ANG Pahayagan ng Partido Komunista ng PilipinasPinapatnubayan ng Marxismo-Leninismo-Maoismo

Tomo LII Blg. 18Setyembre 21, 2021

www.cpp.ph

EDITORYAL

Ka bi-ka bi la ang sam pal sa muk ‐ha ni Du ter te sa im bes ti ga syon ng Se na do sa pa ngu ngu ra kot sa De ‐partment of Health (DOH). Ba ti kos ang ina bot ni ya sa pag-aa bu ga do sa kan yang mga tau han at pam bu bus ‐ka sa mga se na dor. Hin di pa man ito ta pos, ibang im bes ti ga syon na man ang si si mu lan sa Inter na tio nal Cri ‐mi nal Court (ICC). Ban tog si ya nga ‐yon sa buong mun do bi lang na kau ‐pong pre si dente na tu wi rang isi na ‐sak dal sa mga kri men laban sa sang ka tau han bi lang utak sa ilam ‐pung li bong pi na tay sa ma du go at hu wad na “ge ra kontra-dro ga.”

Sa ha rap ng ko rap syo n, wa lang kontrol na pan dem ya, pag bag sak ng ka bu ha yan ng ma ma ma yan at pag ‐ba ling ng nag ha ha ring re hi men sa mas ma lu pit na te ro ris tang pa ni ni ‐ba sib sa ba yan, ti yak na iba yo pang pag hi hi rap at pag du ru sa ang iha ha ‐tid ng pa tu loy na pag ha ha ri ng ti ra ‐ni ya ni Du ter te.

Ang su mi sid hing kri sis sa ka lu ‐su gan, pu li ti ka at eko nom ya ay ma ‐ra mi hang pu mu pu kaw sa taum ba ‐yan. Ang pag du ru sa sa ka li wa’t ka ‐nang pa hi rap at pa bi gat ay gu ma ‐ga tong sa ka ni lang nag-aa lab na ga lit. Ba ngu ngot sa taum ba yan ang

Ya ni gin ng mga pro tes tang ba yan ang ha ri ng ko rap syon at te ro ris mo

Ni yu yug yog ng kri sis ang nag ha ha ring re hi meng Du ter te. Bu nga ito ng pag-a li nga saw ng na ka su su la sok na ko rap syon ni Du ter te sa pag sa ‐man ta la sa pan dem ya pa ra mag bul sa ng bil yun-bil yong pi song pon do

ng gub yer no. Na bu yang yang ito ha bang bu ma ba yo ang ma la wa kang di ‐semple yo, pag si rit ng pre syo, ma ba bang sa hod at pag wa sak sa ka bu ha yan na ni lum po ng wa lang ka ta pu sang mga lockdown. Ru ma ra ga sa pa rin ang pan ‐dem ya at hin di na ha los ma kaa ga pay ang mga os pi tal sa da mi ng nag ka ka sa ‐kit sa Covid-19.

is ke ma ng pang ka ting Du ter te na ma na ti li pa sa po der lag pas sa 2022. Du ma ra mi ang nag ha ha ngad na hu wag nang paa bu tin si Du ter te sa elek syong kan yang da da ya in, at wa ka san na sa la long ma da ling pa ‐na hon ang kan yang pag ha ha ri.

Pa pa ra mi ang ma ma ma yang han dang bu mag tas sa lan das ng sa ‐ma-sa mang pag ki los at pa ki ki ba ka. Lu mi li taw ang mga ak syong pro tes ‐ta pa ra ipa ha yag ang hi na ing ng iba’t ibang sek tor at ko mu ni dad. Pi ‐na tu na yan ng de monstra syon ng ilan li bo noong ka ta pu san ng Hul yo sa hu ling sta te of the na ti on address (SONA) ni Du ter te na hin di pa ga ga ‐pi sa ta kot at sa pan dem ya ang taum ba yan.

Ni tong nag da ang mga ling go, mai nit ang pag pa pa ha yag at ki los-pro tes ta ng mga mang ga ga wang pang ka lu su gan pa ra ba ti ku sin ang mga upi syal ng DOH sa ka bi gu ang ibi gay sa oras ang mga pa nga kong

Setyembre 21, 2021 ANG BAYAN2

Tomo LII Blg. 18 | Setyembre 21, 2021

NilalamanANG

Ang Ang Bayan ay inilalathala dalawang beses bawat buwanng Komite Sentral ng Partido Komunista ng Pilipinas

Ang Ang Bayan ay inilalabas sawikang Pilipino, Bisaya, Iloco,

Hiligaynon, Waray, Ingles at Espanyol. Tumatanggap ang Ang Bayan ng mga kontribusyon sa anyo ng mga artikulo

at balita. Hinihikayat din ang mga mambabasa na magpaabot ng mga

puna at rekomendasyon sa ikauunlad ng ating pahayagan.

Editoryal: Ya ni gin ng mga pro tes tang ba yan

ang ha ri ng ko rap syon at te ro ris mo 1

Buksan na ang mga paaralan 3

De tatsment, pi na pu tu kan ng BHB-Neg ros 4

Kon sul tant ng NDFP, pa la ya in 4

Imbes ti ga syon ng ICC, tu loy na 4

Mga protestang bayan 4

Never aga in to mar ti al law! 5

Mga man di rig mang Mo ro, dis gus ta do 6

Abu ga do, pi nas lang sa South Co ta ba to 6

Sa madaling salita 7

Pro duk syon ng mais, bi nu bu lok 8

Kayod kalabaw sa pagtatanim ng mais 9

Ani ber sar yo ng CPI-Maoist, ipinagdiwang 9

Pag pu gay kay Abi ma el Guzman ng Peru 9

Pag pa tay ga mit ang mga dro ne 10

@cpp_angbayan

fb.com/editorsofAB

cppinformationbureau@gmail.com

be ne pi syo, ka ba ya ran at dag dag sa ‐hod. Nag lun sad din ng mga pro tes ta sa lan sa ngan at mga ko mu ni dad ang mga ka ba ta an, ma gu lang at mga gu ro la ban sa nag pa pa tu loy na pal ‐pak na sis te ma ng “blen ded lear ‐ning” at pa ra igi it sa gub yer no ang pag bu bu kas ng mga eskwe la han pa ‐ra sa ha ra pang pag ka tu to. May mga ak syong pro tes ta rin la ban sa pa nu ‐ka lang bad yet na pa bor sa pa pa la ‐king gas tu sin ng mi li tar at mga pro ‐yek tong pang-imprastruk tu ra, ta li ‐was sa da pat na pagpra yo ri dad sa sis te mang pang ka lu su gan, edu ka ‐syon at su por tang pang ka bu ha yan sa mil yun-mil yong wa la pa ring ha ‐nap bu hay.

May mga ak syong pro tes ta ang mga mang ga ga wa pa ra ipag la ban ang hi ni hi ngi ni lang umen to sa sa ‐hod, ga yun din la ban sa red-tag ging at pang gi gi pit ng mi li tar sa ka ni lang mga un yon. May mga pag ki los din ang taum ba yan la ban sa mga pro ‐yek tong ma pa ni ra sa ka li ka san, pag mi mi na, rek la ma syon at pag ta ‐ta yo ng ka si no at eko tu ris mo, la lu na ng ma la la king ka pi ta lis tang Chi ne se na ma la pit kay Du ter te. May mga

pag ki los ang mga mag sa sa ka la ban sa pag ta ta yo ng mga kam po ng mi li ‐tar sa ka ni lang bar yo, kontra sa li ‐be ra li sa syon sa pang-aang kat ng bi gas at pa ra isu long ang pag pa pa ‐ta as sa pre syo ng pa lay at iba pa ni lang pro duk to.

