1162

Dalawang dantaon bago kay Kristo, isinulat ni Jesus na anak ni Sirac ang aklat na ito na isangpaglalagom ng mga tradisyon at mga aral ng mga “pantas”.

Maykaya siya sa buhay at may mataas na pinag-aralan. Malamang na ama siya ng isangkilalang sambahayan na may mga utusan. Nakiharap siya sa maraming tao at iniukol ang sarilisa trabaho at negosyong naging maunlad. Sa dakong huli, ipinagtatapat ng pantas na ito na angmga sagradong aklat ang nagturo sa kanya ng sekreto ng tagumpay. Sa pagsulat niya ng aklatna ito, gusto niyang ibahagi sa iba ang nabasa niya sa mga sagradong aklat at napatunayan sasarili niyang karanasan.

Nagsulat siya mga ilang taon bago dumating ang krisis sa relihiyon na isinasalaysay sa mgaaklat ng mga Macabeo. Marami sa kanyang mga kapanahon ang nagpaakit sa kulturangGriyego. At parang wala na sa panahon ang relihiyon ng mga Judio para sa kanila. Sinikapniyang ilahad sa bagong paraan ang pananampalataya ng Israel. Wala nang iba pang bansangmay karunungang higit sa karunungan ng bayan ng Diyos sapagkat sa talaga ng Panginoon,doon dumating ang Karunungan para manahan. Ipinakikita ng aklat na ito kung paanongnaghahatid ang Batas ng Diyos sa mas makatao, mas matalino at mas responsableng buhaypersonal at panlipunan.

May dalawang malaking bahagi ang aklat na ito:– Binubuo ng pitong serye ng mga kasabihan ang mga kabanata 1-42. Nag-uumpisa ang

bawat isa sa parangal sa karunungan. Talagang kapansin-pansin ang tula tungkol sa karunungansa kabanata 4.

– Nag-uumpisa naman ang mga kabanata 43-51 sa papuri sa Diyos na ang karununga’ynagniningning sa kaayusan ng sanlibutan. Nagpapatuloy ang mga ito sa paglalarawan ngmatalinong pagkilos ng Diyos sa mga dakilang tao ng Matandang Tipan.

nila ng marami at dakilang aral kaya dapat napurihin ang Israel ukol sa kaalaman at karunu-ngan. Ngunit hindi sapat na matuto tayo para sasarili nating kaalaman: dapat makatulong sa

Paunang Salita ng nagsalin sa Griyego mula saHebreo

• Nagbigay sa atin ang Batas, ang mgaPropeta at iba pang mga kasulatang kasunod

• Hindi ginagamit ng mga Judio ang salitang Biblia. Tinatawag nila itong: Ang Batas, mga Propeta, at mgaAkda na tatlong mahahalagang pangkat ng sagradong aklat. Tingnan ang katulad na tawag sa Lc 24:44.

(PAGE 1162)

SIRAC

1163mga tagalabas ang mga nagmamahal sa karu-nungan sa kanilang pagsasalita at pagsulat.

Dahil dito sinimulang sulatin ng aking ninu-nong si Jesus ang tungkol sa aral at karunu-ngan. Inilaan nga niya ang sarili sa pagbabasang Batas, ng mga Propeta at mga ibang sinulatng ating mga ninuno at nagkaroon siya ngganap na kaalaman sa mga ito. At ninais niya namapakinabangan ng mga kaibigan ng kaala-man ang kanyang mga sinulat para sa lalongikauunlad ng kanilang pamumuhay alinsunodsa Batas.

Kaya inaanyayahan namin kayong basahinang aklat na ito nang buong kabutihang-loob atmasusing pansin, at maging mapagpaubaya saanumang di napawastong pagpapakahulugansa kabila ng aking matiyagang pagsisikap sapagsasalin. Nababawasan nga ng bisa ang mgasalitang sinulat sa Hebreo sa aklat na ito kapagisinalin sa ibang wika. Totoo din ito sa iba pa.Hindi kakaunti ang mga kaibahan sa pagsasalinng Batas, ng mga Propeta at iba pang kasulatan.

Pagdating ko sa Ehipto noong ikatatlumpu’twalong taong paghahari ni Evergetes at sa pag-tigil ko roon, natagpuan ko ang isang sipi ngmahalagang aral na ito at ipinasya kong kaila-ngan ang maingat at masikap na pagsasalin ngaklat na ito.

Kaya nag-ukol ako, sa panahong iyon, ngpagpupuyat at pag-aaral upang matapos angaklat na ito at maipalimbag para magamit ngmga naninirahan sa labas ng Palestina na ma-hilig sa karunungan at gustong mamuhay alin-sunod sa Batas.

Karunungang galing sa Diyos• 1 Nanggagaling sa Panginoon ang lahatng karunungan at sumasakanya magpa-

kailanman.2 Ang mga buhangin sa dagat, ang mga patak

ng ulan at ang mga araw ng kawalang-hanggan– sino ang makabibilang sa mga iyon?

3 Ang kaitaasan ng langit, ang dulo ng lupa atang pusod ng kalaliman – sino ang makaaaroksa mga iyon?

4 Nalikha na ang Karunungan bago pa anglahat at ang mahinahong pang-unawa bago panagsimula ang panahon.

6 Kanino inihayag ang ugat ng Karunungan?At sino rin ang nakaaalam sa kanyang mga lihimna balak?

8 May isa lamang na marunong at dapat kata-kutang mabuti – siya na nakaluklok sa kanyangtrono: 9 siya ang Panginoon.

Siya ang lumikha ng karunungan; nakita niyaito at sinukat at ibinuhos sa lahat ng kanyangmga gawa, 10 sa lahat ng tao nang ayon sakanyang kabutihan. Ibinuhos niya ito sa mganagmamahal sa kanya.

11 Kaluwalhatian at karangalan ang pitagansa Panginoon, isang kagalakan at maringal naputong.

12 Nagpapasigla sa puso ang pagpipitagan saPanginoon, nagdudulot ng kagalakan, kasiya-han at mahabang buhay.

13 Mapapabuti sa wakas ang may pitagan saPanginoon: pagpapalain siya sa araw ng kan-yang kamatayan.

14 Simula ng karunungan ang pitagan sa Pa-nginoon; nilikha ang karunungan kasabay ngmga matapat at sumasakanila mula pa sa sina-pupunan.

15 Nagpupugad siya sa piling ng mga tao atmatapat na kaalakbay ng kanilang mga inapo.

16 Kabuuan ng karunungan ang pitagan saPanginoon. Nilalasing niya ang mga tao sa mgabunga niya. 17 Pinupuno niya ang kanilangbahay ng mga kanais-nais na bagay, at ang mgaimbakan nila ng kanyang kayamanan. 18 Putongng karunungan ang pitagan sa Panginoon. Na-mumukadkad sa kanya ang kapayapaan atkalusugan. 19 Pinauulan niya ang kaalaman atpang-unawa. Niluluwalhati ang mga nag-a-angkin sa kanya.

20 Ugat ng karunungan ang pagpipitagan saPanginoon at mga sanga niya ang mahabangbuhay. 22 Hindi mabibigyang-katwiran ng tam-palasan ang karahasan, mawawasak ito ng sari-ling kalabisan.

23 Makapananatiling matatag hanggang sa

• 1.1 Sa tulang ito, ipinahahayag ng sumulat angkanyang pananampalataya. Sa mga nag-aakalang masmakabago sila sapagkat karunungan at aral ng tao anghanap nila, sinasabi niya na ang tunay na karununganay nasa pananalig at pagkatakot sa Diyos.

Paulit-ulit siyang nagsasalita tungkol sa pagkatakotsa Panginoon, tulad sa mga salmo. Huwag natingakalain na ito ang takot ng mga paganong naguguni-guni ang isang magagaliting Diyos.

Ang may takot sa Diyos ay ang mamalayan na lagisiyang kapiling at ang magdisisyon sa harapan niya. Ang

sinumang nakaaalam na malapit ang Diyos ay natatakotsugatan ang kanyang damdamin dahil alam niya angpag-ibig at katapatan ng Diyos. Ang pagkatakot sa Diyosay nangangahulugan ng paggalang sa kanya at pagsa-saalang-alang sa kanya bago ang lahat ng iba.

Kabaligtaran ng pagkatakot sa Diyos ang pagka-takot sa sasabihin ng iba, pagkatakot na pagtawanan,at pagkatakot na mabigo. Mas binibigyang-halaga ngmaytakot sa Diyos ang sinasabi ng Diyos, ang kanyangipinangangako sa pag-aanyaya niya sa atin na hanapinsiya at iligtas ang kapwa.

1

SIRAC 1

1164SIRAC 1takdang panahon ang taong matiyaga, at sa huliipagkakaloob sa kanya ang kaligayahan.

24 Makapagtitimpi siya sa pagsasalita hang-gang sa takdang panahon, at sa huli ipapahayagng marami ang kanyang katalinuhan.

25 Nasa kabang-yaman ng karunungan angmga kasabihang malaman, ngunit kasuklam-suklam sa mga makasalanan ang paggalang saDiyos.

26 Naghahangad ka ba ng karunungan? Sun-din mo ang mga utos at ipagkakaloob iyon sa iyong Panginoon, 27 sapagkat karunungan at kaa-laman ang pitagan sa Panginoon; katapatan atkababaang-loob ang gusto niya.

28 Huwag mong suwayin ang pitagan saPanginoon at baka dumulog ka sa kanya nangmay pagdadalawang-puso. 29 Huwag kangmagkunwari sa harap ng tao at ingatan mongmabuti ang iyong mga salita.

30 Huwag kang magmataas, baka ka mahu-log at magtamo ng kahihiyan. Sapagkat ibubun-yag ng Panginoon ang mga lihim mo at hihiyainka niya sa mga mamamayan dahil sa wala kangpitagan sa Panginoon at puno ng panlilinlangang iyong puso.

Matakot sa Diyos sa panahon ng pagsubok• 1 Anak, kung ika’y dudulog sa Pa-nginoon upang maglingkod, ihanda

mo ang iyong sarili sa pagsubok. 2 Ituwidmo ang iyong puso at manatili kang ma-tatag, huwag mag-ulik-ulik sa panahonng kagipitan.

3 Mangapit ka sa Panginoon, huwagkang lalayo sa kanya upang dakilain ka sahuling araw. 4 Tanggapin mo ang anu-mang sasapit sa iyo, maging matiisin kasa kagipitan at kadustaan sapagkat saapoy sinusubok ang ginto at sa pugon ngpaghamak ang mga kalugud-lugod saDiyos. 6 Magtiwala ka sa kanya at tutulu-ngan ka niya; ituwid mo ang iyong daan atumasa ka sa kanya.

7 Kayong may pitagan sa Panginoon,maghintay kayo ng kanyang awa at hu-wag tumalikod, baka kayo mahulog. 8 Ka-

yong may pitagan sa Panginoon, manaligkayo sa kanya at hindi kayo mawawalanng gantimpala. 9 Kayong may pitagan saDiyos, umasa kayo sa lahat ng mabubu-ting bagay, sa walang hanggang tuwa atawa.

10 Alalahanin ang mga dating salinlahi.Sino ba ang nagtiwala sa Panginoon atnabigo? Sino ba ang nanatiling may pita-gan at pinabayaan? Sino ang tumawag sakanya at di pinakinggan?

11 Sapagkat maramdamin at maawainang Panginoon; pinatatawad niya angmga makasalanan at inililigtas sa pana-hon ng kagipitan.

12 Sa aba ng mga pusong duwag at ma-hihinang kamay, ng mga makasalanangnagdadalawang-mukha.

13 Sa aba ng mahinang puso na walangpagtitiwala, at dahil dito’y di siya maipag-tatanggol. 14 Sa aba ninyong nawalan ngpagtitiis! Ano ang inyong gagawin pagpinapagsulit kayo ng Panginoon?

15 Ang mga may pitagan sa Panginoonay di sumusuway sa kanyang mga utos;tapat na sumusunod sa kanyang mga ba-tas ang mga nagmamahal sa kanya.

16 Naghahangad na kalugdan ng Pangi-noon ang may pitagan sa kanya; napu-puspos ng kanyang Batas ang nagmama-hal sa kanya.

17 Inihahanda ng mga may pitagan saPanginoon ang kanilang puso at nagpa-pakumbaba sa kanyang harapan, 18 nag-sasabing: “Mahulog nawa tayo sa mgakamay ng Panginoon at huwag sa mgakamay ng tao; kasindakila ng kanyangkapangyarihan ang awa niya.

Mga tungkulin sa magulang• 1 Makinig, mga anak, ako ang in-yong ama; sundin ninyo ang payo

• 2.1 Ang gustong maglingkod sa Diyos ay dapatmaging handa sa pagharap sa mga pagsubok at mgapagsalungat. Naipapakita ang tunay na pananalig sa Diyoskapag di-mabuti ang kinahihinatnan ng mga pangyayari.Kasama ng pananampalataya at pagtitiyaga, ang pana-nalig ay isang saligang katangian ng sumasampalataya.

