HISTOLOGIJA

 

Tkivo:= grupa ćelija koje vrše određenu f-ju

Tkiva: monomorfna – jedan tip ćelija, npr parenhim

                polimorfna – više tipova ćelija, češće, npr provodno

 tvorna se dele i obezbeđuju rast, trajna se ne dele i imaju određene f-je

 

TVORNA (MERISTEMSKA) TKIVA

 

Vegetativni

                Histogenetska podela:

                               Primarni: od ćelija embriona

                               Sekundarni: dediferencijacijom trajnih tkiva (obično parenhim)

                               Meristemoidi: pojedinačne ili grupice ćelija sa sposobnošću deobe u trajnom tkivu

                                               one su zadržale ili naknadno dobile sposobnost deobe

                Topografska podela:

                               Apikalni – vršni

                               Lateralni – bočni

                               Interkalarni – umetnuti

                                Dopunski

                                               Traumatični – kalus

                                               Regeneracioni

Reproduktivni (cvetni) – floralni apeks

Meristemske ćelije: aktivne – velika jedra

                               slabo razvijene ostale organele

                               nema plastida, proplastidi

                               nema vakuola, provakuole

                               tanki zidovi

                               gusta, zrnasta ctpl

APIKALNI MERISTEMI:

primarni meristemi

                daju sve biljne organe – koren, stablo, list

                VEG. KUPA IZDANKA

                               u temenim i bočnim pupoljcima

                               kod zimskih pupoljaka zaštićena je tvrdim listovima

                               inicijalne ćelije → segmentne ćelije → tkiva

                               stalne deobe u svim pravcima

                                               antikline – normalno na površinu – corpus

                                               perikline – paralelno sa površinom – tunica, corpus

                               tunica-corpus teorija: tunica: prvi sloj ćelija, izuzetno 2

                                               corpus: ostali deo, telo vegetacione kupe

                               inicijalne ćelije (talofite i paprati jedna, kormofite više)

                               zona organogeneze (determinacijska zona)

                                               lisne primordije – egzogene kvržičaste protuberance

                                               začeci bočnih grana – izraštaji u pazuhu lisnih primordija

                               zona histogeneze (zona diferencijacije): histogene:

                                               osnovni meristem (daće parenhim)

                                               dermatogen (daće epidermis)

                                               prokambijum – desmogen (daće kambijum,  provodno i mehaničko tkivo)

                               izdanak predstavlja stablo sa listovima nastalo od iste veg. kupe

VEG. KUPA KORENA

                inicijalne ćelije:

                               paprati jedna trouglasta

                               skrivenosemenice više cilindričnih

                               mahovine nemaju pravi koren, već rizoide

                                calyptra – korenova kapa – zaštita od čestica zemljišta – trenje, patogena, ...

                                               krupne ćelije, splj zidovi gelifikuju, sluz smanjuje trenje

                               calyprtrogen – meristem koji daje korenovu kapu, pošto se ona stalno troši

                               dermatogen (daće rizodermis)

                               periblem (daće koru)

                               plerom (daće centralni cilindar)

INTERKALARNI MERISTEMI

                nastaju od apikalnog, koji se ne izdiferencira skroz, već ostane deo kao meristem

                u stablu Poaceae i Lamiaceae, na nodusima

reproduktivni organi nastaju od apikalnog meristema

rast omogućava interkalarni meristem

takođe omogućava podizanje poleglih stabala

LATERALNI MERISTEMI

                sekundarno debljanje drvenastih biljaka

                KAMBIJUM (= vaskularni kambikum)

                               primarno i sekundarno poreklo

                               primarni je fascikularni

                                u obliku kontinuiranog ili diskontinuiranog prstena

                                tangencijalne (poprečne) deobe

                                ćelije orijentisane širom stranom prema periferiji

                                zbog tangencijalnih deoba produkti deobe su uvek poređani u radijalnim nizovima

                                dipleurično tkivo – odvaja prema spolja elemente floema, a prema unutra ksilema

                                iako je kambijum višeslojan, samo jedan sloj su inicijalne ćelije

                                ostale počinju da se diferenciraju

kada se podeli, jedna ćelija zadržava meristemski karakter, druga se diferencira

                FELOGEN (=plutin kambijum)

