Sa lgoh I An1ay Adug Netuu'1Van

Cotabato Manobo

SA EGOR I AMAY ADUG NETUOWAN

(When Father of Adug Believed)

Libelu Denu Sa Linadu Bahung

(Book About Malaria)

SUMMER INSTITUTE OF LINGUISTICS-Philippines, Inc. TRANSLATORS 1987 PUBLISHERS

Published in cooperation with

Bureau of Elementary Education and

Institute of National Language of the

Department of E~ucation, Culture and Sports Manila, Philippines

Additional copies of this pub 1 i cat ion

may be obtained from: BoDep Box 2270 Manila

We wish to express appreciation to the Canadian International Development Agency and the Alberta Agency for International Development for their assistance in the production of this publication.

Cotabato Manobo HEALTH ROOK #2

13. 60-1187-lM 16.20P-875032N ISBN 971-18-0071-3

Printed in the Philippines SIL Press

' PAUNANC, SALITA

Bahagi ng atin~ yama.n ang pagkakaroon :i,~

iba't ibang wika at kul~ura sa ating bansa. Iba't ibang wika an~ sinasalUa ng iba't iba?1i': pangkat na naninirahar1 sa atL1g kapuluan. Ikinararangal natj ng pangalagam ang mayamang pamanang pangkalinangan ng mga pangkat na ito upang palaganapin ang pagkakaisa at ang pagmamalaki sa pambansang pagkakak_ilanlan .

Ang aklat na ito na nasusulat sa isa sa mga katutubong wika sa Pilipinas ay naglalayong paunlarin ang kasanayan sa pagbasa at pagkaunawa, d.agdagan ang kaalaman, patindihin ang pagmamalaki sa unang wika, at ihanda ang estudyante sa pagtanggap sa pambansang wika. Sa ganitong lapit, mawiwiling magbasa ang isang batang bago pa lamang natututong magbasa, n~· nagkakaroon siya ng tiwala sa sa:ci.li. Tu:i.~1q dito'y nasisiyahan siyang me..gpatuloy ng pag-aaral upang lilaging bahagi ng pagpa-paunlad .1g bansa.

Ikinararangal ng Kagawaran ng Edukasyon, Kultura at !sports na ipakilala ang aklat na ito bilang pinakahuli sa isang serye ng mga aklat na ~aglalayong palaga.napin ang pagkatutong bumasa at sumulat. Sa paJ1J.am11gitan ng pagpapalakas sa mga pangkat linggwistiko, pina.l.'.:l.lakas din natin ang bansa.

~~, LOURVES R. QUISUMBING

Kali him

PREFACE

This booklet about malaria was prepared in order to provide reading materials with practical and useful content for the Cotabato Manobo people. It.is designed to be used in group seminars or short.courses in the Cotabato Manobo collllllunities.

The book be<3ins with a story about a man whose family is repeatedly striken with malaria, and tells about how he sets about getting help for them. Questions on the content of the story have been added to stimulate thinking and discussion.

Pages 17-27 present the suggestions of Dr. Stephen Lynip of the Summer Institute of Linguistics for the treatment and prevention of malaria. This section is on colored paper for easy reference.

Sa ~ I Amay Adug Netuuwan

Ini sa gugud denu si Amay Adug sa egoh

sa sawa di eglinadu. Owoy sa anak di ma,

taka egpelikuliku sa linadu di. Iya pesuwan

di ~gkebukul temu kagdi, enu ka sa sawa di

owoy sa anak di eglinadu da.

Agule, eglengen Amay Adug dutu kena anak

tebay di do. Egoh di egtebow, netebowon di sa

rnedoo anak di eggeleh palay dalem sedep. Iya

sa ngadan da si Kamida owoy si Lipa.

2

Egtigdegtigdeg si Amay Adug diya

duwangen egpengulektek owoy egkilingkiling

ma. Agul'; mikagi Lipa i, guwaen di, "Nga~an

sa eg-angayan ko, Momo?"