Ang mga ak syong pro tes ta na ito ay kai la ngang-kai la ngan nga yon ng taum ba yan upang ma big yang-hu gis ang ka ni lang poot la ban sa ko rap syo n, pag pa pa hi rap, pang gi gi ‐pit at pag tat ray dor ng re hi meng US-Du ter te. Ba ga man ma li li it at ka ‐lat-ka lat pa, la hat nang ito’y tu sok ng ka ra yom sa pa sis tang re hi men. Hi git sa la hat, ang mga ak syong pro tes ta na ito ay sa la min ng ob he ‐ti bong in te res at ka hi li ngan ng ma ‐la wak na sam ba ya nan. Kai la ngang wa lang-sa wang abu tin at pu ka win ang mil yun-mil yong ma ma ma yan at iha tid si la sa lan das ng sa ma-sa ‐mang pag ki los at pa ki ki ba ka.

Da pat pag-ug na yin ang mga usa ping ki na ka ha rap ng iba’t ibang sek tor at pa la ka sin ang ka ni lang pag ka kai sa. Da pat mai pa ki ta ang ii ‐sang ugat ng pi nag mu mu lan ng ki ‐na ha ha rap ng taum ba yan upang

ma buo ang ka ni lang pa ni nin di gan na sa ma-sa ma itong bu nu tin at puk sa in. Da pat ma hig pit na mag su ‐por ta han at buuin sa ii sang si gaw ang ka ni lang hi wa-hi wa lay na hi na ‐ing. Da pat ita as sa an tas ng pam ‐pu li ti kang pa na wa gan at pag ki los ang ka ni lang mga pa na wa gang pang ka bu ha yan at pang ka ga li ngan, mu lat na hin di ni la ma ka ka mit ang mga ito hang ga’t nag ha ha ri ang an ‐ti-ma ma ma yan at pa hi rap na ti ra no na si Du ter te.

Ha bang pa pa la pit ang elek ‐syong 2022, at la long lu mi li naw ang pla no ni Du ter te na pa na ti li hin ang sa ri li sa po der, mas ma ra ming mga pwer sang pam pu li ti ka at pan li pu ‐nan ang ta ha sang na ni nin di gan laban sa kanya, ka bi lang ang da ti ni yang mga kaal ya do. Na na wa gan ang ilang obis po sa sim ba hang Ka ‐to li ko na mag lun sad ang taum ba ‐yan ng mga ra li pa ra ipa ma las ang ka ni lang pag tu tol sa ti ra ni ya. Sa harap nito, kailangang iba yong pa ‐la ka sin at pa la wa kin ang de mok ra ‐ti kong nag ka kai sang pren te at hi ‐ka ya ting mag tu lu ngan na wa ka san ang pag ha ha ri ni Du ter te sa la long ma da ling pa na hon.

Hi tik ang mga sa lik sa po si bi li ‐dad ng mga big lang pi hit ng sit wa ‐syong pam pu li ti ka, ka bi lang ang po sib leng mga ma ling kal ku la syon ni Du ter te sa kan yang des pe ra ‐syong su pi lin ang taum ba yan at ipag tang gol ang kan yang bu lok na re hi men. Da pat sung ga ban ang pag ka ka ta ong ipa da lu yong ang ki ‐lu sang pro tes ta ng taum ba yan pa ra ya ni gin ang ti ra ni ya ni Du ter te at mag ha tid ng ma bi bi gat na da gok laban dito.

Da pat mag pun ya gi ang mga pam ban sa-de mok ra ti kong pwer sa sa pag pu kaw, pag-or ga ni sa at pag ‐pa ki los sa ma ma ma yan. Wa lang-ka pa gu rang ita as ang mi li tan sya at de ter mi na syon ng ba yan na lu ma ‐ban. Da la wang ulit nang pi na tu na ‐yan ng sam ba ya nang Pi li pi no na ka ‐ya ni lang ibag sak ang isang nag ha ‐ha ring pa sis tang re hi men. Hin di im ‐po sib leng ga mi tin ang ka pang ya ri ‐hang ito sa ikat long pag ka ka ta on.

ANG BAYAN Setyembre 21, 2021 3

Si na lu bong ng sa bay-sa bay na pro tes ta ng mga ma gu lang, gu ro at es tud ‐yan te sa ilang paa ra lan ang pag bu bu kas ng kla se noong Set yembre 13.

Bit bit ang pa na wa gang #Lig tasNaBa likEskwe la, ki nun de na ng Alli ance of Concer ned Teachers (ACT) ang "man hid" na si Rod ri go Du ter te sa kan yang pag-a ban do na sa sek tor ng edu ka syon sa git na ng pan dem yang Covid-19.

Nag mar tsa ang mga myembro ng ACT sa ha rap ng Men dio la sa May ni la upang ipa na wa gan ang su ‐por ta ng es ta do sa mga gu ro at es ‐tud yan te sa git na ng pag pa pa tu pad ng dis tance lear ning at lig tas na pag bu bu kas ng mga paa ra lan. Na ‐ka sa la lay nga yon ang ki na bu ka san ng mga ka ba ta an sa sa ma-sa mang ka pa sya han ng mga gu ro, ma gu lang at mag-aa ral na "wa ka san na" at igi it ang mas ma hu say na pag gu ‐gub yer no, ayon sa gru po.

Sa pa re hong araw, nag tu ngo sa Men dio la ang mga gru pong ka ba ta ‐an pa ra ipag la ban ang lig tas at kag ‐yat na pag bu bu kas sa mga eskwe ‐lahan para sa harapang pag katuto. Nag ka ro on din ng ka tu lad na pro ‐tes ta sa Pres. Co razon C. Aqui no Elem. Scho ol sa Quezon City, sa Univer sity of the Phi lip pi nes-Ma ni ‐la, Eu se bio Highscho ol sa Pa sig City at sa Pob lacion sa Mun tin lu pa.

Wa lang pag ba ba go sa di epek ti bong mo da

Wa lang pag ba ba gong gi na wa ang De partment of Educa ti on (DepEd) sa pal pak at pa hi rap na blen ded lear ning na ipi na tu pad noong na ka ra ang taon. Pa ra pu nan ang di epek ti bong pag tu tu rong on li ‐ne at mod yul, gu ma wa ang mga gu ‐ro ng sa mut sa ring pa ra an pa ra mai ta wid ang ara lin sa mga ba ta. Ga yun pa man, ami na do si lang ma ‐ba ba ang ka li dad ng edu ka syon da ‐hil sa na pa ka ra ming prob le ma at li ‐mi ta syon sa gad yet, in ter net, mod ‐yul at ka ka ya han ng mga ma gu lang. Dag dag di to, may mga es tud yan ‐teng di pu ma pa sok o di man la mang nag pa pa ram dam sa ka ni lang mga kla se, pe ro ipi na sa sa ka su nod na baytang alin su nod sa dik ta ng

DepEd pa ra ma big yan-kat wi ran ang pag pa pa tu loy ng blen ded lear ning.

Noong Set yembre 9, ini la ‐bas ng ACT ang isang pag-aa ral hing gil sa ka han da an ng mga pam pub li kong paa ra lan pa ra sa pasukan. Li taw di to ang ma la la ‐ki pa ring prob le ma ng ka ku la ngan at na hu hu ling pag-impren ta ng mga mod yul, ka wa lan ng gad yet at pam ‐ba yad sa in ter net at la bis-la bis na tra ba ho ng mga gu ro.

