185

Zimowanie ptaków wodnych na Śląsku w roku 2015 Wintering of water birds in Silesia in the year 2015

Paweł Grochowskiul. Pałucka 51/5, 54-153 Wrocławe-mail: merula@wp.pl

Szymon BeuchCentrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląskaul. św. Huberta 35, 40-543 Katowicee-mail: szymon.beuch@gmail.com

Jacek Betleja, Justyna LewandowskaDział Przyrody, Muzeum Gónośląskie pl. Jana III Sobieskiego 2, 41-902 Bytome-mail: betleja@muzeum.bytom.ple-mail: lewandowska.ju@gmail.com

Paweł CzechowskiInstytut Administracji i Turystyki PWSZ w Sulechowieul. Armii Krajowej 51, 66-200 Sulechów e-mail: paczech@wp.pl

Liczenia zimujących ptaków wodnych na Śląsku w roku 2015 były piątą taką ak-cją przeprowadzoną w ramach ogólnopol-skiego Monitoringu Zimujących Ptaków Wodnych (MZPW). Większość danych zebrano w dniach 16–19 stycznia. Licze-nia obejmowały stałe obiekty zgłoszone do MZPW i Monitoringu Noclegowisk Gęsi oraz szereg innych obiektów nie-objętych w/w programami (ryc. 1). Zimę 2014/2015 można scharakteryzować jako bardzo łagodną. W styczniu utrzymywała się dodatnia średnia dobowa temperatura. Na zdecydowanej większości kontrolo-

wanych obiektów nie wykazano żadnego zlodzenia. W roku 2015 stwierdzono zi-mowanie 54 gatunków ptaków wodnych. Łączna liczebność zaobserwowanych pta-ków wyniosła prawie 230 tysięcy osobni-ków (tab. 1), co jest drugim najwyższym wynikiem stwierdzonym podczas zimo-wych liczeń na Śląsku (Czapulak 1986, Czapulak i Stawarczyk 1988, Czapulak 1991, Czapulak i Betleja 1998, 2001, Gro-chowski i Beuch 2012, 2013, 2014). Osią-gnięta liczebność ptaków jest wynikiem ciepłej zimy oraz liczby skontrolowanych obiektów. Szczegółowe dane na temat li-

Ptaki Śląska (2015) 22: 185–191 ISSN: 0860-3022

received: 29.10.2015 accepted: 22.11.2015

MateriałyMaterials

186

czebności poszczególnych gatunków zo-stały przedstawione w tab. 1. Najliczniej-szym gatunkiem była krzyżówka, która osiągnęła rekordową dla akcji liczebność ponad 133 tysięcy ptaków. Podobnie jak w ubiegłych latach największą koncentra-cję krzyżówki, liczącą ponad 18 tysięcy osobników, zanotowano na Zbiorniku Nyskim. Stosunkowo licznie gatunek ten występował w Dolinie Baryczy (prawie 10 tysięcy osobników) oraz we Wrocławiu, gdzie w granicach administracyjnych miasta zimowało ok. 9 tysięcy osobników. Drugim pod względem liczebności ga-tunkiem była gęś zbożowa, jej liczebność wyniosła ponad 33 tysiące. Uwzględniając nawet gęsi nieoznaczone do gatunku, rok

2015 jest drugim, w którym stwierdzono spadek liczebności gęsi w stosunku do lat 2012 i 2013. Największą koncentrację za-notowano na Zbiorniku Mietkowskim (7,5 tysiąca osobników). Większe koncen-tracje gęsi stwierdzono także na Stawach Milickich w kompleksie Stawno, Radziądz oraz Stawach Niemodlińskich. Wysoką li-czebność (ponad 6 800 osobników), zbli-żoną do roku 2014, utrzymała łyska. Aż 60% wszystkich łysek spędzało zimę na zbiornikach woj. śląskiego (zwłaszcza na Pogorii III i Kuźnicy Warężyńskiej). Ko-lejny rok z rzędu obserwowany jest wzrost liczebności kormorana. Odnotowano pra-wie 6,5 tysiąca osobników, co jest najwyż-szą wartością w historii liczeń zimowych.

