B¶n th¶o lÇn 1, th¸ng 8, 2001 S¬n La

x¢Y DùNg MôC TI£U QU¶N Lý RõNG Tù NHI£N Cã Sù THAM GIA

Do Bjoern Wode biªn so¹nH−íng dÉn cho gi¶ng viªn

SFDP – Field Guide for participatory elaboration of silvicultural management options 2

Môc lôc

I. Môc ®Ých cña Ph−¬ng ph¸p luËn............................................. 3

II. C¸c khÝa c¹nh ph−¬ng ph¸p luËn ...................................... 6

III. Giíi thiÖu H−íng dÉn thùc ®Þa ............................................ 7

IV. ChuÈn bÞ ............................................................................ 8

1 Lùa chän th«n b¶n.................................................................. 9

2 Lùa chän häc viªn tham gia tËp huÊn .................................. 10

3 Thêi gian triÓn khai ....................................................... 10

Ch−¬ng 1 - PhÇn lÝ thuyÕt ................................................ 12

1.1 Giíi thiÖu ng−êi hç trî vµ häc viªn .......................... 13

1.2 Tr×nh bµy c¸ch tiÕp cËn vµ ch−¬ng tr×nh tËp huÊn............. 13

1.3 §¸nh gi¸ nguån rõng dùa trªn nhu cÇu............................. 14

1.4 Ph¸t triÓn c¬ cÊu rõng t−¬ng lai vµ môc tiªu qu¶n lÝ ....... 17

1.5 KÕt luËn, tãm t¾t vµ ph¶n håi .................................... 19

Ch−¬ng 2 - M« pháng ....................................................... 21

2.1 Tr×nh bµy vµ chu tr×nh m« pháng 1 ....................................22

2.2 Chu tr×nh m« pháng 2 ..................................................... 23

2.2 KÕt luËn, ph¶n håi vµ c¸c ho¹t ®éng tiÕp theo ............... 24

Phô lôc 1: Thêi gian biÓu tËp huÊn.............................................. 26

Phô lôc 2: MÉu m« pháng ........................................................ 27

Phô lôc 3: Tê tranh minh ho¹ "Môc tiªu qu¶n lÝ " ……….…...….29

SFDP – H−íng dÉn thùc ®Þa x©y dùng biÖn ph¸p qu¶n lÝ l©m sinh cã só tham gia 3

I. Môc tiªu cña ph−¬ng ph¸p luËn

Cïng víi sù chuyÓn ®æi tõ chÝnh s¸ch Nhµ n−íc qu¶n lÝ rõng sang chÝnh s¸ch

qu¶n lÝ rõng cã sù tham gia, tæ chøc, hé gia ®×nh vµ c¸ nh©n ë ®Þa ph−¬ng

®ang ®−îc chuyÓn giao nhiÒu quyÒn h¬n ®èi víi nguån rõng. Trao quyÒn cho

ng−êi sö dông rõng bao gåm t¨ng kh¶ n¨ng qu¶n lÝ rõng ®éc lËp vµ sù tù chñ

trong qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh. KÕt qu¶ lµ n¨ng lùc cña ng−êi sö dông rõng ®Þa

ph−¬ng ph¶i ®−îc n©ng cao th«ng qua tiÕn hµnh qu¶n lÝ rõng tÝch cùc víi

céng ®ång ®Þa ph−¬ng.

Ph−¬ng ph¸p luËn nµy ®−îc thiÕt kÕ nh»m hç trî c¸ch tiÕp cËn cã sù tham

gia gióp nh÷ng ng−êi sö dông rõng ph¸t triÓn c¸c kÜ n¨ng qu¶n lÝ l©m sinh c¬

b¶n trªn khu vùc rõng cô thÓ cña hä c¨n cø vµo nhu cÇu.

Môc tiªu chÝnh cña c¸ch tiÕp cËn lµ (i) hç trî nh÷ng ng−êi sö dông rõng ®¸nh

gi¸ nguån rõng hiÖn cã cña hä, (ii) thóc ®Èy qu¶n lÝ rõng cã sù tham gia vµ

(iii) x©y dùng c¬ chÕ qu¶n lÝ cÇn thiÕt ®Ó ®¹t ®−îc môc tiªu s¶n xuÊt ®· ®Ò ra.

Môc tiªu chÝnh cña c«ng t¸c tiÕp cËn nµy lµ (i) hç trî chñ rõng tiÕp cËn nguån

lùc rõng s½n cã cña hä, (ii) thóc ®Èy qu¶n lý rõng (iii) x©y dùng mét chÕ ®é

qu¶n lý cÇn thiÕt ®Ó ®¹t ®wocj môc tiªu ®· x¸c ®Þnh.

Xem xÐt ®Õn c¸c l©m s¶n mong muèn, loµi c©y cung cÊp nh÷ng s¶n phÈm ®ã

vµ chu tr×nh t¸i t¹o cÇn thiÕt ®èi víi nh÷ng s¶n phÈm nµy, tõ ®ã mét bøc tranh

t−¬ng lai râ rµng vÒ c¬ cÊu rõng mong muèn ®· ®−îc h×nh thµnh. B»ng viÖc

ph¶n ¸nh s©u vÒ c¬ cÊu rõng hiÖn t¹i, c¸c ý t−ëng ®−îc t¹o ra nhÊn m¹nh

vµo c©u hái: lµm thÕ nµo ®Ó ®¹t ®−îc c¬ cÊu rõng mong muèn, tõ ®ã ®i ®Õn

mét lo¹i c¸c biÖn ph¸p qu¶n lÝ.

Trong b−íc tiÕp theo, thö nghiÖm c¸c biÖn ph¸p qu¶n lÝ rõng ®· ®−îc x©y

dùng t¹i thùc ®Þa d−íi d¹ng 2 chu tr×nh m« pháng trong mét « ®−îc chän vµ

®¸nh sè nh÷ng c©y cã trong ®ã. Chu tr×nh thø nhÊt tiÕn hµnh d−íi d¹ng th¶o

luËn toµn thÓ ®Ó gi¶i thÝch vÒ chu tr×nh m« pháng vµ c¸ch sö dông nh÷ng kÜ

thuËt cã sù tham gia nµy. Chu tr×nh m« pháng thø 2 sÏ do tõng c¸ nh©n riªng

lÎ thùc hiÖn nh»m t¨ng c−êng sù tù tin cña anh ta/chÞ ta vÒ kh¶ n¨ng qu¶n lÝ.

SFDP – H−íng dÉn thùc ®Þa x©y dùng biÖn ph¸p qu¶n lÝ l©m sinh cã só tham gia 4

Sau khi hoµn thµnh phÇn thùc hµnh nµy, kÕt qu¶ thu ®−îc ®−îc chia sÎ trong

nhãm, ®ång thêi còng cã thÓ ®iÒu chØnh, chØnh söa bµi tËp thùc hµnh nµy cho

phï hîp h¬n víi thùc tÕ. Sau khi hoµn toµn ®¹t ®−îc sù thèng nhÊt chung

trong nhãm, nh÷ng ng−êi sö dông rõng cÇn ph¶i x¸c ®Þnh nh÷ng ho¹t ®éng

tiÕp theo vµ ph©n c«ng tr¸ch nhiÖm râ rµng.

