INFORMACIJSKO-INFORMACIJSKO-KOMUNIKACIJSKI SISTEMKOMUNIKACIJSKI SISTEM

Temeljni pojmoviTemeljni pojmovi

Mr. sc. Lejla TurčiloMr. sc. Lejla Turčilo

turcilol@fpn.unsa.ba

Definicija IKS-aDefinicija IKS-a

Informacijsko-komunikacijski sistemInformacijsko-komunikacijski sistem je skup je skup posebnih posebnih institucija, kanala i aktivnostiinstitucija, kanala i aktivnosti pomoću kojih grupe specijalista, na društvenim pomoću kojih grupe specijalista, na društvenim normama utemeljen način, informišu javnost o normama utemeljen način, informišu javnost o djelovanju pojedinaca, grupa, institucija i djelovanju pojedinaca, grupa, institucija i organizacija. organizacija.

Njegova svrha je omogućavanje masovnog Njegova svrha je omogućavanje masovnog pristupa informacijama i transparentnost vlasti i pristupa informacijama i transparentnost vlasti i drugih organizacija u društvu.drugih organizacija u društvu.

Elementi IKS-aElementi IKS-a

U U institucije koje pripadaju IKS-u institucije koje pripadaju IKS-u spadaju mass mediji, te izvori informacija i spadaju mass mediji, te izvori informacija i kontrolori medija, koji originalno pripadaju kontrolori medija, koji originalno pripadaju drugim podsistemima (političkom, drugim podsistemima (političkom, ekonomskom i drugim), ali imaju ekonomskom i drugim), ali imaju nesumnjiv uticaj na komunikacijske nesumnjiv uticaj na komunikacijske tokove.tokove.

Elementi IKS-aElementi IKS-a

U U kanale kanale spadaju sva tehnička sredstva spadaju sva tehnička sredstva putem kojih se diseminiraju informacije:putem kojih se diseminiraju informacije:

štampa, radio, TV, internet...štampa, radio, TV, internet...

U U aktivnosti aktivnosti ubrajamo sve poslove i ubrajamo sve poslove i zadatke PR službi, urednika i novinara u zadatke PR službi, urednika i novinara u medijima, putem kojih se oblikuju poruke medijima, putem kojih se oblikuju poruke koje publika prima.koje publika prima.

Historijska geneza IKS-aHistorijska geneza IKS-a

IKS je, historijski gledano, nastao IKS je, historijski gledano, nastao umnožavanjem kanala koji pospješuju i umnožavanjem kanala koji pospješuju i ubrzavaju ljudsku komunikaciju. To je ubrzavaju ljudsku komunikaciju. To je tehnološka osnova nastanka i razvoja IKS-tehnološka osnova nastanka i razvoja IKS-a. S druge strane, socijalnu osnovu IKS-a a. S druge strane, socijalnu osnovu IKS-a čini niz kulturnih i duhovnih tvorevina, jer čini niz kulturnih i duhovnih tvorevina, jer je IKS u suštini proizvod ljudskog duha. je IKS u suštini proizvod ljudskog duha.

U historijskom razvoju IKS-a poseban značaj imao je U historijskom razvoju IKS-a poseban značaj imao je razvoj jezika i pisma, zatim otkriće Gutenbergove razvoj jezika i pisma, zatim otkriće Gutenbergove štamparske prese, te otkriće telegrafa, telefona, filma, štamparske prese, te otkriće telegrafa, telefona, filma, radija, TV, multimedija, odnosno računara, i naposlijetku radija, TV, multimedija, odnosno računara, i naposlijetku satelita koji svijet pretvaraju u Mekluanovo «globalno satelita koji svijet pretvaraju u Mekluanovo «globalno selo». selo».

Ovi tehnološki izumi gotovo jednakom dinamikom su se Ovi tehnološki izumi gotovo jednakom dinamikom su se razvijali u različitim dijelovima svijeta. Međutim, upravo razvijali u različitim dijelovima svijeta. Međutim, upravo socijalna dimenzija IKS-a učinila je da se u različitim socijalna dimenzija IKS-a učinila je da se u različitim dijelovima svijeta razvijaju različiti nacionalni IKS. Na dijelovima svijeta razvijaju različiti nacionalni IKS. Na onome što je, u tehnološkom smislu, manje-više onome što je, u tehnološkom smislu, manje-više jedinstveno razvijali su se, ovisno o globalnim socijalnim jedinstveno razvijali su se, ovisno o globalnim socijalnim faktorima komunikacijski kanali, institucije i subjekti koji faktorima komunikacijski kanali, institucije i subjekti koji čine različite tipove IKS-a. čine različite tipove IKS-a.