"Enda, Okon," guwaen i Amay Adug.

"Egkebukulan ku sa ina ko owoy si Adug,

eglinadu da bahung. Iya ma sa tapay linadu da

egoh anay owoy tigtu egketaguan a bukul enu

ka duen telu etaw Linagaan nematay gaa dana

da egbahungen. Egkebogo a temu ini egoh di."

"Mepasang iya w' linadu, Momo," guwaen i

Lipa. "Ngadan sa egkebaelan da, Momo, maen di

iya netiigan ko bahung sa linadu da?" guwaen

di.

3

"Netiigan ku iya we," guwaen i Amay

Adug, "enu ka medoo de sa hinaa ku eglinad~ .

bahung. Taka da eglukub owoy amuk ubus da de

eglukub, egkesakit sa ulu da, agule

eglimusengen da dema. Amuk sumabuh da

eglimusengen, iya pelawa kumepionpion sa

nanam da."

Guwaen di ma, "Sa ina ko, eg-edung egoh

naagdaw, taka eglukub. Buyu sakaulas eglukub.

Agule egoh di egsabuh eglukub, mesakit dema

sa ulu di owoy meedup ma sa lawa di. Agule,

eglimusengen temu, medoo sa limuseng di

eglesut. Egoh di ubus iya we mepion dema sa

nanam di owoy neketudug ma. Umenaw simag egoh .~

naagdaw eg-ipanaw-panaw de owoy egkepion de.

Guwaen ku aa nelikuan de. Dodoo ini egoh di

egliku dema sa tapay egtugedamen di, owoy si

Adug, eglinadu ma."

4

Agul~, eg-igsA ma Kamida i, "Maen di ya

iya sa egkebaelan da, Momo?" guwaen di.

"Iya sa egtugedamen sa linadu bahung,"

guwaen i Amay Adug. "Duen ma sa kenA da '

egkepion dodoo amuk tumala dema sa sebaen

agdaw ataw ka duwa agdaw luminadu da dema

owoy duen ma anan iya sa egbaelan da uman

agdaw. Owoy dinineg ku ma mebaluy umangay

diya sa utek gaa enu ka meedup temu sa lawa

di owoy mesakit ma temu sa ulu di. Na iya sa

pesuwan di enda egpedu sa etaw."

5

Agule, guwaen i Lipa diya si Kamida,

"Na, unuti ko pa Moma a angay yu diya sa

nales ant megeni yu bulung."

"Na, egoh i Amay Adug egdineg duen sa

nales dahiya, eg-angay da dutu. He, mipanaw

da de. Tumebow da de dutu kelinik do.

He, eg-igsa sa nales, guwaen di, "Ngadan

sa eg-angayan ko, Moma?"

"Enda, Okon,• guwaen i Amay Adug,

"eg-angay a egpegeni bulung en~ ka eglinadu

sa sawa ku owoy sa anak ku ma." Agule eg-igsa

dema sa nales sa ukit-ukit sa linadu da. He,

tinulon di ma langun sa medoo egtugedamen sa

sa~a di 0woy sa anak di ma.

6

"Iya ma sa naken egpenemdemen, Moma,"

guwaen sa nales, "egbahungen sa sawa ko owoy

sa anak ko ma enu ka iya sa egtugedamen sa

linadu bahung. Mepion enu ka eg-angay yu

egpegeni bulung dini."

7

Agule binegayan sa nales bulung si Amay

Adug, guwaen di, "Ini, Moma, sa bulung

ipeinem ko sa sawa ko owoy sa anak ko ma."

"Hoo," guwaen i Amay Adug. "Tigtu

mepasang sa linadu sa sawa ku. Taka

egpelikuliku sa egtugedamen di owoy enda iseg

di eggalebek. Melemu daa meliteg. Obol huenan

owoy buyu de eglesutan. Enda mebaluy di keen

uminem bulung ki obol," guwaen ·di.