Ha los wa lang tu long ang ahen ‐sya sa mga pa nga ngai la ngan ng gu ‐ro. Hin di sa pat ang ipi nag ma ma ya ‐bang ng DepEd na 68,500 na lap top da hil ha los 1 mil yong pam pub li kong gu ro ang na nga ngai la ngan ni to. Ha ‐los hindi rin ni la na ga ga mit ang ipi ‐na ma ha ging sim card da hil sa hi na ng sig nal sa ka ni lang mga lo ka syo n.

Wa lang sa pat na pa na hon ang mga gu ro na ma ka pag pa hi nga mu la nang magsara ang akademikong taon noong Hul yo 10. Tu luy-tu loy ang ka ni lang tra ba ho noong Hul yo at Agos to sa en roll ment at pag-impren ta ng mga mod yul. Ma ra mi sa ka ni la ang na pi li tang ma nga lap ng mga sup lay sa eskwe la han da hil sa ka ku la ngan ng pon do. "Work from ho me" daw ang kaa yu san sa ahen sya pe ro ino ob li ga si lang pi si ‐kal na mag-ulat sa mga paa ra lan ng ilang be ses ka da ling go. Hang gang nga yon, hin di si la bi na ba ya ran ng ober taym na ka tum bas ng 87 araw.

Wa lang bad yet, wa lang pla no sa ha ra pang pagkatuto

Sa an tas ko le hi yo, ipi nag pa pa ‐tu loy ang kla seng on li ne pa ra la ‐mang ma sa bi na hin di pi na ba ba ya an ng gub yer no ang ka ba ta an, ayon sa Na tio nal Uni on of Stu dents of the

Buksan na ang mga paaralansa harapang pagkatuto

Phi lip pi nes. Li ban sa mga li mi ta dong kur so sa 22 uni ber si dad, na na na ti li ang pag ba ba wal sa ha ra pang kla se sa ka bi la ng ka li wa't ka nang pag-aa ral at pa na wa gan noon pang na ‐ka ra ang taon na buksan ang mga kampus para sa harapang pagka ‐tuto.

Ayon sa NUSP, kailangan mag ‐laan ang estado ng pondo para ma ‐tiyak ang minimum na pagpapa ‐tupad ng mga hakbang pangka ‐lusugan, test kit at mga pasilidad pang-test sa loob ng mga kampus, at pag babago sa mga klasrum at pa silidad para mapatupad ang social distancing. Iginigiit nila na ayudahan ang mga estudyante ng ₱10,000 pa ra makaagapay sa papalaking gas tos sa pag-aaral sa gitna ng pan demya.

Sa deliberasyon ng pambansang badyet para sa 2022 sa Kongreso, napag-alaman na tinapyasan ang dati nang mababang badyet para sa pasilidad sa edukasyon para sa 2022. Ayon sa ACT, ang inilaang pondo para rito ay ₱5.4 bilyon la ‐mang, 51% na mas mababa sa ₱11.1 bilyon ngayong taon. Mula ri ‐to, ₱358 milyon lamang ang inilaan para sa mga pasilidad pangkalusugan—isa sa batayang re ki sito sa ligtas na balik-eskwela sa gitna ng pandemya. Hindi malinaw kung saan ku ku nin ang badyet para sa pag-empleyo ng dagdag na mga nars sa paaralan.

Setyembre 21, 2021 ANG BAYAN4

Rek la ma syon sa Ce bu, ti nu tu lan. Nag ‐

pi ket ang mga mang ga ga wa ng piyer sa

Con so lacion, Ce bu upang tu tu lan ang

pla nong rek la ma syon sa Barangay Tayud,

Consolacion pa ra ita yo ang pro yek tong

Seafront City na sa sak law ng 234.8 ek tar ‐

ya. Isa sa ra ng proyektong ekoturismo ang

mahigit li mang ba ra de ro at wa wa sak sa

ka bu ha yan ng 200 ma ngi ngis da. Ayon sa

Ba ra ngay Ta yud Fis herfolk Orga niza ti on,

ma ra mi sa ka ni la ay ma hi git 20 taon nang

na ka ti ra sa lu gar. Apek ta do rin ang 25%

sa 25,000 re si den te ng Ba ra ngay Ta yud

na na kaa sa sa mga piyer.

Mi na ng mag ne ti te sa Li nga yen, ti nu tu -lan. Noong Set yembre 13 nag pa ha yag ng

pag tu tol ang Pa ma la ka ya­Central Luzon

sa Iron Ore Pa nga si nan Offsho re Mag ne ‐

ti te Mi ning sa Li nga yen Gulf sa Pa nga si ‐

nan. Apek ta do ni to ang ka bu ha yan ng

5,000 ma ngi ngis da.

Ang proyekto sa pagmimina iti nu tu lak ng

kum pan yang Austra li an na Iron, Ore,

Gold and Va na di um Re so urces Inc. Ba lak

ni tong mag mi na ng 5 mil yong to ne la da

ng mag ne ti te ka da taon sa loob ng 25

taon. Sa sak la win ng ope ra syon ang ka ra ‐

ga tan sa mga ba yan ng Sual, Lab ra dor,

Li nga yen, Bi ma ley at Da gu pan City.

Mang ga ga wa sa Wyeth, umal ma sa red-tag ging. Nag tu ngo sa upi si na ng De ‐

partment of Inte ri or and Local Govern ‐

ment sa Quezon City noong Set yembre

15 ang mga mang ga ga wa ng Wyeth Phi ‐

lip pi nes pa ra itigil ang pag­red-tag ng

NTF­ELCAC sa kanilang un yon. Ka ma ‐

kai lan ay pi lit si lang “pi na su su render” ng

NTF­ELCAC at pi na ka ka las sa DFA­

KMU, pe de ra syon na ki na bi bi la ngan ng

Wyeth Phi lip pi nes Prog res sive Wor kers

Uni on.

De mo li syon sa Car bon Mar ket, ki nun -de na. Nagpro tes ta noong Set yembre 14

sa ha rap ng city hall ng Ce bu City ang

mga ma ni nin da ng Car bon Mar ket pa ra

kun de na hin ang ili gal at tu song pag de mo ‐

lis sa ka ni lang mga tin da han sa La yo

Sea si de at Quezon Bou levard ng pa leng ‐

ke.

De tatsment, pi na pu tu kan ng BHB-Neg rosPINAPUTUKAN NG BAGONG Huk bong Ba yan (BHB)-Central Neg ros (Leo nar do Pa na li gan Com mand) ang de tatsment ng CAFGU Active Auxillary (CAA) sa Ba ra ngay Gu ba, Val leher mo so, Neg ros Ori en tal noong Set yembre 8. Isang sun da lo ng 62nd IB ang na pa tay. Ayon sa mga re si den te, pi ni pi lit si la ng mga sun da lo na “su mu ko” at mag pa ‐lis ta bi lang mga CAFGU.

Isang backhoe ang pi na ra li sa ng BHB-South Central Neg ros sa Sit yo Bu lod, Ba ra ngay Ca ra ba lan, Hi ma may lan City, Neg ros Occi ‐den tal noong Setyembre 11. Pag ma may-a ri ang backhoe ng ma pa ni ‐rang kum pan ya na ESJ and Sons Constructi on Co. Ayon sa BHB, ang pro yek to ay mag bi bi gay-da an sa mga kum pan yang mi na na si si ra sa 1,100 ek tar yang lu pa ng mga katutubong Ito man-Mag hat-Bu kid non.

