TEKS T U A L N I DI O

U R B A N I Z A M

1

Uvodne napomene

Izrada izmjena DUP - a i UP - a Istorijskog jezgra Cetinja radjeno na bazi programskog zadatka koji je domesen na osnovu clana 31 Zakona u uredjenju prostora i izgradnju objekata, službeni list RCG br. 51/08, a koji je sastavni dio odluke o izmjeni DUP - a i UP - a Istorijskog jezgra Cetinja, kao i na bazi ugovora o izradi predmetnog plana sklopljenog izmedju prijestonice Cetinja kao naručioca i INKOPLANA d.o.o kao obradjivača .

Programskim zadatkom definisane su sa posebnim prilogom granice zahvata kojima seobuhvata jedan segment Istorijskog jezgra Cetinja, kao i drugi elementi planerskog karaktera kojidefinišu u skladu sa zakonom sve potrebne sadržaje za ovaj plan, pokazatelje o pristupu izradeovog plana kroz opis metodologije, sadržaja prostornih modela, sadržajainfrastrukture, parcelacije, regulacije kao i pokazatelja za urbanističke uslove.

Obradjivač je kompleks autobuske stanice po sadrzaju i funkciji (dvoetažno riješenje) obradio poštujući ideju naslijedjenog riješenja iz UP -a Istorijskog jezgra Cetinja autora Tupe - Vukote Vukotića, obogaćujući kompleks sa nešto više novih komplementarnih sadržaja. Takodje obradjivač je ispostovao zahtjeve iz programskog zadatka u vezi sa odlukom o pristupanju izradi DUP-a i UP-a Istorijskog jezra Cetinja koja su inicirane potrebom izrade sa zahtijevom da se kroz plan ne ruše stambeni objekati sa brojevima kat. parcela 3733, 3732, 3731, 3730, 3729, 3728 i objekat benziske pumpe sa brojem kat.parcele 3846 koji se nalazi na istočnoj granici zahvata, što predstavlja osnovnu razliku u programu obrade i realizacije izmedju postojećeg plana i plana izmjena i dopuna predmetnog prostora.

2

POGLAVLJE I - POSTOJEĆE STANJE

1. Dokumentaciona osnova

Bazni podaci koji u planerskom smislu tretiraju ovo područje su definisali zonu zahvata krozprogramski zadatak i odluku o izradi izmjena i dopuna DUP-a i UP-a, a koji pocinju nadokumentaciji plana urbanističkog projekta Istorijskog jezgra Cetinja koji je radjen krajem'80-tih godina u Republičkom zavodu za urbanizam i projektovanje.

1.2 Karakteristike prirodnog okruženja

1.2.1 Geomorfologija

Na prostoru Opštine se izdvaja visoki lanac Lovćena, krševita Katunska zaravan i niži predjeli

Riječke nah-ije uz Skadarsko jezero. Nabori reljefa pružaju se paralelno obali Jadrana,

potencirani uvalama, rasjedima i uzvišenjima.U geološko-petrografskom sastavu terena

preovladjuju krečnjaci, pa su oblici reljefa u znatnoj meri posljedice erozije. Kruševita

površina nagrizena je hiljadama velikih i malih kratera (ponikva).

Medju brojnim tipičnim kraškim oblicima, najznačajnije ravne terene na visoravni

pretstavljaju kraška polja Cetinjsko (3,6 km2) i Njeguško (3,0 km2). Šire područje grada

definiše kraška zaravan Konaka (700-800 m.n.v.)sa kotlinom Cetinjskog polja (650-800

m.n.v.).

Kotlina Cetinjskog kraškog polja,u širem smislu,je spu šteni dio prostrane platforme ispod

sjeveroističnih po dgorina Lovćena.

U tektonskoj gradnji kotlina se vezuje za spuštanje od igrano u pliocenu,u vezi

konsolidovanja masiva Lovćena Cetinjsko kraško polje,na dnu kotline,nastalo je spira njem

kvartarnih nanosa.

3

1.2.2 Geološke i hidrogeološke odlike

Geološki sastav terena

Terene Cetinjskog područja (zona GUP-a) sačinjavaju tvorevine trijaske i jurske

starosti,uglavnom karba-ntnog sastava,i naslage kvartarne starosti,većinom

glacijalnofluvijalnog porijekla.

Stijene gornjo-trijaske starosti predstavljene su dolomitima i dolomitičnim krečnjacima. Ove

stijene zastupljene u visočijim terenima obodom polja, predstavljene su uglavnom

bankovitim i masivnim dolomitima gdje debljina serije iznosi do 500m i dolomitičnim

krečnjacima debljine 15-50 m.

4

Donje jurski sedimenti - razvijeni su istočnim rubom polja, a zastupljeni krečnjacima,

laporovitim krečnjacima sa prošlojcima dolomita i rožnaca i dolomitičnim krečnjacima.

Debljina sedimenta kreće se od 300-500 m.

Kvartarne tvorevine predstavljene su glacijalno-fluvi jalnim sedimentima i glacijalnim

sedimentima.

Glacijalno-fluvijalni sedimenti (glf) - izgradjuju platformu Cetinjskog polja. Debljina

sedimenta krede se i do 20 m. Naplavu grade kompleksi glina, šljunkova, pijeskova,

drobina i konglomerata.

Glacijalni nanos (gl) - zastupljen pjeskovima, šljunko-vima i vedim blokovima

razvijen je južno od Bajica u podgorini Katuna Gorniča.

Tektonski sklop

Regionalno posmatrano područje Cetinja pripada geote -ktonskoj jedinici Visokog

krša. U ovoj tektonskoj jedinici izdvaja se Staro-crnogorski antiklinarijum kome

pripada i Cetinjsko područje.Osa Starocrnogorskog antiklinarijuma poklapa se sa po -

tezom Bata - Cetinje. Glavno obiležje prostora je intenzivna izdijeljenost. Rasjedi su

pretežno vertikalni i različitih pravaca pružanja. Sa seizmičko -tekto-nskog stanovišta

posebno se ističe rasjed koji se pruža po pravcu sjever-jug duž istočnog oboda

Cetinjskog polja. Heterogen i složen sklop terena,uz prisustvo dubokih razlomnih

struktura i složenih sistema nabora,daje u seizmičkom pogledu mobilni model.

5

Hidrogeološke osobine

Prema podzemnim i površinskim vođama, u terenima se izdvajaju dobro

vodopropusne stijene, kompleksi vodopropusnih i vodonepropusnih stijena i

vodonepropusne stijene.

U dobrovodopropusne stijene svrstavaju se glacijalno-fluvijalni i glacijalni sedimenti sa

intergranularnom poroznošću i karbonatne stijene jurske starosti sa pukotinskom i

kaveroznom poroznošću.

U kompleks vodopropusnih i vodonepropusnih stijena izdvajaju se glacijalno-fauvijalni

nanosi sa proslojcima glina (Donji kraj i istočni dio Donjeg polja) i relativno visokim nivoom

podzemnih voda (1m. djelovi Donjeg polja, a 4m. Donji Kraj.) Ovom kompleksu pripadaju i

karbonatne stijene trijaske starosti sa pukotinskom i kaveroznim poroznošću u

vodopropusnom dijelu. Dolomitske stijene na području Borovika,a dijelom i Umaca

ponašaju se kao relativni hidroizolatori što uslovljava i pojavu povremenog toka Borovika.U

vodonepropusne stijene izdvaja se uzana zona sedimentno - vulkanogenih stijena, koja je bez

bitnijeg uticaja na režim vode.

Podzemne vode prisutne su u vidu razbijenih karstnih izdani formiranih u stijenama koje

karakteriše pukotinska i kaverozna poroznost. Zbijene izdani malog rasprostiranja, debljine i

izdašnosti (tkz. lebdeće izdani) prisutne su u glacijalno-fluvijalnim sedimentima Donjeg polja i

Donjeg kraja.

Markantnim cetinjskim rasjedom nivo razbijenih karstnih izdani znatno je spušten i nalazi se

150 m ispod dna Cetinjskog polja.Pražnjenje svih izdani Cetinjskog polja vrši se složenim

sistemom, preko Obodskog vrela-izvorišta Rijeke Crnoj evića.Izvori su na čitavom području

veoma rijetki. Iz dolomita gornje trijanske starosti,na krajnjem sjeveru polja, javlja se izvor

Pištet (manje od 1 lit/sec).Pored površinskih oblika karstifikacije, koji su skoro u

potpunosti razvijeni na karbonatnim stijenama, prisutni su i veći pođpovršinski

oblici pećina i ponora.

Cetinjska i Lipska pećina predstavljaju veoma razvijeni sistem kojim, su ge nekad

drenirale vode.Ponori se srijeću duž rasjeđnih zona i po obodu karstnih oblika. Od

većeg broja ponora najznačajniji su Cetinjski ponori u Donjem polju (ponor.1), sa

dva sekundarna (ponori 2 i 3) duž rasjednog pravca, i niz ponora na paleotoku

Cetinjske rijeke, od kojih je danas aktivan manastirski (ponor 4).

6

Inženjersko- geološke odlike

Po specifičnostima inženjersko-geoloških odlika i problematici koja ih prati u

području se izdvajaju:

- tereni u kojima preovladavaju vezane karbonatne stijene (obod polja),i

- tereni koji su pokriveni debelim naslagama stijena kvartarne starosti (polje) tj.

kompleksima poluvezanih i nevezanih stijena.

Inženjersko-geološki kompleks kvartarnih nanosa koje izgradjuju šljunkovi sa

pjeskovima i ilovastim vezivom proteže se središnjim dijelom polja. Nosivost ovog

kompleksa je ograničena i zavisi od zbijenosti i mo -ćnosti slojeva.

U dijelu Donjeg polja, u području ponora (istočna zona polja),teren grade većinomgline, stišljive i smanjene nosivosti.

Povećanu nosivost imaju rubne partije polja (Donji Kraj. i Umci ), koje izgradjuju

pijeskovi i šljunkovi i šiju nak mjestimično vezan u konglomerat.

Karbonatne stijenske mase obodom polp generalno su vrlo dobro nosivi tereni.

Prema kategorizaciji GN-200 tereni polja pripadaju II i IV kategoriji. U drugu

kategoriju spadaju tereni gdje preovladavaju šljunkovi i pjesfcovi. Sadržaj gline i

prisustvo kononglomerata utiču na povećane kategorije. Tereni oboda polja

pripadaju uglavnom VI kategoriji.

Savremeni procesi i pojave

Proces karstifikacije vezan je za sve karbonatne stijenske mase. Zone rasjeda i

povećane ispucalosti su naročito podložne procesu karstifikacije. To su područja

glavne cirkulacije podzemnih voda i infiltracije atmosferi ja u podzemne. Na

terenima je prisutna veoma gruba površinska nagriženost karbonatnih stijena. S dr-

uge strane, pećine, jame i dugi podzemni oblici ukazuju na izraženu duboku

karstifikaciju terena uključujući i padinske djelove Cetinjskog polja. Karstifikaci -ja

generalno smanjuje nosivost i stabilnost zahvaćenih terena naročito u dinamičkim

uslovima.

Strmije padine iznad Bajica i u području Orlovog krša treba smatrati uslovno

stabilnim (obrurusavanje i osipanje).

7

Intenzivnije površinsko spiranje i jaružahje prisutno u dolomitima područja

Borovika, relativno je sanirano šumskim nasadima.

Poseban oblik mijenjanja stanja i svojstava terena predstavljaju aktivnosti čovjeka. U

ovom smislu se ističe formiranje jaruga na pozajmištu materijala uz tok Borovika, u

Donjem polju, kao i otvaranje kamenoloma iznad Zagrebija.

Vrlo mobilnu vrstu sipara čine vještački stvorene osuline formirane tokom gradnje uzoni novog magistralnog puta.

Za razliku od navedenih negativnih aspekata, zasipanje dubokih vrtača (pod Crnom

gredom) predstavlja pozitivan aspekt za moguće korišćenje i bolju dostupnost ovih

danas nepodobnih karstifikovanih terena.

Stabilnost

Po stepenu stabilnosti, tereni cetinskog područja razvrstani su, na osnovu

inžinjersko-geološke gradje i nagiba, u kategoriju stabilnih i uslovno stabilnih tere -

na. Stabilne terene grade uglavnom inženjersko-geološki kompleksi vezanih

karbonatnih stijena nagiba blažeg od 30 - 40 stepeni, kao i poluvezane i nevezane

stijene i tipovi ovih stijena u ravnim djelovima polja.

U uslovno nestabilne terene ubrajaju se masivni dolomiti u okolini vodotoka

Borovika, područje Orlovog krša zbog izrazite dubinske karstifikacije, padine

Brajanovog kraja i sjeverozapadne padine Bajica. U ostalim djelovima terena

postoje oblici podpovršinske karstifikacije, odnosno moguće prisutne nestabilnosti

terena, te prilikom izgradnje treba ispitati postojanje tih oblika.

Seizmičke karakteristike

Aktivni dubinski rasjedi u zonama sučeljavanja tektonskih pokreta različite

usmjerenosti čine osnovne tipove seizmogenih struktura. Zone dubinskih

regionalnih rasjeda I (prvog) reda imaju pravac pružanja glavnih struktura

sjeverozapad -jugoistok.

Urbano područje Cetinja nalazi se u zoni izraeđju primorske i riječke dislokacione

zone.

Učestalost pojava zemljotresa u funkciji magnitude pokazuje da autohtono žarište

Budve iskazuje visok nivo seizmičke opasnosti za region Cetinja. Medjutim,i druga

8

žarišta, bliska i udaljenija, mogu područja Cetinja saopštiti u periodu od 100 godina

zemljotres jakog inteziteta.

Istraživanja studije i analize sprovedene za opštinu Cetinje ukazuju da je čitava

teritorija seizmički aktivna i visokog seizmičkog inteziteta od 8° skale MCS, sa

vjerovatnošču pojava destruktivnih zemljotresa prosječno u 20 godina, pri čemu su

tektonska gradja, geološki sastavi i stabilnost terena od bitnog značaja na seizmički

efekat.

9

Hidrološke odlike

Osnovna hidrološka odlika šireg kraškog područja je da sa njega nema površinskog

oticanja već je pretvoreno u podzemno oticanje. Skoro uvijek je propusna moć

zemljišta veća od priliva izuzetno velikih atmosverskih padavina (3500 mm

godišnje; 300 mm dnevni max.).

Pri izuzetno velikim padavinama i posebnim meterološkim i hidrološkim uslovimadolazi do izmjene ustaljenog režima oticanja i velikih poplava.

Uz integranularnu poraznost karbonatnih stijena prisutna je dubinska karstifikacija

terena sa brojnim pukotinama, kavernama i vertikalnim rasjedima kojim vode

cetinjskog područja složenim sistemom podzemno otiču na Obodsko vrelo.