                               u stablu i korenu sa kambijumom

                               u plodovima i metamorfoziranim organima samostalno

                                uvek kontinuiran prsten

                               uvek sekundarno poreklo

                                tangencijalne deobe    

                               dipleurično tkivo – spolja odvaja elemente plute, unutra feloderm

                               feloderm su žive, tankozidne, zelene ćelije

                               nekada je monopleuričan – produkuje samo plutu

DOPUNSKI MERISTEMI

                TRAUMATIČNI – meristem povreda

                               nastaje od živih ćelija na ispod rane (parenhim, kambijum)

                               hipertrofija i hiperplazija na mestu povrede

                               produkuju masu slabo dif ćelija – kalus

                               sekundarni meristem

                               oblik nije isti kao u normalnim uslovima

                               zatvara se rana, a od perifernih produkata deobe formira se traumatična pluta

                               izolacija od patogena

                               javlja se pri kalemljenju i pomaže pri srastanju epi i hipobionta

                REGENERACIONI

                               sekundarno poreklo

                               ubrzana deoba i diferencijacija

                               vegetativno razmnožavanje

 

TRAJNA TKIVA

 

parenhimska               mehanička               pokorična               provodna               sekretorna

prosta (parenhimska i mehanička), složena (ostali)

primarni meristemi daju primarna, a sekundarni sekundarna trajna tkiva

primarna trajna tkiva imaju sve biljke, a sekundarna samo neke

intercelulari:

                šizogeni: nastaju razmicanjem ćelija – razlaganjem srednje lamele na uglovima

                               npr. mezofil lista, ostiolum stoma

                lizogeni: nastaju razlaganjem ćelija – hem. razgradnja

                               npr. etarska ulja – plodovi i listovi citrusa

                reksigeni: nastaju raskidanjem ćelija, usled neravnomernog rasta un i periferijskih ćelija

npr. šuplja stabla Poaceae i Lamiaceae

                kombinovani – prvo šizo- posle reksi ili lizo-

                sistem intcl u vezi je sa spolj sredinom

                ispunjeni su gasom (vazduh), ređe produktima metabolizma (smola, sluz)

najmanje diferencirana su parenhimska, a najviše diferencirana su provodna tkiva

 

PARENHIMSKA TKIVA

 

osnovno trajno tkivo

žive ćelije, tankozidne, najčešće izodijametrične, primarni ziddovi, malo ctpl, velike vakuole

najmanje diferencirane (one se dediferenciraju kada treba da nastane sekundarni meristem)

ontogenetski najbliže meristemskom

filogenetski najstarije – već kod naprednih algi

najzastupljenije tkivo

APSORPCIONI PARENHIM

RIZODERMIS – EPIBLEM

                usvaja vodu i mineralne materije

                samo u zoni apsorpcije korena

                                ćelije bogate ctpl, bez kutikule, luče kiseline i enzime za rastvaranje supstrata

                               trihoblaste – ćelije koje će dati korenove dlake – obično poliploidne

                               atrihoblaste – neće dati korenove dlake

                               korenove dlake – trichomae – povećanje apsorpcione površine (i do 40x)

                               luče kiseline: H2CO3, CH3COOH, HCOOH

                               gelifikovani zidovi – lepe se čestice zemljišta – pričvršćivanje i apsorpcija

                                               primarni zid: pektin i hemiceluloza, malo celuloze

                HIDROPOTE: žlezdane emergence vodenih biljaka, usvajaju okolnu vodu

                DLAKE ZA APSORPCIJU: epifite

                LIGULE: jezičci na listovima prečica i mahovina

                ZA APSORPCIJU ORG MAT

                               retko – saprofitske, parazitske, insektivorne, u klici

                               haustorije

FOTOSINTETSKI PARENHIM – HLORENHIM

                list, zeljasta stabla, nezreli plodovi, ...

