WPŁYW OPRACOWAŃ

PLANISTYCZNYCH NA ROZPRASZANIE

SIĘ ZABUDOWY W STREFIE

PODMIEJSKIEJ WARSZAWY

DR INŻ. ARCH. MAŁGORZATA DENIS,

DR INŻ. JOANNA JAROSZEWICZ

DR INŻ. ARCH. ANNA MAJEWSKA

KATEDRA GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ I NAUK

O ŚRODOWISKU PRZYRODNICZYM

POLITECHNIKA WARSZAWSKA

PROCESY URBANIZACYJNE W STREFIE PODMIEJSKIEJ WIELKICH MIAST

SUBURBANIZACJA

POLEGA NA POWSTAWANIU NA OBSZARACH WIEJSKICH STRUKTUR

PRZESTRZENNYCH CHARAKTERYSTYCZNYCH DLA ZABUDOWY MIEJSKIEJ

PROCESY TE, WIĄŻĄ SIĘ ZE ZMIANAMI NA PŁASZCZYŹNIE SPOŁECZNO – KULTUROWEJ,

W TYM Z ROZPOWSZECHNIANIEM TZW. „MIEJSKIEGO STYLU ŻYCIA” NA OBSZARACH

NIEZURBANIZOWANYCH,. -

Cechą suburbanizacji jest rozlewanie się zabudowy („urban sprawl”) i

towarzyszące temu istotne zmiany w krajobrazie, prowadzące do zacierania się

granic między miastem a krajobrazem wiejskim

W WYNIKU PROCESÓW

URBANIZACYJNYCH NASTĘPUJE:

rozdrobnienie istniejących

małoobszarowych gospodarstw rolnych

likwidacja gospodarki rolnej i wyłączanie

gruntów z produkcji rolnej,

wprowadzenie na tereny rolne funkcji nie

związanych z rolnictwem,

obudowa dróg (gminnych, powiatowych,

regionalnych i krajowych) zabudową

mieszkaniową i usługową

Spadek gęstości zaludnienia poniżej

500osób/km2

wypływanie z centrów miast funkcji

centrotwórczych

W końcowej fazie rozpoczyna się proces budowy nowych dróg dojazdowych do nowych zespołów zabudowy.

Gęstość zaludnienia takich obszarów zurbanizowanych przekracza zazwyczaj 30 osób/ha i jest typowa dla miasteczek podmiejskich.

KANIE HELENOWSKIE KANIE HELENOWSKIE

Źródło: www.geoportal.gov.pl Źródło: PODGIK, Pruszków

PROCES, BĘDĄCY NASTĘPSTWEM SUBURBANIZACJI

POLEGAJĄCY NA ZANIKANIU TRADYCYJNYCH STRUKTUR

MIEJSKICH

Obrazuje zmiany w zagospodarowaniu przestrzennym osadnictwa,

charakteryzujące się rozproszeniem zabudowy w strefach podmiejskich

miast, oraz powstawaniem amorficznych form zagospodarowania.

Chmielewski, J.M. (2002). Dezurbanizacja niweczy ład przestrzenny. Kwartalnik Urbanistyki i Architektury, nr 3

Regulski, J. (1986). Planowanie Miasta. Warszawa: Państwowe Wydawnictwa Ekonomiczne

DEZURBANIZACJA

Według Regulskiego dezurbanizacja rozpoczyna się, gdy liczba mieszkańców miasta

centralnego zaczyna spadać do tego stopnia, że powoduje to absolutny spadek liczby

ludności całego miejskiego regionu funkcjonalnego.

Sztywne reguły panowania przestrzennego i hierarchiczność planowania

ZAGRANICZNE DOŚWIADCZENIA SUBURBANIZACYJNE:

Powiązanie lokalizacji inwestycji budowlanych z infrastrukturą

przestrzenną

Tworzenie stref izolacyjnych wokół miast (zielone pierścienie)

Planowy rozwój suburbiów (miasta satelitarne)

Zapisy konstytucyjne - wyższość interesu publicznego nad prawem

własności, rozdzielenie prawa do zabudowy od prawa własności gruntu

Zapisy o konieczności koncentracji i spoistości zabudowy w ustawach

planistycznych

Konstytucja niemiecka:

„Własność jest gwarantowana jeśli nie

narusza praw innych i porządku

konstytucyjnego”