SFDP – H−íng dÉn thùc ®Þa x©y dùng biÖn ph¸p qu¶n lÝ l©m sinh cã só tham gia 5

Ph¶n ¶nh hiÖn tr¹ng rõng ë b¶n nguån lùc s½n cã qu¶n lý rõng hiÖn t¹i

X¸c ®Þnh c¸c loµi vµ ®−êng kÝnh khai th¸c ®−êng kÝnh liªn quan ®Õn ®é cao⇒ cÊu tróc

c©y theo chiÒu th»ng ®øng ®−êng kÝnh liªn quan ®Õn ®é tuæi⇒ cÊu tróc

c©y theo chu tr×nh ph¸t triÓn tæng hîp

Ph©n lo¹i s¶n phÈm theo ®Æc tÝnh nhu cÇu thµnh phÇn loµi cÊu tróc theo thµnh phÇn ⇒ cÊu tróc c©y

theo chiÒu ngang

H×nh ¶nh cÊu tróc rõng ph¸t triÓn trong t−¬ng lai cÊu tróc c©y theo chiÒu th»ng ®øng cÊu tróc c©y theo chiÒu n»m ngang tæng hîp c¸c loµi

X©y dùng c¸c lùa chän vÒ c¸c ph−¬ng ph¸p qu¶n lý chØ tiªu can thiÖp Kü thuËt l©m sinh KÕ ho¹ch cho c¸c ho¹t ®éng tiÕp theo

C«ng t¸c phôc vô cho rõng t¹i b¶n kiÓm tra thùc ®Þa trªn c¸c chØ tiªu ®· x©y dùng t¨ng ®é tù tin trong c¸c kü n¨ng qu¶n lý thùc hiÖn c«ng t¸c tØa th−a

Tr×nh tù x©y dùng môc tiªu qu¶n lý cho rõng t− nhiªn cã s½n

X¸c ®Þnh c¸c s¶n phÈm tõ rõng mong muèn ®Þnh h−íng nhu cÇu ng−êi d©n quan t©m t¬i c¸c lîi Ých tiÕp tôc c«ng viÖc mét c¸c ®éc lËp tÝnh bÒn v÷ng l©u dµi

SFDP – H−íng dÉn thùc ®Þa x©y dùng biÖn ph¸p qu¶n lÝ l©m sinh cã só tham gia 6

II. Nh÷ng khÝa c¹nh liªn quan ®Õn ph−¬ng ph¸p

Sù quan t©m cña ng−êi d©n trong viÖc sö dông rõng rÊt kh¸c nhau phô thuéc

vµo ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ vµ x· héi. Nh»m ®¸p øng nh÷ng nhu cÇu ®a

d¹ng nµy, ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn nµy chñ yÕu tËp trung ®−a ra mét tr×nh tù

logic cã cÊu tróc nh»m x©y dùng nh÷ng biÖn ph¸p qu¶n lÝ cã sù tham gia c¨n

cø vµo nhu cÇu ®Þa ph−¬ng, thay v× lµ ®−a ra nh÷ng tiªu chuÈn kÜ thuËt l©m

sinh cô thÓ.

Víi ý ®Þnh nh»m ®¶m b¶o ng−êi sö dông rõng ®−îc tù do trong viÖc thiÕt kÕ

c«ng cô qu¶n lÝ c¸ nh©n cña hä vµ mÆt kh¸c ®−a ra mét h−íng dÉn theo tõng

b−íc cô thÓ gióp nh÷ng ng−êi hç trî cã thÓ trî gióp qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh

cña nhãm ng−êi sö dông rõng. Ph−¬ng ph¸p luËn bao gåm c¸c ph−¬ng ph¸p

"gi¸o dôc kh«ng chÝnh qui cho ng−êi lín ", dùa trªn nh÷ng kÜ thuËt häc tËp

th«ng qua kinh nghiÖm, vµ kÜ thuËt ra quyÕt ®Þnh cã sù tham gia.

N©ng cao sù tham gia cña ng−êi d©n trong qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh nh»m x¸c

®Þnh vµ thèng nhÊt c¸ch sö dông rõng phï hîp ®−îc coi lµ c¬ chÕ chñ yÕu

quan träng hiÖn nay nh»m trî gióp cho viÖc sö dông bÒn v÷ng tµi nguyªn

thiªn nhiªn vµ do ®ã g¾n sö dông rõng víi b¶o vÖ rõng cã hiÖu qu¶.

Do phô n÷ lµ mét nhãm ng−êi sö dông rõng quan träng víi kiÕn thøc vµ nhu

cÇu ®−îc ph©n c«ng chuyªn biÖt nªn cÇn ®¶m b¶o r»ng c¶ 2 giíi ®−îc tù do

tham gia c¸c cuéc häp thÓ hiÖn nhu cÇu cña c¶ céng ®ång. V× mçi giíi

th−êng sö dông rõng theo c¸c c¸ch kh¸c nhau trong cïng mét khu rõng, ho¹t

®éng cña hä ph¶i ®−îc x¸c ®Þnh vµ phèi kÕt hîp víi nhau cïng cã lîi trong

t−¬ng lai dµi. §Ó ®¶m b¶o r»ng phô n÷ cã thÓ tham gia c¸c cuéc häp, cÊn

ph¶i x¸c ®Þnh thêi gian hîp lÝ cã tÝnh ®Õn ph©n phèi thêi gian r¶nh rçi cña

nam vµ n÷ kh¸c nhau.

Khi lµm viÖc cïng nhau trong mét nhãm, th−êng ®ßi hái ph¶i sö dông nhiÒu kÜ

thuËt kh¸c nhau ®Ó khuyÕn khÝch c¸c häc viªn tham gia chia sÎ quan ®iÓm,

c¶m xóc vµ suy nghÜ cña hä. §Ó ®¹t ®−îc mét kÕt qu¶ thÓ hiÖn vµ tho¶ m·n

®−îc nguyÖn väng cña tÊt c¶ c¸c thµnh viªn tham gia lµ mét nhiÖm vô rÊt

khã kh¨n vµ ®ßi hái ng−êi hç trî ph¶i cã n¨ng lùc cao. Mét ph−¬ng ph¸p ®Ó

thu ®−îc sù tham gia ®Çy ®ñ cña tÊt c¶ c¸c thµnh viªn cã thÓ lµ thµnh lËp

SFDP – H−íng dÉn thùc ®Þa x©y dùng biÖn ph¸p qu¶n lÝ l©m sinh cã só tham gia 7

nh÷ng nhãm nhá h¬n g¾n víi nh÷ng nhiÖm vô cô thÓ trong kho¶ng thêi gian

cho phÐp cña tõng phÊn häc. Ng−êi hç trî kh«ng tham gia trùc tiÕp th¶o luËn

nhãm mµ chØ hç trî vµ ®−a ra gîi ý khi cÇn thiÕt. Chän mét ng−êi cña nhãm

nhá lªn tr×nh bµy kÕt qu¶ tr−íc toµn thÓ.

Nh− ®· gi¶i thÝch ë trªn, hiÖu qu¶ cña ph−¬ng ph¸p luËn phô thuéc rÊt lín

vµo n¨ng lùc cña ng−êi trî gióp. Vai trß chÝnh cña ng−êi trî gióp lµ h−íng

dÉn ng−êi d©n th«ng qua c¸ch tiÕp cËn, gióp ®ì th¶o luËn, gi¶i quyÕt m©u

thuÉn, hç trî nhãm ra quyÕt ®Þnh, vµ gióp tãm t¾t kÕt qu¶ th¶o luËn.

V× vËy viÖc lùa chän ng−êi trî gióp phï hîp lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®¶m b¶o

cho mét kho¸ tËp huÊn thµnh c«ng.

III. Giíi thiÖu h−íng dÉn thùc ®Þa

Môc tiªu tæng qu¸t cña h−íng dÉn thùc ®Þa lµ giíi thiÖu mét sæ tay h−íng dÉn

bá tói cã tÝnh thùc hµnh cao trong ®ã ®−a ra nh÷ng chØ dÉn cô thÓ cho viÖc hç

trî qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c¸c biÖn ph¸p qu¶n lÝ l©m sinh cã sù tham gia ë cÊp

th«n b¶n.

H−íng dÉn thùc ®Þa nµy ®−îc chia lµm 2 phÇn, ngay sau ph−¬ng ph¸p tiÕp

cËn 2 chiÒu cña ph−¬ng ph¸p luËn. PhÇn thø 1 lµ phÇn lÝ thuyÕt bao gåm

®¸nh gi¸, ®iÒu tra nguån rõng dùa trªn nhu cÇu vµ x©y dùng qui −íc qu¶n lÝ.

PhÇn thø 2 gåm 2 bµi thùc hµnh m« pháng ®−îc tiÕn hµnh ë khu vùc rõng

cña th«n b¶n vµ x¸c ®Þnh vai trß vµ nh÷ng tr¸ch nhiÖm chÝnh cña ng−êi trî

gióp trong qu¸ tr×nh thùc hµnh trªn.

Mçi phÇn bao gåm mét sè bµi tËp thùc hµnh theo tr×nh tù thêi gian. §èi víi

mçi bµi thùc hµnh cÇn ®−a ra th«ng tin chi tiÕt vÒ môc tiªu, thêi gian biÓu vµ

vËt liÖu cÇn thiÕt. Nh»m gióp cho ng−êi trî gióp ®−îc th«ng tin ®Çy ®ñ cÇn

cung cÊp mét sè gîi ý vµ vÝ dô ®Ó hç trî cho qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh cña

nhãm.