                tanak zid, puno hlpl, intercelulari, velika površina ćelije

                periferni položaj - subepidermalno

                slojevi su kompaktniji ka površini, a rastresitiji u srednjem delu

                dikotile – diferenciran mezofil lista na palisadno i sunđerasto tkivo

                                palisadno – odmah ispod epidermisa, normalno na epidermis, prozenhimske

                                               najveći deo fotosinteze (2/3 hlpl)

                                               jako osvetljene biljke mogu imati više slojeva, pa čak i na naličju

                               sunđerasto – okrugle ćelije, manje hlorofila, brojni intcl

                                               fotosinteza, razmena gasova, transpiracija

četinari – naborani hlorenhim

                pošto je mala spolj pov lista, povećavaju un pov – zidovi zalaze u lumen ćelije

monokotile – mezofil nije diferenciran na sunđerasto i palisadno tkivo

PARENHIM ZA MAGACIONIRANJE

                šećeri, skrob, proteini, lipidi, organske kiseline, ergastični produkti, ...

                voda, neorganske s-ce, vazduh

                ORGANSKE S-CE:            

                               deponuju se u čvrstom, ½ tečnom i tečnom stanju

koren, metamorfozirani plodovi, semena

                                pasulj: skrobna zrna proteini

                                pšenica: aleuronski sloj sa proteinima spolja, i ćelije sa skrobnim zrnima ispod

                               u ctpl se deponuju ulja

                               u organelama se deponuju ulja, ugljeni hidrati, proteini

                               u vakuolama se deponuju prosti šećeri, inulin,...

                               u zidu najčešće hemiceluloza - pr. endosperm kafe, urme, ...

                               u istim ćelijama mogu se deponovati različite s-ce ili samo jedna

                NEORGANSKE MATERIJE: SiO2(s), CaCO3(s ili c), npr. stablo i list trava i rastavića

                VODA – HIDRENHIM

                               krupne ćelije i krupne vakuole

                               voda vezana sa pektinom          

                               unutrašnjost – u listu i stablu sukulentnih biljaka (kaktus, agava, aloja,...)

                               periferija – epifite – tropske

                VAZDZUH – AERENHIM – hidrofite, biljke u mulju – nedostatak O2

                               krupni intcl. grade sistem kanala kroz ceo organ

                               ćelije su okrugle ili nepravilne

u nodusima su pregrade – dijafragme sa 2-3 sloja ćelija – uski otvor, mogu da prođu samo gasovi – sprečava se prodor vode u slučaju povrede

PROVODNI PARENHIM

                uz provodne elemente

                pomaže provođenje vode sa neorganskim ili organskim materijama

                               transport na kraća rastojanja i bočni transport

                u listu sara oko snopića, komunikacija i granica provodnog i fotosinzetskog tkiva

                ćelije izdužene u pravcu provođenja

                nemaju zadebljale zidove                         

 

MEHANIČKA TKIVA

 

Daju čvrstinu i potporu organima

Čvrstina se obezbeđuje i turgorom, ali to zavisi od količine vode i nije dosta za velike biljke

Meh. tkiva: kolenhim

                       sklerenhim

Ćelije: zadebljao zid

Kolenhim: uglavnom mladi organi: list – glavni nerv i zeljasta stabla

                neravnomerno zadebljali zidovi

                obično nema lignina

                ima plazmodezmi

                žive ćelije

                primarno tkivo

                prozenhimske ćelije, izdužene u pravcu rasta stabla

                omogućeno istezanje (van granica elastičnosti)

                u stablu subepidermalno

                u grupicama, ili prsten i trake

                mesto zadebljanja zidova: uglasti (u uglovima gde se spajaju ćelije)

                                                                    pločasti (tangencijalni zidovi)

                                                                    rastresiti – lakunarni (oko šizo intcl – jedini koji ima intcl)