Imbes ti ga syon ng ICC, tu loy naTULUY NA TULOY na ang im bes ti ga syon ng Inter na tio nal Cri mi nal Court (ICC) sa mga kri men la ban sa sang ka tau han ni Rod ri go Du ‐ter te. Isi na pub li ko ang de si syon ng mga hu wes ng kor te noong Set ‐yembre 15. Sak law ng im bes ti ga syon ang mga ekstra hu di syal na pa ‐ma mas lang ni Du ter te mu la 2011 hang gang 2019. Ayon sa pa ha yag ng mga hu wes ng ICC, hin di ni la na ki ki ta bi lang "le hi ti mong ope ra ‐syo n" ang "ge ra" ni Du ter te la ban sa ili gal na dro ga, at ang mga pag pas lang na isi na ga wa sa nga lan ni to bi lang "le hi ti mo o ka la bi san la mang ng mga le hi ti mong ope ra syo n." Ma la kas ang ebi den sya, ani ‐la, na ang ma la wa kan at sis te ma ti kong pag-a ta ke sa si bil yang po pu ‐la syon ay pa ta ka ran ng es ta do.

Sa man ta la, ini la bas ng Inves ti gate PH, isang in ter na syu nal na gru po na bi nu buo ng da ting myembro ng par la men to ng iba’t ibang ban sa, ang pa ngat lo at hu ling ulat ni to noong Set yembre 13. La man ng ulat ang mga pag la bag ng gub yer no ni Du ter te sa mga ka ra pa tan sa eko nom ya, li pu nan at kul tu ra, mga ka ra pa tan sa ka bu ha yan at kaun la ran, pag pa pa sya -sa-sa ri li at ka pa ya pa an. Na na wa gan ang grupo sa Uni ted Na ti ons Hu man Rights Council na kag yat na mag ‐lun sad ng hi wa lay at in de pendyen teng im bes ti ga syon sa Pi li pi nas.

Kon sul tant sa usa pang pang ka pa ya pa an, pa la ya in!IPINANAWAGAN NG NATIONAL De mocra tic Front of the Phi lip ‐pines (NDFP) at ng Par ti do Ko mu nis ta ng Pi li pi nas ang kag yat na pag pa pa la ya kay Loi da Mag pa toc, kon sul tant sa usa pang pang ka pa ‐ya pa an sa pa gi tan ng NDFP at gub yer no ng Pi li pi nas. Lig tas dapat si ya sa pag-a res to at pang gi gi pit sa ila lim ng Joint Agree ment on Safety ang Immu nity Gua ran te es. Da pat kag yat na iba su ra ang ga ‐wa-ga wang mga ka song isi nam pa la ban sa kan ya. Da pat din si yang kag yat na big yan ng li gal na rep re sen ta syon at me di kal na aten ‐syon.

Ili gal na di na kip si Mag pa toc sa Ba ra ngay Pai tan, Quezon, Bu ‐kid non noong Set yembre 15. Si nam pa han si ya ng ga wa-ga wang ka ‐song pag pas lang at pang wa wa sak ng ari-a ri an.

Noong Set yembre 16, iniu tos ng korte ng Quezon City ang kag ‐yat na pag pa pa la ya kay Ester li ta Suay ba guio, isa ring kon sul tant ng NDFP, ma ta pos iba su ra ang ka so ng il le gal pos ses si on of fi re arms and explosives la ban sa kan ya. Ili gal si yang ina res to sa kan yang ti ‐nir han sa Quezon City noong 2019.

ANG BAYAN Setyembre 21, 2021 5

Never again to martial law! Ito ang nag ka kai sang si gaw ng mamamayan sa harap ng pambabaluktot sa kasaysayan ng pamilya ng dating dikta ‐

dor na si Ferdinand Marcos at pagsisikap nitong makabalik sa Malacañang. Ka tu wang ng pamilyang Marcos ang kasing-kinamumuhiang pamilyang Du ‐ter te sa walang kahihiyang pangungunyapit sa poder.

La long na gi ging ma tu nog ang si gaw na ito ha bang pa pa la pit ang Set yembre 21, ang ika-49 ani ber ‐sar yo ng pag pa taw ng batas militar.

Pi na ka hu ling tang ka ng pamba ‐ba luktot sa kasaysayan ay ang in ‐terbyu sa YouTu be kay da ting se na ‐dor at ta lu nang kan di da to sa pag ka bi se-pre si den te na si Fer di nand “Bong bong” Marcos, Jr. kung saan pina litaw ang “maniningning” uma ‐nong a ral na ibinahagi ng amang Marcos sa kanyang anak. Umani ng ma lawakang batikos ang panayam da hil pinalalabas na maamo ang da ‐ting diktador.

Binatikos ng mga nakaligtas sa ba tas militar ang interbyu na ani ‐la’y nagtatago sa likod ng pagiging “patas” sa paglalahad ng mga pa ‐nanaw. Bi na ti kos din ng Mar ti al Law Mu se um ng Ate neo de Ma ni la Univer sity ang mga ka si nu nga li ngan ng na ka baba tang Marcos.

Sa nga yon, na kap wes to ang mga Marcos sa mata ta as na pwes to ng bu ruk ra sya—ang isa ay se na dor, habang ang kanyang pinsang-buo ay gu ber na dor. Na ka han dang mu ‐ling tu mak bo si Bong bong Marcos bi lang bi se-pre si den te ka tam bal ni Sa ra Du ter te. Ta tak bo na ‐man ang kan yang anak pa ra sa Kong re so.

Maaa la lang ang ma di lim na ka ba na ta ng ka say sa yan ng Pi li pi nas ay ki na ta tam pu kan ng pag ba ba wal sa mga ka la ya ‐ang si bil, mga ekstra hu di syal na pa ma mas lang at hin di na re sol ‐bang mga sa pi litang pag ka wa la, pang gigi pit sa mid ya at pag bag sak ng eko nom ya ng ban sa, at ma ra ‐ming iba pa. Ang pa na hong ito na ti na wag na “e ra of im pu nity” o

panahon ng kawalang pa na na gu tan, na ipi nag ma ma ya bang na mga “gi ‐nin tu ang pa na hon” ng Pi li pi nas ng mga Marcos at sa umiidolo sa diktador tu lad ni Du ter te.

Ayon sa ta la ng Amnesty Inter ‐na tio nal, umaa bot sa 70,000 ka tao ang nag du sa sa mga detatsment ng mi li tar at mga bi lang gu an sa buong ban sa, 34,000 ang du ma nas ng tortyur, at ma hi git 3,200 ang pi nas ‐lang ng mga pwer sa ng es ta do mu la 1972 hang gang 1981 la mang. Ma ‐ra mi pa ang na ging bik ti ma ng ka ra ‐ha san ng es ta do na hin di naiu lat. Ibinagsak ang dik ta du rang Marcos sa isang po pu lar na pag-aal sa noong 1986.

Buong ga lit na kinundena ng Sa ma han ng mga Ex-De tai ne es La ‐ban sa De ten syon at Ares to ang pambabaluktot sa kasaysayan ng mga Marcos. “Pa ra sa aming lu ma ‐ban sa pa sis tang pag ha ha ri, ang ka

Hindi mapatatawad na mga krimen ng diktadurang Marcos

a ra wan ni Marcos ay nag papaa la la sa hin di mai sip na mga pag la bag sa mga ka ra pa tang-tao at ma la wa kang pan da ram bong ng re hi men,” ani Da ‐ni lo de la Fuen te, pambansang ikalawang tagapangulo at ta ga pag ‐sa li ta ng grupo.

Ani ya, ni li mas ni Marcos ang ka ‐ban ng ba yan at lu mo bo ang pam ‐ban sang utang bu nga ng ma rang ‐yang pa mu mu hay at ko rap syon ng kan yang mga kro ni. Umiiral ang ma ‐sa mang ani no ni Marcos hang gang sa nga yon. (Umaa bot sa ma hi git ₱13 tril yon (ka tum bas ng ₱100,000 ba ‐wat Pi li pi no) ang utang pan la bas ng ban sa hang gang sa ka ta pu san ng ter mi no ni Du ter te sa 2022.)

