YENĠDOĞAN VE SÜT ÇOCUĞU BESLENMESĠ · Akut hastalıkta azalma Akut otitis media Hastanede kalıĢ süresinde kısalma Spesifik kronik hastalık riskinde azalma Obesite Kanser

Doç. Dr. Kamile MARAKOĞLU

Selçuk Üniversitesi Tıp Fakültesi

Aile Hekimliği AD.

YENĠDOĞAN VE SÜT ÇOCUĞU BESLENMESĠ

Sunu Planı

Beslenmenin önemi Dünyada ve ülkemizde anne sütü verilme sıklılığı Anne sütünün bebek ve anne açısından yararları Bebek nasıl emzirilmeliMemeyi reddin nedenleriBebek ne zaman emzirilmeli?Meme ile ilgili problemlerSütün sağılmasıSüt nasıl artırılır?Tamamlayıcı beslenmede 10 basamakAile Hekimin rolü

Anne ve Bebek Sağlığı Vakfı Konya 25 Mayıs 2013

Doğum Sonrası Dönem

A)Yenidoğan Dönemi (0 - 4 hafta )

B) Süt Çocukluğu Dönemi (1 ay - 12 ay)

C) Oyun Çocukluğu Dönemi (1 - 3 yaĢ )

D) Okul Öncesi Dönemi (4 - 5 yaĢ )

E) Okul Çocukluğu Dönemi (kızlarda 6-10 yaĢ, erkeklerde 6-12 yaĢ )

F) Ergenlik Dönemi ( kızlarda 10-18 yaĢ, erkelerde 12-20 yaĢ )


Beslenmenin Önemi

Beslenme yaĢamın her döneminde önemlidir.

Büyümenin en hızlı olduğu evrelerden bebeklik döneminde beslenme ayrı bir önem taĢımaktadır.

Doğumdan iki yaĢın sonuna kadar devam eden dönem, çocuklarda büyüme-geliĢmenin en hızlı olduğu yaĢama sağlıklı baĢlangıç için en kritik dönemdir.

Çocukluk çağı hastalıklarının en önemli ölüm nedenlerinden biri olan büyüme geriliği, bazı vitamin ve mineral eksiklikleri ile ishaller en sık 0-2 yaĢ grubu çocuklarda görülmektedir.

Büyümenin en hızlı olduğu bu dönemde oluĢan büyüme geriliğinin iki yaĢ sonrasında düzeltilmesi oldukça güçtür.

Bu nedenle, süt çocuğu ve küçük çocukların beslenmesiyle ilgili alıĢkanlıkların bu dönemde kazandırılması ve annelerin bu konuda bilinçlendirilmesi gerekmektedir.


Süt Çocukluğu

YaĢ (aylar) Tartı*(gr/ay) Boy*(cm/3 ay)

0 - 3 Ay 600 – 1000 8

4 - 6 Ay 600 – 800 8

7 - 9 Ay 400 – 600 4

10 - 12 Ay 400 – 600 4

* 0 - 12 ay çocukların üçer aylık dönemlerde tartı artıĢı aylık, boy artıĢı 3 aylık artıĢ olarak belirtilmiĢtir.

Anne ve Bebek Sağlığı Vakfı Konya25 Mayıs 2013

Anne Sütü

Bir toplumun geleceği sağlıklı bireylerin varlığı ile süreklidir.

Çocukların sağlıklı olarak dünyaya gelmesi ve yetiĢmesi için annelerin gebe ve emziklilik döneminde, fetal geliĢme, süt yapımı, besinlere olan gereksinmelerinin artması ve buna bağlı olarak yeterli ve dengeli beslenmeleri ve sağlıklarını korumaları konusunda bilinçlendirilmeleri gereklidir.

Yenidoğan bir bebek için en uygun besin ANNE SÜTÜ’dür. Anne sütü bebeğin sağlıklı olması, tüm besin öğeleri gereksinmelerini karĢılaması, kolaylıkla sindirilebilmesi ve enfeksiyonlara karĢı koruması açısından yeri doldurulamaz bir besindir.

Yenidoğan bir bebeğe ĠLK 6 AYLIK dönemde SADECE ANNE SÜTÜ verilmelidir.


1989 yılında, DSÖ ve UNICEF “Emzirmenin Korunması, Özendirilmesi ve Desteklenmesinde Doğum Hizmetlerinin Rolü” ne iliĢkin önerileri belirten bir ortak bildiri yayımlamıĢtır.

ÇalıĢma, “Başarılı Emzirmede 10 Öneri” adı altında özetlenmiĢtir. Doğum yapılan hastanelerde bu 10 öneriyi gerçekleĢtiren hastanelere “Bebek Dostu Hastane” unvanının verilmesi kararlaĢtırılmıĢtır.

Türkiye’de anne sütünün teĢviki için yürütülen çalıĢmalar 1987 yılında baĢlatılmıĢtır. 1991 yılından bu yana anne sütünün teĢviki ve bebek dostu hastaneler programı çalıĢması sürdürülmektedir .


“Başarılı Emzirmede 10 Öneri”

1- Sağlık Bakanlığı tarafından hazırlanan emzirmeye iliĢkin yönerge bütün sağlık kuruluĢlarında bulunmalıdır.

2- Tüm sağlık personeli bu yönerge doğrultusunda eğitilmelidir.

3- Hamile kadınlar emzirmenin yararları ve yöntemleri konusunda bilgilendirilmelidir.

4- Doğumu izleyen ilk yarım saat içinde emzirmeye baĢlanmaları için annelere yardımcı olunmalıdır.

5- Annelere,emzirmenin nasıl olacağı ve bebeklerden ayrı kaldıkları durumlarda sütün salgılanmasını nasıl sürdürecekleri konusunda bilgi verilmeli ve uygulama ile gösterilmelidir.


“Başarılı Emzirmede 10 Öneri”

6- Tıbben gerekli görülmedikçe, yeni doğanlara anne sütünden baĢka bir yiyecek yada içecek verilmemelidir.

7- Anne ile bebeğin 24 saat bir arada kalmalarını sağlıyacak bir uygulama benimsenmelidir.

8- Bebeğin her isteyiĢinde emzirilmesi teĢvik edilmelidir.

9- Emzirilen bebeklere yalancı meme veya emzik türünden herhangi bir Ģey verilmemelidir.

