Vodič kroz propise u oblasti zaštite životne sredine

KROZ PROPISE U OBLASTI ZATITE IVOTNE SREDINESA NAGLASKOM NA PITANJA UEA JAVNOSTI

U DONOENJU ODLUKA I PRAVU NA PRAVNU ZATITU

Podgorica, 2010. godina

PredgovorStrateko opredjeljenje lokalne uprave u Glavnom gradu Podgorici je uspostavljanje uravnoteenog i odrivog razvoja baziranog na koheziji socijalne, ekonomske i sfere zatite ivotne sredine. Ostvarivost koncepta odrivosti podrazumjeva i obezbjeivanje znaajnog uea javnosti, naroito u oblasti ivotne sredine. U tom smislu citirau Perikla da Grad ne ine kue ve ljudi koji u njemu ive.

Kao i u drugim urbanim sredinama i u Podgorici moemo konstatovati da je prostor u kojem ivimo izloen razliitim pritiscima i da zabeljeeni problemi predstavljaju specifina pitanja koja zahtjevaju uspostavljanje posebnih mehanizama za njihovo rjeavanje. Prihvatanje i primjena tehnologija zasnovanih na principima i standardima potovanja prirodnih zakonitosti, reciklaa i aktivnosti koje zahtjevaju manji utroak energije i prirodnih resursa predstavlja sve vie imperativ savremenog razvoja.

Novi zakoni iz oblasti ivotne sredine, koji su usvojeni u procesu usklaivanja sa pravnim tekovinama Evropske unije, prenijeli su brojne nadlenosti sa dravnog na lokalni nivo, to podrazumjeva veu odgovornost lokalnih zajednica na ovom polju.

Uspjenost dostizanja postavljenih ciljeva zavisi od svih nas i shodno tome elim da ukaem na otvorenost i spremnost Glavnog grada za intenziviranje komunikacije i saradnje sa graanima, kao vanim partnerima.

Upravo, Vodi je osmiljen tako da prui osnovne informacije o zakonodavstvu u oblasti zatite ivotne sredine, podstakne interesovanje i stvori pretpostavke za jaanje uloge javnosti u procedurama donoenja odluka, a samim tim i preuzimanja odgovornosti za sopstveni razvoj.

Na kraju elim da pozovem graane da svojom aktivnom saradnjom, sugestijama, predlozima, kritikama, budu jedan od glavnih aktera i na dragocjeni saradnik u svakodnevnoj borbi za ivotnu sredinu na koju emo biti ponosni.

GRADONAELNIKDr Miomir Mugoa

VODI KROZ PROPISE U OBLASTI ZATITE IVOTNE SREDINE

2


3

UVODVodi je nastao kao rezultat nastojanja Glavnog grada da nastavi sa zapoetom

demokratizacijom procesa odluivanja sa ciljem da se doprinese praktinoj primjeni propisa o zatiti ivotne sredine.

Pitanja zatite ivotne sredine po svojoj aktuelnosti i kompleksnosti svakako zahtjevaju ulaganje izuzetnog napora kako bi se omoguilo njihovo tretiranje na odgovarajui nain. U tom smislu ini se adekvatnim donoenje novih pravnih instrumenata o zatiti ivotne sredine u skladu sa standardima Evropske une. Obezbjeenje pravnog okvira u oblasti zatite ivotne sredine i samim tim jaanje odgovornosti za sopstveni razvoj, podrazumijevalo je decentralizaciju pojedinih pitanja zatite ivotne sredine sa nacionalnog na lokalni nivo odnosno veu odgovornost lokalnih zajednica na ovom polju.

Kao novina u datom procesu jeste i sagledavanje i razumjevanje uloge i prava javnosti u postupcima u okviru kojih se donose odluke o zatiti ivotne sredine, te primjena novih propisa u svijetlu implementacije osnovnih principa meunarodnog prava o pristupu informacama, ueu javnosti i djelotvornom pristupu javnosti administrativnim i sudskim postupcima.

Glavni grad je, kao odgovor na postavljene obaveze preduzeo korake u jaanju kapaciteta slube odgovorne za sprovoenje nove zakonske regulative, formirajui sloenu strukturu u smislu angaovanja razliitih profesionalnih i obrazovnih profila. U prilog navedenom ide i injenica da predstoje dinamine i frekventne promjene legislative u smislu njenog usklaivanja sa evropskim standardima, te promjene odnosno jaanje uloge lokalne samuprave u procesu pridruivanja Evropskoj uniji.

Vodi je, u prvom redu namjenjen graanima, ali se cjelokupna problematika jedino moe sagledati kroz jasno definisane uloge u procesu primjene odreenog zakonskog rjeenja odnosno ustanovljavanje uzajamnog odnosa svih uesnika postupka. Zbog toga se Vodi u velikoj mjeri bavi upravo prikazom odredbi zako-na, ukazujui na uloge javne uprave, nosioca projekata ili operatera, kako bi na taj nain u potpunosti dao sliku mogunosti i obaveza javnosti u datim procedurama.

Treba podsjetiti da donoenje i sprovoenje propisa kao istrumenata za djelotvorno administrativnu zatitu ivotne sredine predstavljaju nezaobilazan zahtjev zemljama u tranzici u procesu pridruivanja Evropskoj Uni. U tom smislu sprovoenjem zakona obezbjeuje se, izmeu ostalog i izvravanje meunarodnih obaveza na jedan nov, specifian nain, tj. kroz ostvarivanje interakce izmeu javnosti i nadlenih organa.

Sadraj

Predgovor ....................................................................................................1

UVOD ..........................................................................................................3

MEUNARODNI OKVIR U OBLASTI ZATITEIVOTNE SREDINE ....................................................................................5

MULTILATERALNI SPORAZUMI ................................................................7

Zakon o slobodnom pristupu informacijama ..............................................12

Zakon o lokalnoj samoupravi .....................................................................13

Zakon o ivotnoj sredini .............................................................................15

Usvojena podzakonska akta pod Zakonom o ivotnoj sredini ..................17

Zakon o stratekoj procjeni uticaja ............................................................18

Usvojeni podzakonski akti pod Zakonom o procjeni uticaja ......................22

Zakon o integrisanom sprjeavanju i kontroli zagaivanja ........................23

Usvojena podzakonska akta pod Zakonomo integrisanom spreavanju i kontroli zagaivanja ...................................25

Zakon o zatiti prirode ...............................................................................26

Usvojena podzakonska akta u okviru Zakona o zatiti prirode .................28

Zakon o zatiti vazduha .............................................................................29

Postojea podzakonska akta vezano za zatitu vazduha .........................30

Zakon o zatiti od buke u ivotnoj sredini ..................................................31

Podzakonska akta vezano za zatitu od buke ..........................................32

ZAKLJUAK ..............................................................................................33


4


5

Pria o zatiti ivotne sredine ve dugo traje. Moda se ne moe prepoznati pod dananjim nazivom, ali jo 2000 godina prije nae ere u knjizi posveenoj medi-cinskoj vjetini opisano je kako treba da se postupa sa vodom koja nije ista. Ipak, za najstariji do sada donijeti propis o zatiti prirode smatra se Zakon o zatiti uma koji je donijet u Starom Vavilonu u XVIII vijeku prije nae ere. U Kini je nekoliko vjekova prije nae ere donijet propis koji se odnosi na zatitu posebnih teritorija slino dananjim nacionalnim parkovi-ma. Pitanje zatite ivotne sredine bilo je predmet brige i u novoj eri, ali ini se da njegov znaaj eskalira krajem prolog i poetkom ovog vijeka kada su razvoj i ljudske aktivnosti dovele do radikalnih promjena u stanju ivotne sredine.

Dakle, kroz vrijeme pitanje zatite i-votne sredine dobija nove dimenzije i od pojedinanih nastojanja i izolovanih ak-tivnosti pojedinih zemalja dobija karakter zajednikog djelovanja usljed injenice da je Meunarodna zajednica postala svjesna da se neto mora preduzeti po ovom pitanju naroito kada su u pitanju problemi koji imaju globalni karakter (kli-matske promjene, oteenje ozonskog omotaa, gubitak biodiverziteta).

Moe se rei da je savremena meu-narodna diplomatija u oblasti ivotne

MEUNARODNI OKVIRU OBLASTI ZATITE

IVOTNE SREDINEsredine zaeta 1972. godine na Kon-ferenciji Ujedinjenih nacija o humanoj ivotnoj sredini (UNCHE) koja je odrana u Stokholmu. Nakon ovog kao najzna-ajni korak ini se odravanje Samita u Riju Konferencija Ujedinjenih nacija o ivotnoj sredini i razvoju, 1992. godine. Na Konferenciji je potpisan sporazum koji pokriva vie aspekata odrivog razvoja, zemlje lanice UN su se obavezale da primjenjuju princip odrivosti u planiranju budueg razvoja - razvoja koji e zadovo-ljiti potrebe sadanjosti, a da se pri tome ne rtvuju potrebe budunosti. Zavrni dokument Konferencije, Akcioni plan od-rivog razvoja za 21 (XXI) vijek poznatiji pod nazivom Agenda 21, daje okvire za privredni, humani i ekoloki razvoj, ukljuujui i rjeavanje aktuelnih problema koji se odnose na zagadjenje vazduha, deforestaciju (gubitak uma), ugroavanje biodiverziteta, prenaseljenost, siromatvo, potronju energije, proizvodnju otpada i saobraaj. Ovaj dokument zahtjeva izra-du nacionalnih i lokalnih strategija koje imaju za cilj odrivi razvoj. Dakle, ivotna sredina se razmatrala u svijetlu uzajamno povezanih sistema kao to su: prirodni, socijalni, urbani, kulturni, informativni i dr.

U vezi sa naom temom treba obratiti panju na Princip 10. Rio Deklaracije o ivotnoj sredini i razvoju koji glasi: Pro-blemi ivotne sredine najbolje se rjeavaju


6


7

MULTILATERALNISPORAZUMI

uz uee svih zainteresovanih graana, na odgovarajuem nivou. Na nacionalnom nivou, svaki pojedinac mora imati odgovara-jui pristup informacama o ivotnoj sredini, koje su u posjedu javnih organa, ukljuujui informace o opasnim materama i aktivno-stima u njihovoj zajednici i mogunost da uestvuje u postupku donoenja odluka. Drave e podravati i podsticati svijest i uee javnosti kroz obezbjeenje iroke dostupnosti informacama. Djelotvoran pristup sudskim i administrativnim postup-cima, ukljuujui obeteenje i sanacu, bie obezbjeen.

U ovom kontekstu ini se znaajnim napomenuti i odravanje Svetskog samita o odrivom razvoju Johanesburg 2002. (deset godina posle), na kojem su se razmatrala dostignua zakljuaka iz Rija i na kojem je dat dodatni podsticaj svjet-skim naporima u borbi protiv siromatva i za zatitu ivotne sredine. Na Samitu je usvojen Plan za realizaciju, koji definie preko trideset ciljeva kao i rokove u kojima vlade i njihovi partneri treba da pokrenu mnoge aktivnosti (npr. da se do 2010. godine smanji gubitak biodiverziteta, da se povea stepen korienja obnovljivih izvora energije, itd.).

Preko instrumenata meunarodnog prava, kakvi su paktovi, drave dobro-voljno prihvataju odreena ogranienja svojih suverenih prava i uspostavljaju meusobna prava i obaveze u pitanjima od zajednikog interesa koja se mogu rjeavati iskljuivo zajednikim djelova-njem meunarodne zajednice. Prema odredbama Beke konvencije iz 1969. i prema odredbama obiajnog meuna-rodnog prava, drava potpisnica nekog meunarodnog ugovora pravno je oba-vezna da potuje taj ugovor.