IKS je dio društvenog sistema!IKS je dio društvenog sistema!

Suštinski je važno razumjeti kako je IKS Suštinski je važno razumjeti kako je IKS složen složen društveni podsistemdruštveni podsistem situiran situiran unutar globalnog društvenog sistema.unutar globalnog društvenog sistema.

Njegov je temeljni zadatak Njegov je temeljni zadatak opticaj opticaj informacija, odnosno njihov protok i informacija, odnosno njihov protok i otvaranje ka drugim sistemimaotvaranje ka drugim sistemima. .

Zadatak je IKS-a da, povezujući druge Zadatak je IKS-a da, povezujući druge društvene podsisteme, orjentiše, društvene podsisteme, orjentiše, organizuje i racionalizira ljudske aktivnosti. organizuje i racionalizira ljudske aktivnosti.

IK sistem kao dio društvenog IK sistem kao dio društvenog sistemasistema

IKS kao dio društvenog sistemaIKS kao dio društvenog sistema

IKS je u neposrednom odnosu sa drugim IKS je u neposrednom odnosu sa drugim dijelovima društvenog sistema (sa drugim dijelovima društvenog sistema (sa drugim podsistemima: političkim, ekonomskim, podsistemima: političkim, ekonomskim, kulturnim)kulturnim)

IK sistem je “krvotok” kojim su povezani IK sistem je “krvotok” kojim su povezani drugi podsistemi, putem kojih oni drugi podsistemi, putem kojih oni razmjenjuju informacije.razmjenjuju informacije.

Primjer:Primjer:

TVSA povezuje kantonalnu vladu (kao politički TVSA povezuje kantonalnu vladu (kao politički podsistem), elektrodistributivnu mrežu, vodovod, podsistem), elektrodistributivnu mrežu, vodovod, gradsko saobraćajno preduzeće (kao gradsko saobraćajno preduzeće (kao komunalne podsisteme), kompanije u Kantonu komunalne podsisteme), kompanije u Kantonu Sarajevo (kao ekonomske podsisteme), Sarajevo (kao ekonomske podsisteme), pozorišta i kina (kao kulturne podsisteme) i o pozorišta i kina (kao kulturne podsisteme) i o svima izvještava, prenosi informacije od jednih svima izvještava, prenosi informacije od jednih do drugih i pri tom omogućava građanima do drugih i pri tom omogućava građanima snalaženje u mreži odnosa u Kantonu Sarajevo.snalaženje u mreži odnosa u Kantonu Sarajevo.

Struktura sistemaStruktura sistema

Struktura sistemaStruktura sistema je način uređenja elemenata je način uređenja elemenata sistema i način organiziranja veza (i povratnih sistema i način organiziranja veza (i povratnih veza) u sistemu.veza) u sistemu.

StrukturaStruktura se tiče statičke građe sistema, a se tiče statičke građe sistema, a funkcijafunkcija dinamičkih aspekata sistema dinamičkih aspekata sistema

PPrimjerrimjer: : TVSA – strukturu sistema čini uprava, TVSA – strukturu sistema čini uprava, uposleni, oprema, studio, a funkciju čini programuposleni, oprema, studio, a funkciju čini program

Struktura sistemaStruktura sistema Strukturu sistema čine podsistemiStrukturu sistema čine podsistemi, s tim da , s tim da

se svaki podsistem može dalje dijeliti na se svaki podsistem može dalje dijeliti na podsistemepodsisteme..

PPrimjer: rimjer: Dio IKS-a BiH je jDio IKS-a BiH je javni servisavni servis; on je sam ; on je sam po sebi sistem; po sebi sistem; FTV i RTRS su podsistemi, a FTV i RTRS su podsistemi, a onda su podsistemi podsistema redakcije unutar onda su podsistemi podsistema redakcije unutar FTV i RTRSFTV i RTRS. .

Sistem može biti Sistem može biti centralizovancentralizovan i i decentralizovan.decentralizovan.

