Tema 11.- A época dos grandes descubrimentos xeográficos.

1.- A monarquía dos Reis Católicos.

Isabel I,

raíña de Castela

(1451-1504)

Fernando II,

rei de Aragón

(1452-1516)

Os Estados da Península Ibérica a mediados do século XV

1.1.- O proxecto de unificación peninsular.

Data Proceso

1469

• Matrimonio de Isabel de Castela e Fernando de Aragón (príncipes herdeiros)

• Isto supuña a unión dinástica da Coroa de Castela e a Coroa de Aragón (ambos príncipes

pertencían á mesma dinastía (os Trastámara)

1474 • Morte do rei Enrique IV de Castela ⟹ Isabel (irmá do rei) proclámase raíña de Castela ⟹

guerra civil entre Isabel e Juana (“la Beltraneja), filla de Enrique IV

1475 • Concordia de Segovia: Isabel e Fernando acordan administrar de forma conxunta as dúas

Coroas, mantendo cada unha as súas características (lingua, moeda, leis, institucións...)

1479

• Fin da guerra civil na Coroa de Castela ⟹ Isabel I confírmase como raíña de Castela

• Morte de Xoán II de Aragón ⟹ Fernando II, rei de Aragón

• Inicio do reinado conxunto

1482-1492 • Os Reis Católicos conquistan o reino nazarí de Granada, incorporado á Coroa de Castela

1490 - 1500

• Enlaces matrimoniais de Isabel e María, fillas dos Reis Católicos cos reis de Portugal

➢ Isabel ⧟ Alfonso, príncipe herdeiro (1490-1491)

➢ Isabel ⧟ Manuel I, rei de Portugal (1496-1498) ⤍ príncipe Miguel († en 1500)

➢ María ⧟ Manuel I (1500-1517)

• A unión da Coroa de España e o Reino de Portugal realizarase no reinado de Felipe II (1580).

Ambos Estados estiveron unidos ata 1640.

1493 • Reincorporación do Rosellón e a Cerdaña á Coroa de Aragón

1512-1515 • Conquista do Reino de Navarra, incorporado á Coroa de Castela

1.2.- A proxección exterior da monarquía.

(1470-1498) (1478-1497) (1479-1555) (1482-1517) (1485-1536)

(1475-1491) príncipe

heredero del rey Juan II

hijos del emperador Maximiliano de Austria

(1486-1502) príncipe

heredero del rey Enrique VII

rey de 1495 a 1521

2.- A organización da nova monarquía.

2.1.- A construción da monarquía autoritaria.

Coroa de Castela

medidas para

limitar o poder

dos privilexiados

• remataron coa concesión de terras á alta nobreza (laica e eclesiástica)

• limitaron a súa participación nos consellos

• prohibíronlles acudir á guerra coas súas mesnadas e crearon un exército profesional

crearon novas institucións ao servizo da monarquía (burocracia)

Consellos organismos formados por xuristas, que asesoraban ao rei no goberno e actuaban como tribunais

de xustiza. Destaca o Consello de Castela

Contadoría Real organismo encargado de controlar o sistema de recadación de impostos e financiar as novas

institucións

Real Audiencia tribunal superior de xustiza, para asegurar o control sobre a xustiza e facela máis eficaz

Correxedores funcionarios reais que presidían os concellos e exercían funcións de goberno

Santa Irmandade corpo armado encargado de perseguir malfeitores e criminais (1476)

Coroa de Aragón

Sentenza Arbitral

de Guadalupe

medidas adoptadas en 1486 para solucionar o conflito dos paieses de remensa (campesiños

sometidos aos señores) en Cataluña: abolía os malos usos

Insaculación sistema de elección dos cargos municipais mediante sorteo, para evitar o monopolio dos mesmos

polo patriciado urbano

Pactismo

sistema de goberno da Coroa de Aragón baseado no pacto entre o rei e o reino (representado

polos procuradores das Cortes): o rei comprometíase a negociar as leis e os impostos coas

Cortes de cada un dos reinos (Aragón, Cataluña e Valencia)

2.2.- A consecución da unidade relixiosa.