Po svojim odlikama ovim terenima pripada i podina Ce tinjskog polja.

U bližoj geološkoj prošlosti,kvartarni nanosi polja mogli su usloviti,u povoljnijim pedološkim i

ekološkim uslovima, da se na polju održe manji rečni tokovi potočnog karaktera.

Tok rijeke Cetinje prisutan je i u istoriskom periodu. Rijeka je proticala Cetinjskim poljem od

Bajica do Manastirskog ponora ja prelivom u donjopoljske ponore.

Podstaknuta erozija dovela je da tok usahne, medjutim, sa izgradjenog gradkog područja

kanalisanjem atmosferskih i fekalnih voda stvoreno je novo slivno područje.

Dolomitski krečnjaci kao relativni hidrološki izolatori uslovljavaju formiranje bujičnog toka

Borovika. Oba slivna područja usmjerena su ka retenzivnom području glavnog ponora u

Donjem polju,a posredno i na ponore 2 i 3 ispod Kabla. Znatno manje područje

atmosverskih voda usmjereno je ka manastirskom pomoru (4).

Borovički potok

Slivno pođručje bujičnog toka Borovika iznosi 1,26 km2, a dužina toka 2250m. U gornjem

toku erozijom je stvorena izjaružena vododerina Velikog u Malog Borovika, u trošnim

dolomitskim stijenama. U srednjem toku,kroz polje, potok promiče plitkim koritom.

Donji tok je kanalisan i usmjeren u glavni ponor i ponor 2 i 3. Maksimalno oticanje Borovika

procijenjeno je na 1 2 m3/S.

10

1.2.3 Odlike klime

Geomorfološke odlike Cetinja bitno utiču na klimu a najznačajnije su: nadmorska visina,

kotlinski položaj, blizina Jadranskog mora, Lovćena i Skadarskog bazena.

Temperatura vazduha

Cetinje ima karakterističan hod temperature vazduha, sa najhladnijim januarom (0,8°C),

najtoplijim julom (20,4°C) i stabilnijim termičkim periodima u toku zime i ljeta. Januar kao

najhladniji mjesec ima i apsolutni minimum od -20,5°C, apsolutni maksimum je u jalu 36,4°C.

Apsolutno kolebanje temperature vazduha u toku godine u Cetinju iznosi 56,9°C. (36,4°C i -

20,5°C).

Period inverzija u toku zimskih mjeseci uslovljava nepo-kretnost vazdušnih masa i obratnu

cirkulaciju, što povećava mogućnost zagadjenja vazduha. Periodi kratko traju a najčešće

samo do 1 0 časova izjutra. Kod južnog vjetra javlja se pojava "fena", koja uslovljava znatno

podizanje temperature i naglo topljenje snijega zimi.Negativne temperature se pojavljuju

počev od mjeseca septembra pa završavaju sa mjesecom majom.

Prosječno godišnje ljetnjih dana (Tmax > 25°c) ima 67,4. Znatno su redji vrući dani sa

maksimalnom temperaturom preko 30°C, svega 13,9 dana godišnje (Podgorica 63,8 dana;

H.Novi 23,6 dana; Budva 25).

Padavine

Količina atmosverskog taloga u Cetinju je vrlo znatna, čemu doprinosi kondezacioni efekat

masiva Lovćena u jesenjem i zimskom periodu. Srednja godišnja količina pa-davina je 3616

mm. Jesenji i zimski mjeseci imaju najviše padavina. Nagli pad atmosferskog taloga naročito je

izražen u ljetnjim mjesecima (juli 69 mm) .

Novembar i decembar su mjeseci sa najvećom količinom padavina (500 mm). U decembru

1958. palo je 1.046 mm.

U Cetinju,u nekim godinama,padne i preko 4000 mm atmosferskog taloga (max 4191 mm).

Padavine su vrlo intenzivne tako da u toku jednog dana može pasti oko 300 mm padavina,

dvodnevno oko 400,trodnevno iznad 500,četverodnevno do 600.1 petodnevno preko 600 mm

taloga. Tokom jeseni česte i intezivne kiše sa južnim vjetrom stvaraju sumorni period

vremena sa niskim vazđušnim pritiskom.

U ljetnjim mjesecima (juli, avgust i septembar) pojavljuju se i duža sušna razdoblja.

11

12

Sniježni pokrivač

Sniježni pokrivač je vrlo znatan i to više po svojoj visini nego po vremenu zadržavanja.

Najveći broj dana sa sniježnim pokrivačem imamo u februaru, januaru i

martu.Pojava prvog snijega moguća je u oktobru a poslednja vrlo rijetko u

maju.Srednji broj dana sa sniježnim pokrivačem većim od 10 santimetara kreće se

oko 60 dana, preko 50cm, 10-20 dana.Srednja maksimalna visina sniježnog

pokrivača je 80 cm. Maksimalna visina sniježnoq pokrivača iznosi oko 200 cm.

(januar 1954 i februar 1958).Nestalnost visine sniježnog pokrivača je izražena.

Ovakvi periodi predstavljaju najlošije vremenske prilike na Cetinju.Vrijeme

intezivnog padanja snijega i njegov visoki pokrivač prave prijatna i "idilična"

razdoblja na Cetinju.Problem blagovremenog raščišćavanja snijega vrlo je izražen i sa

saobraćajnica i sa objekata. Specifična težina snijega je znatno veća od

uobičajene,zbog vlažnosti sniježnog pokrivača.

13

Oblačnost i trajanje sijanja sunca

Mjeseci sa najvećom prosječnom oblačnošću u Cetinju su novembar i decembar

(6/10). U toku 7 mjeseci više od 5/10 neba pokriveno je oblacima (oktobar -april).

Broj vedrih dana je najveći u toku avgusta mjeseca (14,6 dana), jula i septembra sa

po 12,0. Najmanji broj vedrih dana imaju mjeseci novembar (4,0) i april (4, 8) . Ukupno godišnje trajanje sijanja sunca na prostoru Cetinja kreće se od 2300 do 2500

časova.Ekspozicija cetinjskog polja povoljna je. Značajno ograničenje trajanja sijanjasunca čine obodna brda na jugozapadnom i zapadnom rubu polja.

Vjetar

Broj dana sa pojavom jakog vjetra je vrlo mali i prosječno iznosi po 1 dan u zimskim

mjesecima, dok se u ljetnjim mjesecima vrl rijetko pojavljuje. U Cetinju je tiho 57%,

bez ikakve pojave vjetra (kotlinska pozicija Cetinjskog polja).

14

Vegetacija

Vegetacija okoline i zelene površine grada Cetinja predstavljaju dva značajna

elementa prostora.

Prirodni biljni pokrivač okoline Cetinja čine uglavnom razni oblici jače izmijenjenih,

ekološki veoma labilnih šuma, i razni oblici potpuno izmijenjenih (šikara i

kamenjar). Takvo stanje biljnog pokrivača posljedica je nepovoljnih prirodnih i

socijalno-ekonomskih uslova. Vjekovno regresivni trend razvoja biljnog pokrivača i

ograničavajući faktori svrstali su ove površine na dno ljestvice pogodnosti.

Vegetacija Cetinja predstavlja dio vegetacije kontinentalne podgorine Lovćenskog

masiva na tzv. ljutom kršu. U ovom prostoru dominiraju antropogeni, degradirani i

veoma degradirani tipovi vegetacije kao što su, vegetacija u pukotinama.

1.2.4 Morfološke karakteristike urbane strukture

Morfološku strukturu zahvata plana karakteriše prostor na dva nivoa, nivo objekta u ravnigradske matrice sa dijelom sadržaja potreba autobuske stanice i dijela na koti magistrale zafunkciju peronsih sadržaja i sadržaja parkiranja autobusa. U zaledju kompleksa nastavlja sestruktura karakterističnog karsnog predijela područja grada Cetinja, kao granična linija užeggradskog jezgra.

1.3 Nasledje gradjevinskog fonda

Najveci dio prostora plana zahvata postojeća autobuska stanica koja se ovim planom ruši iumjesto nje izgradi nova. Takodje na parceli se nalaze nekoliko privremenih objekata koji setakodje uklanjaju.

1.4 Infrastruktura i saobraćaj

Saobraćaj kao dominantan prostorni funkcionalni komponent je u funkciji autobuskestanice i prilaza parkingu kod objekta sportske halle. Zonu zahvata tangira sa jugo istočnestrane gradska ulica Crnojevića dok sa sjevero istočne magistralna obilaznica Cetinja.

U poglavlju 4. Infrastruktura, odnosno 4.2 Hidrotehničke instalacije, 4.3 Elektoenergetika, 4.4 Telekomunikaciona infrastruktura 4.5 Pejzažna arhitektura, obradjivač je istovremenoobradio postojeće i planirano stanje.

15

2. OCIJENA STANJA

2.1 Prostorne mogućnosti, ograničenja i problemi

Linijama zahvata plana i namjenom sadržaja u prostoru kao i morfološkom strukturom lokacije ,

prostorne mogućnosti su ograničene na strogo funkcionalne saobraćajne šeme u oba nivoa

rasporedjenih sadržaja i volumenima i površinama raspreda potrebnih funkcija ( osnovni sadržaji i

komplementarni sadržaji autobuske stanice u donjem nivou i mogući sadržaji perona i parkirališta za

autobuse. Ovim programom, koji je provjeren kroz naslijedjeno rijesenje DUP-a I UP-a Istoriskog

jezgra Cetinja i zahtijevima programskog zadatka, respektovana su sva ograničenja i problemi

karakteristični za ovaj prostor i traženu funkciju. Takodje kroz nešto prošireni zahvat, interveniše se na

ulici glavnog prilaza gradu, u cilju formiranja kvalitetnog uličnog fronta manjeg stepena

ugrožavanja istorijskog i zaštićenog objekta stare bolnice "Danilo I".

16

POGLAVLJE II - PLANIRAN O STANJE

3. KONCEPT - programski planerski odnosno projektantski

Počiva na potrebama iskazanim kroz programski zadatak i kroz naznačene karakteristike iocjene stanja prostora.

3.1 Metodološki pristup

Cilj izrade izmjene DUP a i UPa Istorijskog jezgra Cetinja je da ispita mogućnostigradjevinske realizacije ivog prostora u skladu sa Programskim zadatkom koji je dostavioinvestitor i zakonskim okvirima.

Ovaj zadatak iziskuje način rada koji podrazumijeva interdisciplinarni rad kroz uključivanjestruka različitih oblasti.

Rad na planu je metodološki uslovljen Zakonom o planiranju i uredjenju prostora, odnosnoodredbama programskog zadatka i daje se kroz:

a) Sagledavanje ulaznih podataka iz prostornog plana Cetinja,

b) Analizu uticaja kontaktnih zona na ovaj prostor i obrnuto, u prvom redu saobraćajno rješenje u kontekstu boljeg prilaza autobuskoj stanici i gradskoj zoni.

c) Poštovanje odredaba Zakona o planiranju i uredjenju prostora,

d) Analizu zatečenog tj. postojećeg stanja i programskih opredjeljenja,

Prilikom odabira modela koji proističe iz predloženog metodološkog postupka i Programskogzadatka voditi računa da isti pruža sigurne osnove za realizaciju.

3.2 Urbanističko - planski ciljevi

Pristup izradi prostornog i programskog modela definiše i usmjerava na riješenje koja jeposlijedica utvrdjenih principa i zadatih ciljeva.

Odrednice planova višeg reda, GUP-a grada Cetinja, DUP-a i UP-a Istorijskog jezgra Cetinja,programskog zadatka, planova kontaktnih područja, terenske provjere, analize i ocjeneukupnog postojećeg stanja, odredili su pristup i ciljeve u planiranju odnosno formiranjuurbane matrice datog zahvata Istorijskog jezgra Cetinja.

Prostor Istorijskog jezgra Cetinja u sjevero-istočnom pravcu uokviren je magistralnim putem, sajugo-istoka ulicom Crnojevića uz koju se nalazi čitavi niz objekata individualnogstanovanja, sa zapada Grahovskom ulicom dok se u sjevernom dijelu ograničava saobjektom Sportskog centra.

17

Osnovni cilj izrade izmjene DUP-a i UP-a jeste kvalitetno razriješavanjefunkcije objektaautobuskog terminala kao primarnog objekta saobraćajne infrastrukture obzirom nageografskom položaju kao i geomorfološkoj strukturi grada.

Za predvidjene osnovne namjene planirati adekvatnu morfološku strukturu premaurbanističkim indikatorima, procentu pokrivenosti i izgradjenosti, kao i spratnosti, a u skladu saprojektnim zadatkom, odnodsno sa karakteristikama ambijentalnih cijelina u zoniIstorijskog jezgra i u kontaktnim zonama vodeći računa o zatečenoj katastarskoj parcelaciji isaglasju u čuvanju i unapredjenju nasledja ambijenta.

Saobraćajno servisirati zonu za potrebe osnovne namjene koju sadrži funkcija autobuskestanice, i to u oba nivoa gradske matrice tj. na koti gradske ulice Crnojevića i gornji nivo na kotimagistrale.

Pri gradnji objekta u likovnom obrascu arhitekture primjeniti odnosno, osloniti se natradicionalnu arhitektonsku matricu u pogledu formi i primjene materijala, kroz savremenufunkciju i iskaz modernog arhitektonskog pisma, primarno poštujući kontekst.

Kompatibilne sadržaje distribuirati prema potrebi uz poštovanje urbanističkih indikatora.

Omogućiti fleksibilnost u realizaciji - gradnji objekata na prethodno solidno izvedenoj mreži saobraćaja, vodovoda i kanalizacije, jake i slabe struje kao i osnovnoj remodelaciji terena.

3.3 Model u prostoru

Prostorni koncet urbanističkog riješenja zahvata proizilazi prvenstveno iz funkcionalnihpotreba sire lokacije i njenih kontkatnih zona kako bi se na sto efikaniji i jednostavniji načinobezbijedilo funkcionisanje gradskog i vangradskog saobraćaja. Time se ujedno doprinosi izahtijevu formiranja prikladnog objekta autobuskog terminala koji ce se naci kao mirujucatacka u frekuentnom prostoru. U tom smislu, pored saobraćajne infrastrukture koja igraključnu ulogu u formiranju koncepta riješenja, objekat autobuske stanice isto takopredstavlja bitno središte u gradskoj matrici koji svojim arhitektonskim konceptom ioblikovanjem u prostoru predstavlja dio gradske tradicionalne umjetnosti graditeljstva pocemu je grad Cetinja šire poznat.

