Embed Size (px)
DESCRIPTION
saobracaj i prostor
Citation preview
UNIVERZITET U SARAJEVUFAKULTET ZA SAOBRAĆAJ I KOMUNIKACIJE
SARAJEVO
SEMINARSKI RADIZ PREDMETA SAOBRAĆAJ I PROSTOR
TEMA: PROSTORNI PLAN OPĆINE GORAŽDE
Predmetni nastavnik: Student:Van.prof.dr. Mehmed Bublin Bezdrob Damir
Sarajevo, 2010 godine
1. PRIRODNI IZVORI I USLOVI
1.1. Geografski položaj
U gornjem toku rijeke Drine, otprilike u sredistu njenog gornjeg toka nalazi se grad
Goražde. Grad ima veoma dobar geografski i strateški položaj. Smješten je na istočnim
ograncima planine Jahorine, na nadmorskoj visini 345 m, 43° 40' sjeverne geografske širine te
18° 58' istočne geografske dužine.Dijagonala Općine u pravcu zapad-istok iznosi 26 km, a u
pravcu sjever-jug 18 km. Površina Općine iznosi 248,8 km2,a sam grad Goražde zahvata površinu
od 8 km2.
Grad okružuju uzvišenja Mišjak na jugozapadu, Biserna na jugoistoku, Samari na jugu,
Gubavica na zapadu i Površica na sjeveru. Između ovih lijepih šumskih predjela, prkosno i
nekada plahovito protječe ljepotica Drina, koja nizvodno od grada, otprilike oko 1 km gubi
svoje pravo ime i prelazi u vještačko jezero.
2
1.1.1. Prometni položaj
Dolina Drine bila je glavna raskrsnica, odnosno saobraćajna arterija na području istočne
Bosne. Vazan je to put za Primorje, Srbiju, Crnu Goru, dobra veza sa Sarajevom i drugim
krajevima. Za sve ove puteve znali su stari Rimljani, srednjovjekovni Dubrovčani i mnogi
drugi. Poseban značaj Goraždu u saobraćajnom pogledu davala je pruga uskog kolosjeka
Ustiprača - Foča izgrađena 1939.godine. Veći značaj Goražde dobija 1958. godine kada je
izgrađen put Goražde - Tjentište - Čemerno - Gacko - Dubrovnik.
Preko teritorije Općine vode važne saobraćajne komunikacije, od zapada prema istoku i sa
juga prema sjeveru. Lokalna mreža puteva je dobro razvijena tako da se automobilom može
doći u najveći broj sela u Općini.
1.1.2. Orografske osobine
Općinu Goražde određuje dolina rijeke Drine sa graničnim planinskim masivima koji se
pružaju u pravcu istok-zapad, duž toka rijeke Drine.
Glavna karakteristika ovog terena je jako izražena reljefnost i ocjeditost. Na većem dijelu
površine preovlađuju strmi tereni velikih visinskih razlika.
Ovo područje karakteriše pretežno srednje-planinsko zemljiste. Oko 75 % teritorije Općine
otpada na ispresijecano planinsko, uglavnom pokriveno šumom i pašnjacima , sa nadmorskom
visinom iznad 500 m. Ostalih 25 % teritorije otpada na zemljište ispod 500 m nadmorske
visine.
U geomorfološkim svojstvima terena najvažniju ulogu u ovom području imala je rijeka
Drina, koja se sa svojim brzim tokom duboko usjekla u stijenske mase i tako formirala brojne
kanjone, da bi kod amfiteatralnih proširenja terena poprimila miran tok i taložila ogromne
količine transpotovanog materijala i formirala prostrane aluvijalne zaravni. Na jednoj od
takvih zaravni je smješteno i Goražde. Na formiranje mikrostrukture reljefa uticale su rječice i
brojni potoci, koji se sa okolnih planina ulijevaju u Drinu. U gornjim dijelovima svog toka
potoci su se duboko usjekli u škriljce, a u nižim dijelovima korita im se nalaze u sopstvenim
nanosima planinskog tipa. Vode ovih potoka podižu opći nivo podzemnih voda u ovim
dijelovima urbanog područja.
Ravničarski dio terena predstavlja najvažniji dio urbanog područja - aluvijalna zaravan rijeke
Drine, koja se odlikuje niskim riječnim terasama.
3
1.2. Klimatske karakteristike
Klima na području Općine je umjereno-kontinentalna planinskog tipa.
Goražde je smješteno u dolini Drine, koja utiče na modifikaciju niza klimatskih elemenata i
stvara toplu mikroklimu, koja ima mediteranske odlike. Goražde se odlikuje vrlo vrućim
ljetnim mjesecima.
Maksimalna godišnja temperatura iznosi +32,4° C, a minimalna -16,4° C. Srednja godišnja
temperatura je +8,6° C. Srednja temperatura ljetnih mjeseci je +19,8° C i zimskih +1,4° C.
Srednja relativna vlažnost vazduha iznosi 4,8 %.
Na visinama vlada planinska klima sa visokim snijegom u zimskom periodu, koji se zadržava
do proljeća, zbog čega je povremeno otežan saobraćaj.
U Goraždu je zadnji jesenji mjesec ili prvi zimski, najbogatiji padavinama i ima najveći broj
dana sa padavinama. Ljetne mjesece karakteriše najveća dnevna pojava padavina što ukazuje
na njihov pljuskoviti karakter (juni, juli, djelomično august).
Srednja godišnja količina padavina iznosi oko 800 mm.
Tokom zimskih mjeseci se javljaju snježne padavine, a niske temparature omogućavaju
zadržavanje snježnog prekrivača na površini.
Vjetrovi pušu iz svih pravaca, dok se u prizemnim slojevima modificiraju i na području grada
najčešće su jugo-istočnog i sjevero-zapadnog pravca.Pojava olujnih vjetrova je poznata u
kasnim proljetnim i jesenjim mjesecima. Ovi olujni vjetrovi su vrlo kratkotrajni i lokalnog su
karaktera. U proljetnim mjesecima utiču na otapanje snijega, a u ljetnim mjesecima su
propratna pojava pljuskovitih padavina, dok u jesenjim mjesecima utiču na intezivniju pojavu
padavina.
Prema srednjoj godišnjoj oblačnosti, koja iznosi svega 4,6 desetina, Goražde je mjesto sa
velikim brojem vedrih dana.Najčešća pojava magle je registrovana u periodu kasne jeseni,
zime i u rano proljeće.
Pojava magle je registrovana sa vidljivošću manjoj od 1 km. Pojava magle najčešće se javlja
u hladnim jutarnjim satima, poslije kiše, u mirnoj atmosferi.
1.3. Hidrološki uslovi
Osnovu hidrografske mreže na području Općine Goražde čini tok rijeke Drine, koja od većih
pritoka sa desne strane prima Oglečevsku rijeku i Biočku, a sa lijeve strane rijeku Osanica,
riječicu Ocka i Podhranjenski potok. Sve pritoke sa oboda kotline, imaju veliki pad i one su
4
bujičave.Rijeka Drina protiče preko područja Općine u dužini od oko 22 km. Od toga samo u
užem gradskom području, korito je uređeno.
Najstarije geološke formacije pripadaju periodu mlađeg paleozoika i periodu starijeg
mezozoika i to geološkim formacijama donjeg trijasa, karbona i perma. Prema geološkoj
karti Dr. Katzera najveće prostranstvo zauzimaju trijasi, dolomiti i krečnjaci. Poslije ovih
dolaze klastiti, filiti, pjeskoviti škriljci i verfenski pješcari.
Duž riječnih tokova, a najviše uz Drinu nalaze se nanosi aluvijuma i dolinskog diluvijuma, u
obliku uzanih vlažnih pojaseva.
Raznolikost geološkog sastava čine naročito brojni prelazni oblici i varijeteti krečnjaka te
njihove kombinacije sa škriljcima i pješčarima. Temeljno kamenje je vrlo heterogenog
sastava i izbija na površinu u većim ili manjim komadima, sklono je raspadanju.
Prema osnovnim hidrogeološkim svojstvima stijenskih masa, teritorij urbanog područja grada
Goražda izgrađuju tri kategorije stijenskih masa:
- stijene praktično vodonepropusne,
- stijene vodonepropusne,
- stijene sa neravnomjernom vodopropustljivošću.
U 1. grupi su škriljci koji čine najveći dio terena. Ovi tereni su podložni klizanju, a imaju
relativno strme nagibe, tako da se sa sigurnošću može reći da su nepovoljni za urbanizaciju.
U 2. grupi su sedimenti aluvijalne zaravni (šljunkovi i pijeskovi) koji su hidrogeološki
kolektori podzemnih voda, sto je vrlo važno imati u vidu prilikom findiranja objekata,
osiguranja od poplave i aseizmicke gradnje.
U 3. grupi su zaglinjeli pjeskovito-šljunkoviti sedimenti proluvijalnih i deluvijalnih-
aluvijalnih nanosa koji su bezvodni.
Može se konstastovati da sa geomorfološkog, pa i inžinjersko-geološkog aspekta strmi tereni
nisu pogodni za gradnju većih stambenih i indutrijskih objekata.
Tereni aluvijalnih zaravni riječnih terasa su povoljni što se tiče nosivosti i stabilnosti terena,
mada treba posvetiti posebnu pažnju režimu podzemnih voda. Teren je uglavnom dobro
pošumljen što ide u prilog njegovoj stabilnosti, ali se moraju sanirati razni vidovi erozije i
pojave manjih klizišta koje su izražene u ovom području.
Prirodni potencijali Općine su:
- geografski položaj
- povoljna klima
- hidro potencijali
- poljoprivredno i šumsko zemljište
5
2. STVORENI USLOVI
2.1. Historijski razvoj grada
Povoljna klima, plodno tlo, bogatstvo šuma kao i druga
prirodna bogatstva pružala su ovom kraju dobru mogućnost
da se u davnoj prošlosti na mjestu današnjeg grada nasele
ljudi. Ovdje postoje tragovi života iz prahistorije, a
arheološka iskopavanja potvrdjuju da su naselja: Popov Do,
Zupčići, Podhranjen i još neka druga mjesta naseljavali
stanovnici mlađeg kamenog doba. Naselja iz okoline
Goražda: Sopotnica, Zidine (Kopači), naselja su iz rimskog
perioda. Kako je sam grad nastao ili kako je dobio naziv
nema sigurnih podataka, ali se zna da se ime grada prvi put
pominje 1397. godine. Iz te srednjovjekovne prošlosti ima dosta spomenika koji govore o
životu na ovom prostoru.