10- Anneler, taburcu olduktan sonra da emzirmeye devam edebilmeleri, karĢılaĢabilecekleri sorunları çözebilmeleri ve bebeklerinin ve kendilerinin kontrollerini yaptırabilmeleri yönlerinden baĢvurabilecekleri sağlık kuruluĢları hakkında bilgilendirilmelidir.


Dünyada 150 ülkede 20.000’e yakın bebek dostu sağlık kuruluĢu bulunmaktadır.


Bebek Dostu Hastanelerin Emzirme Süresine Etkisi

0-5 Aylık Bebeklerde

BDH DĠĞER

Emzirme Oranı %42 %34

Kaynak: Pediatrics 2005 116(5): e702?8. Basel Üniv.

N:2861

-Emzirme politikalarını net olarak ortaya koymuş hastanelerin, destek

ekiplerinin ve dolayısıyla da emzirme sıklığının yüksek olduğunu

Gösteriyor.

– Kurum içi surveyans da emzirme kalite geliştirmesi için motivasyon

Sağlayabilir.

WHO ve UNICEF ÖNERĠSĠ

Anneler ilk yarım saat içerisinde emzirilmeye başlanmalıdır.

İlk 6 ay sadece anne sütü verilmelidir.

6 aydan itibaren ek besinlere başlanmalıdır.

2 yaş ve üzerine kadar ek besinlerle birlikte emzirmeye devam edilmelidir.


Dünyada bebek beslenmesi

Dünyada yılda 4 milyon yenidoğan 1 ay dolmadan ölmekte

Düşük doğum ağırlıklı bebeklerin oranı gelişmekte olan ülkelerde

% 16

İlk 6 ay kesintisiz emzirme (UNICEF Verileri)

Gelişmekte olan ülkelerde % 37

Gelişmiş ülkelerde %35

Türkiye %42

İlk bir saat içinde emzirme gelişmekte olan ülkelerde %39

En düşük oran % 27 ile Güney Asya’da


Ülkemizde TNSA Verileri

1993 1998 2003 2008

Bir süre emzirenler --- %95.2 % 97 %96.7

Ġlk bir saat içinde emzirme --- %51.8 % 54 %39

Ġlk bir günde emzirme %76 %84.8 %84.0 %73,4

Anne sütünden önce ek gıda alma %39.0 %23,2

Tek baĢına anne sütü0-1 ay %14 %44 %692-3 ay % 6 % 16 %424-5 ay % 2 % 11 %246.ay %0.0 % 1,8 %1.6



2008 TNSA


2008 TNSA


2008 TNSA


2008 TNSA


Anne sütü verilmesini etkileyen faktörler

Erkek eşin bilgi düzeyi arttıkça annelerin bebeklerini

ilk 6 ay sadece anne sütü ile beslemesi artmaktadır

Hekim bebek bakımı eğitimini, sadece anneye değil

babaya ve diğer bakım vericilere de vermelidir.

Eğitimlere gebelik döneminde başlanmalıdır.

Doğumdan sonra da yine emzirmenin takibini

yapabilmek için hemşirenin ev ziyareti yapması

sağlanmalıdır

Doğum öncesi eğitim alanların almayan annelere göre

toplam anne sütü verme süreleri daha uzundur.


21

Annelerin Desteğe Ġhtiyacı Var

Anne sütü verilmesini azaltan faktörler

Anne sütünün yeterli gelmeyeceği kaygısı

Erken, hazırlıksız doğum

Emzirme konusundaki yanlış inanç ve uygulamalar

Sigara ve alkol kullanımı

Ülkemizde de annelerin birçoğu sütünün yeterli

gelmeyeceğine inanmakta ya da emzirme ile ilgili

birçok geleneksel yöntem nedeniyle bebeklerini yeterli

besleyememektedir.


Sezeryan Doğum

Sezeryan ile doğum annenin emzirmesine

engel olmamakla birlikte sezeryan olan

anneler iki temel sorunla karşılaşmaktadır.

Ağrı ve bebeğin emzirme için kucakta

tutulmasının zor olması,

Annelerin bu dönemde emzirmeyle ilgili olarak

desteklenmesi gerekmekte.


ANNE SÜTÜNÜN ÖNEMĠ VE DEĞERĠ

Anne sütü ve emzirmenin hem bebek hem de anne için baĢta;

beslenme olmak üzere,

sağlık,

bağıĢıklık sistemi

geliĢimsel, psikolojik, sosyal

Ve ekonomik yönden çok sayıda yararları vardır.


Bebek Ġçin Yararları

Her zaman hazır, taze ve uygun ısıdadır.

Besin değeri bebek için idealdir.

Sindirimi kolaydır, aktif enzimler içerir.

Hormonlar ve büyüme faktörleri içerir.

Bebeği enfeksiyonlara karşı korur

(IgA ve diğer immünglobulinler)

Allerjiye karşı koruyucudur.


Bazı kronik hastalıklar ve obesite riskini azaltır.

Kabızlık ve pişik daha az görülür.

Analjezik etkisi vardır.

Çene ve diş gelişiminde rolü vardır.

Anne-bebek arasındaki bağı güçlendirir.

Bebek Ġçin Yararları


Meme dokusunda ve anne sütünde kök hücre mevcut

Hassiotou F. Breastmilk is a novel source of stem cells with multilineage differentiation potential. Stem Cells. 2012


HAMLET(Human Alpha-lactalbumin Made LEthal to Tumor cells)

Tümör hücrelerinde apopitozu uyarıyor


http://en.wikipedia.org/wiki/Alpha-lactalbumin

Annenin çocukluğunda karĢılaĢtığıenfeksiyonlarda edindiği immün hafızaanne sütü ile nakledilir.

Holmlund U. Maternal country of origin, breast milk characteristics and potential influences on immunity in offspring. Clin Exp Immunol, 2010


Anne sütünün uyku düzenleyici rolü


Melatonin, triptofan, nukleozidler/nukleotidler ve vitamin B12

WAPM Working Group on Nutrition: Potential chronobiotic role of human milk in sleep regulation

Sertac Arslanoglu, Journal of Perinatal Medicine, 012

Anne sütünün kognitif fonksiyonlara etkisi

Anne sütü alanlar formül mama ilebeslenenlere göre, 5, 7, 11, 14. yaĢtaokuma, yazma ve matematikte dahaiyiler.