3• 3.1 Ito ang pinakamagandang komentaryo

sa utos ni Moises tungkol sa mga tungkulin ng mgaanak sa kanilang mga magulang. Ito ang kahuluganng paggalang sa kanilang magulang: respeto, pag-unawa, at materyal na tulong sa paghihirap ng mgamagulang.

2

1165

ko upang kayo’y maligtas. 2 Sapagkat iti-natag ng Panginoon ang kapangyarihanng ama sa mga anak, pinagtibay niya angkarapatan ng ina sa mga anak.

3 Patatawarin sa sariling kasalanan anggumagalang sa kanyang ama; 4 nag-iiponpara sa kanyang sarili ang nagpaparangalsa kanyang ina.

5 Bibigyang-galak ng sariling mga anakang gumagalang sa kanyang ama at di-ringgin ang kanyang mga panalangin.

6 Magtatagal ang buhay ng gumagalangsa kanyang ama. Tumatalima sa Pangi-noon ang nang-aaliw sa kanyang ina 7 atnaglilingkod sa nagsilang sa kanya.

8 Igalang mo ang iyong ama sa salita atsa gawa upang sumaiyo ang kanyangmapagpalang basbas. 9 Sapagkat napa-patatag ng pagpapala ng ama ang buhayng mga anak ngunit binubunot ng sumpang isang ina ang mga pundasyon nito.

10 Huwag mong ipagmalaki ang kahihi-yan ng iyong ama, pagkat hindi mo ikara-rangal ang kanyang kahihiyan. 11 Nilulu-walhati ng tao ang karangalan ng ama;ang inang walang dangal ay kahihiyan ngmga anak.

12 Anak, kalingain mo ang iyong amasa kanyang katandaan, huwag mo siyangbigyan ng ikalulungkot habang siya’y na-bubuhay.

13 Kung mawalan man siya ng isip, pag-tiisan mo siya; huwag mo siyang lapas-tanganin sa kasibulan mo.

14 Di malilimutan ang pagkaawa saisang ama at magiging kabayaran sa iyongmga kasalanan. 15 Sa panahon ng ligalig,aalalahanin ka ng Panginoon; tulad ng ye-long natutunaw sa init, ang mga kasalananmo’y matutunaw rin. 16 Tulad ng lumala-pastangan sa Diyos ang magpabaya sakanyang ama; isinusumpa ng Panginoonang nagpapagalit sa kanyang ina.Kababaang-loob

17 Anak, gumawa ka nang mahinahon atmamahalin ka ng taong kalugud-lugod saDiyos. 18 Habang ika’y dumadakila, lalo kang

magpakumbaba at magiging kalugud-lugod kasa Diyos. 20 Sapagkat dakila ang kapangyarihanng Panginoon at niluluwalhati siya ng mga ma-babang-loob.

21 Huwag mong hanapin ang masyadong ma-hirap para sa iyo o saliksikin ang di abot ngkakayahan mo. 22 Pakaisipin mo ang iniuutos saiyo; hindi mo kailangang malaman ang mgabagay na nalilingid.

23 Huwag kang mabahala sa mga bagay na dimo abot; hindi na kayang unawain ng tao angmga ipinakita sa iyo.

24 Sapagkat marami na ang naligaw sa ka-nilang sariling palagay at inilihis ng masamangpagsaliksik ang kanilang isip.

26 Masusubo sa kasamaan ang sutil at mapa-parool sa panganib ang mahilig dito. 27 Mabi-bigatan ng mga paghihirap ang may matigas naulo at lalong magkakasala ang walang bait.

28 Walang lunas ang kasawiampalad ng pa-lalo, sapagkat malalim ang pagkakaugat sakanya ng kasamaan. 29 Mahalaga sa marunongang mga kasabihan; at mahalaga rin sa kanyaang siya’y pinakikinggan.

Pagkakawanggawa30 Pinapatay ng tubig ang nagliliyab na

apoy, gayundin tinutubos ng kawanggawaang kasalanan. 31 Naghahanda sa kinabu-kasan ang nagkakawanggawa: may ma-sasandalan siya sa sandali ng kanyangpagbagsak.

1 Anak, huwag mong pagkaitan ngpagkain ang dukha at papaghintayin

ang humihiling na mata.2 Huwag mong palungkutin ang nagu-

gutom o pagalitin ang isang nanganga-ilangan. 3 Huwag mong inisin ang isangnagagalit na tao o papaghintayin ng limosang isang pulubi.

4 Huwag mong ipagtabuyan ang lupay-pay sa hirap, ni talikuran ang kaawa-awa;5 huwag mong talikdan ang nangangai-langan o bigyan ang sinuman ng katwiranpara sumpain ka.

6 Kapag isinumpa ka niya sa tindi ngkanyang pagdaramdam, diringgin ng Lu-mikha ang kanyang panalangin.

7 Kalugdan ka nawa ng sambayanan;yumuko ka sa harap ng maykapangyari-han.

4

SIRAC 4

1166SIRAC 48 Dinggin mo ang maralita at sagutin

mo nang mapayapa at mahinahon. 9 Ilig-tas mo ang api sa mga kamay ng nani-nikil. Huwag maging mahina ang loob sapaggagawad ng hatol. 10 Maging ama kang mga ulila at tulad sa asawa ng kanilangina. At magiging para kang anak ng isangKataas-taasan at iibigin ka niya nang higitpa sa sarili mong ina.

11 Pinalalaki ng karunungan ang kanyangmga anak at pinahahalagahan ang mga nagha-hanap sa kanya. 12 Nagmamahal sa buhay angnagmamahal sa kanya. Malilipos ng kaligaya-han ang mga gumigising nang maaga upanghanapin siya.

13 Magmamana ng kaluwalhatian ang mag-aangkin sa karunungan, pagpapalain ng Pangi-noon saan man pumaroon. 14 Sumasamba saTanging Banal ang mga naglilingkod sa kanyaat nagmamahal sa Panginoon ang mga nagma-mahal sa kanya. 15 Makapagpapasiya nang ma-katarungan ang nakikinig sa kanya; mapapa-natag ang kumakapit sa kanya.

16 Aangkinin siya ng nananalig sa kanya atmamanahin siya ng mga inapo niyon.

17 Sa pasimula’y aakayin niya ito sa liku-likong mga daan na magdudulot ng takot atsindak; papagtitiisin ng kanyang disiplina hang-gang sa mapagtiwalaan niya; at susubukin ito sakanyang mga kautusan.

18 Pagkaraan ay aakayin ito sa patag na daanat bibigyan ng kaligayahan; at saka ihahayagniya rito ang kanyang mga lihim.

19 Ngunit kapag nagpakaligaw, ito ay haha-yaan niyang mawala.

20 Timbangin mo ang mga pangyayari atiwasan ang kasamaan. Huwag mo sanang ika-hiya ang sarili. 21 May pagkahiyang humahan-tong sa pagkakasala at may pagkahiya namangdapat purihin at igalang. 22 Huwag mong pinsa-lain ang sarili sa pagpapahinuhod sa pang-hihikayat ng iba, at baka ka bumagsak dahil sapagbibigay-lugod.

22 Huwag kang magpigil na magsalita kungkinakailangan. Huwag mong itago, ang iyongkarunungan. 24 Sapagkat nakikilala sa pagsasa-lita ang karunungan, at sa pangangaral angkaalaman. 25 Huwag mong tutulan ang katoto-hanan; sa halip, aminin mo ang iyong kamang-mangan.

26 Huwag mong ikahiya ang pag-amin saiyong mga kasalanan; huwag mong pigilan angagos ng ilog.

27 Huwag kang magpatirapa sa harap ngisang hangal; huwag kang pahikayat sa maka-pangyarihan.

28 Ipaglaban mo ang katotohanan hanggangkamatayan at ipagtatanggol ka ng PanginoongDiyos.

29 Huwag kang maging matapang sa pana-nalita at saka tamad at pabaya sa iyong gawa.

30 Huwag kang maging parang leon sa sari-ling pamamahay, masyadong mahigpit at ma-lupit sa mga alila.

31 Huwag buksan ang iyong kamay sa pag-tanggap at sarhan naman kung dapat kangmagkaloob.

Huwag umasa sa kayamanan• 1 Huwag kang sumandal sa iyong kaya-manan. Huwag mong sabihing: “Nasa

akin ang aking kailangan.” 2 Huwag patangay saiyong nasa at lakas upang sundin ang iyong mgakahalingan.

3 Huwag mong sabihing: “Sino ang pipigil saakin?” Tiyak na parurusahan ka ng Panginoon.4 Huwag mong sabihing: “Ako’y nagkasala atano’ng nangyari?” Sapagkat naghihintay la-mang ng pagkakataon ang Panginoon.

5 Huwag mong asahan ang kapatawarankapag sinasadya mong gumawa ng patung-patong na kasalanan. 6 Huwag mong sabihing:“Malaki ang kanyang awa: Patatawarin niya akogaano man kalaki ang aking kasalanan!” Sa-pagkat nasa kanya ang awa at poot; ibubuhosniya ang kanyang galit sa mga makasalanan.

7 Huwag mong antalahin ang pagbabalik-loob sa Panginoon, huwag mong ipagpaliban itosa araw-araw. Sapagkat biglang sisiklab anggalit ng Panginoon at baka mapahamak ka saaraw ng paghuhukom.

8 Huwag kang umasa sa di-makatarungangkayamanan sapagkat di mo iyon pakikinaba-ngan sa araw ng sakuna.

9 Huwag kang patangay sa lahat ng hangin nimaglakad sa kahit anumang daan na tulad ngmakasalanang may dalawang-mukha. 10 Ma-ging matatag ka sa iyong mga paninindigan athuwag pabagu-bago sa iyong pananalita. 11 Ma-ging handa ka sa pakikinig, at hindi madali sapagsagot.

12 Kung mayroon kang kaalaman, sagutinmo ang iyong kapwa; kung hindi naman, mabuti

• 5.1 5:6: Kung minsan, may ilang Kristiyanong ang walang-hanggang awa ng Diyos ang kinakasangkapanpara maipagpatuloy ang masama nilang asal.

5

1167pang huwag ka nang kumibo. 13 Bunga ng mgasalita ang karangalan at ang kahihiyan din; angdila ng tao ang dahilan ng kanyang pagbagsak.

14 Huwag kang patawag na isang manini-rang-puri; huwag kang mandadaya sa iyongpagsasalita. Kung kahihiyan ang hantungan ngmagnanakaw, mas mabigat na paghatol angkahihinatnan ng magdaraya.

15 Pakaingatan mong magkamali maging samalaki o maliit na bagay, at huwag mong awa-yin ang isang kaibigan. Naghahatid ng kahihi-yan at kadustaan ang pagkasira ng karangalan;ito ang kapalaran ng makasalanang sanay mag-sinungaling.

1 Kahihiyan at kasiraan ng pangalan angtatamuhin ng tampalasan; gayundin ng

makasalanang nagbubulaan.2 Huwag kang patangay sa iyong kahalingan

at baka lurayin ka nitong parang isang toro.3 Uubusin nito ang iyong mga dahon at sisirainang iyong mga bunga hanggang iwan kangkatulad ng tuyong punungkahoy. 4 Ang masa-mang damdaming umaalipin sa tao ang magpa-pahamak sa kanya; dahil diya’y pagtatawanansiya ng kanyang mga kaaway.

Mga kaibigan• 5 Pinararami ng magiliw na pangu-

ngusap ang mga kaibigan; sinusuklian ngmagiliw na kasagutan ang dilang mabait.6 Maging marami man ang iyong mga kai-bigan, isa lamang sa sanlibo ang iyongtagapayo!

7 Kung magkakaroon ka ng kaibigan,subukin mo muna siya at huwag kangmagtitiwala kaagad sa kanya. 8 Sapagkatmay kaibigang mapagsamantala: lala-yuan ka nito kapag naghirap ka. 9 Maykaibigang magiging kaaway mo, at upanghiyain ka’y ibubunyag ang lahat ng in-yong alitan. 10 May kaibigang kasalo mosa hapag ngunit hindi mananatiling tapatsa sandali ng iyong kapighatian. 11 Kapagnakaririwasa ka, siya’y magiging parangang iyong sarili at malayang mag-uutos

sa iyong mga kasambahay. 12 Ngunitmagiging kaaway siya sa kasawiampaladmo at iiwasan niyang makatagpo ka.

13 Lumayo ka sa iyong mga kaaway atmag-ingat sa iyong mga kaibigan. 14 Mati-bay na kanlungan ang matapat na kaibi-gan; nakatagpo ng kayamanan ang ma-katagpo nito. 15 Walang katumbas angmatapat na kaibigan; wala siyang kasing-halaga. 16 Nagbibigay-buhay na gamotang matapat na kaibigan; at makatatagpong ganito ang may pitagan sa Panginoon.17 Ang may pitagan sa Panginoon ay mag-kakaroon ng matapat na kaibigan, sapag-kat kung ano ang tao ay gayundin angkaibigan niya.