Uglavnom su to pisani nadgrobni spomenici - stećci.Da li je grad dobio ime od korijena riječi
gorjeti, ili po tome što mu je okolina bogata šumama - gorama, sigurno se ne zna. Smatra se
da je tačna tvrdnja filologa Gorana Vukovića da ime Goražde vodi korijen od Slovenske rijeci
Gorazd.
Kada su Turci Osmanlije u XIV stoljeću počeli sa osvajanjem balkanskih zemalja na udaru je
srednjovjekovna Bosna. Goražde je 1465. godine palo u turske ruke. Taj period obilježen je i
ekonomskim razvojem iako je grad 413. godina bio pod turskom vlašću i imao većinom
muslimansko stanovništvo dobio tursko - orijentalno obilježje. Poslije Turske Bosnom je
1878. godine zavladala Austro-Ugarska carevina. Te iste godine Austro-Ugarska vojska ulazi u
Gorazde.
U samom gradu gradi važnu kasarnu 1886. godine. Danas je to obnovljena osmogodišnja
škola koja naziv "Husein-ef.Đozo". Prvi svjetski rat BiH, pa i Goražde dočekali su pod
Austro-Ugarskom okupacijom.U tom ratu stanovništvo Goražda uglavnom
muslimansko masovno je stradalo od srpsko-crnogorske vojske. Bio je to osmi genocid nad
muslimanima Bosne I Hercegovine.
6
U toku drugog svjetskog rata
Goražde preživljava teske
dane, sam grad više prelazi
iz jednih u druge
neprijateljske ruke.
Komadanje Jugoslavije i
njena podjela negativno su se
odrazile i na samo Goražde.
U aprilu 1941. godine u grad
ulaze njemačke i italijanske
jedinice, vlast formiraju i jedni i drugi, a osim toga formirana je i vlast Nezavisne drzave
Hrvatske (NDH). Kako je tada stanovništvo grada u nacionalnom pogledu bilo mješovito,
opet se našla prilika za međusobno sukobljavanje. U tom sukobu najviše strada muslimansko
stanovništvo. Za vrijeme devetog po redu genocida nad muslimanima, četnici su klali
muslimane na goraždanskom mostu: bacali ih u Drinu. Završetkom drugog svjetskog rata
ovdje se živjelo u nadi da se više nikada neće ponoviti strahote rata. Prije svega muslimani
su imali ogromno povjerenje u svoje komšije nepomišljajući da od njih može doći bilo
kakvo zlo. Ali sve je bilo formalno, prividno i lažno. Desilo ono najgore, opet od komšija
Srba, Srbije i Crne Gore. Velikosrpski prohtjevi i planovi oko stvanja takozvane "Velike
Srbije", doveli su do toga da Srbija i Crna Gora uz pomoć velike većine bosanskih Srba i
cjelokupne JNA, aprila 1992. godine izvrši agresiju na BiH. Bio je to početak jos jednog
genocida nad muslimanima BiH, desetog po redu. U ovom ratu Goražde i stanovništvo grada
našlo se u posebno teškom položaju. Goloruko stanovništvo dželatima pruza otpor, kako ne
bi doživjelo sudbinu Čajnica,Rogatice, ili Foče.
Grad je bez vode, struje i hrane. Jedini način da se dođe do minimalne količine brašna za
porodicu bio je put "spasa" do Grepka. A onda je i taj put bio presječen. S blokade bio je
presudan, svaki goraždanski dan bio je posebna priča. U vremenu neizvjesnosti, teških
iskušenja i nezamislive patnje, Goražde je sačuvalo svoje dostojanstvo.U vrijeme
blokade grad nije umirao, nego je prkosio agresoru životom. Mada u teškim uslovima,
radile su bolnice,skole...
Jedna od najvećih bitaka za Goražde bila je operacija "KRUG" augusta 1992. godine.
Operacije su izvršile Prva i Trideset prva drinska udarna brigada. Borbe su trajale četrdeset
dana i završile su triumfalno ulaskom u grad oslobodilačkih jedinica u grad preko jakih
7
četničkih uporišta: Desana i Površi Akcija je izvedena na dva ratišta: napasom na kote
Hranjen i Ostro na jednoj strani i Petibor, Tvičjak na drugoj strani. Izvodjenjem operacije
"KRUG" neprijatelju je nanesen tezak poraz.
Septembra 1992. godine pocela je akcija za oslobodjenje teritorije na desnoj obali Drine.
Akcija je uspješno zavrsena 18. septembra 1992. godine, a izvele su je jedinice Cetrdeset
trece i Trideset prve Drinske brigade. Razbijena su neprijateljska uporista na: Kolijevkama,
Visevicama i Biljinu, te oslobođena naselja: Bare, Krsnica, Zupclci, Potkozara i jos neka
sela. Tada je cijeli teritorij Goražda slobodan.Jedini bosansko-hercegovački grad na Drini
koji se uspio odbraniti u ovom ratu je Goražde svi njegovi branitelji s pravom nose naziv
heroji i sam grad je Heroj. Ako se ovom doda i strateška važnost za BiH i Federaciju onda
Goražde sigurno zaslužuje veću pažnju, da se u njemu osiguraju uslovi za bolji život i
zapaženiji razvoj.
2.1.1. Prahistorijski period - nastanak naselja
Pogodna klima, plodno tlo, bogastvo šuma, dobar
geografski i topografski položaj samog mjesta pored
8
Drine, mnogi prirodni izvori sve su bili naj povoljniji
položaji i prirodni uslovi koji su pruzili mogucnosti
su se jos u davnoj proslosti na mjestu danasnjeg
Gorazda udruzili ljudi i podigli naselja. Prvi poznati Kameni cekic iz neolitskog doba
tragovi naselja u Gorazdu i u njegovoj neposrednoj (oko 2300-te godine p.n.e.)
na osnovu iskopina vode nas u mlađe kameno doba (neolitsko doba) u vrijeme oko 2. 300
godinaprije nove ere. Tragovi neolitskih ljudi nadjeni su na dva mjesta , i to u dolini
podhranjenske rijeke, u Popovu dolu na lijevoj strani Drine, kao i u selu Zubcicima u Lugu
(Lug je mjesto) 3, 5 km uzvodno grada na desnoj obali rijeke Drine. Ta naselja su potpuno
slucajno otkrivena prilikom izvodjenja gradjevinskih radova 1955. godine. Tu su pronadjeni
bodezi od kamena, kamene sjekire, kameni cekic,vaze, razno posudje od glinene opeke i
raznog drugog kamenog alata.
Krajem XIX vijeka podrucje duž rijeke Drine bilo predmetom pažnje od strane arheologa.
Tom prilikom nadjeni su i proučeni duž gornjeg toka Drine mnogobrojni antički spomenici.
Od mjesta sa mnogobrojnim rimskim ostatcima važno je napomenuti nedaleko od Foče, selo
Kunovo, Vrbnica. Osobito je bogata ostacima iz tog doba Ustikolina naselje 20km od Gorazda
prema Foci. Godine 1895. nasao je tu jedan seljak prilikom oranja Našao bronzani uteg s
natpisom na gornjem dijelu, predpostavlja se da bi to mogla biti Rimska libbra. U novije
vrijeme otkriven je tu u Ustikolini na desnoj obali rijeke Drine i rimski mozaik koji nas
upucuju zakljucak da je morala postojati znatnija rimska naseobina. Nedaleko od Višegrada
doskora su bila cuvena rimska groblja i u prvom redu njih ima u mjestima Gostilja,
Klasniku, Stitarevu i Starom brodu. Groblja su sa nadgrobnim
plocama i natpisima, a na
nekima su u reljefu prikazana i ljudska lica. Postoje podaci da
je uži gorazdanski kraj bio nastanjen urimsko doba.
Pouzdano postoje podaci da je bilo naselje na mjestu Gorazda
u rimsko doba. Tu u Gorazdu ranije je nadjeno nekoliko
rimskih natpisa. Takodje sve do 1880 godine u varosi na
desnoj obali rijeke Drine postojala su dva rimska serkofaga
(raskosno izrađena, mrtvacki kovceg od kamena). Sta se desilo
sa njima nemamo podataka. Postoje pretpostavke da ih je
Drina odnijela i zasula sa sljunkom 1896 godine. Kad je
nadosla. Osim toga vazno je napomenuti da je jedna rimska
9
jedinica imala neko vrijeme sjediste u danasnjem prostoru izmedju naselja Sopotnica i Zidina
udaljeno 3-5 km sjeveroistocno od grada jupiterovskompridjevskom oznakom
‘’COHORTALIS". Istocno od same danasnje crkve u Sopotnici u groblju nadjeni su ulomci
crijepova rimskog naselja, a zatim ostaci zidova u njima prema crkvi juzno od puta, dok je
drugi dio rim naselja visoko pokriven nanosom Drine.
2.2. Stanovništvo i naselja
Općina Goražde ima 31.588 stanovnika, od toga je 18.952 stanovnika gradskog područja, ili
60 %. Gustina naseljenosti u gradskom području je 2369 stanovnika na 1 km2, a na
vangradskom području 42 stanovnika na 1 km2.
Grad Goražde je najveće naselje u Općini na koje se nastavlja naselje Vitkovići i zajedno čine
najveće povezano naseljeno područje Općine. Na ovom prostoru raspoređeno je 5 mjesnih
zajednica. Ostalih 15 mjesnih zajednica raspoređene su na cijelom području Općine i u njima
su naselja seoskog tipa.
U općini Goražde ima 8.546 domaćinstava.Danas u Opcini žive skoro isključivo stanovnici
bošnjačke nacionalnosti. I prije izbijanja ratnih sukoba, bošnjacka grupa stanovništva činila je
većinu stanovništva. Do danas, veći povratak bosanskih Srba u Općinu Goražde, se nije desio.
Pregled stanovništva, po nacionalnoj strukturi, prije i poslije rata:
PRIJE RATA (1991.) OD 2004. GODINE OD TOGA PROGNANICI
Bosnjaci 26.296 31.098 6.224Bosanski Srbi 9.843 399 -
Bosanski Hrvati 80 50 -Ostali 1.354 35 -
UKUPNO: 37.573 31.582 6.224
Starosna struktura stanovnistva je slijedeca:
-0-14 godina................................... .4.906 stanovnika
-15-50godina................................ .23.351 stanovnika
-vise od 51 godine........................... 3.325 stanovnika
10
Podrucje Opcine Gorazde teritorijalno je podijeljeno na 20 mjesnih zajednica. Pet mjesnih
zajednica je rasporedeno na gradskom podrucju, a ostalih 15 mjesnih zajednica je na
vangradskom podrucju.