UK millennium cohort study

Der G. Effect of breast feeding on intelligence in children: prospective study, sibling pairs analysis, and meta-analysis. BMC 2006


Akut

hastalıkta

azalma

Akut otitis

media

Hastanede

kalıĢ

süresinde

kısalma

Spesifik kronikhastalık riskindeazalma

Obesite

Kanser

Koroner kalphastalığı

Allerjikdurumlar

Tip 1 diyabet

Enflamatuarbarsak hastalığı

NörogeliĢimsel sonuçlardaiyileĢme

NörogeliĢimselavantaj

IQ daha iyi

Görme daha iyi

Anne sütü alanpreterm bebeklerde

daha çabuk olgunlaĢır

Anne sütünün uzun dönem faydaları


Antropometrik standartlara uygun geliĢirler.

Solunum sistemi enfeksiyonlarının sıklığı azalır.

Ġnsüline bağımlı diyabet görülme riski azalır.

Nekrotizan enterokolit görülme riski 10 kat daha azalır .

ġiĢmanlık görülme riski azalır.

Apandisit,invajinasyon, hipertrofikpilor stenozu görülme riski azalır

Büyüme iliĢkisi

Astım iliĢkisi

Diyabet iliĢkisi

Cerrahi durumlar

ġiĢmanlık iliĢkisi

Nekrotizan enterokolit

ANNE SÜTÜ

Anne Sütü ile diyabet

kanser

kardiyovasküler hastalıklar

arasında negatif korelasyon olduğunu göstermektedir

Epidemiyolojik ÇalıĢmalar

Anne ve Bebek Sağlığı Vakfı Konya25 Mayıs 2013

Ucuz, hazırlama sorunu yoktur.

Uterus involüsyonunu sağlayarak, postpartum

kanamayı azaltır.

Anemi oluşmasını engeller.

Laktasyonel amenore ile doğum aralığını

artırmaya yardım eder.

Anne Ġçin Yararları


Anne için Yararları

Gebelik öncesi kiloya dönmeye yardımcı olur.

Annede sakinlik ve duygusal tatmin sağlar.

Meme ve Over kanserinden korur.

Postmenopozal osteoporoz ve kalça kırığı

riskini azaltır.


EMZĠRMENĠN PSĠKOLOJĠK YARARLARI

DUYGUSAL BÜTÜNLEġME

Anne ve çocuk arasında yakın sevgi dolu iliĢki sağlar.

GELĠġME

Annenin duygusal açıdan tatminini sağlar.

Bebek daha az ağlar.

Anne bebeğine daha sevgi dolu davranır.

Bebeği terk etme veya hırpalama olasılığı daha düĢüktür.

Anne sütü ile beslenen çocuklar ileri yaĢlarda zeka

testlerinde daha baĢarılı olurlar.


ANNE SÜTÜNÜN ÖZELLĠKLERĠ

Kolostrum

Doğumdan sonraki ilk birkaç günde salgılanan sarımsı

renkteki koyu kıvamlı süte denir.

Antienfektif etmenlerden zengindir.

Olgun sütten daha fazla oranda protein içerir (% 3-3.5 g)

Demir, C vit. ve amino asitleri yeterli miktarda içerir

Na, K, Ca, Mg, olgun süte göre fazladır.Anne ve Bebek Sağlığı Vakfı Konya

25 Mayıs 2013

Kolostrum

Çinko ve A, D, B12 vit. yüksek oranda bulunmaktadır.

Büyüme faktörleri içerir.

Laktoz ve yağ oranı matür sütten azdır.

Barsak florasının oluşmasına katkısı vardır.

Laksatif etkisi vardır.


Matür (Olgun) Süt

Doğumdan birkaç gün sonra salgılanmaya başlar.

Bileşimi bir öğünde emzirmenin başından sonuna doğru

farklılık gösterir.

Ön Süt: Protein, laktoz, vitamin ve sudan zengindir.

Son Süt: Yüksek oranda yağ içerir, enerjinin büyük

bölümünü karşılar.


Ġlaçlar ve anne sütü

LactMed (internet sitesi)

Kemoterapotikler

Ergo bileĢikleri

Statinler

Amfetamin

Anne sütüverilmez


Emzirmenin Kontrendikasyonları Bebekte;

Galaktozemi

Fenilketonüri

Annede;

Aktif, tedavi edilmemiĢ tüberküloz

Tanı/tedavi amaçlı radyoaktif izotop alımı

Suçiçeği (doğumdan 5 gün önce 2 gün sonra)

Antimetabolit/kemoterapötik alımı

Madde bağımlılığı

Memede herpes lezyonu (diğer memede yoksa o memeden emebilir)

HIV + anne (?)

Aktif CMV infeksiyonu (prematüreler için)

H1N1 enfeksiyonu (afebril oluncaya kadar)


Memelerde süt yapımı nasıl olur?


PROLAKTĠNHer emzirme sonrasında salgılanır.

Bir sonraki emzirme için süt oluĢturur

Meme baĢından

duygusal uyarı

Kandaki

prolaktin

Gece daha fazla salgılanır

Ovulasyonu baskılar

18

Bebek emiyor


Bebek ne kadar fazla

emerse, meme o

kadar fazla süt yapar

PROLAKTĠN

Geceleri prolaktin

salgısı daha fazladır

Süt üretimini artırmak için

gece emzirmek özellikle yararlıdır

Prolaktin anneyi

gevĢetir, rahatlatır

Anne bebeği gece emzirse

bile genellikle iyi dinlenir

Prolaktinle ilgili hormonlar ovulasyonu

baskılar

Emzirme yeni bir gebeliği önlemeye

yardımcıdır


OKSĠTOSĠN REFLEKSĠ (Süt Ġnme Refleksi)Memelerden sütün dıĢarı salınmasını sağlar.

Emzirmeden önce veya emzirme sırasında oluĢur.

Meme baĢından

duygusal uyarı

Kandaki

oksitosin

Bebek emiyor

Uterusun kasılmasını sağlar


Oksitosinmemedeki sütün akmasını sağlar

(boĢalma refleksi)

OKSĠTOSĠN SALGISINI ETKĠLEYEN FAKTÖRLER

Bebeğiyle mutlu olmak, sevgiyle onu düĢünmek,

Sütünün onun için en iyi besin olduğunu düĢünmek,

Bebeğini görmek, dokunmak, sesini duymak

Annenin kendine güvenmesi

Ağrı

EndiĢe(Sütünün yeterli olmadığı ile ilgili kaygılar v.b.),

ġüphe

Stres, Sigara ve alkol kullanımı


Emzirmeye Hazırlık

Anne, ellerini su ve sabunla yıkamalı,

Meme başları temiz olmalı,

Rahat, sakin ve istekli olmalı,

Bebeğin altı temiz olmalıdır.