Za nas je svakako od znaaja zakono-davstvo Evropske Unije, koje zajednikim imenom oznaavamo kao acquis com-munautaire i koje predstavlja specifian oblik nadnacionalnog prava sa nekim karakteristikama nacionalnog prava. Pro-pisi (regulations) su pravne norme koje se primjenjuju direktno u zemljama la-nicama i imaju prednost nadnacionalnim zakonodavstvom, pa time ne zahtjevaju nijedan oblik prenoenja u nacionalno zakonodavstvo. Direktive (directives) nisu direktno primjenjive, meutim, one su obavezujue za zemlje lanice u odnosu na ciljeve koje treba ostvariti, a nacio-nalnim organima ostavljaju izbor oblika i metoda. One nameu obaveze zemalja lanica da odreene odredbe integriu u nacionalno zakonodavstvo u odreenom vremenskom roku. Odluke (decisions) odnose se na specifina pitanja i one su pravno obavezujue za one institu-cije na koje su naslovljene. Preporuke i miljenja (recommendations, opinions) pravno su neobavezujui tekstovi koji slue kao smjernice za institucije EU i zemlje lanice EU.

Zemlje kandidati su obavezne da do datuma pristupanja usvoje zakonodavstvo EU u oblasti ivotne sredine i da njegovu primjenu zavre u roku od 10 godina nakon pristupanja.

Tokom 90-ih godina prolog vijeka, po-lazei od principa utemeljenih generalnim instrumentima meunarodne zajednice Poveljom Ujedinjenih naca (Charter of the United Nations), Stokholmskom deklaracom o ovjekovoj sredini (Decla-ration of the United Nations Conference on the Human Environment, 1972) i Rio Deklaracom o ivotnoj sredini i razvoju (Rio Declaration of the United Nations Conference on Environment and Deve-lopment 1992), zakljuen je odreen broj multilateralnih sporazuma koji za predmet imaju pojedina od najvanih pitanja zati-te ivotne sredine. Naveemo: Okvirnu konvenciju UN o klimatskim promjenama (1992), Kjoto protokol (1997. je otvoren za potpisivanje, a 2005. kad je stupio na snagu), Beku konvenciju o zatiti ozonskog omotaa (1985), Montrealski protokol o supstancama koje oteuju ozonski omota (1987), Konvenciju o biolokoj raznovrsnosti (1992), Konvenciju o procjeni uticaja na ivotnu sredinu u prekograninom kontekstu (Espoo, 1991), Protokol o stratekoj procjeni uticaja na ivotnu sredinu (2003) i dr..

Kada je u pitanju tema ovog Vodia iz-dvojili smo i detaljnije obradili Konvenciju o dostupnosti informacijama u oblasti ivotne sredine, ueu javnosti u do-noenju odluka i pristupu pravosuu u pitanjima koja se odnose na ivotnu sredinu Arhusku konvenciju (1998.) kao relevantan instrument i mehanizam

za datu problematiku. Moe se rei da se Konvencom povezuju ivotna sre-dina i ljudska prava, priznaje injenica da savremena generaca ima obaveze prema buduim generacama i utvruje da odrivi razvoj moe biti dostignut je-dino kroz uee svih zainteresovanih subjekata. Navedenoj Konvenciji Crna Gora je pristupila 2009. godine (Meu-narodni ugovori Zakon o potvrivanju Konvencije o dostupnosti informacijama u oblasti ivotne sredine, ueu javnosti u donoenju odluka i pristupu pravosuu u pitanjima koja se odnose na ivotnu sredinu). Treba napomenuti da se u hije-rahiji izvora prava meunarodni ugovori nalaze iznad svih zakona i drugih propisa i optih akata na nacionalnom nivou na ta se prihvatanjem Konvencija Crna Gora obavezala.

Osnovni razlog, a samim time i cilj donoenja ove Konvencije jeste potreba ukljuivanja javnosti u procese odluivanja i ustanovljavanje odgovarajuih sistema za informisanje javnosti o problematici zatite ivotne sredine. Takoe, praksa je pokazala da javnost koja je donekle upoznata sa datim pitanjima, esto ne zna gdje i kako moe da se detaljnije informie, uputi pritube ili predloge, jer ne postoji osmiljen pravni okvir za njeno ukljuivanje.

Dakle, generalno gledano Konvencija obavezuje vlade i nadlene organe, pa


8


9

ak i privatni sektor, da se otvore za jav-nost i uine dostupnim informacije koje se odnose na ivotnu sredinu.

Imajui u vidu kompleksnost pitanja Konvencija je definisala odreene poj-move oznaene terminima javnost i zainteresovana javnost. Tako se pod javnou podrazumjeva jedno ili vie fizikih ili pravnih lica i u skladu sa na-cionalnim propisima ili praksom, njihova udruenja, organizace ili grupe odosno pod zainteresovanom javnou javnost na koju utie ili je vjerovatno da e uticati ili koja ima interes, u donoenju odluke o ivotnoj sredini. Za potrebe ove definice, nevladine organizace koje se bave za-titom ivotne sredine i koje ispunjavaju uslove utvrene nacionalnim propisima, smatra se da imaju traeni interes.

Obaveze lanica Konvencije odnose se na dunost da se javnosti obezbjede prava, koja predstavljaju tri osnovna stuba Konvencije i to:

1. pravo na obavjetenost koje se odnosi na pravo svakog pojedinaca da od javnih organa dobije informacije o ivotnoj sredini, (na pr. informacije o koncentracijama tekih metala u vodi za pie u nekom gradu), pri emu pojedinac ne treba da obrazlae svoj zahtjev, niti da bude dravljanin ili ima boravak u dotinoj zemlji. Upravo ova Konvencija definie pravila o nainu traenja informacija, rok davanja od-govora na ovakve zahtjeve, okolnosti pod kojima se moe odbiti davanje informacija i ta se moe preduzeti kada je zahtjev neopravdano odbijen.

2. pravo na uee to podrazu-mjeva da bi vlade trebale obavezno da konsultuju javnost prilikom dava-

nja predloga za odreene aktivnosti, navedene u Prilogu I Konvencije (na pr. izgradnja postrojenja za spaljivanje vrstog otpada u nekom gradu), za predloge u vezi sa prostornim plani-ranjem razvoja grada ili prilikom do-noenja zakonske regulative (na pr. zakona o otpadu). Pored toga, strane ugovornice same odluuju o tome da se primjene odredbe Konvencije i pri donoenju odluka o aktivnostima koje nisu navedene u Prilogu I, u skladu sa nacionalnim propisima, ukoliko takve aktivnosti mogu imati znaajan uticaj na ivotnu sredinu.

3. pravo na pravdu kojim se omo-guava svakom pojedincu da pokrene kod suda ili drugog nezavisnog tijela bilo koji sluaj u kome mu nisu date traene informacije ili mu nije omo-gueno da uestvuje u procesu od-luivanja o pitanjima ivotne sredine. Isto pravo odnosi se i na sluajeve u kojima neka osoba ili javni organ kre nacionalne zakone o ivotnoj sredini ili u kojima je ugroeno pravo neke osobe na zdravu ivotnu sredinu. Nevladine organizacije takoe mogu da iniciraju sudske procese ukoliko im je namjera zatita ivotne sredine. Za sprovoenje opisanih prava po Konvenciji, pojedinci ne smiju biti, za svoje angaovanje ni na koji nain kanjeni, sudski gonjeni ili uznemiravani.

Kao optu napomenu treba naglasiti da se Konvencijom precizira da zaintereso-vana javnost mora biti obavjetena u ranoj fazi postupka donoenja odluke, kad su sve opce jo otvorene i kad je mogue djelotvorno uee javnosti. Konvencija snano naglaava neophodnost organizo-vanja javne rasprave gdje javnost moe da postavi pitanja i izrazi svoje stavove,

komentare, predloge ili argumente oni-ma koji odluuju, kao i obavezu organa javne uprave da informie javnost o svim donijetim odlukama.

Konvencija precizno definie koje su vrste informacija o predloenoj odluci neophodne i na koji se nain javnost o njima obavjetava. Obavjetenje se ostvaruje putem javnog saoptenja ili direktno i isto izmeu ostalog treba da sadri: podatke o zahtjevu i aktivnosti za koju se donosi odluka; podatke o nadle-nom organu odgovornom za donoe-nje odluke; prirodu mogue odluke; opis predvienog postupka sa informacijama o njegovom poetku; mogunostima za uee javnosti; vremenu i mjestu odra-vanja predviene javne rasprave; rokove za podnoenje komentara i pitanja i dr.

Postupak uea javnosti mora biti planiran tako da sadri razumne vremen-ske okvire za razliite faze, u kojima je ostavljeno dovoljno vremena za infor-misanje javnosti u skladu sa odredba-ma Konvence i za pripremu javnosti za djelotvorno uee u donoenju odluke koja se tie ivotne sredine. Strane ugo-vornice imaju obavezu da obezbjede da se pri donoenju odluke uzimaju u obzir rezultati uea javnosti.

Strane ugovornice mogu odluiti, idui od sluaja do sluaja, u skladu sa na-cionalnim propisima, da ne primjenjuju odredbe Konvencije na aktivnosti koje slue nacionalnoj odbrani, ako smatraju da bi takva primjena mogla imati tetan uticaj na istu.

Svako ko smatra da na njegov zah-tjev za informacama ne postupljeno shodno odredbama Konvence, ima mo-

gunost pokretanja revizionog postupka pred sudom ili drugim nezavisnim tijelom. Konane odluke donijete na ovaj nain bie obavezujue za organ javne vlasti koji posjeduje informace.

Pored toga, bez obzira na revizione postupke na koje se odnose odredbe Konvencije, Strane ugovornice imaju oba-vezu da obezbijede javnosti, u skladu sa nacionalnim propisima, uz ispunje-nje kriteruma, ako postoje, da mogu pokrenuti upravni i sudski spor u cilju osporavanja injenja i neinjenja privatnih lica i organa javne vlasti, koja su protivna nacionalnim propisima koji se odnose na ivotnu sredinu.

Odluke sudova, moraju biti do-stupne javnosti.


10


11

Nacionalna politika ivotne sredine (2008) je dokument iji je osnovni cilj stvaranje pretpostavki vrste i jasne osnove za razvoj instrumenata politike kako bi se postigli ciljevi odrivog razvoja. Dokument se odnosi na period do 2012. godine i nakon razmatranja ostvarenih rezultata definisae se nova nacionalna politika koja e precizirati pravce djelovanja za narednih pet godina. Kao prioriteti u dokumentu su prepoznati ouvanje resursa vode za pie, ouvanje i zatita prirode i biodiverziteta, tretman otpadnih voda, upravljanje otpadom, poveanje energetske efikasnosti i prilagoavanje i smanjenje negativnih efekata uzrokovanih klimatskim promjenama.

U posebnim djelovima dokumenta elaborirane su teme participacije, pristu-pa pravdi i podizanju svijesti kod javnosti. Dakle da bi politika ivotne sredine bila uspjena neophodna je podrka javnosti i u tom smislu dokument se oslanja na standarde Arhuske konvencije. Prema dokumentu za podizanje svijesti kod javnosti potrebno je uticati na potenciranje pitanja ivotne sredine u nastavnim planovima i programima, sprovoditi javne kampanje na temu znaaja zatite i ouvanja ivotne sredine, poticati vee uee civilnog sektora u donoenju odluka i pravovremeno informisanje javnosti o svim planiranim aktivnostima u ivotnoj sredini i dr.