Sklerenhim: stare biljke i delovi: tvrda stabla, semena, malo u lisnim nervima

                veća čvrstina

                jako zadebljali lignifikovani zidovi

                nema komunikacije – lignin zgnječi jamice

                mrtve ćelije, prazan lumen, bez protoplasta

                sklereidi: pojedinačne ćelije ili grupice ćelija

                                  poreklom od parenhima – naknadno zadebljanje zida

                                  BRAHISKLEREIDI – izodijametrične; plod kruške i dunje

                                  MAKROSKLEREIDI – prozenhimske u grupama; semenjača pasulja

                                  OSTEOSKLEREIDI – oblik dugih kostiju sisara; mlečika

                                  ASTEROSKLEREIDI – zvezdasti

                                  TRIHOSKLEREIDI – oblik kao dlake

                sklerenhimska vlakna: izdužene, na vrhu zašiljene ćelije

u snopovima ili prstenovima, nema intcl

LIKINA VLAKNA

periferni delovi stabla – kora, u listovima uz snopiće ili samostalno

1-2 mm – 50 cm – među najdužim ćelijama

u grupama ili uz provodne snopiće

primarna: celulozni zidovi, nisu ili su malo lignifikovani, meka vlakna

               lan, konoplja, juta

sekundarna: nastaju od kambijuma

               lignifikovana

               drvenaste biljke: hrast, bukva, jela

                               LIBRIFORM VLAKNA

                                               u sekundarnom drvetu

                                               jako lignifikovana

                                               kraća i čvršća od likinih

                                               izdužena, oštri vrhovi

                                               nastaju od kambijuma

                                               iščezle jamice

Raspored mehaničkih tkiva:

                1. princip uštede materijala – sa što manje materijala veća čvrstina

                               Lamium sp. stablo – u rebrima

                               list – uz snopiće ili pojedinačno u nervima

                               u korenu malo meh tkiva

                Savijanje, istezanje: na periferiji organa

Istezanje, kidanje: u centru organa

 

POKORIČNA TKIVA

 

f-ja: zaštita (od isušivanja, preterane svetlosti, mehaničkih povreda, patogena, toplote, hladnoće, ...)

primarna: epidermis

sekundarna: periderm i mrtva kora

EPIDERMIS: nastaje od protoderma, odnosno od tunike vegetacione kupe izdanka

                svi organi na početku imaju epidermis, odnosno koren rizodermis

                žive ćelije

                nemaju hloroplaste osim slabo osvetljene (submerzne, skiomorfne, paprati)

                jedan ili nekoliko slojeva zbijenih ćelija – nema intcl

                izgled epidermisa je taksonomski karakter

krupne/sitne ćelije, ravni ili naborani zidovi (naborani u vlažnim staništima), parenhimske/prozenhimske, ...

dilatacija epidermisa – ćelije  epidermisa po pravilu nemaju sposobnost deobe, ali kod plodova koji brzo rastu (jabuka, lubenica) i nekih biljaka npr kaktusa epidermalne ćelije zadržavaju sposobnost deobe i prate rast srabla koje sekundarno deblja

ćelije su obično bezbojne, ali kod nekih sadrže pigmente (vinova loza, ukrasne biljke,...)

hidrenhim – magacioniranje vode – višećelijski epidermis, prvi sloj ima običnu f-ju, dublji imaju f-ju magacioniranja vode

kutikula – povećava čvrstoću, smanjuje propustljivost za vodu i gasove

               kutin (l) u dodiru sa vazduhom očvršćuje

               smanjuje se podložnost infekcijama

               dobro razvijena kod kožastih listova i kserofita

               na kutikuli mogu biti nabori i zadebljanja

               (1) kutinizacija – impregniranje ćelijskog zida kutinom

               (2) kutikularizacija – obrazovanje kutikule, kutin u ćelijskom zidu i na površini ćelija

obično su spoljašnji zidovi zadebljali (zaštita), a unutrašnji tanji (razmena materija)

vodene biljke – tanak epidermis upija vodu jer nemaju pravi koren

vosak: smanjuje transpiraciju, zadržavanje vode i odbija insekte

               epikutikularni – na površini, preko kutikule, grudvice i sl.