"Iya po sa mepion, Momo," guwaen sa

nales. "Apay di pa obol mepion amuk uminem \

bulung. Enda medaetan sa bata dalem getek di.

Duwa getibulu sa inemen di uman sakapadian

taman sa lugay di enda pa eglesutan. Apay di

pa enda egbahungen sa sawa ko, iya ma sa

mepion enu ka meketabang kenagdi owoy sa bata

dalem getek di ant enda ma luminadu di

bahung."

8

"Ho~," guwaen Amay Adug.

Agule, mikagi dema sa nales, guwaen di,

"Mepion ma amuk enda pa iseg di eggalebek sa

sawa ko. Mepion amuk eg-ugpa pelawa diatas

taman kumebagel sa lawa di anl enda

mebegengan di." Agule, eg-igsa dema sa nales,

guwaen di, "Pila gepalay de sa anak ko,

Momb?"

"Ini pela sa keepat di gepalay, mam,"

guwaen Amay Adug.

"Tigtu mepasang sa linadu bahung diya sa

medoo bata enda pa nekeuma di lima gepalay

owoy sa medoo obol ma," guwaen sa nales.

9

"Ini sa mepion baelan, Moma, meli ki

kulagbu ani enda hemueden ki lipet. Enu ka sa

lipet egbegay linadu bahung, sigep daa sa

kehemued da."

"Ini a pela egdineg lipet polo sa

pesuwan di luminadu ki sa bahung," guwaen i

Kamida.

"Enu," guwaen sa nales, "Amuk memued sa

lipet diya sa lawa ta duen sa ngingi di

egpeketabel diya sa lawa ta. Agule, mebaluy

de medoo sisip. Na, iya sa egbegay linadu

bahung."

10

"Agule, amuk duen dema tumebow lipet

diya sa etaw eglinadu bahung, sepsepen di sa

depanug di duen sisip di. Agule ihemued di

dema diya sa sebaen etaw, h@, dumeket ma de

diya sa etaw, agule luminadu ma de.

Owoy iya sa egkeiyapan da, eg-ugpa sa

tebug owoy sa wayeg lanangan owoy sa medoo

tet@ diya sa kilidan dalesan ta. Egkeiyapan

da ma eg-ugpa sa medoo mebenes keluwen."

Agule, mikagi Amay Adug i, guwaen di,

"Ngadan sa mepion egbaelan ta ani melaguy sa

medoo lipet?"

11

"Ini sa mepion egbaelan ta, Momo,"

guwaen sa nales. "Kedanan ta sa medoo

mebenes keluwen diya sa kilidan dalesan ta

owoy sa lanangan ataw ka tebug mebaluy

hakutan tana ani melimunan sa wayeg. Sa

langun butul ataw ka tatung hakuten iya we

diya sa tosong. OWoy mael ki ma sa kanal diya

kilidan dalesan kena di egloyos sa way~g."

12

"Mael a pa, Okon," guwaen Amay Adug.

"Tulonen ku pa diya sa medoo duma ku. Langun

sa igtulu ko, baelan pa iya we."

"O, Okon," guwaen i Amay Adug diya si

Kamida, "tuloni ko, pa ema ko ya, hih? Mangay

tumabang kenaken simag anl mael ke kanal.

Setabangay ke mael anl kumedelamet sa galebek

ke."

-·

'I

' ')''>') tf./

!~~

13

"Hoo," guwaen i Kamida. Agule egliku da

de. Tigtu netuuwan kagdi i sa medoo igtulu sa

nales kenagdi.

Na, egoh di neuma sa telu agdaw egpeliku

dema Amay Adug i eg-angay dutu kena nales do.

Egoh i Amay Adug egtebow dutu siedo kena

nales, eg-igsa sa nales, guwaen di, "Enu di

ya, Momo, mepion de sa sawa ko?"