OKVIRNA DOKUMENTAU OBLASTI IVOTNE SREDINE

U CRNOJ GORI

U Ustavu nezavisne i suverene Crne Gore u prvom lanu, stoji da je Crna Gora graanska, demokratska, ekoloka i drava socijalne pravde, zasnovana na vladavini prava. Ustavom je zagaranto-vano pravo na zdravu ivotnu sredinu i ustanovljena obaveza njenog uvanja i unapreivanja.

Decembra, 2000. godine usvojen je strateki dokument Pravci razvoja Crne Gore ekoloke drave. Ovim dokumen-tom data su usmjerenja ka integralnom pristupu razvoja Crne Gore u skladu sa standardima ouvanja i unapreenja i-votne sredine. Osnovno objeleje ovog dokumenta je obezbjeenje sklada iz-meu ekonomsko-tehnolokog razvoja, socijalnih zahtjeva vezanih za kvalitet ivota stanovnitva i zahtjeva zatite i-votne sredine. Pravci razvoja odraavaju specifinosti Crne Gore kako u pogledu jedinstvenih prirodnih karakteristika tako i u pogledu potreba ekonomskog razvoja, tako da se prepoznaju dvije karakteri-stike: da ekoloka drava moe i treba da postane izraz kolektivne svijesti koja tei da obezbijedi uslove dugoronog opstanka i blagostanja kako sadanjim tako i buduim generacijama, kao i da formulie i prezentuje pravce razvoja koji e se bazirati na racionalnom korienju raspoloivih resursa.

Nacionalna strategija odrivog ra-zvoja (2007) doneena je sa ciljem ispu-njenosti zadataka iz Agende Ujedinjenih nacija koji se odnose na zatitu ivotne sredine i odrivi razvoj. Usvajanjem Naci-onalne strategije odrivog razvoja (NSOR) jasno su se definisala opredjeljenja Crne Gore da kroz ovaj strateki dokument propie smjernice odrivog razvoja u svim sektorima razvoja ukljuujui ekonomski i drutveni aspekt i zatitu ivotne sredi-ne. NSOR sadrajno daje srednjorone zadatke i ciljeve ijom se realizacijom stvaraju osnove za uspostavljanje principa odrivosti u dugoronom razvoju.

U dokumentu je dat pregled postoje-eg stanja u 24 oblasti i procjena uticaja pojedinih sektora na segmente ivotne sredine. Sastavni dio dokumenta je i Ak-cioni plan kojim se definiu prioritetni zadaci i mjere, vremenski okvir i akteri odgovorni za realizaciju, kao i indikatori kojima se mjeri uinak implementacije.

U posebnom poglavlju dokument se bavi i pitanjem uea javnosti u dono-enju odluka i njegova osnovna poruka odnosi se na pravno-institucionalne i sa-drajno-strukturalne reforme u organima uprave na dravnom i lokalnom nivou u smislu obezbjeivanja faktikog i puno-pravnog uea graana u odluivanju.


12


13

Zakon o slobodnom pristupu informacijamaZakon o slobodnom pristupu infor-

macijama (Sl. list RCG, br. 68/05) definie da je pristup informacijama u posjedu organa vlasti slobodan, te pro-pisuje nain ostvarivanja prava pravnih i fizikih lica da do istih dou.

Pravo pristupa informaciji obuhvata pravo traenja, primanja, korienja i i-renja informacija koje se nalaze u posjedu organa vlasti. Informacija je dokument koji moe biti u pisanoj, tampanoj, vi-deo zvunoj, elektronskoj ili drugoj formi ukljuujui i njegovu kopiju ili dio, bez obzira na sadrinu, izvor (autora), vrijeme sainjavanja ili sistem klasifikacije.

Kao organi vlasti Zakonom su prepo-znati: dravni organi (zakonodavni, izvrni, sudski), organ lokalne samouprave, or-gan lokane uprave, javna ustanova, javno preduzee ili drugo pravno lice kome je povjereno vrenje javnih ovlaenja koje osniva drava ili organ lokalne samouprave

ili koji se finansira iz javnih prihoda, u ijem posjedu se informacija nalazi.

Organ vlasti je duan da saini i na odgovarajui nain objavi pregled vrste informacija u svom posjedu, podatke o proceduri pristupa informacijama, imena ovlaenih lica i druge podatke od znaaja za ostvarivanje ovog prava. Zakonom su precizirana i ogranienja u pogledu pristupa informacijama.

Nain ostvarivanja ovog prava odno-sno postupak za pristup informacijama definisan je u posebnom odeljku Zakona kojim se jasno, izmeu ostalog, preciziraju sadraj zahtjeva, obaveze organa, pravna zatita i trokovi postupka.

Okvirna pravna regulativaZAKONSKA REGULATIVA

Zakon o lokalnoj samoupravi

Zakon o lokalnoj samoupravi (Sl.

list CG, br.88/09) u svom prvom lanu precizira da lokalna samouprava obuhvata pravo graana i organa lokane samupra-ve da u granicama utvrenim zakonom ureuju i upravljaju odreenim javnim i drugim poslovima, na osnovu sopstve-ne odgovornosti i u interesu lokalnog stanovnitva.

Lokalne samouprave su u obavezi da obezbjede uslove i staraju se o zatiti ivotne sredine i pojedinih njenih djelova (kvalitet vazduha, zatita od buke, upra-vljanje vrstim otpadom i dr.). Uee graana u ostvarivanju lokalne samou-prave kroz regulisanje odnosa i saradnje lokalne samouprave i graana i nevla-dinog sektora definisano je posebanim dijelovima Zakona (poglavlje VIII, IX i X).

Dakle, shodno Zakonu lokalna samo-uprava stvara uslove, podstie i pomae uee lokalnog stanovnitva u ostvariva-nju lokalne samouprave putem razliitih oblika uea stanovnitva u izjanjavanju i odluivanju o poslovima od zajednikog interesa. Kao oblici neposrednog uea graana u izjanjavanju i odluivanju prepoznate su: inicijative, graanska inici-jativa, zbor graana, referendum (mjesni i optinski) i drugi oblici izjanjavanja i odluivanja utvreni statutom lokalne samouprave. Takoe, statutom se blie ureuju nain i postupak uea lokalnog stanovnitva u izjanjavanju i odluivanju o poslovima od zajednikog interesa, mada su odredbama Zakona generalno utvreni uslovi uea graana.

Pored navednog, graanima je data mogunost izjanjavanja putem peticija, predloga i albi. Ono to se ini vrlo znaajnim jeste odredba lana 108 Zakona kojim je lokalnim samoupravama precizirana obaveza donoenja posebne Odluke kojom se ureuju oblici, mehanizmi (anketiranje, medija planovi, table za obavjetavanje, kutije primjedbi, predloga i sugestija, web sajtove, deurne telefone, organizovanje radionica u mjesnim zajednicama, informacioni centri, gostovanja predavaa, struni skupovi i okrugli stolovi i sl.), subjekti, postupci, rokovi i naini uea lokalnog stanovnitva u vrenju javnih poslova, sadraj izvjetaja o uspjenosti postupka i druga pitanja od znaaja za aktivnosti lokalnog stanovnitva u donoenju odluka.

Glavni grad je usvojio Odluku o ue-u lokalnog stanovnitva u vrenju javnih poslova i ista je objavljena u slubenom listu RCG optinski pro-pisi, br. 40/04. Ovom Odlukom ureuje se nain i postupak uea lokalnog stanovnitva u vrenju javnih poslova, mjera i aktivnosti koje preduzimaju organi Glavnog grada radi podsticanja i uklju-ivanja graana u procese planiranja i donoenja odluka koje su od znaaja za lokalno stanovnitvo.

Pod ueem lokalnog stanovnitva u vrenju javnih poslova smatra se uee graana u procedurama i postupcima za donoenje optih akata, kao i pokre-tanje inicijative, podnoenje predloga, izjanjavanje radi definisanja potreba ili ureivanja pojedinih pitanja, uestvova-nje u javnim raspravama, kao i dobijanje povratnih informacija po predlozima, pri-mjedbama i sugestijama.


14


15

Shodno Odluci lokalno stanovnitvo uestvuje u izjanjavanju i odluivanju u vrenju javnih poslova neposredno na zboru graana, izjaanjavanjem graana o pojedinim pitanjima ili putem referenduma. Pored navedenog graani imaju pravo da podnesu inicijativu, graansku inicijativu, peticiju i graansku albu ili se za njihove potrebe obezbjeuje odravanje javnih skupova, informisanje preko web sajta, deurnih telefona i dr..

Odlukom je precizirano da lokalno stanovnitvo uestvuje u pripremi i donoenju: Statuta, planova i programa razvoja, viegodinjih investicionih planova i investi-cione politike, prostornih i urbanistikih planova, programa ureenja i korienja graevinskog zemljita, Budeta, odluka i drugih akata kojima se ureuju prava i obaveze graana, planova zatite i unapreenja ivotne sredine i dr..

Za sprovoenje javne rasprave izrauje se program koji sadri: naziv akta koji se daje na javnu raspravu, rok u okviru kojeg e se obavljati javna rasprava, mjesto i vrijeme odravanja javne rasprave, nain sprovoenja aktivnosti javne rasprave i druge podatke od znaaja za sprovoenje javne rasprave. Javna rasprava traje najmanje 15 dana. Predlozi, primjedbe i sugestije iznijete u toku javne rasprave mogu se dati u pisanoj formi u toku javne rasprave ili dostaviti nadlenom organu do kraja roka utvrenog za javnu raspravu.

Na osnovu sumiranih rezultata sprovedene javne rasprave izrauje se Izvjetaj u kome je nadleni organ duan da zauzme stav po predlozima, primjedbama i sugestijama graana.

Zakon o ivotnoj sredini

Zakon o ivotnoj sredini (Sl. list CG, br. 48/08) je krovni zakon (lex ge-neralis) u oblasti zatite ivotne sredine i kao takav postavlja osnove za donoe-nje niza propisa kojima e se nacionalno zakonodavstvo u potpunosti uskladiti sa Evropskom pravnom regulativom.

Ovim zakonom ureuje se integralni sistem zatite ivotne sredine kojim se obezbjeuje ostvarivanje prava ovjeka na ivot i razvoj u zdravoj ivotnoj sredini i uravnoteen odnos privrednog razvoja i ivotne sredine. Zakonom su precizirani principi ivotne sredine i odrivog razvoja, subjekti i instrumenti zatite ivotne sre-dine, uee javnosti o pitanjima ivotne sredine i drugo.

U vezi sa temom ovog Vodia od 12 principa datih u Zakonu (princip odrivog razvoja, princip integrisanog pristupa zatiti ivotne sredine, ouvanja prirodnih resur-

sa, saradnje, zagaiva plaa, korisnik plaa, i dr.) izdvojiemo princip pristu-pa informacijama i uea javnosti kojim se ukazuje da svako ima pravo da bude obavijeten o stanju ivotne sredine i da uestvuje u procesu donoenja odluka ije bi sprovoenje moglo da utie na ivotnu sredinu, te da su podaci o stanju ivot-ne sredine javni. U tom smislu, javnost je definisana kao jedno ili vie fizikih ili pravnih lica, njihova udruenja, asocijacije, organizacije ili grupe, dok je informacija o ivotnoj sredini precizirana u smislu svake informacije u pisanom, vizuelnom, audio, elektronskom ili bilo kom drugom dostupnom obliku, a koja se odnosi na ivotnu sredinu.