               u ćelijskom zidu – spoljašnji zidovi

cistoliti – lokalna centripetalna zadebljanja zida: pektin + celuloza

               drška od SiO2, grozdasto i sl. telo od CaCO3

               razrasta un ili spolja

               list smokve, malina

               takva ćelija se zove litocista

motorne ćelije – cellulae bulatae

               list monokotila

               krupne ćelije, tanki zidovi

               kad nastupi suša odaju vodu, skupljaju se i liska se uvrće

               pr. Zea mays

               uvek se nalaze samo sa jedne strane liske

stome: otvori u epidermisu

               f+je: transpiracija, razmena gasova (CO2, O2)

               nastaju od epidermalnih meristemoida

               na svim delovima epidermisa, najbrojnije u listu

               amfistomatični listovi – i na licu, i na naličju – većina

               epistomatični listovi – samo na licu – hidrofite

               hipostomatični listovi – samo na naličju – kserofite

               astomatični listovi – nemaju stome – submerzne

               stomin aparat:

               otvaranje/zatvaranje stoma:

noć, suša jako sunce – zatvaranje

povoljni uslovi sredine – otvorene

razgradnja skroba u šećer i ulazak K+ u zatvaračice – osmoza – ulazi i voda – rastežu se zidovi – tanju spolj zidovi povlače deblje un – otvaranje

suprotno – izlazi K+, šećer se pretvara u skrob, smanjen turgor – zatvaranje

tipovi stoma po obliku i mestu zadebljanja zida zatvaračica:

                AMARILLYS TIP – bubrežaste zatvaračice, un zidovi zadebljali

                                               pokreti u ravni paralelnoj na površinu epidermisa

                GRAMINEAE TIP – Poaceae, Cyperaceae

pravougaone ćelije, središnji deo zadebljao, u ćoškovima meškolika proširenja sa tankim zidom

pokreti u ravni paralelnoj na površinu epidermisa

                HELLEBORUS TIP – bubrežast oblik, spolj i un zidovi zadebljali

                                               pokreti paralelno i normalo na površinu epidermisa

                MINIUM TIP – bubrežast oblik, zadebljali spolj i dorzalni zidovi

                                               pokreti u ravni normalnoj na epidermis

mahovine i paprati

tipovi stoma u odnosu na izgled pomoćnica:

               ANOMOCITNI: više pomoćnica, sve iste

               PARACITNI: dve pomoćnice, paralelne zatvaračicama

               DIACITNI: dve pomoćnice, normalne na zatvatačice

               TETRACITNI: četri pomoćnice oko zatvaračica

               ANIZOCITNI: tri pomoćnice, dve veće i jedna manja

položaj stoma: u nivou epidermisa – mezofite

                               iznad nivoa epidermisa – higrofite

                               ispod nivoa epidermisa – uvučene – kserofite

                                               često su zaštićene dlakama i kutikulom

                dlake (trichomae): nastaju od epidermskih meristemoida

                               oblik i tip taksonomski karakter

                               f-je: zaštita od zagrevanja i smrzavanja, kvašenja, herbivora, gljiva, bakterija

                                               refleksija i apsorpcija svetlosti

                                               smanjenje transpiracije

                               papile – izraštaji na epidermisu

                                               učestvuju u prelamanju svetlosti – skiomorfne biljke

                               dlake – duge/kratke, zašiljene/tupe, jedno/višećelijske, uniserijatne/granate

                                               najčešće mrtve ćelije, ispunjene vazduhom, ređe žive

                               žarne dlake – kopriva – sekretorne

                               za prihvatanje – puzavice

                               emergence – rosa, rubus, ...