Ayon sa Ibon Foundation, ma ‐layo sa katotohanan ang sinasabing dumanas ng “maniningning na taon” ang Pilipinas sa ilalim ng batas mili ‐tar. Isa ang Pilipinas sa may pina ‐ka mahinang ekonomya sa Southeast Asia mula 1965 hanggang 1986. Hindi totoong pumapanga la wang pinakamaunlad ang bansa kasunod ng Japan noong 1965, at sa aktwal ay huli ito sa lima pang mga bansa sa rehiyon. Noong 1986, pang-11 ang ekonomya ng Pilipinas sa mga bansa sa Asia. Ayon sa Ibon,

winasak ni Marcos ang ekonomya ng bansa nang ipatupad niya

ang unang mga patakaran sa neoliberal na globalisasyon noong dekada 1980.

Ti nu ran na man ni Bo ‐nifacio Ila gan, dra ma tis ta, da ting bi lang gong pu li ti kal at isa sa mga conve nor ng Cam ‐pa ign Aga inst the Re turn of the Marco ses and Mar ti al Law (Carmma): “Da la wa la ‐mang ang pa ma na ni Marcos: ang mga kri men la ban sa ma ‐ma ma yang Pi li pi no at sang ka ‐

tau han, at ang world-class na pan da ram bong. At kung hin di na tin ma pi pi gil ang mga ito, ti ‐yak na la lam pa san ni Du ter te si Marcos.”

Setyembre 21, 2021 ANG BAYAN6

Rek la ma syon sa Ce bu, ti nu tu lan.

Mi na ng mag ne ti te sa Li nga yen, ti nu tu -lan.

mag ne ti te

Mang ga ga wa sa Wyeth, umal ma sa red-tag ging.

red-tag

De mo li syon sa Car bon Mar ket, ki nun -de na.

city hall

Mga man di rig mang Mo ro, dis gus ta do sa BARMM

Isang abu ga dong ta ga pag tang gol ng ka ra pa tang-tao at isang Pu lang man ‐di rig ma na wa la nang ka ka ya hang lu ma ban ang pi nas lang ng mga ar ma ‐

dong ahen te ng es ta do sa na ka ra ang ling go.

Bi na ril at pi na tay ng da la wang ar ma dong la la ki si Atty. Juan Maca ‐bab bad, pa nga la wang ta ga pa ngu lo ng Uni on of Peop les’ Law yers in Min da nao at ka sa pi ng Na tio nal Uni ‐on of Peop les' Law yers, sa ha rap ng kan yang ba hay sa Su ral lah, South Co ta ba to noong Set yembre 15.

Abu ga do si Atty. Maca bab bad ng mga lu mad, gu ro, bi lang gong pu ‐li ti kal at iba pang sek tor sa re hi yon. Myembro din si ya ng par ti dong Ba ‐yan Mu na.

Sa Ca ma ri nes Sur, ti nortyur at

pi nas lang noong Setyembre 12 ng mga pu lis at sun da lo si Dioscor ro L. Ro ma (Ka JR), isang man di rig ma ng Ba gong Huk bong Ba yan (BHB) na wala nang kakayahang lumaban. Na da kip si Ro ma sa la bas ng kam po ng BHB sa Tib le, Lu pi ha bang ku mu ‐ku ha ng sup lay.

Ayon sa pa mil ya, ha los hin di na ma ki la la ang mga la bi ni Ro ma da hil sa tin di ng tortyur na di na nas niya. Ba sag ang kan yang muk ha, mga da ‐li ri at ba yag at na ngi ngi tim sa pa sa ang kanyang buong ka ta wan.

Abu ga do, pi nas lang sa South Co ta ba toSa man ta la, ina res to ng Phi lip pi ‐

ne Na tio nal Po lice-La bo ang da la ‐wang upi syal ng Ba ra ngay Du mag ‐mang, La bo, Ca ma ri nes Nor te noong Agos to 30. Pi na ra ta ngan si na Ba ra ‐ngay Ka ga wad Ange li ta F. Tal la at Ju lie ta Clo res De la Cruz, 65, ng pag ka ka sang kot sa ar ma dong ak ‐syon ng BHB sa na tu rang ba ra ngay noong na ka ra ang Mar so. Si nam pa ‐han si la ng ka song di rect as sa ult at frustra ted mur der.

Ina res to at ina ku sa hang ka sa pi ng BHB ang mag sa sa kang si To to Mo re no, re si den te ng Sit yo Uya ngan, Barangay Bud la san, Can la on City, Neg ros Ori en tal, ng mga sun da lo ng 62nd IB noong Set yembre 14.

Dis gus ta do ang mga man di rig ma ng Bang sa mo ro Isla mic Armed Forces (BIAF), ang huk bo ng Mo ro Isla mic Li be ra ti on

Front (MILF), sa mga pa nga kong na pa ko ng Bang sa mo ro Au to ‐nomo us Re gi on in Mus lim Min da nao (BARMM). Ma ra mi sa ka ni la ang wala pang trabaho hanggang ngayon, sa ka bi la ng pag sa ‐salong ni la ng mga ar mas, alin su nod sa pagde ko mi syon (pag-alis sa serbisyo sa hukbo) na na ka sa ad sa pi nal na ka sun du an sa pa ‐gi tan ng MILF at Gub yer no ng Pi li pi nas.

Lumakas ang kanilang dis gus to sa ha rap ng pag pa pa li ban ng elek syon ng Bang sa mo ro Tran si ti on Aut ho rity (BTA) mu la 2022 tu ngong 2025. Pa la la wi gin ni to ang ter mi no ng ka sa lu ku yang mga li der na ayon sa mga man di rig ma ay so long na ki ki na bang sa BARMM. Ani la, walang paki na bang ang BARMM sa “to to ong” mga man di rig ma na ilang de ka dang na ki pag la ban pa ra sa karapatan sa pag pa pasya-sa-sarili ng mga Moro.

Nitong Setyembre, na sa 12,000 na sa 40,000-la kas na BIAF ang nag salong ng ka ni lang mga ar mas ka pa lit ng di pa na pa li li ‐taw na mga tra ba ho. May ro on pang 14,000 na nakatakdang magsuko rin ng ar mas.

Dis gus ta do rin ang di Mo ro na mga ma ma ma yan sa pa ma ‐ma la kad ng BTA. Ayon sa Lo yu kan, isang or ga ni sa syon ng mga Lu mad sa Far South Min da nao, wa lang gi na ga wa ang BTA sa ser ye ng pa ma mas lang sa mga Lu mad na Te du ray at Lam bia ‐ngan. Mu la Hul yo 2018 hang gang Hul yo 2019, na pa kag ta la ang gru po ng 11 li der-Lu mad na pinaslang sa Ma gu in da nao. Nga yong taon, 12 na ang na pas lang na Lu mad du lot ng mga si ga lot sa lu ‐pa. Sak law ng BARMM ang 127,000 di Mo ro na ma ma ma yan na na ka ti ra sa 208,258-ek tar yang lu pang ni nu no sa Far South Mindanao.

La hat ng mga upi syal ng BTA ay iti na la ga ni Rod rid go Du ter ‐te at tumatanaw ng utang na loob sa kan ya.

Pa nu ka la la ban sa pang gi gi pit sa mga un yon, ini ha pag

INIHAPAG NG BLOKENG Ma ka ba yan ang Uni on Inde pen dence Act of 2021 noong Set yembre 19 sa Kongreso pa ra pa ru sa han ang si nu mang ma ki kia lam, ha ha rang, mang ‐gi gig pit o ma mi mi lit sa si nu mang mang ga ‐ga wa o un yon. Reak syon ito sa su nud-su nod na red-tag ging sa mga un yon sa loob ng mga export proces sing zo ne at pa mi mi lit sa mga mang ga ga wa na ku ma las sa Ki lu sang Ma yo Uno.

