus elastica)
spužvasti parenihim
cistolit
kutikula
epiderma
Provodna žila
polisadni parenhim
puč
PROVODNO TKIVOPROVODNO TKIVO
14
PROVODNO TKIVO- specijalizirano za provođenje hranjivih tvari, vode i asimilata (vode od korjena prema gore, asimilata odvrha prema korijenu). Razlikujemo dva tipa provodnogtkiva: FLOEM KSILEM - Floem provodi asimilate u ostale dijelove biljke i prema korijenu. Ulogu provođenja vrše posebne strukture - sitaste cijevi sa stanicama pratilicama. - Ksilem provodi vodu s mineralnim tvarima od korjena prema ostalim organima biljke. Sastoji se od traheja i traheida kao provodnih elemenata.
PROVODNO TKIVO- Izdužene stanice specijalizirane za provođenje transportnog materijala kroz biljku
transport organskog materijala do svih dijelova biljke
provodne stanice živog protoplastastanice tvore sitaste cijevi, koje se protežu kroz cijelu biljku
FLOEM
transport vode i minerala od korijena do listovapotpora
jako produzene mrtve provodne stanicestanice imaju jako zadebljale stanične stijenke i tvore dugačke cijevi
KSILEMfunkcijakarakteristika
PROVODNO TKIVO
ksilem floem
stanica pratilica
element sitaste cijevi
žilni element
traheida
PROVODNO TKIVOksilem
žilatraheide
15
KSILEM
FLOEM
Razmještaj ksilema i floema u stabljiciepiderma kora
žilni kambij
žilni kambij
srčika
ksilem
ksilem
floem
floem
članak sitaste cijevi
pora
jezgra
stanica pratilica
sitasta ploča
Citoplazme susjednih floemskih stanica međusobno su povezane tankim porama koje se nalaze na staničnim stijenkama
FLOEM
TRAHEJE
TRAHEIDE
jažice traheja traheide
traheja
KSILEM
16
Ograđene jažice kod bora Pinus sp.
torus
primarna stanična stijenkasekundarna
stanična stijenka
Ograđene jažice u drvu bora Pinus sp
aspirirana
aspirirana
poprečni prijesjek
trangencijalni prijesjek
radijalni prijesjek
POTPORNO ILI POTPORNO ILI MEHANIČKO TKIVOMEHANIČKO TKIVO
POTPORNO ILI MEHANIČKO TKIVO
-vrši potpornu funkciju u biljnom organizmu. Učvršćuje i podupire pojedine biljne organe. Same parenhimske stanice ako su dobro opskrbljenevodom svojim turgorom mogu vršiti potpornufunkciju. Postoje dva tipa: KOLENHIM SKLERENHIMOsnovna razlika između ta dva tipa je u tome što jekolenhim živo, a sklerenhim mrtvo mehaničko tkivo
17
POTPORNO ILI MEHANIČKO TKIVO
Kolenhim:- stanične stijenke nejednaliko uzadebljale- mehanička potpora (neelastična)
Sklerenhim:- jako debele staničnestijenke
- čvrsta mehaničkapotpora drugom tkivu
- mrtve stanice
POTPORNO ILI MEHANIČKO TKIVO- jednostavna tkiva građena od jednog tipa stanica
potporaizdužene stanice s potpuno zadebljalim stijenkamamrtve stanice
SKLERENHIM
potpora u listovima i stabljici
izdužene stanice s mjestimično zadebljalim stijenkama žive stanice
KOLENHIM
funkcijakarakteristika
Sklereida iz orahove ljuske
Sklereida (kamena stanica) iz usplođa kruške
Vlakno u poprečnom presjeku
Vlakno u uzdužnom presjeku
Kolenhimske stanice (poprečni presjek)
Kolenhimske stanice (uzdužni presjek)
KOLENHIM
SKLERENHIM
KOLENHIM parenhimska stanica
kolenhimska stanica
18
Uglovni kolenhim u stabljici begonije (Begonia heraclea)
parenhimske stanice
uglovni kolenhim
epiderma
Uglovni kolenhim
Sklereide (kamene stanice) u usplođu kruške (Pirus sp.) SKLERENHIM
Sklerenhimske stanice obojene safraninom crveno
19
jažicevlakna traheide
citoplazma traheja
jezgra
kubične sklereide
sklereide u obliku zvijezde
SKLERENHIM
TKIVA ZA LUČENJE TKIVA ZA LUČENJE I IZLUČIVANJEI IZLUČIVANJE
TKIVA ZA LUČENJE I IZLUČIVANJE
- u njih u širem smislu ubrajamo spužvastiparenhim listova, kao i zeleni parenhim primarnekore s brojnim pučima. Međutim, u biljakanalazimo i specijalizirane tvorevine za lučenje i izlučivanje poput idioblasta koji se pojavljuju kaopojedinačni umeci u različitim primarnim i sekundarnim tkivima. Od produkata lučenjaosobito su česti: sluzi, guma, smole, eterična ulja, alkaloidi i kristali kalcijeva oksalata i brojne drugetvari.