Bebek Nasıl Tutulmalı?

Dört Temel Nokta:

Bebeğin başı ve gövdesi düz bir hatta olmalı,

Yüzü memeye bakmalı,

Vücudu anneninkine yakın olmalı,

Yenidoğan poposundan tutulmalı,


Bebek Memeye Doğru YerleĢtiğinde;

Ağzı geniş açıktır,

Alt dudağı dışa dönüktür,

Areolanın büyük kısmını almıştır,

Çenesi memeye dokunur,

Yanakları yuvarlak ve dolgundur,


Memeye iyi yerleĢmiĢ bebekBebeğin ağzı geniĢ, iyice açık,

Dilini öne doğru uzattığı için alt dudağı dıĢa dönük,

Çenesi anne memesine değiyor,

Alttan areolanın büyük bir kısmı bebeğin ağzı içinde kaldığı için areolanın çok azı görülüyor

ETKĠN EMME GERÇEKLEġĠR


Memeye iyi yerleĢmiĢ bebek


ANNEMĠN SÜTÜ MÜKEMMEL

Doğru YerleĢmeme - Etkisiz Emme Belirtileri

Bebeğin ağzı geniş açık değildir,

Dudaklarını ileriye uzatmıştır,

Alt dudağı dışa dönük değildir,

Çenesi anne memesine değmez,

Yanakları içe çöküktür,

Areolanın çoğu kısmı dışarıdan gözlenir,



56

Ġkizlerin Emzirilmesi

Doğru YerleĢmeme ve Etkisiz Emme

Sonucunda

Bebek meme başını emdiği için

meme çatlakları, ağrı ve abse olur,

Sütü tam alamadığı için doymaz ve

memelerde gerginlik olur,

Doymayan bebek tartı alamaz ve

memeyi reddeder,

Sonuçta memelerde süt yapımı

azalır. Anne ve Bebek Sağlığı Vakfı Konya 25 Mayıs 2013

Memeye uygun Ģekilde yerleĢmeme nedenleri

• Biberon kullanma:

• Emzirme düzenine alıĢmadan önce, su veya süt için biberon kullanma

• Emme şaşkınlığı - Meme başı şaşkınlığı

• Deneyimsiz anne

• Ġlk bebek

• Daha önceki bebeklerin biberonla beslenmesi


Memeye uygun Ģekilde yerleĢmeme nedenleri

ĠĢlevsel zorluk

• Küçük ve zayıf bebek

• Meme baĢı küçük veya meme dokusunun esnekliği azsa

• Memelerin sütle çok dolu olması (memede tıkanıklık)

• Emzirmeye baĢlamada bir gecikme olması

Yardım eksikliği

• Geleneksel yardımın ve sosyal desteğin yokluğu

• Doktor, ebe ve hemĢirede danıĢmanlık bilgisi eksikliği


MEMEYĠ REDDĠN NEDENLERĠ

Hastalık;

Enfeksiyonlar

Beyin hasarı

Bebek memeyi alır ancak güçsüz emer

Ağrı

Forseps yada vakum uygulanan bölgede ağrı

Bebek ağlar ve beslenmeye zorlanırsa mücadele eder

Ağızda acıma

Kandida enfeksiyonu (pamukçuk), diĢ çıkarma

v.b.

Bebek birkaç kez emer, durur ve ağlar

Sedatif etkisi

Anneye verilen ilaçlar nedeniyle bebek

uyuklayabilir

Bebek ağrılı, hasta ya da ilaç etkisinde olabilir



Anneden ayrılma

Annenin iĢe baĢlaması

Yeni bir bakıcının varlığı

Çok sık bakıcı değiĢtirme

Aile düzeninde değiĢiklik; taĢınma,

gezmeye gitme vb.

Annede hastalık veya mastit

Annenin adet görüyor olması

Annenin kokusunda değiĢiklik

Bir değiĢiklik bebeği üzmüĢ olabilir

(Emme grevi –sıklıkla 3 – 12 aylarda)



YenidoğmuĢ bebek memeye

tutulduğunda, baĢını “ hayır”

der gibi sağa sola çevirebilir -

Arama reflexi - NORMAL

4-8.aylar arasında bebeklerin

her Ģey dikkatini çekebilir -

NORMAL

1 yaĢından sonra bebek anne

sütünü kendi kendine kesebilir -

NORMAL

GörünüĢte mi, gerçek bir red mi?


Dil bağı

Ankyloglossia, tongue tie

Minör malformasyondur.

Dil altı, orta hatta

Normalde apopitozis ile ortadankalkan embriyolojik dokunun devametmesidir.

Dilin hareketlerini kısıtlar.

Ailesel özellik gösterir.


Dil bağı

Ön dil bağı: Ġnce bir anterior membran

Arka dil bağı: Kalın posterior fibröz bant

Bazen görülmeyebilir, palpasyongerekir.

Görülme sıklığı tam olarak bilinmiyor.

ÇeĢitli boyutlarda.

%5-10 görüldüğü bildirilmekte.Anne ve Bebek Sağlığı Vakfı Konya

25 Mayıs 2013

Dil bağı

Hangi oranda anne memesini almaya engel olduğu bilinmiyor.

Bebeğin yemesi, konuĢması ya da yutmasınıetkiliyebilir.

Normalde bebeğin dili anne memesini emerkenalt diĢ etini örter.

Dil bağı olan bebekte ise bebek dilini uygunyerleĢtirip , hareket ettirmediği için annesininmeme baĢını emme yerine çiğner.

Dil bağında sorunlar

Ġyi beslenememe Memeye yerleĢememe Emerken “klik”sesi Memeden yavaĢça kayma “Çiğneme” Tartı alamama/kayıp Hipernatremi Huzursuzluk Memede uyuma

Ultrason ile yapılan çalıĢmada frenulotominin dil hareketlerini serbestleĢtirerek bebeğin emmesini artırdığı, annenin ağrısını azalttığı bulunmuĢtur.

Bebek acıkınca;

Kıpırdanmaya,

Dil ve dudak hareketleri,

yalanmaya baĢlar.

Ağzını açar, aranmaya baĢlar

Hareketlenir,

Elini ağzına götürür.

Her istediğinde ?


Bebeklerin ilk ayda her istedikçe emzirilmeleri, ağlamasıbeklenmemelidir.