"Hoo," guwaen. di. "Tigtu netuuwan a sa

bulung igbegay ko kenak. Iya, Okon, sa antap

ku, guwaen ku do mematay da de. Amuk enda

eg-angay a dini, Okon, uman-uman pa sa lugay

da taka lumukub keen. Owoy megeni a pa uman

sa duma bulung igbegay ko kenak. Uman pa gaa

uminem sa sawa ku taman sa egoh di

eglesutan."

14

He, egkeanggan sa pedu i Amay Adug owoy

sa nales ma enu ka netuuwan di de.

Na, taman iya daa sa gugud sa denu i

Amay Adug.

Medoo Igsa

1. Ngadan iya pesuwan di egkebukul si Amay

Adug ga?

Lagbet ko sa sagbl di diya sa laptn 1.

2. Ngadan iya we egtulonen i Amay Adug

egtugedamen sa etaw eglinadu bahung?

Lag bet ko sa sag bl di aiya sa lapin 4.

3. Ngadan iya tinulon sa nales aiya si

Amay Adug gamiten da amuk tumudug da

sig~p?

Lag bet ko sa sagbi di diya lapin 10.

15

4. Ngadan tinulon sa nales diya sa kena da

eg-ugpa sa medoo lipet egbegay

linadu bahung?

Lagbet ko sa sagbl di diya lapin 11.

5. Ngadan sa mepion egbaelan ant mekedan

sa medoo lipet ant enda luminadu ki

bahung?

Lagbet ko sa sagbi di diya lapin 12

owoy 13.

16

Ini Sa Medoo Egtugedamen Sa Etaw Eglinadu

Bahung

,, ,, ,,

Na, sa muna egtugedamen sa etaw, taka

eglukub, agule egkeedup sa lawa di owoy

mesakit ma temu sa ulu di. Agule, amuk ubus

iya we lumimuseng de. Na, iya pelawa kumepion

sa nanam di.

Na, sa linadu bahung, duen duwa agdaw

ataw ka telu agdaw sa el~t di egkepion sa

nanam etaw. Dodoo amuk meuma dema iya we,

egkegenaw dema sa etaw.

17

Owoy duen ma segeagdaw daa sa elet di

egkepion sa etaw, agule, egkegenaw dema.

Dodoo duen ma sa kena di egkegenaw uman

agdaw.

Amuk anan de luminadu bahung sa etaw,

labi pa amuk bata, duen sa metibulu owoy

metegas egtugedamen di diya bibang sa getek

sa etaw enu ka kumedakel sa umalip di. Owoy

sa etaw taka luminadu bahung mekulangan ma sa

depanug di.

Ini Sa Mepion Egbaelan An! Enda Luminadu Ki

Sa Bahung

1. Mael ki kanal an1 egloyos sa wayeg.

2. Kedanan sa medoo mebenes keluwen diya

1apag dalesan.

18

3. Meli ki sa kulagbu anl kumulagbu ki amuk

tumudug ki sigep. Amuk taka eglinadu bahung

sa bata, bulungan sa bulung bahung taman

kumebagel sa lawa di. Iya sa lugay di eg-inem

taman telu gebulan. Segule daa uminem sa

bulung uman sekapadian. Basa ko diya lapin sa

ukit kepeinem owoy sa nesugat kedoo sa bulung

ipeinem diya sa kelukes di.

19

Ini Sa Uki~ Kepeinem Bulung Amuk Lukes

Na, sa bulung inemen sa etaw eglinadu

bahung iya sa ngadan di, Alalin (ARALEN).

Telu agdaw sa lugay di ipeinem sa bulung

Alalin.

l\muk lukes, anay ipeinem sa epat

getibulu owoy seguleen di uminem iya we.