Upotrebljavanje jednostavnih arhitektonskih oblika dominantno u čvrstom materijalu , kamenu, njihovom spoljašnjom reljefnom razradom, načinom slaganja, njihovom imitacijom tradicionalnih oblika postojanja u gradjevinarstvu, stvara se jednostavna arhitektura koja u jednom mahu mnogo toga govori. U ovom riješenju arhitektura svojim likovnim izrazom može postići moć govora jedino ukoliko se vertikalne povšine-zidovi, stubovi .itd razradjuju kao detaji gradskog prostora. Na taj način Cetinje, kao grad u kojem sevijekovima neguje duh umjetnosti prostora, dobije još jedan urbanistički sklop u kojemarhitektura postiže svoj cilj postajanja jedne gradske moderno-tradicionalne strukture kojaposjetioce uvodi u priču samog grada.

18

3.4 Sadržaji funkcija

3.4.1. Osnovni sadržaji funkcije objekta

Osnovni sadržaji funkcije objekta rasporedjeni su na dvije najznačajnije cijeline:

1. na novoprojektovani objekat autobuske stanice i 2. saobraćaj

U sklopu objekta, koji je svojom strukturom samo dio kompleksnog urbanističkog riješenjamatrice grada, riješeni su sadržaji koji omogućavaju njegovo efikasno funkcionisanje.

3.4.2 Komplementarni sadržaji

Komplementarni sadržaji objekta autobuske stanice i njegovog neposrednog okruženja susledeći:

SADRŽ A J I OBJEK T A AUT OB US KE STANICE (UP 1, p= 4569 m 2)

PODRUM - nivo - 3.70 (642,9)

Površina pod objektom u podrumu: 3268 m 2

1. Parking 70 PM

2. Magacinski prostor

3. Kotlarnica

4. Tehnicke prostorije

PRIZEMLJE - nivo + 0.00 (647,10)

Površina pod objektom u prizemlju: 2899 m 2

1. Ulazni hol

2. Hol sa vertikalnim komunikacijama ( eskalatori i lift )

3. Pošta, banka, suvenirnica

4. Biletarnica ( 3 radnih mjesta )

5. Kancelarije x 3

6. Prostorija za prtljag

7. Sanitarni čvorovi ( M/Ž/hendikep. )

19

8. Ostava za održavanje higijene

9. Salon automobila

10. Ekspres restoran sa kafiterijom

11. Ostave namirnica x 3

12. Sanitarije sa tuš kabinama i garderoberi ( M/Ž )

13. Ostava za održavanje higijene

14. Hladnjače za potrebe kuhinje

15. Topla kuhinja

16. Prodor kroz objekat

17. Poslovni prostori x 4

18. Ulazni dio sa komunikacijama za smještajne jedinice - hostel

19. Supermarket sa vertikalnim i horizontalnim komunikacijama

SAOBRAĆAJ U PRIZEMLJU

20. Parking 17 PM ( 365m2 )

GORNJI NIVO +5.20 (652,30)

Površina pod objektom 1791m 2 + 665 m 2 (potkrovlje)

1. Čekaonica sa vertikalnim i horizontalnim komunikacijama

2. Nacionalni restoran - taverna

3. Sanitarni čvorovi ( M/Ž/hendikep. )

4. Smještajne jedinice - hostel

5. Supermarket sa vertikalnim i horizontalnim komunikacijama

SAOBRAĆAJ U GORNJ O J ETAŽI +5.05 (652,15)

6. Plato 2053m 2

7. Peroni (9)

8. Parkiralište autobusa (5)

20

3.4.3 Osnovi uredjenih i korišcenih prostora

Objekat autobuske stanice sadrži sve funkcionalne cijeline odredjene programskim zadatkom kojim se zadovoljavaju potrebe održavanja samog objekta i njegovih korisnika.

Ulaznu zonu objekta koncipiranu u vidu prostranog hola u kojem se, osim sjedenja iosnovnih informacija koja se posjetiocima pruzaju elektronskom tehnologijom u viduinformativnih panela ugradjenih po zidovima, nalazi i ekspres restoran koji se prostire dosledece društvene zone objekta u kojoj su smješteni prodajni objekti, holovi kao i salonautomobila. Ovaj dio objekta projektovan je kao slobodan fleksibilan prostor u kojem glavnuulogu igra materijalizacija zidova (kamen i staklo), razrada stubova (po nekom smislenoodabranom antičkom uzoru) kao i prostiranje zelenila iz spoljašnjeg u unutrašnji prostor.Ovakvim konceptom stvara se veza samog grada sa prostorom objekta koji ima dužnost dastvara prvi utisak lica grada.

Sledeća zona koja je i najbitnija u funkcionalnom smislu jeste zona u kojoj je smještenabiletarnica sa njenim pratecim sadržajima (administracijom i ostalim sadržajima namjenjenih zapotrebe putnika). U tom prostoru nalazi se cekaonica sa verikalnim komunikacijama (eskalatorima i liftom) koja vode u gornju etažu. tj na perone.

Ono što je karakteristično za sami koncept postavljanja objekta jeste stvaranje prodora kroz objekat koji sem spajanja ulaznog platoa sa parkiralištem riješenog uz objekat, kao i omogućavanju posjetilaca direktnom i nesmetanom pristupu osnovnih potreba pri putovanju, (kao što su servisi banke, telekomunikacije, turisčke agencije) koje su posebno smještena uz otvoreni prolaz, kao i pristup trgovačkom objektu - supermarketu, omogućava istovremeno i jasnu raspodijelu osnovnih sadržaja kojima putnici koji čekaju u gornjoj etaži mogu jednostavno, lako i brzo pristupiti. U tom kontekstu, stvoren je otvoreni čvor prostora koji omogućava lakše funkcionisanje spoljašnjih i unutrašnjih sadržaja rasporedjenih u dva nivoa.

Sa parkirališta u donjoj etaži tj. podrumu, putnici imaju pristup preko vertikalnihkomunikacija ( eskalatorima i liftom) svakom bitnom sadržaju pojedinačno, bez ukrštavanjaputeva i nepotrebnog produžavanja linije kretanja.

Saobraćaj ispred objekta, zbog lakšeg skretanja i bezbijednosti, riješen je kružnim tokom.

Sve društvene zone praćene su ekonomskom zonom u pozadini koja ispunjava sve njihovepotrebe u funkcionalnom smislu.

U gornjem nivou pod objektom se nalazi prostor čekaonice koji je obogaćen prodajnim i ugostiteljskim sadržajima (shopovi i nacionalni rastoran - taverna) i izlazi u prostor u jednostavnom obliku pravougaonika. Povezan je sa peronom i parkiralištem autobusa kojazajedno broje sve ukupno 9 parking mjesta.

21

U prostoru platoa perona predvidjeno je razdjelno ostrvo, s'obzirom na frekventnostmagistrale i obezbijedjivanje sto komfornijeg prostora za manipulaciju autobusa.

Regulacija i nivelacija

Regulaciona linija u ovom dokumentu je definisana odstojanjem od osovine saobraćajnica kaolinija koja dijeli javnu površinu od površina predviđenih za druge namjene. Regulacija planapočiva na saobraćajnim rješenjima, koordinatama i drugim podacima kojiomogucavaju tačnost prenošenja na teren.

Građevinsdka linija definisana ja grafički na i iznad zemlje. Urbanističke parcele su definisanegrafički i koordinatama. Gabariti objekata su osnovnim formama iz kojih se mogu izvaditi idrugi oblici uz poštovanje gradjevinske linije prema saobracajnicama i programskihpokazatelja koji su dati u tabeli. Ovim planskim dokumentom građevinska linija prema javnojpovršini je definisana u odnosu na regulacionu liniju.

Nivelacioni plan je urađen na osnovu kota terena planiranih saobraćajnica prezentiranih na geodetskoj podlozi i tehničkih propisa. Predloženim nivelacionim planom saobraćaja omogućeni su poprečni i podužni nagibi za odvodjenje povrsinskih atmosferskih voda.

Kote prizemlja i sprata objekta stanice su odredjene na osnovu nivelacije saobraćajnemreze. Kote date u nivelacionom planu nijesu do kraja uslovne, već će se projektomuređenja terena dati definitivne kote svih relevantnih površina.

Parcelacija

Urbanističke parcele su definisane grafički i koordinatama. Gabarite novonastalih objekataformirati na parceli uz poštovanje gradjevinske linije prema servisnoj ulici i programskihpokazatelja koji su dati u tabeli.

Specifičnost organizacije prostora se ogleda u tome što je čitav prostor zahvaćen DUP-om iUP-om podijeljen na dvija tipa urbanističkih parcela.

Urbanistička parcela UP 1 data je u nivou gradske matrice Cetinja tj. u ravni prizemljanovoplaniranog objekta. Na njoj planiran je objekat autobuske stanice sa svojim pratecimsadržajima, definisan grafičkim prilozima, građevinskim linijama i kotama koje definišunjegovu međusobnu udaljenost od susjednih postojecih objekata.

Urbanističke parcele 2,3,4,5,6,7,8, i 9 date je na osnovu katastarskog lista vlasnika. Na njimasu locirani postojeci indiviualni objekti stanovanja spratnosti P+1+Pk., objekat gradskevatrogasne stanice takodje P+1+Pk, kao i objekat benziske stanice spratnosti Pv.

22

Svi objekti se zadržavaju u uz mogucnost adaptacije i rekonstrukcije u postojecemhorizontalnom i vertikalnom gabaritu. Na urbanističkoj parceli UP 8 planira se objekatspratnosti P+1+Pk sa mješovitom namjenom, u liniji prema ulici koja prati postojeće objekte ikoja u prizemnom dijelu ima mogućnost kolskog prolaza za unutrašnje dvorište.

Kroz urbanističke pokazatelje iskazani su osnovni elementi fizičkog oblikovanja objekata koji se tiču zauzetosti, spratnosti, ukupne izgrađenosti, a u skladu sa programskim zadatkom.

Vertikalna regulacija

Vertikalni gabarit objekta je definisan brojem etaža. Vertikalni gabarit se definiše i zapodzemne i za nadzemne etaže. Etaže se definišu nazivima koji proističu iz njihovih položaja uobjektu.

Prizemlje je nadzemna etaža čija ce visina u ovom slučaju biti odredjena u skladu savisinskom razlikom dva postojeca nivoa terena uz kojeg je lociran novoplanirani objekat.Prizemlje je planirano u nivou saobraćajne mreze grada dok se sprat i peroni planiraju naosnovu niveleta gornjeg paltoa magistrale.

Gradnja podrumskih etaža je dozvoljena prema potrebama investitora, i nije ograničenabrojem. Njegova regulacija ce se vršiti u skladu sa regulacijom prizemlja.

Geometrija krova, urbanističke parcele 1, zbog specifične klime na lokaciji predmetnog DUPa iUP-a (velike kiše i snjegovi), je data u prilogu "Krovovi i spratnost objekata", tj.dati su kosikrovovi velikih nagiba.

Postavljanje objekta na parceli izvršiće se u skladu sa priloženom matricom uz mogućnostodstupanja (u položaju i gabaritu objekta) u skladu sa programom investitora ali tako da sezadovolje sledeći osnovni parametri:

- građevinska linija ka ulici definisana ovim elaboratom

- vertikalna regulacija maksimalno Po+Pv +1 + P k

- peroni postavljeni na gornjem nivou kružnog puta

- minimum 6 perona, 4 - 5 PM za autobuse

- indeks izgrađenosti Ii = 0.39

- indeks zauzetosti Iz = 0.32

- principi ambijentalne gradnje prema GUP-u Cetinje

- min. broj parking mjesta za vozila 50.

23

Materijalizacija objekata treba da bude u skladu sa njihovom namjenom poštujući tradiciju građenja primjenjujući u dobroj mjeri prirodne autohtone materijale, kamen, drvo itd. kao i da budu zastupljeni elementi lakše gradnje uz primjenu adekvatne arhitektonske plastike otvora, i geometrijskih formi, što sve zajedno asocira na tradicionalni model gradnje.

Posebni urbanističko-tehnički uslovi treba da se odnose na projekte uređenja terena koji na ovom prostoru formiraju vezu novoplaniranog objekta i njegove bliže okoline sa gradom Cetinje.

3.4.4 Urbanističko tehnički uslovi

Elementi Programskog zadatka koji su obavezujući pri stvaranju prostornog modela dati sukroz sledeće priloge:

1a. Izvod iz DUP-a i UP-a Istorijskog jezgra Cetinja iz 1990. god. 1b.

Izvod iz DUP-a i UP-a , aksonometrijski prikaz

2. Geodetska podloga

3. Analiza postojećeg stanja

4. Plan intervencija

5. Krovovi i spratnost objekata

6. Namjena objekata i površina

6a. Namjena objekata i površina (I nivo + 5.20)

7. Parter i funkcionalnost objekata

8. Parcelacija, nivelacija i regulacija

9. Saobracaj i nivelacija (- I nivo ,- 3.70)

9. Saobracaj i nivelacija ( 0 nivo ,+- 0.00)

9. Saobracaj i nivelacija ( 0 nivo ,+- 0.00)

10. Pejzažna arhitektura

11. Hidrotehnička infrastruktura

13. Telekomunikaciona infrastruktura - postoj. stanje

13a. Telekomunikaciona infrastruktura - plan

14. Elektroenergetika

15. Prostorni model

24

Postavljenje objekta na parceli vršilo se u skladu sa priloženom matricom kao i u skladu saprogramom investitora kako bi se zadovoljili sledeći osnovni parametri:

- definisana je nova urbanistočka parcela UP1 u kojoj je projektovan objekat autobuskestanice spratnosti Pv + 1.

- definisana je urbanistička parcela UP2 postojećeg individualnog objekta stanovanja malegustine ( SMG ). Urbanisticko tehnicki uslovi za datu parcelu odredjuju se na osnovupostojecih gabarita objekta, s obzirom da se radi o rekonstrukciji i adaptaciji.

PLANSKI POKAZA TELJI ZAHV A T A :

- površina zahvata 23 900m2

- površina prizemlja = 3637m2

- bruto razvijena površina = 7135m2

- broj zaposlenih u autobuskoj stanici 30

- indeks zauzetosti zahvata Iz = 0.15

- indeks izgradjenosti zahvata Ii = 0.30

Indeks zauzetosti - je količnik izgrađene površine objekta (objekata) na određenoj parceli(lokaciji, bloku, zoni) i ukupne površine parcele izražene u istim mjernim jedinicama.Izgrađena površina je definisana spoljašnjim mjerama finalno obrađenih fasadnih zidova istubova u nivou novog - uređenog terena.

Indeks izgrađenosti - je količnik ukupne bruto građevinske površine objekata i površineparcele (lokacije, bloka, zone) izražene u istim mjernim jedinicama.

Bruto građevinska površina objekta je zbir bruto površina svih nadzemnih etažaobjekta, a određena je spoljašnjim mjerama finalno obrađenih zidova. U obračun brutograđevinske površine ne ulaze prilazi, parkinzi, otvorene terase i druge popločane površine.