Pregled MZ sa brojem stanovnika:
1. MZ Gorazde I........................................................... .6.086 stanovnika
2. MZ Gorazde II...........................................................3.720 stanovnika
3. MZ Gorazde III......................................................... .6.453 stanovnika
4. MZ Gorazde IV......................................................... .2.796 stanovnika
5. MZ Vitkovici............................................................ .2.322 stanovnika
6. MZ Osjecani............................................................ .452 stanovnika
7. MZ Berič................................................................... .1.345 stanovnika
8. MZ Mravinjac................................................... ........ 599 stanovnika
9. MZ Bogusici............................................................. 1.040 stanovnika
10. MZ Osanica............................................................... .856 stanovnika
11.MZIlovaca........................................................ .......1.033 stanovnika
12. MZ Faočići............................................................ . ...367 stanovnika
13. MZ Orahovice................................................... ..... 541 stanovnika
14. MZ Posestra........................................................... 406 stanovnika
15. MZ Rešetnica.......................................................... 496 stanovnika
16. MZ Sadba............................................................... 574 stanovnika
17. MZ Hubjeri............................................................. 574 stanovnika
18. MZ Zupčići...........................................................................488 stanovnika
19. Kraboris.................................................... .............. .343 stanovnika
20. MZ Vranići.................................................................. .......1.042 stanovnika
2.3. Privreda
Bez obzira u kakvoj se poziciji Goražde danas nalazi, u kojoj se nalazilo prije deset godina i
u kojoj ce se nalaziti u narednih deset godina, ekonomija će voditi glavnu ulogu u stvaranju
uslova za kvalitetniji život građana, za bolji rad državnih organa i za kreiranje ukupnog
11
standarda života građana.Analizirajući stanje u kojem se sada nalazi Goražde postavlja se
pitanje da li stanovnici ovoga grada razmišljaju na način da je za sve probleme kriv neko
drugi,a naročito državna administracija koja bi trebala obezbjediti stanje kakvo je bilo prije
rata.Međutim, nasuprot željama stvarnost je mnogo surovija.Danas kod nas postoji nešto, sto
se na zapadu naziva imenom ekonomija tržišnog tipa.
Pored svega toga, Goražde koje je prije rata bilo jedna od jačih ekonomskih sredina želi a i
mora da svojom ukupnom ekonomskom politikom i razvojem teži ka ostvarenju željenih
ciljeva u svim oblastima života a posebno u planu ekonomije.Na području Općine prije
agresije uglavnom su bile zastupljene privredne djelatnosti namjenske, hemijske, metalske
industrije, građevinske industrije, tekstilno-konfekcijske industrije, te uslužne djelatnosti u
oblasti prevoza roba i putnika, trgovine i ugostiteljstva, te prometa.
Stanje ekonomske razvijenosti u prijeratnom periodu u uvjetima državnog vlasništva nad
preduzećima i uvjetima ugovorne ekonomije potvrdilo je status Općine Goražde kao srednje
razvijene općine.
Promjene sadašnjeg stanja u smislu boljih efekata u ekonomskoj situaciji ovisit će od
promjene određenih društveno-ekonomskih odnosa, koji će i inače uticati na stanje u državi.
Faktori koji utiču na trenutno ekonomsko stanje odnose se: na nepovoljne socijalne uvjete u
regionu koji se nalazi u tranziciji, posljedice rata 1992.-1996. godina, nepovoljnu poslovnu
klimu, sporost reformi u prestruktuiranju privrednih subjekata.
Trenutno stanje
Ovo područje se trenutno nalazi u veoma teškoj ekonomskoj situaciji. Veoma mali obim
industrijske proizvodnje, veliki broj nezaposlenih ljudi, izuzetno loša struktura poslovnog
sektora (primat sektora usluga nad proizvodnjom i poljoprivredom), veliki državni aparat sa
velikim potrebama a malim finansijskim mogućnostima, veliki broj kadrova iz
oblasti ,zastarjelih industrija, mali broj mladih kadrova, nepostojanje krupnog poduzetništva.
U periodu od 1996-2000.godine otvoreno je svega 2.000 radnih mjesta u novim firmama i
malom broju starih pokrenutih preduzeća koja nisu skroz uništena tokom rata. Međutim
negativni i izostajući efekti privatizacije dodatno su uticali na veću stopu nezaposlenosti i na
trendove njenoga rasta. Trenutno je broj zaposlenih u cijelom kantonu manji od 3.500
stanovnika, a predpostavka je i da oko 6.000 trenutno traži posao(na kantonu).
Kada je u pitanju profit u prvoj polovini 2.000.godine u ukupno ostvarenim dobicima
preduzeca iz obasti industrije učestvuju sa 80%, trgovina sa 10%, građevinarstvo sa 4% i
privredni subjekti iz drugih oblasti sa 6%, dok u ukupnim gubicima preduzeca iz oblasti
12
industrije ucestvuju sa 48%, trgovina sa 21%, transport sa 4% i privredni subjekti iz svih
ostalih djelatnosti sa 27%. Ostvareni dobitak veći je od ostvarenog gubitka samo u oblasti
industrije, dok je kod svih ostalih oblasti ostvareni gubitak veći od ostvarenog dobitka.
Danas u gradu gradu Goraždu postoje slijedeće banke: PBS, ABBS, Union, Comerce i
Market,NLB... kod kojih se mogu obaviti svi bankovni poslovi. Mogući su i transferi novca i
u inostranstvo. "Market banka" preuzeta je od strane austrijske "Raiffeisenbank, i agencija
"AUDI". Javnim prihodom, u smislu zakonskog propisa, smatraju se porezi, takse, doprinosi,
donacije, i drugi prihodi.
Broj zaposlenih:Broj zaposlenih Prosjecna neto placa u
KM
02003 XI 2004 02003 XI 2004
A Poljoprivreda, lov i sumarstvo 55 52 424,18 437,38B Preradivacka industrija 1.295 1.299 421,56 339,77C Snabdijevanje/opskrba elektricnom energijom, gasom/plinom i vodom
158 149 531,36 591,71
D Gradevinarstvo 266 220 369,74 397,53
E Trgovina na veliko i malo; popravak motornih vozila i motocikala; te predmete za vlastitu upotrebu i domacinstvo
499 518 353,72 327,36
F Ugostiteljstvo 201 202 288,25 268,02G Prijevoz, skladistenja i veze 218 215 847,68 913,66
H Finansijsko posredovanje 57 57 918,19 932,79I Poslovanje nekretninama, iznajmljivanje i poslovne usluge
51 60 381,01 393,95
J Javna uprava i odbrana; obavezno socijalno osiguranje
430 697 531,19 533,35
K Obrazovanje 384 399 405,04 423,36L Zdravstvena i socijalna zastita 356 345 547,90 560,15
M Ostale javne, drustvene, socijalne I osobne usluzne djelatnosti
122 117 368,35 377,97
UKUPNO: 4.092 4.330 469,92 476,02
2.3.1. Industrija
2.3.1.1. Proizvodnja i distribucija električne energije
Proizvodnja električne energije vrši se u HE "Osanica" sa naponskom snagom od 1 MW.
Potrebe stanovnistva i privrede su oko 6 MW tokom ljeta,a u zimskom periodu oko
13
8MW.JP "Elektroprivreda BiH",filijala Gorazde snadbijeva cjelokupno stanovnistvo
Općine i BPK Goražde sa električnom energijom."Pobjeda-Rudet" d.d. Gorazde-proizvodi
elektricne detonatore i rudarske kapisle."Pobjeda-sport"d.d. Gorazde-proizvodi start,
sportsku i privrednu municiju.UNIS "GINEX" d.d. Gorazde - proizvodi inicijalne kapisle za
sve vrste municije i pripale."TAG" d.d. Gorazde - proizvodi razne alate i druge
proizvode iz oblasti metalopreradivacke industrije.HI "Azot" Vitkovici je podijeljena u pet
segmenata:"Malotonazna hemija", proizvodi tečnost za hladnjake motornih vozila, sredstva
za čišćenje u domaćinstvu, auto-kozmetika i sredstva za prehrambenu industriju (soda
bikarbona)."Bazana hemija",ne radi "Grafika", vrši usluge stampanja "Motel bazeni", ne radi
"Fabrika vode", data na upravljanje na pet godina JKP "6.mart".«TPO» (Tvornica procesne
opreme) - proizvodi posude za gas i proizvodna postrojenja za hemijsku industriju.GIP
"Drina" - tvornica moze proizvesti 5000 m3 betona dnevno, koji se moze transportovati sa
ukupno 8 miksera za beton. Jedan dio betona se ugraduje u gotove betonske dijelove za
građevinarstvo, betonske stubove za struju i gotove dijelove za mostove."Bekto-
internacional" (tvornica metalnih i plasticnih fazonskih komada) — proizvodi alate za
oblikovanje vještačkih materijala i forme za špricani gus, dijelove koji su kombinovani od
vjestackih materijala i lijevanog gusa, oblike za vakuumirane vjestacke materije, sisteme za
zakljucavanje, dijelove za razlicite biro-programe i oblike za plasticine
flase."Galvanopromet" d.o.o. - proizvodi aluminijsku stolariju. D.o.o. "Gorazde-auto" -
tehnicki pregled vozila. "Sabix" - proizvodnja namještaja.
2.3.1.2. Prehrambena industrija
MPI "Mlin" Ustikolina - Gradska pekara - proizvodnja hljeba i peciva, kapaciteta 10.000 kg
dnevno.Mljekara "Milgor" - prerada mlijeka i mliječnih proizvoda, kapaciteta 5.000 1 u
smjeni.Pored gore navedenih preduzeća na području Općine egzistira i određen broj preduzeća sa
manjim kapacitetima proizvodnje iz oblasti građevinarstva, metalske industrije, prerade
drveta,transporta i dr.