Kao subjekti zatite ivotne sredine pre-poznati su: dravni organi i organi dravne uprave, jedinice lokalne samouprave, druga domaa i strana pravna i fizika lica, nevladine organizacije, graani i udruenja graana. Navedeni subjekti zatite ivotne sredine duni su da, u okviru svojih prava i obaveza, obezbijede kontrolu i sprjeavanje svih oblika zagae-nja i degradacije ivotne sredine, odnosno njihovo svoenje na najmanju moguu

ZAKONI U OBLASTI ZATITE IVOTNE SREDINE

Obaveze Glavnog grada


16


17

mjeru, kao i sanaciju i rehabilitaciju djelova ili segmenata ivotne sredine iji je kvalitet naruen usljed zagaenja i drugih vidova degradacije, obezbjeujui na taj nain odrivo korienje prirodnih resursa kao osnovnog uslova za odrivi razvoj.

Sa stanovita obaveza Glavnog grada Zakonom je ustanovljena obaveza iz-rade lokalnog plana zatite ivotne sredine, koji je 26. februara 2010. godine usvojen od strane gradskog Parlamenta. Navedenim lokalnim planom razrauju se ciljevi i zadaci od znaaja za zatitu ivotne sredine i odrivi razvoj na lokalnom nivou u skladu sa lokalnim posebnostima i obiljejima podruja za koje se donosi. Lo-kalni plan zatite ivotne sredine Glavnog grada Podgorice odnosi se na period od 2010. do 2014. godine. Plan sadri, izmeu ostalog i Strategiju i Akcioni plan zatite ivotne sredine kojim je definisano 45 aktivnosti koje bi trebalo sprovesti u narednom etvorogodinjem periodu. Lo-kalni plan zatite ivotne sredine Glavnog grada postavljen je na site Glavnog grada (www.podgorica.me), a u pripremi je i materijal koji e biti publikovan.

Pored navedenog Zakonom je definisa-na i obaveza Glavnog grada da u cilju cjelovitog uvida u stanje ivotne sredine, saini izvjetaj o stanju ivotne sredine za period od etiri godine. Sastavni dio Izvjetaja je pregled ostvarivanja ciljeva iz planova i programskih dokumenata veza-nih za pojedine segmente ivotne sredine i optereenja, kao i drugih dokumenata vezanih za zatitu ivotne sredine.

U sluaju udesa, zavisno od obima udesa i procjene posljedica koje pred-stavljaju opasnost po ljudsko zdravlje i ivotnu sredinu, Glavni grad ima obavezu

proglaavanja stanja ugroenosti ivotne sredine i obavjetavanja javnosti o pre-duzetim mjerama.

Posebno poglavlje Zakona ine In-

strumenti zatite ivotne sredine koji su navedeni u lanu 12. i iste je Glavni grad, naravno u skladu sa propisanim nadlenostima u obavezi da potuje. S tim u vezi, ukazujemo da se na nivou Glavnog grada spovode procjene uticaja planova i programa (SEA) i pojedinanih projekata (EIA) na ivotnu sredinu, integ-risano sprjeavanje i kontrola zagaivanja (IPPC) i dr., a isto e biti predmet razrade u okviru posebnih odeljaka Vodia.

Prema zakonu drava obezbjeuje kontinuiranu kontrolu i praenje stanja ivotne sredine monitoring, meutim i Glavni grad i druge jedinice lokalne samou-prave mogu organizovati monitoring poje-dinih segmenata ivotne sredine na svojoj teritoriji za ije sprovoenje obezbjeuju finansijska sredstva. Monitoring se spro-vodi sistematskim mjerenjem, ispitivanjem i ocjenjivanjem indikatora stanja i zagaenja ivotne sredine koje obuhvata praenje prirodnih faktora, odnosno promjena stanja i karakteristika ivotne sredine. Ono na ta ovdje treba ukazati jeste obaveza pravnih lica i preduzetnika, koji su korisnici postrojenja koja zagauju ivotnu sredinu smjetenih na teritoriji Glavnog grada, da organizuju monitoring emisija i drugih izvora zagaenja, te da podatke o istom, dostave nadlenoj slubi Glavnog grada Sekretarijatu za planiranje i ureenje prostora i zatitu ivotne sredine, kao i Agenciji za ivotnu sredinu.

U cilju efikasnog upravljanja ivotnom sredinom Zakon je definisao i dunost us-postavljanja informacionog sistema koji

vodi Agencija za ivotnu sredinu, a Glavni grad i druge jedinice lokalne uprave up-ravo za potrebe informacionog sistema, Agenciji dostavljaju podatke i informacije. Pored navedenog formira se i vodi integralni odnosno lokalni katastar zagaivaa ivotne sredine koji sadri podatke o izvorima, vrsti, koliini, nainu i mjestu isputanja, prenosa i odlaganja zagaujuih materija i otpada u ivotnu sredinu.

Sa stanovita teme Vodia ovdje emo ukazati na odredbe lana 41 Za-kona kojim je precizirano da je Agencija duna da prikuplja i objavljuje informaci-je koje se posebno odnose na tekstove meunarodnih ugovora, konvencija ili sporazuma i pravo Evropske unije; pro-pise koji se odnose na ivotnu sredinu; planove i programe koji se odnose na ivotnu sredinu; izvjetaje o stanju ivotne sredine; podatke dobijene moni-toringom ivotne sredine; informacije o sprovedenim postupcima procjene uticaja na ivotnu sredinu i procjene rizika koji se tiu pojedinih segmenata ivotne sredine.

Takoe je neophodno naglasiti odredbe lana 42 Zakona kojima se definie da svako pravno ili fiziko lice koji smatra da mu je, zbog prirode, lokacije i uticaja zahvata ili zbog djelatnosti drugog pravnog lica ili preduzetnika, povrijeeno pravo na zdravu ivotnu sredinu ima pravo na sudsku zatitu, u skladu sa zakonom. U postupku sudske zatite sud moe naloiti zagaivau da preduzme sve neophodne mjere, ukljuujui i prestanak odreenih aktivnosti odnosno djelatnosti; obavezati zagaivaa na plaanje odgovarajue naknade za tetu; utvrditi neophodne privremene mjere i naloiti zagaivau njihovo sprovoenje; donijeti drugu odgovarajuu odluku u skladu sa zakonom.

Poseban odeljak Zakona se bavi odgovornou za tetu u ivotnoj sre-dini i obavezama koje iz iste proistiu (l. 43 53).

Drava odnosno jedinica lokalne sa-mouprave, u okviru svojih ovlaenja, obezbjeuju finansijska sredstva za pod-sticanje zatite i unaprjeenja ivotne sredine.

U smislu preciziranja pojedinih obave-za koje proizilaze iz navedenog Zakona potrebno je donijeti vei broj podzakonskih akata. Ovdje treba imati na umu da su pojedina podzakonska akta donesena prema ranije vaeem zakonu, jo uvjek na snazi.

Usvojena podzakonska akta pod Zakonom

o ivotnoj sredini Uredba o visini naknada, nainu

obrauna i plaanja naknada zbog zagaivanja ivotne sredine (Sl. list RCG, br. 26/97, 9/00, 52/00, Sl. list CG, 33/08) odnosi se na pravna i fizika lica. Shodno Uredbi naknade se plaaju za korienje loinih postrojenja i postrojenja na elektrinu energiju instal-isane snage vee od 1 MW, zavisno od vrste goriva i vrste isputenih tetnih i opasnih materija; za uvoz supstanci koje unitavaju ozonski omota; za stvaranje i deponovanje opasnog otpada koji sadri jedan ili vie sastojaka toksinih materija i supstanci; za korienje drumskih mot-ornih vozila i njihovih prikljunih maina. Sredstva se uplaiju u Budet Vlade CG.


18


19

Pravilnikom o bliem sadraju i nainu voenja katastra zagaivaa ivotne sredine (Slubeni list CG, br. 43/10), izmeu ostalog, definiu se ob-veznici, nain, rokovi prikupljanja i dostav-ljanja podataka o isputanju, prenosu i odlaganju zagaujuih materija i otpada u ivotnu sredinu.

Zagaiva je definisan kao pravno ili fiziko lice koje svojom aktivnou ili neaktivnou zagauje ivotnu sredinu.

Prema Pravilniku Katastar zagaivaa sadri podatke o zagaivau, lokaciju i koordinate ispusta, vrstu djelatnosti odnosno aktivnosti zagaivaa, vrstu i koliinu zagaujuih materija ili otpada, segmente ivotne sredine u kojima se vri isputanje zagaujuih materija ili otpada i dr. (lan 4).

Sastavni dio Pravilnika su: Prilog I koji obuhvata spisak aktivnosti i minimalne granine vrijednosti za izvjetavanje; Prilog II koji sadri granine vrijednosti isputanja zagaujuih materija; Prilog III obrazci za prikupljanje podataka.

Dakle Obveznik dostavlja podatke za potrebe formiranja katastra (lokalni i integralni) ako

- obavlja djelatnost koja se nalazi u Prilogu I

- ukoliko prelazi minimalne granine vrijednosti proizvodnog kapaciteta pri emu isputa zagaujue ma-terije u vodu, vazduh i zemljite u koliini iznad graninih vrijednosti isputanja preciziranih u Prilogu II

- prenosi van lokacije opasan otpad preko tone godinje ili drugi otpad preko 2000 tona godinje

- prenosi zagaujue materije iz Priloga II u otpadne vode odreene za tretman otpadnih voda u koliinama iznad graninih vrijed-nosti isputanja navedenih u koloni 1b ovog Priloga.

Zakon o stratekojprocjeni uticaja

Zakonom o stratekoj procjeni uti-caja (SEA) (Sl. list RCG, br. 80/05) utvruju se uslovi, nain i postupak vrenja procjene uticaja odreenih pla-nova ili programa na ivotnu sredinu kroz integrisanje principa zatite ivotne sre-dine u postupak pripreme, usvajanja i realizacije planova i programa koji imaju znaajan uticaj na ivotnu sredinu.

Prema Zakonu osnovni principi na kojima se zasniva strateka procjena odnose se na odrivi razvoj, integralnost, predostronost, potovanje hijerarhije i koordinaciju i princip javnosti.

Strateka procjena je postupak kojim

se obezbjeuje procjena kumulativnih, si-nergijskih, sekundarnih, globalnih i drugih uticaja predloenog plana ili programa, to se ne moe izvriti procjenom uticaja projekta na ivotnu sredinu. Strateka procjena se radi uporedo sa izradom planskog dokumenta.

Procedura strateke procjene uticaja planova ili programa na ivotnu sredinu podrazumjeva pripremu izvjetaja o stra-tekoj procjeni, sprovoenje postupka za uee javnosti i konsultacija, pri emu se, u postupku odluivanja i usvajanja

odreenih planova i programa, uzima u obzir rezultat uea javnosti.

Izvjetaj o stratekoj procjeni definisan je kao dio dokumentacije koja se prilae uz plan ili program i sadri identifikaciju, opis i procjenu moguih znaajnih uticaja na ivotnu sredinu, razmatrana i usvojena varijantna rjeenja, kao i mjere za smanje-nje negativnog uticaja na ivotnu sredinu.

Javnost je definisana kao jedno ili vie fizikih ili pravnih lica, udruenja i orga-nizacija, pri emu je definisanjem izdvo-jen pojam zainteresovana javnost koja je oznaena kao javnost na koju plan ili program utie ili moe uticati ukljuujui i nevladine organizacije koje se bave zati-tom ivotne sredine i evidentirane su kod organa dravne uprave nadlenog za zatitu ivotne sredine u skladu sa zakonom.

Ocjenu Izvjetaja odnosno odluku o davanju saglasnosti vri organ nadlean za pitanja ivotne sredine na dravnom odnosno na lokalnom nivou u zavisnosti od hijerarhije dokumenta. Kada je u pi-tanju Glavni grad, to je Sektor za zatitu ivotne sredinu i odrivi razvoj u Sekre-tarijatu za planiranje i ureenje prostora i zatitu ivotne sredine.