                                               nastaju od epidermskih ćelija i subepidermalnih tkiva

                                               odrveneli zidovi

                                               trnolike

od metamorfoziranih organa razlikuju se po poreklu i po tome što su nepravilno raspoređene

PERIDERMIS

                nastaje od felogena na površini stabla

                pluta (suberin, tanini, smola), felogen, feloderm

                stablo se zadebljava ispod epidermisa i epidermis pod pritiskom puca

                felogen se formira od parenhima, retko od kolenhima

                u korenu felogen nastaje ENDOGENO

                pluta: mrtve ćelije, ispunjene vazduhom

                               nepropustljiva za vodu, nema komunikacije među ćelijama

                feloderm: žive, zelene ćelije, fiziološki bliske hlorenhimu

                lenticele – otvori za komunikaciju

                               ćelije plute, parenhim i rastresito tkivo

                               felogen lenticele prema spoljašnjosti odvaja tkivo za popunjavanje

                               za razliku od običnog, felogen lenticele sadrži intcl

iznad tkiva za popunjavanje, da ćelije ne bi poispadale obrazuje se  membrana zbijenih suberifikovanih ćelija    

ne mogu aktivno da se zatvaraju, tokom zime se zatvore membranom

MRTVA KORA (RHYTIDOMA)

                kada se sav felogen diferencira u plutu, ostaje periderm i ćelije kore stabla

                ispod se nove parenhimske ćelje dediferenciraju i daju felogen

                i on se posle nekog vremena istroši, i stvara se novi...

                slojevita građa

                prstenasta, ljuspasta

                svaki put deo iznad felogena koji daje plutu izumire

                feloid: tkivo za odvajanje mrtve kore, nesuberifikovani zidovi

                               debelozidni – aktivni

                               tankozidni – pasivni

 

PROVODNA TKIVA

 

složeno tkivo, sastavljeno od različitih ćelija – provodnih elemenata

odvojeni elementi za transport vode sa neorg od rastvorenih org materija

transpiracioni (od korena ka listovima, voda sa neorg) i asimilacioni tok (od listova ka korenu, org)

 

 

protofloem – elementi nastali dok biljka raste, primarni

metafloem – konačni elementi floema, kada biljka završi rast

analogno za ksilem

PROVODNI ELEMENTI

 

 

ksilem i floem su fibrovazalni snopići, jer imaju meh elemenata

TRAHEJE: prozenhimske

                najviše specijalizovane za provođenje vode

                spajanjem velikog broja ćelija i resorpcijom poprečnih zidova – ćelijske fuzije

                širok lumen

                dužina 1 mm – 10 mm – 10 m (lijane)

                raspored traheja u ksilemu taksonomski karakter, posebno u stablu – species specifičan

prokambijum/kambijum se deli i daje niz ćelija izduženih u pravcu rasta, onda one rastu i izdužuju se, jedro se degeneriše, ctpl se degeneriše, ćelije izumiru, paralelno se pregradni zidovi resorbuju

zadebljanja 20 zida nisu uniformna, već lokalna:

                protoksilem prstenasta i spiralna

                metaksilem mrežasta, jamičasta i lestvičasta

evolucija: skraćenje traheja, grupisanje, mrežasta i jamičasta zadebljanja

                pojedinačne → u grupama → u nizovima

                skraćenje traheja smanjuje mogućnost embolije

traheje postoje samo kod skrivenosemenica

raspored (difuzan ili prstenast) i grupisanje je taksonomski karakter

nakon određenog broja godina gube f-ju:

                javljaju se izraštaji okolnih parenhimskih ćelija – TILE u njima, prodiru kroz jamice i razrastaju u lumenu traheje i zatvaraju je. Nekada sadrže produkte metabolizma ili lignin (meh f-ja). Stvaranje tila se inicira i pri povredi, da se spreči gubitak vode.

T-IDE: manje od traheja – 1-4-100 mm, kraće i uže

                manje efikasne od traheja

                prozenhimske, zašiljene na vrhi – umeću se u tkivo i naležu jedna na drugu

                u konačnom stadijumu mrtve

                imaju jamice duž zida – bočni provod vode kod skrivenosemenica

                sve ostale biljke imaju samo t-ide

                pojedinačne ćelije, ne fuzije

                sporije provođenje od traheja

                kod nižih skrivenosemenica imaju i mehaničku f-ju – sitne, zadebljali zidovi, zbijene