2.3.2. Privatno poduzetništvo
U uvjetima tržišnog privređivanja sve više raste uticaj privatnog poduzetništva.U našoj
Općini, privatno poduzetništvo se orijentira na uslove tržišta i zastupljeno je u oblastima:
trgovine, ugostiteljstva, obrtništva, usluga prijevoza, finansijskih pravnih i tehničkih usluga,
14
zdravstvenih usluga i dr.Privatno poduzetništvo je u stalnoj ekspanziji, uvjetovano
kontinuiranim povratkom stanovništva.
Privatno poduzetništvo u ovoj Općini statusno je izraženo kroz privredna društva i
samostalne radnje.Privredna društva su zastupljena u oblasti industrije, trgovine na veliko i
malo, ugostiteljstva,usluge prevoza, a ukupno je registrovano 183 društva. Samostalne radnje
zastupljene su u djelatnostima trgovine na malo,ugostiteljstva, obrtništva,usluga
prevoza,financijski,pravnih i tehničkih poslova, zdravstvenih i dr.U Općini je registrovano
412 samostalnih radnji, od kojih trgovačkih 152,ugostiteljskih 68,obrtnickih 92,prevoznickih
84,financijskih 9,pravnih i tehničkih usluga 6, zdravstvenih 1.
2.3.3. Poljoprivreda i šumarstvo
2.3.3.1. Poljoprivreda
Ukupne zemljišne površine su 24.880 ha i to:
- oranice i bašte 2.415 ha,
- voćnjaci 1.349 ha,
- livade 4.073 ha,
- pašnjaci 1.475 ha,
- šumsko zemljište 14.414 ha,
- neplodno zemljište 1.154 ha.
Velike površine nalaze se pod livadama i pašnjacima, a navedene površine oranica i bašta
koje su prikazane prema katastarskom operatu dobrim dijelom se u stvarnosti ne koriste u
poljoprivrednoj proizvodnji iz razloga napuštenosti sela, starosti domaćinstava i dr. U
voćarskoj proizvodnji dominira jabuka i sljiva.Voćnjaci su većinom sa starim zasadima i
napadnuti su velikim brojem raznih bolesti i biljnih stetočina,što je naročito izraženo
napadom šarke na šljivu.
Kod voćnjaka se ne primjenjuju agrotehničke mjere i nije izvršena mikroreonalizacija,
odnosno nije u skladu sa nadmorskom visinom određeno šta zasaditi od voćnih kultura.
2.3.3.2. Stočni fond
- goveda 2.896 grla ( od toga je 2.010 muznih grla i 3.861 300 1 mlijeka),
- ovce 9.411 grla
- konji 492 grla,
15
- živina 7.301 grlo.
U stočarskoj proizvodnji, posebno u govedarstvu dominiraju visoko produktivne
pasmine.Veterinarsku zaštitu stočnog fonda vrši JU "Veterinarska stanica" Goražde. Stanje i
struktura poljoprivredne proizvodnje:
- pšenica 32 ha, sa prinosom 3,8 t;
- ječam 13 ha, sa prinosom 2,8 t;
- kukuruz 23 ha, sa prinosom 3,1 t;
- krompir 210 ha, sa prinosom 3,2 t;
- mrkva 6 ha, sa prinosom 6,3 t;
- crni luk 8 ha, sa prinosom 3,2 t;
- bijeli luk 6 ha, sa prinosom 2,5 t;
- pasulj-zrno 15 ha, sa prinosom 0,6 t;
- grašak 1 ha, sa prinosom 0,5 t;
- kupus 30 ha, sa prinosom 6,1 t;
- paradajz 17 ha, sa prinosom 5,4 t;
- krastavac 13 ha, sa prinosom 14,1 t;
- sijeno livadsko 3860 ha, sa prinosom 0,8 t;
- djetelina 20 ha, sa prinosom 6,21;
- tikva 4 ha, sa prinosom 20 t;
- jabuka 25.300 stabala, sa prinosom 30 kg po stablu;
- šljiva 84.300 stabala, sa prinosom 8 kg po stablu;
- kruška 10.400 stabala, sa prinosom 18 kg po stablu;
- orah 10.100 stabala, sa prinosom 14 kg po stablu;
- ostalo voće 30.900 stabala, sa prinosom 3,1 kg po stablu.
Snadbijevanje poljoprivrednih proizvođača sredstvima za proizvodnju i zaštitu, obavlja se
preko 2 poljoprivredne prodavnice.Za poljoprivrednu proizvodnju koristi se 98 traktora i 188
motokultivatora, a sva ova sredstva su u privatnom vlasništvu.
2.3.3.3. Šumarstvo
Gazdovanje šumama u državnom vlasništvu vrši KSPD "Bosanskopodrinjske šume", a
šumama u privatnom vlasnistvu Kantonalna direkcija za šumarstvo. Gazdovanje šumama
obavlja se u dva pravca i to:
16
- uzgajanje, zastita i proizvodnja drvne mase i
- eksploatacija - sjeca drveta i snadbijevanje privrednih kapaciteta i stanovnistva.
Pregled šuma po kategorijama:
- visoke šume 6.002 ha
- izdanačke šume 7.719 ha
- sikare i sibljaci 607 ha
- ostalo 86ha
Godišnji etat sječivih masa:
- četinara 57 m3
- lisčara 14.749 m3.
Proizvodnja drvne mase u privatnom sektoru koristi se uglavnom za vlastite potrebe.
Primarnu preradu drvne mase vrše dva preduzeća.
2.3.4. Turizam i ugostiteljstvo
Kako prije rata, tako i u poslijeratnom periodu nastavljen je stihijski razvoj turizma i
ugostiteljstva na podrucju Opcine. Ovome je u znatnoj mjeri doprinio slab razvoj turizma u
proteklom periodu, koji zahtjeva strozije kriterije u kategorizaciji ugostiteljskih objekata i
bolje kvalitete u pruzanju ugostiteljskih usluga. U prijeratnom periodu na podrucju Opcine
su egzistirala 2. hotela i 3. motela sa ukupno 160. lezaja. Ovo pokazuje prijeratni stepen
razvoja turizma na podrucju Opcine. Bitno je istaci da je jedan od glavnih faktora slabog
razvoja turizma bio struktura industrije, obzirom da je bila razvijena industrija koja je
zagadlvala zivotnu sredinu, a posebno rijeku Drinu, koja ima sve preduslove za snazan
razvoj turizma. Pored navedenog razloga, ističemo jos jedan bitan faktor, a to je
neadekvatno prostorno planiranja Opcine. Naime, nikada prostorno-planskom
dokumentacijom nisu bila odredena podrucja za razvoj turizma.
U poslijeratnom periodu biljezi se skoro u potpunosti zamiranje turizma, a evidentno je da
postoje trenutno samo 42 lezaja koji se nalaze u "Starackom domu", drzavne svojine.Hotel
Behar je u funkciji,a jedan je u izgradnji.Evidentna je velika potražnja za uslugama u ovoj
grani, međutim zbog stihijskog razvoja u porastu je pružanje turističkih usluga gostima u
privatnim domacinstvima na crno. Osnovana je Turisticka zajednica Opcine, koja je nosilac
razvoja turizma na podrucju Opcine.
Najznačajniji turistički resursi na području Općine su:
17
- Tok rijeke Drine,
- Zdrava seoska okolina koja se odlikuje brdsko-planinskim reljefom na kojima se
proizvodi hrana,
- Povoljni klimatski uslovi,
- Pojedina mjesta kao i samo Gorazde, zbog proteklih ratnih zbivanja postala su
istorijska mjesta od znacaja za istoriju cjelokupne BIH i kao takva vec privlace
paznju mnogih turista,
- Razvovrsnost sportskih objekata i pogodnost toka rijeke Drine narocito za razvoj
kajakaskog sporta,
- Lov i ribolov.
2.3.5. Privatizacija
U Globalnoj ekonomskoj strategiji egzistiraju obaveze kantonalnih organa vlasti vezano za
privatizacijom firmi u drustvenom vlasnistvu kao jednog vaznog koraka prema stvaranju
efikasnog,fleksibilnog,nezavisnog i slobodnog preduzetnickoga sektora.Potrebno je biti
svjestan posljedica koje privatizacija nosi sa sobom. Makroekonomske posljedice privatizacije
u globalnom kotrekstu nisu zadovoljavajuce. Prema zvanicnim statistickim podacima iz
2.000.godine stanje je slijedece:
• Niska stopa zaposlenosti u proizvodni industrijskim granama,
• Velika nezaposlenost radne snage,
• Vrlo slaba potencijalna moc vanjskoga zaduzivanja,
• Izuzetno slaba privatizacija,
• Vrlo slaba razvijenost privatnog sektora,
• Ne postoji trzise kapitala,
• Slabo razvijeno bankarstvo.
Nazalost priliv stranog kapitala,značajnije pokretanje privatizovanih preduzeća, prikupljena
svježa sredstva od privatizacije nisu rezultati sa kojima se može ponositi Goražde.
2.4. Društvene djelatnosti
2.4.1. Obrazovanje
Za škole na području Općine nadležno je Ministarstvo za kulturu i sport BPK Goražde.Na
području Općine nalazi se sedam osnovnih škola (od prvog do četvrtog razreda), jedna
18
muzička škola (sa 2.474. učenika i 172. nastavnog osoblja) i tri srednje škole ( sa
1.504učenika i 118 nastavnog osoblja).
*Podaci za 2007. godinu.
Osnovna škola „Husein ef. Đozo“ (Nikola Tesla)
Srednje škole:
- “Enver Pozderović” – na raspolaganju je 10 učionica, nema sportsku salu. Posjeduje
kabinete za nastavu fizike, hemije i informatike.
- “Hasib Hadžović” – na raspolaganju je 11 učionica, nema sportsku salu. Posjeduje
kabinete za nastavu fizike, hemije i informatike.
- “Džemal Bijedić” – na raspolaganju je 11 učionica i 11 radionica za praktičnu nastavu i
sportski teren na otvorenom.
Osnovne škole:
- “Fahro Baščelija” u Goraždu – na raspolaganju su 23 učionice, više uredskih prostorija i
jedna sportska sala.
19
- “Husein ef. Đozo” u Goraždu – na raspolaganju su 17 učionica, više upravnih prostorija i
jedna sportska sala.
- “Hasan Turčalo-Brzi” u Ilovači – na raspolaganju je 7 učionica, kabinet informatike,
više upravnih prostorija i jedna kuhinja.
- “Brzača” u Brzači – na raspolaganju je 7 učionica, upravna prostorija i školska kuhinja.