Tõng phÇn ®µo t¹o ph¶i sö dông vËt liÖu, c«ng cô trùc quan nh»m gi¶m rµo

c¶n th«ng tin, th−êng x¶y ra khi lµm viÖc trong nhãm gåm nhiÒu ng−êi cã

SFDP – H−íng dÉn thùc ®Þa x©y dùng biÖn ph¸p qu¶n lÝ l©m sinh cã só tham gia 8

xuÊt th©n, tuæi t¸c, ng«n ng÷ vµ tr×nh ®é nhËn thøc kh¸c nhau. Tranh ¶nh

®−îc dïng lµ c«ng cô khuyÕn khÝch vµ gióp ®ì häc viªn ph¶n ¸nh vµ th¶o

luËn vÒ chñ ®Ò tr×nh bµy. Vai trß cña ng−êi trî gióp lµ h−íng dÉn häc viªn

th«ng qua tõng b−íc tiÕp cËn. Nh−ng häc viªn míi lµ ng−êi ®Þnh h−íng th¶o

luËn; nh÷ng nhËn xÐt, b×nh luËn vµ mèi quan t©m cña hä sÏ quyÕt ®Þnh h−íng

®i cña kho¸ häc. Ng−êi trî gióp ë mäi b−íc ph¶i ®iÒu chØnh kho¸ häc cña

m×nh theo nhu cÇu vµ mèi quan t©m cña nhãm.

§iÒu nµy sÏ t¹o nªn mèi quan hÖ cã sù tham gia trong ®ã mäi ng−êi cïng

ph¸t triÓn kiÕn thøc c¨n cø vµo nhu cÇu cña hä. Tranh minh ho¹ nh»m gi¶i

thÝch râ rµng nh÷ng ho¹t ®éng vµ môc tiªu chÝnh cña tõng b−íc ®Ó trî gióp

cho qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh vµ hç trî kh¶ n¨ng ghi nhí cña häc viªn. Ng−êi

trî gióp chØ nªn ®−a ra lêi giíi thiÖu ng¾n vÒ c¸ch sö dông tranh minh ho¹,

®¶m b¶o r»ng häc viªn cã thÓ tù do kÕt hîp hoÆc ph¸t triÓn c¸c ý t−ëng cña

m×nh.

Häc viªn nªn ®−îc khuyÕn khÝch lµm viÖc cµng ®éc lËp bao nhiªu cµng tèt

bÊy nhiªu nh»m t¨ng c¶m gi¸c së h÷u, lµm chñ ®−îc qu¸ tr×nh häc tËp cña

hä.

IV. ChuÈn bÞ

Tr−íc khi trî gióp kho¸ häc nµy, nh÷ng b−íc chuÈn bÞ nªn ®−îc tiÕn hµnh

theo gîi ý d−íi ®©y nh»m t¹o ra ®iÒu kiÖn lµm viÖc thÝch hîp cho c¸ch tiÕp

cËn vµ ®ång thêi ®¶m b¶o r»ng ho¹t ®éng tiÕp theo cña nhãm ng−êi sö dông

rõng ®−îc tiÕn hµnh mét c¸ch ®éc lËp. Gi¶ dô nh− nÕu t¹o nhãm nh÷ng

ng−êi sö dông rõng mét c¬ héi ®Ó thÓ hiÖn nhu cÇu vµ g¾n kÕt kiÕn thøc ®Þa

ph−¬ng cña hä vµo qu¸ tr×nh trªn, c¶m gi¸c së h÷u, lµm chñ ®−îc qu¸ tr×nh

vµ kh¼ n¨ng qu¶n lÝ ®éc lËp cña nh÷ng ng−êi chñ rõng cã thÓ t¨ng lªn. §Æc

biÖt lµ trong lÜnh vùc qu¶n lÝ rõng cã chu tr×nh quay vßng 10 n¨m viÖc tiÕp tôc

thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p trªn mét c¸ch ®éc lËp lµ mét nh©n tè quan träng

nh»m ®−îc môc tiªu s¶n xuÊt mong muèn.

SFDP – H−íng dÉn thùc ®Þa x©y dùng biÖn ph¸p qu¶n lÝ l©m sinh cã só tham gia 9

1 Lùa chän th«n b¶n

C¸ch tiÕp cËn nµy phô thuéc rÊt lín vµo sù t−¬ng hç cña c¶ 2 bªn, ng−êi hç

trî vµ nhãm sö dông rõng, lùa chän céng ®ång lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt rÊt

quan träng. ChØ khi ng−êi d©n cã mèi quan t©m thËt sù ®èi víi hç trî mµ

chóng ta ®−a ra, khi ®ã míi cã thÓ tr«ng ®îi r»ng viÖc tiÕp tôc thùc hiÖn c¸c

gi¶i ph¸p trªn mét c¸ch ®éc lËp trong dµi h¹n.

ViÖc ¸p dông më réng ra toµn x· hoÆc huyÖn d−íi d¹ng quyÕt ®Þnh tõ trªn

xuèng ch¹y theo sè l−îng mµ kh«ng ®Ó ý ®Õn chÊt l−îng cã thÓ dÉn ®Õn kÕt

qu¶ kh«ng bÒn v÷ng nh− mong muèn.

C¸c b−íc nh− sau:

Thu thËp vµ ph©n tÝch th«ng tin thø cÊp:

Nguån sè liÖu vÒ nguån rõng hiÖn cã

Sè liÖu kinh tÕ – x· héi cña th«n b¶n

NÕu cÊn thiÕt, kh¼ng ®Þnh l¹i vµ cËp nhËt th«ng tin thø cÊp cã lùa

chän trong qu¸ tr×nh ®i thùc ®Þa

Qui −íc cña th«n b¶n (hoÆc cña x·) vµ c¸c tµi liÖu cña ChÝnh phñ

liªn quan ®Õn lËp kÕ ho¹ch sö dông ®Êt vµ giao ®Êt vµ qu¶n lÝ vµ b¶o

vÖ rõng

Hoµn thiÖn sù lùa chän tr−íc th«n b¶n "phï hîp" theo c¸c tiªu chÝ ®·

®−îc lùa chän nh− sau:

§· hoµn thµnh giao ®Êt, ®· th«ng qua qui −íc b¶o vÖ rõng

Sù phô thuéc cña th«n b¶n vµo c¸c s¶n phÈm rõng

Ranh giíi th«n b¶n râ rµng, kh«ng cã tranh chÊp quyÒn sö dông ®Êt

DiÖn tÝch rõng cßn l¹i gÇn th«n b¶n ®ñ lín

...

TiÕn hµnh tæ chøc c¸c cuéc häp th«n b¶n chÝnh thøc vµ kh«ng chÝnh

thøc ë nh÷ng th«n b¶n ®−îc lùa chän ®Ó:

Giíi thiÖu vµ th«ng b¸o tãm t¾t môc ®Ých vµ néi dung cña c¸ch tiÕp

cËn

Lµm râ quyÒn lîi vµ nghÜa vô

Thu nhËn ph¶n håi vµ mong ®îi

SFDP – H−íng dÉn thùc ®Þa x©y dùng biÖn ph¸p qu¶n lÝ l©m sinh cã só tham gia 10

Tr¶ lêi c©u hái

HiÓu ®−îc mèi quan t©m cña ng−êi d©n trong qu¶n lÝ rõng

Cã ®−îc sù thèng nhÊt vÒ tæ chøc c¸ch tiÕp cËn

2 Lùa chän häc viªn tham gia tËp huÊn

Nhãm häc viªn nªn ®¹i diÖn cho d©n sè cña toµn th«n b¶n vÒ giíi, tuæi t¸c vµ

vÞ trÝ x· héi. §Æc biÖt cÇn khuyÕn khÝch vµ thóc ®Èy sù tham gia cña phô n÷

trong suèt qu¸ tr×nh thùc thi ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn nµy.

Trong sè ng−êi d©n cña th«n b¶n cuèi cïng chän ra 10 ®Õn 15 ng−êi kh«ng

chØ do tr−ëng b¶n chØ ®Þnh.