Indeks zauzetosti i indeks izgrađenosti za pojedinačne UP dati su u sledećim tabelama:

25

Br. UP Površina M 2 objekta u Max.spratnost BRP Iz Ii BrojUP (m 2) prizemlju stanovnika

UP 1 4569 m2 2899 m2 Po+Pv+1+Pk 5155 m2 0,63 1,12UP 2 486 m2 122 m2 P+1+Pk 329 m2 0,25 0,67UP 3 199 m2 90 m2 P+1+Pk 243 m2 0,45 1,22UP 4 196 m2 98 m2 P+1+Pk 265 m2 0,50 1,35UP 5 173 m2 88 m2 P+1+Pk 238 m2 0,50 1,37UP 6 218 m2 89 m2 P+1+Pk 240 m2 0,40 1,10UP 7 205 m2 93 m2 P+1+Pk 251 m2 0,45 1,22UP 8 297 m2 117 m2 P+1+Pk 373 m2 0,40 1,25UP 9 663 m2 41 m2 Pv 41 m2 0,06 0,06

Suma 7006 m 2 3637 m 2 7135 m 2

* u obračun BRP etaže potkrovlja ulaze sa 70 %* podrumske etaže ne ulaze u obračun BRP

3.5 Mjere zaštite i elementi od uticaja na životnu sredinu i smjernice uređenja ioblikovanja prostora

3.5.1 Uslovi zaštite

Osnovne mjere zaštite obezbijedjene su kroz urbanističko planiranje, a osnovni parametri uistraživanju za adekvatne mjere zaštite bili su: organizacija i razmještanje funkcija, kao ikoncepcija razvoja i postavljanja infrastrukturnih zahvata.

Jedan od osnovnih ciljeva je zaštita i očuvanje životne sredine kao i očuvanje ekološkeravnoteže. Osnovni cilj planskog razvoja ovog područja treba uskladiti sa ciljevima stvaranja zdraveživotne sredine.

Ključni problemi su otpadne vode, zagadjivanje tla, aerozagadjenje. Da bi se obezbijedilazdrava životna sredina neophodno je obezbijediti : - Zaštitu podzemnih voda (ugradnjom uredjaja za pročišćavanje kanalizacije, uklučivanje

na gradsku kanalizacionu mrežu, vodovod i dr.).- Zaštita tla od zagadjenja (planirati nepropusne septičke jame zbog nepostojanja

infrastrukture za otpadne vode, treba regulisati odnošenje smeća),- Zaštitu vazduha od zagadjenja (neophodna je toplifikacija i izbjegavanje individualnih

sistema grijanja na goriva koja zagadjuju vazduh).

26

Planirano zelenilo uz adekvatnu zaštitu postojećeg omogućava:

- Pozitivno rješavanje sanitarno-higijenskih uslova (zaštitu od buke, izduvnih gasovakao i adekvatno poboljšanje kvaliteta vazduha).

- Dekorativno-estetskim vrijednostima učestvuje u stvaranju odredjenih estetsko-vizuelnih efekata (drvoredi uz saobraćajnice i parkinge, karakteristične vrste za ovopodneblje).

- Očuvanje i unapređenje postojećeg fonda zelenila.- Stvaranje povoljnog ambijenta u skladu sa ekološkim principima očuvanja životne

sredine.

Obavezno je sprovođenje postupka procjena uticaja na životnu sredinu projekata i zahvata naosnovu Zakona o procjeni uticaja na životnu sredinu ("Sl. list RCG", br. 80/05 od 28.12.2005) ipravilnika koji ga prate.

3.5.1.1 Suspenzija smeća i otpada

Suspenzija smeća iz objekata se vrši prema komunalnim propisima. Evakuacija otpada vršiti će se napunktovima gdje će se on preradjivati i reciklirati. Mjesta za postavljanje kontejnera za smećepredvidjeti na parceli UP1, na mjestu gdje ne ometa odvijanje saobracaja, s obzirom da se radi ofrekuentnom prostoru.

Nije dozvoljeno postavljanje kontejnera na površinama namjenjenim za parkiranje vozila. Mjesta za postavljanje kontejnera za smeće kao i njihov potreban broj predvidjeti u saradnji sa nadležnim komunalnim preduzećem, a imajući u vidu produkciju čvrstog komunalnog otpada. Mjesta za postavljanje kontejnera za smeće treba da bidu što bliže javnim saobraćajnicama uz minimalnu denivelaciju (bez ivičnjaka) u odnosu na saobraćajnicu, sa padom od 5 % prema saobraćajnici.

Uvesti sistem reciklaže, postavljanjem posuda za primarnu selekciju otpada na određenim lokacijama na

području Plana.

Tokom izgradnje objekata izvođač je obavezan da na gradilištu postavi odvojene kontejnere

za: a) šut i drugi sličan građevinski otpad,

b) opasan otpad (lijepkovi, boje, rastvarači i druga građevinska hemija i njihova

ambalaža)

c) komunalni otpad

O smeću i otpadu se stara služba za komunalne djelatnosti. Suspenzija smeća iz objekata sevrši prema komunalnim propisima.

27

3.5.1.2 Zaštita od zemljotresa

Primjena tehničih propisa i normativa pri projektovanju gradjevinskih struktura, uz uslove iogranicenja iz elaborata mikroseizmicke reonizacije predstavljaće osnov zastite predmetnogpodručja od destruktivnih dejstava zemljotresa.

Uvažavajući postavke prostornog plana Republike i usvojeni stepen seizmickog hazarda,primjenom zaštitnih mjera od ratnih razaranja i zaštite od zemljotresa zadovoljeni su osnoviuslovi zastite od eventualnih razaranja i žrtava.

3.5.1.3 Zaštita od požara i drugih prirodnih nepogoda

Fizička struktura ima jasno odredjene cjeline sa slobodnim medjuprostorima i prostorima radnih manipulacija i zelenila, što obezbjedjuje osnovni nivo zaštite od prenošenju požara u kompleksu. Lokacija ima dobre saobraćajne prilaze, što obezbjedjuje laku intervenciju u slučaju požara i njegovu lokalizaciju. Projektom infrastrukture i nivoom tehničke opremljenosti prostora (PP uredjaji) upotpuniće se sistem i mjere protivopžarne zaštite.

U cilju zaštite, otkrivanja i sprječavanja opasnosti od prirodnih nepogoda, požara, tehničkotehnoloških nesreća, hemijskih, bioloških, nuklearnih i radioloških kontaminacija, posljedica ratnog razaranja i terorizma, epidemija, epizootija, epifitotija i drugih nesreća, kao i spašavanja građana i materijalnih dobara ugroženih njihovim djelovanjem postupati u skladu sa Zakonom o zaštiti i spašavanju ("Službeni list RCG" 13/2007) i podzakonskim aktima koja proizlaze iz ovog zakona.

Obavezno je poštovanje svih zakonskih propisa, pravilnika, standarda i normativa i predviđenih za aseizmičko projektovanje i građenje objekata. Aktivnosti od interesa za odbranu sprovoditi na osnovu Zakona o odbrani ("Službeni list RCG" 47/2007) i podzakonskih akata koja prizlaze iz ovog zakona.

3.5.1.4 Zaštita korišćenjem alternativnih izvora energije

Kao mjere racionalizacije potrošnje energije predlažu se tri osnovne mjere: štednja, poboljšanje

energetske efikasnosti i korišćenje alternativnih, odnosno obnovljivih izvora energije.

28

Štednja energije

1) Osnovna mjera je poboljšanje toplotne izolacije prostorija, koja u ljetnjem periodu ne dozvoljavapregrijavanje, a u zimskom zadržava toplotu, pa stoga treba pojačati toplotnu izolaciju objekataiznad standarda Toplotna tehnika u građevinarstvu - Tehnički uslovi za projektovanje igrađenje zgrada (JUS U.J5.600.2002) .

2) Koristiti energetski efikasne potrošače električne energije klase A+ ili A.

3) Koristiti solarne kolektore za zagrijavanje tople vode.

4) Pasivni dobici toplote u vidu pretjeranog zagrijavanja moraju se regulisati i optimizovati uzadovoljavajuću cjelinu sredstvima za zaštitu od sunca: pokretnim sunčanim zastorima od materijalakoji sprječavaju prodor UV zračenja koje podiže temeperaturu, usmjeravanjem dnevnog svjetla,zelenilom, prirodnim provjetravanjem i sl.

5) Pri projektovanju i izgradnji objekata voditi računa o:

• orjentaciji i dispoziciji objekata,

• obliku objekata,

• međusobnom odnosa objekata i okoline u smislu zasjenčenja,

• toplotnoj akumulaciji objekata,

• bojama i materijalima fasade objekata,

Poboljšanje energetske efikasnosti

Za poboljšanje energetske efikasnosti neophodno je:

1) Poboljšanje energetske efikasnosti posebno se odnosi na projektovanje i izgradnjuniskoenergetskih zgrada, unaprijeđenje uređaja za klimatizaciju i pripremu tople vode korišćenjemsolarnih panela za zagrijavanje, unaprijeđenje rasvjete upotrebom izvora svjetla sa malominstalisanom snagom (LED, štedne sijalice ili HPS za spoljašnje osvjetljenje), koncepta inteligentnihzgrada (upravljanje potrošnjom energije glavnih potrošaca s jednog centralnog mjesta).

2) Pri projektovanju i izgradnji objekata primjenjivati, uz prethodnu stručnu i zakonodavnu pripremu, Direktivu 2002/91/EC Evropskog parlamenta (Directive 2002/91/EC of theEuropean Parliament and of the Council of 16 December 2002 on the energy performance of buildings(Official Journal L 001,04/01/2003)/ o energetskim svojstvima zgrada, što podrazumijeva obavezuizdavanja sertifikata o energetskim svojstvima zgrade, kome rok valjanosti nije duži od 10 go

29

Korišćenje alternativnih, odnosno obnovljivih izvora energije

U najvećoj mjeri treba koristiti obnovljive izvore energije - Sunca, vazduha i dr.

Kada su u pitanju obnovljivi izvori energije, posebno treba naglasiti potencijalnu primjenu energijedirektnog sunčevog zračenja. Kako trenutno na teritoriji Crne Gore nema dovoljno kvalitetnih podataka o prostornoj i sezonskoj raspodjeli sunčevog zračenja, može se samo izvršiti procjena naosnovu podatka za područje Cetinja.

Cetinje ima karakterističan hod temperature vazduha, sa najhladnijim januarom (0,8°C), najtoplijim

julom (20,4°C) i stabilnijim termičkim periodima u toku zime i ljeta. Januar kao najhladniji mjesec ima i apsolutni minimum od -20,5°C, apsolutni maksimum je u jalu 36,4°C. Apsolutno kolebanje

temperature vazduha u toku godine u Cetinju iznosi 56,9°C. (36,4°C i - 20,5°C). Period inverzija u toku zimskih mjeseci uslovljava nepo-kretnost vazdušnih masa i obratnu cirkulaciju, što povećava mogućnost zagadjenja vazduha. Periodi kratko traju a najčešće samo do 10 časova izjutra. Kod južnog vjetra javlja se pojava "fena", koja uslovljava znatno podizanje temperature i naglo topljenje snijega zimi. Negativne temperature se pojavljuju počev od mjeseca septembra pa završavaju sa mjesecom majom. Prosječno godišnje ljetnjih dana (Tmax > 25°c) ima 67,4. Znatno su redji vrući dani sa maksimalnom temperaturom preko 30°C, svega 13,9 dana godišnje (Podgorica 63,8 dana;

H.Novi 23,6 dana; Budva 25).Stoga se može zaključiti da ovo područje spada u red područja sazadovoljavajucim osnovnim parametrima za značajnije korišćenje energije neposrednog sunčevogzračenja. Klimatski uslovi i nezasjenjenost prostora omogućuju korišćenje sunčeve energije - zagrijanje i osvjetljavanje prostora, grijanje vode (klasični solarni kolektori) i za proizvodnju električneenergije (fotonaponske ćelije).

3.5.1.5 Oblikovanje prostora

Prostorno oblikovanje mora biti uskladjeno sa preporukama iz programa o prostornimoblicima. Insistiraće se na vizuelnom jedinstvu cjelovitog prostornog rješenja, sa stvaranjemnovog urbanog ambijenta u kontekstu naslijeđenog prostora.

Likovno i oblikovno rješenje gradjevinskih struktura mora da slijedi klimatske i drugeendemske karakteristike i da svojim izrazom doprinosi opštoj slici i da se pritom uskladi sapostojećom fizionomijom sredine. Obrada fasada mora biti izvedena od odgovarajućihmaterijala koji garantuju adekvatnu zaštitu enterijera objekata i odražavaju karakterplaniranih sadržaja. Kolorit objekata uskladiti sa njihovom funkcijom, okolinom, i klimatskimuslovima. Obrada površina partera mora odgovarati svojoj namjeni. Različitom obradomizdiferencirati namjensku podjelu partera. Elementi parterne obrade takodje obezbjedjujujedinstvo sa parternim cjelinama susjednih objekata.

Travnjaci i parkovsko rastinje moraju biti tako odabrani da u klimatskim i drugim endemskimuslovima podneblja nadju osnov svoje egzistencije. Sa aspekta ispravne znakovneorganizacije strukture partera koja ima za cilj da obezbijedi spontano razdvajanje korišćenjapartera i prijatan doživljaj u prostoru, potrebno je posvetiti posebnu pažnju :

30

- obradi zelene površine partera (prema programu i odredbama iznesenim useparatu hortikulture),- obradi kolovoznih površina i trotoara, - posebna obrada pješačkih koridora (bojeni beton, ferd-beton, keramičke pločice, beton kocke i drugo) u kombinaciji sa zelenilom, - urbanom dizajnu, opremi uz mogućnost inkorporiranja djela primjenjeneumjetnosti.

Specifičnost predmetnog prostora treba da čini niz vrijednih ambijenata, pri čemu suoblikovano-estetski kvaliteti objekata i prirodni kvaliteti sredine ukonponovani u jedinstveniambijent zone a, a uz nove elemente i forme opreme prostora u cilju njegove humanizacije,aktiviraće se i stvoriti novi identiteta prostora.

Umjetnički oblikovani predmeti koji treba da doprinesu stvaranju humanog i estetskioformljenog ambijenta mogu se kategorizovati u nekoliko sledećih grupa :

Predmeti urbane opreme u prostoru kao sto su : - klupe za sjedenje, - kandelabri u pješačkim prostorima i elementi uličnog osvjetljenja, -korpe za otpatke, - nadštresnice za i drugi detalji posebnih prostora za odmor, -oprema parkovskih terena itd.

Odabrani elementi moraju biti funkcionalno-estetski usklađeni sa oblikovanjem i namjenompartera i objekata. Odabiranje i oblikovanje opreme izvršiti nakon izradeinvesticionotehničke dokumentacije, a ista ne bi trebalo da ima sopstvene estetske pretenzijeveć da teži nadgradnji i afirmaciji primarnih oblika lokacije.