- “Osanica” u Osanici – na raspolaganju su dvije učionice, a u toku je izgradnja nove
školske zgrade.
- “Rešetnica” u Rešetnici – na raspolaganju su dvije učionice.
- “Kraboriš” u Kraborišu – na raspolaganju je jedna učionica.
- “Mehmedalija Mak Dizdar” u Vitkovićima – na raspolaganju je 9 učionica, 5 pomoćnih
prostorija, jedna sportska sala i otvoreni teren.
- “Sadba” na Sadbi – na raspolaganju je 8 učionica, 3 pomoćne prostorije i kabinet za
informatiku.
- “Berič” u Beriču – na raspolaganju je 8 učionica, 4 pomoćne prostorije, kabinet
informatike i otvoreni sportski teren.
- “Bogušići” u Bogušićima – na raspolaganju su 4 učionice i sportska sala.
- “Posestra” na Posestri – na raspolaganju su 2 učionice i jedna soba za učitelje.
- “Bivolice” na Bivolicama – na raspolaganju su 2 učionice i jedna soba za učitelje.
- OMŠ “Avdo Smailović” – na raspolaganju su 4 prostorije za nastavu i zbornica.
Predškolske ustanove:
- Javna ustanova za predškolski odgoj i obrazovanje (Dječiji Vrtić «Sunce»)
- SOS – KDI Dječiji vrtić Goražde
2.4.2. Zdravstvo
Zdravstvena zaštita se provodi preko zdravstvenih ustanova i to:
- Kantonalna bolnica sa 138 zaposlenih radnika. U zdravstvenoj službi 87. i 51. uposleni u
tehničkim službama. U bolnici rade: 2. ginekologa, 2. hirurga, 1. Specijalista CBR,1.radiolog,
1. specijalista za uho, grlo i nos, 1. radiolog, 1. internista, 1. mikrobiolog, 1.Specijalista opšte
prakse, 1. pedijatar.
Na raspolaganju je 130 kreveta i to na odjelima: ginekologije, interne medicine, hirurgije I
odjela njege odojčadi. Na raspolaganju su i dvije operacione sale.
Rezerve lijekova čuvaju se u vlastitoj apoteci bolnice, u kojoj radi jedan apotekar.
Na raspolaganju su tri vozila hitna pomoći.
20
- JU “Dom zdravlja” je odgovoran za medicinsku brigu o stanovnicima Općine. Za
obavljanje ovih zadataka ovoj ustanovi su dodatno na raspolaganju 10 ambulanti i
jedna psihijatrijska ambulanta.
U «Domu zdravlja» Goražde zaposleno je 21 doktor, od toga:
- specijalista .............................9
- doktora medicine .................. 6 ( od toga 2 pripravnika)
- doktora stomatologa ..............5 i
- stomatolog-na specijalizaciji ...1 (završava u aprilu 2005.godine)
Služba hitne pomoći od 01.11.2004.godine, radi u okvoru J.Z.U. Kantonalna bolnica Goražde.
Pružanje zdravstvenih usluga vrši se kroz slijedeće ambulante:
- Dom zdravlja Goražde, ul. Ferida Dizdarevića bb (Opšta služba, Laboratorija, Dječiji
dispanzer, Stomatološka služba, Pneumofiziološi dispanzer i Centar za mentalno zdravlje)
- Porodična ambulanta I, ul. Višegradska bb. (radi svaki radni dan)
- Porodična ambulanta II i Dispanzer za žene ul. 1. Maj (radi svaki radni dan)
Terenske ambulante:
- Vitkovići (medicinska sestra i doktor medicine rade svaki dan, laborant jedanput sedmično)
- Bogušići (medicinska sestra radi svaki radni dan, doktor medicine dolazi dva puta sedmično)
- Berič (medicinska sestra radi svaki radni dan, doktor medicine dolazi dva puta sedmično)
- Vranići (medicinska sestra i doktor medicine rade dva dana sedmično)
- Ilovača (medicinska sestra-tehničar radi svaki radni dan, a doktor medicine dolazi dva puta
sedmično)
- Osanica (medicinska sestra-tehničar radi svaki radni dan osim petka, a doktor medicine
dolazi jedanput sedmično)
- Rešetnica (medicinska sestra i doktor medicine rade jedan dan u sedmici)
- Brzača (medicinska sestra-tehničar i doktor medicine rade jedanput sedmično)
- Faočići (medicinska sestra-tehničar i doktor medicine rade jedanput sedmično)
2.4.3. Kultura i sport
Imajući u vidu da se u postratnom periodu i život i rad odvijaju u turbulentnoj sredini,
razvoj društva teći će pod nizom internih i eksternih faktora. S druge strane, znamo da je
planiranje područje primjene ekonomske analize i ekonomske politike. S toga, znamo na
početku da se ne može ponuditi kompletan Srednjoročni plan rasta i razvoja ove
21
oblasti.Općina raspolaže objektom koji svojim kapacitetom omogućava organizovanje
kulturnoumjetničkih i zabavnih programa. Stanje objekta je solidno.U objektu su smješteni
gradska biblioteka i kino sala.
Potrebe u dugoročnom programu razvoja kulturnih djelatnosti :
-obnova zgrade Centra za kulturu,
-popunjavanje raznovrsnim sadržajima neiskorištenog prostora u zgradi,
-popunom sadržaja pozorišnim, zabavnim, književnim manifestacijama,bioskopskim i sl.
predstavama,
-poticajima nevladinim organizacijama koje se bave kulturnim sadržajima,
-očuvanjem tradicionalnosti u organizovanju i održavanju “Međunarodnog festivala
prijateljstva-Goražde”,
-osiguranje dopune knjižnog fonda nabavkom knjiga,
-otvaranje i opremanje kabineta za: strane jezike, informatiku i dr.,
-pomoć Općine pojedincima, udruženjima građana i vjerskim zajednicama za kulturni rad,
-osiguranjem pristupa za korištenje državnih dobara (prostora, inventara, opreme).
Sportske aktivnosti u Općini odvijaju se kroz rad sportskih udruženja. Sportske aktivnosti
provode se u sportskim disciplinama: nogometu, rukometu,košarci, odbojci, karateu, šahu,
kajaku, planinarenju, lovu, ribolovu. Sportske aktivnosti se sprovode u otvorenim i
zatvorenim sportskim objektima-terenima.Omladini stoje na raspolaganju gradska sportska
dvorana – pored sportskog terena posjeduje i 3.000 sjedišta za gledaoce, dva nogometna
stadiona, otvoreno rukometno igralište. Određeni sportski klubovisu postigli izuzetne uspjehe
u natjecanjima (karataški,šahovski i kajakaški klub).U Općini je osnovan Sportski savez od
sportskih udruženja koja postoje na područjuOpćine. Potrebe u dugoročnom programu razvoja
sportskih djelatnosti bit ćerealizovane:
-poticajima Općine pojedincima-uspješnim sportašima, sportskim
udruženjima(klubovima) i sportskim savezima,
-osiguranjem ravnopravnog pristupa u korištenju državnih dobara-zemljišta,
zatvorenih i otvorenih sportskih terena.
2.5. Infrastruktura
Između ostalih poslova lokalne samouprave za koje je Općina nadležna, svakako su i
poslovi:uređenja prostora, urbanističko-stambene politike, uređenja naselja,uređenja
komunalnih objekata i izgradnje i održavanja vodovodno-kanalizacione mreže, održavanja i
korištenja lokalnih puteva i drugih objekata putne infrastrukture, briga, zajedno s višim
22
instancama vlasti, o izgradnji i korištenju nisko i visoko naponske električne i PTT mreže, te
brine o financiranju i radu lokalnog medija. Uloga infrastrukture veoma je bitna komponenta
u razvoju Općine Goražde. U općini Goražde ne postoji Prostorni plan. Preko nadležnog
Kantonalnog ministarstva vode se aktivnosti oko izrade i donošenja prostornih planova
Kantona i općina. U skladu sa urbanističkim i regulacionim planovima, koji su doneseni
ranije, a i sada su u primjeni, u Općini je izgrađena infrastruktura, postojeća vodovodno-
kanalizaciona mreža, PTT mreža,elektro-mreža, te putna mreža. Aktima Općine, sukladno
Urbanističkom planu, u užem području izvršeno je zoniranje na gradsko građevinsko i ostalo
građevinsko zemljište.Poljoprivredno zemljište je ranije rangirano kroz kategorije prema
bonitetu. Stanje zemljišta provedeno je kroz evidencije katastra zemljišta i drugih
nekretnina.Takođe, nadležna upravna služba Općine vodi evidencije o gradskom
građevinskom i drugom zemljištu, te o poslovnim prostorima u vlasništvu Općine.
Perspektive razvoja infrastrukture:
- izgradnja, rekonstrukcija i održavanje infrastrukturnih objekata:
-donošenje prostornog plana, novog urbanističkog plana, uređenja naselja i
industrijskih zona,
-izgradnja i rekonstrukcija kategoriziranih lokalnih puteva,
-rekonstrukcija nekategorisanih puteva,
-obnova i rekonstrukcija mostova,
-izgradnja i rekonstrukcuja parking prostora i garaža,
-modernizovanje i uređenje objekata i uređaja za odvoz i deponovanje otpada,
-obnova i rekonstrukcija objekata komunalnih usluga, nabavka moderne opreme,
-rekonstrukcija i modernizacija gradsko-prigradske vodovodno-kanalizacione
mreže,
-izgradnja i rekonstrukcija vodovodne mreže u naseljenim mjestima
-rekonstrukcija i modernizacija niskonaponske električne mreže,
-rekonstrukcija i modernizacija javne rasvjete,
-obnova i rekonstrukcija objekata društvenog standarda
2.5.1. Saobraćaj
Što se tiče putnih komunikacija, situacija nije zadovoljavajuća. Većina lokalnih puteva još
nije asfaltirano, a dio asfaltiranih lokalnih puteva je u dosta lošem stanju. Razlog takvog
stanja putne mreže su nedostatak materijalnih sredstava u općinskom budžetu, neuposlenost I
siromaštvo ljudi (samodoprinosi), posljedice rata. Svojim aktom, Općina je kategorizovala
23
lokalne puteve, te radi plan izgradnje i održavanja.Kod saobraćajne infrastrukture imamo dva
osnovna nivoa – putevi koji povezuju Općinu sa širim područjem (magistralni i regionalni) i
putevi koji povezuju općinski centar sa ostalim naseljima u okviru Općine (lokalni putevi).