Ağlama açlığın geç birgöstergesi olarak kabuledimelidir.

Ağlayan bebek memeyizor tutar. ÖncesakinleĢtirilmesi gerekir.

Sonunda ağlar. ARTIK ÇOK GEÇ


Emzirmenin Süresi

Kendisi bırakana kadar bebeği

memede tutmak gerekir.

İlk günler toplam süre 45 dk

Daha sonra 15 dk


Bebek uyuyor, emme isteğiyok,

Bebek emme çabasında bulunmazsa

Ġlk hafta 2 saatte bir,

ilk ay 3 saatte bir

emzirilmeye çalıĢılmalıdır.


Yenidoğanın mide kapasitesi

1. GÜN5-7 ml

3. GÜN22-27 ml

10. GÜN60-80 ml


YETERLĠ SÜT ALAN BEBEK

Günde en az 6-8 kez açık renk idrar

çıkarır

Günde 3-5 kez gaita yapar

2. haftanın sonunda doğum ağırlığına

ulaşır

İlk 3 ay boyunca ayda 800-1000 gr,

sonraki 3 ayda aylık 600-800 gr alır.


Emzirmenin ilk haftalarında daha sık yaşanır.

Emzirmeyi etkiler ve bebeğin yeterli süt

almasını engeller.

Annenin anksiyete yaşamasına neden olabilir.

Anne emzirmeyi devam ettirmekte güçlük

çeker.

MEME PROBLEMLERĠ


Meme ile Ġlgili Hangi Problemler Görülür?

Memelerin sütle aşırı dolması (engorgment)

Mastit

Meme absesi

İçe dönük ya da düz meme başı

Meme başı ağrısı ve çatlakları

Bu durumların tanınması ve tedavisi anneyi rahatlatma ve

emzirmenin devamı açısından önemlidir.Anne ve Bebek Sağlığı Vakfı Konya

25 Mayıs 2013

içe çökük meme ucu

Enjektör bu noktadan kesilir

Piston kesilen uçtan sokulur

Anne pistonu yavaĢça çeker

DÜZ VE ĠÇE ÇÖKÜK MEMELERĠN DÜZELTĠLMESĠ

Gerekirse ilk iki hafta: Anne sütünü sağıp bebeğe kapla verme,

Anne sütünü bebeğin ağzına sağma.


ELLE SÜT SAĞMA


Antep ili cam eĢya müzesinde sergilenen, Roma Dönemi Cam Süt Pompası M.S 3.yy

Biberon Yerine Kap Yöntemi

90

Biberon Yerine Enjektör

Yöntemi

Dolu meme

Sıcaktır

Ağırdır

Serttir

Süt akar

AteĢ yoktur

TıkanmıĢ meme

Acı verir

Ödemli gibidir

Meme ucu düzleĢmiĢtir

Parlaktır

Kırmızı görülür

Süt akmaz

24 saat içinde ateĢ olabilir


MEME TIKANMASININ TEDAVĠSĠ

Memeyi “dinlendirmeyiniz”


MEME TIKANMASININ TEDAVĠSĠMemeyi “dinlendirmeyiniz”

Bebek emebiliyorsa

Bebek ememiyorsa

Emzirme öncesi oksitosin refleksini uyarmak için

Emzirme sonrası ödemi azaltmak için

Sık emzirtiniz, pozisyon vermeye yardımcı olunuz.

Elle ya da pompayla sütü sağınız

Ilık yaĢ pansuman ya da ılık duĢ

Omuz ve sırta masaj

Memelere hafif masaj

Meme ucu derisine uyarı

Annenin gevĢemesine yardım

Memeye soğuk yaĢ pansuman


meme iltihabı

Tıkalı kanal ve meme iltihabı belirtileri

Tıkalı kanal

Sütün birikmesi(Süt stazı)Dokuya sızması

Ġnflamasyon

Ġnfeksiyon

bakteriler


24 saat sonra

Belirtiler ĢiddetlenmiĢ

Çatlak oluĢmuĢ ya da

ĠyileĢme olmamıĢsa

24 saatten uzun süren ateĢ

Antibiyotik; 10-14 gün

Annenin tam istirahati

Ağrı kesiciler Nystatin krem 100.000 IU/g, sol 100.000/ml

Günde 4 kez emzirme sonrası, 7 gün ya da iyileĢene kadar

Gentian viole boyası:

bebeğin ağzına %0.25 GV solüsyon lezyonların geçmesinde 3 gün sonraya kadar ya da 5 gün

Meme uçlarına %0.5 GV 5 gün

Meme baĢı çatlaklarının tedavisi

Meme baĢı çatlaklarının ilaçla tedavisi:

Bitkisel içerikli (gayazulen-garmastankrem-) veya saf lanolin içerenkremler tercih edilir.

Bu kremler hasarlı bölge üzerini kapatarak bir

bariyer oluĢturur. Bu bariyer ciltte bulunannemin buharlaĢmasını önler ve çatlak yerininonarması sağlanır. Nemli iyileĢtirme yoluyladerinin kuruması önlenir


SÜTÜN SAĞILMASI

Süt Sağılmasını Gerektiren Durumlar

Süt birikmesi, kanal tıkanıklığı,

Çökük meme başı,

Anne işe başlamışsa

Dolu memeyi almayı

kolaylaştırmak için

Meme ucunu yara olmaktan

korumak için,

Emme sorunu olan bebek,

Memeyi reddeden bebek

DDA ve Prematüre bebek

Hasta bebek

Hasta anne


SÜT SAĞMA YÖNTEMLERĠ

Elle sağma

Pompa ile sağma

Enjektör pompası

Ilık ġiĢe Metodu


Süt Sağma Pompası

101Anne ve Bebek Sağlığı Vakfı Konya 25 Mayıs 2013

http://www.google.com.tr/imgres?imgurl=http://www.annebebek.com/icerik/sagan_anne.jpg&imgrefurl=http://www.annebebek.com/yeni_sut_pompalari.asp?sp=4&usg=__t92r9OGaFrbNvNfqXD2GpVgV7d8=&h=298&w=200&sz=21&hl=tr&start=12&zoom=1&itbs=1&tbnid=R78K_iDB9quaKM:&tbnh=116&tbnw=78&prev=/images?q=s%C3%BCt+sa%C4%9Fma+pompas%C4%B1+resmi&hl=tr&sa=G&tbs=isch:1

102

ENJEKTÖR POMPASI

Pistonu Ters Tak

Meme Ucu Üzerine

Koy

Dışa Çek

Meme İçe Doğru

Emilir

Tekrarla

Süt Akmaya Başlar


103

ILIK ġĠġE METODU

Cam ġiĢe

1-3 Litrelik

ġiĢe Ağzı 2-4cm

Sıcak Su,Soğuk Su

El Bezi

YumuĢak EmiĢ Yapar

Sıcaklık OksitosiniUyarır Süt Akar

Süt Ne Kadar Sıklıkla Sağılmalıdır?