Uzdužni presjek stabljike mlječike (Euphorbia sp.) – mlijčne cijevi
20
Trihom (dlaka) koprive, Urtica sp.)
Gornja epiderma
Donja epiderma
Trihom Uljenica iz limuna (Citrus limon sp.)
Poprečni presjek stanice idioblasta sa snopom rafida u listu biljke pričje mlijeko (Ornithogalum sp.)
Presjek smolenice iz bora (Pinus sp.)
traheide
traheide
epitel (žljezdane stanice)
lumen
21
Idioblast s rafidima u biljci punak (Tetramerista glabra)
stanična stijenka
rafidi
Idioblast s rafidima u biljci sanseverije (Sanseveria sp., Liliaceae)
Idioiblast s rafidima u listu agave (Agave americana)
BILJNI ORGANI
22
- KORIJEN
- STABLJIKA
- LIST
- CVIJET
- PLOD
KORIJEN
Funkcija korijena: učvršćuje biljku za tlo, upija vodu s mineralnim tvarima, a često služi i za pohranjivanje pričuvnih tvari.
RAZVOJNE ZONE U VRŠNOM DIJELU KORIJENA1. VRŠNA ZONA - vegetacijska točka, primarni meristem2. ZONA PRODUŽENOG RASTA – izraziti rast stanice3. ZONA KORIJENOVIH DLAČICA – povećavaju površinu
za upijanje vode, prestaje produženi rast, stvaranje RIZODERME – podudara se s epidermom stabljike
RAZVOJNE ZONE U VRŠNOM DIJELU KORIJENA
zona korijenovih dlačica
zona produženograsta
zona diobe stanica
23
endoderma
centralni cilindar
Casparyjeva prugaprimarna kora
epiderma (rizoderma)
(zemlja)
Dijelovi korijena Poprečni presjek korijena s radijalnom žilom
primarna kora
epiderma (rizoderma)
endodermastanica propusnica
primarni ksilempericikl
primarni floem
centralni cilindar
Casparyjevapruga endoderma
metaksilen
primarna kora
endodermacentralni cilindar
GRAĐA ENDODERME
primarna kora
periciklCasparyjeva pruga
endodermalna stanica
Casparyjeve pruge sprečavaju prolaz vode
24
GRAĐA KORIJENA1. RIZODERMA (EPIDERMA)
- istovjetna epidermi stabljike- nema kutikule ni puči- zadrži se kratko vrijeme na korijenu
2. PRIMARNA KORA- ispid rizoderme je egzoderma (jedan sloj lagano oplutnjelih stanica) preuzima funkciju rizoderme
- parenhim primarne kore – spremište rezervne tvari- endoderma – unutarnji sloj primarne kore, debele, lignizirane membrane kod jednosupnica, a kod dvosupnica membranae su nezadebljale, tj. endoderma sadrži Casparyeve točke (zadebljanja stanične stijenke)
3. CENTRALNI CILINDAR- pericikl (perikambij) = vanjski sloj centralnog cilindra, jedan sloj stanica- radijalna žila = centralni dio, po broju ksilema razlikujemo: diarhne, triarhne, tetrarhne i poliarhne žile
GRAĐA KORIJENAkorijenova dlačicarizoderma
periciklfloem
radijalna žila
ksilem
centralni cilindar
endodermaparenhimegzoderma
primarna kora
CENTRALNI CILINDAR
100 μm
DVOSUPNICE JEDNOSUPNICE
500 μm
rizoderma
primarna koracentralni cilindar
endodermapericikl
srčikaksilemfloem
POPREČNI PRESJEK KORIJENA
25
Nastajanje bočnog korijenja
epiderma (rizoderma)
lateralni korijen
MEHANIČKI DIJELOVI – korijen otporan na sile potega- ksilem u središtu: zadebljale membrane pružaju dovoljnu čvrstvoću
- sklerenhimsko tkivo
VEGETACIJSKA TOČKA- za razliku od apikalnog meristema stabljike vegetacijska točka korijena ovijena je ovojem od trajnog tkiva –KALIPTROM ILI KORIJENOVOM KAPOM- zaštita prilikom prodiranja u tlo- skup parenhimskih stanica- vršak kaliptre je zašiljen – prodiranje u tlo- velike količine sluzi – potječe iz centralnih lamela stanica kaliptre- kaliptra nastaje iz KALIPTROGENA (poseban sloj meristemskih stanica) nalazi se na dnu kaliptre, pored površinskog sloja vegetacijske točke
UZDUŽNI PRESJEK KORIJENA
korijenova kapa
vršni meristem
tri primarna meristemaprotoderma
Parenhim primarne kore
prokambij
Legenda:epidermaprimarna koražile
inicijalne stanice
100 μm
primarna korarizoderma
radijalna žila
korijenova dlačica
zona korijenovih dlačica