Rycina 1. Lokalizacja obiektów skontrolowanych w trakcie akcji zimowych liczeń w roku 2015 w Śląskim Regionie OrnitologicznymFigure 1. Location of places controlled within winter censuses in 2015 in the Silesian ornithologi-cal region. Red and green spots and rivers - places of conducted census, green patch - Wrocław

Ptaki Śląska 22 | Materiały

187

Kormorany zimują głównie na dużych zbiornikach zaporowych: Turawskim, Nyskim, Otmuchowskim, Goczałkowic-kim w liczbie od 400 do 800 osobników oraz na Odrze. W stosunku do roku 2014 spadła liczebność śmieszki i mewy siwej. W przypadku obu gatunków charaktery-styczne są znaczne fluktuacje pomiędzy kolejnymi zimami. Na wysokim poziomie utrzymała się liczebność mewy białogło-wej (5,5 tysiąca osobników). Największe koncentracje mewy białogłowej notowano na zbiornikach zaporowych (Zb. Miet-kowski, zb. Dzierżno Duże). W pierw-szej dziesiątce pod względem liczebności znalazły się także nurogęś i łabędź niemy. Dla jedenastu gatunków wykazano liczeb-ność w przedziale od 100 do 1000 osobni-ków. W przypadku 30 gatunków liczeb-ność była mniejsza niż 100 osobników. W styczniu 2015 po raz piąty wykazano zimujące gęsiówki egipskie, które mimo bardzo niskiej liczebności można zakwa-lifikować jako nowy gatunek regularnie zimujący w regionie. Wzrasta też liczeb-ność i liczba miejsc występowania man-darynki. Ptaki te regularnie zimują we Wrocławiu, Brzegu i Opolu. Natomiast na zbiorniku Mietkowskim odnotowano liczbę 15 osobników bernikli białolicej, co jest największą liczbą w historii liczeń zimowych. Rekordową liczebność (po-nad 30 osobników) osiągnął również be-kasik. Wykazano go na 3 stanowiskach z rekordowym zgromadzeniem 16 osobni-ków na stawach Bies w Żorach (A. Sojka, M. Rojek).

PodziękowaniaW roku 2015 w zimowych liczeniach

uczestniczyło 121 osób. Byli to: Andrzej Andrzejczyk, Marek Banaś, Mariusz Dą-bek, Maciej Barć, Łukasz Berlik, Jacek Be-tleja, Szymon Beuch, Andrzej Burecki, Anna Cibis, Zygmunt Cibis, Olaf Ciebiera, Grzegorz Chlebik, Łukasz Chruszcz, Pa-weł Czechowski, Dariusz Czernek, Irena Danielecka, Ryszard Danielecki, Kamil Dembiński, Hanna Domagała, Marian Domagała, Tadeusz Drazny, Adam Dy-bich, Cezary Dziuba, Joanna Frankie-wicz, Stanisław Gacek, Bożena Gramsz, Waldemar Górka, Arkadiusz Gorczew-ski, Paweł Grochowski, Tomasz Grochow-ski, Adam Gruszczyński, Wojciech Grze-siak, Joanna Guziak, Radosław Gwóźdź, Grzegorz Hebda, Bogusław Horbanowicz, Krystian Jainta, Katarzyna Jasnosz, Adam Jedrzejko, Krzysztof Kałużny, Marek Ka-pelski, Marcin Karetta, Kazimierz Kiejza, Antoni Knychała, Paweł Kołodziejczyk, Łukasz Kosicki, Maciej Kowalski, Krzysz-tof Koźlik, Jan Król, Robert Kruszyk, Adam Kuńka, Damian Kurlej, Paweł Kwaśniewicz, Mateusz Ledwoń, Wiesław Lenkiewicz, Marzena Maszkało, Tomasz Maszkało, Leszek Matacz, Nikodem Ma-zur, Waldemar Michalik, Kinga Mielcar-ska, Janusz Milewski, Wojciech Miłosz, Maciej Nagler, Marek Pach, Monika Pa-strykiewicz, Henryk Pastrykiewicz, Mał-gorzata Pietkiewicz, Dariusz Pojda, Sła-womir Protaś, Paweł Nowak, Adrian Ochmann, Beata Orłowska, Grzegorz Or-łowski, Krzysztof Ostrowski, Rafał Plezia, Jarosław Regner, Mariusz Rojek, Alfred Rösler, Stanisław Rusiecki, Sławomir Ru-bacha, Andrzej Ruszlewicz, Przemysław Rymwid-Mickiewicz, Rafał Ruta, Gustaw

MateriałyMaterials

188

Tabe

la 1.

Wyn

iki z

imow

ych

licze

ń pt

aków

wod

nych

na

Śląs

ku w

sty

czni

u 20

15 ro

kuTa

ble

1 . W

ater

bird

s re

cord

ed in

win

ter c

ensu

s co

nduc

ted

in S

ilesi

a in

Jan

uary

201

5

Lp.