18 Anak, tanggapin mo ang pagtuturo mula saiyong kabataan at tatamuhin mo ang karu-nungan hanggang sa iyong katandaan. 19 Ala-gaan mo siya, na tulad ng nag-aararo at nagha-hasik, at maaasam mo ang kanyang masasarapna bunga. Magpakapagod ka man nang kauntisa paggawa ukol sa kanya, madali mong maka-kain ang kanyang mga bunga.

20 Lubhang mailap ang karunungan sa wa-lang pinag-aralan. Kaya di makatatagal angmangmang. 21 Magiging para siyang isang pa-bigat na madali nitong itatakwil.

22 Karapatdapat nga ang karunungan sa kan-yang pangalan at hindi nagpapakita sa balana.23 Makinig ka, anak, at tanggapin mo ang akingaral, huwag mong tanggihan ang aking payo.24 Ilagay mo sa iyong paa ang kanyang tanikalaat ang kanyang pamatok sa iyong leeg. 25 Pa-sanin mo ang kanyang bigat at huwag kangmainis sa kanyang mga panggapos. 26 Lapitanmo siya nang buong puso at sundin mo angkanyang daan nang abot-kaya. 27 Habulin mosiya, hanapin, at magpapakilala siya sa iyo; atkapag nasa iyo na siya, huwag mo na siyangpakawalan.

28 Sapagkat matatagpuan mo sa kanya angginhawa at galak. 29 Magpapatatag sa iyo angkanyang mga panggapos, at magiging mahar-likang kasuotan mo ang kanyang damit na

• 6.5 Narito ang isang teksto tungkol sa tunay napakikipagkaibigan. Inaanyayahan tayo ni Ben Sirac nahuwag maging walang-muwang at di-handa. Kaila-ngan muna tayong mag-isip bago magtapat sa isangkaibigan. Subalit hindi tayo mawawalan ng nagbibigay-buhay na gamot (b. 16) na tunay na kaibigan na biya-

SIRACH 6

yang kaloob ng Diyos sa mga maytakot sa kanya.Tingnan din ang 12:8-18 at 37:1-15.

6:18-37: Nakakamit ang karunungan sa pama-magitan ng disiplinadong pamumuhay.

7:15: Pinahahalagahan ni Ben Sirac ang pagtatra-baho sa kamay, lalo na ang pagbubukid.

6

1168SIRAC 6panggawa. 30 Magiging palamuting ginto angkanyang pamatok at tulad ng pamigkis na pur-pura ang kanyang panggapos. 31 Isusuot mosiyang wari’y isang maharlikang damit at ilala-gay mo siya sa iyong ulo na parang isang ma-ringal na korona.

32 Kung ibig mo, anak ko, magiging dalub-hasa ka. Kung pag-uukulan mo ng pansin, ma-giging matalino ka. 33 Kung handa kang maki-nig, matututo ka; kung ibabaling mo ang iyongtainga, magiging marunong ka.

34 Magdadalo ka sa kapulungan ng mata-tanda at kung may isang marunong doon,maglalapit ka sa kanya. 35 Makinig kang mabutisa lahat ng salita ng Diyos at huwag mong ka-ligtaan ang sinasabi ng marurunong.

36 Kung makakita ka ng isang taong mata-lino, sundan mo siya mula sa pagbubukanliway-way at laging taluntunin ng mga paa mo anglandas patungo sa kanyang pintuan.

37 Magdilidili ka sa mga utos ng Panginoon atmagsanay kang malimit sa kanyang mga ka-utusan. Palalakasin niya ang iyong puso at ipag-kakaloob sa iyo ang karunungang hinahangadmo.

1 Huwag kang gumawa ng masama atwalang masamang darating sa iyo. 2 Hu-

miwalay ka sa kasamaan at ito’y kusang lalayosa iyo. 3 Anak ko, huwag kang maghasik sa mgatudling ng kawalang-katarungan pagkat bakaanihin mo iyon nang makapito.

4 Huwag kang humingi ng pangunahing pu-westo sa Panginoon, ni ng marangal na luklukansa hari.

5 Huwag mag-anyong makatarungan sa ha-rap ng Panginoon o marunong sa harap ng hari.

6 Huwag mong hangarin ang tungkulin nghukom, baka di mo kayang alisin ang kawalang-katarungan, baka paburan mo ang isang maka-pangyarihan at mawalan ka ng pagkamatwid.

7 Huwag kang mamimintas sa kapulungan nglunsod, at baka hiyain ka sa harap ng tao.

8 Huwag mong ulitin ang iyong pagkakasala;sapat na ang minsan upang tumanggap ka ngparusa.

9 Huwag mong sabihing: “Pahahalagahan ngKataas-taasang Diyos ang dami ng aking mgahandog at tatanggapin niya ako dahil sa pag-aalay na ito.” 10 Magdasal ka nang buong taim-tim at huwag mong kaligtaan ang paglilimos.

11 Huwag mong pagtawanan ang taong nami-mighati, sapagkat may isang nagbababa at nag-tataas.

12 Huwag kang magsinungaling laban saiyong kapatid; gayundin sa iyong kaibigan.

13 Iwasan mo ang kahit anumang kasinu-ngalingan sapagkat walang nagagawang ka-butihan iyon.

14 Huwag kang dumaldal sa kapulungan ngmatatanda, ni magpaulit-ulit sa iyong panala-ngin.

15 Huwag mong kasuklaman ang mahirap nagawain, ni ang pagbubungkal ng lupa na nilikhang Kataas-taasan.

16 Huwag makikisama sa mga makasalanan,alalahanin mong di mababalam ang poot ngDiyos. 17 Magsisi nang buong katapatan; paruru-sahan nga ang mga tampalasan sa apoy at mgauod.

18 Huwag mong ipagpalit sa salapi ang iyongkaibigan, ni ang tunay na kapatid sa ginto ngOfir.

19 Huwag mong pag-atubilihang pakasalanang isang matalino at mabait na babae, sa-pagkat higit pa sa ginto ang isang mabutingasawa. 20 Huwag pagmalupitan ang katulong nanaglilingkod nang tapat, ni ang gumagawa nangbuong sipag. 21 Mahalin mo ang matalinongalipin tulad ng iyong sarili at huwag ipag-kaitang kanyang kalayaan.

22 Mayroon ka bang bakahan? Alagaan mosila. Kung pinakikinabangan mo, ingatan mo sila.

23 Mayroon ka bang mga anak? Turuan mosila at sanayin na maging masunurin mulangpagkabata.

24 Mayroon ka bang mga anak na babae?Pangalagaan mo ang kanilang pagkabirhen athuwag kang maging maluwag sa kanila.

25 Mahalagang katuparan ang ipakasal moang iyong anak na babae, ngunit ipakasal mosiya sa isang marunong na lalaki.

26 May asawa ka bang kanais-nais? Huwagmo siyang itatakwil. Hindi mo ba siya naiibigan?Huwag kang magtiwala sa kanya.

27 Igalang mo nang buong puso ang iyongama at huwag kalilimutan ang paghihirap ngiyong ina.

28 Alalahanin mong sila ang nagluwal sa iyo.Paano mo sila gagantihan sa ginawa nila sa iyo?

29 Igalang mo ang Panginoon nang buongkaluluwa at pagpitaganan ang kanyang mgapari.

30 Mahalin mo ang Lumikha sa iyo nang buomong lakas at huwag pabayaan ang kanyangmga lingkod.

31 Pagpitaganan mo ang Panginoon at iga-lang mo ang pari. Ibigay mo ang nauukol sakanya alinsunod sa ipinag-uutos: ang unangani, ang handog para sa kasalanan, ang paypayng mga biktima, ang mga banal na handog atang mga unang bunga ng mga banal na bagay.

7

116932 Idukwang mo ang iyong kamay sa mahi-

hirap upang ganap kang pagpalain.33 Maging magandang-loob sa lahat ng nabu-

buhay at huwag ding kalimutan ang mga patay.34 Huwag kang magkulang sa mga nami-

mighati; magluksa kasama ng mga nagluluksa.35 Huwag kaligtaang dumalaw sa maysakit,

sapagkat dahil dito’y mamahalin ka.36 Sa lahat ng gawain mo, alalahanin ang

iyong huling hantungan at di ka magkakasalakailanman.

Kahinahunan at matinong pagpapasya1 Huwag makipagtalo sa taong makapang-yarihan, baka ka mahulog sa kanyang mga

kamay.2 Huwag kang makipag-away sa taong ma-

yaman, baka ka matalo ng kanyang bigat. Sa-pagkat marami ang nadapa sa ginto at nahi-hikayat nito maging ang puso ng mga hari.

3 Huwag makipagtalo sa taong madaldal;huwag magdagdag ng gatong sa kanyang apoy.

4 Huwag makipagbiro sa taong walang pinag-aralan, baka hamakin pati ang iyong mga ni-nuno.

5 Huwag mong hamakin ang nagsisisi sakanyang mga kasalanan, alalahanin mong mayutang tayong lahat.

6 Huwag mong hamakin ang sinuman sakanyang katandaan, sapagkat tatanda rin tayo.

7 Huwag ikatuwa ang pagkamatay ng isangtao, alalahanin mo na mamamatay tayong la-hat.

8 Huwag kalimutan ang aral ng marurunong;isaisip mo ang kanilang mga kasabihan. Matu-tutuhan mo sa kanila kung paano mamumuhayat maglilingkod sa mga dakila.

9 Huwag isaisantabi ang mga aral ng mata-tanda sapagkat ang mga iyon ay natutuhan nilasa kanilang mga ninuno; matututuhan mo rin samga iyon ang pag-unawa at ang pagsagot saangkop na pagkakataon.

10 Huwag mong sindihan ang apoy ng maka-salanan, baka matupok ka sa ningas niyon.

11 Huwag makipagkagalit sa marahas na tao,baka pilipitin niya ang iyong mga sinabi upangipahamak ka.

12 Huwag magpahiram sa taong malakas pakaysa iyo; kung nagpautang ka na, ituring moiyong nawala.

13 Huwag kang managot nang higit sa iyong

makakaya; kapag nanagot ka, humanda kangmagbayad.

14 Huwag makipaglaban ng usapin sa isanghukom, sapagkat ang hatol ay magiging paborsa kanya.

15 Huwag maglakbay na kasama ng taongpangahas, baka pasunurin ka niya sa kanyanggusto at kapwa ikapahamak ninyo.

16 Huwag makipagkagalit sa taong mainitang ulo o sumama sa kanya sa ilang; walangkuwenta sa kanya ang pagdanak ng dugo atikaw ang sasalakayin kung wala kang saklolo.

17 Huwag sumangguni sa hangal; di niya ma-ililihim ang iyong sinabi.

18 Huwag mong ihayag ang anumang lihim saharap ng di-kilalang tao; hindi mo alam kungano ang gagawin niya.

19 Huwag mong ibunyag kaninuman angiyong mga lihim, hindi siya magpapasalamat saginawa mo.

Ang lalaki sa piling ng mga babae• 1 Huwag magselos sa iyong mahal naasawa; baka mo siya tuksuhing gumawa

ng masama.2 Huwag mong isuko ang sarili sa sinumang

babae upang di niya sakupin ang iyong pagkala-laki.

3 Huwag kang lalapit sa babaeng bayaran,baka ka mahulog sa kanyang lambat.

4 Huwag makitungo sa babaeng mang-aawit,baka ka mahuli sa kanyang bitag.

5 Huwag kang pakatitig sa isang dalaga, bakaka parusahang kasama niya.

6 Huwag mong ibigay ang iyong sarili sa mgababaeng bayaran, baka malustay ang iyongmana.

7 Huwag kang magpalinga-linga sa mga lan-sangan, huwag kang magpagala-gala sa mgapook na ilang.

8 Ilayo mo ang iyong mga mata sa babaengkaakit-akit at huwag titigan ang magandangasawa ng iba. Sapagkat marami na ang nalihisdahil sa kagandahan ng babae; pinaglilingasniya ang pag-ibig na tulad ng apoy.

9 Huwag tumabi sa isang babaeng may asawao makipag-inuman sa kanya, baka bumaling sakanya ang iyong puso at hilahin ka ng iyongdamdamin patungo sa kapahamakan.

10 Huwag mong iwan ang matandang kaibi-gan, sapagkat hindi siya matutumbasan ngbago.

• 9.1 Nabuhay si Ben Sirac sa isang lipunang hu-mahamak sa kababaihan. Hindi nadiskubre sa gani-tong lipunan ang yaman ng pagmamahalan ng mag-asawa, mas malakas ang mga tukso para sa kabataan

SIRAC 9

at matatandang lalaki na mas madaling nasisiyahan sapansamantalang pagmamahal. Dahil dito, maramingbabala si Ben Sirac laban sa pang-aakit ng mga babae.Tingnan ang 23:12 at 42:12.

8

9

1170SIRAC 9Bagong alak, bagong kaibigan; bayaan silang

tumanda, pagkaraan masisiyahan ka sa kanila.11 Huwag kainggitan ang tagumpay ng ma-

kasalanan, hindi mo pa alam ang kanyang ka-hihinatnan.