3.4.5. Preporuke za realizaciju

Karakteristično za ovaj plan jeste da predstavlja jednu nerazdvojenu funkcionalnu i arhitektonsku cijelinu projektovanu na dva nivoa. Kao u urbanističkom tako i u arhitektonskom smislu cijelokupoan zahvat, koji predstavlja lokaciju značajnog položaja u gradskoj matrici, treba predstavljati kako bezbijedno čvorište ukrštavanja dominantnih puteva koji se ulivaju u grad tako i odredjenu arhitekturu koja ce podržavati čitavi prostorni koncept.

Spajanjem djelanja urbanizma i arhitektonike stvara se mogućnost ojačanja identitetagrada.

31

4. INFRASTRU K T U R A

4.1 Saobraćaj

Postojeće stanje

Glavna gradska saobraćajnica Ulica Grahovska predstavlja granicu predmetnog plana sa

južne strane, dok je regionalni put R1 granica sa sjeveroistočne strane. Ove ulice u

potpunosti su izrađene: asfaltni zastor, ivičnjaci, pješačke staze, rasvjeta, saobraćajna

signalizacija…

Ulica Grahovska je pristupna za plato ispred postojeće autobuske stanice. Usled denivelacije

terena u okviru zone, regionalni put je na kotama koje su 5-8m više od kota Grahovske ulice.

Ispred autobuske stanice postoje 3-4 organizovana perona za parkiranje autobusa, kao i

parking za putnička vozila.

Pješački saobraćaj odvija se djelimično uređenim stazama. Taksi stajališta u zoni zahvata

nema.

SAOBRAĆAJNE POVRŠINE

Predloženo rješenje

Saobraćajno rješenje unutar zone prilagođeno je spoljnim uslovima i arhitektonskom

rješenju. Tako je saobraćaj organizovan u dva nivoa. Prvi nivo ili nivo Grahovske ulice služi za

parkiranje putničkih vozila, dok je nivo regionalnog puta- nivo saobraćaja i perona za

autobuse. Takodje kroz nešto prošireni zahvat, interveniše se na ulici glavnog prilaza gradu, u

cilju formiranja kvalitetnog uličnog fronta manjeg stepena ugrožavanja istorijskog i

zaštićenog objekta stare bolnice "Danilo I".

Usled blizine škole i geometrije Grahovske ulice, a u cilju smirivanja saobraćaja, raskrsnica

Grahovske i ulaza u kompleks autobuske stanice projektovana je kao kružna.

U okviru parkinga, sve projektovane ulice su za dvosmjerni saobraćaj sa dvije kolovozne

trake i u većini su sa obostranim poprečnim parkiranjem.

Regionalni put je planiran sa tri saobraćajne trake. Središnja traka omogućava lijeva

skretanja iz pravca Podgorice odnosno Budve. Saobraćajnica je pristupna za plato na kome su

organizovani peroni za autobuse.

32

Osnovni elementi poprečnih profila saobraćajnica dati su na prilogu “SAOBRAĆAJ”.

Trase saobraćajnica u situacionom i nivelacionom planu prilagoditi terenu i kotamaizvedenih saobraćajnica.

Kolovoznu konstrukciju saobraćajnica utvrditi shodno očekivanom opterećenju i saobraćajumjerodavnog vozila.

Odvodnjavanje saobraćajnih površina rješavati atmosferskom kanalizacijom.

Tehničko regulisanje saobraćaja

Sve ulice unutar kompleksa su pod režimom dvosmjernog kretanja vozila, sa zabranom

parkiranja na kolovoznoj traci. Parkiranje je dozvoljeno samo na za to posebno urađenim i

obilježenim površinama.

Priključak na glavne saobraćajnice regulisati saobraćajnom signalizacijom.

Ukrštanje unutrašnjih saobraćajnica regulisati odgovarajućom horizontalnom i vertikalnom

saobraćajnom signalizacijom uz određivanje i obilježavanje nailaska na put sa pravom

prvenstva prolaza. Brzinu kretanja vozilima ograničiti na 40 km/2 unutar cijelog zahvata na

ulaznim krakovima.

Parkiranje

Parkiranje u zoni zahvata plana rješavano je u funkciji planiranih namjena. Tako je planirano

parkiranje za 17 putničkih automobila u natkrivenom prostoru uz objekat autobuske stanice

na koti prizemlja, a u podzemnom parkingi ispod objekata autobuske stanice i

supermarketa, kako bi putnici imali direktan pristup predvidjenih ulaznih zona, planirano je 70

PM na koti -3,70.

Pješački saobraćaj

Pješačke staze predviđene su uz saobraćajnice. Prelaze preko ulica unutar kompleksa

obezbijediti odgovarajućom saobraćajnom signalizacijom (vertikalnom i horizontalnom).

Taxi saobraćaj

Lokacije stajališta taxi vozila naznačene su na nivou terena, u neposrednoj blizini objekta

autobuske stanice, sa tim da se poštuju važeći standardi za stajalište na kolovozu.

33

4.2 HIDR O TE H N IČK A INFRASTRU K T U R A

Postojeće stanje

I VODO V O D

Na osnovu obezbijeđenih katastara, instalacija vodovoda od nadležnog javnog preduzeća, prostor zahvata DUP-a i UP-a Istorijskog jezgra Cetinja pokriven je vodovodnom mrežom profila Ø 150mm, kao i cijevovoda Ø 400mm koji prolazi u neposrednoj blizini lokacije. Postojeća vodovodna mreža obezbjeđuje kvalitetno snabdijevanje sa vodom prostorapredmetnog DUP-a i UP-a.

II KANALIZA C IJ A ZA OTPADNE VODE

Prema obezbijeđenom katastru i uvida na terenu, na prostoru zahvata DUP-a postojiizgrađeni ulični kolektor fekalne kanalizacije ulicom Grahovskom. Postojeci objekatautobuske stanice prikljucen je na ulicni kolektor. Ulicni kolektor obezbedjuje usloveprikljucenja i odvodjenje otpadnih voda iz novoplaniranog objekta.

III ATMOSFERSKA KANALIZA CI JA

Na osnovu obezbijeđenog katastra i uvida na terenu, može se konstatovati da je prostorzahvata DUP-a i UP-a pokriven mrežom za prikupljanje i odvođenje atmosferskih voda.Primarni kolektor prolazi ulicom Grahovskom i odvodi atmosferske vode sa prostora uneposrednom okruzenju postojeceg objekta autobuske stanice, sto stvara uslove zakvalitetno odvodjenje atmosferskih voda sa prostora zahvata DUP-a i UP-a.

Planirano stanje

I VOD O V O D

Postojeci cjevovod stvara uslove za uredno vodosnabdijevanje novoplaniranih objekata autobuske stanice kao i obezbijedjenje potrebnih kolicina vode za protivpozarnu zastitu.

Broj zaposlenih zahtijeva minimalnu kolicinu sanitarne vode koja se uklapa u kolicinu vode zaprotivpozarnu zastitu, tako da nije vrsena posebna analiza potrebnih kolicina vode.Postojeci profil Ø 150mm cija je propusna moc preko 20 l/s, obezbijedjuje dovoljne kolicinesanitarne vode a njegova veza sa magistralnim profilom Ø 400mm stvara sigurnost uvodosnabdijevanju.

34

Posto dio cijevoboda Ø 150mm pada pod naovoplanirane objekte, na tom dijelu jeplanirano njegovo izmjestanje.

Za izradu vodovodne mreže, u skladu sa pravilnikom JP Vodovod, planirane su cijevi odnodularnog liva (liveno-gvozdene) i od PEVG od PE 100 za radne pritiske od 10 bara, dok su zaizradu čvorova predviđeni liveno gvozdeni fazonski komadi i armature.

Obrada projekata uličnih - blokovskih cjevovoda kao i samih priključaka budućih objekata, treba da seradi na osnovu preciznih uslova priključenja koje budući investitori treba da obezbjeđuju od JP “Vodovod i kanalizacija” Cetinje, što treba propisati i urbanističko-tehničkim uslovima od stranenadležnog opštinskog organa.

II KANALIZA CI JA ZA OTPADNE VODE

Osnovni kolektor fekalne kanalizacije izgrađen duž Grahovske ulice, na koju je prikljucenpostojeci objekat, obezbedjuje uredno odvodjenje fekalnih voda iz novoplaniranog objekta.Postojeci prikljucak dijelom pada pod novoplaniranom objektu, pa je predvidjeno njegovoukidanje na tom dijelu i planirana izgradnja dijela prikljucka van objekta.

Ukupne potrebe za odvođenjem otpadnih voda su minimalne tako da je planirano da sezadrzi postojeci prikljucak uz gore navedene intervencije.

Ulična mreža fekalne kanalizacije, planirana je da se gradi od PVC cijevi klase u zavisnosti oddubine ukopavanja, a na mjestima priključaka i na rastojanju od 50.00m i manje, planirana jeizgradnja revizionih okana sa liveno-gvozdenim poklopcima i propisnim penjalicama.

Uličnu mrežu i blokovske kanale, kao i priključke planiranog objekata treba projektovati na osnovuuslova priključenja pribavljenih od strane JP«Vodovod i kanalizacija« Cetinje, obaveze koju trebaprecizirati i urbanističko-tehničkim uslovima od strane nadležnog opštinskog organa.

35

III ATMOSFERSKA KANALIZA CIJ A

Postojeci kolektor atmosferske kanalizacije duz ulice Grahovske prikuplja i odvodi atmosferske vode sa platoa u okruzenju postojeceg objekta autobuske stanice. Posto se novoplaniranim objektom i uredjenjem prakticno ne mijenjaju povrsine sa kojih se slivaju atmosferske vode nije vrsena analiza kolicina atmosferskih voda. Prikupljene atmosferske voda sa novoplaniranog perona autobuske stanice spustaju se vertikalnim cijevima na donji nivo i sa dva kolektora Ø 300mm ukljucuju se u ulicni kolektor odnosno postojecu mrezu.

Prikupljanje atmosferskih voda sa perona autobuske stanice moze se obaviti rigolom saresetkom ili slivnickim resetkama ugradjenim u konstrukciju perona sa plafonskim odvodomdo planiranih spustova.

Kolektor koji prolazi preko planiranog parking prostora na donjoj etazi istovremeno ceodvodnjavati i taj prostor. Na kraju spustova sa novoplaniranog perona planirano jepostavljenje dva separatora masti i ulja kapaciteta od po 50 l/s. Kanali atmosferske kanalizacije planirani su da se grade od PVC i PEVG korugovanih cijevi,klase prema dubini ukopavanja, sa potrebnim brojem slivnika i revizionih slivnika na kojima sepostavljaju jednodjelne slivničke rešetke. Kod dvostranih nagiba sobraćajnica odvodnjavanje suprotne strane saobraćajnice treba rješavati izgradnjom poprečnih kanala profila DN 250mm sa jednodjelnom slivničkom rešetkom. Precizne uslove za obradu projektne dokumentacije treba formirati na osnovu katastarapostojećih instalacija, uslova priključenja iz JP«Vodovod i kanalizacija« Cetinja, što trebaprecizirati u urbanističko-tehničkim uslovima koje izdaje nadležni opštinski organ.

36

PR O C J E N A TR OŠ K O V A

I. VODO V O D

1. Izmjestanje cjevovoda vodovoda od PEVG i duktila za radne pritiske od 10bara, računajući sa svim

zemljanim radovima i izradom šahtova sa čvorovima iprotivpožarnih hidranata i to za:

Ø 150mm m 160 x 120 = 19.200 €

UKUPN O VOD O V O D : 19.200 €

II. FEKALNA KANALIZACIJA

1. Izmjestanje dijela prikljucka fekalne kanalizacije od PVC cijevi računato

sa svim zemljanim, vodoinstalaterskim,zidarskim ibetonskim radovima i ugradnjom poklopaca ipenjalica, i to za:

Ø 200mm m 10 x 150 = 1.500 €

UKUPN O FEKALNA KANALIZA CIJA : 1.500 €

III. ATMOSFERSKA KANALIZACIJA

1. Izrada uličnih i blokovskih kanala atmosferske kanalizacije od PVC cijevi, računato sa svim zemljanim radovima , sa

izradom potrebnog broja slivničkih okana i revizionih slivnika :

Ø 300mm m 230 x 135 = 31.050 €

2. Nabavka transporta i montaze separatora

37

masti i ulja kapaciteta 50 l/s racunajuci sa svim zemljanim i betonskim radovima,

kom 2 x 8.000 = 16.000 €

UKUP N O ATM OSFERSK A KANA LIZ A C I J A : 47.050 €

UKUPN O HIDR O TE H N IČK E INSTALACIJE : 67,750 €

38

4.3 ELEKTROENERGETIKA

1. UVOD

Ovim planom određene su potrebe, definisane zahvatom u okviru izmjena DUP-a i UP-a Istorijskog jezgraCetinja, za električnom energijom u zavisnosti od strukture i namjene objekata.

Veličina zahvata lokacije je 1,26ha. Planski pokazatelji su dati u narednoj tabeli:

Izmjene DUP-a i UP-a Istorijskog jezgra CetinjaPovršina zahvata

BGP objekta autobuske stanice- Prizemlje- Sprat

Broj zaposlenihBRGP stambenog objekta

površina

12600 m²

1590 m2

1270 m2

320 m2

30360 m2

Tabela 1. Urbanistički pokazatelji

Prostor je podijeljen na dvije urbanističke parcele UP1 i UP2. Na urbanističkoj parceli UP1 predviđena jeizgradnja novog objekta autobuske stanice sa pripadajućim sadržajima (čekaonica sa biletarnicom,administrativni dio, restoran, salon automobila, trgovine). Okolina stanice je namijenjena za parking imanipulaciju autobusa. Na urbanističkoj parceli UP2 nalazi se postojeći stambeni objekati.

Za utvrđivanje vršnog opterećenja stanova (domaćinstava) koristi se analitička metoda bazirana nastandardnoj elektrifikaciji stana. Za utvrđivanje vršnog opterećenja poslovno-administartivnog prostora,koristi se metoda specifične proračunske aktivne električne snage (snage po jedinici prostora aktivnepovršine - W/m²).

Planom je definisana struktura električnih potrošača u jednom domaćinstvu - stanu (Tabela 2).

1.1. SPECIFIČNO OPTEREĆENJE STANOVA (DOMAĆINSTAVA)

Kod dimenzionisanja elektroenergetskih kapaciteta za napajanje stanova polazni problem je kako odrediti očekivano vršno opterećenje skupine domaćinstava (stambenih jedinica). To opterećenje iznosi :

P n � f p � fn � n �P i1

odnosno, specifično opterećenje domaćinstva kao prosječno učešće jednog domaćinstva u vršnom

P Ps� n

n opterećenju grupe :

gdje su :

Pn - vršno opterećenje grupe od n stambenih jedinica,

Pi1

- prosječna instalisana snaga jednog stana

fp - faktor potražnje

fn - faktor jednovremenosti opterećenja skupine od n stanova

Faktor jednovremenosti u praksi se obično određuje preko Rusck-ovog obrazca:

f n � f � 1 f

n�

f� - faktor jednovremenosti zavisan od vršnog opterećenja pojedinačne stambene jedinice(kreće se od 0,15 do 0,35).