Kompleksnost sistema Kompleksnost sistema

S obzirom na kompleksnost razlikujemo S obzirom na kompleksnost razlikujemo jednostavne, kompleksne i izuzetno jednostavne, kompleksne i izuzetno kompleksne sistemekompleksne sisteme. .

Kompleksnost sistema ne zavisi od broja Kompleksnost sistema ne zavisi od broja njegovih elemenata, već od broja odnosa njegovih elemenata, već od broja odnosa među njima. Kompleksnost je indikator među njima. Kompleksnost je indikator kvaliteta sistemakvaliteta sistema..

Šta je suštinski bitno za IKS?Šta je suštinski bitno za IKS?

Da ostvari Da ostvari feedback (povratnu vezu) feedback (povratnu vezu) između pojedinih dijelova društvenog između pojedinih dijelova društvenog sistema (drugih podsistema)sistema (drugih podsistema)

Da omogući Da omogući razmjenu informacijarazmjenu informacija među među njima njima

Da Da ostvari transparentnostostvari transparentnost cjelokupnog cjelokupnog društvenog sistemadruštvenog sistema

Pol. kom. unutar IKS-aPol. kom. unutar IKS-a Po svojim ciljevima i učincima masovno komuniciranje Po svojim ciljevima i učincima masovno komuniciranje

ima dominantan uticaj na političke procese u ima dominantan uticaj na političke procese u savremenom društvu, tako da svako vođenje politike savremenom društvu, tako da svako vođenje politike podrazumijeva upotrebu sredstava masovnog podrazumijeva upotrebu sredstava masovnog komuniciranja, dok se masovno komuniciranje shvata komuniciranja, dok se masovno komuniciranje shvata kao specifično vođenje politike. Ovaj vid masovnog kao specifično vođenje politike. Ovaj vid masovnog komuniciranja naziva se komuniciranja naziva se političko komuniciranjepolitičko komuniciranje, iako je , iako je on, po svojoj prirodi mnogo širi proces. To je, u stvari, on, po svojoj prirodi mnogo širi proces. To je, u stvari, razmjena informacija između društvenih grupa koje su razmjena informacija između društvenih grupa koje su primarni agensi svakog političkog procesa. primarni agensi svakog političkog procesa.

Prema tome, kada se govori o političkom komuniciranju Prema tome, kada se govori o političkom komuniciranju kao o interakciji, na umu se imaju društvene grupe kao kao o interakciji, na umu se imaju društvene grupe kao kolektivni subjeti.kolektivni subjeti.

4 stava o ulozi medija u pol.kom. 4 stava o ulozi medija u pol.kom.

Prvi tvrdi kako su mediji kao takvi Prvi tvrdi kako su mediji kao takvi politički neutralnipolitički neutralni, , čak apolitični.čak apolitični.

Drugi, najčešće predstavnici medija, smatraju kako su Drugi, najčešće predstavnici medija, smatraju kako su mediji mediji demokratski usmjerenidemokratski usmjereni, , odnosno okrenuti ka odnosno okrenuti ka obezbjeđivanju velikog broja informacija koje «ruše» obezbjeđivanju velikog broja informacija koje «ruše» hijerarhiju donositelja odluka, koji su jedini privilegovani u hijerarhiju donositelja odluka, koji su jedini privilegovani u raspolaganju informacijama. raspolaganju informacijama.

Elitisti Elitisti smatraju kako su mediji sredstvo elite koja smatraju kako su mediji sredstvo elite koja kontroliše tokove informacija i kao takva zapravo kontroliše tokove informacija i kao takva zapravo sprječava široke mase da sudjeluju u političkom sprječava široke mase da sudjeluju u političkom komuniciranju. komuniciranju.

Autori koji zagovaraju teoriju Autori koji zagovaraju teoriju suprotstavljenih uticajasuprotstavljenih uticaja kažu kako se pozitivni i negativni uticaji medija isprepliću kažu kako se pozitivni i negativni uticaji medija isprepliću i zavisno od okolnosti djeluju na različite načine.i zavisno od okolnosti djeluju na različite načine.

Izvori:Izvori:

Vreg, F. (1991) Vreg, F. (1991) Demokratsko Demokratsko komuniciranje, komuniciranje, FPN SarajevoFPN Sarajevo

Radojković M. (2004) Radojković M. (2004) Informaciono-Informaciono-komunikacioni sistemi, komunikacioni sistemi, Clio BeogradClio Beograd