Kada je u pitanju nadlenost kod ovog zakona je specifina situacija obzirom da cjelokupni proceduru do postupka odlui-vanja o davanju saglasnosti na izvjetaj o stratekoj procjeni vodi nadleni organ koji donosi plan ili program i u zavisnosti od toga da li se radi o dravnom ili lokalnom dokumentu to moe biti organ dravne uprave odnosno organ lokalne uprave.

Strateka procjena uticaja je obave-zna za sve planove i programe koji se pripremaju u oblasti prostornog i urba-

nistikog planiranja ili korienja zemlji-ta, poljoprivrede, umarstva, ribarstva, lovstva, energetike, industrije, ukljuujui rudarstvo, saobraaja, turizma, telekomu-nikacija, regionalnog razvoja, upravljanja otpadom, upravljanja vodama, upravlja-nja morskim dobrom, a koji daju okvir za budui razvoj projekata koji podleu izradi procjene uticaja na ivotnu sredinu u skladu sa posebnim aktom, kao i za one planove i programe koji, s obzirom na podruje u kome se realizuju, mogu uticati na zatiena podruja, prirodna stanita i ouvanje divlje flore i faune.

Odluku o potrebi izrade strateke pro-cjene za planove ili programe iz navedenih oblasti, kojima je predvieno korienje manjih povrina na lokalnom nivou ili u sluaju manjih izmjena planova ili progra-ma koje ne zahtijevaju propisani postupak usvajanja, kao i za planove ili programe koji nijesu navedeni, donosi organ nadle-an za pripremu plana ili programa ako, prema kriterijumima propisanim ovim zakonom, utvrdi da postoji mogunost znaajnih uticaja na ivotnu sredinu.

Kada je u pitanju uee javnosti Za-konom je definisana obaveza organa na-


20


21

dlenog za pripremu plana ili programa da obavijesti javnost i zainteresovanu javnost o nainu i rokovima uvida u sadrinu izvjetaja o stratekoj procjeni uticaja i dostavljanje miljenja, kao i vremenu i mjestu odravanja javne rasprave. Za organizovanje javne rasprave neophodno je da proe 30 dana od dana obavje-tavanja. O sprovedenoj javnoj raspravi nadleni organ je duan izraditi Izvjetaj.

Izvjetaj o stratekoj procjeni sadri po-datke kojima se opisuju i procjenjuju mo-gui znaajni uticaji na ivotnu sredinu do kojih moe doi realizacijom plana ili programa, kao i razmatrana varijantna rjeenja, uz voenje rauna o ciljevima i geografskom obuhvatu plana ili programa. Takoe, Izvjetaj pored ostalog sadri i opis postojeeg stanja ivotne sredine i njenog mogueg razvoja, ukoliko se plan ili program ne realizuju; identifikaciju po-druja za koja postoji mogunost da budu izloena znaajnom riziku i karakteristike ivotne sredine u tim podrujima; mogue znaajne posljedice po zdravlje ljudi i i-votnu sredinu, ukljuujui faktore kao to su: bioloka raznovrsnost, stanovnitvo, fauna, flora, zemljite, voda, vazduh, klimatski inioci, materijalni resursi, kul-turno naslee, ukljuujui arhitektonsko i arheoloko naslee, pejza i meusobni odnos ovih faktora; mjere predviene u cilju sprjeavanja, smanjenja ili otklanja-nja, u najveoj moguoj mjeri, bilo kog

znaajnog negativnog uticaja na zdravlje ljudi i ivotnu sredinu do koga dovodi realizacija plana ili programa; opis pro-grama praenja stanja ivotne sredine, ukljuujui i zdravlje ljudi u toku realizacije plana ili programa (monitoring) i dr..

Sa stanovita teme ovog Vodia moe se slobodno rei da je Zakon o procjeni uticaja (EIA) (Sl. list RCG, br. 80/05) najinteresantniji. Ovim zakonom ureuje se postupak procjene uticaja za projekte koji mogu imati znaajan uticaj na ivot-nu sredinu, sadraj elaborata o procjeni uticaja, uee zainteresovanih organa i organizacija i javnosti, postupak ocjene i izdavanja saglasnosti, obavjetavanje o projektima koji mogu imati znaajan uticaj na ivotnu sredinu druge drave, nadzor i druga pitanja od znaaja za procjenu uticaja na ivotnu sredinu.

Shodno odredbama Zakona, nadleni organ za sprovoenje postupka procjene uticaja je: organ dravne uprave nadlean za poslove zatite ivotne sredine - za projekte za koje saglasnosti, odobrenja i dozvole izdaje drugi organ dravne uprave odnosno organ lokalne uprave nadlean za poslove zatite ivotne sredine (Sektor za zatitu ivotne sredine i odrivi razvoj u Sekretarijatu za planiranje i ureenje prostora i zatitu ivotne sredine Glav-nog grada) - za ostale projekte za koje saglasnosti, odobrenja i dozvole izdaju drugi organi lokalne uprave.

Osnovni cilj izrade procjene jeste sprjeavanje stvaranja zagadjivanja i znaajnih promjena koje mogu nastati usled preduzimanja odreenih aktivno-sti u ivotnoj sredini. Tako je procjena uticaja Zakonom definisana kao proces kojim se identifikuju i vrednuju mogui znaajni uticaji projekta i odreuje nain

sprjeavanja, otklanjanja, ublaavanja ili sanacije tetnih uticaja na ivotnu sredinu i zdravlje ljudi. Projekat je preciziran kao graenje, rekonstrukcija, instaliranje, ukla-njanje i demontaa objekata, postrojenja ili sistema, sanacija, ostale aktivnosti u prirodi i prirodnom okruenju, ukljuujui i eksploataciju mineralnih sirovina.

Zakon pod javnou podrazumjeva jedno ili vie fizikih i pravnih lica, udrue-nja i organizacija, dok je zainteresovana javnost oznaena kao javnost na koju projekat utie ili se oekuje da e uticati, ukljuujui i nevladine organizacije koje se bave zatitom ivotne sredine i evi-dentirane su kod organa dravne uprave nadlenog za zatitu ivotne sredine u skladu sa zakonom.

Procjena uticaja sprovodi se za projek-te iz oblasti industrije, rudarstva, energe-tike, saobraaja, turizma, poljoprivrede, umarstva, vodoprivrede, komunalnih djelatnosti, kao i za sve projekte koji se planiraju na prirodnom dobru posebnih vrijednosti i u zatienoj okolini nepo-kretnog kulturnog dobra.

Vlada Crne Gore je donijela Uredbu o projektima za koje se vri procjena uti-caja kojom se utvruje spisak projekata, odnosno aktivnosti za koje je obavezna izrada procjene uticaja na ivotnu sredi-nu (Lista I), kao i za projekte za koje se moe zahtijevati izrada procjene uticaja (Lista II) o emu odluuje nadleni organ u svakom pojedinanom sluaju.

Obaveza sprovoenja procedure pro-cjene uticaja postoji kada se sumnja da bi odreeni projekat ili aktivnost mogao bitno uticati na ivotnu sredinu, posebno zbog prirode projekta, njegovog kapaci-teta, dimenzije ili lokacije.

Postupak procjene uticaja sastoji se od sledeih faza:

1. odluivanje o potrebi procjene utica-ja za projekte i odnosi se na projek-te za koje nije definisana obavezna izrada Elaborata o procjeni uticaja;

2. odreivanje obima i sadraja Ela-borata procjene uticaja;

3. odluivanje o davanju saglasnosti na Elaborat procjene uticaja.

Faza odluivanja o potrebi procjene uticaja odnosi se na projekte koji su na-vedeni u Listi II. Faza odreivanja obima i sadraja elaborata procjene uticaja nije obavezujua i nosilac projekta samo-stalno odluuje da li e podnijeti zahtjev nadlenom organu i pokrenuti postupak.

U okviru navedenih faza nadleni or-gan je u obavezi da sprovrede niz postu-paka koji izmeu ostalog podrazumjevaju razmatranje pojedinanih zahtjeva, oba-vljanje konsultacija sa zainteresovanim organima i organizacijama, organizovanje javnog uvida i javne rasprave. Kada je u pitanju trea faza, formiranje i organizo-vanje Komisije za procjenu uticaja, odlu-ivanje po podnijetom zahtjevu, voenje Javne knjige.

Uee javnosti u proceduri procjene predstavlja bitan element cjelokupnog procesa kojim se obezbjeuje mogunost da se pogoena i zainteresovana javnost ukljui u proces planiranja, procjenu i monitoring projekta i to kroz javni uvid i javnu raspravu, a kada su u pitanju kom-plikovaniji projekti, spektar instrumenata za ukljuivanje javnosti moe biti i iri. Na ovaj nain obezbjeuje se prostor za iznoenje miljenja, analizu i ocjenu projektnih aktivnosti i diskusiju o spor-nim pitanjima, razliitim perspektivama i interesima.


22


23

Uee javnosti se odnosi na sve tri faze procesa procjene, sa razliito defini-sanom metodologijom i nainom za svaku pojedinu fazu. Ono to je zajedniki ime-nitelj je svakako neophodnost ukljuivanja javnosti u najranijem stadijumu procedure.

Zakonom su utvrena prava javnosti koja se ostvaruju u proceduri procjene i to:

pravo na uvid u podnijeti zahtjev i prateu dokumentaciju;

pravo da uestvuje u javnoj raspra-vi o elaboratu procjene uticaja na ivotnu sredinu;

pravo na izjavljivanje miljenja o podnijetom zahtjevu, prije donoenja odluke nadlenog organa;

pravo na informacije o donijetoj odluci, razlozima i injenicama na kojima se odluka zasniva, kao i o najvanijim mjerama koje je nosi-lac projekta duan da preduzme u cilju spreavanja, smanjenja ili otklanjanja tetnih uticaja;

pravo da zatrai od nadlenog orga-na, u pisanoj formi, uvid u komple-tnu dokumentaciju o sprovedenom postupku procjene uticaja projekta na ivotnu sredinu.

Informisanjem graana o namjerama nosioca projekta u smislu projektovanja i karakteristika predloenog projekata smanjuje se njihova bojazan i donoenje proizvoljnih zakljuaka. Dalje, graani koji e biti pogoeni realizacijom projekata, mogu identifikovati vana sporna pitanja i izraziti miljenje u vezi sa ponuenim alternativama i rjeenjima. Uee ja-vnosti obezbjeuje otvorenost procesa i na kraju prihvatljivost, odgovornost i vjerodostojnost donesenih odluka.

Zainteresovana javnost ima pravo pokrenuti upravni spor protiv odluke ko-

jom je odlueno o potrebi procene uticaja na ivotnu sredinu koju je donio dravni organ uprave odnosno podnijeti albu glavnom administratoru, kada je odluku donio nadleni organ na nivou lokalne uprave. Takoe, zainteresovana javnost moe pokrenuti upravni spor odnosno podnijeti albu i protiv odluke o davanju saglasnosti na elaborat procjene uticaja.

Napomena: Donoenjem Zakona o unapreenju poslovnog ambijenta (SL. list Crne Gore, br. 40/10), dolo je do promjena pojedinih odredbi Zakona koje se odnose na rokove u smislu njihovog skraenja.

Shodno odredbama ovog zakona uraena je i usvojena potrebna po-dzakonska regulativa kojom se precizira dokumentacija koju je potrebno dostaviti prilikom podnoenja zahtjeva u razliitim fazama njegovog sprovoenja.

Usvojeni podzakonski akti pod Zakonom o procjeni

uticajaUredbom o projektima za koje se

vri procjena uticaja na ivotnu sre-dinu (Sl.list CG, br. 20/07) utvruju se projekti za koje je obavezna procjena uticaja na ivotnu sredinu i projekti za koje se moe zahtijevati procjena uticaja i isti su precizirani u Listi I i Listi II Uredbe.