Ng−êi trî gióp nªn tham gia qu¸ tr×nh nµy ®Ó ®¶m b¶o lµ sù lùa chän nµy

tu©n theo nh÷ng tiªu chÝ ë trªn vµ ®i ®Õn kÕt luËn vÒ thêi gian cho ngµy tËp

huÊn ®Çu tiªn.

L−u ý: TÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng sau ®Òu ®−îc tiÕn hµng trùc tiÕp ë trong rõng.

Gióp chän mét ®Þa ®iÓm quen thuéc ë trong rõng ®Ó tiÕn hµnh c¸ch

tiÕp cËn nµy.

§Þa ®iÓm nµy nªn lµ n¬i cã thÓ dÔ dµng ®i bé ®Õn ®−îc vµ lµ n¬i cã

thÓ dÔ dµng quan s¸t khu vùc rõng cña th«n b¶n.

3 Thêi gian triÓn khai

Nªn lËp kÕ ho¹ch cho kho¸ tËp huÊn tr−íc khi b−íc vµo ®Çu mïa diÔn ra c¸c

ho¹t ®éng l©m nghiÖp. §iÒu nµy cho phÐp c¸c häc viªn thùc hiÖn c¸c biÖn

ph¸p qu¶n lÝ ®· ®−îc x¸c ®Þnh trong cïng n¨m ®ã. Thêi gian thÝch hîp lµ

kho¶ng th¸ng 3 hoÆc th¸ng 4, tr−íc khi x©y dùng KÕ ho¹ch qu¶n lÝ rõng céng

®ång vµ LËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn th«n b¶n. §Æc biÖt ®èi víi c¸c ho¹t ®éng

l©m sinh gåm c¶ thu ho¹ch gç, nã sÏ ®¶m b¶o ®ñ thêi gian ®Ó chuÈn bÞ viÕt

®¬n xin khai th¸c ®Ó H¹t KiÓm l©m huyÖn th«ng qua.

SFDP – H−íng dÉn thùc ®Þa x©y dùng biÖn ph¸p qu¶n lÝ l©m sinh cã só tham gia 11

Kho¸ tËp huÊn kÐo dµi 2,5 ngµy víi ngµy ®Çu tiªn chñ yÕu lµ phÇn lÝ thuyÕt

vµ ngµy thø 2 cho 2 chu tr×nh m« pháng. ViÖc chia kho¸ tËp huÊn thµnh 2

ngµy gióp cho häc viªn cã c¬ héi th¶o luËn kÜ thªm vÒ kho¸ tËp huÊn vµ phæ

biÕn nh÷ng kiÕn thøc hä thu nhËn ®−îc cho nh÷ng ng−êi d©n kh¸c.

SFDP – H−íng dÉn thùc ®Þa x©y dùng biÖn ph¸p qu¶n lÝ l©m sinh cã só tham gia 12

Ch−¬ng 1 – PhÇn lÝ thuyÕt

Giíi thiÖu c¸ch tiÕp cËn

Lµm râ nh÷ng mong ®îi vµ vai trß cña häc viªn

X¸c ®Þnh c¸c l©m s¶n theo nhu cÇu cña häc viªn

X¸c ®Þnh loµi vµ ®−êng kÝnh khai th¸c phï hîp

XÕp lo¹i s¶n phÈm dùa trªn nhu cÇu vÒ sè l−îng

Tho¶ thuËn vÒ c¬ cÊu rõng mong muèn cña th«n b¶n trong

t−¬ng lai

T¹i sao

Khi nµo ®Ó tiÕn hµnh c¸c can thiÖp l©m sinh

Nh− thÕ nµo

SFDP – H−íng dÉn thùc ®Þa x©y dùng biÖn ph¸p qu¶n lÝ l©m sinh cã só tham gia 13

1.1 Giíi thiÖu häc viªn vµ ng−êi thóc ®Èy

Nh÷ng ng−êi sö dông rõng chØ s½n sµng chia sÎ quan ®iÓm vµ ñng hé cho

qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh khi hä cã sù hiÓu biÕt râ rµng vÒ c¸ch tiÕp cËn, vai trß

cô thÓ cña hä trong c¸ch tiÕp cËn nµy vµ lîi Ých mong ®îi thu ®−îc tõ ®ã.

V× vËy viÖc cung cÊp ®Çy ®ñ th«ng tin vµ t¹o ra nh÷ng c¬ héi lµm râ nh÷ng

c©u hái, vÊn ®Ò cßn tån t¹i lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt rÊt quan träng ®èi víi tÊt c¶

c¸c ho¹t ®éng sau nµy.

Ng−êi hç trî vµ häc viªn tù giíi thiÖu vÒ m×nh nh»m t¹o ra mét kh«ng khÝ

th©n thiÖn vµ tin t−ëng lÉn nhau gi÷a c¸c thµnh viªn tham gia. Ng−êi hç trî

nªn khuyÕn khÝch häc viªn, nh÷ng ng−êi cßn ®ang ngåi ë bªn ngoµi líp häc

hoÆc ë vÞ trÝ khuÊt nÎo cho th¶o luËn, cïng tham gia vµo th¶o luËn.

VËt liÖu ChuÈn bÞ b¨ng dÝnh vµ bót viÕt b¶ng ®Ó viÕt tªn lªn trªn thÎ

Thêi gian 15 phót

1.2 Tr×nh bµy c¸ch tiÕp cËn vµ ch−¬ng

tr×nh ®µo t¹o

Mét giíi thiÖu v¾n t¾t vÒ c¸ch tiÕp cËn, tiÕp theo nh÷ng b−íc chÝnh cña

ch−¬ng tr×nh tËp huÊn ®· ®−îc tr×nh bµy ë Phô lôc 1 gióp häc viªn hiÓu chu

tr×nh ph¸t triÓn cña c¸ch tiÕp cËn. Sö dông tranh minh ho¹ ®èi víi c¸c ho¹t

®éng chÝnh cã thÓ rÊt h÷u Ých trong b−íc nµy ®Æc biÖt khi giíi thiÖu nh÷ng kÜ

thuËt míi nh− chu tr×nh m« pháng. Cã thÓ chän mét häc viªn lªn tr×nh bµy

tãm t¾t kÕt qu¶ víi sù gióp ®ì cña ng−êi trî gióp khi kÕt thóc phÇn tr×nh bµy lÝ

thuyÕt.

Mét sè néi dung gîi ý cña phÇn tr×nh bµy giíi thiÖu:

T¹i sao h«m nay chóng ta cã mÆt

ë ®©y...

Nh÷ng b−íc tiÕp theo chóng ta

muèn lµm...

Chóng ta muèn lµm g×...

Chóng ta hi väng ®¹t ®−îc c¸i g×...

Ai sÏ tãm t¾t…

SFDP – H−íng dÉn thùc ®Þa x©y dùng biÖn ph¸p qu¶n lÝ l©m sinh cã só tham gia 14

VËt liÖu Tê tranh minh ho¹ tê A4 sè 1

("Ng−êi d©n ph¶n ¸nh vÒ rõng cña hä")

Tranh minh ho¹ sè 1 ("chu tr×nh ph¸t triÓn")

Ch−¬ng tr×nh tËp huÊn

Thêi gian 15 phót

L−u ý: Th−êng xuyªn ph¶n ¸nh c¸c b−íc cña ch−¬ng tr×nh tËp huÊn vµ tr×nh

tù logic cña nã sÏ gióp n©ng cao sù tù tin cña häc viªn.