zona produženog rasta
zona diobe stanica
Korijen se grana – povećava dužinu, a istovremeno i povećava apsorpcijsku površinu, grana se bočno: ogranci se zameću endogeno = u unutrašnjosti organa (u periciklu)
SEKUNDARNA GRAĐA KORIJENAdvosupnice i golosjemenjače- formira se kontinuirani kambijski prsten (izravna se radijalni položaj floema i ksilema): svi floemi dospiju izvan prstena, a ksilemi unutar prstena; formiraju se i traci srčike- poprečni presjek kroz višegodišnji korijen jedva se razlikuje od presjeka kroz višegodišnje stablo
REPASTO KORIJENJEdjelatnost kambija- rotkva, mrkva- mesnata struktura korijena-Umjesto ksilema prilikom sekundarnog rasta u debljinu nastaje tkivo bogato parenhimom
26
Bočni ogranak korijena koji nastaje meristemskom aktivnošću u periciklu
korijenova kapa 50 μm
primarna kora
rizoderma
Alorizni korijenov sustav mrkve (Daucus carota) – spremišna funkcija
Alorizni korijenov sustav vrste Liatris spicata
Alorizni korijenov sustav suncokreta (Heliantus annuus)
Homorizni korijenov sustav zobi (Avena sativa)
VRSTE KORIJENA
27
PRAVO KORIJENJE ILI PRAVI KORIJENOV SUSTAV- imaju ga golosjemenjače i dvosupnice- korijen se razvija direktnoiz klicinog korijena i prelazi u sekundarnu građu- raste geotropno- iz glavnog korijena se arktropetalno (najmlađi i najkraći organci najbliži
korijenovom vrhu) razgranjavaju bočni ogrnci- cijeli razgranjeni sustav se zove ALORIZNO KORIJENJE
ADVETIVNO KORIJENJE ILI PRIDOŠLO KORIJENJE- nema sekundarsnog rasta u debljinu- jednosupnice i papratnjače- funkcionalno odgovara pravom korijenu, a morfološki se razlikuje- jednako snažni i busenasto raspoređeni organci- čupavo ili HOMORIZNO KORIJENJE
DODATNE FUNKCIJE KORIJENJA – metamorfoza korijena = oblikuju se organi hormologni korijenu
1. SPREMIŠNO KORIJENJE- npr. mrkva- intenzivni razvoj spremišnog parenhima
2. ADVENTIVNO KORIJENJE- vegetativno razmnožavanje: (vrba, jagoda)- bršljan (Hedera helix)- prijanjanje uz podlugu
3. ZRAČNO KORIJENJE- upijanje atmosferske vlage- stabljično korijenje: tropsko drveće i lijane (npr. fikus, Ficus elastica)
4. ŠTAKASTO KORIJENJE- stabljično korijenje se spušta u tlo i ukorijenjuje se- potpora široko razgranjenoj krošnji - mangrove
STABLJIKA
28
STABLJIKA- središnji biljni vegetativni organ- povezuje listove s korijenom- zajedno sa listovima stabljika tvori biljni izdanak – osnovnidio izdanka
- na stabljici razlikujemo kratke odebljale dijelove = NODIJE, a između njih duže dijelove = ČLANKE (INTERNODIJ)- prvi članak (bazalni) naziva se HIPOKOTIL- EPIKOTIL = iznad hipokotila (između supkii i prvih listova)
FUNKCIJA STABLJIKE- nosi listove- sprovodi hranjive tvari između listova i korijena- spremište za rezervne tvari
Organizacija tkiva u stabljici biljke
presjek stabljike
parenhim
sklerenhim
kolenhim
Organizacija stanica i tkiva u stabljici
žila u ksilemu
stanica pratilica
sitasta cijev
vaskularni kambij
stanice parenhimskog tkiva
epidermalne stanice
kutilula
Raspored žila u poprečnom presjeku stabljike kukuruza -jednosupnice
zatvorena kolateralna žila
osnovno tkivo parenhim
epidermasklerenhimske stanice
međustanični prostor
traheja(ksilem)
sitasta cijev stanica pratilica
floem
29
srčikakora
srčikakora
žilni snop
epidermažila u ksilemu
fascikularni kambij
vlaknačlanovi sitaste cijevi, stanice pratilice
elementi floema
Raspored provodnih žila u stabljici lucerne, biljke dvosupnice (otovorena kolateralna žila)
floemepiderma
kora
međužilni kambijžilnikambij
srčika
ksilem
floemksilem
srčika
žilnikambij
felogen
periderma
ostatak korei epiderme
peridermafloem
ksilem
srčikazraka srčike
žilnikambij
felogen
Sekundarni rast dvosupnica u debljinu