Pravilnikom o sadraju dokumen-tacije koja se podnosi uz zahtjev za odluivanje o potrebi procjene uticaja na ivotnu sredinu (Sl.list CG, br. 14/07) blie se propisuje sadraj doku-

mentacije koju nosilac projekta podnosi uz zahtjev.

Pravilnikom o sadraju dokumen-tacije koja se podnosi uz zahtjev za odreivanje obima i sadraja elaborata o procjeni uticaja na ivotnu sredinu (Sl.list CG, br. 14/07) blie se propi-suje sadraj dokumentacije koju nosilac projekta podnosi uz zahtjev.

I kod jednog i kod drugog pravilnika sadraj traene dokumentacije definisan je u prilozima i odnosi se na zahtjev za dostavljanje, izmeu ostalog, optih infor-macija o projektu i lokaciji i popunjavanju Upitnika u kojem su jasno precizirana odgovarajua pitanja.

Pravilnikom o sadrini elaborata o procjeni uticaja na ivotnu sredinu (Sl.list CG, br. 14/07) blie se propi-suje sadraj elaborata o procjeni uticaja na ivotnu sredinu i shodno tome istim je definisano da Elaborat procjene uticaja na ivotnu sredinu sadri: opte infor-macije; opis lokacije; opis projekta; opis razmatranih alternativa; opis segmenata ivotne sredine; opis moguih znaajnih uticaja projekta na ivotnu sredinu; opis mjera predvidjenih u cilju sprjeavanja, smanjenja ili otklanjanja znaajnog tet-nog uticaja na ivotnu sredinu; program praenja uticaja na ivotnu sredinu; rezi-me informacija i podatke o moguim te-koama na koje je naiao nosilac projekta u prikupljanju podataka i dokumentacije.

Zakon o integrisanom sprjeavanju i kontroli

zagaivanjaZakonom o integrisanom sprjeava-

nju i kontroli zagaivanja (Sl.list CG, br. 80/05, Izmjene i dopune 54/09) uspo-stavlja se mehanizam integrisane kontrole zagaivanja, kao instrumenta ostvarenja vee odrive ravnotee izmeu ovjeko-vih aktivnosti i drutveno-ekonomskog razvoja s jedne strane i prirodnih resursa i sposobnosti obnavljanja prirode, s druge.

Zakonom se utvruju uslovi i postupak izdavanja integrisane dozvole za postroje-nja i aktivnosti koja mogu imati negativne uticaje na zdravlje ljudi, ivotnu sredinu ili materijalna dobra, vrste aktivnosti i postrojenja, nadzor i druga pitanja.

Postrojenje je definisano kao stacio-narna tehnika jedinica u kojoj se izvodi jedna ili vie aktivnosti koje su utvrene posebnim propisom i za koje se izdaje integrisana dozvola, kao i svaka druga aktivnost kod koje postoji tehnika pove-zanost sa aktivnostima koje se izvode na tom mjestu i koja moe proizvesti emisije i zagaivanje.

Pod aktivnou u smislu ovog zakona podrazumjeva se korienje zemljita, voda, vazduha ili graevina, postrojenja i drugih stacionarnih tehnikih objekata, koje moe prouzrokovati zagaenje i-votne sredine ili poveati rizik od udesa.

Postojee postrojenje je postrojenje koje je puteno u rad, u skladu sa pro-pisima koji su vaili prije stupanja na


24


25

snagu ovog zakona ili za koje je dobijena integrisana dozvola ili koje, po miljenju nadlenog organa, u potpunosti ispu-njava uslove za podnoenje zahtjeva za dobijanje integrisane dozvole za rad, pod uslovom da takvo postrojenje bude puteno u rad najkasnije u roku utvre-nom ovim zakonom, a prema programu usklaivanja pojedinih privrednih grana sa odredbama Zakona.

Pod pojmom integrisana dozvola pre-cizirano je da se radi o odluci nadlenog organa donijetoj u formi rjeenja kojom se odobrava putanje u rad postrojenja ili njegovog dijela, iji sastavni dio ini dokumentacija sa utvrenim uslovima kojima se garantuje da takvo postrojenje ili aktivnost odgovaraju zahtjevima pred-vienim Zakonom.

Definicija javnosti odnosno zainte-resovane javnosti je kao i u zakonskim rjeenjima za procjenu uticaja, tako da se pod javnou podrazumjeva jedno ili vie fizikih ili pravnih lica, udruenja i organizacije, dok zainteresovana javnost obuhvata javnost na koju rad postrojenja i obavljanje aktivnosti utie ili je vjerovatno da e uticati, ukljuujui nevladine orga-nizacije koje se bave zatitom ivotne sredine i evidentirane su kod organa dravne uprave nadlenog za zatitu ivotne sredine, u skladu sa Zakonom.

Nadleni organ odgovoran za izda-vanje dozvole je organ dravne uprave nadlean za poslove zatite ivotne sre-dine - za postrojenja za koje dozvolu ili odobrenje za izgradnju i poetak rada, odnosno obavljanje aktivnosti izdaje drugi organ dravne uprave odnosno organ lo-kalne uprave nadlean za poslove zatite ivotne sredine - za ostala postrojenja za koja dozvolu ili odobrenje za izgradnju i

poetak rada, odnosno obavljanje aktivno-sti izdaje nadleni organ lokalne uprave.

Kada su u pitanju nova postrojenja na teritoriji Glavnog grada, organ nadlean za poslove zatitie ivotne sredine obez-bjeuje da isti ne zaponu rad prije dobi-janja dozvole, izuzev u sluaju probnog rada odobrenog u skladu sa zakonom. Isto tako, nadleni organ Glavnog grada, vri reviziju i po potrebi, izmjenu uslova u dozvoli, obezbijeuje pristup javnosti sadraju zahtjeva za izdavanje dozvole, izdatim dozvolama i rezultatima monito-ringa, vodi registar rezultata monitoringa koji obavlja operater i dr.

U cilju obezbjeenja uea javnosti objavljuje se obavjetenje odnosno do-stavlja kopiju zahtjeva za izdavanje do-zvole, na zahtjev zainteresovane javnosti dostavi. Trokove navedenog postupka snosi podnosilac zahtjeva. Predstavnici zainteresovane javnosti mogu dostaviti svoja miljenja i ista e biti uzeta u obzir od strane nadlenog organa.

Dalje, postoji obaveza obavjetavanja javnosti i o nacrtu dozvole i o mogunosti uvida u prateu dokumentaciju odnosno dostavljanja kopije nacrta dozvole, na zahtjev javnosti. U ovom sluaju zainte-resovana javnost snosi trokove izrade i dostavljanja kopije nacrta dozvole, u propisanom iznosu. Na nacrt dozvole zainteresovana javnost moe nadlenom organu dostaviti svoja miljenja.

I o rjeenju o izdavanju dozvole od-nosno odbijanju zahtjeva nadleni or-gan Glavnog grada je duan obavijestiti javnost.

U cilju potpunije implementacije od-redbi ovog Zakona donesen je vei broj podzakonskih akata.

Usvojena podzakonska akta pod Zakonom o

integrisanom spreavanju i kontroli zagaivanja

Uredbom o vrstama aktivnosti i po-strojenja za koje se izdaje integrisana dozvola (Sl. list CG, br.07/08) pored spiska vrsta aktivnosti i postrojenja za koje se izdaje integrisana dozvola dati su i granini kapaciteti za iste.

Uredba o sadrini programa mjera prilagoavanja rada postojeeg pos-trojenja ili aktivnosti propisanim us-lovima (Sl. list CG, br.7/08) regulie vrlo znaajno pitanje koje se tie imple-mentacije Zakona. Naime, u cilju sveo-buhvatne primjene instrumenata zatite ivotne sredine neophodno je bilo iznai mehanizam primjene odredbi ovog Zako-na i na postrojenja koja su formirana prije njegovog donoenja, tako da se shodno tome treba uraditi program usklaivanja pojedinih privrednih grana sa odredbama Zakona i donijeti odgovarajue mjere u skladu sa navedenom Uredbom.

Uredba o kriterijumima za odreivanje najbolje dostupnih tehnika, za prim-jenu standarda kvaliteta, kao i za odreivanje graninih vrijednosti emisija u integrisanoj dozvoli (Sl. list CG, br. 07/08). Najbolje dostupna tehnika (BAT) Zakonom je definisana kao najdjelotvornije i najmodernije faze u razvoju aktivnosti i nainu njihovog obav-ljanja, koje omoguavaju pogodniju prim-

jenu odreenih tehnika za zadovoljenje graninih vrijednosti emisija, propisanih u cilju spreavanja ili ako to nije izvodljivo u cilju smanjivanja emisija i uticaja na ivotnu sredinu. Pojedini elementi ovog izraza imaju sledee znaenje: tehnika nain na koje je postrojenje projek-tovano, izgraeno, odravano, na koji funkcionie i stavlja se van pogona ili zatvara, ukljuujui i tehnologiju koja se koristi; dostupna tehnika razvijena do stepena koji omoguava primjenu u odreenom sektoru industrije, pod eko-nomskim i tehniki prihvatljivim uslovima, ukljuujui trokove i koristi, ako je pod uobiajenim uslovima dostupna oper-ateru; najbolji podrazumjeva najefikas-niji uinak u postizanju visokog opteg nivoa zatite ivotne sredine.

Pravilnik o sadrini, obliku i nainu popunjavanja zahtjeva za izdavanje integrisane dozvole (Sl. list CG, br.03/08) definie da pored optih po-dataka o operateru zahtjev za izdavan-je integrisane dozvole treba sadrati i rezime podataka o aktivnosti i izdatim dozvolama, detaljne podatke o postro-jenju, procesima i procedurama (lokacija, upravljanje zatitom ivotne sredine, kao i priloge koji se odnose na dokumentaciju propisanu zakonom, tabelarne preglede (dijagrame, mape i skice, kopije izdatih dozvola, odobrenja i saglasnosti) i drugu dokumentaciju.

Pravilnik o sadrini i obliku integri-sane dozvole (Sl. list CG, br. 03/08) propisuje da pored optih podataka i informacija vezano za datu aktivnost, integrisana dozvola sadri i uslove koji se izmeu ostalog odnose i na primjenu najbolje dostupne tehnike, mjere zatite segmenata ivotne sredine, zahtjeve za monitoring i dr..


26


27

Pravilnikom o sadrini i nainu voenja registra izdatih integrisanih dozvola (Sl. list CG, br. 03/08) defi-nisano je da se registar vodi kao javna knjiga i ini ga glavna knjiga sa zbirkom isprava.

Zakon o zatiti prirodeZakonom o zatiti prirode (Sl. list

CG, br. 51/08) ureuje se zatita i ou-vanje prirode, koja je, u smislu ovog za-kona, oznaena kao jedinstvo geosfere i biosfere, ukljuujui i prirodna dobra koja se odlikuju biolokom, geolokom, geo-morfolokom i predionom raznovrsnou.

Osnovni cilj donoenja Zakona je osi-guranje kompatibilnosti sistema zatite prirode u naoj zemlji sa sistemom zati-tom prirode u zemljama Evropske unije i stvaranje pretpostavki za ouvanje i unaprijeenje postojee bioloke i predi-one raznovrsnosti. Propisanim mjerama zatite osigurae se uslovi za razumno korienje prirodnih dobara na principi-ma odrivosti, a na dobrobit sadanjih i buduih generacija.

Zakonom su definisane opte mjere ouvanja prirode odnosno obaveza da se radnje, aktivnosti i djelatnosti u pri-rodi planiraju na nain da se izbjegnu ili na najmanju mjeru svedu ugroavanje i oteenja prirode.