„własność zobowiązuje, jej

użytkowanie musi służyć dobru

społecznemu”

Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej: „

własność może być ograniczona tylko w

drodze ustawy i tylko w zakresie, w

jakim nie narusza istoty prawa

własności” art.64 ust. 3

INDUSTRIALNE MIASTO DZIWIĘTNASTOWIECZNE BYŁO MIASTEM ZWARTYM

Warszawa – druga poł. XIX w. – powierzchnia w obrębie fortyfikacji rosyjskich- ok. 40km²

Gęstość zaludnienia - 243 os/ha Bez placów i ogrodów – ok. 500 os/ha

Ludność Warszawy - - ok. 800 tys. osób

1916 r. – powiększenie granic administracyjnych miasta – inkorporacja przedmieść

POSTĘPUJĄCA INDUSTRIALIZACJA I WZROST ZATRUDNIENIA W SEKTORZE PRZEMYSŁOWYM TANIEJ SIŁY ROBOCZEJ ZE WSI ZAPOCZĄTKOWAŁA W XIX WIEKU, DYNAMICZNY ROZWÓJ MIAST.

PODŁOŻE HISTORYCZNE

DRUGA POŁOWA XIX WIEKU POCZĄTEK PROCESÓW URBANIZACYJNYCH NA GRUNTACH ROLNYCH WOKÓŁ WARSZAWY

PIERWSZE PARCELACJE BUDOWLANE TO:

LETNISKA MIASTA OGRODY OSIEDLA

PRZEKSZTAŁCENIA TERENÓW ROLNYCH WOKÓŁ WARSZAWY W WYNIKU PARCELACJI MAJĄTKÓW ZIEMSKICH W LATACH

1864-1939

I REFORMA ROLNA – 1864

II REFORMA ROLNA – 1920

III REFORMA ROLNA 1944

Rozpraszanie zagród na terenach rolnych w strefie podmiejskiej Warszawy

1924 1933

FOLWARK KSIAŻENICE k/ Grodziska Mazowieckiego

UTRWALENIE PROCESU ROZPRASZANIA ZABUDOWY

WIEJSKIEJ- 1944 - III REFORMA ROLNA

1961

2004 1970

Źródło: Atlas Historyczny Warszawy

Plan szczegółowy 1961 r.

W OKRESIE PRL PRZESTRZEŃ NIE MIAŁA WYMIARU EKONOMICZNEGO

1951 rok -powiększono granice Warszawy do 446 km 2 –(1938 r. - 135 km 2 )

ROZWÓJ = ROZWÓJ POWIERZCHNIOWY

…w granicach Warszawy powstają wielkie, ekstensywnie zabudowane „blokowiska” ….

STRZENIÓWKA 1976 LATA 80. – PIERWSZE SYMPTOMY

DEZURBANIZACJI W STREFIE PODSTOŁECZNEJ

Upowszechnienie samochodu! -łatwość w uzyskania kredytów, niska cena

gruntów rolnych - wzrost budowy domów

jednorodzinnych na gruntach rolnych

(najczęściej, jako tzw. siedlisko”),

transformacja terenów rekreacyjnych na

mieszkaniowe

tereny osiedlowe, wskutek ignorowania potrzeb remontowych

zasobów mieszkaniowych, braku rozwoju infrastruktury usługowej,

dogęszczania zabudowy nowymi obiektami – ulegają degradacji

PO TRANSFORMACJI USTROJOWEJ W 1989 ROKU, MODEL OSIEDLA MIESZKANIOWEGO, OFERUJĄCEGO JEDNAKOWE WARUNKI BYTOWE DLA KAŻDEGO,, STAWAŁ SIĘ” AKCEPTOWALNY DLA CORAZ WĘŻSZYCH GRUP LUDNOŚCIOWYCH

…dla wielu osób atrakcyjną formą, będącą synonim wyższego statusu

społecznego stało się posiadanie własnego domu jednorodzinnego

Na obszarze warszawskiej metropolii ma miejsce wyjątkowo intensywna urbanizacja terenów wiejskich Zabudowa powstaje często na terenach pozbawionych infrastruktury technicznej i niedosłużonych transportem zbiorowym

Rozrost terenów budowlanych dokonuje się głównie kosztem zmniejszania użytków rolnych i obszarów cennych przyrodniczo

Udział gruntów

zabudowanych i

zurbanizowanych w

gminach

wchodzących w skład

OMW w 2008 r.

strona lewa: wzrost i

spadek w stosunku

do 2003 r.,

strona prawa udział

procentowy gruntów

zurbanizowanych do

powierzchni gminy)[1]

[1] Obszar Metropolitalny Warszawy –

analizy i diagnozy stanu istniejącego.