Magistralni putni pravci su: M5 (Sarajevo –Višegrad), M18 (Sarajevo – Brod na Drini) i M20
(Ustriprača – Foča), koji obezbjeđuju otvorenost ovog područja. Regionalna putna mreža je
zastupljena putnim pravcem r-44 (Prača– Jabuka – Goražde – Čajniče) u dužini 24,3 km.
Lokalna putna mreža je zastupljena sa 13 važnijih putnih pravaca, i to:
L1 Osanica – Ilovača, dužine 6,3 km; L2 Ilovača – Brzača, dužine 6,0 km; L3 Đakovića potok
– Rešetnica, dužine 7,0 km; L4 Mravinjac – Berič – Spahovići, dužine 11 km; L5 Nadsko
polje – Posestra, dužine 4 km; L6 Sadba – Oglečeva, dužine 7 km; L7 Goražde – Podhranjen,
dužine 3 km; L8 Goražde – Hubjeri, dužine 2 km; L9 Zupčići – Sadba, dužine 6 km; L10
Brzača – Orahovice, dužine 4 km; L11 Podhranjen – Jarovići – Hranjen, dužine 6,9 km; L12
Podhranjen – Osječani – Kriva Draga, dužine 5,8 km i L13 Sadba – Kolovarice – Kučino,
dužine 4,5 km.
Ukupna dužina ovih pravaca je 73,5 km.
Osnovne prostorno-fizičke karakteristike kategorisane putne mreže su:
- gustina: 38,74 km / 100 km²,
- procenat modernizovanosti: 47,63 ℅,
- broj stanovnika na 1 km putne mreže: 430 st/1km.
Javni lokalni prevoz putnika osiguran je autobusima koji redovno saobraćaju, ali koji ne voze
u sva naselja u Općini.
Broj registrovanih motornih vozila:
Vrsta motornog vozila Količina ( komada):
- putnička motorna vozila (3.371), autobusi (17), teretna vozila (291), tegljači (22),
prikolice (67), vozila za prevoz hljeba i mesa (8), sanitetska vozila (8), autocisterne (4),
terenska vozila (54). UKUPNO: 3.842
Za snadbijevanje pogonskim gorivom na raspolaganju su pumpne stanice:
“Energopetrol”(dvije) ,“Šeh-in” i “Tarik-oil”.
2.5.2. Energetika
Nisko i visoko naponska elektro mreža pokriva prostor Općine. Takođe vrši se imodernizacija
iste. Manji broj sela još uvijek nije snadbjeven električnom energijom. Komunikacije – «BH
Pošta» i «BH Telekom». «BH Telekom» sastoji se od sedam regionalnih direkcija na
području Bosne i Hercegovine. Pošta svoj posao obavlja u Goraždu i filijalama:Vitkovići,
24
Mravinjac i Ilovača. Biće otvorena još jedna filijala u Beriču.Na cijelom području mreže su
digitalne. Sveukupno postoji 8.000 priključaka. U Općini je oko 90℅ domaćinstava
priključeno na čvrstu mrežu. Mobilna telefonska mreža pokriva najveći dio područja
Općine.U oblasti telekomunikacija preko priključaka na čvrstu mrežu ponuđene su moderne
usluge, kao što su:ISDN, E-MAIL, INTERNET i sve usluge mobilne telefonske mreže.
Osnovano je JKP “6 Mart” kome je povjereno vršenje svih komunalnih usluga.Usluge
zajedničke komunalne potrošnje (čišćenje gradskih ulica, održavanje zelenih površina,
održavanje deponije smeća, zimsko održavanje ulica, i dr.).Općina finansira iz sredstava
Budžeta usluge zajedničke komunalne potrošnje.Usluge individualne komunalne potrošnje
građana (distribucija vode, odvod otpadnih voda i odvoz smeća) takođe su povjerene JKP “6
Mart”, koje vrši naplatu tih usluga od građana.
2.5.3. Vodoprivreda i stambena infrastruktura
Vodovodna i kanalizaciona mreža pokriva grad i nešto šire područje oko grada. Neka seoska
naselja imaju vodovode izgrađene sredstvima samodoprinosa i nisu uključeni u mrežu
vodovoda i kanalizacije kojim upravlja JKP “6 Mart”.Veliki problem Općine je i gradska
deponija smeća koja ima privremeni karakter.Što se tiče stanja stambenih objekata na
području Općine, stanje je različito.Za gradsko područje karakteristična je izrazito
koncentrisana gradnja na relativno malom prostoru, uz obje obale rijeke Drine, gdje su
izgrađeni objekti guste fizičke izgrađenosti i visoke spratnosti do P+11, u kojima nisu u
funkciji liftovi. Ovo je naročito zastupljeno u stambenim blokovima novijeg datuma
gradnje.Individualna gradnja predstavlja veći dio stanogradnje i razmještena je na velikoj
površini,a objekti su građeni od čvrstog građevinskog materijala.Starost stambenog fonda je
povoljna, jer je broj stanova stare gradnje zanemarljivo mali, a svi objekti izgrađeni u novije
vrijeme građeni su od čvrstog materijala, uz savremeni način gradnje. Jedan dio ovih objekata
je oštećen u periodu 1992.-1996. godine, a još uvijek ima dosta stambenih jedinica za obnovu.
2.6. Zaštita okoline
Područje Općine poslije raspada velikih državnih industrijskih pogona ostalo je bez
najbitnijih zagadivaca sredine. Ratnim djelovanjem na teritoriji Opcine doslo je do velikih
steta i unistavanja zivotne sredine. Zelene povrsine, parkovi, naselja, ulice, korito rijeke
25
Drine i njenih pritoka su se pretvorile u deponije rusevnog i otpadnog materijala, smeca i
drugog. Brda oko grada su ostala bez sumskog pokrivaca.
Takoder, prisutne su i velike povrsine na kojima postoji sumnja zagadenosti od mina sto
onemogucava njeno koristenje, i stalna su opasnost po gradane.
Postoji problem gradske deponije za smece koja je privremenog karaktera. Gradani nemaju
stecene navike na ocuvanju i zastiti zivotne sredine.
Najznačajniji ekološki resursi na području Općine su:
1. Čist zrak,
2. Nezagađena voda,
3. Velike povrsine pokrivene šumom,Veliki dijelovi Općine su prirodno uravnotežene cjeline
sigurnih indikacija o stanju okolisa nema, kao ni ozbiljnog pristupa i analize pojedinih
opcinskih sluzbi koji u djelokrugu rada imaju zastitu covjekove okoline. Vlada nesredenost
podataka i nezainteresovanost u radu. Niko se ozbiljno ne bavi pitanjem okolisa.Za većinu
službenika to je nepoznat dokument ili dokument do kojeg se tesko dolazi.Uglavnom se
problemi rjesavaju od slucaja do slucaja.Kod mnogih gradana svijest o higijeni i sredenosti
nije razvijena.Za prevazilazenje trenutne situacije potrebno je podici svijest,svijest na svim
nivoima da okolinu moramo cuvati radi nas samih lako opšti utisak okoliša u Goraždu nije
baš najbolji, paušalno kritikovanje ne može dovesti do pozitivnih promjena.Osnovni
problemi ekološkog karaktera na nivou opštine Goražde su:
1. Neefikasno sprovodenje propisa;
2. Kultura i ekoloska svijest gradana je niska, bacanje otpada u Drinu;
3. Nema kataloga propisa, nema saradnje sa Opcinama Foca i Visegrad za smanjenje
zagaadenja Drine;
4. Slabo shvatanje obima ekoloških problema;
5. Kanton nema razradenih Projekata koje bi prijavili na tender;
6. Kanalizacioni sistem je oštećen; Visoka cijena vode po 1m3
Evidentno je da se Opština Goražde suočava sa ozbiljnim ekološkim problemima čije
rješavanje zahtjeva sistematski pristup takvoj problematici.
3. SWOT ANALIZA
Analiza snaga – slabosti – prijetnji – mogućnosti (SWOT) korištena je kao alat pri analizi
prioritetnih područja djelovanja na koja će općinska razvojna strategija biti usredotočena.
Njenom primjenom su se iskristalizirale interne karakteristike lokalne zajednice (snage i
26
slabosti) koje omogućavaju ili onemogućavaju kao i vanjski elementi (prijetnje i mogućnosti)
na koje zajednica nema direktan utjecaj, a koje ipak mogu uticati pozitivno li negataino na
njen dalji razvoj. Snage predstavljaju pozitivne faktore ili prednosti lokalne zajednice koje
ona može iskoristiti za dalji razvoj i za odklanjanje identificiranih slabosti, koje predstavljaju
ograničavajuće faktore i prepreke inherentne lokalnoj zajednici a bez čijeg odklanjanja nije
moguć dalji napredak i razvoj. Prilike su uvjeti ili vanjski faktori koji omogućavaju ili
olakšavaju razvoj prednosti i podstiču razvoj općenito, a prijetnje su nepovoljni vanjski
trendovi koji spriječavaju razvoj zajednice.
3.1. Prednosti
- Povijesno kulturni ambijent I prirodne ljepote,
- Niska cijena rada u odnosu na zemlje u EU,
- Geografski položaj Opštine u regiji,
- Spremnost za suradnju sa potencijalnim ino-partnerima,
- Potencijali za obrt, malo I srednje poduzetništvo,
- Preduvjeti ua razvoj poljoprivrede (poljoprivredno obradivo zemljište, voćnjaci, otkup
mlijeka I ljekovitog bilja),
- Iskustva, klimatski I prostorni uvjeti za povrtlarske culture I voćarstvo,
- Etnička raznolikost,
- Područje prepoznatljivo po razvijenoj namjenskoj industriji,
- Pozitivni rezultati u implementaciji imovinskih zakona I stvaranje uvjeta za održiv
povratak,
- Potencijali iz oblasti primarne I sekundarne zdravstvene zaštite I obrazovanja,
- Izgrađena tradicija iz oblasti sporta I kulture (Festival prijateljstva Goražde, muzička
škola, rukomet, lov, ribolov, splavarenje I dr.)