12 Huwag malugod sa kinalulugdan ng mgatampalasan; alalahaning sila’y sasapitan ngpaghatol hanggang sa lugar ng mga patay.

13 Layuan mo ang taong may kapangyari-hang pumatay at hindi ka na matatakot sakamatayan. Subalit kung sasama ka sa kanya,pakaingatan mo at baka ka niya patayin; ala-lahanin mong ikaw ay nagdaraan sa mga bitagat nanunulay sa ibabaw ng pader.

14 Hangga’t maaari, makihalubilo ka sa kap-wa at tumanggap ng payo sa marurunong.

15 Makipag-usap sa mga taong matalino atsikapin mong unawain ang Batas ng Kataas-taasan.

16 Makisalo ka sa mga taong makatarungan;ipagkapuri mo ang pitagan sa Panginoon.

17 Galing sa kamay ng manggagawa ang hu-say ng gawa; nasusubok naman ang karunu-ngan ng pinuno sa kanyang mga pangungusap.

18 Kinasusuklaman sa kanyang bayan angtaong madaldal; kinamumuhian ang dalahira.

1 Ipinaiilalim ng marunong na pinuno sadisiplina ang kanyang bayan; may kaa-

yusan ang pamamahala ng matalinong tao.2 Kung ano ang puno ng bayan, gayundin ang

kanyang mga lingkod; kung ano ang puno nglunsod, gayundin ang mga naninirahan doon.

3 Ipapahamak ng mangmang na hari angkanyang bayan; uunlad ang lunsod sa karunu-ngan ng mga namumuno roon.

4 Nasa kamay ng Panginoon ang pamama-hala sa lupain; sa tamang panahon niya itatang-hal ang angkop na puno.

5 Nasa kamay ng Panginoon ang tagumpayng tao; siya ang nagbibigay sa mga pinuno ngkanyang sariling luwalhati.

Pagpapahalaga sa sarili• 6 Huwag mong paghinanaktan ang iyong

kapwa sa anumang di-makatarungang ginawaniya; at huwag mo siyang gagamitan ng dahas.

7 Kinasusuklaman ng Diyos at ng tao angkapalaluan; kapwa nila kinapopootan ang ka-walang-katarungan.

8 Nasasalin ang kapangyarihan ng isang ban-sa sa iba dahil sa kawalang-katarungan, kara-hasan at kayamanan.

9 Paano makapagmamalaki ang taong ala-bok at abo lamang? Bulok na ang kanyanglaman kahit siya’y buhay pa.

10 Nagtatagal ang karamdaman kung hindinababahala ang manggagamot; ang hari nga-yon ay mamamatay bukas.

11 Pag namatay ang tao, ang hantungan niyaay pagkabulok, mga insekto at uod.

12 Ang simula ng kapalaluan ng tao ay angpagtatakwil niya sa Panginoon at paghihimag-sik laban sa Lumikha sa kanya.

13 Kasalanan ang simula ng kapalaluan. Nag-bibigay-daan sa kasuklam-suklam na bagayang gumagawa ng kasalanan. Dahil dito, ipina-pataw ng Panginoon ang mabigat na parusa samga makasalanan; ganap na ibinabagsak niyasila.

14 Ibinagsak ng Panginoon ang mga trono ngmga prinsipe at iniluklok doon ang mga mapag-pakumbaba.

15 Binunot ng Panginoon ang ugat ng mgapalalo at sa halip ay itinanim ang mga maba-bang-loob.

16 Winasak ng Panginoon ang lupain ng mgapagano hanggang sa mga pundasyon nito.

17 Marami sa kanila ang nilipol niya at pinawisa lupa ang kanilang alaala.

18 Hindi nilikha ang kapalaluan para sa tao, niang matinding poot para sa mga isinilang ngbabae.

19 Anong lahi ang dapat parangalan? Angsangkatauhan.

Anong lahi ang dapat parangalan? Ang mgamay pitagan sa Panginoon.

Anong lahi ang kasuklam-suklam? Angsangkatauhan.

Anong lahi ang kasuklam-suklam? Ang nag-sisilabag sa kautusan.

20 Iginagalang ng kanyang mga kapatid angpinuno, ngunit siya ma’y gumagalang din sa mgamay pitagan sa Panginoon. 22 Maging mayamanman sila, marangal o maralita, nasa pagpipitagansa Panginoon ang kanilang kapurihan.

23 Hindi marapat libakin ang mahirap na maypang-unawa; hindi nararapat na parangalan angisang makasalanan.

24 Karapat-dapat na parangalan ang mahar-lika, ang hukom at ang makapangyarihan, ngu-nit wala sa kanilang hihigit na dakila kaysataong may pitagan sa Panginoon.

25 Paglilingkuran ng malalayang tao ang ma-talinong alipin, at hindi iyan tututulan ng taongmay pang-unawa.

• 10.6 Ilang salita ng simpleng pilosopiya tungkol sa kababaang-loob na angkop sa tao.

10

117126 Huwag mong ipagmayabang ang anu-

mang nagawa mo; at huwag magkunwaringmakapagmamalaki ka sa mga panahon ngiyong pangangailangan.

27 Higit na mabuti ang taong gumagawa atnabubuhay nang masagana kaysa hambog nakulang sa pagkain.

28 Anak ko, maging matimpi ka sa pagpa-pahalaga sa sarili; sukatin mo ang sarili ayon satunay mong kahalagahan.

29 Sino ang magtutuwid sa taong puminsalasa sarili? Sino ang gagalang sa taong nasusuk-lam sa sarili?

30 Pinararangalan ang mahirap dahil sa kan-yang karunungan at ang mayaman dahil sakanyang kayamanan.

31 Kung pinararangalan ang isang mahirap –gaano pa kaya kung siya’y mayaman!

Kung hinahamak ang isang mayaman –gaano pa kaya kung siya’y mahirap!

1 Taas-noo ang isang mahirap na ma-talino at maihahanay siya sa mga dakila.

2 Huwag mong hangaan ang lalaki dahil sakanyang kakisigan at huwag hamakin ang taodahil sa kanyang kapangitan.

3 Maliit ang bubuyog sa mga lumilipad atkatangi-tangi ang tamis ng kanyang pulot-puk-yutan.

4 Huwag kang magmarangya dahil sa iyongkasuotan; huwag magmataas kapag ikaw aypinarangalan. Sapagkat kahanga-hanga angmga gawa ng Panginoon at lingid sa mga tao.

5 Maraming pinuno ang bumagsak at isangdi-kilala ang naputungan ng korona.

6 Maraming makapangyarihan ang nilapas-tangan at mga bantog na tao ang naibigay sakamay ng iba.

7 Huwag kang magbintang bago magsuri,magsuri ka muna at saka mamula.

8 Makinig ka muna bago sumagot; huwagkang sumabad habang may nagsasalita.

9 Huwag kang makialam sa bagay na walakang kinalaman; huwag kang sumangkot saalitan ng mga makasalanan.

10 Anak ko, huwag kang magsikap sa mara-ming bagay. Kung napakarami mong gawain,

hindi ka mawawalan ng kapintasan; maghabolka man sa oras, hindi ka magtatagumpay, nimaliligtas sa pagtakas.

Magtiwala ka sa Panginoon• 11 May nagpapagal, nagsusumikap, at nag-

huhumaplit, ngunit kulang at kulang pa rin.12 May mahinang nangangailangan ng tu-

long, may nagdarahop at dukhang-dukha, ngu-nit ang paningin ng Panginoon ay nakapako sakanila nang buong paglingap. 13 Hahanguin silang Panginoon sa kanilang paghihirap, itataasang kanilang ulo, bagay na ikamamangha ngmga tao.

14 Galing sa Panginoon ang mabuti at ma-sama, ang buhay at kamatayan, ang karukhaanat kayamanan.

17 Inilalaan sa makatarungan ang kaloob ngPanginoon at pinapatnubayan sila magpakai-lanman ng kanyang kabutihan.

18 May taong yumayaman dahil sa pagsisikapat pagtitipid, at iyon ang kanyang gantimpala:19 Maiisip naman niya: “Magpapahinga na ako,mabubuhay na ako sa aking ari-arian,” ngunithindi niya alam ang haharapin. Mamamataysiya at maiiwan niya sa iba ang kanyang mgaari-arian.

20 Maging matapat sa iyong tungkulin, mag-sikap na mabuti sa iyong buhay at magpaka-tanda sa iyong hanapbuhay.

21 Huwag mabahala sa tagumpay ng mgamakasalanan, ngunit magtiwala sa Diyos atmagtiyaga sa iyong gawain. Madali sa Pangi-noon na biglang payamanin ang isang mahirap.

22 Ang pagpapala ng Panginoon ang gantim-pala ng makatarungan, at mamumulaklak iyonnang biglaan.

23 Huwag mong sabihing: “Ano ang kailanganko? Ano pa ang dapat hangarin?”

24 Huwag mong sabihing: “Nasa akin na anglahat kong kailangan, anong kasawian angsasapit sa akin?”

25 Sa mga araw ng kasaganaan, nalilimutanang masama; at sa mga araw ng paghihikahosnalilimutan ang mabuti.

26 Madali sa Panginoon ang gantimpalaanang tao sa huling araw sa kanyang mga gawa.

• 11.11 Ang mga kaisipang ito ay hindi bago saBiblia na sa bawat pahina’y nag-aanyaya sa atingmanalig sa Diyos. Sinasabi na ni Ben Sirac ang ma-tatagpuan natin sa mga labi ni Jesus, tungkol sa maliitna halaga ng kayamanan (tingnan ang Lc 12:16).

At sinasabi niyang: Mahalin mo ang Tipan at ilaandito ang iyong buhay. Pagsunod sa Batas ang ibigsabihin ng Tipan. Magsasalita rin si Jesus tungkol sa

SIRAC 11

paghahanap sa Kaharian ng Diyos sa halip na pagka-abalahan ang kasiguraduhan ng hinaharap.

Pansinin ang katapusan ng tekstong ito. Sa aklat niSirac, gaya sa ilang bahagi ng aklat ni Job, sinasabingmaaaring hintayin ng Diyos ang kamatayan ng isangtao para gantimpalaan siya; pero hindi ipinagsasa-palaran ni Sirac na sabihin kung ano ang sunod namangyayari: hindi pa nabubuo noon ang pananam-palataya sa muling pagkabuhay.

11

1172SIRAC 1127 Nalilimutan ang kasiyahan sa maliit na

kagipitan; sa pagkamatay ng tao naman aynabubunyag ang kanyang mga ginawa.

28 Huwag ituring na pinagpala ang sinumanbago siya mamatay; sa wakas lamang siyamakikilala.

29 Huwag patuluyin ang sinuman sa iyongtahanan, sapagkat marami ang mga tusongmanlilinlang.

30 Isang ibong pangati ang puso ng palalo;parang tiktik na nagmamatyag sa iyong pag-bagsak.

31 Pinasasama niya ang mabubuting bagay,nag-uumang siya ng mga bitag at pinipintasanmaging ang magagaling na bagay.

32 Nagpapaliyab ang siklab sa lahat ng uling;gayundin nag-aabang ang tampalasan upangmagpadanak ng dugo.

33 Mag-ingat sa tampalasan, nagbabalak siyang masama; baka ikaw ang dungisan niyamagpakailanman. 34 Patuluyin mo ang isang di-kilala sa iyong tahanan at guguluhin ka niya,ilalayo ka niya sa iyong mga kasambahay.

1 Kung gagawa ka ng kabutihan, alaminmo kung kanino mo gagawin iyon at

pakikinabangan mo ang iyong kagandahang-loob.

2 Gumawa ka ng mabuti sa taong maka-Diyos at tatanggap ka ng gantimpala, kunghindi man sa kanya ay sa Kataas-taasan.

3 Walang pakinabang ang gumawa ng mabutisa nakagumon sa kasamaan; walang kawang-gawa riyan. 4 Magbigay ka sa taong maka-Diyosat huwag tumulong sa makasalanan; 5 gawanmo ng mabuti ang mababang-loob, huwag anglumalabag sa Batas; pagkaitan mo siya ng pag-kain, huwag bigyan ni anuman, baka siya ma-ging malakas pa kaysa iyo. Susuklian ka niya ngibayong kasamaan sa lahat ng kabutihang na-gawa mo sa kanya. 6 Kinasusuklaman nga ngKataas-taasan ang mga makasalanan at iga-gawad niya ang kanyang paghihiganti sa mgalumalabag sa Batas.

7 Magbigay sa mabubuting tao ngunit huwagtumulong sa makasalanan.

8 Hindi nagiging kaaway ang kaibigan sa pa-nahon ng kasaganaan; hindi nalilingid ang ka-away sa panahon ng kahirapan.

9 Kapag umuunlad ang isang tao, naninim-dim ang kanyang mga kaaway; kapag nagda-ranas siya ng hirap, lumalayo pati ang kanyangkaibigan.