                kod viših skrivenosemenica f-ju preuzimaju traheje i sklerenhim

PROVODNI PARENHIM: prozenhimske, tankozidne ćelije

                žive, sa jamicama

                provođenje i magacioniranje hranljivih materija i vode

                u listu sara oko provodnog snopića

SITASTE CEVI: dužina 100-500 μm, lijane 2 mm

                denaturisana ctpl – ne može se plazmolizirati, nema jedra i nekih organela, holopermeabilna

                samo kod skrivenosemenica, ostali sitaste ćelije

                susedni članci komuniciraju preko sitastih ploča – zidovi sa rupicama za prolaz org molekula

                uvek se uz njih javljaju ćelije pratilice

                traju obično i veg sezonu, izuzetno više

                               kaloza zatvara perforacije, cev se isključuje iz f-je

ĆELIJE PRATILICE: kontrolišu f-ju sitastih cevi – imaju jedro i intenzivan metabolizam

                gusta ctpl, krupna jedra

                naležu 2-4 na jednu sitastu cev

                nastaju od iste majke ćelije jedna cev i njene pratilice

                imaju ih samo neke skrivenosemenice

                f-ja: provođenje, regulacija f-je sitastih cevi

nastanak: kambijum daje jednu ćeliju koja se deli na dve, krupnija daje sitastu cev, sitnija pratilicu koja se naknadno može deliti i dati više pratilica

SITASTE ĆELIJE

                imaju ih sve više bijke osim mahovina i skrivenosemenica

                uske perforacije – sitasta polja – gusto raspoređene plazmodezme

                prate ih albuminozne ćelije, f-ja kao pratilice

                sitaste i albuminozne ćelije ne moraju nastati od iste keve ćelije

PROVODNI SNOPIĆI – grupacije provodnih tkiva

                prosti: samo hadrom ili leptom

                složeni: i ksilem i floem

                tok diferenciranja ksilema – gde se i kako diferenciraju prvi ksilemski elementi

                               EGZARHNI – protoksilem – sitniji elementi na periferiji

                               ENDARHNI – protoksilem – sitniji elementi u centru

                               MEZARHNI – protoksilem u centru, metaksilem u raznim pravcima

                koncentrični: jedan tip u centru, drugi okolo

                kolateralni: jedan tip iznad drugog – stablo drvenastih biljaka

                               otvoren – zadržava se kambijum između ksilema i floema

                               zatvoren – nema kambijuma – jednogodišnje zeljaste biljke i list

                bikolateralni: dva floema u sredini ksilem

                               ako ima kambijum, on je između ksilema i spoljašnjeg floema

                radijalni – trake ksilema i floema

                               samo u korenu

                               monokotile imaju poliarhne – retko manje od 7 traka

                prelazni – više tipova, pr. rizom đurđevka

 

TKIVA ZA LUČENJE

 

Intercelularna sekrecija: u protoplast, ekstraplazmatsku kesicu ili vakuolu (ostaje unutar ćelija)

Sekreti: S-ce koje nastaju u toku procesa metabolizma, a imaju posebne fiziološke uloge – sekundarni produkti metabolizma (smole, alkaloidi, kiseline, tanini, terpeni, etarska ulja, mlečni sok, joni u vidu soli, enzimi, hormoni, šećeri, ...)

Ekskreti – krajnji produkti metabolizma koji nemaju nikakav fiziološki značaj, ali mogu imati neki ekološki značaj (npr oprašivanje)

Rekreti – izlučeni kristali.          

Žlezdane ćelije su jako aktivne, imaju tanke zidove, velika jedra...

 

 

 