3.2. Slabosti
- Nizak životni standard građana I teška socio-ekonomska situacija,
- Manjkavost pozitivnih propisa u cilju zaštite domaćih proizvoda,
- Nedovoljna iskorištenost postojećih privrednih objekata,
27
- Nedostatak vlastitih investicionih sredstava za realizovanje razvojnih programa u privredi,
nepovoljna kreditna ponuda,
- Recidivi u svijesti građana u pristupu demokratskim promjenama, funkcionisanju tržišne
ekonomije I zaštiti osnovnih ljudskih prava,
- Rad na ‘’crno’’ I siva ekonomija,
- Loša prometna I komunalna infrastruktura,
- Odljev velikog broja stručnih kadrova,
- Neadekvatni prostorni, urbanistički I regulacioni planovi,
- Veliki broj devastiranih I uništenih objekata uslijed ratnih dejstava (privredni objekti,
objekti infrastructure I porodične kuće),
- Veliki broj nezaposlenih,
3.3. Mogućnosti
- Donošenje novog prostornog plana Kantona,
- Uključivanje u regionalnu I međunarodnu saradnju,
- Mogućnost komuniciranja I saradnje sa regionalnim I širim okruženjem,
- Povoljni aspekti u restruktuiranju privatiziranih privrednih subjekata,
- Šanse u povećanju stepena iskorištenosti prirodnih resursa (poljprivrednog zemljišta,
šuma vodotoka I dr.)
- Povoljni aspekti postupka tranzicije u regiji,
- Povoljni aspekti u reformi društveno-političkog sistema u državi,
- Mogućnost za razvoj turizma u okviru regionalne saradnje,
3.4. Prijetnje
- Politička nestabilnost šireg područja,
- Umanjivanje strane pomoći kao rezultat smanjenog interesovanja za BiH, I neadekvatne
politike u pogledu održavanja odnosa.
- Neusklađenost zakonske regulative sa standardima EU,
- Nedovršeni postupci nakon procesa privatizacije,
- Sporost u provođenju zakonskih propisa viših nivoa vlasti,
- Pojava kriminala I ekonomija crnog tržišta,
- Visoke kamatne stope I nepovoljne kreditne linije,
28
- Sporost reformi uobrazovanju, zdravstvu, upravi I pravosuđu,
- Tendencija pogoršanja socio-ekonomskog statusa,
- Trend emigracije mladih I sposobnih stručnih kadrova.
Iz navedenog se može konstatovati da postoje raspoloživi prirodni potencijali koji direktno
utiču na konkurentski potencijal, koji treba koncipirati u dugoročnoj strategiji razvoja, te u
akcionim planovima I projektima implementacije.
4. CILJEVI
4.1. Opći ciljevi
29
Općina Goražde će 2014. godine biti razvijena, prostorno uređena, ekološki čista zajednica u
kojoj će na kontinuiranom unaprijeđenju životnog standarda raditi odgovorna javna uprava u
partnerstvu sa građanima. Polazeći od ove vizije razvoja, a na osnovu diskusija i zaključaka
izvedenih iz analize sektora koji su obuhvaćeni procesom planiranja (obrazovanje, zdravstvo,
kultura i sport, infrastruktura, zaštita okoline) utvrđeni su opći i posebni ciljevi strategije.
Opći ciljevi se baziaju na poštivanju, zaštiti i ostvarenju specifičnih ljudskih prava,a
predstavljaj i okvir za aktivnosti čija provedba bi unaprijedila nivo sveukupne kvalitete
življenja u lokalnoj zajednici. Ti ciljevi su:
- Unaprijediti kvalitet usluga i efikasnost javne uprave, te uz učešće građana ojačati
kapacitete za partnersko djelovanje i upravljanje lokalnim razvojem,
- Povećati stopu zaposlenosti razvojem poduzetništva, privlačenjem novih investicija,
iskorištavanjem prirodnih resursa, te stimuliranjem razvoja poljoprivrede, seoskog i
izletničkog turizma,
- Osigurati pristup kvalitetnoj vodi za piće, unaprijediti prostorno uređenje i dodatno razviti
saobraćajnu, stambenu i komunalnu infrsatrukturu,
- Obezbjediti pristup kvalitetnijoj zdravstvenoj i socijalnoj zaštiti za sve stanovnike općine,
posebno ruralno stanovništvo i ranjive grupe,
- Unaprijediti kvalitet i osigurati jednak pristup obrazovanju za svu djecu, te omogućiti
daljnji razvoj kulturnog i sportskog života.
4.2. Razvojni programi
Ovaj Strateski plan bit će osnova za dalju razradu zacrtanih strateških smjernica na način da
će se pojedine smjernice planski razraditi u posebnim razvojnim programima. Pri tome treba
imati na umu da je stratesko planiranje proces i da nije staticna kategorija, vec je proces koji
trazi kontinuiran pristuo pracenja i implementacije, odnosno korigiranja odredenih rjesenja
po potrebi. Svi programi trebaju biti medusobno uskladeni.Obzirom da su u prethodnom
poglavlju definisane strateske smjernice i prioriteti u ovom poglavlju se uoblicavaju u
programe razvoja s pripadajucim projektima, konkretnim zadacima i smjernicama djelovanja.
Pri rome svaki projekt je povezan s odredenom strateskom smjernicom s jedne strane i
ocekivanim efektima s druge strane.Odredivanjem ovakvih ocekivanih efekata pojedinih
projekata, odnosno njihovog utjecaja na unaprijedenje ukupne situacije, zeli se ubrzati i
olaksati implementacija Strateskog plana.
Razvojni programi predvideni Strateskim planom cinili bi jednu cjelinu, a sastojali bi se od:
30
1. programa u razvoju industrije: metalopreradivacke, .. hemijske, elektroenergetske
(izgradnja hidroelektrana), prehrambene, drvopreradivacke i gradevinarstva,
2. programa u razvoju poljoprivrede i sumarstva,
3. programa u razvoju turizma, usluzne djelatnosti i obrta svih vrsta,
4. programa razvoja poslovnih inkubatora,
Svi pobrojani programi sadrze vise projekata koji ce se dalje razradivati.
Programi u razvoju industrije
Kao sto je i trenutno i buduca orijentacija privrede Opcine bice usmjerena prema izvozu.
Iz ove oblasti, Opcina posebno treba podrzad programe, u:
1.Proizvodnji novih proizvoda, modernizaciji tehnologije i dr., u sve cetiri novonastale firme
bivseg kompleksa "Pobjeda" Gorazde,
Oblasti proizvodnje procesne opreme i metalnih konstrukcija, auto cisternih i
slicno, Oblasti hemijske industrije u nastojanjima ozivljavanja dijela proizvodnje bivseg
kompleksa HI "AZOT" Vitkovići,
Oblasti izrade alata za proizvodnju plasticnih proizvoda, Proizvodnja proizvoda od plastike,
Izgradnja mini hidroelektrana ,
Povecanje kapaciteta mljekare "Milgor" uvodenjem novih proizvoda, Proizvodnja drvnih
sortimenata i narnjestaja, Prerada poljoprivrednih proizvoda,
Proizvodnja gradevinske galanterije kao i ukupna gradevinska djelatnost, Ostalim
industrijskim djelatnostima kojima bi se otvorila nova radna mjesta.
2. Programi u razvoju poljoprivrede i sumarstva
Prethodna iskustva su pokazale da su poljoprivreda i sumarstvo jedan od znacajnih resursa u
razvoju Opcine, kako u iskoristavanju suma, povecanju poljoprivredne proizvodnje tako i
zaposljavanju.
Iz tog razloga u okviru programa razvoja poljoprivrede i sumarstva neophodno je osigurati:
1. Pracenje, ispitivanje i odredivanje kvalitete zemljista,
2. Osposobljavanje gradana za poljoprivrednu proizvodnju,
3. Pomoc pri organiziranju interesnih udruzenja poljoprivrednih proizvodaca, Podrsku
uzgajivacima stoke, ratarskih kultura, uzgajivacima voca, ribarstvu,
pcelarstvu, rasadnickoj proizvodnji i dr. Podrska uzgajivacima u plasmanu poljoprivrednih
proizvoda, Podrsku u obnovi sumskog fonda.
U okviru programa razvoja poljoprivrede vazno je postaviti kriterije za
31
Proizvodnju zdrave hrane, te da proizvodnja bude organizirana prema standardima i
zahtjevima europskog trzista, a s tendencijom smanjenja siromastva seoskog stanovnistva.
Takoder, treba postaviti mjerila za jacanje poljoprivrednih gazdinstava, te da proizvodnja
bude uskladena s potraznjom trzista.
3.Programi razvoja turizma, usluznih djelatnosti i obrta
Raspolozivi prirodni potencijali daju mogucnosti razvoja turizma, na koji nacin ce se
osigurati prepoznatljivost ovog kraja, te povecati uposlenost gradana. U okviru programa
razvoja turizma neophodno je osigurati:
- Animiranje i osposobljavanje gradana za turisticku djelatnost,
- Odabir tipa turisticke ponude u skladu sa prirodnim pogodnostima Opcine ,
- Odrediti optimalne mogucnosti pojedinih vrsta obrta i usluznih djelatnosti,
- Pomoc u radu obrtnickih udruzenja,
- Podrske u obuci i prekvalifikaciji radnika,
- Pomoc u povezivanju sa privrednim i drustvenim sektorom.
4. Program razvoja poslovnih inkubatora
Iz iskustva brojnih primjera u drugim opcinama, razvoj poslovnih inkubatora predstavlja
znacajne mogucnosti u razvoju raznih oblika biznisa. Oni omogucuju realizaciju biznis ideja
uz znatno manje sredstava potrebnih na pocetku posla.
Cinjenica da u opcini ima mnogo poslovnih objekata koji su van funkcije, upucuje na to da se
nove ideje u pokretanju novih djelatnosti mogu realizovati.
Putem poslovnih inkubatora smanjice se troskovi poslovanja razvice se partnerski odnosi
privrede i drustvenog sektora, te omoguciti novo zaposljavanje.
5. Program unaprijedenja i razvoj infrastrukture
U analizama ovog Strateskog plana ocito je da je infrastruktura na
podrucju ove lokalne zajednice u dosta losem stanju. Ovom problemu odgovorne strukture
u lokalnoj zajednici moraju odgovorno i ozbiljno pristupiti. U torn smislu, veoma vazno je
u razvojnim programima postaviti zadatke za realizovanje projekata na pojedinim
segmentima infrastrukturnih objekata, te utvrditi realne mogucnosti i prioritete njihog
provodenja.