10 Kailanman ay di dapat magtiwala sa isangkaaway, sapagkat ang kanyang kasamaan aytulad ng tansong balot ng kalawang.

11 Kahit siya’y magpakumbaba at maglakadna nakatungo, mag-ingat ka at maging handa sakanya. Sa pagpapakintab mo ng isang sala-ming-tanso, alam mo na hindi mananatili angkalawang hanggang sa huli.

12 Huwag mo siyang bayaang malapit sa iyo;baka ibagsak ka niya at kunin ang iyong pu-westo. Huwag mo siyang paupuin sa iyongkanan, baka agawin niya ang iyong luklukan, atsa dakong huli’y mauunawaan mo ang akingmga pangungusap at pagsisisihan mo ang dipakikinig sa aking payo.

13 Sino ba ang maaawa sa tawak na natuklawng ahas o sa mga taong lumalapit sa maba-bangis na hayop? 14 Kagaya rin ng taong nakiki-salamuha sa makasalanan at natagpuan angsariling kasangkot sa mga kabuktutan nito.15 Hindi niya ibinubunyag ang sarili habangnakatayo ka, ngunit hindi na siya makapagpigilkapag nadulas ka.

16 Matamis ang nasa mga labi ng kaawayngunit nasa puso niya ang pakanang ibulid ka sahukay. Lumuluha ang kaaway, pero pag naka-kita ng pagkakataon, kulang pa ang dugo mo sakanya.

17 Kapag dinatnan ka ng sakuna, nasa hara-pan mo agad siya at magkukunwaring tutulongsa iyo, ngunit patatamaan niya ang iyong sa-kong. 18 Lilibakin ka niya at ipapalakpak angmga kamay, labis na bubulung-bulong at mag-babago ang kanyang mukha.

Mag-ingat sa mga dakila• 1 Madudungisan ang humihipo ngalkitran; matutulad sa taong maya-

bang ang nakikisalamuha dito.2 Huwag kang magpapasan ng mabigat;

huwag makipagkaibigan sa isang masmalakas at mayaman kaysa sa iyo. Bakitilalapit ang palayok sa isang kawali? Pagnagkasalpukan, mababasag ang isa.

• 13.1 Isang paanyaya ang mahabang talatangito na huwag hangarin na ’yong mga nasa itaas angmakasama. Kalimitan, ang “mayaman”, o ang nasaitaas ay di maka-Diyos at walang konsiyensiya. Bini-bigyang-diin ng sumulat ang mga panganib:

– sinasamantala ng nasa itaas ang naghahangad

maging malapit sa kanya;– para maging kaibigan ng mayaman, kailangang

tumanggap ng maraming kahihiyan at kalimutan angsariling dangal;

– Sa pakikisama natin sa mayaman, magagaya rinnatin ang kanilang mga kamalian.

12

13

11733 Pag nagkamali ang mayaman, siya pa

ang nananakot; pag hiniya ang taongdukha, siya pa ang humihingi ng kapata-waran.

4 Magsasamantala siya sa iyo habangikaw ay pinakikinabangan niya; at iiwanka niya kung wala nang natitira sa iyo.

5 Makikisama siya sa iyo habang may-roon ka; uubusan ka niya nang walangpakundangan.

6 Kung kailangan ka niya, dadayain kaniya, ngingitian ka at pasisiglahin; kaka-usapin nang malumanay at sasabihin:“Ano ang kailangan mo?”

7 Makakakita ka ng kanilang mgahanda hanggang masimot niya ang lahatng iyong ari-arian at sa dakong huli pag-tatawanan ka niya. Pagkaraan, sa pagka-kita niya sa iyo, iiwanan ka lang at liliba-kin pa.

8 Ingatan mong madaya ka at mapa-hiya dahil sa iyong kahangalan.

9 Kung maaanyayahan ka ng isangmakapangyarihang tao, magpatumpik-tumpik ka at ikaw ay lalo niyang tatawa-gin.

10 Huwag kang magmadali at baka pa-urungin; huwag ka namang pakalayo atbaka malimutan.

11 Huwag kang makipag-usap sa kanyanang maluwag o magtiwala sa kanyangmaraming salita. Sinusubok ka lamangniya sa ganitong pananalita at kinikilatisang iyong pagkatao.

12 Walang awang uulitin niya ang iyongmga sinabi, at di ka makaliligtas sa mgadagok o tanikala. 13 Mag-ingat ka at mag-matyag na mabuti sapagkat ikaw ay lu-malakad na kasama ang sariling katitisu-ran.

15 Minamahal ng bawat nilalang angkanyang kauri, ng bawat tao ang kanyangkapwa.

16 Bawat hayop ay sumasama sa kan-yang kauri, at ang tao sa kanyang katu-lad.

17 Sasama ba ang lobo sa tupa? Gayun-

din ang makasalanan at maka-Diyos natao. 18 Anong uri ng kapayapaan ang ma-mamagitan sa hiyena at aso? Anong ka-payapaan ang mamamagitan sa maya-man at dukha?

19 Biktima ng leon sa ilang ang mailapna asno; gayundin naman, nilalapa ngmayayaman ang mga dukha.

20 Kinamumuhian ng mayabang angkababaang-loob; kinasusuklaman namanng mayaman ang mahirap.

21 Pinatatatag ng mga kaibigan angumuurong na mayaman, ngunit kapagnabuwal ang mahirap ay iniiwan siya ngkanyang mga kaibigan.

22 Kapag natitisod ang mayaman, ma-rami ang tumutulong sa kanya; kung nag-sasalita siya nang walang katuturan, pinu-puri siya. Kapag nagkamali ang mahirap,pinipintasan siya; kapag nagsalita siya ngmatino, walang pumapansin sa kanya.23 Kung mayaman ang nagsasalita, lahatay tahimik at abot-langit ang papuri. Ka-pag nagsalita ang mahirap, ang tanong ngtao: “Sino ito?” At kung siya’y madulas,ipagtutulakan pa siya.

24 Mabuti ang kayamanang hindi galingsa kasamaan, at masama ang karukha-ang bunga ng kawalan ng Diyos.Tamasahin ang buhay nang walangkasakiman

25 Ang puso ng tao ay nababakas sakanyang mukha, sa mabuti o sa masama.

26 Tanda ng nasisiyahang puso ang ma-sayang mukha. Nakakatagpo ng mgasalita ng karunungan ang nagninilay sapagdurusa.

1 Mapalad ang taong hindi nagkakasalasa pagsasalita at walang dapat ika-

bagabag o ikalungkot sa pagkakamali.2 Mapalad ang taong walang isusumbat ang

sariling budhi at hindi nakalilimot sa mabutingmithiin.

3 Di marapat ang yaman sa taong kuripot;bakit mo bibigyan ng kayamanan ang sakim?4 Nagtitipon ng salapi para sa iba ang nagkakaitsa sarili: iba lamang ang magpapasasa sa kan-yang kayamanan.

SIRAC 14

14

1174SIRAC 145 Kung maramot siya sa kanyang sarili, ka-

nino pa kaya siya magmamagandang-loob? Nihindi niya kinalulugdan ang sariling kayama-nan.

6 Pinakamasama sa lahat ng maramot angnagmamaramot sa kanyang sarili, at ito angkaparusahan sa kanyang kasamaan.

7 Makagawa man siya ng mabuti sa kanyangpagkakamali, malalantad din ang kanyang ka-samaan sa dakong huli.

8 Masama ang masakim na taong tumatang-ging tumingin sa pangangailangan ng iba atnanghahawak ng kapwa.

9 Di nasisiyahan sa kanyang bahagi ang ma-paghangad na tao; nagpapalanta ng puso angkawalang-katarungan.

10 Nang-aagaw ng tinapay ang masakim,ngunit nasa kanyang hapag pa ang pagka-gutom.

11 Anak, gamitin mong mabuti ang nasa iyo,at mag-alay ka ng marapat na handog sa Pa-nginoon.

12 Alalahanin mong hindi mababalam angkamatayan, at hindi pa nahahayag sa iyo angoras mo.

13 Maging mabuti ka sa iyong kaibigan bagoka mamatay at maging mapagbigay sa kanyasa abot ng iyong makakaya.

14 Huwag mong palampasin ang maliliga-yang araw at huwag tanggihan ang matuwid nakasiyahang sasapit sa iyo.

15 Hindi ba maiiwan lamang sa iba ang bungang iyong pagpapagod, hindi ba babahagihin itosa pamamagitan ng sapalaran?

16 Magbigay ka at tumanggap at magpa-ginhawa, sapagkat walang matatagpuang kali-gayahan sa daigdig sa ilalim.

17 Tumatanda ang tanang nilalang na gayang kasuotan. Ito ang batas magpakailanman:“Ikaw ay mamamatay.”

18 Katulad ng luntiang mga dahon sa maya-bong na puno: may tumutubo at may nalalagas,gayundin ang mga salinlahi ng laman at dugo:may namamatay at may isinisilang. 19 Magla-laho ang lahat ng nabubulok na bagay at ka-sama ang gumawa sa kanila.Mapalad ang taong naghahanap sakarunungan

20 Mapalad ang nagninilay sa karunu-ngan at nagsasanay sa kaalaman nito.21 Iniisip-isip niya ang mga daan ng ka-

runungan at isinasaloob ang mga lihimnito. 22 Hinahabol niya ito at inaabangansa daraanan. 23 Sumisilip siya sa mgabintana at nakikinig sa mga pinto nito.24 Humihimpil siya sa tabi ng bahay nito atibinabaon niya sa tabi ng pader ang mgatulos ng kanyang tolda.

25 Ipinauubaya niya ang kanyang toldasa kamay ng karunungan, at maligayasiya sa pakikisuno rito. 26 Inilalagay niyaang kanyang pugad sa lilim nito at sumi-silong sa ilalim ng mga sanga nito. 27 Iki-nakanlong siya sa init at nananahan sakaluwalhatian ng karunungan.

1 Ganyan ang may pitagan sa Pa-nginoon. Magtatamo ng karunu-

ngan ang umaangkin sa Batas. 2 Sasa-lubungin siya ng karunungan na parangisang ina, at tatanggapin siyang tulad ngisang dalagang ikakasal; 3 Pakakanin siyang tinapay ng pagka-unawa at bibigyanng maiinom na tubig ng karunungan.4 Siya’y magtitiwala sa karunungan at dimag-aatubili; siya’y sasandig sa karunu-ngan at di mabubuwal.

5 Itatampok siya ng karunungan nanghigit sa kanyang mga kaibigan at maga-gawa niyang magsalita sa buong kapu-lungan. 6 Matatagpuan niya ang kaligaya-han at kagalakan. Mamanahin niya angwalang hanggang pangalan.

7 Hindi maaabot ng mga hangal angkarunungan at di siya makikita ng mgamakasalanan. 8 Malayo siya sa kapala-luan, at hindi siya magugunita ng mgasinungaling.

9 Di marapat ang papuri sa mga labi ngmakasalanan sapagkat hindi galing saPanginoon. 10 Marapat ang papuring maytaglay na karunungan at itinutuwid ng Pa-nginoon.Nilikha tayong malaya at may pananagutan

• 11 Huwag sabihin: “Diyos ang may gawa sa

• 15.11 Malinaw na ipinahahayag ng tulang itoang kalayaan at responsabilidad ng tao. Gugunitain niJaime sa kanyang sulat (1:13), ang unang pangungu-

sap ng talatang ito. Sa Dt 30:15-20, sinasabi na niMoises sa kanyang bayan: “Nasa harap mo ang buhayat kamatayan; pumili ka.”

15

1175pagkaligaw ko.” Hindi ginagawa ng Diyos angkanyang ikinapopoot.

12 Huwag sabihin: “Siya ang naglihis sa akin,”sapagkat walang silbi sa kanya na malihis angmakasalanan. 13 Kinasusuklaman ng Panginoonang kahit anumang kasamaan, at gayundin ngmay pitagan sa kanya.

14 Siya ang lumalang ng tao sa simula pa, atipinaubaya niya ito sa sariling budhi. 15 Kunggusto mo, masusunod mo ang mga utos at nasaiyong kapangyarihan ang manatiling tapat.

16 Naglagay siya ng apoy at tubig sa iyongharap; abutin mo kung anuman ang iyong pipi-liin.

17 Nasa harap ng tao ang buhay at kamata-yan: ibibigay sa kanya anuman ang piliin.

18 Tunay na kahanga-hanga ang karununganng Panginoon! Siya’y makapangyarihan atnakikita niya ang lahat.

19 Nakapako ang kanyang mga mata sa mgamay pitagan sa kanya. Alam niya ang lahat nggawa ng tao.

20 Wala siyang inutusang huwag manam-palataya sa kanya at wala siyang binigyan ngpahintulot na magkasala.Walang kaligayahan ang masama

1 Huwag maghangad ng maraming wa-lang saysay na anak, at huwag ikagalak

ang walang budhing mga anak.2 Kung marami kang anak, huwag magalak

kung wala silang pitagan sa Diyos.3 Huwag sumandig sa kanilang buhay o ma-

nalig sa kanilang bilang, sapagkat higit na ma-buti ang isa kaysa sanlibo at mabuti pa angmamatay na walang anak kaysa may anak nalumalabag sa Batas.