Nªn th−êng xuyªn hái liÖu häc viªn ®· hiÓu râ c¸c b−íc ®· ®−îc tr×nh

bµy ch−a vµ cã ®iÓm nµo cÇn lµm râ kh«ng

Tr×nh tù cña c¸c b−íc lµ rÊt quan träng trong phÇn chu tr×nh m«

pháng

1.3 §¸nh gi¸ nguån rõng dùa trªn nhu cÇu

Ng−êi sö dông rõng chØ thùc sù tham gia vµ ®éc lËp ph¸t triÓn nh÷ng ý t−ëng

cña hä khi nhu cÇu vµ mong muèn cña hä ®−îc thÓ hiÖn. V× vËy häc viªn nªn

lµ ng−êi ®Þnh h−íng tÊt c¶ c¸c th¶o luËn vµ ng−êi trî gióp nªn l¸i kho¸ tËp

huÊn cña m×nh theo h−íng mµ nhãm ®· ®Ò xuÊt.

a) Ph¶n ¸nh vÒ nguån rõng hiÖn cã trong qu¸ tr×nh ®i bé c¾t ngang ng¾n

trong khu vùc rõng cña th«n b¶n. Häc viªn vµ ng−êi hç trî sÏ hiÓu thùc

tr¹ng rõng h¬n vµ ®iÒu nµy khuyÕn khÝch häc viªn suy nghÜ vÒ thùc tr¹ng

rõng trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. Khi ®i bé trong rõng yªu cÇu häc viªn thu

thËp mÉu l¸ cña c¸c loµi c©y hiÖn cã trong rõng. Khi nhãm quay trë vÒ ®Þa

®iÓm häp, nh÷ng mÉu l¸ ®· ®−îc thu thËp ®−îc l−u tr÷. Sau khi ®i bé trong

rõng, häc viªn cã ®−îc mét bøc tranh râ rµng vÒ khu vùc rõng cña hä vµ

c¸c loµi c©y rõng hiÖn cã.

Mét sè c©u hái gîi ý hç trî cho th¶o luËn gi÷a c¸c häc viªn:

B¹n cã biÕt vÒ lÞch sö cña rõng kh«ng?

Rõng hiÖn nay ®−îc sö dông nh− thÕ nµo?

SFDP – H−íng dÉn thùc ®Þa x©y dùng biÖn ph¸p qu¶n lÝ l©m sinh cã só tham gia 15

LiÖu rõng hiÖn nay cã kh¸c víi tr−íc khi kh«ng?

VËt liÖu MÉu l¸

Thêi gian 30 phót

b) Nh÷ng s¶n phÈm nµo b¹n muèn thu ho¹ch ®−îc tõ khu rõng cña

b¹n?

TiÕp theo, hái nh÷ng ng−êi d©n b¶n vÒ nh÷ng l©m s¶n hä mong muèn thu

ho¹ch ®−îc tõ khu rõng cña hä. Sö dông tranh minh ho¹tê A4 ®Ó hç trî

cho th¶o luËn vµ c¸c s¶n phÈm míi ®−îc x¸c ®Þnh ®−îc vÏ ë trªn tranh

minh ho¹tê A4 . Ng−êi trî gióp nªn (i) gióp häc viªn ph¶n ¶nh vÒ c¸c s¶n

phÈm phôc vô cho cuéc sèng hµng ngµy, vËt dông trong gia ®×nh vµ c¸c

c«ng cô n«ng nghiÖp v.v. vµ (ii) ®¶m b¶o r»ng tÊt c¶ c¸c bªn tham gia ®Òu

®−îc tham gia vµo qu¸ tr×nh lùa chän vµ mäi quan ®iÓm ®Òu ®−îc chia sÎ

tr−íc toµn thÓ.

VËt liÖu Tranh minh ho¹ tê A4 sè 2 ("S¶n phÈm mÉu")

Tranh minh ho¹ tê A4 sè 3 - 8 ("L©m s¶n ")

Tranh minh ho¹ tê A4 , bót viÕt b¶ng

Thêi gian 40 phót

c) Nh÷ng loµi c©y rõng nµo cã thÓ cho c¸c s¶n phÈm nµy?

Sau khi c¸c häc viªn ®ång ý víi c¸c s¶n phÈm ®−îc lùa chän th× cÇn ph¶i

lµm râ trong sè nh÷ng loµi c©y hiÖn cã trong rõng cã thÓ cung cÊp nh÷ng

s¶n phÈm nµy kh«ng. Do ®ã häc viªn sÏ nhãm tÊt c¶ c¸c mÉu l¸ vµ tranh

minh ho¹ tê A4 cã c¸c l©m s¶n l¹i. ViÖc sö dông tranh minh häa vµ l¸ mÉu

sÏ gi¶m vÊn ®Ò vÒ tªn gäi b»ng tiÕng ®Þa ph−¬ng kh¸c nhau cña cïng mét

loµi c©y vµ hµng rµo ng«n ng÷. Bøc tranh minh ho¹ "Sù lùa chän loµi c©y "

cung cÊp mét h−íng dÉn râ rµng cho b−íc nµy vµ gióp häc viªn tiÕn hµnh

ho¹t ®éng nµy mét c¸ch ®éc lËp.

SFDP – H−íng dÉn thùc ®Þa x©y dùng biÖn ph¸p qu¶n lÝ l©m sinh cã só tham gia 16

VËt liÖu Tranh minh ho¹ tê A4 sè 3 - 8 ("L©m s¶n ") tranh minh ho¹

tê A4 bæ xung sè 9 ("Sù lùa chän loµi c©y ") l¸ mÉu

Thêi gian 15 phót

d) §èi víi tõng s¶n phÈm b¹n cÇn kÝch cì ®−êng kÝnh thu ho¹ch lµ

bao nhiªu?

B−íc ®¸nh gi¸ nguån rõng nµy ®Ò cËp ®Õn kÝch cì ®−êng kÝnh cña c©y cÇn

®¹t ®−îc ®Ó dïng chÕ biÕn ra mét s¶n phÈm cô thÓ. V× ®−êng kÝnh cña mét

loµi c©y phô thuéc rÊt lín vµo chiÒu cao vµ ®é tuæi, nªn th«ng tin quan

träng vÒ c¬ cÊu tÇng rõng còng cã thÓ t×m thÊy ®−îc tõ ®©y. Thay v× sö

dông c¸c ®¬n vÞ ®o khoa häc, ®¬n vÞ gang tay ®−îc chän lµ ®¬n vÞ ®o h÷u

h×nh (xem tranh minh ho¹ tê A4 "®−êng kÝnh"). Nh÷ng kÜ thuËt t−¬ng tù

gièng nh− ë b−íc tr−íc ®−îc sö dông ®Ó khuyÕn khÝch nhãm ho¹t ®éng

®éc lËp vµ b»ng c¸ch nµy ®· n©ng cao sù tù tin cña hä. Hç trî tõ phÝa

ng−êi trî gióp chØ ®−îc ®−a ra khi cã yªu cÇu.

VËt liÖu Tranh minh ho¹ tê A4 sè 3 - 8 ("L©m s¶n ") tranh minh ho¹ bæ

xung tê A4 sè 10 - 12 ("®−êng kÝnh")

Thêi gian 15 phót

e) Nh÷ng s¶n phÈm nµo b¹n cÇn nhiÒu nhÊt?

Sau khi ®· x¸c ®Þnh xong nh÷ng s¶n phÈm, loµi c©y vµ ®−êng kÝnh thu

ho¹ch, yªu cÇu häc viªn xÕp thø tù −u tiªn nhu cÇu s¶n phÈm cña hä. Sö

dông kÜ thuËt t−¬ng tù nh− ®· ¸p dông ë c¸c b−íc tr−íc häc viªn sÏ nhãm

2 tê tranh minh ho¹ tê A4 cã c¸c tiªu ®Ò "l©m s¶n " vµ "ræ xÕp h¹ng ".

Nh÷ng chiÕc ræ vÏ trªn 3 tê tranh minh ho¹ tê A4 thÓ hiÖn sè l−îng vÒ mét

s¶n phÈm cô thÓ mµ ng−êi d©n mong muèn.

VÝ dô. 1 ræ = nhu cÇu thÊp 3 ræ = nhu cÇu cao

VËt liÖu Tranh minh ho¹ tê A4 sè 3 - 8 ("L©m s¶n ") tranh minh ho¹ bæ

xung tê A4 sè 13-15 ("Ræ xÕp h¹ng")

Tranh minh ho¹ tê A4 sè 16 ("XÕp h¹ng")

SFDP – H−íng dÉn thùc ®Þa x©y dùng biÖn ph¸p qu¶n lÝ l©m sinh cã só tham gia 17

Thêi gian 15 phót

1.4 Ph¸t triÓn c¬ cÊu rõng t−¬ng lai vµ môc tiªu

qu¶n lÝ

Th«ng qua ph¶n ¸nh vÒ c¸c s¶n phÈm vµ loµi c©y ®−îc lùa chän (⇒ c¬ cÊu

theo chiÒu ngang) vµ ®−êng kÝnh thu ho¹ch (⇒ c¬ cÊu theo chiÒu däc) mét

bøc tranh râ rµng vÒ c¬ cÊu rõng mong muèn cho t−¬ng lai sÏ ®−îc vÏ nªn.