Bebeğin emeceği sıklıkta 3 saatte bir sağmalı

Geceleri de sağmalı

Bebekten uzak olacağı zaman anne yeterli

sütü bırakmalı


Sağılan Anne Sütünün Saklanması

Oda ısısında 8 saat

25-37 oC 4 saat 15-25 oC 8 saat

Buzdolabında 72 saat

Buzlukta 2 hafta,

Derin dondurucuda 3-6 ay saklanabilir


Saklanan Anne Sütünün Kullanılma

Ġlkeleri

Her sağmada süt ayrı steril kaplarda toplanmalı ve üzerine

tarih-saat yazılmalı.

Kullanılacağı zaman tarihi daha önce olan sütler verilmeli.

Buzdolabına indirilerek veya ılık suda bekleterek çözülmeli.

24 saat içinde kullanılmalı.

Çözünmüş süt tekrar dondurulmamalı.


Beslenmenin değerlendirilmesinde idrarsayısı

1. gün 1 kez

2. gün 2 kez

3. gün 3 kez

4. gün 4 kez

5. gün 6-8 kez idrar yapar.

Bebeğin 3. gününden sonraki idrar sayısıaldığı anne sütüne bağlıdır.

4. günden sonra 5’in altında idrar yapması

anne sütünün az olduğunun belirtisidir. Anne ve Bebek Sağlığı Vakfı Konya

25 Mayıs 2013

Süt nasıl artırılır?

Daha çok yemeli fazladan…… kalori Daha çok su içmeli fazladan…….litre Daha çok süt içmeli fazladan……..litre Bitki çayları içme Memede uzun süre tutma Bol tatlı yeme Her ağladıkça emdirme


Galaktogog

Antiemetikler

• Metoklopramid, metpamid, ektrapiramidal yan etkiler, anne sütüne geçiĢi var.

• Domperidon alerji, ilaç etkileĢimi(makrolit), bağırsak krampları

Antipsikotikler,

• Klorpromazin

• Sulpirid

Hormonlar

• Oksitosin

• Büyüme hormonu (somatotropin)

• Tirotropin salgılayıcı hormon (TRH)

• MedroprogesteronAnne ve Bebek Sağlığı Vakfı Konya

25 Mayıs 2013

Galaktogog

Bitkiler

Çemen otu, Rezene, Keçisedefi otu, Mine çiçeği, Anason,

Rezene, Kimyon, Melisa, Robios, Deve dikeni


Turkyılmaz C, The effect of galactagogue herbal tea on breast milk

production and short-term catch-up of birth weight in the first

week of life. J Altern Complement Med. 2011

Çemen otu süt üretimini artırıyor

Bitkisel süt artırıcılar


Galaktogog

Bebeğini emzirmek isteyen ancak her türlü

uygulamaya rağmen süt üretimini artmayan

annelere fayda-zarar hesabı yapılarak

domperidon önerilebilir.

Domperidon 10 mg, günde 3 kez, 1-2 hafta

Bitkisel ilaçlar standardize değil, bilimsel

çalıĢma az.

Mama (günde bir bardak)

Anne ve Bebek Sağlığı Vakfı Konya

25 Mayıs 2013

Emziren anneler için gerekli günlük besin tüketim miktarları

Besin Grupları Miktar (g) Ölçü

Süt, yoğurt (kalsiyum, proteinler,

yağ)

400g-600g

2-3 su bardağı

Peynir (kalsiyum, proteinler, yağ) 50-60g 2 kibrit kutusu kadar

Et, tavuk, balık (proteinler,

vitaminler)

90-100g 3-4 porsiyon

Yumurta, kuru baklagiller (proteinler, karbonhidrat)

100g 1 porsiyon

Taze sebze ve meyveler (vitamin ve

lifler)

500-700g 5-7 porsiyon

Ekmek (karbonhidrat, vitaminler) 100-150g 4-6 dilim

Pirinç, bulgur, makarna vb. (karbonhidrat)

300-450 g En fazla 2-3 porsiyon

Samur G. Gebelik ve Emziklilik Döneminde Beslenme. TC SB Temel Sağlık Hizmetleri GM 2006,Nutrition during lactation. http://www.nap.edu/openbook.php?record_id=1577&page=113-152Yeterli ve Dengeli Beslenmede Besin Grupları vee Önemi, TC SB Temel Sağlık Hizmetleri

Emziren anne; artan besin gereksinimi

karĢılayacak Ģekilde sağlıklı ve dengeli beslenmelidir.

Günlük alınması

gereken miktar

660 gr

%75

daha az alım


Türkiye Beslenme ve Sağlık AraĢtırması (TBSA) 2010

Günlük alınması

gereken miktar

100 gr

%60

daha az alım


Günlük alınması gereken miktar

100 gr

%60

daha az alım


Günlük alınması

gereken miktar

700 gr

%18

daha az alım


Günlük alınması

gereken miktar

150 gr

%22

daha fazla alım


Günlük alınması

gereken miktar

450 gr

%80

daha az alım


Günlük Ġhtiyaç* 15 18 700 1.000 310


Yetersizlik %38 %38 %34 %13

Günlük Ġhtiyaç* 17 500 2,8 1,4 1,6 2,0

*Türkiye’ye Özgü Beslenme Rehberi, SB & Hacettepe Üniversitesi Diyetetik ve Beslenme Bölümü,

Yetersizlik %36 %29 %35 %19 %28

Emzirme döneminde vitamin ve mineral eksikleri yaĢanmaktadır.

Doğum sonrası 13-17. haftalarda kemik

yoğunluğunda azalma saptanan kadınların oranı:1

1. Ackurt F, et al. Biochemical assessment of nutritional status in pre- and post-natal Turkish women and outcome of pregnancy. Eur J Clin Nutr. 1995 Aug;49(8):613-22. 2. Baysal A. Sosyal Eşitsizliklerin beslenmeye Etkisi. C. Ü. Tıp Fakültesi Dergisi 25 (4), 2003 Özel Eki:66-72.