Pa si mu no sa red-tag ging at wa lang awat na pang ha ha ras sa mga mang ga ga wa at un yo nis ta ang Na tio nal Task Force to End Local Com mu nict Armed Conflict at ang Joint Industri al Peace and Concerns Office o JIPCO na iti na ta yo ni to sa loob ng mga so na ng pag ga wa.

Hi wa lay pa ri to ang mga pag ta tang ka ng Phi lip pi ne Na tio nal Po lice na ma kia lam sa ila lim ng ipi na nu nu ka lang Alli ance for Industri al Peace and Prog ram Office kung saan bi big yan ng ka pang ya ri han ang mga pu lis na ma kia lam sa mga si ga lot sa pa gi tan ng mga mang ga ga wa at ma neydsment ng mga kum pan ya.

Ayon sa mga gru pong mang ga ga wa, mag bu bun sod ang JIPCO at AIPPO ng mas ma la wak at sis te ma ti kong pag si kil sa ka ra ‐pa tan ng mga mang ga ga wa sa pag-uun yon. La lo ni tong pa la la la in ang pag sa sa man ta la at gi pit na ka la ga yan ng mga mang ga ga wa sa loob ng mga export proces sing zo ne.

ANG BAYAN Setyembre 21, 2021 7

Setyembre 21, 2021 ANG BAYAN8

Ang mais ang ika la wang pi na ka ma ha la gang ba ta yang pro duk ‐tong pang-agrikultura na pi nop rod yus at ki no kon su mo sa

ban sa ka su nod ng bi gas. Hin di la mang ito ki no kon su mo ng tao, ma ha la gang sang kap ito sa pag ha ha yu pan bi lang pa ka in at sa pag ma ma nu pak tu ra ng iba pang pagkain. Sa ka bi la ni to, sis te ma ti ‐kong pi na ba ba ya an ng reak syu nar yong es ta do ang pro duk syon ng mais. Tu mu tu mal ang lo kal na pro duk syon at lu ma la ki ang pag sa la lay sa im por ta syo n. Ma la wa kang pag ka lu gi ang di na ra nas ng mga mag sa sa ka da hil sa pam ba ba rat. Imbes na ala la yan, iti nu tu lak pa ang to dong pag-aang kat ng pro duk to.

Sa ila lim ng re hi meng Du ter te, na na na ti ling ma ba ba ang presyo ng pagbi li ng mais mula sa mga mag sa ‐sa ka ka hit pa taun-ta ong tu ma as ang abe reyds na pre syo ng mais sa lo kal na pa mi li han. Mu la 2016 hang gang 2020, tu ma as nang 32% ang pre syo ng ka da ki long pu ting mais o mu la ₱22.77 tu ngong ₱30.15. Ito ay ha bang bu mag sak ang pre syo sa pag bi li ni to sa mga mag sa sa ka nang ₱0.27 mu la ₱12.30 tu ngong ₱12.03. Tu ma as din nang 13% ang pre syo ng di law na mais mu la ₱20.36 tu ngong ₱22.97, pe ro 2% la ‐mang ang iti na as ng pre syo sa pag ‐bi li ni to sa mga mag sa sa ka mu la ₱11.78 tu ngong ₱12.

Ang pu ting mais ay ka da la sang gi ni gi ling at kinokonsumo bi lang ka ‐ha li li ng ka nin, o di ka ya'y pi nop ro ‐se so tu ngong corn starch, kor nik, at bi na tog. Ang di law na mais ay esen ‐syal na sang kap sa pag ga wa ng pa ‐ka in ng ba boy, ma nok at is da, at gi ‐na ga mit din sa pag ga wa ng kor nik. Sa abe reyds, ang ka da Pi li pi no ay ku mo kon su mo ng 15 ki lo ng pu ting mais ka da taon. Mas ma ta as ang abe reyds na kon su mo ka da taon ng mga re si den te sa mga re hi yon ng Zam boa nga Pe nin su la (159 ki lo), Northern Min da nao (45 ki lo), Davao (41 ki lo), at Central Vi sa yas (37 ki ‐lo) kung saan nag si sil bi itong ka nin sa araw-a raw.

Ti na ta yang ma hi git 500,000 mag sa sa ka ang pa ngu na hing na kaa ‐sa pag ta ta nim ng mais. Noong 2020, ma hi git 8.1 mil yong met ri ko to ne la da (MT) ng mais sa ka buuan ang nap rod yus sa ban sa. Sa bol yum na ito, na sa 60% ang pin ro se so bi ‐

lang pa ka in sa ha yop. Aa bot sa 2.5 mil yong ek tar ya ang ka buuang sak ‐law ng mga ta ni man ng mais sa buong ban sa. Pi na ka ma la wak di to ang sa mga pru bin sya ng Isa be la (1.1 mil yong MT) at Bu kid non (0.8 mil yong MT). Ma lii tan at hi wa-hi ‐wa lay ang mga mai san. Ang abe ‐reyds na la wak ng mga ito ay 1.3 ek ‐tar ya la mang.

Ba ga mat hi wa-hi wa lay, ang pro ‐duk syon ng di law na mais ay do mi ‐na do at kontro la do ng apat na ma la ‐la king kum pan yang nag pop rod yus ng pa ka in sa ha yop: ang B-MEG ng San Mi gu el Foods Incor po ra ted ng ka pi ‐ta lis tang si Ra mon Ang, Univet Nut ‐ri ti on and Ani mal Healthca re Com ‐pany ng pa mil yang Cam pos, Pil mico Foods Cor po ra ti on ng pa mil yang Aboi tiz, at Univer sal Ro bi na Cor po ‐ra ti on ng pa mil yang Go kong wei. Ka ‐da la sang nag ta ta yo ang mga kum ‐pan yang ito ng mga plan ta sa mga er ya kung saan na ka kon sentra ang ma ra ming mai san. Ka bi lang di to ang mga pru bin sya ng Isa be la, Bu kid non, at South Co ta ba to na nag pop rod yus ng 45% ng ka buuang bol yum ng di ‐law na mais sa ban sa. Ang mga kum ‐pan yang ito ang nag ta tak da ng pre ‐syo sa pag bi li ng pro duk to ng mga mag sa sa ka, at iba pang mga re ki si to sa pag bi li ka ga ya ng re si ko. Pi na ka ‐ma la ki sa mga kum pan yang ito ang B-MEG na ku mu kontrol sa 25% ng ka buuang ben ta han ng mga pa ka in sa ha yop sa buong ban sa.

Sa ila lim ni Du ter te, ba hag yang lu ma ki ang bol yum ng im por ted na mais, pa ngu na hin mu la sa mga ban ‐sang ASEAN at US. Mu la 2016, tu ‐ma as mu la 10% tu ngong 12% noong

Pro duk syon ng mais, bi nu bu lok sa ka pa ba ya an

2018 ang ka buuang ba ha gi ng im por ted na mais sa lo kal na pa mi li ‐han. Pi na ka ma la ki ri to ay mu la sa Indo ne sia (25%), Thai land (23%) at US (21%). Sa abe reyds, ti na ta yang 580,000 MT na di law na mais ang ini im port ng ban sa ka da taon.