Potrošač Snaga (kW)

Rasvjeta 1,5

Grijanje 6

Klima uređaj 2

Električni štednjak 8

Bojler u kupatilu 2

Bojler u kuhinji 2

Mašina za pranje veša 2

Mašina za pranje suđa 2

Grijalica u kupatilu 1,5

Hladnjak 0,15

Zamrzivač 1,5

RTV 0,35

Utičnice opšte namjene 10

Ukupno ( Pi ) 39

Tabela 2. Struktura potrošača i instalisana snaga u domaćinstvu Pi (kW)

Na osnovu dijagrama, koji slijede, proizilazi da je faktor potražnje je : fp = 0,42.

Vršna električna snaga stana se određuje po obrascu :

PVS � f p � P i 1 � 0 ,42� 37kW�15,54kW

Faktor istovremenosti je : f� = 0,182.

2. POSTOJEĆE STANJE

Na predmetnom prostoru, u okviru izmjene DUP-a i UP-a Istorijskog jezgra Cetinja, ima izgrađenihelektroenergetskih objekata koji bi mogli poslužiti za snabdijevanje električnom energijom. Naime, uneposrednoj blizini postojećeg objekta autobuske stanice, nalazi se TS 10/0,4kV ,,Autobuska stanica”630kVA. Trenutno se sa ove TS napaja 180 domaćinstava i 27 potrošača (kategorija ,,ostala potrošnja”).Vršno opterećenje se kretalo do 375kW. Osim navedenoga, u okviru predmetnog zahvata, postoji iodgovarajući 10kV kablovski razvod - prilog u Grafičkoj dokumentaciji.

3. PLANIRANO STANJE

3.1. OPŠTI DIO

Kako bi se ispravno isplanirala distributivna mreža, u zoni zahvata UP-a (konzumno područije), treba što

preciznije predvidjeti godišnju potrošnju električne energije i godišnja vršna opterećenja.

Svakako da povećanje potrošnje električne energije treba da prati i adekvatna izgradnja, kakodistributivne mreže, tako i transformacije napona. Ovo znači da će povećana potražnja za električnomenergijom usloviti i potrebu za izgradnjom elektroenergetskih objekata, odnosno nabavku nove opreme.Izbor nove opreme zavisi od analize postojećeg stanja i od planiranja budućeg razvoja potrošnjeelektrične energije.

Za prognozu buduće potrošnje električne energije, u zahvatu konzuma, potrebni su slijedeći statistički

podaci:

- potrošnja električne energije,- vršno opterećenje,- broju stanovnika i planiran rast.

Na osnovu ovih podataka se prognozira potrošnja električne energije, po metodi zavisnosti godišnjeg

porasta potrošnje električne energije od potrošnje po stanovniku.

Prognoza potreba za električnom energijom zasnovana na ovoj metodi zasniva se na prognozi potrošnje

domaćinstava (stanova) i ostale potrošnje (administrativno-poslovni dio) - na naponskom nivou 0,4 kV.

U slijedećoj tabeli su predstavljeni planski pokazatelji prema namjeni (pregled građevinskog fonda):

Površina pod objektima 1 950 m2

Površina administrativno-poslovnog prostora 1 590 m2

Površina stambenog prostora 360 m2

Ukupan broj stambenih jedinica 3

Prosječna površina stana 120 m2

Tabela 3. Pregled građevinskog fonda po namjeni - planirano stanje

Prethodna tabela je osnova za izračunavanje budućih potreba u potrošnji električne energije za

predmetni zahvat.

3.2. VRŠNO OPTEREĆENJE STAMBENOG PROSTORA (DOMAĆINSTVA)

Podaci o standardu elektricifiranosti stana (domaćinstva) dati su u Tabeli 2.

Podaci podrazumijevaju primjenu električne energije za grijanje/hlađenje prostora, spremanje hrane,pripremu tople vode.

Kao što je dato u poglavlju 1.1. vršno opterećenje grupe stanova se izračunava kao:

P V � n � kn � P VS

P VS - vršno optrećenje jednog stana (W)

k n - faktor jednovremenosti grupe stanova

n - broj stanova

Vršno optrećenje jednog stana dobija se na osnovu instalisanog opterećenja i faktora istovremenosti.

Faktor istovremenosti grupe stanova se dobija iz relacije:

kn

� k 1 1 k1

n

gdje je :

k 1 - faktor istovremenosti (zavisi od vršnog opterećenja stana).

Sada se analizira situacija za zimski period. Na osnovu priloženih dijagrama iz poglavlja 1.1. dobija se da je

za zimski period:

Pi =37kW => k=0,42 => PVS � 0 ,42 � 37kw � 15,54kW=> k 1 =0,182

Na osnovu naprijed navedenog izračunavaju se vršna opterećenja stanova za zimski period, obzirom da je

tada najveća potrošnja električne energije. Ovo je predstavljeno u tabeli koja slijedi:

broj

Namjena stanova

(domać.)

Pvsk

1k

n′Pvs

(W)(W)

- stambeni prostor - UP2 3 15540 0,182 0,654 30502

Tabela 4. Vršno opterećenje stanova-domaćinstava (zimski period)

3.2. VRŠNO OPTEREĆENJE ADMINISTRATIVNO-POSLOVNOG PROSTORA

Kao što je već napomenuto, u okviru zahvata na UP1 planira se izgradnja novog objekta autobuskestanice sa svim pripadajućim sadržajima (čekaonica sa biletarnicom, administrativni dio, restoran, salonautomobila, trgovine). Kako je površina ovih cjelina dominantna, u odnosu na ukupnu BGP, to će se istizasebno razmatrati.

Vršno opterećenje raznih (opštih) djelatnosti i usluga određuje se na osnovu površine prostora (površineobjekta predmetne djelatnosti) i specifičnog vršnog opterećenja (po jedinici površine). Specifično vršnoopterećenje podrazumijeva utrošak električne energije za opšte potrebe, grijanje/hlađenje prostora,ventilaciju, pripremu tople vode, osvijetljenje.

Za određivanje učešća pratećeg sadržaja u vršnom opterećenju konzuma prognoza vršne snage može da seizvrši direktnim postupkom pomoću usvojenog specifičnog opterećenja po jedinici aktivne površineobjekta, odnosno dijela ili cjeline objekta.

Rezultati za ove cjeline ili djelove planiranog objekta dati su u tabeli 5.

Namjena

BGP

cjelina

(m 2)

Spec.optereć.

(W/m 2)

Pvp

(W

)

- društveni hol

- čekaonica sa biletarnicom

- administracija

170 80

270 70

230 80

13600

18900

18400

- ekonomska zona 130 80 10400

- raestoran, salon automobila, trgovine 470 90 42300

- ekaonica i vertikalne komunikacije 270 70 18900

UKUPNO 122500

Tabela 5. Vršno opterećenje administrativno-poslovnog prostora

3.3. VRŠNO OPTERĆENJE ZAHVATA

Područje zahvata, namijenjeno je prije svega za razvoj transporta sa dopunskim sadržajima. Kako se radi odijelu države gdje je u zimskom periodu značajno veća potrošnja električne energije, to su i vršnaopterećenja tretirana za ovaj period. Na osnovu rezultata proračuna za zimski period, određuju se vršnaopterećenja uz koeficijent jednovremenosti na cijelom zahvatu 0,8 - Tabela 6.

rezerva + gubici

Zona zahvata

Stambeni dio

Administrativno- poslovnidio

Istorijsko jezgro Cetinja

0,8 Σ Pv (10 %)(W)

(W)

24401 2440

98000 9800

122401 12240

Puk faktorPv (VA)

(W) snag e

26841 0,98 27389

107800 0,98 110000

134641 0,98 137389

Tabela 6. Vršno opterećenje zahvata 4. PRIJEDLOG PLANA

Na osnovu podataka iz Tabele 6. može se odrediti potrebna snaga buduće TS 10/0,4kV uzimajući uobzir i trenutno opterećenje postojeće transformatorske stanice. Kako se postojeća TS10/0,4kV snage 630kVA nalazi na mjestu budućeg objekta autobuske stanice to se predlaže njenadislokacija i rekonstrukcija.

Položaj novoplanirane TS 10/0,4kV 1x630kVA kao i VN mreža 10kV dati su na crtežu zahvata -Grafička dokumentacija.

4.1. ODREĐIVANJE BROJA TIPSKIH TS 10/0,4 kV I NJIHOVE LOKACIJE

Ova električna snaga može da se realizuje izgradnjom jedne TS 10/0,4 kV 1x1000 kVA kako jedato u sljedećoj tabeli.

Vršno opterećenjePv(VA)

postojeće+planiranopostojeće 468750planirano 137389

UKUPNO 606139

Postojeća StepenTS 10/0,4 kV opterećenja

(kVA)

1x630 0,96

Tabela 7. Planirano stanje

4.2. RJEŠENJE ELEKTROENERGETSKIH POSTROJENJA I MREŽE

4.2.1. SNABDIJEVANJE ELEKTRIČNOM ENERGIJOM

Svi potrošači, na područiju razmatranog zahvata, napajaće se iz dislocirane TS 10/0,4kV1x630kVA.

4.2.2. POSTOJEĆE STANJE

U zoni zahvata planskog dokumenta, u neposrednoj blizini postojećeg objekta autobuske stanice, nalazi seTS 10/0,4kV ,,Autobuska stanica” 630kVA. Osim toga, u okviru predmetnog zahvata, postoji i 10kVkablovski razvod što je prikazano u prilogu Grafičke dokumentacije - postojeće stanje.

4.2.3. PLANIRANO STANJE

Predviđena je transformatorska stanica 10/04 kV, čija su instalisana snaga i lokacija, utvrđeni naosnovu dobijenih planskih pokazatelja, odnosno prema budućim potrebama konzuma uelektričnoj snazi, na zahvatu plana.

Interes ED Cetinje je definisan kroz dislokaciju postojeće TS 10/0,4 kV, obzirom da se nalazi namjestu predviđenom za izgradnju budućeg objekta autobuske stanice, kao i njenu rekonstrukciju(prema uslovima nadležne ED Cetinje) obzirom da se ista nalazi u lošem stanju. Iz istog razlogadislokacije planirano je i izmiještanje 10kV kablova u okviru zahvata, odnosno ukidanje dijelapostojećih i polaganje novih kablova.

4.2.4. TRANSFORMATORTSKE STANICE 10/0,4 kV

Polazeći od prethodnih činjenica predlaže se izgradnja nove TS, prema podacima planiranog stanjadatim u Tabeli 7. Lokacija buduće TS je predložena tako da ista ima pogodan raspored u cilju štokvalitetnijeg snabdijevanja potrošača. Planirana je izgradnja jedne transformatorske stanice TS10/0,4kV 1x630 kVA.

Detaljna specifikacija opreme, koju treba ugraditi u budućoj TS, biće predmet posebne projektnedokumentacije.

Novoplanirana TS će se izgraditi kao slobodnostojeća montažno betonska. Objekat TS 10/0,4 kV će biti tako izveden da ispunjava sve uslove neposrednog isporučioca i distribucije električne energije, odnosno nadležne ED Cetinje. Projektovanje i izgradnja trafostanice će biti usklađeni sa tehničkom preporukom TP-1b:DTS - EPCG 10/0,4kV (JEP EPCG Nikšić, decembar 2004.).

4.2.5. ELEKTROENERGETSKA 10kV MREŽA

Planiranu TS 10/0,4kV 630kVA, treba priključiti na elektroenergetsku 10kV mrežu kablovskimputem, a u svemu prema uslovima nadležne ED Cetinje.

Snaga TS, u pripadajućoj zoni zahvata, određena je na osnovu vršnog opterećenja u zimskomperiodu, obzirom da se radi o poslovno-administrativnim i stambenim objektima. Raspored novihobjekta uslovio je planiranu lokaciju nove TS.

Planirana TS (NDTS) treba biti sa 3 izvodna i dva trafo polja, izrađena u SF6 tehnologiji. Takođe moraimati potreban broj izvoda na NN strani (8 - 16) kao i polje javne rasvjete.

Planirana je kablovska 10kV mreža i to kablovima XHE-49-A 1x240/25mm2. Kablovi su jednožilni, apolažu se u rov jedan pored drugog na propisnom rastojanju. Paralelno sa kablovima polaže se trakaFeZn 25x4mm zbog objedinjavanja uzemljenja svih susjednih transformatorskih stanica. Plan budućih vezaje dat na crtežima planiranog stanja u Grafičkoj dokumentaciji.

4.2.6. ELEKTROENERGETSKA 1kV MREŽA

Elektroenergetsku 1kV mrežu formirati tako da zadovoljava sve zahtjeve koji se tiču neprekidnosti i kvaliteta snadbijevanja potrošača električnom energijom.

Za snadbijevanje električnom energijom predmetnog zahvata predviđena je kablovska mreža. Zakablovske izvode 0,4 kV iz TS 10/0,4kV koristiti kablove PP00-A 4x150mm² ili manjegpresjeka, prema propisima i uslovima nadležne ED Cetinje. Obezbijediti sigurnost u napajanjusvakog od razvodnih ormara (NKRO).

Priključenje objekata na kablovsku mrežu izvesti preko tipskih kablovskih priključnih ormara(NKRO) postavljenih uz fasade objekata ili kao slobodnostojeći.

Trasa elektroenergetske 1kV mreže je određena konfiguracijom terena kao i rasporedom objekata. Poželjno je da, u osnovi, prati regulacionu liniju kolovozne i pješačke komunikacije. Ovozbog budućeg lakšeg razvoja i održavanja. Osim toga, 1kV mreža mora biti usklađena i sa ostalimobjektima tehničke infrastrukture (instalacije vodovoda i kanalizacije, TK, kablovske televizije isl.).

4.2.7. JAVNA RASVJETA

Sve postojeće i planirane saobraćajnice, parkirališta i pješačke staze, u zoni zahvata, trebaju bitiopremljene instalacijama javne rasvjete.

Planirane saobraćajnice, u područiju zahvata plana, treba osvijetliti pogodnim svjetiljkama sapravilno odabranim izvorima odgovarajuće snage (natrijumovim sijalicama 250W ili slično).Svjetiljke postaviti na metalnim stubovima visine 8 - 11m, zavisno od podataka dobijenihfotometrijskim proračunom.

Parkinge, pješačke staze i druge manje javne površine osvijetliti, takođe, koristeći pogodnesvetiljke sa pravilno odabranim izvorima svjetlosti (metal-halogene sijalice snage 70W ili slično) nametalnim stubovima visine (3,5 - 4)m, zavisno od fotometrijskog proračuna.