primarni ksilem primarni floem
Prvogodišnji rast
Drugogodišnji rast
Trećegodišnji rast
bočni rastžilni kambij sekundarni
ksilemsekundarnifloem
sekundarni floem
sekundarni ksilem
žilni kambij
Rast stabljike u debljinurano drvo kasno drvo sekundarna kora
floem
periderma
plutni kamabij (felogen)pluto
žilni kamabij
PRESJEK VIŠEGODIŠNJE STABLJIKE DVOSUPNICE
30
LIST
-biljni organ koji vrši asimilaciju i transpiraciju
peteljka
plojka
vrh listarub lista
žila
lisna baza
plojka
peteljkapazušni pup
palistići ili stipule
GRAĐA LISTA
dvosupnica jednosupnica
LIST – RASPORED ŽILA
PLOJKA- najbitniji dio lista – asimilacija i transpiracija
- dorziventalini list:
- gornji (ventralni ili adaksijalni dio) = tamnija strana
- donji (dorzalni ili abaksijalni dio) = svjetlozelena
- ekvifacijalni list:
- nema razlike u građi i boji gornje i donje strane lista
- biljke suhih i dobro osvjetljenih staništa (borovi)
31
GRAĐA PLOJKE
EPIDERMA – PUČIStanice epiderme su pločaste, imaju velike vakuole i jače zadebljaluvanjsku membranu. Funkcija epiderme je zaštita od mehaničkih oštećenja i od prevelikog gubitka vode.
- po položaju puči razlikujemo:a) hipostomatski list – puči na donjoj epidermib) epistomatski list – puči na gornjoj epidermic) amfistomatski list – puči i na gornjoj i na donjoj epidermi
PALISADNI PARENHIM – jedan ili više slojeva stanica koje su produžene u smjeru okomitom na površinu lista, nalazi se ispod gornje epiderme, uski interceluulari između palisadnih stanica, mnogo kloroplasta –asimilacijsko tkivo
MEZOFIL LISTA – građen je od parenhimskih stanica i žila
SPUŽVASTI PARENHIM – ispod donje epiderme, tkivo za prozračivanje, veliki intercelulari i malo kloroplasta, intercelulari u direktnoj vezi s pučima koje se nalaze u donjoj epidermi – transpiracija i opskrba palisadnih stanica s CO2
Građa dorziventralnog (bifacijalnog) lista
LISTEpiderma gornje strane
Palisadni mezofil
Kolateralna žila
Spužvasti mezofil
Epiderma donje strane
32
ŽILE LISTA- kolateralne i zatvorenog tipa- samo su glavne žile dvosupnica i golosjemenjača
otvorene (sadrže vaskularni kambi)- ksilem je uvijek okrenut prema gornjoj epidermi, a floem
prema donjoj epidermi- žile su ovijene parenhimskim i sklerenhimskim ovojem
(čvrstoća lista)- jednosupnice imaju paralelnu nervaturu lista, povezane su
poprečnim anastamozama, žile prolaze paralelno kroz plojku lista
- dvosupnice (perasta) mrežasta nervatura lista, središnja (medijalna) žila iz koje se granaju boćne žile
LIST SVJETLA- kseromofne oznake: deblja epiderma, više slojeva palisadnih stanica,
spužvasti parenhim ima manje intercelulara, gušća mreža žila
LIST TAME- tanji i imaju veću površinu, veći broj palisadnih stanica tako raspoređene
da jedna drugu ne prekrivaju, pojačava se asimilacija (zbog difuznog svjetla je slabija)
BIFACIJALNI LIST- razvijena i dorzalna i ventralna plojka lista
UNIFACIJALNI LIST- razvijena samo jedna površina lista i to donja plojka, npr. Kod perunike,
imaju cilindričnu formu ili sabljastu, velika sličnost po izgledu s bifacijalnim listovima, razlika je vidljiva u inverznoj orijentaciji žila (prema van okrenut samo floem), raspored žila jednak rasporedu kod stabljike
PETELJKA
- slično građena kao centralna žila plojke
- epiderma
- ispod se nalazi kolenhimsko tkivo ili sklerenhimska vlakna
- često bifacijalno građene, ali je donja strana puno jače razvijenja od gornje, donja strana je konveksan, a gornja konkavna
- dorzalna medijalna žila – glavna žila u peteljci
Ekvifacijalni igličasti list bora (Pinus resinosa)
ksilemfloem
smolnikanal
endoderma
mezofil
33
Tisa (Taxus cuspirata)
Unifacijalni valjkasti list srpka (Juncus sp.)