Medidas

Establecemento do Tribunal da Inquisición (Tribunal do Santo Oficio da Inquisición) 1478

Expulsión dos xudeus dos territorios da monarquía 1492

Conversión forzosa dos musulmáns (mudéxares) que vivían nos reinos da monarquía 1499-1502

Edicto de expulsión dos xudeus. 31 de marzo de 1492.

Nós fomos informados de que hai nos nosos dominios algúns malos cristiáns que xudaizaron e cometeron

apostasía contra a Santa Fe Católica, do cal tiña moita culpa a comunicación dos xudeus cos cristiáns. Xa que

logo, nas Cortes de Toledo de 1480 mandamos apartar os xudeus en todas as cidades dos nosos reinos,

dándolles xuderías e lugares apartados onde vivisen xuntos (...) e ordenamos que se fixese Inquisición (...).

Xudaizar: practicar pública ou privadamente ritos e cerimonias da relixión xudía.

Apostasía: negación dos dogmas da fe católica.

• Argumentos para xustificar a medida de expulsión:

➢ os falsos conversos que xudaizaban

➢ o contacto entre os xudeus e os conversos

➢ fracaso das medidas para solucionar o problema

✓ segregación

✓ Inquisición...

Polo tanto, Nós (...) acordamos mandar saír a todos os xudeus dos nosos reinos, que xamais tornen; (...)

mandamos (...) que ata a fin do mes de xullo próximo saian todos cos seus fillos, de calquera idade que sexa,

e non ousen tornar (...) baixo pena de morte. (...) E para que os xudeus poidan actuar como máis lles conveña

neste prazo, poñémolos baixo a nosa protección, para que poidan vender ou trocar os seus bens.

Autorizámolos a sacar os seus bens por terra e mar, en tanto non sexa ouro nin prata, nin moeda nin as outras

cousas vedadas.

• Contido do decreto de expulsión:

➢ alternativa: conversión ou expulsión

➢ prazo

➢ condicións

➢ divulgación do decreto.

3.- Economía e sociedade.

Unha sociedade estamental

Concordia de

Segovia

Tratado firmado en 1475 entre Isabel I de Castela e Fernando II de Aragón, no cal acordaron

administrar de forma conxunta ambas Coroas, pero mantendo cada Estado as súas características

particulares (fronteiras, monarca, moeda, sistema fiscal, leis e institucións).

Santa

Irmandade

Corpo armado creado polos Reis Católicos en 1476 para solucionar a situación de anarquía e desorde

que había na Coroa de Castela ao inicio do seu reinado. Estaba encargado de perseguir a malfeitores

e criminais.

Consellos Institucións de goberno formados por xuristas, que asesoraban ao rei no goberno e actuaban como

tribunais de xustiza.

Pactismo

Tipo de relación que existía na Coroa de Aragón entre o rei e os seus vasalos, segundo a cal a

autoridade real se fundamentaba no consentimento dos gobernados. Así, o rei debía comprometerse

a respectar as institucións, leis e costumes dos tres Estados asociados (Aragón, Valencia e Cataluña)

para poder gobernar

Mouriscos

Nome que recibiron os musulmáns que permaneceron en España tras a conquista do reino nazarí de

Granada (1492) e que foron obrigados a converterse ao cristianismo a partir de 1499. Nunca foron

plenamente aceptados pola monarquía nin pola Igrexa, e non se integraron na sociedade cristiá. Foron

expulsados de España entre 1609 e 1624, no reinado de Felipe III.

Auto de fe

Cerimonia pública que se desenvolvía nas prazas das cidades, na que se procedía á lectura e

execución das sentencias do Tribunal de Inquisición

Consistía en varios actos: procesión e xuramento de fidelidade á fe católica; misa de apertura con

sermón; lectura das sentenzas; abxuración e absolución; misa de clausura e cumprimento das

sentencias.

Mesta

Asociación de gandeiros propietarios de rabaños de ovellas da Coroa de Castela, que se encargaba

de organizar a transhumancia ou desprazamento estacional das ovellas desde os pastos de verán da

Submeseta Norte ata os pastizais de inverno da Submeseta Sur e o val do Guadalquivir.

A Mesta foi fundada en 1273 por Alfonso X o Sabio