Povezivanje stubova javne rasvjete sa izvorom električne energije izvesti podzemnim kablom PP004x16(25) mm².

Izvor snadbijevanja električnom energijom javne rasvjete biće polja rasvjete u pripadajućoj TS10/0,4 kV. Na mreži spoljnje rasvjete treba ugraditi mjere zaštite od preopterećenja, kratkog spojai previsokog napona dodira.

4.2.8. URBANISTIČKO-TEHNIČKI USLOVI ZA ELEKTROENERGETSKA POSTROJENJA I MREŽU

U cilju obezbijeđenja kvalitetnog i sigurnog napajanja potrošača, u zoni zahvata plana, potrebno jeizgraditi odgovarajuću elektroenergetsku mrežu i postrojenja, primjenjujući slijedeće:

- Izgraditi novu TS 10/0,4 kV prema tabeli planiranog stanja po zonama;- Transformatorsku stanicu izgraditi kao slobodnostojeću montažno-betonsku ili u sklopu

planiranih građevinskih objekata. Prostorije stanica trebaju biti prostrane i zračne kako bi se omogućio pravilan smještaj odgovarajuće opreme (transformatora, razvodnih postrojenja i sl.) kao i njen nesmetan rad. Raspored opreme mora biti takav daobezbijeđuje nesmetano rukovanje, ugradnju i zamjenu blokova ili elemenata kao i štoefokasniju zaštitu od direktnog dodira djelova pod naponom;

- Trafostanica da bude u SF6 tehnici. Opremu u transformatorskim stanicama predvidjeti prema dokumentu ,,Tehnička preporuka TP-1b: Distributivna transformatorska stanica DTS - EPCG 10/0,4 kV;

- Izgraditi adekvatne prilazne puteve do TS-a, širine 3m i nosivosti najmanje 5T, odnajbliže javne saobraćajnice;

- Okolni teren i pristupni put treba tako isplanirati kako bi se onemogućio prodoratmosferskih padavina u prostorije TS-a;

- Električnu mrežu naponskog nivoa 10 kV treba izgraditi kao podzemnu sa kablovima čijiće presjek odrediti nadležna ED Cetinje;

- Električnu mrežu naponskog nivoa 1kV izgraditi kao podzemnu;- Podzemne naponske vodove polagati u rovu propisanih dimenzija. Ako trase kablova

prolaze ispod saobraćajnica ili mogu biti na drugi način ugrožene, položiti ih uodgovarajuću kablovsku kanalizaciju;

- Uz sve planirane saobraćajnice i druge javne površine (parkirališta, pješačke staze)izgraditi instalacije javne rasvjete. Napajanje sistema javnog osvjetljenja vršiće se izrazvodnog polja javne rasvjete u pripadajućoj TS i/ili iz ormara javnog osvjetljenja.

5. APROKSIMATIVNI TROŠKOVI REALIZACIJE - ELEKTROENERGETIKA

POZ. OPIS RADO V A JED. KOL. JEDIN. UKUPN OMJERE CIJENA (EUR)

1. Priprema terena, dislokacija i rekonstrukcija postojećeNDTS 1x630kVA kom. 1 35.000,00 35.000,00

2. Izrada novih kablovskih 10kV dionica i izvoda napodručiju plana m 300 60,00 18.000,00

3. Izrada nove 1kV mreže i javna rasvjeta kompl. 19.000,00

UKUP N O 72.000,00

4.4 TELEKO MU NI K A C I O N A INFRASTRU K T U R A

Postojeće stanje

Na području koje obuhvata DUP “Istorisjko jezgro Cetinja”, postoji izgrađena tk kanalizacija sa 2 PVCcijevi precnika 110mm, koja je u vlasništvu dominantnog operatera fiksne telefonije, CrnogorskogTelekoma. U kontaktnoj zoni, Crnogorski Telekom posjeduje komutacioni čvor - tk centralu RSS Cetinje, sa koje se napajaju pretplatnici sa ovog područja, a u okviru glavnog telekomunikacionog čvora Cetinje. Ovaj telekomunikacioni čvor je povezan optičkim kablom sa glavnom tk centralom u Podgorici. Imajući u vidu dužinu pretplatničke petlje - rastojanje od RSS-a do pretplatnika, u odnosu na nove standarde u pružanju savremenih tk servisa, kao što su ADSL, IPTV i dr., ovaj telekomunikacioni čvor je tako lociran da pretplatnike iz zone posmatranog DUP-a može da snadbijeva navedenim servisima. Tk mreža na RSS Cetinje je urađena kablovima tipa TK 59GM, provučenim kroz pE i PVC cijevi u tk kanalizaciji. Postojeća tk mreža sa RSS Cetinje u posmatranoj zoni je, generalno govoreći, u zadovoljavajućem stanju. Na posmatranom području prisutni su signalom mobilne telefonije i sva tri mobilna operatera, a područje jepokriveno i TV signalom koji distribuira BBM Montenegro. Na osnovu dobijenog katastra podzemnih tk instalacija koje je dostavio Crnogorski Telekom, urađena je karta postojećeg stanja, ali mobilni operateri do momenta izrade ovog urbanističkog plana, nijesu dostavili svoje katastre niti plan budućih lokacija, iako su im isti podaci traženi, tako da lokacije postojećih i planiranih baznih stanica mobilne telefonije nijesu unošene na kartama postojećeg i planiranog stanja.

Planirano riješenje

Implementacija novih tehnika i tehnologija, liberalizacija tržišta i konkurencija u sektoru elektronskih komunikacija će doprinijeti bržem razvoju elektronskih komunikacija, povećanju broja servisa, njihovoj ekonomskoj i geografskoj dostupnosti, boljoj i većoj informisanosti kao i bržem razvoju privrede i opštine u cjelini. Jedan od ciljeva izrade ovog DUP-a jeste da se želi obezbjediti planiranje i građenje elektronske komunikacione infrastrukture koja će zadovoljiti zahtijeve više operatora elektronskih komunikacija, koji će građanima ponuditi kvalitetne savremene elektronske komunikacione usluge po ekonomski povoljnim uslovima. Treba voditi računa o slijedećem:

- da se kod gradnje novih infrastrukturnih objekata posebna pažnja obrati zaštiti postojećeelektronske komunikacione infrastrukture

- da se uvjek obezbijede koridori za telekomunikacione kablove duž svih postojećih i novihsaobraćajnica,

- da se gradnja, rekonstrukcija i zamjena elektronskih komunikacionih sistema mora izvoditi ponajvišim tehnološkim, ekonomskim i ekološkim kriterijumima

Akt kojeg se treba pridržavati prilikom izgradnje nove telekomunikacione infrastrukture, jeste Pravilnik o određivanju elemenata elektronskih komunikacionih mreža i pripadajuće infrastrukture, širine zaštitnih zona i vrste radio-koridora u čijoj zoni nije dopuštena gradnja drugih objekata (Službeni list Crne Gore" broj 83/09).

Kao što je već rečeno u opisu postojećeg stanja, u posmatranoj zoni ovog DUP-a, postoji izgrađena tkkanalizacija sa 2 PVC cijevi prečnika 110mm.

Takodje je rečeno da se u susjednoj zoni nalazi komutacioni čvor - tk centrala RSS Cetinje, sa koje senapajaju pretplatnici sa ovog područja, a u okviru glavnog telek omunikacionog čvora Cetinje.

Veza izmedju ove tk centrale i glavne tk centrale u Podgorici realizuje se optičkim kablom. Rečeno je i da je tk mreža na području zone posmatranog DUP-a uradjen kablovima tipa TK 59GMprovučenim kroz pE i PVC cijevi.

U skladu sa planskim rjesenjima DUP-a, potrebno je planirati novu tk kanalizaciju koja će se nalaziti utrotoarima planiranih saobraćajnica.

Dodjela savremenih servisa, sa izgradnjom nove tk kanalizacije i rekonstrukcijom postojeće i izgradnjomnove tk mreže, biće ostvarljiva, jer je rastojanje pretplatnika iz posmatrane zone od postojeće tk centrale RSSCetinje u zadovoljavajućim granicama. Pri planiranju broja PVC cijevi u novoj tk kanalizaciji, moraju se u obzir uzeti podaci o planiranimgradjevinskim površinama, površinama namijenjenim stambenim, poslovnim i uslužnim djelatnostima,broju stanovnika unutar zone i dr. Zbog toga je, u skladu sa naprijed iznijetim činjenicama , uz podatke o postojećoj tk mreži na ovom terenu,dobijenih od TK Centra Cetinje, u skladu sa razvojem objekata unutar zone, predviđena izgradnja nove tkkanalizacije na svim potezima gdje je to neophodno. Kanalizacioni kapaciteti omogućavaju dalju modernizaciju elektronskih komunikacionih mreža bez potrebe zaizvođenjem naknadih građevinskih radova, kojima bi se iznova devastirala postojeća infrastruktura.

Planirana tk kanalizacija u zoni DUP-a, radiće se sa 2xPVC cijevi Ø 110 mm, u ukupnoj dužini od oko 274metra.

Planirano je i da se uradi novih 7 tk okana sa lakim poklopcem.

Planiranim rješenjima u dijelu tk kanalizacije, ona se logično veže na postojeću tk kanalizaciju sa postojeceg tkokna 1.

Trasu planirane tk kanalizacije potrebno je, gdje god je to moguće, uklopiti u trase trotoara ili zelenihpovršina, jer bi se u slučaju da se tk okna rade u trasi saobraćajnice ili parking prostora, morali ugradititeški poklopci sa ramom i u skladu sa tim uraditi i ojačanje okana, što bi bilo neekonomično.

Tk kanalizaciju koja je planirana u okviru ovog DUP-a, kao i tk okna, izvoditi u svemu prema važećimpropisima i preporukama ZJ PTT iz ove oblasti. Od planiranih tk okana, Projektima za pojedine objekte u zoni obuhvata, definisati plan i način priključenjasvakog pojedinačnog objekta .

Tk kanalizaciju pojedinačnim projektima treba predvidjeti do samih objekataSavremene telekomunikacije koje obuhvataju ditribuciju sva tri servisa, telefonije-fiksne i mobilne, prenospodataka i TV signala, omogućavaju više načina povezivanja sa telekomunikacionim operateri

Imajući u vidu veliki broj različitih objekata i samu lokaciju, kroz telekomunikacionu kanalizaciju trebagraditi savremene telekomunikacione optičke mreže u tehnologiji FTTx (Fiber To The Home, Fiber To TheBuilding,...), sa optičkim vlaknom do svakog objekta, odnosno korisnika.

Ovo rješenje je u skladu sa dugoročnim rješenjima u oblasti telekomunikacija, sa optičkim pristupnimmrežama.

Kućnu tk instalaciju u kolektivnim stambenim objektima, treba izvoditi u tipskim ormarićima ITO LI, lociranim u ulazu u objekte na propisanoj visini ili u RACK ormarima u zasebnim tehničkim prostorijama .Na

isti način izvesti i ormariće za koncentraciju instalacije za potrebe kablovske distribucije TV signala, saopremom za pojačavanje TV signala. Kućnu tk instalaciju u svim prostorijama realizovati telekomunikacionim kablovima koji će omogućavatikorišćenje naprednijih servisa koji se pružaju ili čije se pružanje tek planira, FTP kablovima cat 6 i cat 7 ikablovima sa optičkim vlaknima ili drugim kablovima sličnih karakteristika i provlačiti kroz PVC cijevi, saugradnjom odgovarajućeg broja kutija, s tim da u svakom poslovnom prostoru treba predvidjeti minimalno po4 tk instalacije, a u stambenim jedinicama minimalno po 2 tk instalacije .

U slučaju da se trasa tk kanalizacije poklapa sa trasom vodovodne kanalizacije i trasom elektro instalacija,treba poštovati propisana rastojanja, a dinamiku izgradnje vremenski uskladiti.

U objektima funkcionalne namjene kao što su škole, vrtići, restorani, tržni centri itd., predvidjeti mogućnostmontaže javnih telefonskih govornica. Obzirom da mobilni operatori u momentu izrade DUP-a nijesu dostavili podatke o postojećim lokacijamabaznih stanica, niti su iskazali potrebu za montiranjem novih baznih stanica na ovom području, nijesudefinisane nove lokacije za postavljanje stubova za mobilnu telefoniju. U odnosu na savremene trendove u oblasti mobilne telefonije, projektant naglašava da ovo ne znači da neki odpostojećih ili eventualno novih operatora mobilne telefonije neće imati potrebu da u nekom momentu postavinovu baznu stanicu na posmatranom području.Lokalna uprava bi takvim zahtjevima trebala da izađe u susret,sagledavajući sve neophodne parametre.

Prilikom određivanja detaljnog položaja bazne stanice mora se voditi računa o njenom ambijentalnom ipejzažnom uklapanju, i pri tome treba izbjeći njihovo lociranje na javnim zelenim površinama u središtunaselja, na istaknutim reljefnim tačkama koje predstavljaju panoramsku i pejsažnu vrijednost, prostorimazaštićenih djelova prirode, Gdje god visina antenskog stuba, u vizualnom smislu ne predstavlja problem (mogučnost zaklanjanja iskrivanja), preporučuje se da se koristi jedan antenski stub za više korisnika. Postavljanjem antenskih stubova ne mijenjati konfiguraciju terena i zadržati tradicionalan način korištenjaterena. Za vizualnu barijeru prostora antenskog stuba, u zavisnosti od njegove lokacije, koristiti šumsku iliparkovsku vegetaciju.

Predmjer i predračun materijala i radova

Br. A/ MATERIJAL Jedinica Količina Jedinična cijena Ukupna cijena E1.