4 Magiging isang bayan ang isang taongmatalino at malilipol naman ang tribu ng mgatampalasan sa lunsod.

5 Nakita ng aking mata ang ganitong mgabagay at narinig ng aking tainga ang higit pangkahanga-hanga.

6 Sumisiklab ang apoy sa kapulungan ngmga makasalanan; nagliliyab ang galit sa re-beldeng bayan.

7 Hindi pinatawad ng Diyos ang mga higantenoong una na nagsipaghimagsik dahil sa kani-lang lakas.

8 Hindi niya iniligtas ang bayan na tinitirhan ni

Lot; kinasuklaman niya ang kanilang kapala-luan.

9 Hindi niya kinahabagan ang bayang wa-wasakin; nalipol silang isinumpa sa kanilangmga pagkakasala.

10 Hindi rin niya kinahabagan ang animna-raang libong lakad na taong nagsipaghimagsiknang may matigas na puso.

11 Kahit na isa lamang ang taong sutil, ka-mangha-mangha pa rin kung hindi siya mapa-parusahan; sapagkat nasa Panginoon kapwaang awa at ang galit; mayroon siyang kapang-yarihang magpatawad at magparusa.

12 Sinlaki ng kanyang awa ang kanyang ka-higpitan at hinahatulan niya ang tao sa kanilangmga gawa.

13 Hindi makaliligtas ang makasalanan, ka-sama ang kanyang mga sinamsam; gagantim-palaan ang pag-asa ng taong maka-Diyos.

14 May gantimpala ang gumagawa ng ma-buti. Bawat isa ay tatanggap ayon sa kanyanggawa.

17 Huwag sabihin: “Magtatago ako sa Pangi-noon; sino ang makakaalala sa akin sa itaas?Hindi ako makikilala sa gitna ng karamihan.Sino ako sa laki ng sangkinapal?”

18 Masdan: Mayayanig ang langit at ang sang-kalangitan, ang dagat at ang lupa sa kanyangpagdating. 19 Sa isang tingin lamang niya aymalilipos ng pangamba ang mga bundok ka-sama ang mga pundasyon ng lupa.

20 Ngunit wala sinumang nababahala sa gan-yang mga bagay. Sino ang umiintindi sa mgagawa ng Diyos?

21 Lihim ang karamihan sa kanyang mgagawa, gaya ng unos na di nakikita ng tao.

22 Sino ang magpapaliwanag kung paanoisinasagawa ng Diyos ang katarungan? Sino angumaasa? Ang Tipan ay napakalayo.

23 Ganyan ang iniisip ng taong makitid angbait, ng hangal, ng talipandas na nagmamahalsa kanyang mga guniguni.

24 Dinggin mo ako, anak: tamuhin ang kaala-man at isapuso ang aking mga salita. 25 Isa-isako itong ipapaliwanag upang matutuhan mongmabuti.

Ang Diyos na lumikha• 26 Nilalang ng Diyos ang kanyang

mga gawa buhat pa ng una, at sa paglikha

Kung minsan, para bang sinasabi ng Biblia na angDiyos ang nagbubunsod sa tao na magkasala upangmaparusahan niya ito (tingnan ang Ex 10:27; 2 S24:1); subalit walang dudang malaya ang tao. Totoongkumbinsido ang mga Israelita na walang nagaganap nawala ang Diyos kaya nahirapan silang maipaliwanag

SIRAC 16

kung paanong nagkakasala ang tao gayong hindi itokagustuhan ng Diyos. Pero kahit kulang sila ng salitapara maipahayag ito, lagi pa rin nilang itinuturing naang tao ay may pananagutan sa kanyang mga gawa.

• 16.26. Narito ang isang optimistang pananaw

16

1176SIRAC 16

ay itinakda niya ang lugar ng bawat isa.27 Inayos niya sila para sa lahat ng pa-nahon: ang pagsisimula at pagpapatu-loy. Hindi sila magugutom ni mapapa-god man, hindi titigil sa kanilang gawain.28 Hindi sila magkakabanggaan, hindi su-suway kailanman sa kanyang utos.

29 Pagkatapos, pinagmasdan ng Pangi-noon ang lupa at pinuno iyon ng kanyangmga biyaya. 30 Tinakpan niya ang mukhang lupa ng lahat ng buhay na nilalang nasa lupa rin babalik.

1 Nilikha ng Panginoon ang taomula sa lupa at sa lupa magba-

balik. 2 Binigyan niya ng takdang panahonat bilang ng araw, pinagkalooban ngkapangyarihan sa lahat ng bagay sa lupa.3 Binigyan niya ng lakas na tulad ng sakanya, ginawang kawangis niya ang tao.

4 Inilagay niya sa lahat ng may buhayang takot sa tao, upang makapaghari siyasa mga hayop at ibon. 6 Pinagkaloobanniya ang tao ng karunungan (budhi), dilaat mata, tainga at isip na nakauunawa.

7 Pinuspos sila ng karunungan at kaala-man. Itinuro niya sa kanila ang mabuti atmasama. 8 Inilagay niya ang kanyang ilawsa kanilang puso upang maunawaan nilaang kadakilaan ng kanyang mga gawa.10 Papupurihan nila ang kanyang banal naPangalan at ihahayag ang dingal ng kan-yang mga likha.

11 Binigyan pa rin niya sila ng aral atipinagkaloob sa kanila ang Batas ngbuhay. 12 Itinatag niya ang isang walanghanggang tipan at ipinaalam sa kanilaang kanyang mga utos.

13 Nakita ng tao ang ningning ng Kalu-walhatian ng Diyos, narinig ang maluwal-hati niyang tinig. 14 Sinabi niya sa kanila:“Mag-ingat kayo sa lahat ng masama,” atinutusan niya ang bawat isa sa kanilatungkol sa kanilang kapwa.

15 Laging nasa harap ng Panginoon ang ka-nilang mga kilos; walang malilingid sa kanyangpaningin.

17 Naglagay siya ng mamumuno sa bawatbansa, ngunit ang Israel ay sariling bahagi ngPanginoon.

19 Sinliwanag ng araw sa kanya ang lahatnilang ginagawa; lagi niyang minamasdan angkanilang mga daan.

20 Hindi nalilingid sa kanya ang kanilang mgakasamaan; nasa harap ng Panginoon ang lahatng kanilang pagkakasala.

22 Pinahahalagahan niya ang kawanggawang tao na tulad ng isang napakamahal na sing-sing. Minahal niya ang kabutihang-loob naparang sulo ng kanyang mata.

23 Balang araw ay babangon siya. Gagan-tihan niya sila, ilalagay ang gantimpala sa ka-nilang ulo.

24 Pinapagbabalik-loob niya ang mga nagsi-sisi; inaaliw niya ang nangawawalan ng pag-asa.

25 Manumbalik ka sa Panginoon at itakwil moang iyong mga kasalanan. Dumalangin ka sakanya at bawasan mo ang iyong mga pagka-kasala.

26 Magbalik-loob ka sa Kataas-taasan, talik-dan mo ang masamang gawa at lubos na ka-suklaman ang kasamaan.

27 Sinong nasa libingan ang magpupuri saKataas-taasan kung hindi siya niluluwalhati ngmga nabubuhay?

28 Walang maaasahang papuri mula sa patayna parang hindi nabuhay; siya na may buhay atkalusugan ang makapagpupuri sa Panginoon.

29 Anong laki ng awa ng Panginoon at pagpa-patawad ng Panginoon para sa mga nagbabalik-loob sa kanya!

30 Hindi nakakamit ng tao ang lahat sapagkatsiya ay may kamatayan.

31 Mayroon bang mas maningning pa kaysaaraw? Ngunit ito man ay naglalaho rin. Ang taoay laman at dugo lamang, ngunit nagpapakanang kasamaan. 32 Samantalang sinusubaybayanng araw ang mga bituin sa mataas na langit,lahat ng tao ay nananatili namang alabok at abo.

Ang kadakilaan ng Diyos1 Ang nabubuhay nang walang hangganay siyang lumikha ng buong santinak-

pan. 2 Ang Panginoon lamang ang matatagpu-ang makatarungan.

4 Walang maaaring makapagpahayag sakanyang mga gawa; sino ba ang makaaarok sakanyang mga kababalaghan?

5 Sino ang makasusukat sa malakas na ka-pangyarihan niya at makapagsasalaysay ngkanyang dakilang kabutihan?

6 Walang maaaring idagdag o bawasin dito;

17

18

1177walang sinumang makatatarok sa mga kaba-balaghan ng Panginoon.

7 Kung iniisip ng tao na nakatapos na siya,nagsisimula pa lamang siya; at kung siya’ymatitigil, malilito siya sa lahat ng ito.

8 Ano ba ang tao? Ano ang kanyang katu-turan? Ano ang mabuti at masama sa kanya?

9 Sukatin ang buhay ng tao: mahaba na angsandaang taon. 10 Katulad ng patak ng tubig sadagat, ng butil ng buhangin – gayon kaikli angkanyang mga taon kung ihahambing sa kawa-lang-hanggan.

11 Sa ganitong dahilan, pinagpapaumanhi-nan ng Panginoon ang tao at ibinubuhos sakanila ang kanyang awa.

12 Nakikita at nakikilala niya na kalunus-lunos ang kanilang wakas kaya niya dinarag-dagan ang pagpapatawad sa kanila.

13 Kinaaawaan ng tao ang kanyang kapwa;kinaaawaan naman ng Panginoon ang lahat ngnilalang; katulad ng isang pastol, siya’y nagba-bawal, nagtutuwid, nagtuturo at nag-aakay sakawan. 14 May awa siya sa mga tumatanggap ngpangaral at naghahanap sa kanyang kalooban.

15 Anak, huwag maliitin ang iyong pinagka-kawanggawaan o samahan ng masasaklap nasalita ang iyong mga pagbibigay.

16 Hindi ba pinalalamig ng hamog ang init?Gayundin naman, higit na mabuti ang magan-dang pananalita kaysa kaloob.

17 Mas mahalaga nga ang pananalita kaysakaloob, ngunit ang dalawang ito ay pinagsa-sama ng taong may magandang-loob.

18 Gusto ng hangal na magbigay-lugod ngu-nit kasabay ng pang-iinsulto; ang ibinigay nangmasama sa loob ay nagpapahapdi sa mata.

19 Mag-aral ka muna bago magsalita; panga-lagaan mo muna ang sarili bago ka magkasakit.

20 Suriin ang iyong sarili bago dumating angpaghuhukom, at sa araw ng pagdalaw ng Diyosay patatawarin ka.

21 Magpakumbaba ka bago magkasakit, atmagsisi ka kung may kasalanan.

22 Huwag pabayaang may humadlang sa

pagtupad ng iyong panata sa tumpak na pana-hon. Huwag maghintay hanggang kamatayanbago ayusin ang mga bagay-bagay.

23 Ihanda mo ang sarili bago mamanata atbaka matulad ka sa taong nanunukso sa Pangi-noon.

24 Alalahanin ang galit sa araw ng parusa;baka italikod ng Diyos sa iyo ang kanyangmukha.

25 Sa pagdaranas mo ng kasaganaan, alala-hanin ang mga araw ng kagutuman; sa pagtata-masa mo ng kayamanan, alalahanin ang karuk-haan at paghihikahos.

26 Umaga at gabi: nagdaraan ang panahon,mabilis na naglalaho ang lahat sa harap ngPanginoon.

27 Laging maingat ang marunong: kapag la-ganap ang kasalanan, iniiwasan niyang mag-kamali.

28 Nakikilala ng may pang-unawa ang karu-nungan, at kinikilala rin niya ang nag-aangkinnito.

29 Marurunong ang mga nagsasalita nangmay katuturan, at dumadaloy mula sa kanilaang mga tamang kasabihan.

30 Huwag kang patatangay sa iyong mgakahalingan; pigilin mo ang iyong mga pagna-nasa. 31 Kapag nagpakabusog ka sa iyong kasa-kiman, pagtatawanan ka ng mga kaaway.

32 Huwag kang masiyahan sa marangyangpamumuhay sapagkat pagbabayaran mo anghalaga nito.

33 Kapag wala kang pera, huwag mong pa-mulubihin ang sarili sa paghahanda na anggagastusin ay inutang.

1 Hindi yayaman ang lasing na mang-gagawa; unti-unting mauubusan ang

nagpapabaya sa mumunting bagay.2 Naililigaw ang matitinong tao ng alak at

babae; nawawalan ang pumapatol sa mgababaeng bayaran pati ng kahihiyan. 3 Aariin siyang kabulukan at mga uod at mawawalan ngbuhay dahil sa kanyang kahangalan.

ng tao. Binigyan siya ng Diyos ng kapangyarihan salahat ng bagay sa lupa. Kaya hindi dapat pasailalim angtao sa kasamaan.