(2006). Warszawa: Mazowieckie Biuro

Planowania Regionalnego.

1961 1974

1999 2009

Zmiany ustrojowe w 1989 roku i

załamanie produkcji rolnej,

spowodowały wypieranie

funkcji rolniczej i zmiany

funkcjonalne strefy

żywicielskiej Warszawy

FOLWARK SOKOŁÓW.

Plan Zagospodarowania gminy

Michałowice z 1974. Przeznacza

obszar sołectwa, jako teren rolny,

chroniony przed zabudową.

Studium UiKZP gminy

Michałowice z 1999 wpisuje ten

teren w obszary rolne,

Studium z 2009 r. tereny rolne w

okolicach wsi Sokołów

przeznaczone są częściowo pod

zabudowę mieszkaniową,

częściowo pod inwestycje

usługowo produkcyjne

PARCELACJE PRZEPROWADZANE SĄ BEZ PLANU URBANISTYCZNEGO

BRWINÓW - PSZCZELIN

INFRASTRUKTURA

NIEWŁAŚCIWE PARAMETRY DZIAŁEK I DRÓG

BRAK IZOLACJI WZROKOWEJ

PRZESŁANIANIE SŁONECZNE

BRAK WYSTARCZAJĄCEJ POWIERZCHNI BIOLOGICZNIE CZYNNEJ NA DZIAŁCE

BRWINÓW

1961 1999

2008

W DOKUMENTCH PLANISTYCZNYCH GMINY

PRZEZNACZAJĄ CORAZ WIĘCEJ TERENÓW

POD ZABUDOWĘ MIESZKANIOWĄ

HALINÓW WARSZAWA

Analizowane obszary:

Gmina Żabia Wola – wieś Osowiec

Gmina Halinów – wieś Hipolitów

ŻABIA WOLA

WIEŚ OSOWIEC - GMINA ŻABIA WOLA

1961

1933 2010

SUiKZP

Plan Miejscowy

Osowiec - tereny zabudowy

mieszkaniowej porównanie lat 60-tych i 80-

tych i 2011 roku oraz tereny przeznaczone

na mieszkaniowe w SUiKZP

SUiKZP ZAKŁADA WZROST TERENÓW MIESZKANIOWYCH O

OKOŁO 500%

Przy obecnej intensywności zaludnienia gminy – 16os/ha

Ilość ludności musiałaby wzrosnąć z 400 do 7500 osób

1933

HIPOLITÓW – POWIAT MIŃSK

MAZOWIECKI

Hipolitów tereny zabudowy mieszkaniowej porównanie z wytycznymi

SUiKZP i z mapą ewidencyjną

SUiKZP ZAKŁADA WZROST TERENÓW

MIESZKANIOWYCH O OKOŁO 150%

1. Rozwój przestrzenny suburbiów jest procesem nieuniknionym, wynikającym z konieczności zaspokojenia niezbędnych potrzeb współczesnego człowieka, ale należy pamiętać o pogodzeniu procesów urbanizacyjnych z zachowaniem zasobów przestrzennych

4. W DOKUMENTACH PLANISTYCZNYCH GMINY PRZEZNACZAJĄ CORAZ WIĘCEJ TERENÓW POD ZABUDOWĘ MIESZKANIOWĄ, BEZ RZETELNYCH PROGNOZ DEMOGRAFICZNYCH. PROCES TEN POGŁĘBIA TENDENCJE ROZPRASZANIA ZABUDOWY I SKUTKUJĘ WZROSTEM KOSZTÓW UKRYTYCH (INFRASTRUKTURA, CZAS DOJAZDU ITP.)

3. Żywiołowy rozwój suburbanizacji skutkuje pogłębiającym się chaosem

przestrzennym (forma zabudowy , parametry techniczne obszarów parcelacyjnych)

WNIOSKI KOŃCOWE

2. Na gruntach rolnych wokół wielkich miast powstały rozległe tereny budowlane najczęściej bez odpowiedniej sieci dróg lokalnych i dojazdowych oraz infrastruktury technicznej

DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