U tom smislu razvojni program! trebaju identificirati potrebe i to:
32
- ispitivanje i odredivanje stanja infrastrukturnih objekata: lokalne putne mreze,
vodovodne i kanalizacione mreze, niskonaponske mreze, PTT mreze,
- izrada projektne dokumentacije zasebno za svaku oblast,
-postavljanje kriterija o nacinima financiranja, unaprijedenja i izgradnje objekata
infrastrukture,
- realizacija infrastrukturnih projekata.
4.3. Posebni ciljevi
Gorazde regionalni centar Istocne Bosne
Gorazde je kao sto je i bilo regionalni centar svih gradova Jugoistocne Bosne i
Hercegovine.Prevazidene politicke podjele,povezani i snazni privatni poslovni sektor,
efikasna drzavna i institucionalna administracija, jake poduzetnicke organizacije, su stvorile
uvjete, da u Gorazde dolaze poslovni ljudi, studenti i prijatelji iz susjednih gradova i drugih
dijelova BiH u potrazi za boljim poslom, karijerom i kvalitetnijim drusvenim zivotom. U
Gorazde se naseljavaju ljudi svih nacionalnosti.
Razvijena infrastruktura
Opstina Goražde je savremenoom saobracajnicom povezana sa unutrasnjim dijelom BiH i sa
susjednim gradovima u SRJ. Povoljnom politikom lokalne drzavne administracije dovelo je
do toga da je stambena infrastruktura izuzetno funkcionalna i uredena, da je obezbjedena
mogucnost za poslovni sektor izgradnja dodatnih proizvodnih kapaciteta u uredenim
industrijskim dijelovima Opcine Gorazde. Efikasne komunalne sluzbe, uredene deponije
smeca, savremena postrojenja za preciscavanje pitke vode, otpadnih voda i vazduha osnovni
su razlozi zasto je Opstina Gorazde dobila epitet opcine ekoloski ciste i privredno
razvijene.Privreda visoke tehnologije,proizvodnja zdrave hrane i rekreacija na Drini Gorazde
je grad ciste tehnologije, poljoprivrede, razvijenog turizma, rekreacije na Drini. Poduzeca su
promjenila svoju vlasnicku strukturu i prilagodila se novim zahtjevima na trzistu. Standard je
visok sto za sobom povlaci bolje uslove zivota i rada u svim oblastima: u zdravstvu, skolstvu,
drugim privrednim i drustvenim djelatnostima. Pronasli smo i iskoristili svoje komparativne
vrijednosti i postali grad u kojem se razvija mala i precizna tehnologija, nasi proizvodi su
poznati svuda. Svi koji zele, rade.Na selu ljudi zive od proizvodnje zdrave hrane sa
podrinjskim zastitnim znakom. Ljeti je Gorazde poznato u mnogim zemljama radi rekreacije
33
na Drini. Najveci festival prijateljstva odrzava se upravo na Drini, uz njene ciste I uredene
obale.
Kvalitetan zivot
Gorazde je grad cvijeca, cistih i uredenih ulica, sa mnogo zelenila, parkova, setalista i mjesta
gdje se djeca igraju, mladi zabavljaju, a stariji sigurno setaju.
Gradani piju pitku vodu i jedu zdravu hranu, te takodjer iskoristavaju solarnu energiju.
5. KONCEPCIJA
34
Kao što sam imao priliku navesti, Općina Goražde se odlikuje mnogim potencijalima, koje bi
bilo moguće aktivirati uz određene napore, kako unutrašnjih vladajućih struktura, tako i
ukupnog stanovništva čija volja i upornost također predstavljaju jedne od osnovnih činilaca
napretka. Jasno je, međutim, kako su protekle godine agresije na BiH učinile to da su
umanjene mogućnosti potencijalnog napretka, jer su se ogromna pažnja i napori morali
usmjeriti na samo obnavljanje porušene infrastrukture, i vraćanje u primarni pohod mnogih
privrednih sektora, od čega i zavisi egzistencija Općine pa i šire. Ti su napori za obnavljanjem
zatvorili mnoga vrata vezano za držanje konkurentnog nivoa proizvodnog sektora na tržištu.
Zbog, naravno primjene zastarjelih tehnologija produkcije, male atrakcije za vanjske ulagače,
potencijalne partnere i finansijere. Prostorni plan opštine Goražde se mnogo razlikuje ako ga
gledamo od perioda prahistorije pa do danas. Prema starim spisima i podacima, do kojih
dolazimo, saznajemo da su u toku prahistorije na ovom području živjeli narodi Iliri i mnoga
druga plemena. Arheološke iskopine su to u velikoj mjeri i pokazale. Mnogi ljudi prilikom
obrađivanja zemljišta nalaze predmete neobičnog oblika i strukture što je bilo simbol plemena
koje su tu živjele. Tokom ratova koji su se vodili u svijetu, a i na području opštine Goražde
proživjelo je mnogo štošta i doživjela mnoga razaranja. Kada je Austro-Ugarska okupirala
BiH počinje sa izgradnjom objekata a i željezničkih pruga. Goražde kao jedan od
mnogobrojnih gradova BiH biloje povezano sa prugom koja je išla od Foče preko Goražda,
Ustiprače do Višegrada. Puštanjem u rad te pruge kojom se kretao voz Ćiro opština Goražde
počinje se povezivati sa drugim opštinama u regijama. Od tada pa do danas mnogo toga se
promijenilo. Izgrađene su savremeni kolovozi i putevi koji su povezivali ne samo opštine
nego i mnoga sela u okruženju opštine. Prije agresije na BiH opština Goražde je bila jedna od
najjačih opština u regionu, a možda cijeloj BiH. Treba spomenuti neke firme koje su
zapošljavale najveći broj ljudi, a to su: Cementara, Azotara, Bazna hemija, Tvornica procesne
opreme, i dr.
Tako da problem oko zapošljavanja nije bio naročito izražen. Državne institucije bile su u
usponu svoga napredovanja u svakom pogledu. Saradnju Općine Goražde sa drugim
općinama u regionu je tek u novij evrijeme počela funkcionisati. Mladi ljudi očekuju da će
promjenom vlasti doći bolji dani za njih. Od mnogih privrednih grana jedino bi turizam
mogao nešto više učiniti za razvoj ovoga grada. Kao što sam rekao geografski položaj Općine
jedino su nada za razvoj turizma u ovom gradu. Jedna od najvećih kulturnih manifestacija
svakako je Festival Prijateljstva, koji se održava svake godine u mjesecu augustu.
Loša materijalna situacija, nezaposlenost, kriminal, nerazvienost privrednih područja
predstavljaju faktore koji danas u velikom broju utiču na ovakvu situaciju. Mislim da bi
35
državni organi i institucije trebali posvetiti više pažnje ovom problemu. Ne treba oko svega
stvarati bauk, jer naravno da oko svakog napretka postoje takvi elementi, odnosno
otežavajuće okolnosti koje su neizostavan dio bilo kakvg razvoja. Smatram, da kao ključni
problem, pored finansijskog, jeste onaj moralni, koji spriječava da se problemu okrenemo na
pravi način, i da ga prihvatimo, da odredimo smijernice, plan kroz ciljeve i zadatke. Također,
neophodno je posvetiti pažnju na mlade intelektualce, koji su nošeni kako svojom
kreativnošću, tako i potrebnim znanjem. Jasno, kako svi znamo, da ovakvo stanje i njegova
rehabilitacija zahtjeva podršku širokog spektra uticajnih faktora, koji se ogledaju prvenstveno
kroz prirodne potencijale koji nude nove prilike za privredna ulaganja, jasno je da je moguće
obnoviti i unaprijediti industrijski sektor, kroz nove pristupe međusobnoj saradnji, kroz
osmišljavanje ponuda koji će biti atraktivni za investitore. Samtram ipak, da je najveća
opasnost navika, jer i ako je veoma teško naviknuti se na ovakvo i onako loše stanje, to je
veoma moguće. Znači pristup mora biti orjentisan ka kulturalnom i moralnom podučavanju o
napretku, orjentaciji ka stanovništvu, koji predstavljaju najbitiniji faktor svake države. Iz
nečega se može stvoriti mnogo, granice razvoja nebi trebale da postoje, a od čega imamo
poći, jer historija nam to ne dozvoljava, da pokleknemo u budućnosti.
SADRŽAJ
1. PRIRODNI IZVORI I USLOVI..................................................................................21.1. Geografski položaj...............................................................................................2
1.1.1. Prometni položaj...........................................................................................3
36
1.1.2. Orografske osobine.......................................................................................31.2. Klimatske karakteristike......................................................................................41.3. Hidrološki uslovi.................................................................................................4
2. STVORENI USLOVI...................................................................................................62.1. Hstorijski razvoj grada........................................................................................6
2.1.1. Prahistorijski period – nastanak naselja........................................................92.2. Stanovništvo i naselja........................................................................................102.3. Privreda..............................................................................................................12
2.3.1. Industrija.....................................................................................................142.3.1.1. Proizvodnja i distribucija električne energije............................142.3.1.2. Prehrambena industrija..............................................................14
2.3.2. Privatno poduzetništvo................................................................................152.3.3. Poljoprivreda i šumarstvo...........................................................................15
2.3.3.1. Poljoprivreda..............................................................................152.3.3.2. Stočni fond.................................................................................162.3.3.3. Šumarstvo..................................................................................17
2.3.4. Turizam i ugostiteljstvo..............................................................................172.3.5. Privatizacija.................................................................................................18
2.4. Društvene djelatnosti.........................................................................................192.4.1. Obrazovanje................................................................................................192.4.2. Zdravstvo....................................................................................................202.4.3. Kultura i sport.............................................................................................22
2.5. Infrstruktura.......................................................................................................232.5.1. Saobraćaj.....................................................................................................242.5.2. Energetika...................................................................................................252.5.3. Vodoprivreda i stambena infrastruktura.....................................................25
2.6. Zaštita okoline...................................................................................................263. SWOT ANALIZA.......................................................................................................27
3.1. Prednosti............................................................................................................273.2. Slabosti..............................................................................................................283.3. Mogućnosti........................................................................................................283.4. Prijetnje..............................................................................................................28
4. CILJEVI......................................................................................................................304.1. Opći ciljevi........................................................................................................314.2. Razvojni programi.............................................................................................314.3. Posebni ciljevi...................................................................................................33
5. KONCEPCIJA............................................................................................................35
37
38