Ang kanyang ilaw, na ibig sabihi’y, ang konsiyensyaat espiritu (tingnan ang Kasabihan 4:23) na nagbibigay-kakayahan sa atin na makilala ang gawa ng Diyos.

Hindi ang isip na nagpapaliwanag at nakikipagtaloang pinakamahalaga sa tao kundi ang likas na hilig sakatotohanan na naghahanap pagkatapos ng mga dahi-lang magpapatunay dito. Pag kinalimutan natin anglikas na hilig na ito na nagbubunsod ng pangsiyen-

SIRAC 19

tipikong pananaliksik, lagi nating maaaring magamitang katwiran ng ayaw tumanggap sa ebidensiya ngpresensya ng Diyos sa sanlibutan.

Ito ang kakayahang galing sa Diyos na maghahatidsa tunay na karunungan.

Subalit kinailangang magpakilala ang Diyos sa taoupang ang kakayahang ito na marating ang katoto-hanan ay humantong sa matatag na kaalamang mag-bibigay-direksiyon sa buhay: sa bersikulo 11-14 tinu-tukoy ng may-akda ang regalong Batas ng buhay saIsrael sa pamamagitan ni Moises.

19

1178SIRAC 19Kailan dapat magsalita at kailan dapatmanahimik?

• 4 Ang kaisipang mababaw ay mada-ling maniwala sa kapwa; ang nagkakasalasa salita ay nagpapahamak sa sarili.

5 Mahahatulan ang nalulugod sa kasa-maan; 6 maliligtas naman sa kasamaanang namumuhi sa tsismisan.

7 Huwag ikalat ang narinig mo at wa-lang mawawala sa iyo. 8 Huwag magsiwa-lat ng anuman sa kaibigan o kaaway; hu-wag magbunyag ng nalalaman, malibansa kung kasalanan ang pananahimik.9 Pakikinggan ka, hindi paniniwalaan, atsa huli’y kaiinisan.

10 May nabalitaan ka ba? Sikilin moiyon sa iyong sarili at magpakahinahonka. Hindi ka niyon pasasambulatin.

11 Ang nakarinig na hangal ay nahihira-pang katulad ng babaeng nanganganak.12 Parang palasong nakatusok sa kanyanghita – gayon ang lihim na kimkim ng isanghangal.

13 Kausapin mo ang iyong kaibigan:maaaring wala siyang ginawang anuman;kung mayroon man, maaaring hindi naniya gawin pa uli.

14 Kausapin mo ang iyong kapwa: ma-aaring wala siyang sinabi; kung mayroon,maaari namang hindi na niya ulitin. 15 Ka-usapin mo ang iyong kaibigan: madalasay paninirang-puri lamang iyon at di da-pat paniwalaan. 16 Malimit ding nadudulasang dila, at sino ba ang di nagkamali sapagsasalita? 17 Kausapin mo ang iyongkapwa bago mo pagbintangan; bigyan mong puwang ang Batas ng Kataas-taasan.

20 Nasa pitagan sa Panginoon ang buongkarunungan; at nasa lahat ng karunungan angkatuparan ng Batas.

22 Hindi karunungan ang kaalaman sa kasa-

maan; at walang kahinahunan sa payo ng ma-kasalanan.

23 May katalinuhang kasuklam-suklam; itoang taglay ng tampalasang walang karunungan.

24 Mabuti pang magkulang ng bait at mapunong pitagan sa Panginoon, kaysa maging matali-nong lumalabag sa Batas.

25 May tusong katalinuhan na gumagawa ngkalikuan; ito ang pagkukunwari upang maka-gawa ng masama. 26 May naglalakad na yuko atmalungkot ngunit puno ng daya sa puso; 27 nag-kukubli siya ng mukha at nagkukunwang bingi,at sasamantalahin niya ang pagkalingat mo.

28 Hindi pa siya nagkakasala dahil sa kawalanng paraan, ngunit sa sandaling magkaroon ngpagkakataon ay gagawa siya ng masama.

29 Makikilala ang tao sa kanyang anyo; ma-kikilala ang responsableng tao sa kanyangmukha.

30 Ang pananamit ng tao, ang kanyang pag-tawa at paglakad ang nagpapahayag kung sinosiya.

Ang tanga at hangal• 1 May pangaral na hindi napapana-

hon; may taong kaya walang kibo aymarunong. 2 Mabuti pa ang magalit kaysamagkimkim ng sama ng loob. 3 Naliligtas sakahirapan ang umaamin sa kanyang pagka-kamali.

4 Parang lalaking kapon na naghahangadmanggahasa ng babae – ganyan ang gumaga-mit ng dahas sa pagpapanggap na makataru-ngan.

5 May walang imik na ipinapalagay na ma-runong, may madaldal naman na kinasusuk-laman.

6 May walang imik na walang maisagot; maywalang imik na naghihintay ng tamang pagka-kataon.

7 Nananatiling walang imik ang marunonghanggang sa tamang panahon; napapaagangmagsalita ang madaldal at ang hangal.

8 Kapopootan ang masalita; kaiinisan angnaggigiit ng sarili.

9 Magagawang pakinabangan ng isang taoang kanyang mga kasawian; ang suwerte aymaaaring mauwi sa malas.

10 May kagandahang-loob na hindi mo paki-kinabangan, at may iba namang magbibigay saiyo ng ibayo.

• 19.4 Sa maraming bahagi ng aklat ng Eclesiasticoo Sirac, at pati sa Mga Kasabihan, ipinakikita ng awtor naang pagpipigil ng dila ay kinakailangan upang makapang-yari tayo sa ating sarili at sa ating kapalaran (Jaime 3).

• 20.1 20:1. Dalawang kamaliang dapat iwasan:pagtutuwid na may galit, mauuwi ito sa pagmamalabis,at ang pagtatanim ng sama ng loob nang hindi inila-labas ang galit.

20

117911 May karangalang nauuwi sa kadustaan;

may mga abang magtataas ng ulo.12 Ang ila’y nakakabili ng marami sa kaunting

halaga; ang iba’y nagbabayad ng makapitongibayo ng tunay na halaga.

13 Nagiging kalugud-lugod sa kanyang mgapananalita ang marunong, samantalang nawa-wala ang mga regalo ng hangal.

14 Hindi mo pakikinabangan ang kaloob nghangal; nagbibigay nga siya upang tumanggap.15 Magbibigay siya ng kaunti at maninisi nangmarami; lagi siyang sumisigaw; nagpapautangsiya ngayon at bukas ay maniningil na ng pa-utang; kasuklam-suklam siya.

16 Sinasabi ng hangal: “Wala akong kaibigan,walang nagpapasalamat sa aking mga ibini-bigay. 17 May masasamang dila ang nagsisikainng aking tinapay.” Madalas siyang nililibak ngmarami!

18 Mabuti pa ang madulas sa lupa kaysa ma-dulas ang dila; ganito kadaling bumagsak angtampalasan.

19 Katulad ng isang magulong kuwento angtaong may magaspang na ugali. 20 Walangepekto ang kasabihang binigkas ng hangal sa-pagkat hindi sa angkop na pagkakataon.

21 May taong hindi nagkakasala dahil hindiniya magawa; walang pakundangang magka-kasala siya kung madali itong gawin.

22 May taong nawawalan ng kaluluwa dahil samaling kahihiyan; napapariwara ang kanyangsarili dahil lamang sa takot na iisipin ng isanghangal. 23 Dala ng maling kahihiyan, manga-ngako siya sa gusto niyang maging kaibigan;ngunit sa halip, ang matatamo niya ay isangkaaway.

24 Nakahihiya ang pagsisinungaling; sanayna riyan ang hangal.

25 Mabuti pa ang magnanakaw kaysa sinu-ngaling, ngunit kapahamakan ang kapwa nilakahahantungan.

26 Kasuklam-suklam ang kinaugalian nangpagsisinungaling; kahihiyan lamang ang lagingtinatamo ng sinungaling.

27 Nagpapaunlad sa marunong ang kanyangmga salita; kalugud-lugod sa mga makapang-yarihan ang matalinong tao.

28 Mag-aani nang sagana ang nagbubungkalng lupa; pinatatawad sa kanyang kabuktutanang nagbibigay-lugod sa mga dakila.

29 Bumubulag sa mata ng marunong ang mgahandog at kaloob; kahit sa may budhi, ang mgaito ay parang busal na nagpapatahimik.

30 Karunungang nakatago at kayamanang dinakikita: ano ang pakinabang sa mga ito?

31 Mas maigi pa ang taong nagtatago ng ka-

hangalan kaysa isang nagtatago ng karunu-ngan.

1 Nagkasala ka na ba, anak? Huwag monang uulitin at humingi ka ng kapata-

waran dahil sa mga nagawang kasalanan.2 Takasan mo ang kasalanan na parang ahas;

kung lalapitan mo’y tutuklawin ka. Katulad ngsa leon ang mga ngipin nito at kumikitil ngkaluluwa ng tao.

3 Lahat ng kasamaan ay tulad ng espadangmagkabila’y talim; ang likha nitong sugat aywalang paggaling.

4 Nagpapabagsak ng mga palasyo ang kara-hasan at kapalaluan, nagbubuwal ng bahay ngmayabang.

5 Dinirinig ng Panginoon ang dalangin ngmahihirap, at di mababalam ang kanyang pag-hatol.

6 Nasa landas ng makasalanan ang namu-muhi sa pangaral; buong pusong nagsisisi angmay pitagan sa Panginoon.

7 Kahit saan ay kilala ang madaldal; ngunitkilala rin ng taong marunong ang kanyang ka-hinaan.

8 Nag-iipon ng mga bato sa kanyang sarilingpuntod ang nagpapagawa ng bahay sa salapi ngiba.

9 Katulad ng bunton ng lubid ang pagsasamang mga makasalanan: matutupok ito sa sunogat apoy.

10 Makinis ang landas ng mga makasalanan,ngunit humahantong sa malalim na lugar.

11 Nakapagpipigil sa sarili ang tumutupad saBatas. Naghahatid sa karunungan ang pitagansa Panginoon.

12 Hindi matuturuan ang taong walang talino;ngunit may katalinuhang nagbubunga ng kapa-itan.

13 Lumalaking parang baha ang kaalaman ngmarunong at parang isang bukal ang kanyangpayo.

14 Parang basong basag ang kalooban nghangal: hindi masisidlan ng karunungan.

15 Pag narinig ng matalino ang isang kasa-bihan ng marunong, minamahalaga niya ito atdinaragdagan pa. Pag narinig ng walang isip,kinaiinisan at itinatapon sa likuran.

16 Simbigat ng pasanin ang pananalita nghangal, samantalang ang mga salita ng ma-runong ay nagdudulot ng ginhawa.

17 Pinananabikan ng kapulungan ang pangu-ngusap ng marunong, isinasapuso ng bawat isaang lahat niyang sinasabi.

18 Tulad ng tahanang giba ang karununganpara sa isang hangal, di mawatasan ang kaala-man ng tanga.

SIRAC 21

21

1180Ang tanga at hangal

• 19 Sa walang isip, ang pag-aaral aykatulad lamang ng mga posas at tanikala.20 Matunog tumawa ang mangmang sa-mantalang ang matalino ay tahimik nangumingiti lamang.

21 Tulad ng ginintuang hiyas sa maru-nong ang pag-aaral, at pulseras sa kan-yang kanang kamay.

22 Kaagad pumapasok sa ibang bahayang hangal; hindi gayon kapangahas angmay pinag-aralan. 23 Ang hangal ay sumi-silip sa loob ng bahay mula sa pintuan,ang taong magalang ay naghihintay salabas. 24 Labag sa kagandahang-asal angmakinig sa kabila ng pinto; ang matuwidna tao ay nahihiyang gumawa ng ganito.

25 Basta na lamang sinasabi ng taga-labas ang kahit ano; maingat namangtinitimbang ng marunong ang mga salitanito. 26 Nasa bibig ng mga hangal angkanilang kaloob-looban ngunit kaloob-looban ng marurunong pati ang kanilangbibig.

27 Kung isinumpa ng lumalabag sa Ba-tas ang kanyang kalaban, ang kanyangsarili ang masusumpa. 28 Dinudungisan ngmaninirang-puri ang kanyang sarili; ka-mumuhian siya ng kanyang sambayanan.

1 Tulad ng narumihang bato ang taongtamad; pinagtatawanan ang kahihiyan

niya.2 Bunton ng dumi ang tamad, iwinawaksi ng

lahat ng makahipo ang kanilang kamay.3 Kahihiyan ng ama ang magkaroon ng wa-

lang disiplinang anak; kaaba-aba siya kunganak na babae.

4 Kayamanan ng kanyang asawa ang mahi-nahong anak na babae; pasanin ng kanyangama naman ang walang isip.

5 Ikinahihiya ng ama at asawa ang lapasta-ngang anak na babae; hahamakin siya ng da-lawa.

6 Katulad ng tugtugin sa isang libing ang di-

napapanahong pananalita; laging nagdudulotnaman ng katarungan ang hagupit at pagsaway.