Sö dông 3 tê tranh minh ho¹ tê A4 víi tiªu ®Ò "Lo¹i rõng" nh÷ng gi¶i ph¸p

kh¸c nhau trong t−¬ng lai ®−îc tr×nh bµy lµ c¬ së cho th¶o luËn.

a) §Ó cã ®−îc nh÷ng s¶n phÈm nµy rõng cña b¹n trong t−¬ng lai ph¶i

nh− thÕ nµo?

C¸c häc viªn sÏ th¶o luËn vÒ lo¹i rõng nµo trong 3 lo¹i rõng lµ phï hîp nhÊt

tho¶ m·n nhu cÇu ®· ®−îc x¸c ®Þnh cña ng−êi d©n. KÕt qu¶ th¶o luËn lµ mét

môc tiªu qu¶n lÝ ®−îc chi tiÕt ho¸, dÉn ®Õn c©u hái lµ lµm thÓ nµo ®Ó ®¹t

®−îc môc tiªu nµy.

Mét sè c©u hái gîi ý h−íng dÉn th¶o luËn:

Liªn quan ®Õn thêi gian: cïng mét ®é tuæi hay nhiÒu ®é tuæi kh¸c

nhau?

Hµng n¨m tiÕn hµnh thu ho¹ch cã lùa chän hay thu ho¹ch toµn

bé sau mét thêi k× lu©n canh

Liªn quan ®Õn diÖn tÝch: chØ 1 loµi hay hçn giao?

HiÖn chØ cã mét s¶n phÈm hay cã nhiÒu s¶n phÈm

Liªn quan ®Õn xÕp h¹ng −u tiªn: TØ lÖ cña mçi loµi?

LiÖu tÊt c¶ c¸c s¶n phÈm nµy cã thÓ ®−îc thu h¸i/s¶n xuÊt cïng mét

lóc hay khi thu h¸i/s¶n xuÊt s¶n phÈm nµy th× th«i s¶n phÈm kia?

VËt liÖu Tranh minh ho¹ tê A4 sè 1

("Ng−êi d©n ph¶n ¸nh vÒ rõng cña hä")

Tranh minh ho¹ tê A4 sè 17 - 19 ("Lo¹i rõng")

Thêi gian 20 phót

SFDP – H−íng dÉn thùc ®Þa x©y dùng biÖn ph¸p qu¶n lÝ l©m sinh cã só tham gia 18

b) Chóng ta cÇn ph¶i lµm g× nh»m ®¹t ®−îc môc tiªu qu¶n lÝ nµy?

B»ng c¸ch ph¶n ¸nh vÒ t×nh tr¹ng rõng hiÖn nay ý t−ëng cÇn ®−îc t¹o ra lµ

lµm thÕ nµo ®Ó ®¹t ®−îc c¬ cÊu rõng mong muèn, dÉn ®Õn mét bé c¸c tiªu

chuÈn vÒ c¸c kÜ thuËt l©m sinh ®−îc thö nghiÖm sau nµy trong chu tr×nh m«

pháng.

Th¶o luËn nªn tËp trung vµo nh÷ng c©u hái sau -

T¹i sao Khi nµo Nh− thÕ nµo

- ®Ó tiÕn hµnh nh÷ng can thiÖp l©m sinh.

V× nh÷ng c©u hái nµy ®−îc ®−a ra kh¸ trõu t−îng nªn häc viªn cã thÓ gÆp

mét sè khã kh¨n khi b¾t ®Çu th¶o luËn vµ ph¸t triÓn c¸c ý t−ëng cô thÓ nÕu

kh«ng cã sù h−íng dÉn tõ bªn ngoµi. Ba quyÓn tranh nhá vÒ "T¸c ®éng l©m

sinh" ®· ®−îc so¹n th¶o nh»m kh¬i gîi vµ h−íng th¶o luËn. Mçi quyÓn s¸ch

®−a ra mét quÇn thô rõng víi 2 sù lùa chän kh¸c nhau ®Ó t¸c ®éng. Trang

bªn trong cung cÊp kÕt qu¶ dù kiÕn dù kiÕn sau khi t¸c ®éng ®· ®−îc tiÕn

hµnh. H×nh vÏ mÆt ng−êi chØ ra sù thµnh c«ng hay thÊt b¹i cña t¸c ®éng.

Trong qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh häc viªn chØ ®−îc phÐp nh×n trang tranh bªn

ngoµi (hiÖn tr¹ng) cña quyÓn s¸ch minh ho¹. Sau khi nhãm ®· ®i ®Õn thèng

nhÊt, trang tranh bªn trong (kÕt qu¶ dù kiÕn) sÏ ®−îc më ra vµ nhãm sÏ th¶o

luËn vÒ néi dung cña trang nµy. QuyÓn s¸ch minh ho¹ cã thÓ kh«ng ®−a ra

mét tËp hîp hoµn chØnh c¸c gi¶i ph¸p l©m sinh cã thÓ nh−ng ®−îc coi lµ mét

c«ng cô linh ho¹t hç trî cho nhãm häc tËp trong qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh.

Mét sè c©u hái gîi ý vµ nh÷ng c©u tr¶ lêi cã thÓ ®Ó h−íng dÉn th¶o

luËn:

Chóng ta sÏ chÆt nh÷ng c©y nµo ®Ó n©ng cao chÊt l−îng rõng?

C©y th©n cong queo, s©u bÖnh, loµi c©y kh«ng mong muèn

N¬i nµo chóng ta cã thÓ quan s¸t thÊy c©y môc tiªu mong muèn cña

chóng ta bÞ trÌn Ðp?

NÕu chóng giao t¸n nhau

NÕu c©y cao h¬n phñ bãng xuèng c©y môc tiªu mong muèn cña

chóng ta

Chóng ta cã thÓ lµm g× ®Ó gióp nh÷ng c©y con t¸i sinh?

SFDP – H−íng dÉn thùc ®Þa x©y dùng biÖn ph¸p qu¶n lÝ l©m sinh cã só tham gia 19

T¹o kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c t¸n c©y ®Ó cã nhiÒu ¸nh s¸ng

§iÒu g× sÏ x¶y ra nÕu nh− chóng ta chÆt qu¸ nhiÒu?

NÕu kho¶ng c¸ch qu¸ lín sÏ x¶y ra xãi mßn

Cá sÏ x©m lÊn vµ c¶n trë c©y con ph¸t triÓn

Chóng ta cã cÇn thiÕt ph¶i lµm cá vµ chÆt c©y bôi kh«ng?

ChØ chÆt khi c©y con t¸i sinh cña chóng ta bÞ cá vµ c©y bôi môc

um tïm

VËt liÖu S¸ch tranh minh ho¹ sè 1 - 3 ("T¸c ®éng l©m sinh")

Thêi gian 30 phót

1.5 KÕt luËn, Tãm t¾t vµ ph¶n håi

Trong c¸c phÇn thùc hµnh tr−íc häc viªn ®· th¶o luËn vµ x¸c ®Þnh mét lo¹i

c¸c tiªu chÝ vµ kÜ thuËt cho t¸c ®éng l©m sinh theo chu tr×nh ph¸t triÓn.

V× trong qu¸ tr×nh m« pháng trËt tù cña chu tr×nh lµ rÊt quan träng nªn tèt h¬n

lµ nhãm tõng b−íc mét vµ kÕt qu¶ lªn mét m¶nh giÊy vµ ®Ó ®i ®Õn kÕt luËn

vÒ c¸c kÕt qu¶ thu ®−îc. PhÇn biÓu cña s¸ch minh ho¹ cÇn chuÈn bÞ tr−íc

theo mÉu cña Phô lôc 2 vµ ®−îc hoµn thµnh khi häc viªn sö dông tranh minh

ho¹ tê A4 vµ l¸ mÉu.

Cuèi cïng nh÷ng häc viªn ®−îc chän trong phÇn giíi thiÖu sÏ tãm t¾t néi

dung cña minh häa. Tãm t¾t còng cã thÓ ®−îc tr×nh bµy b»ng tiÕng ®Þa

ph−¬ng nÕu nh− ng−êi trî gióp cã thÓ hiÓu ®−îc tiÕng ®Þa ph−¬ng vµ hiÓu

®−îc phÇn tr×nh bµy nµy. Minh ho¹ sau ®ã ph¶i ®−îc l−u gi÷, v× nã sÏ ®−îc

dïng trong qu¸ tr×nh m« pháng.