La long la la ki ang kontrol ng mga da yu hang kor po ra syon sa lo kal na in dustri ya ng mais kung pag bi big yan ang pa nu ka la ng Ame rican Cham ber of Com merce of the Phi lip pi nes at Eu ro pe an Cham ber of Com merce of the Phi lip pi nes na Rice and Corn Industry Li be ra liza ti on Act. Itinu ‐tulak ito sa Senado ng ta ga pa ngu lo ng Se na te Com mit tee on Agricul tu re and Food na si Sen.  Cynthia Vil lar. La yon ng pa nu ka lang ba tas na pa ‐hin tu lu tan ang mga kum pan yang 100% pag-aa ri ng mga da yu han sa mga kum pan yang nag pop ro se so ng mais sa ban sa. Ma aa la lang si Vil lar din ang aw tor ng Rice Li be ra liza ti on Law na nag re sul ta sa pag ba ha ng im por ted na bi gas sa lo kal na pa mi ‐li han at ma la wa kang pag ka lu gi ng mga mag sa sa ka ng pa lay.

Na ha ha rap nga yon ang mga mag sa sa ka ng mais sa ma la wa kang pag ka lu gi du lot ng pa tu loy na pa na ‐na la sa ng African Swi ne Fever. Ayon sa ulat ng Glo bal Agricul tu ral Infor ‐ma ti on Net work, inaa sa han na ba ‐bag sak nang 2.4% ang ka buuang pro duk syon ng mais sa ban sa tu ‐ngong 8 mil yong MT du lot ng pag la ‐ga nap ng bay rus, pa ngu na hin sa Luzon, na nag re sul ta sa pag ba ba ng kon su mo at de mand sa pa ka in sa mga ba boy.

ANG BAYAN Setyembre 21, 2021 9

Isa ang 32-ta ong gu lang na si Ro ger sa si yam na mag ka ka pa tid na may ro ‐ong mai san sa is la ng Neg ros. Pi to sa ka ni la ang na ka ti ra sa isang ba hay

at mag ka tu wang sa pag sa sa ka. May ro on si lang pag ma may-a ring 12 ek tar ‐yang lu pa at sang ka pat ni to ay na ka la an pa ra sa mais na pangkon su mo ng ka ni lang pa mil ya. Mas ma la king ba ha gi ng ka ni lang mga sa ka han ay na ka la an sa mga pa na nim na ibinebenta pa ra ipan tus tos sa iba pang mga pa nga ngai la ‐ngan. Hi wa-hi wa lay na par se la ang ka ni lang mga sa ka han sa isang lib lib na ko mu ni dad na ma ra ra ting la mang sa pa ma ma gi tan ng ka ba yo.

Ka yod-kalabaw ang pag sa sa ka ng mais mu la sa pag ha han da ng lu ‐pa hang gang sa pag pop ro se so ng mais. Anim na araw ka da ling go ang ini la la an ng mag ka ka pa tid sa mai ‐san. Da la wa’t ka la ha ting ling go ang igi nu gu gol sa hag bas (pag ha wan sa sa ka han), isa hang gang da la wang araw sa pag-aa ra ro, isang araw sa pag pu pun la, at isang ling go sa pag ‐da da mo. Ka tum bas ito ng ha los 30 araw sa ka da sik lo ng sa ka han. Nag si si mu la si lang magtra ba ho ng alas-7 sa uma ga, at na ta ta pos alas-4 sa ha pon.

Tat long be ses ka da taon ang ka ni lang pag-a ni ng mais. Ka da la ‐sang da la wa hang gang tat long ga ‐tang (1 ga tang = 0.37 lit ro) ng mais ang ka ni lang na pu pun la ka da ani ‐

han mu la sa da la wang mag ka hi wa ‐lay na par se la ng lu pa. Da hil lo kal ang bin hi, hin di ni la kai la ngan ng abo no, pes ti sid yo at her bi sid yo. Ka ‐la baw at ara ro la mang ang ga mit ni ‐la sa pro duk syo n.

Sa abe reyds, 34 sa ko ng mais ang naaa ni ng mag ka ka pa tid ka da taon. Ma nu-ma no ni la itong gi ni gi ‐ling ga mit ang ba to at na ka pop rod ‐yus ng aa bot sa 17 sa ko ng bi ‐gas-ma is. Sa pat la mang ito pa ra sa ka ni lang kon su mo. Hin di na ni la ito ipi na gi gi ling sa sentrong ba yan na isang araw ang la yo at ga gas tos ng ₱500 pa ra sa transpor ta syo n.

Umaa bot sa tat long sa ko at 15 ga tang (33.75 ki lo) ng bi gas-ma is ang ki no kon su mo ng pa mil ya ni Roger ka da bu wan. La bas di to, aa ‐

Kayod-kalabaw sa pagtatanim ng mais

bot sa ₱2,400 ang ki na kai la ngan ng pa mil ya pa ra ipan tus tos sa araw-a ‐raw, at ki nu ku ha mu la sa pag be ben ‐ta ng iba pang mga pa na nim. Da hil hin di sa pat ang ki ta, tu yo la mang ang ma da las ni lang inuu lam la lo na nga yong pan dem ya dahil bu mag sak ang pre syo ng ka ni lang mga pro duk ‐to ha bang su mi si rit ang pre syo ng mga bi li hin. Wa la si yang na tang gap na anu mang ayu da sa pa na hong ito. Dag dag na pa sa kit sa ka ni la ang ma la wa kang ope ra syong mi li tar sa ka ni lang ko mu ni dad da hil ipi nag ba ‐ba wal ng mga sun da lo ang pag tat ‐ra ba ho sa bu kid.

Ani ber sar yo ng Communist Party of India-Maoist, ipi nag di wang

IPINAGDIRIWANG NG COMMUNIST Party of India (CPI)-Maoist ang ika-17 ani ber sar yo ni to ngayong Set yembre 21. Ginugunita ang ani ber sar yo sa isang ling gong se leb ra syon na nilalahukan ng re bo lu syo nar yong ma ma ma yan ng India, mga man di rig ma ng Peop le’s Li be ra ti on Gue rril la Army at ng ma sang mag sa sa ka at mang ga ga wa.

Si na lu du han ng Par ti do Ko mu nis ta ng Pi li pi nas (PKP) ang mga ka sa mang Indi an sa pag ha rap sa mga ha mon at ba la kid pa ra isu ‐long ang dig mang ba yan sa India. Tu lad sa Pi li pi nas, du ma ra nas ang ma ma ma yan doon ng pang-aa pi at pag sa sa man ta la sa ila lim ng malakolonyal at malapyudal na sis te mang pan li pu nan. Ka pu ri-pu ri ang pa mu mu no at pag su por ta ng CPI-Maoist sa mga pa ki ki ‐ba kang ma sa ng ma ma ma yang Indi an, la lu na sa ma sang mag sa ‐sa ka sa ka ni lang pag la ban sa neo li be ral na mga pa ta ka ran sa pag sa sa ka sa git na ng ru ma ra ga sang pan dem ya.

Nakikiisa ang Partido sa panawagan ng CPI-Maoist na patatagin at palawakin pa ang mga dambuhalang pagtitipon ng mga magsasaka at biguin ang pagpapanatili ng naghaharing pangkating Hindutwa sa porma ng partidong BJP sa papalapit ng eleksyong Indian.

Pag pu gay kay Abi ma el Guzman, li der ko mu nis ta ng Pe ru

NAGPAHAYAG ANG PARTIDO Ko mu nis ta ng Pi li pi nas ng pa ki ki ra may sa la hat ng mang ‐ga ga wa, mag sa sa ka at aping uri at sek tor ng Pe ru sa pag ka ma tay ng re bo lu syo nar yong li ‐der na si Ma nu el Rubén Abi ma el Guzmán Rey no so. Ki la la si ya bi lang Pre si den te Gonza lo, ta ga pag ta tag at li der ng Par ti do Ko mu nis ta ng Pe ru (Sendero Luminoso o Daang Maliwanag), ang isa sa ma ni ning ning na ta la ng ar ma dong pag la ban sa buong mun do noong de ka da 1980 at 1990.