Zatiena prirodna dobra su svrstana u tri velike grupe i to: zatieni lokaliteti (strogi i posebni rezervat prirode, nacio-nalni park, regionalni park i park prirode, spomenik prirode, zatieno stanite i predio izuzetnih odlika), zatiene vrste

(strogo zatiena divlja vrsta, zatiena divlja vrsta, zatiene autohtone rase) i zatieni geoloki i paleontoloki objekti. Navedena podjela bazirana je na IUCN (Meunarodna unija za ouvanje priro-de) kategorizaciji i drugim relevantnim meunarodnim dokumentima.

Obzirom na obimnost ovog zakonskog rjeenja obraiva Vodia je izdvojio samo pojedina pitanja koja se tiu direktno obaveza Glavnog grada, kao i teme uea javnosti. Ipak treba napomenuti da je potovanje postavljenih standarda obaveza svih dravnih i organa lokalne samouprave i graana, naroito kada je u pitanju budue formiranje ekoloke mree NATURA 2000, koja predstavlja jedan od uslova ulaska Crne Gore u Ev-ropsku uniju.

U sluaju kada Glavni grad procjeni da odreeno podruje koje se nalazi na njegovoj teritoriji, a posjeduje odreena svojstva koja ga mogu svrstati u zatiena prirodna dobra, kategorija regionalnog parka, parka prirode, spomenik prirode i predio izuzetnih odlika, predlae Skuptini donoenje akta o zatiti datog podruja. Preduslov za navedeno je prethodno dobi-jena saglasnost Ministarstva nadlenog za poslove zatite ivotne sredine i miljenja ministarstva nadlenog za poslove pol-joprivrede, umarstva i vodoprivrede. Donoenju akta o proglaenju zatienog prirodnog dobra prethodi izrada Studije zatite kojom se utvruju osnovne pret-postavke podruja koji se eli zatititi.

Namjena prostora, nain korie-nja, ureenja i zatite prostora ureuje se odgovarajuom prostorno planskom dokumentacijom ije donoenje podra-zumjeva uee javnosti putem javne rasprave.

Nakon proglaenja odreenog podru-ja za zatieno nadleni organ za poslove zatite ivotne sredine Glavnog grada donosi plan upravljanja na pet godina. Plan upravljanja, izmedju ostalog sadri: mjere zatite, ouvanja, unaprjeivanja i korienja zatienog prirodnog dobra; razvojne smjernice, smjernice i prioritete za zatitu i ouvanje zatienog prirodnog dobra uz uvaavanje potreba lokalnog stanovnitva; nain sprovoenja zatite, korienja i upravljanja zatienim prirod-nim dobrom; dugorone ciljeve zatite i odrivog razvoja; prioritetne aktivnosti na ouvanju, odravanju i monitoringu prirodnih i drugih vrijednosti i segmenata ivotne sredine; planirane aktivnosti na odrivom korienju prirodnih resursa, ra-zvoju i ureenju prostora i druge elemente od znaaja za upravljanje zatienim prirodnim dobrom.

Za zatieno prirodno dobro Glavni

grad moe odrediti Upravljaa ili sam upravljati datim podrujem. Shodno zako-nu Upravlja zatienog prirodnog dobra duan je da donese godinji program upravljanja kao dokument kojim se ostva-ruje plan upravljanja i akt o unutranjem redu i obezbijedi slubu zatite. Takoe, upravlja je u obavezi da obezbijedi spro-voenje mjera zatite prirode i odrivo korienje zatienog prirodnog dobra, da prati stanje u zatienom prirodnom dobru, kao i da obavlja druge poslove utvrene zakonom i aktom o osnivanju.

Treba napomenuti da je Glavni grad ve uinio odreene napore koje je pre-toio u obavezu u okviru Lokalnog plana zatite ivotne sredine, a koji su usmjereni ka proglaenju dijela planinskog masiva Komovi i kanjona rijeke Cijevne za zati-ena podruja.

Kada je u pitanju pristup informacijama i uee javnosti Zakonom je definisano posebno poglavlje ijim odredbama se ukazuje da su Ministarstvo, nadleni or-gan uprave, Zavod za zatitu prirode, nadleni organi lokalne uprave i upravljai duni da, na zahtjev zainteresovanih pravnih i fizikih lica, dostavljaju podatke o stanju i zatiti prirode, osim podataka koji se smatraju tajnim u skladu sa zakonom.

Isto tako, prilikom sprovoenja postu-paka pripreme akata o proglaenju i izrade i donoenja plana upravljanja zatienim prirodnim dobrima nadleni organi duni su da omogue uee javnosti i zain-teresovanih lica.

S tim u vezi, Zakonom je definisano da je nadleni organ duan obavijestiti zainteresovanu javnost o poetku pri-preme akata o proglaenju i plana up-ravljanja zatienim prirodnim dobrima, objavljivanjem obavjetenja u najmanje jednom tampanom mediju koji se distri-buira na teritoriji Crne Gore. Navedeno obavjetenje sadri podatke o nainu, roku i mjestu javnog uvida, kao i nainu i roku dostavljanja primjedbi i miljenja.

Posebna obaveza Glavnog grada i drugih lokalnih samouprava precizirana u Zakonu odnosi se na izradu godinjeg izvjetaja o stanju prirode koji se dostavlja Agenciji za zatitu ivotne sredine, a koji


28


29

sadri pregled ostvarivanja ciljeva Strate-gije biodiverziteta i Akcionog plana za odgovarajua podruja; podatke o stanju zatienih prirodnih dobara; podatke o uti-caju pojedinih zahvata na prirodu; ocjenu stanja; ocjenu efekata sprovedenih mjera; podatke o institucionalnom sastavu up-ravljanja prirodom; podatke o korienju finansijskih sredstava za zatitu prirode i druge podatke od znaaja za zatitu prirode.

U cilju efikasnije primjene ovog Zakona potrebno je uraditi niz podzakonskih akata koji e blie definisati pojedina pitanja.

Usvojena podzakonska akta u okviru Zakona o zatiti

prirode Pravilnikom o vrstama i kri-

terijumima za odreivanje staninih tipova, nainu izrade karte stanita, nainu praenja stanja i ugroenosti stanita, sadraju godinjeg izvjetaja, mjerama zatite i ouvanja staninih tipova (Sl. list CG br.80/08) precizi-rani su odgovarajui standardi kojima se treba rukovoditi u postupku odreivanja staninih tipova i njihovog kartiranja. Ta-koe, Pravilnik propisuje mjere zatite za pojedine stanine tipove kao to su neobrasle i slabo obrasle kopnene po-vrine, ume, povrine kopnenih voda i movarnih stanita i dr.

Pravilnik o bliim uslovima koje mora da ispunjava upravlja zatie-nog prirodnog dobra (Sl. list CG, br.35/10) precizira kadrovske kapacitete i organizacione sposobnosti upravljaa.

Pravilnik o bliem sadraju i nainu voenja registra zatienih prirodnih dobara (Sl. list CG, br.79/09) definie da se registar sastoji od glavne knjige zatienih prirodnih dobara, glavne knjige preventivno zatienih lokaliteta, knjige zatienih vrsta biljaka, ivotinja i gljiva, knjige zatienih geolokih i paleolonto-lokih objekata i zbirke isprava na osnovu kojih se podaci upisuju u Registar.

Pravilnik o bliem sadraju godi-njeg programa monitoringa, stanja ouvanosti prirode i uslovima koje mora da ispunjava pravno lice koje vri monitoring (Sl. list CG, br. 35/10) postavlja upustva o sadraju programa monitoringa u smislu naina praenja i procjene pojedinih pokazatelja od zna-aja za ocjenu stanja prirodnih resursa i precizira kadrovske kapacitete i stepen opremljenosti pravnog lica koje vri mo-nitoring.

Pravilnik o bliim uslovima koje mora da ispunjava pravno i fiziko lice za uvanje privremeno oduzetih zatienih divljih vrsta biljaka, ivo-tinja i gljiva (Sl. list CG, br. 46/10) precizira pretpostavke koje se trebaju ispotovati za odgovarjuu brigu i ade-kvatan smjetaj za privremeno oduzete biljne i ivotinjske vrste.

Pravilnik o nainu izrade i procje-ne rizika za unoenje stranih divljih vrsta biljaka, ivotinja i gljiva (Sl. list CG, br. 46/10) propisuje koji se pokazatelji moraju uzeti u obzir prilikom procjene rizika, kao i sadraj elaborata o procjeni rizika na prirodu koji moe nastati unoenjem divljih vrsta biljaka, ivotinja i gljiva odnosno unoenjem nestalih autohtonih vrsta.

Zakon o zatiti vazduhaPredmet ureivanja Zakona o

zatiti vazduha (Sl. list CG, br. 25/10) je praenje kvaliteta vazduha, mjere zatite, ocjenjivanje i poboljanje kvaliteta vazduha, kao i planiranje i upravljanje kvalitetom vazduha.

Izvori zagaivanja vazduha dijele se na stacionarne i pokretne emisijske izvore, kao i na pojedine proizvode i aktivnosti koje uzrokuju emisiju zagaujuih materija u vazduh.

Stacionarni izvori definisani su kao: takasti, kod kojih se zagaujue materije isputaju u vazduh kroz za to oblikovane ispuste (postrojenja, tehnoloki procesi, industrijski pogoni, ureaji i graevine idr.) i difuzni, kod kojih se zagaujue materije unose u vazduh bez odreenih ispusta/dimnjaka (ureaji, povrine i druga mjesta).

Pokretni izvori su oznaeni kao prevoz-na sredstva (motorna vozila, lokomotive, plovni objekti, avioni i dr.), radne maine, radna vozila, graevinske i poljoprivredne maine, oprema i ureaji, uskladu sa evropskim standardima.

Proizvodi i aktivnosti koji uzrokuju emisije zagaujuih materija u vazduh su proizvodi iz grupe boja i lakova, goriva i drugi slini proizvodi i aktivnosti kao to su lijepljenje, plastificiranje, lamini-ranje, impregniranje, hemijsko ienje, tampanje, bojenje i lakiranje vozila, skladitenje i pretakanje goriva.

Za sve gore navedene izvore zagaivanja postavljena je obaveza

da njihovim funkcionisanjem odnosno upotrebom isputanje zagaujuih ma-terija u vazduh ne smije prelaziti zakonom propisane granine vrijednosti.

Kao nadleni organi odgovorni za zatitu i poboljanja kvaliteta vazduha prepoznati su: organ dravne uprave nadlean za poslove zatite ivotne sredine Ministarstvo, organ uprave nadlean za poslove zatite ivotne sre-dine Agencija, organ uprave nadlean za meteoroloke i hidroloke poslove Hidrometeroloki zavod, organ lokalne up-rave nadlean za poslove zatite ivotne sredine, kao i pravna lica i preduzetnici koji imaju javna ovlaenja.

U cilju praenja nivoa zagaenosti na cjelokupnoj teritoriji Crne Gore Vlada us-postavlja Dravnu mreu za praenje kvalite-ta vazduha, dok za teritoriju Glavnog Grada i drugih lokalnih uprava data je mogunost uspostavljanja mree za praenje kvaliteta vazduha tzv. Lokalna mrea.

Na osnovu ocjene kvaliteta vazduha teritorija Crne Gore e se razgraniiti na zone. U sluaju da se u zonama koje su na teritoriji Glavnog grada konstatuje koncen-tracije zagaujuih materija koje prelaze bilo koju uspostavljenu graninu vrijednost ili ciljanu vrijednost, Ministarstvo u saradnji sa Agencijom i organima Glavnog grada donosi plan kvaliteta vazduha.