9 Turuan mo ang hangal, bumuo ka ng basagna tapayan, gisingin mo ang natutulog nangmahimbing. 10 Kinakausap ng hangal ang taonginaantok; sa huli’y itatanong niya: “Ano angnangyari?”

11 Tangisan mo ang patay sapagkat lumayona sa kanya ang liwanag, tangisan mo ang ha-ngal sapagkat lumayo na siya sa kaalaman.Tangisan ang patay: nakatagpo na siya ng ka-pahingahan; ngunit masahol pa sa kamatayanang buhay ng hangal.

12 Nagtatagal ng pitong araw ang pagda-dalamhati sa patay, ngunit ang hangal at walangpitagan sa Diyos ay ipinagdadalamhati sa bu-ong buhay.

13 Huwag mag-aksaya ng pananalita sahangal o sumama sa tanga. Mag-ingat ka sakanya, baka isangkot ka niya sa gulo at mara-may ka sa kanyang mga kabulastugan. Iwasanmo siya kung nais mong matahimik at huwagkang pahinuhod sa kanyang mga hinihingi.

14 Mayroon pa bang mas mabigat kaysa ting-gâ? Mayroon, at ang pangalan niya ay Hangal.

15 Ang buhangin, asin at bunton ng bakal aymas madali pang dalhin kaysa isang hangal.

16 Di matatanggal ng lindol ang matibay nahaligi ng gusali; di matitinag ang nagtitikangpuso, matapos ang marapat na pagninilay-nilay.

17 Ang kapasiyahang nakasalig sa taimtim napagtitika ay mananatiling parang palitada saisang matibay na pader.

18 Hindi makatatagal sa hangin ang mga tulosna itinayo sa mataas na lugar; hindi makatatagalsa takot ang puso ng hangal na sinindak ng sa-riling guniguni.

19 Ang sinurot na mata ay lalabasan ng luha;ang dinurong puso ay lalabasan ng damdamin.

20 Ang namumukol ng bato ay nilalayuan ngmga ibon; ang nanghahamak ng kaibigan ayiniiwan nito.

21 Kung napagbunutan mo ng patalim angisang kaibigan, huwag masiraan ng loob, sapag-kat ang patalim ay naisasalong; 22 kapag naka-pagsalita ka ng masakit, huwag mag-aalaala,maaari pang bawiin ang sinabi mo; ngunit paghinamak mo ang isang kaibigan, siniraan o pi-nagtaksilan, lalayuan ka niya.

23 Kunin ang tiwala ng iyong kapwa kapagnaghirap siya, at magtamasa kang kasama niya

• 21.19 Nakikita sa kagandahang-asal ng mgaedukadong tao ang kadakilaan ng kanilang espiritu. Likasna nadidiskubre ng nagsasaloob ng karunungan ang mga

SIRAC 21

panuntunan ng mabuti at marangal na asal. Tulad ngsinasabi ni San Francisco de Sales: “Ang pagkamaga-lang ay mahalagang bulaklak ng tunay na pag-ibig.”

22

1181 SIRAC 23kapag siya’y yumaman; maging matapat sasandali ng kanyang kagipitan at magmamanakang kasama niya.

24 Nauuna ang usok at aso sa apoy; gayundinang panlilibak, bago ang panghahambalos.

25 Hindi ko ikahihiya ang pagtatanggol saisang kaibigan ni pagtataguan ko siya; 26 kungsakaling may masamang mangyari sa akinnang dahil sa kanya, siya’y iiwasan ng lahat namakaaalam.

27 Sino ang maglalagay ng busal saaking bibig at mahigpit na maglalapat saaking mga labi upang ako’y di-matisod atpinsalin ng aking dila?

• 1 O Panginoon, Ama at may-aring aking buhay, huwag mo akong

ipaubaya sa kapritso ng aking dila at bakaipahamak ako nito.

2 Sino ang maghahagupit sa aking pag-iisip at magdidisiplina ng aking puso sakarunungan? Huwag pagbigyan angaking mga pagkakamali ni pabayaan angaking mga kasalanan, 3 at baka maragda-gan ang aking mga pagkukulang, mag-ibayo ang aking mga pagkakasala at ma-dapa ako sa harap ng aking mga kaaway,na ikagagalak ng aking mga kalaban.

4 Panginoon, Ama at Diyos ng akingbuhay, huwag mong ipahintulot na ako’ymaging palalo. 5 Ilayo sa akin ang kasa-kiman. 6 Huwag akong ipaalipin sa kalibu-gan at mahalay.

7 Mga anak, matutong magpigil ng inyongpananalita; kapag nagawa ninyo ito, hindi kayomabibigla.

8 Nahuhuli ang makasalanan sa sarili niyangmga labi; sa ganyan din napapahamak angmayabang at mapanungayaw.

9 Huwag mamihasa sa panunumpa at pagda-dawit sa pangalan ng Tanging Banal.

10 Hindi makaliligtas nang walang hagupitang aliping madalas matyagan; gayundinghindi mawalan ng pagkakasala ang madalas namanumpa at bumanggit sa pangalan ng Diyos.

11 Ang taong madalas sumumpa ay mata-tagpuang lipos ng pagkakasala at di lalayo angsalot sa kanyang sambahayan. Kapag hindi siyatumupad sa kanyang sumpa, babagsak sakanya ang kaparusahan; kapag sinadya niyaang di-pagtalima, mag-iibayo ang kanyangpagkakasala at kapag sumumpa siya ng di-totoo, hindi siya mapatatawad; kaya maliliposng sakuna ang kanyang sambahayan.

Tungkol sa karumhan at pakikiapid• 12 May paraan ng pagsasalita na ma-

rapat patawan ng kamatayan; huwag na-wang gamitin iyan ng lahi ni Jacob. Angmabuting tao ay umiiwas diyan at di na-gugumon sa kasalanan.

13 Huwag pamihasahin ang bibig samaruming pananalita sapagkat iyan aypagkakasala sa salita.

14 Alalahanin ang iyong ama at inakung nasa piling ka ng mga dakila, bakamalimutan mong ikaw ay nasa kanilangharapan at magmukha kang hangal, atnaisin mo tuloy na hindi ka sana isinilangat sumpain ang araw ng iyong kapanga-nakan.

15 Ang taong nahirati sa malaswangpangungusap ay hindi na mababago pasa tanang buhay niya.

16 May dalawang uri ng tao na nagpa-parami ng kasalanan, at may ikatlo nasiyang dahilan ang pagkapoot ng Pangi-noon.

17 Ang maalab na pagnanasang tumu-

• 23.1 Panalangin ng kabataang nakakadiskubresa kanyang kahinaan sa harap ng mga tukso ng buhay.Panalangin ng matandang nakaranas kung gaanonakaugat ang kasamaan sa kanyang puso. Paanyaya samga magulang na pag-abalahan ang edukasyon ngkanilang mga anak.

Ang kasalanan ng dila (o ng mga labi) ay nanganga-hulugan, una sa lahat, ng mayayabang na salita opalalong mga proyekto. Lagi itong pinagmumulan ngiba pang mga kasalanan.

• 12. Nangungusap si Ben Sirac tungkol sa tradis-

yonal na kahulugan ng kahalayan: kasalanan laban sakalinisan.

– Sa talatang 23:12-15, tinatalakay ang malalas-wang salita at mga malisyosong pag-uusap. Ayon sasinasabi ni Jesus sa Mateo 12:34: Ang umaapaw sapuso ang namumutawi sa bibig.

– 23:16-21. Tinutukoy dito ang lalaking may kerida.– 23:22-23. Pinag-uusapan dito ang babaeng naki-

kiapid, pero masasabi rin ito sa lalaking nakikiapid:1) kasalanan ito sa Diyos; 2) kasalanan ito sa asawa;3) kasalanan ito sa dangal ng pamilya.

23

1182SIRAC 23

tupok sa tulad ng apoy ay di masusugpohanggang may matutupok ito.

May taong naghahanap ng kaligaya-han sa kanyang sariling katawan, hindisiya titigil hangga’t hindi ito na-pag-aalab;sa isang mahalay na lalaki, masarap anglahat ng pagkain at wala siyang pagkabu-sog hanggang kamatayan.

18 Ang taong hindi matapat sa asawa aynagsasabi ng ganito: “Sino ang makaka-kita sa akin? Nalulukuban ako ng dilim,nakakanlungan ng mga pader; walangmakakakita sa akin. Bakit ako mag-aala-ala? Hindi mapapansin ng Kataas-taasanang aking mga pagkakamali.”

19 Ang mga mata ng tao ang kanyangkinatatakutan; hindi niya naiisip na ma-kasanlibong ulit na maliwanag ang matang Panginoon kaysa araw; sumusubay-bay sa mga ginagawa ng tao at nakapag-lalagos hanggang sa pinakatagong mgasulok. 20 Kilala niya ang lahat ng bagaybago pa lalangin at kilala pa rin niya ka-pag nawala na.

21 Parurusahan ang ganitong tao sa li-wasan ng bayan, darakpin siya kung kai-lan niya hindi inaasahan.

22 Gayundin ang babaeng nagtaksil saasawa at nagkaanak sa ibang lalaki. 23

Una, sinuway niya ang Batas ng Kataas-taasan. Ikalawa, siya’y nagka-sala sa

kanyang asawa. At ikatlo, may dungissiya ng pakikiapid sa pagkakaroon ngmga anak sa ibang lalaki.

24 Dadalhin siya sa harap ng kapulu-ngan at susuriin din ang kanyang mgaanak. 25 Hindi magkakaugat ang kanyangmga anak ni magkakabunga ang kanilangmga sanga. 26 Mag-iiwan siya ng isangalaalang kasumpa-sumpa at kailanma’ydi mapapawi ang kanyang kahihiyan.

27 Malalaman ng mga taong nakaka-kilala sa kanya na walang kasimbuti angpitagan sa Panginoon at walang kasin-sarap ang sumunod sa kanyang mgautos.

Himno ng karunungan• 1 Pakinggan ang karunungangumaawit ng papuri sa sarili sa

gitna ng kanyang bayan. 2 Masdan, nag-bubuka siya ng bibig sa kapulungan ngKataas-taasan, lumuluwalhati siya sa sa-rili sa harap ng Makapangyarihan:

3 Nanggaling ako sa bibig ng Diyos attinakpan kong parang ulap ang mukha nglupa; 4 nananahan ako sa kaitaasan, atnasa haliging ulap ang aking trono.

5 Mag-isa kong niligid ang bilog ng la-ngit; nilakad ang pusod ng kalaliman, 6 si-nakop ang nagngangalit na dagat, gayun-din ang lupa at lahat ng bayan at bansa.

• 24.1 Pinapamutawi sa mga labi ng Karununganng Diyos ang tulang ito na katulad ng nasa MgaKasabihan 8 at Karunungan 7. Binibigyang-diin ditona ang Karunungan ay nasa bayan ng Diyos.

Dalawang pangyayari sa banal na kasaysayan angmakakatulong para maunawaan natin ang presen-syang ito ng Diyos sa pamamagitan ng kanyangKarunungan:

– Ang ulap na sumasama sa mga Hebreo sa disyerto(tingnan ang Ex 13:21)

– Ang Tolda na nagsilbing Santuwaryo sa disyerto(tingnan ang Ex 25).

Itinuturo ng unang larawan na talagang higit sa taoang Luwalhati ng Diyos kayat malalaman lamang natinang anuman sa Diyos kapag ikinukubli Niya sa ulap angkanyang Luwalhati.

Itinuturo naman ng ikalawang larawan na ang tunayna tahanan ng Diyos ay hindi bagay na materyal;tinatawag natin itong “langit”. Mahiwaga at pansa-mantala ang kanyang presensya sa mundong ito: pa-rang isang tolda lamang.

Ang Karunungan ng Diyos ang namamahala sasanlibutan at sa lahat ng bansa. Pinukaw niya ang mgapantas at mga relihiyon ng lahat ng bansa ngunit du-mating siya sa natatanging paraan sa Israel na kanyangtahanan at pamana. Nagbibigay-daan ito sa sasabihinni Juan sa kanyang Ebanghelyo 1:3 at 1:9: Si Kristoang Karunungan ng Diyos at ang Iglesya ang bayangtutulungan niya.

Ginamit ng liturhiyang Katoliko ang tulang ito parasa mga piyesta ng Birheng Maria dahil angkop angmga salita nito sa papel na ipinagkatiwala sa kanya ngDiyos sa kanyang Iglesya. Sa araw ng Pagbabalita ngAnghel, tinanggap niya si Jesus sa ngalan ng lahat.Kaya ipinagkaloob sa kanya na maging una sa bayanng Diyos at ina ng lahat ng iba pa.

Ibinabalik tayo ng mga huling bersikulo sa mgapraktikal na bagay: sa isang natatanging paraan, angKarunungan ng Diyos ay nasa Batas, ibig sabihi’y saaklat ng kanyang mga Salita.

24