Naz

wa

pol

ska

Polis

h na

me

Naz

wa

łaci

ńska

Latin

nam

eO

dra

Ode

r Riv

er

Wis

łaVi

stul

a R

iver

Inne

rze

kiO

ther

ri

vers

Zbio

rnik

iRe

serv

oirs

Staw

yry

bne

Fish

pon

ds

Osa

dnik

iSe

dim

en-

tary

pond

s

Inne

Oth

ers

Sum

a dl

aga

tunk

uTo

tal

1kr

zyżó

wka

An

as p

laty

rhyn

chos

3998

835

313

593

4169

419

015

1879

1691

313

3435

2gę

ś zb

ożow

aAn

ser f

abal

is0

00

1875

414

650

042

3344

6

3gę

si n

ieoz

nacz

one

Anse

r spp

.0

00

014

000

1000

015

000

4ły

ska

Fulic

a at

ra19

40

5142

7367

616

314

8868

45

5ko

rmor

anPh

. car

bo15

8660

350

3457

379

156

436

6424

6m

ewa

biał

ogło

wa

Laru

s cac

hinn

ans

651

012

429

7849

97

1241

5500

7śm

iesz

ka

Ch. r

idib

undu

s18

690

594

329

423

015

9848

13

8gę

ś bi

ałoc

zeln

aAn

ser a

lbifr

ons

150

017

3718

290

9036

71

9ła

będź

nie

my

Cygn

us o

lor

593

031

823

772

752

926

2853

10nu

rogę

śM

ergu

s mer

gans

er46

60

2396

910

640

150

2672

11m

ewa

siw

aLa

rus c

anus

192

038

2013

241

331

2599

12cz

erni

caAy

thya

fulig

ula

900

2812

2348

3049

719

16

13cz

apla

siw

aAr

dea

cine

rea

173

483

9510

5417

7014

96

14cy

rane

czka

Anas

cre

cca

340

247

741

254

105

1183

15gą

goł

Buce

phal

a cl

angu

la47

90

9819

030

70

107

1181

16ła

będź

krz

ykliw

y Cy

gnus

cyg

nus

426

00

253

30

141

1102

17gę

gaw

a An

ser a

nser

132

19

547

334

1811

1052

18gł

owie

nka

Ayth

ya fe

rina

20

560

932

073

721

19żu

raw

Grus

gru

s2

09

760

042

351

0

20m

ewa

sreb

rzys

taLa

rus a

rgen

tatu

s1

09

226

460

6134

3

21cz

apla

bia

łaAr

dea

alba

280

3778

167

028

338

Ptaki Śląska 22 | Materiały

189

22

mew

a sr

ebrz

ysta

se

nsu

lato

Laru

s arg

enta

tus

sens

u la

to54

00

232

230

030

9

23ko

kosz

kaGa

llinu

la c

hlor

opus

90

234

08

54

260

24pe

rkoz

dw

uczu

by

Podi

ceps

cris

tatu

s0

00

216

00

922

5

25“s

ołty

s”-

880

232

20

8019

5

26pe

rkoz

ekT.

rufic

ollis

440

121

40

414

187

27bi

elac

zek

Mer

gellu

s alb

ellu

s26

00

8639

112

164

28bi

elik

Halia

eetu

s alb

icill

a66

00

2450

03

143

29ła

będź

cz

arno

dzio

byCy

gnus

col

umbi

anus

00

00

590

665

30zi

mor

odek

Alce

do a

tthi

s10

018

611

314

62

31w

odni

kRa

llus a

quat

icus

00

363

33

146

32kr

akw

aAn

as st

repe

ra3

00

22

135

43

33św

istu

n An

as p

enel

ope

140

223

10

343

34pl

uszc

zCi

nclu

s cin

clus

00

313

00

135

35og

orza

łka

Ayth

ya m

arila

10

018

00

1433

36be

kasi

kL.