Pored navedenog, ako se za pojedine zone evidentira rizik od prekoraenja propisanih pragova za iste se donose i kratkoroni akcioni plan.

Sa kratkoronim akcionim planom i o primjeni mjera predvienih planom up-oznaje se javnost, nevladine organizacije i udruenja, zdravstvene ustanove i rel-evantna privredna drutva i dr..


30


31

Utvrivanje graninih vrijednosti emisi-ja iz stacionarnih izvora i pokretnih izvora zagaivanja, utvrivanje maksimalnih na-cionalnih emisija za pojedine zagaujue materije, postepeno smanjenje upotrebe supstanci koje oteuju ozonski omota i dr. predstavljaju mjere u cilju spreavanja i smanjenja zagaivanja vazduha.

Vlasnici i/ili korisnici stacionarnih izvora zagaivanja na teritoriji Glavnog grada duni su da vode evidenciju o stacio-narnom izvoru i svakoj njegovoj prom-jeni (rekonstrukciji) ukljuujui redovno praenje i mjerenje emisija zagaujuih materija i evidenciju o dobijenim rezul-tatima. Takoe, u obavezi su da vode evidenciju o upotrebljenom gorivu i otpadu kod procesa sagorijevanja. Navedeni i drugi podaci dostavljaju se nadlenom organu za poslove zatite ivotne sredine Glavnog grada, koji vodi registar izvora zagaivanja vazduha.

Sa stanovita teme naeg Vodia treba ukazati na obavezu Agencije za ivotnu sredinu da blagovremeno i na odgovarajui nain informie javnost i zainteresovane organizacije (nevladine organizacije i druga udruenja graana) o kvalitetu vazduha i donoenju planova, programa i mjera za zatitu i poboljanje kvaliteta vazduha. Navedeni podaci i in-formacije su besplatne i dostupne preko sredstava javnog informisanja i na internet stranicama ovog organa.

Takoe, Agencija je duna da obez-bijedi redovno informisanje javnosti o koncentracijama zagaujuih materija u vazduhu, koje su izraene u srednjim vri-jednostima, o koncentracijama i taloenju tekih metala i policiklinih aromatinih ugljovodonika i drugim zagaujuim ma-terijama u vazduhu.

Za preciznije definisanje dunosti koje proizilaze iz odredbi ovog Zakona potrebno je donijeti vei broj podzakon-skih akata, s tim da su jo uvjek na snazi pojedina podzakonska akta donesena prema ranije vaeem zakonu

Postojea podzakonska akta vezano za zatitu

vazduhaUredbom o graninim vrijednosti-

ma sadraja zagaujuih materija u tenim gorivima naftnog porijekla (Sl. list CG, br. 39/10), propisuju se vrste tenih goriva naftnog porijkla, granine vrijednosti sadraja zagaujuih materija I druge karakteristike goriva u odnosu na zatitu ivotne sredine koje moraju da ispunjavaju goriva koja se stavljaju u pro-met na domae trite i nain utvrivanja i praenja karakteristika goriva. Uredba se primjenjuje na motorne benzine, dizel gorivo, gasna ulja, brodska goriva, ulja za loenje.

Uredba o uspostavljanju mree mjernih mjesta za praenje kvaliteta vazduha (Sl. list CG, br. 44/10) ko-jom se utvruju zone kvaliteta vazduha u Crnoj Gori, kriterijumi za odreivanje lokacija mjernih mjesta i minimalnog broja mjernih mjesta, broj i raspored mjernih mjesta, njihova namjena i karakteristike i vrste zagaujuih materija ije se kon-centracije prate za svako mjerno mjesto pojedinano. Razgranienje teritorije Crne Gore na zone kvaliteta vazduha date su u Prilogu I ove Uredbe.

Uredba o supstancama koje ote-uju ozonski omota (Sl. list CG, br. 69/08) kojom se propisuje postepeno smanjenje potronje i postupanja sa sup-stancama koje oteuju ozonski omota, postupanje sa proizvodima koji sadre ili su pomou tih supstanci proizvedeni, po-stupanje sa tim supstancama nakon pre-stanka upotrebe proizvoda koji ih sadri, nain njihovog prikupljanja, korienja i trajnog odlaganja, kao i uslovi koje mo-raju ispunjavati pravna lica i preduzetnici koji obavljaju djelatnost odravanja i/ili popravke i iskljuivanja iz upotrebe proizvoda koji sadre supstance koje oeuju ozonski omota.

Uredba o utvrivanju vrsta zagau-juih materija, graninih vrijednosti i drugih standarda kvaliteta vazdu-ha (Sl. list CG, br. 45/08) kojom su precizirane vrste zagaujuih materija, granine vrijednosti i drugi standardi kva-liteta vazduha, granice ocjenjivanja, ciljne vrijednosti, kritini nivoi i potrebne mjere zatite zdravlja ljudi, koje se pri njihovoj pojavi moraju preduzeti, kao i rokovi za postepeno dostizanje graninih i ciljnih vrijednosti kvaliteta vazduha i dugoronih ciljeva za ozon.

Pravilnik o emisiji zagaujuih ma-terija u vazduh (Sl. list RCG, 25/01), kojim su odreene vrste emisija zagaujuih materija, metodologije mjerenja, uzimanje uzorak, nain evidentiranja i rok za do-stavljanje podataka i uslovi koje u pogle-du strune spreme zaposlenih, tehnike

opremljenosti i prostora mora da ispunjava ovlaena institucija za praenje zagai-vanja ivotne sredine emisijom zagauju-ih materija u vazduh. Shodno Pravilniku izvori zagaivanja vazduha su industrijski pogoni, tehnoloki procesi, ureaji i objekti iz kojih se zagaujue materije isputaju u vazduh stacionarni izvor.

Zakon o zatiti od buke u ivotnoj sredini

Zakonom o zatiti od buke u ivotnoj sredini (Sl. list RCG, br. 45/06) ure-uje se zatita od tetnog dejstva buke i utvruju mjere za suzbijanje uticaja buke na zdravlje ljudi. Shodno Zakonu zatita od buke obuhvata mjere spreavanja ili smanjenja tetnih uticaja buke na zdravlje ljudi i ivotnu sredinu; utvrivanje nivoa izloenosti buci u ivotnoj sredini na osno-vu domaih i meunarodno prihvaenih standarda, prikupljanje podataka o nivou buke u ivotnoj sredini, obezbjeivanje njihove dostupnosti javnosti i postizanje i ouvanje zadovoljavajueg nivoa buke u ivotnoj sredini.

Pod pojmom buke preciziran je ne-poeljan ili tetan zvuk izazvan ljudskom aktivnou, ukljuujui buku koju stvaraju prevozna sredstva drumskog, eljeznikog, vazdunog i pomorskog saobraaja, kao i industrijske aktivnosti. Kao izvor buke definisana je svaka maina, ureaj, in-stalacija, postrojenje, sredstvo za rad i transport, tehnoloki postupak, elektroaku-stini ureaj za glasno emitovanje muzike i govora, buna aktivnost ljudi i ivotinja i druge radnje od kojih se iri zvuk.


32


33

Nadleni organi koji e obezbijediti sprovoenje zatite od buke su organi dravne uprave, organi lokalne uprave, kao i pravna lica, preduzetnici i graani. Nadzor nad sprovoenjem ovog Zakona vri organ lokalne uprave u odnosu na objekte i djelatnosti za koje odobrenje za rad izdaju drugi organi lokalne uprave, dok poslove inspekcijskog nadzora vri komunalna policija.

U cilju provjere i stalnog nadzora stanja

buke nadleni organ Glavnog grada je duan da donese akcioni plan, iji je sa-stavni dio karta buke. Karta buke je prikaz postojeih nivoa buke prema indikatorima buke na svim mjestima unutar posmatra-nog podruja. Na kartama su prikazani i prekoraenja graninih vrijednosti buke, kao i broj ljudi i objekata izloenih buci odreeno nivoa.

Akcioni plan je plan upravljanja bukom, kao i prikaz mjera za sprovoenje sman-jenja buke na dozvoljene nivoe unutar posmatranog podruja.

Podzakonska akta vezano za zatitu od buke

Pravilnik o metodama i instrumen-tima mjerenja buke i uslovima koje moraju da ispunjavaju organizacije za mjerenje buke (Sl.list RCG, br. 37/03) je podzakonski akt zasnovan na odredbama Uredbe o zatiti od buke iz 2003. godine i novim Zakonom nije stavljen van snage. Ovim Pravilnikom propisuju se metode mjerenja buke, in-strumenti kojima se mjeri buka, sadraj izvjetaja o rezultatima mjerenja i uslovi koje moraju da ispunjavaju organizacije koje vre mjerenje buke.

Pravilnikom o graninim vrijednosti-ma nivoa buke u ivotnoj sredini (Sl. list RCG, br. 75/06) propisuju se gra-nine vrijednosti u otvorenim boravinim prostorima i zatvorenim boravinim pro-storima, kao i u ugostiteljskim objektima.

Imajui u vidu prirodu i obim dodijeljenih novih nadlenosti propisanih navedenim zakonskim rjeenjima, Glavni grad je pre-duzeo korake koji se odnose na jaanje ljudskih resursa u smislu angaovanja razliitih profesionalnih i obrazovnih profila i stvaranja odgovarajue sloene orga-nizacione strukture koja e odgovoriti na postavljene obaveze.

Ono to se ini vanim jeste i injenica da u narednom periodu, naroito u dijelu vezanom za pridruivanje, predstoje dina-mine i frekventne promjene legislative u smislu njenog usklaivanja sa evropskim standardima i samim tim i nove obaveze pred lokalne zajednice.

Dunosti definisane zakonima, koje se odnose na donoenje niza dokumenata (izvjetaj o stanju ivotne sredine, pro-gram monitoringa, izvjetaj o stanju pri-rode, katastar zagaivaa), sprovoenje zahtjevnih procedura procjene uticaja (strateka procjena planova i procjena projekata na ivotnu sredinu), usposta-vljanje mehanizama za sprovoenje po-stupka izdavanja integrisane dozvole za privredne subjekte, aktivnosti koje podra-

zumjevaju brigu o prirodnim bogatstvima, proceduru proglaenja zatienih podru-ja na teritoriji Glavnog grada (Komovi, Cijevna), praenje stanja svih segmenata ivotne sredine, kvaliteta vazduha, voda, zemljita, biodiverziteta, izrada karte buke i dr. predstavljaju ujedno preduslove za efikasno voenje politike zatite ivotne sredine Glavnog grada.

U tom smislu, treba jo jednom izdvojiti i Lokalni plan zatite ivotne sredine za period 2010-2014., koji moe se rei prestavlja sublimat sveukupnih obaveza koje stoje pred Glavnim gradom u procesu ostvarivanja zacrtanih ciljeva odrivog razvoja i dostizanja evropskih standarda u ovoj oblasti.

Ouvanje ivotne sredine danas pred-stavlja vrlo vano pitanje ije rjeavanje zahtjeva apsolutno ukljuivanje svih nivoa vlasti i naravno same graane. Stoga je posebno vano intenziviranje meusob-ne saradnje nadlenih slubi i graana, njihovo animiranje da uzmu uea u donoenju odluka po pitanjima zatite ivotne sredine i daju svoj doprinos nje-nom ouvanju.

ZAKLJUAK

Izdava:Glavni grad Podgorica

Za izdavaa:Dr Miomir Mugoa,gradonaelnik Glavnog grada Podgorice

Autori:Lazarela Kalezi Branka KneeviDejan Mugoa

Grafiki dizajn i prelom teksta:Marko Mihailovi,M Studio, Podgorica

tampa:M Studio

Tira:

Documents

Vodič kroz propise u oblasti zaštite životne sredine