Agule, amuk meuma dema sa enem kaulas,

ipeinem dema sa duwa getibulu. Agule sa

keduwa di agdaw, peinemen dema sa duwa

getibulu, seguleen ma inemen iya we. Agule sa

ketelu di agdaw, ipeinem dema sa duwa

getibulu, owoy seguleen ma uminem iya we.

20

Ini Ma Sa Ukit Kepeinem Amuk Bata

1. Amuk enem gebulan taman segepalay sa batar

anay kepeinem tenga 3a getibulu. ~gul~, amuk

meuma sa enem kaulas, peinem ko s~

segesulung. H@, sa keduwa di agdaw, peinem ko

dema sa segesulu~g. Diya ma sa ketelu di

agdaw, peinem ko dema sa segesulung.

2. Amuk segepalay taman telu gepalay sa bata,

segetibulu sa anay ipeinem ko. Agule amuk

meuma sa enem kaulas, peinem ko dema sa tenga

getibulu. Sa keduwa <li agdaw, tenga getibulu

dema sa ipeinem. Diya ma sa ketelu di agdaw,

tenga getibulu dema.

3. Amuk epat gepalay taman siyow gepalay sa

bat~, sa anay k~peinem, seguleen di uminem sa

duwa getibulu. Agule, amuk meuma sa enem

kaulas, peinem ko dema sa segetibulu.

21

He, sa keduwa di agdaw, peinem ko dema sa

segetibulu. Diya ma sa ketelu di agdaw,

peinem ko dema sa segetibulu.

4. Amuk sepulu gepalay taman sepulu owoy lima

gepalay sa bata, sa anay kepeinem, seguleen

di uminem sa telu getibulu. Agule, amuk

meuma sa enem kaulas, peinem ko sa segetibulu

owoy tenga. Na, sa keduwa di agdaw, peinem ko

dema sa segetibulu owoy tenga. Diya ma sa

ketelu di agdaw, peinem ko dema sa segetibulu

owoy tenga. Owoy seguleen di uminem iya we.

Haa ko sa kulungan diya dibaluy. Sa

kulungan denu bibang, dahiya ki lumagbet sa

medoo palay sa etaw. Owoy nekeselatal ma

dahiya sa kedoo sa bul~ng ibegay.

!:iaa k::) ma sa medoo kul1rngan diya

lekeatas. Dahiya ma hauwen sa agdaw ~ebulung

owoy nekeselatal ma dahiya sa kedoo sa bulung

ibegay.

22

Pila gepala) Agdaw Amuk meuma Agdaw Agdav Sebaen sa 6 kaulas Duwa Telu .

6 gebulan ' . tenga sa segesulung segesullmg segesulung taman metii>ulu segepalay

" <) <> <)

segepalay sebaen tengcl sa ... tenga sa ' tenga sa taman telu metibulu metibulu metibulu metibulu gepalay

0 D D D

epat gepala) taman siyow duwa sebaen sebaen sebaen gepalay metibulu metibulu metibulu metibulu

<lJ<D 0 0 (/) I I I I 10 taman 15 sebaen sebaen I sebaen

gepalay telu metibulu metibulu ~ metibulu , metibulu ' owoy tenga ovoy teng ovoy tenga

' a>a><D (l) D (/) 0 ' 4J 0 I

I Amuk Lukes epat !duwa duva ! duwa

jmetibulu I I aetibulu metibulu j metibulu I

I I ! I I

I (!) (/) I aJ If) J

q)([) ! i (l)q;(f)dJ

l J

23

Ini Sa Ukit Kepeinem Sa Bulung Aralen Anl

Mekealang Sa Bahung Diya Sa Bata Umalipen

Na, amuk eg-umalipen sa bata, peinem ko

sa bulung Alalin (ARALEN) uman sakapadian

taman sa egoh di melikuan owoy mebagel dema

sa lawa di. Iya sa lugay di eg-inem taman

telu gebulun ataw ka uman pa melugay.

l. Amuk enem gebulan taman segepalay sa

bata, begayi ko segesulung uman

sakapadian taman sa egoh di

melikuan.