min

imus

00

00

247

031

37ro

żeni

ecAn

as a

cuta

70

15

60

322

38be

rnik

la b

iało

lica

Bran

ta le

ucop

sis

00

015

00

015

39uh

laM

elan

itta

fusc

a0

00

110

00

11

40ku

lik w

ielk

iNu

men

ius a

rqua

ta0

00

100

00

10

41m

anda

rynk

aAi

x ga

leri

cula

ta1

03

00

15

10

42gę

siów

ka e

gips

kaA

. ae

gypt

iaca

00

00

00

55

43nu

r cza

rnos

zyi

Gavi

a ar

ctic

a0

00

40

00

4

44nu

r rdz

awos

zyi

Gavi

a st

ella

ta0

00

40

00

4

45sa

mot

nik

Trin

ga o

chro

pus

00

01

10

24

46ka

rolin

kaAi

x sp

onsa

00

10

00

23

MateriałyMaterials

190

47ks

zyk

Galli

nago

gal

linag

o0

00

00

30

3

48lo

dów

kaCl

angu

la h

yem

alis

00

02

00

13

49he

łmia

tka

Nett

a ru

fina

00

02

00

02

50m

ewa

rom

ańsk

aLa

rus m

icha

helli

s0

00

20

00

2

51m

ewa

siod

łata

Laru

s mar

inus

00

02

00

02

52pl

iszk

a gó

rska

Mot

acill

a ci

nere

a0

02

00

00

2

53bą

kBo

taur

us st

ella

ris0

00

00

01

1

54gę

ś kr

ótko

dzio

baA

. br

achy

rhyn

chus

00

01

00

01

55m

ewa

żółt

onog

aLa

rus f

uscu

s0

00

10

00

1

56pe

rkoz

rdza

wos

zyi

Podi

ceps

gris

egen

a0

00

10

00

1

57pe

rkoz

roga

tyPo

dice

ps a

urit

us0

00

01

00

1

SUM

A47

244

418

1608

880

908

5603

934

1524

936

2290

48

Schneider, Tomasz Sczansny, Katarzyna Skowrońska-Ochmann, Jarosław Sło-wikowski, Ewa Smutyło, Bartosz Smyk, Grzegorz Sobczak, Justyna Soska, Marek Stajszczyk, Jerzy Stasiak, Kamil Struś, Ma-rian Szeruga, Dariusz Szlama, Beata Szle-zynger-Hayatli, Hanna Sztwiertnia, Jakub Szymczak, Dariusz Szyra, Agnieszka Tań-czuk, Tomasz Tańczuk, Piotr Wasiak, An-drzej Wąsicki, Aleksadra Wasińska, Emi-lia Wiciejowska, Tomasz Wilkosz, Łukasz Wiśniewski, Jerzy Wróbel, Krzysztof Za-dwórny, Tomasz Zarzycki, Dariusz Zelig, Michał Zawadzki, Kamil Zięba, Justyna Tracichleb, Czesław Zontek, Małgorzata Żak, Katarzyna Żuk, Karol Żyśko, Iwona Żyśko.

Wszystkim tym osobom dziękujemy za udział w akcji.

Summary Between 16th and 19th January 2015 the

annual winter census of wintering wa-ter birds was conducted in the Silesia. 121 participants took part in the project. They recorded more than 230 thousand birds of 54 species. The most numerous wintering species were the Mallard (more than 133 thousand birds, which was the best score ever), the Bean Goose (over 33 thousand), the Coot (over 6.5 thousand) , the Cormorant (nearly 6.5 thousand) and Caspian Gull (ca. 5.5 thousand). A num-ber of wintering Jack Snipes increased in 2015 to over 30 individuals.

Ptaki Śląska 22 | Materiały

191

LiteraturaCzapulak A. 1986. Wyniki zimowych liczeń ptaków wodnych na Śląsku w latach 1983–1984. Ptaki Śląska 4: 69–79Czapulak A., Stawarczyk T. 1988. Zimowanie ptaków wodnych na Śląsku w latach 1985–1987. Ptaki Śląska 6: 25–42.Czapulak A. 1991. Zimowanie ptaków wodnych na Śląsku w latach 1988–1989. Ptaki Śląska 8: 118–127.Czapulak A., Betleja J. 1998. Zimowanie ptaków wodnych na Śląsku w latach 1990–1995. Ptaki Śląska 12: 127–143.Czapulak A., Betleja J. 2001. Zimowanie ptaków wodnych na Śląsku w latach 1996–1999. Ptaki Śląska 13: 107–123.Grochowski P., Beuch S. 2012. Zimowanie pta-ków wodnych na Śląsku w latach 2011 i 2012. Ptaki Śląska 19: 144–152.Grochowski P., Beuch S. 2013. Zimowanie pta-ków wodnych na Śląsku w roku 2013. Ptaki Ślą-ska 20: 104–109.Grochowski P., Beuch S. 2014. Zimowanie pta-ków wodnych na Śląsku w roku 2014. Ptaki Ślą-ska 21: 155–161.

MateriałyMaterials