Demir eksikliği saptanan kadınların oranı:2

%80%50

Emziren anneler ülkemizde dengesiz beslenmeden en çok etkilenen 3 gruptan biridir

*Diğerleri: gebe ve ile okul öncesi çocuklar. 1. Samur G. Gebelik ve Emziklilik Döneminde Beslenme. TC SB Temel Sağlık Hizmetleri GM 2006. 2. Ackurt F, et al. Biochemical assessment of nutritional status in pre- and post-natal Turkish women and outcome of pregnancy. Eur J Clin Nutr. 1995 Aug;49(8):613-22.

%39 %43,1%36,4

%60

%73,3

0

20

40

60

80

Ferritin B2 vit B6 vit B12 vit

Ülkemizde doğum sonrası 13-17. haftalarda yapılan ölçümlerde eksiklik riski saptanma oranları2

Folat

Emzirme döneminde enerji ve besin öğesi gereksinmeleri artar.

Enerji ve Besin Ögeleri Normal kadın Gebe kadın Emziren Kadın

Enerji (kal/gün) 2000-2100 2150-2400 2500-2600

Protein (g/kg) 0.8-1.0 1.1-1.4 1.1-1.4

Kalsiyum (mg/gün) 1000 1300 1000

Demir (mg/gün) 18 27 18

Çinko (mg/gün) 10 15 15

Ġyot (mcg/gün) 150 220 250

A vitamini (mcg/gün) 700 770 1200

D vitamini (mcg/gün) 10 10 10

E vitamini (mg/gün) 15 15 19

C vitamini (mg/gün) 90 90 120

B1 vitamini (mg/gün) 1.1 90 1.4

B2 vitamini (mg/gün) 1.1 1.4 1.4

B3 vitamini (Niasin) (mg/gün) 14 1.8 17

B6 vitamini (mg/gün) 1.3 1.9 2.0

B9 vitamini (Folik asit) (mcg/gün) 400 600 500

B12 vit (mcg/gün) 2.4 2.6 2.8

Samur G. Gebelik ve Emziklilik Döneminde Beslenme. TC SB Temel Sağlık Hizmetleri GM 2006

Lactamil ne ürünüdür?

Lactamil, emziren annelerin artan besin ihtiyacı göz önünde bulundurularak özel olarak geliĢtirilmiĢ zengin içerikli sütlü içecektir.

Lactamil, emziren annenin protein, vitamin ve mineral depolarını güçlendirmeye destek olur.

Sağlıklı annenin; süt bileĢimi güçlenir, bebeği de sağlıklı büyür!


Lactamil; emziren anneler içindir.

Lactamil inek sütünden daha yüksek miktarlarda;enerji, protein, vitamin ve mineral içerir.

• B6 vitamini 5 kat


• Kalsiyum 1.5 kat

• Demir 90 kat

• Çinko 3 kat

• İyot 4 kat

• Kolin 1.5 kat

• A vitamini 2 kat

• C vitamini 12 kat

• D vitamini 6 kat

• E vitamini 30 kat





Lactamil, emziren annenin günlükmakro ve mikro nutrient ihtiyaçlarını destekler!

Değerler Besin Öğeleri Gereksinmeleri* Lactamil : 200 ml : 40 gr

Makro Besin Öğeleri BirimLaktasyondaki

KadınNormal Kadın Ekstra Ġhtiyaç

1 bardak:

40 g

1 bardak ile günlük

ekstra ihtiyacı

karĢılama oranı

1 bardak ile günlük

toplam ihtiyacı

karĢılama oranı

Enerji kcal 2.500 2.000 500 159,6 32% 6%

Protein g 72 47 25 7,6 30% 11%

Lif g 29 25 4 1,0 26% 4%

Karbonhidrat g 26

Yağ g 2,8

Vitaminler

Vitamin A mcg 1.300 700 600 242 40% 19%

Vitamin B1 (Timin) mcg 1.400 1.100 300 322 107% 23%

Vitamin B12 (Kobalamin) mcg 2,8 2,4 0,4 0,5 130% 19%

Vitamin B2 (Riboflavin) mcg 1.600 1.100 500 360 72% 23%

Vitamin B3 (Niasin) mg 17 14 3,0 4,4 147% 26%

Vitamin B5 (Pantotenik asid) mg 7,0 5,0 2,0 1,4 70% 20%

Vitamin B6 (Piridoksin) mg 2,0 1,3 0,7 0,4 61% 21%

Vitamin B9 (Folik asid) mcg 500 400 100 240 240% 48%

Vitamin C mg 120 90 30 36 120% 30%

Vitamin D mcg 10 10 0 4 ** 40%

Vitamin E mg 19 15 4,0 3,8 95% 20%

Vitamin H (Biotin) mcg 35 30 5,0 6 120% 17%

Omega 3 mcg 1.300 1.100 200 32,8 16% 3%

Omega 6 mcg 13.000 12.000 1.000 300 30% 2%

Mineraller

Kalsiyum mg 1.000 1.000 0 400 ** 40%

Demir mg 18 18 0 8,4 ** 47%

Magnezyum mg 310 310 0 32 ** 10%

Fosfor mg 700 700 0 266 ** 38%

Ġyot mcg 290 150 140 40 29% 14%

Çinko mg 15 10 5,0 2,2 44% 15%

Sodyum mg 100

Potasyum mg 360

Klor mg 200

Diğer

Kolin mg 550 425 125 52 42% 12%

* Türkiye Beslenme Rehberi** ek ihtiyaç yok

Gebe ve emziren annede yeterli ve dengeli beslenme gereklidir.

Tüm annelerin kendi fizyolojik gereksinimlerini karĢılamaları

Kendi vücut besin depolarını dengede tutmaları ve

Bebeğin sağlıklı büyüme ve geliĢmesi için...