SEKRETORNE ĆELIJE I TKIVA

 

idioblasti: pojedinačne ćelije rasute po drugim tkivima, razlikuju se od okolnih ćelija jer u sebi imaju neki sekret (npr uljenice u rizomu Acorus calamus)

sadrže: kristale Ca oksalata, terpene, tanine, sluzi, ulje, kristalne druze

pr. oksalna kis je toksična, a Ca ima viška, Ca-oksalat se deponuje kao manje reaktivan

sekretorne cevi: dugačke cevi koje se protežu kroz biljne organe i u kojima se luče materije

                mlečne cevi – nerazgranate i razgranate ćelije i ćelijske fuzije

luče mlečni sok – latex može sadržati alkaloide i glikozide

Euphorbia ceae, Papaveraceae, Moraceae, Asteraceae, kaučuk, smokva

nečlankovite – pojedinačne ćelije

člankovite – ćelijske fuzije

f-je: zatvaranje rana, zaštita od biljojeda, rezervne materije, provođenje organskih materija, ishrana

sekretorne šupljine: nastaju rastvaranjem zidova i sadržaja protoplasta grupe ćelija

                obično u listovima

                intercelulari u šupljinama i kanalima mogu biti šizogeni (pr. bor) i lizogeni (pr. limun)

sekretorni kanali: intercelulari obloženi sekretornim tkivom

                obično u stablu

                pr. sve vrste četinara u stablu i listovima, šizogeni intcl, žlezdani epitel

                isto tako postoje i uljni kanali

 

ŽLEZDANE ĆELIJE I TKIVA

 

kožne žlezde

                mrlje: grupe epidermalnih ćelija radijalno raspoređene i malo izdignute

razlikuju se od epidermisa (gušća citoplazma krupnija jedra)

                dlake: na površini, najviše na cvetu i reproduktivnim organima

manje na listu, još manje na stablu

izgled taksonomski karakter (pr. vrste žalfije)

• kapitatne dlake – imaju glavicu i dršku

samo glavica vrši lučenje

najčešće luče etarsko ulje koje se skuplja u subkutikularni prostor

Salvia – identifikovano 70 – 80 terpena

kutikula se rasteže i puca ili ima pore.

obično više na mlažim delovima – zaštita

drška može biti jedno i višećelijska

• peltatne dlake (žlezdane ljuspe) – isto luče obično etarska ulja ispod kutikule

                vrlo kratka drška

                široka glava – više sekretornih ćelija sa zajedničkom kutikulom

glavica – štitastog oblika (ćelije u više nivoa)

                kvržice – kolatere: sve ćelije žlezdane

                               višećelijske i drška i glavica

                žlezdani epidermis: drveće: divlji kesten, breza – sluz na pupoljcima

 

podela po sekretima:

                               mirisne

žlezde koje luče so: halofite imaju žlezde koje skupljaju i izlučuju so

                               atriplex – tanka drška i široka glava koja otpada kad se napuni sa soli

žlezde insektivornih biljaka : luče lepljive materije i enzime

žarne dlake (kopriva): na vrhu imaju iglicu sa SiO2 zidom

                               iglica kad se zabode otpadne vrh i izbacuje kiselinu

hidatode: žlezdano tkivo koje luči vodu u spoljašnju sredinu – gutacija

                kada je vazduh zasićen parom, i transpiracija – izlučivanje pare nije moguće

                epidermske, trihomske

                epitemske – u vezi sa provodnim snopićem

dovode vodu iz snopića – izmenjene ćelije mezofila lista uzimaju višak vode iz traheja i izbacuju ga kroz otvore na površini lista – vodene stome, ali ne mogu aktivno da se otvaraju i zatvaraju

nektarije: tkiva za izlučivanje nektara

                nektar – mix raznih šećera i produkata metabolizma

epidermalne: u nizu, zbijene

subepidermalne: u komunikaciji sa provodnim snopićima – floem, ali i ksilem

                               izmenjeni subepidermalni slojevi

                               prerađuju se tečnosti iz provodnih snopića – voda, šećer, enzimi, ...

                najčešće u cvetu (floralne), u cvetnoj loži pri osnovi plodnika ili prašničkog konca

nekad van cveta (ekstrafloralne), zalisci u stablu, na lisnoj dršci i između nerava

 

još jedna podela, valjda žlezdanih tkiva:

•Tkiva za izlučivanje vode – hidatode

•Tkiva za izlučivanje nektara – nektarije

•Tkiva za izlučivanje sokova za varenje – žlezdane dlake

•Tkiva za izlučivanje etarskih ulja, smola i sluzi – žlezdane mrlje, žlezdane dlake