VËt liÖu S¸ch tranh minh ho¹, bót viÕt b¶ng, tranh minh ho¹ tê A4, b¨ng

dÝnh, l¸ mÉu

Thêi gian 20 phót

SFDP – H−íng dÉn thùc ®Þa x©y dùng biÖn ph¸p qu¶n lÝ l©m sinh cã só tham gia 20

L−u ý: Tèt h¬n lµ cã mét cuéc th¶o luËn ng¾n vÒ cuéc häc tiÕp theo ®Ó tr¸nh

nhÇm lÉn vÒ c¸ch tiÕp cËn nµy:

Trong qu¸ tr×nh m« pháng kh«ng chÆt c©y nµo th× ⇒ sÏ kh«ng cã s¶n

phÈm nµo ®−îc thu ho¹ch;

kh«ng dïng dao

Chóng ta sÏ thö nghiÖm vµ th¶o luËn gi¶i ph¸p qu¶n lÝ cña chóng ta

Chóng ta sÏ gÆp nhau t¹i chÝnh n¬i nµy nh− tr−íc ®©y

SFDP – H−íng dÉn thùc ®Þa x©y dùng biÖn ph¸p qu¶n lÝ l©m sinh cã só tham gia 21

Ch−¬ng 2 - M« pháng

Giíi thiÖu môc tiªu vµ tr×nh tù m« pháng

Nhãm

C¸ nh©n

Lµm râ vai trß cña häc viªn

T¹i sao

Ph¶n ¸nh vÒ Khi nµo tiÕn hµnh tØa th−a

Nh− thÕ nµo

Chia sÎ kinh nghiÖm vµ th¶o luËn toµn thÓ

Th¶o thuËn vÒ c¸c ho¹t ®éng tiÕp theo

SFDP – H−íng dÉn thùc ®Þa x©y dùng biÖn ph¸p qu¶n lÝ l©m sinh cã só tham gia 22

2.1 Tr×nh bµy vµ chu tr×nh M« pháng 1

Tr−íc khi b¾t ®Çu giíi thiÖu c¸ch tiÕp cËn chu tr×nh m« pháng lùa chän, mét

ng−êi trong nhãm ph¶n ¸nh lªn tranh minh häa ®−îc so¹n th¶o vµo cuèi buæi

häp tr−íc. Tranh minh ho¹ ph¶i cã thÓ quan s¸t ®−îc trong qu¸ tr×nh thùc

hiÖn m« pháng. §iÒu nµy sÏ gióp häc viªn gîi nhí nh÷ng g× ®· ®−îc th¶o

luËn vµ ®ång ý ë trong cuéc häp tr−íc.

Chän vµ ®¸nh sè mét khãm gåm 12 c©y xung quanh cã sö dông tranh minh

ho¹ tê A4 and gim. §èi víi mçi mét c©y trong sè nh÷ng c©y ®−îc ®¸nh sè c¶

nhãm th¶o luËn vÒ c¸c gi¶i ph¸p cã thÓ trong t−¬ng lai vµ kÕt qu¶ cña th¶o

luËn ®−îc tµi liÖu ho¸ trong biÓu M« pháng (xem Phô lôc 1).

Ngay tõ khi b¾t ®Çu, cÇn ph¶i nhÊn m¹nh lµ sù lùa chän cña tõng c©y ®¬n lÎ

sÏ ¶nh h−ëng tíi môc tiªu qu¶n lÝ dµi h¹n. V× vËy, mçi mét quyÕt ®Þnh ®−a ra

ph¶i (i) tu©n thñ chÆt chÏ tiªu chÝ mµ nhãm ®· ®Ò ra vµ (ii) ph¶i ®−îc thùc

hiÖn trong suèt qu¸ tr×nh t¸c ®éng.

PhÇn giíi thiÖu m« pháng cã thÓ ®−îc thay thÕ hiÖu qu¶ h¬n d−íi d¹ng "häc

th«ng qua lµm". Khi b¾t ®Çu qu¸ tr×nh quyÕt ®Þnh ®èi víi nh÷ng c©y ®Çu tiªn

nhãm häc tËp dÇn trë nªn tù tin h¬n víi kÜ thuËt m« pháng vµ kÜ n¨ng sö dông

biÔu mÉu m« pháng. Ng−êi trî gióp nªn cè g¾ng t¹o ra bÇu kh«ng khÝ tin

t−ëng vµ gióp ®ì lÉn nhau nh»m khuyÕn khÝch c¸c häc viªn tù do trao ®æi

quan ®iÓm vµ nh÷ng vÊn ®Ò hä quan t©m.

L−u ý: Lu«n lu«n ph¶n ¸nh vµo chu tr×nh ph¸t triÓn

C¸i g×? ⇒ (i) s¶n phÈm (ii) loµi c©y (iii) ®−êng kÝnh (iv)qu¶n lÝ

Kh«ng cã mét c©y nµo ®−îc trång riªng rÏ c¶, xung quanh mét c©y ®Òu

cã rÊt nhiÒu c©y xung quanh nã

Lu«n lu«n chó ý ®Õn sù c¹nh tranh ¸nh s¸ng cña c¸c c©y xung

quanh t¹i thêi ®iÓm hiÖn t¹i vµ trong t−¬ng lai

NÕu c¸c häc viªn kh«ng thÓ ®ång ý víi nhau vÒ lùa chän c©y trång cô

thÓ, th× gi¶i thÝch r»ng:

§èi víi mét loµi c©y cô thÓ lu«n lu«n cã nhiÒu h¬n mét gi¶i ph¸p

thÝch hîp

SFDP – H−íng dÉn thùc ®Þa x©y dùng biÖn ph¸p qu¶n lÝ l©m sinh cã só tham gia 23

Nh÷ng sù lùa chän kh¸c nhau cã thÓ cho cïng mét môc tiªu s¶n

xuÊt mong muèn

Häc viªn nªn ®−îc khuyÕn khÝch quan s¸t kÜ l−ìng tõng c©y cô thÓ ®Ó cã thÓ

®¸nh gi¸ ®−îc sù c¹nh tranh vÒ ¸nh s¸ng chø kh«ng chØ ®øng ë phÝa ngoµi

cña khãm mµ quan s¸t vµo bªn trong.

Vµo cuèi phÇn m« pháng ®Çu tiªn häc viªn ®· x©y dùng mét chiÕn l−îc qu¶n

lÝ râ rµng ®èi víi khãm ®−îc lùa chän vµ quen víi c¸ch sö dông biÓu mÉu m«

pháng.

VËt liÖu Tranh minh ho¹ tê A4 Sè20 ("M« pháng")

Tranh minh ho¹ tê A4 , bót viÕt b¶ng, gim

BiÓu mÉu m« pháng

Thêi gian 30 phót

2.2 Chu tr×nh M« pháng 2

Sau khi häc viªn hoµn thµnh chu tr×nh m« pháng 1, lùa chän vµ ®¸nh sè mét

khãm gåm 12 c©y xung quanh míi. Lóc nµy mçi häc viªn cè g¾ng hoµn

thµnh biÓu m« pháng mét c¸ch ®éc lËp nh»m n©ng cao sù tù tin cña anh

ta/chÞ ta vÒ c¸c kÜ n¨ng qu¶n lÝ.

L−u ý: Häc viªn cã thÓ c¶m thÊy khã kh¨n, coi bµi tËp nµy nh− lµ mét k× thi

c¨ng th¼ng.

Nãi râ r»ng c¶ nhãm cïng häc vµ ph¸t triÓn kÜ n¨ng cïng nhau ⇒

®©y kh«ng ph¶i lµ cuéc thi, kh«ng cã chÊm ®iÓm nµo c¶.