1. Samur G. Gebelik ve Emziklilik Döneminde Beslenme. TC SB Temel Sağlık Hizmetleri GM 2006. 2. Nutrition during lactation. http://www.nap.edu/openbook.php?record_id=1577&page=153-159.

http://www.nap.edu/openbook.php?record_id=1577&page=153




klşk

A a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a

TAMAMLAYICI BESLENMEDE 10 BASAMAK

1. Ġlk 6 ay sadece anne sütü

2. 2 yaĢına kadar anne sütü ile beslenmeye devam edilmesi

3. Responsive (bebeğin ihtiyaçlarına cevap veren) beslenme

Beslenmeye zorlama olmamalı

Beslenme yapılan yer önemlidir

Yemek yeme aynı zamanda karĢılıklı bir iletiĢimdir



4. Tamamlayıcı besinlerin hazırlanması ve saklanması

• El yıkama eğitimi

• Temiz kase, bardak, kaĢık kullanılması

• Biberon kullanılmamalı

5. Tamamlayıcı besin miktarı

• Az miktarda baĢlanıp daha sonra artırılmalı

• Bir bebeğin mide kapasitesi ancak 200 ml dir.



6. Besin kıvamları

• Püre (6. ayda)

• Pütürlü (7. ayda)

• Parçalara ayrılmıĢ (9. ayda)

7. Besin verilme sıklığı ve enerji dansiteleri

• 6-8 ayda ek 2-3 öğün

• 9-11 ayda ek 2-3 ana öğün, 1-2 ara öğün

• 12-23 ayda ek 3 ana öğün, 1-2 ara öğünAnne ve Bebek Sağlığı Vakfı Konya

25 Mayıs 2013


8. Tamamlayıcı besinlerin besleyici içerikleri

• Protein ve mikronütrient içeriği yüksek

• Bebekçe sevilen

• Baharatlı olmayan

• Ailece temin edilebilen

BEBEĞĠN ENERJĠ ĠHTĠYACI

• Fe: karaciğer, et, tahıllar

• Vit A: karaciğer, yumurta sarısı, yeĢil meyva ve sebzeler

• Zn: karaciğer, et, yumurta sarısı

• Kalsiyum: süt ürünleri, balık


HANGĠ AYDA HANGĠ BESĠNLER

6-7 AY

Sebze: havuç, kabak, balkabağı, patates, yer elması, kereviz, bezelye, yeĢil yapraklı sebzeler

Et: kıyma (yağsız), tavuk, balık, yumurta sarısı

Meyva: elma, kayısı, armut, Ģeftali, muz (kabuğu soyulabilen meyvalar)

Süt ürünleri: yoğurt (Ģekersiz), muhallebi

Pekmez (tatlandırıcı olarak)

Tuz eklenmeyecek



7-8 AY

Tahıllar: pirinç, ekmek

Et: kuzu karaciğer, mercimek

Süt ürünleri: çökelek, lor

Zeytinyağı, tereyağı



9-12 AY

Tahıllar: pilav, makarna

Et: köfte

Süt ürünleri: peynir

Kıymalı sebze yemekleri, çorbalar



9. Vitamin ve mineral suplemantasyonu

• Demir

• Vit A

• Vit D

• Çinko

• Flor desteği

10. Hastalık sırasında ve sonrasında beslenme

• Beslenmenin bu dönemde de devamının sağlanması

• Evde yapılan besinlerin önerilmesi

• Aileye sağlıklı besin davranıĢı kazandırılması ve sağlanması

Anne ve Bebek Sağlığı Vakfı Konya

25 Mayıs 2013

Demir eksikliği Anemisi

• 6-24 AYDA SIK

DÜġÜK DOĞUM AĞIRLIĞI

PREMATÜR

BĠR YAġINDAN ÖNCE ĠNEK SÜTÜ

GÜNDE 750 ML ÜZERĠ ĠNEK SÜTÜ

UYGUN OLMAYAN TAMAMLAYICI BESLENME

4. AYDA DEMĠR EKLENMESĠ (4-12 ay arası her bebeğe proflaktik amaçlı ücretsiz demir desteği sağlanması, 13-24 ay anemisi olan bebeklere demir tedavisi önerilmesi amacıyla 2004 yılında Demir Gibi Türkiye projesini baĢlatmıĢtır.)


D vitamini

1 hafta- 1yaĢ?

GüneĢten yaralanma sıklığı düĢük! Ülkemizde maternal D vitamini eksikliði önemli bir problemdir. Bu

nedenle, hayatın ilk haftasından itibaren beslenme tarzı ne olursa olsun (Formüla ya da anne sütü fark etmez), tüm bebeklere en az bir yaĢına kadar, tercihen 3 yaĢına kadar 400 ünite/gün D vitamini (günde 3 damla D vitamini)uygulanmalıdır. Bu dozdaki D vitamini

günde bir kez 3 damla olmak üzere yıl boyunca sürekli verilmelidir.

2005 yılında; D vitamini yetersizliği konusunda bilinçlendirilmesi, 1 milyon bebeğe günlük 400 U D vitamininin 1 yıl süre ile verilmesi amacıyla "Bebeklerde D Vitamini Yetersizliğinin Önlenmesi ve Kemik Sağlığının

Korunması" projesini baĢlatmıĢtır.Anne ve Bebek Sağlığı Vakfı Konya

25 Mayıs 2013

Zn (Çinko)

Topraklarımızda çinko düzeyi düĢük!!

Altıncı ayda verilen çinko-------

Altıncı aydan önce baĢlanan tamamlayıcı beslenmeden etkilidir.


Tavsiye edilen içme suyundaki flor desteği miktarı

World Health Organization


Emzirmenin korunması ve desteklenmesinde aile hekiminin tutum ve davranıĢları

Doğum sonrası erken dönemde anne ile

yenidoğan bebeği arasındaki etkileşimi başlatmak

için olabildiğince birlikte olmaları sağlanır.

Emzirmenin başarılı olması aile hekimlerinin en

önemli işlevlerinden biri..

Aile hekimi bebek bakımı ile ilgili aileye zaman

ayırmalı, soruları yanıtlanmalıdır.

Brodribb W. Et al. Attitudes to infant feeding decision-making--a mixed-methods study of Australian medical

students and GP registrars. Breastfeed Rev. 2010;18:5-13.


Aile Hekimlerinin Rolü

Annelerin bebeklerini yeterli ve etkili

emzirmesi için: (32. gebelik hf..)

Anne sütünün önemini kavramalarını

sağlamalı

Etkin emzirmeyi,

Emzirme tekniklerini,

Emzirme sıklığını, süresini,

Emzirme sırasını öğretmelidir.


ĠLGĠNĠZ ĠÇĠN TEġEKKÜRLER

Documents

YENĠDOĞAN VE SÜT ÇOCUĞU BESLENMESĠ · Akut hastalıkta azalma Akut otitis media Hastanede kalıĢ süresinde kısalma Spesifik kronik hastalık riskinde azalma Obesite Kanser