Ma ri ing ki nun de na ng Par ti do ang gub ‐yer no ng Pe ru sa "ma ta gal na pag pa pa hi rap sa pa ma ma gi tan ng pi si kal at men tal na tortyur” kay Gonza lo. Du ma an si ya at iba pa ni yang ka sa mang re bo lu syo nar yo sa pau lit-u lit na ili gal na pag li li tis. Na ma tay si Gonza lo sa edad na 86 sa bi lang gu an sa Pe ‐ru kung saan ikinulong si ya sa na ka ra ang 29 taon.

Setyembre 21, 2021 ANG BAYAN10

Isang ma du gong kri men ang ini wan ng mi li tar ng US sa Afgha nis tan ba go tu lu yang li sa nin ng mga ar ma dong tro pa

ang ban sa ma ta pos ang 20 taong ge ra ng pag sa kop di to. Noong Agos to 29, nag pa ka wa la ang mga ar ma dong dro ne ni ‐to ng mga 20-lib ras na Hellfi re mis si le sa isang re si den syal na lu gar sa sentrong syu dad ng Ka bul na pu ma tay sa sam pung si bil yan, ka bi lang ang pi tong ba ta.

Sa ha rap ng hin di ma pa su su ba ‐li ang ebi den sya, na pi li tang ami nin ng US Central Com mand noong Set ‐yembre 17 na ang pam bo bom ba ay isang “ka lu nus-lu nos na pag ka ka ‐ma li.” Ito ay ma ta pos ang ilang ling gong pag gi gi it na ma ta gum pay ni lang na pa tay ang isang te ro ris ‐tang ka bi lang diu ma no sa ISIS-K. Sang kot diu ma no ang taong ito sa suici de bom bing sa pa li pa ran ng Ka ‐bul noong Agos to 26 na pu ma tay sa ilam pung tao ka bi lang ang 13 sun ‐da long Ame ri ka no.

Ba go ami nin ang pag ka ka ma li, ipi nag gii tan ng mga upi syal mi li tar ng US na “98% si gu ra do” si la na ma ta gum pay ang ka ni lang pam bo ‐bom ba at na wa la na daw si lang kai la ngang ipa li wa nag o pa tu na yan. Gamit ang dro ne, mag ha pon diu ma ‐no ni lang si nu bay ba yan ang ki los ng pi nag su sus pet sa han ni lang te ro ris ‐ta at na ki ta daw nilang bu mi si ta ang biktima sa mga ki la la ni lang “hi deout.” Igi ni gi it ng mi li tar ng US na na pi gi lan ni la ang isa pang te ro ‐ris tang ata ke da hil ang la la king ti ‐nar get ni la ay nag ka kar ga noon ng ma bi bi gat na ba gay sa li ku ran ng kan yang kot se na pi na ni ni wa la an ni lang mga eksplo si bo.

Ang to too, ang na pa tay ng mga bom ba ng dro ne ng US ay si Ze ma ri Ahma di, emple ya do ng Nut ri ti on and Educa ti on Inter na tio nal, isang pang ka wang ga wang or ga ni sa syong Ame ri ka no. Ka da ra ting la mang ni Ahma di mu la sa mag ha pong pag tat ‐ra ba ho ng pag ha ha tid-sun do ng mga ka wa ni sa ka ni lang upi si na. Nang su ma bog ang mi sayl ng US, nag di ‐dis kar ga si ya noon ng ma la la king con tai ner ng maii nom na tu big pa ra

sa kan yang pa mil ya. Ka bi ‐lang ang kan ‐yang mga anak sa na pa tay.

Uma min na la ‐mang ang US ma ta pos ibun yag sa isi na ga wang im bes ti ga ‐syon ng mga ma ma ma ha yag sa Afgha nis tan ka tu wang ng ki la lang pa ha ya gang New York Ti mes at Was hing ton Post sa US. Ti nu koy ni ‐la na si Ahma di ay ka bi lang sa mga Afghan na na ki pag tu lu ngan noon sa pa na na kop ng US at nag ba ba lak sa ‐na na ma ka pun ta ng US ma ta pos aga win ng Ta li ban ang po der noong na ka ra ang bu wan.

Bago nito, ilang beses nang napilitan ang US na umaming nagkamali sila at mga sibilyan ang kanilang napatay. Kabilang dito ang pagbomba sa isang kasalan noong 2002, pagpatay sa mahigit 100 si ‐bilyan sa prubinsya ng Farah noong 2006 at pagbomba ng isang ospital no ong 2016 kung saan 42 duktor ang napaslang.

Ayon sa Bu reau of Inves ti ga tive Jour na lism, hin di ba ba ba sa 16,900 na ang na pa tay at 3,900 ang na su ‐ga tan sa Afgha nis tan, Pa kis tan, So ‐ma lia at Ye men mu la nang unang gu ma mit ang US ng mga dro ne noong 2001. Wa la itong ek sak tong da tos sa kas wa li dad sa pag ga mit ng US ng dro ne sa Iraq, Syria, Ni geria, Ma li, Lib ya, Gaza at West Bank sa Pa les ti ne, sa re hi yon ng Kurd sa Tur key at sa Pi li pi nas.

Sa nag da ang 20 taon, nag te te ‐ngang ka wa li ang mga upi syal mi li ‐tar ng US sa si gaw ng li bu-li bong pa mil ya ng mga bik ti ma ng ka ni lang

Pag pa tay ga mit ang mga dro ne at pam bo bom ba mu la sa him pa pa wid

pam bo bom ba mu la sa him pa pa wid ga mit ang mga dro ne. Ma kai sang pa nig na ipi nag ma ma la ki ng US ang tek no lo hi ya at ben ta he ni la sa pag ‐ga mit ng dro ne sa la ra ngan ng dig ‐ma an. Pi lit ni lang bi na ba le wa la at ibi na ba on sa ka ni lang pro pa gan da ang katotohanang ang pag ga mit ng mga dro ne ay la bag sa mga ba tas ng dig ma at gi na ga mit sa ka ni lang pang hi hi ma sok sa iba’t ibang su lok ng daig dig.

Ang mga dro ne ay mga sa sak ‐yang pang him pa pa wid na nag da da la ng ma la la kas na ka me ra, ther mal sen sor (nag ma mat yag sa pa ma ma ‐gi tan ng pag su kat sa pag ka kai ba ng init ng mga ba gay) at iba pang ka ‐ga mi tan pa ra sa pag ma man man o pag-ees pi ya. May mga dro ne na nag da da la ng mga mi sayl o bom ba.

Isang MQ-9 Rea per dro ne ang gi na mit ng US sa pag bom ba ni to kay Ahma di. May ka pa si dad itong lu mi ‐pad nang 42 oras na may da lang 450 ki lo ng pa sa bog. Ki no kontrol ito mu la sa mga kam po mi li tar sa loob ng US at pwe deng pa li pa rin sa iba’t ibang pa nig ng mun do ga mit ang ko ‐mu ni ka syong du ma da an sa mga sa ‐te layt sa ka la wa kan. May mga “dro ‐ne com mand cen ter” ang US sa Las Ve gas, Neva da at iba’t ibang kam ‐pong mi li tar sa loob ng US at 27 kam po ni to sa iba’t ibang pa nig ng mun do, ka bi lang ang apat sa Afgha ‐nis tan at isa sa Pi li pi nas.

(Itu tu loy sa su su nod na is yu.)