CVIJET
34
Cvijetlatica
prašnica
tučak
lapnjuška tučka
vrat tučka
plodnica (ovarij)
VRSTE PRAŠNIKA
Lilium sp.Convolvulus sp.
Hybiscus sp.Lilium sp.
VRSTE PRAŠNIKA PRAŠNIK
Lilium sp.
35
PRAŠNIK
Lilium sp.
NJUŠKA TUČKA (STIGMA)
Lilium sp. Lilium sp.
NJUŠKA TUČKA (STIGMA)
Nigella degeniiArabidopsis thaliana
LAP (SEPAL)
36
JEDNOSUPNICE DVOSUPNICE
EMBRIJ
NERVATURA LISTA
KRORIJEN
STABLJIKA
CVIJET
jedna supka dvije supke
paralelna nervatura lista
mrežasta nervatura lista
homorizni korijenov sustav
alorizni korijenov sustav (glavniKorijen)
rastresiti položaj provodnih žila
koncentričnoraspoređeneprovodne žile
organizacija cvijetnih dijelova na bazi broja 3
organizacija cvijetnih dijelova na bazi broja 4 ili 5
PLOD
lapovi
plodnicauspođe
Jaje (pod a)razvija se usjemenku (pod b)
lapovilaticanjuška tučkaprašnicivrat tučka
NASTANAK PLODA a)
b)
c)koleoptida
kotiledon
plumulakoleoriza radikula
endosperm
plumuleradikula
sjemenalupina
sjemenalupina
endospermkotiledoni
vršni meristemizdankahipokotilradikula
epitocil
hipokotil
kotiledoni (supke)
a) Grah (Phaseolus vulgaris) Mesnate supke (kotiledon) graha(dvosupnica) čuva hranu koja je apsorbirana iz endopserma tijekom razvoja sjemenke.
b) Ricinus ima membranske kotiledone koji će apsorbirati hranu iz endosperma tijekom stvaranja sjemenke.
c) Kukuruz kao i sve jednosupnice(monokotiledoni) ima samo jedan kotiledon (skutelum). Rudimentarni začetni meristem izdanka je zaštićem strukturom zvanom koleoptila
STRUKTURA SJEMENKE
37
njuška tučkaproklijalo polenovo zrno
polenovo zrnoprašnica (antera)
jaje
stijenkaplodnice(ovarij)
a) samooprašivanje uklonjeneantere
polenova zrnasa druge biljke
b) umjetno oprašivanje
VRSTE OPRAŠIVANJAKlasifikacija sočnih plodova
Vrsta ploda PrimjerPorijeklo građe cvijeta
Jednosjemeni plod(Monokarpni)
Zbirni plod
Skupni plod
Jedna plodnica u jednom cvijetu
Mnogo plodnica u jednom cvijetu
Mnogo plodnica porijeklom iz jednog cvijeta
ananas
malina
višnja
plod mahuna
usplođe (perikarp)
plod žira
brakteje (nisu dio cvijeta ili ploda
sočni plod boba - rajčica
placenta
uzdužni presjekpoprečni presjek
Plod maline - mnogokoštunica
jedna koštunica(jedna plodnica)cvijetna os
stari prašnici
Klip kukuzuza – zbirni plod
stabljika
klip sa pojedinačnimzrnima
cvijetovi sadugim vratovima tučka
brakteja bočnog pupa
VRSTE PLODOVA