Kh«ng ai thu l¹i biÓu mÉu, biÓu mÉu chØ lµ mét c«ng cô gióp chóng ta

nhí l¹i tõng lùa chän cô thÓ ®Ó cho th¶o luËn toµn thÓ diÔn ra sau ®ã

Mäi ng−êi ph¶i gi÷ biÓu mÉu cña m×nh, kh«ng cÇn thiÕt ph¶i viÕt tªn

tªn biÓu mÉu

Nªn nhí r»ng ë ®©y lu«n cã nhiÒu h¬n mét sù lùa chän phï hîp

Tù m×nh chän lùa, kh«ng nªn xem ng−êi kh¸c ®ang lµm g×. NÕu b¹n

SFDP – H−íng dÉn thùc ®Þa x©y dùng biÖn ph¸p qu¶n lÝ l©m sinh cã só tham gia 24

ph¶i tiÕn hµnh mét tØa th−a thùc sù trong t−¬ng lai b¹n sÏ ph¶i lµm vµ

tù quyÕt ®Þnh mét m×nh.

Mçi vßng cïng mét lóc ph¸t cho 3 häc viªn bót ch×, biÓu m« pháng vµ mét

thÕp giÊy ®Ó thùc hµnh. Kh«ng nªn cã bÊt k× khèng chÕ vÒ thêi gian hay bÊt

k× h¹n chÕ nµo cã thÓ g©y søc Ðp lªn häc viªn. Ng−êi trî gióp chØ nªn ®øng tõ

xa quan s¸t vµ chØ can thiÖp khi cã yªu cÇu.

Sau khi c¸c häc viªn kÕt thóc chu tr×nh m« pháng, hä th¶o luËn toµn thÓ vÒ

viÖc lùa chän c©y. Ng−êi trî gióp th¶o luËn nªn h−íng dÉn th¶o luËn b»ng

c¸ch ph¶n ¶nh nh÷ng môc ®Ých s¶n xuÊt ®· ®−îc thèng nhÊt lªn tranh minh

ho¹ tê A4 . Chñ yÕu tËp trung vµo c©u hái t¹i sao mét c©y nµy l¹i bÞ t¸ch ra

khái nh÷ng c©y cßn l¹i vµ hä hi väng ®¹t ®−îc c¸i g× tõ viÖc lµm nµy.

VËt liÖu Tranh minh ho¹ tê A4 , bót viÕt b¶ng, gim, 3 thÕp giÊy, bót ch×

BiÓu mÉu m« pháng

Thêi gian 40 phót

2.2 KÕt luËn, ph¶n håi vµ c¸c ho¹t ®éng tiÕp theo

Ho¹t ®éng

Sau phÇn thùc hµnh nµy ng−êi trî gióp ®−a ra kÕt luËn vµ nªn ®Ó cho c¸c

häc viªn ®−a ra ý kiÕn ph¶n håi vÒ tÝnh bÒn v÷ng cña kho¸ tËp huÊn. §©y lµ

mét th«ng tin rÊt cã gi¸ trÞ ®Ó ®iÒu chØnh c¸c kÕ ho¹ch t−¬ng lai c¨n cø vµo

nhu cÇu cña häc viªn. §Ó hç trî cho bµi thùc hµnh nµy cã thÓ ®−a mét sè

c©u hái gîi ý ngay tõ ban ®Çu ®Ó gióp häc viªn. Ng−êi trî gióp nªn ®¶m b¶o

ch¾c ch¾n lµ c¶ 2 giíi vµ c¸c nhãm së thÝch ®Òu chia sÎ quan ®iÓm cña hä

víi nhãm.

Mét sè c©u hái gîi ý cã thÓ dïng cho ph¶n håi:

Nh÷ng ho¹t ®éng nµo trong kho¸ tËp huÊn ®−îc yªu thÝch nhÊt?

T¹i sao?

Nh÷ng ho¹t ®éng nµo b¹n nghÜ r»ng chóng ta nªn lµm theo c¸ch kh¸c?

Sö dông tranh vµ d¹ng m« pháng cã phï hîp víi b¹n kh«ng?

SFDP – H−íng dÉn thùc ®Þa x©y dùng biÖn ph¸p qu¶n lÝ l©m sinh cã só tham gia 25

Cuèi cïng mét kÕ ho¹ch cho c¸c ho¹t ®éng tiÕp theo cÇn ph¶i ®−îc so¹n

th¶o. C¸c häc viªn th¶o luËn vµ thèng nhÊt thêi gian tiÕn hµnh tØa th−a lÇn 1

®Ó ¸p dông vµo thùc tÕ nh÷ng kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm ®· thu ®−îc trong

kho¸ häc. TØa th−a trªn thùc tÕ sÏ lµ ®iÒu kiÖn tèt ®Ó ph¶n ¸nh vµ nÕu cÇn

thiÕt ®iÒu chØnh l¹i môc tiªu qu¶n lÝ ®· ®−îc x©y dùng c¨n cø theo ®iÒu kiÕn

sinh tr−ëng thùc tÕ cña tõng loµi c©y. V× vËy vai trß cña ng−êi trî gióp rÊt

quan träng khi tham gia vµ hç trî ho¹t ®éng tØa th−a ®Çu tiªn nµy.

L−u ý: Khi tiÕn hµnh tØa th−a thùc sù trong t−¬ng lai:

Lu«n lu«n cÇm theo tê minh ho¹ "môc tiªu qu¶n lÝ" ®Ó ph¶n ¶nh lªn

nh÷ng ®iÓm ®· ®−îc ®ång ý.

§¸nh dÊu nh÷ng c©y môc tiªu b»ng chÊt liÖu kh«ng xo¸ ®−îc nh»m

®¶m b¶o r»ng sù lùa chän tr−íc ®ã sÏ ®−îc xem xÐt vµ c©n nh¾c

trong c¸c lÇn tØa th−a sau.

§¸nh dÊu vµo th©n c©y vµ gèc c©y ®Ó vÉn cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc c©y

môc tiªu tr−íc kia ®· chän thËm chÝ ngay c¶ khi sau khi nã ®· bÞ

chÆt.

Phô lôc 1: Ch−¬ng tr×nh tËp huÊn

Ch−¬ng tr×nh tËp huÊn

Ngµy häp thø 1

Ho¹t ®éng Chñ ®Ò

C¸c lo¹i l©m s¶n Th¶o luËn C¬ cÊu rõng Ch¨m sãc rõng

Môc ®Ých s¶n xuÊt KÕt luËn Qu¶n lÝ l©m sinh Tãm t¾t KÕt qu¶ ngµy häp nµy

Ngµy häp thø 2

Ho¹t ®éng Chñ ®Ò Tãm t¾t KÕt qu¶ cuéc ngµy häp

®Çu tiªn M« pháng thø 1 Thö nghiÖm kh¶ n¨ng ¸p

dông ®èi víi môc tiªu qu¶n lÝ

(C¶ nhãm) Th¶o luËn VÊn ®Ò; nhu cÇu cÇn thay

®æi M« pháng thø 2 (C¸ nh©n) Th¶o luËn & KÕt luËn Tãm t¾t & Ph¶n håi KÕ ho¹ch cho c¸c ho¹t ®éng tiÕp theo

Phô lôc 2: MÉu m« pháng

VÝ dô C©y sè ChÆt

c©y §Ó c©y

lín B¹n cã thÓ nãi t¹i sao?

31 X T«i ®îi cho ®Õn khi c©y lín

32 X C©y cong queo

C©y sè ChÆt c©y

§Ó c©y lín

B¹n cã thÓ nãi t¹i sao?

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

Ph

ô lô

c 3:

"M

ôc

tiªu

qu

¶n lÝ

rõ

ng

“

Chóng ta cã thÓ lµm g× ®Ó ®¹t ®−îc môc tiªu qu¶n lÝ nµy?

C¾t bá nh÷ng c©y bÞ bÖnh hoÆc th©n cong que?

T¹o kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c t¸n c©y ®Ó cã nhiÒu ¸nh s¸ng cho c¸c c©y nhá

• • •

B¹n muèn thu h¸i tõ rõng nh÷ng s¶n phÈm g×?

Nh÷ng loµi c©y nµo cã thÓ cho nh÷ng s¶n phÈm nµy?

§èi víi s¶n phÈm nµy b¹n cÇn ®−êng kÝnh thu ho¹ch lµ bao nhiªu?

B¹n cÇn bao nhiªu s¶n phÈm nµy?

§Ó cã ®−îc nh÷ng s¶n phÈm nµy rõng cña b¹n ph¶i cã cÊu tróc nh− thÕ nµo?