PVC cijev Ø 110/3,2 mm dužine 6 m kom 274.00 12.50 3,425.002. Gumene brtve za nastavljanje PVC cijevi Ø

110/3,2 mm kom 274.00 0.20 54.803. PVC uvodnica Ø 110/3,2 mm duž. 0,5m kom 12.00 2.50 30.004. PVC držač odstojni 110/2 kom 12.00 0.80 9.605. Čep za zatvaranje cijevi Ø 110/3,2 mm kom 12.00 1.50 18.006. PTT traka za upozorenje m 274.00 0.10 27.407. Laki tk poklopac sa ramom

(min. nosivosti 50 kN) kom 7.00 175.00 1,225.00

Ukupno: 4,789.80

Br B/ TK KANA LI Z A C I J A Jedinica Količina Jedinična cijena Ukupna cijena E

1. Trasiranje - određivanje trase rova nove ipostojeće kanalizacije i lociranje postojećih inovih okana prije iskopa m 274.00 0.10 27.40

2. Traženje postojećih instalacija ručnimkopanjem poprečnog rova (šlica) m 50.00 4.00 200.00

3. Izrada kablovske tk kanalizacije od PVCcijevi sa opisom radova: -ručni iskop rova sa razupiranjem; -nasipanje donjeg sloja pijeska d=10 cm, -polaganje PVC cijevi, -nasipanje pijeska između cijevi; -nasipanje zaštitnog sloja pijeska d=10 cm, -zatrpavanje rova u slojevima sa nabijanjem, -postavljanje pozor trake; -uređenje trase sa utovarom i odvozom viška materijala:

za 1x3xPVCØ110mm(68x101cm) m 274.00 10.00 2,740.004. Nepredviđeni radovi

( 3% od zbira radova za KK) 90.00

Ukupno: 3,057.40

Br C/ KABL O VS K A OKN A Jedinica Količina Jedinična cijena Ukupna cijena E1. Izrada AB okna unutrašnjih dimenzija

1,60x1,40x1,90m: ručni iskop rupe za okno,odvoz šuta na deponiju,izrada okna(d=15cm(zidova,donje i gornje ploče)) sa ugradnjom lakog tk poklopca sa ramom i podešavajućih konzola prema prilogu (rad+materijal bez lakog tk poklopca sa ramom) kom 7.00 680.00 4,760.00

2. Nepredviđeni radovi( 3% od zbira radova za okna) 150.00

Ukupno: 4,910.00

Sveukupna cijena: 12,757.20

4.5 PEJZAŽNA ARHITE KT U R A

Postojeće stanje

Cetinje se nalazi u središnjem regionu Crne Gore. Smješteno je u kraškom polju (Cetinjsko polje), veličine oko 7 km2, sa prosječnom nadmorskom visinom od 671 m. Cetinje je udaljeno 12 km vazdušne linije od Jadranskog mora, a 15 km vazdušne linije od Skadarskog jezera i nalazi se na magistralnoj komunikaciji Podgorica - Cetinje - Budva, koja ga saobraćajno otvara i prema unutrašnjosti Crne Gore i prema crnogorskom primorju. Cetinje jeod Budve udaljeno 29 km, od Podgorice 31 km, od aerodroma u Podgorici 37 km, odaerodroma u Tivtu 49 km i Barske luke 67 km.

Područje Crne Gore nije jedinstven prirodno-geografski prostor, već je zahvaljujućigeološkom sastavu, geotektonskoj i visinskoj strukturi kao i erozionom djelovanju spoljašnjihsila došlo do formiranja pojedinih reljefnih cjelina koje se međusobno dosta razlikuju. Cetinje senalazi u reljefnoj cjelini tzv. Zaravan dubokog krša i pejzažnom regionalizaciom Crne Gorepripada pejzažnoj jedinici Kraška zaravan zapadne Crne Gore.

Čitava zaravan je oblast tzv. ljutog krša - "Holokarsta", sa svim specifičnim oblicima reljefa i specifičnom hidrografijom. Najznačajniji kompleksi ravnih terena su Cetinjsko, Njeguško, Dragaljsko i Grahovsko polje, na visinama od 600-800 m. Polja u kršu s pravom nose naziv «oaze u kršu», jer je jedino u njima moguć urbanizovan život. Nastala su, kao i veće uvale, na kontaktu krečnjaka i manje propusnih stijena dolomita i fliša, tkz. kontaktnom korozijom krajem pliocena, a u pleistocenu su zasuta fluvioglacijalnim i aluvijalnim nanosom, čija je debljina 8-10 m.

Osnovnu geomorfološku strukturu regije karakterišu planinska bila Orjena, Lovćena, Rumije,Somine, Njegoša, Pusto lisca, Budoša i Garča kao i mala kraška polja: Cetinjsko, Njeguško,Dragaljsko i Grahovsko.

Cetinjsko polje je formirano u istočnoj kraško-kontinentalnoj podgorini planine Lovćen, čiji sunajviši vrhovi Štirovnik (1749 m) i Jezerski vrh (1660 m) . Sa svih strana Cetinjskog polja vidikzatvaraju ogoljena krečnjačka brda strmih padina. Izrazito kraški teren uslovio je da se porubu Cetinjskog polja formira i nekoliko pećina od kojih su dužinom kanala, brojem odaja idvorana i bogatstvom pećinskog nakita, posebno atraktivne Cetinjska u samom gradu iLipska u njegovoj neposrednoj blizini.

Na kraškim poljima najzastupljenija zemljišta su Rendzine koja su takodje crnica, ali se obrazuje na rastresitom karbonatnom supstratu. Rendzina je zemljište sa humusnim horizontom crne ili mrke boje, kao i krečnjačko-dolomitna crnica i ranker, koji prelazi u rastrošenu podlogu.Tako je kod nje fiziološki aktivni sloj i mogućnost ukorenjavanja biljaka produbljen, za razliku od crnica na kompaktnim-tvrdim stijenama.Rendzine dubljeg profila kao što su pretaložene u nekim kraškim poljima i vrtačama i posmedjene u uvalama pretežno su obradive i dobrih proizvodnih vrijednosti. Plodnost im se može poboljšati navodnjavanjem i djubrenjem. Kao i krečnjačke crnice pogodne su za gajenje krompoira i drugih ratarskih

kultura, kao i voćnjake u povoljnim klimatskim uslovima.Plitke rezndzine su sa dosta skeleta koji prožima sloj zemljišta po cijeloj dubini, jako su vodopropusne, a na nagibima podložene eroziji.

Vegetacijsku osnovu čine submediteranske kserofilne niske šume -(Ostryo- Carpinetum orientalis) ,šikare i predstavljaju izuzetno značajne ekosisteme koji se spontano razvijaju i obrastaju erodirani krš i vegetacija pašnjačkih kamenjara. Vegetacija pašnjačkih kamenjara predstavlja sekundarni tip vegetacije, nastao degradacijom klimazonalnih šumskih zajednica. Ove sastojine nemaju ekonomsku vrijednost, ali im je zaštita kraških predjela neprocenjiva.

Cetinje ima umjereno kontinentalnu klimu koju odlikuju sušna i topla ljeta sa prosječnom temperaturom od 20 stepen C i blage i vlažne zime sa prosječnom temperaturom od 2,1 stepen C. Prosječna godišnja temperatura iznosi 11 stepeni C, sa godišnjom amplitudom od 20,1 stepeni C. Cetinje je poznato po obilnim proljećnim i jesenjim kišama i spada medu najkišovitije gradove Evrope sa oko 4000 mm vodenog taloga godišnje. Međutim, i pored velikih padavina cetinjsko polje i njegova neposredna okolina su bez površinskih vodotokova i sa rijetkim izvorima, što je posljedica kraške konfiguracije i geološkog sastava terena.

Izmjenom i dopunom DUP-a i Urbanističkim projektom istorijskog jezgra Cetinje obuhvaćen je prostor oko autobuske stanice u površini od 1,26ha. Autobuska stanica nalazi se neposredno na uzaz u grad i više je stajalište za autobuse nego stanica sa potrebnim sadržajima i uslugama. Autobuska stanica nalazi se na uglu Grahovske i Mojkovačke ulice.

Postojeća autobuska stanica

Planirano stanje

Planom je predviđeno:

� Uspostavljanje optimalnog odnosa između izgrađenih i slobodnih zelenih površina; �Usklađivanje ukupne količine zelenih površina sa brojem korisnika; � Funkcionalno zoniranje slobodnih površina; � Povezivanje planiranih zelenih površina u jedinstven sistem sa pejzažnim okruženjem; � Usklađivanje kompozicionog rješenja zelenila sa namjenom (kategorijom) zelenih

površina;

� Korišćenje vrsta otpornih na ekološke uslove sredine i usklađene sa kompozicionim i funkcionalnim zahtjevima;

� Maksimalno očuvanje i uklapanje postojećeg vitalnog i funkcionalnog zelenila u nova urbanistička rješenja.

U okviru očuvanja i unapređenja prostora, determinisane su sljedeće kategorije zelenih islobodnih površina:

I Objekti pejzažne arhitekture javne namjene -Zelenilo uz saobraćajnicu

II Objekti pejzažne arhitekture ograničenog korišćenja

-Zelenilo poslovnih objekata -Zelenilo individualnih stambenih objekata

Na površini od 1,26ha zahvata, planirana je površina od 1.992m2 pod zelenilom. Nivo ozelenjenosti zahvata Plana je 16%, dok je Stepen ozelenjenosti 66m2/korisniku (zaposleni i stanovnici zahvata).

Smjernice za pejzažno uredjenje

Zelenilo uz saobraćajnice-Ozelenjavanje saobraćajnica, pločnika, trgova, pješačkih iparking prostora, razdjelnih traka, sprovodi se tzv. linearnom sadnjom- drvoredima . U kompozicionom smislu, ovo zelenilo se rješava tako da predstavlja ''kičmeni stub'' zelenih površina I služi za povezivanje naselja u jedinstven sistem zelenila.Ova kategorija zelenila pored estetske funkcije utiče na poboljšanje sanitarno-higijenskih i mikroklimatskih uslova.

Prilikom projektovanja drvoreda obavezan uslov je: o rastojanje između drvorednih sadica od 5-10m, omin. visina sadnice 2,5-3m, o min. obim sadnice na visini 1m od 10-15cm, o min. visina stabla do krošnje, bez grana, min. 2-2,2m , o otvori na pločnicima za sadna mjesta min. 1,0x1,0m (za sadnju na pločnicima), o obezbjediti zaštitne ograde za sadnice u drvoredu (za sadnju na pločnicima), o pri izboru vrsta za ulično zelenilo treba voditi računa da osim dekorativnih svojstava

budu prilagođene uslovima rasta u uličnim profilima (otpornost na zbijenost tla, vodnikapacitet zemljišta, prašinu, gasove i sl).

Na parking prostorima obavezno predvidjeti drvorede. Prilikom formiranja drvoreda naparkinzima trebalo bi osigurati na dva parking mjesta po jedno drvo, a kod podužnogparkiranja na jedno parking mjesto po jedno drvo.

Na mjestima gdje se usljed gradnje saobraćajnice očekuje degradacija terena, usljed veće denivelacije, teren rešiti terasasto podzidama od prirodnih materijala-autohtonog kamena.

Kod izgradnje potpornih zidova uz javnu površinu, lice zida ne smije biti u betonu već se moraobložiti lomljenim kamenom u maniru suvomedje. Potporni zidovi-podzide se moguomekšati zelenilom, kako bi se kamena površina vizuelno obogatila.

Za popločavanje pješačkih ulica i površina koristiti prirodne materijale (kamen, riječne oblutke, drvo i td.). Pješačke površine urediti kao male pjacete sa vrtno-arhitektonskimmobilijarom.

Kružni tok i skverove otvorenog parternog tipa -nastale regulacijom saobraćaja rješavajuse:

o parternim zelenilom, dekorativnim travama, perenama i nižim vrstama čija visina ne prelazi visinu od 50cm, koje ne ometaju saobraćajne vizure, o unošenjem vrtno-arhitektonskih elemenata (skulptura, fontana i td) u kombinaciji sa

zelenilom.

Površina koja je pod tzv. Zelenilom uz saobraćajnice, čije je uredjenje je neohodno da pratidinamiku izgradnje saobraćajnica, u zahvatu Plana zauzima površinu od 1059m2.

Zelenilo individualnih stambenih objekata-okućnice-U okviru zahvata plana već postoji jedanstambeni objekat koji je urbanistički i arhitektonski definisan. U slučaju izgradnje novogobjekta na istom mjestu treba obezbjediti pejzažno uredjenje urbanističke parcele, a da se pritome ne naruši manir stanovanja u navedenom naselju.

Zelenilo poslovnih objekata (autobuska stanica)- Za promociju poslovnih objekata naročito je važan izgled zelene površine oko ulaza u objekat i prilazi. Površina ispred poslovnih objekata najčešće se uređuju parterno ili u kombinaciji sa soliternom sadnjom. Svaki objekat, urbanistička parcela, pored urbanističkog i arhitektonskog, treba da ima i pejzažno uređenje. Ove površine prvo uspostavljju kontakt sa posetiocem, gostom, posmatračem i prva je turistička razglednica grada. Osnovne karakteristike ove kategorije je upotreba najdekorativnijeg biljnog materijala. Površine namijenjene ovojkategoriji zelenila nikad se ne pretrpavaju zasadom. Izbjegavati šarenilo vrsta i strogo voditiračuna o vizurama prema fasadama. Travnjaci su važan estetski element ove kategorije.

o minimalna površina pod zelenilom 20% u odnosu na urb. parcelu, o sadnju vršiti u vidu drvoreda uz saobraćajnice i perone ili u manjim grupama

(drvenasto-žbunasti zasadi) i u vidu solitera u kombinaciji sa parternim zasadima,

o kod kompozicije zasada voditi računa o spratnosti, ritmu i koloritu, o u kombinaciji sa zelenilom moguće je koristiti i građevinski materijal (kamen, rizla,

drvo, staklo i td.), o steze i platoi moraju biti od prirodnih materijala, o prilikom izbora vrsta birati biljne vrste koje su otporne na gradske uslove i uslove

povećane koncentracije izduvnih gasova, prašinu, otporne na zbijenost tla i sl.; o sadnice drveća koje se koriste za ozelenjavanje moraju biti min. visine od 2,50-

3,00m i obima stabla, na visini od 1m, min. 10-15cm, o na parking prostorima obavezno predvidjeti drvorede. Prilikom formiranja

drvoreda na parkinzima trebalo bi osigurati na dva parking mjesta po jedno drvo, a kod podužnog parkiranja na jedno parking mjesto po jedno drvo;

o na stjenovitim padinama predvijeti sadnju perena i sukulenti; o ovu zelenu površinu tretirati kao zelenilo najviše kategorije održavanja i njege tj.

zelenilo sa najvećim stepenom održavanja, o kao dopuna ozelenjavanja mogu se koristiti žardinjere,saksije, pergole, opredvidjeti hidrantsku mrežu, o predvidjeti osvetljenje zelene površine, o predvidjeti održavanje zelene površine.

Predlog biljnih vrsta

Pored autohtonih biljnih vrsta, prilikom izbora biljnog materijala mogu se koristiti iintrodukovane vrste,koje su pored svoje dekorativnosti na ovom području pokazale dobrerezultate.

a/ Autohtona vegetacija Quercus pubescens, Carpinus orientalis, Ostriya carpinifolia, Fraxinus ornus, Acermonspessulanim, Prunus mahaleb, Cornus mas, Prunus spinosa, Cotinus coggygria, Peteriaramentacea, Ruscus aculeatus i td.

b/ Alohtona vegetacija Tilia sp., Ginkgo biloba, Libocedrus decurrens, Liriodendron tulipifera, Liquidambar styraciflua, Quercs borealis, Taxus baccata, Cupressusocyparis leylandii, Magnolia x soulangeana, Prunus laurocerasus, Berberis thumbergii, Buxus sempervirens, Thuja sp., i td.