2. Amuk segepalay taman telu gepalay sa

bata, begayi ko tenga sa getibulu

~man sakapadian taman sa egoh di

melikuan.

24

3. Amuk epat gepalay taman siyow gepalay,

begayi ko segetibulu uman sakapadian

taman sa egoh di melikuan.

4. Amuk sepul) gepalay taman lima gepalay,

begayi ko segetibulu owoy tenga sa

ipeinem uman sakapadian taman sa

egoh di melikuan.

Ini Sa Ukit Kepeinem Sa Bulung Aralen Amuk

Eg-obol

Na, sa bayi eg-obol, mepion ma amuk taka

da uminem sa bulung Alalin (ARALEN) duwa

getibulu sa ipeinem uman sakapadian taman sa

~goh di enda pa eglesutan.

25

Ini Ma Sa Sebaen Ngadan Bulung Sa Linadu

Bahung

Iya sa ngadan di Pansidal (Fansidar). Na

amuk enda de egkelikuan sa etaw, apiya di pa

nebulungan de sa bulung Aralen iya pelawa

peinemen sa bulung Pansidal (Fansidar).

Ini Ma Sa Ukit Kepeinem Sa Bulung Fansidar

Bahaa ko ani enda mesesambi da diya sa

Aralen.

1. Amuk bata pelawa, amuk enda pa nekeuma

di segepalay, peinem ko sa

segesulung daa. Owoy segule daa

ipeinem.

2. Amuk segepalay taman lima gepalay sa

bata, tenga sa getibulu sa ipeinem

owoy segule daa sa kepeinem.

26

3. Amuk enem gepalay taman siyow gepalay,

sebaen getibulu sa ipeinem ko, owoy

segul@ daa sa kepeinem.

4. Amuk sepulu taman sepulu owoy lima

gepalay, sebaen getibulu owoy tenga

sa ipeinem ko, owoy segul@ daa sa

kepeinem.

5. Amuk lukes etaw, seguleen di uminem sa

duwa getibulu.

27

When Father of Adug Believed

This is a story about Father of Adug when his wife was sick. And his child also, his sickness is always recurring. That is the reason why he is very worried because his wife and son are sick.

Then Father of Adug went to his sister's child's place, for a visit. When he arrived, he came upon his nieces pounding rice under the house. Their names are Kamida and Lipa.

Father of Adug was standing in their yard, shaking his head and making a "tsk-tsk'.' sound. Then Lipa spoke and said, "What are you here for, Uncle?"

"Nothing, child," said Father of Adug, "I am worried about your aunt and Adug, they are sick with malaria. That is their sickness before and I am really worried because they say there are three people from Linagaan who died of malaria. I am really confused this time."

"Their sickness is really bad, Uncle," said Lipa, "What are their symptoms Uncle, how do you know their sickness is malaria?" she said.

"I know that," Father of Adug said, "because I've seen many who are sick with malaria. They are always shaking and after they have chills, their head will become painful, and then they will perspire again. When they stop perspiring, only then will they feel better."

He also said, "Your aunt started yesterday, she keeps on having chills. The chills lasted for about an hour. And when she stopped having chills, her head was painful, and her body was also hot. And then she sweated profusely, a lot of perspiration came out. After that she felt relieved and was able to sleep. Yesterday morning when she got up she was up and around and she feels better already. I thought she is well already. But today her old sickness came back again and Adug, he is also sick."

And then, Kamida asked, "Why are they doing that, Uncle?" she said.

"That is the characteristic of the sickness malaria," Father of Adug said. "There are times when they feel good but after a day passes or 2 days, they will be sick again and there are some who become sick everyday. And I heard also it might go to their brain because her body is so hot and her head is so painful. Now, that is the reason a person becomes out of his mind."

And Lipa said to Kamida, "Okay, you go with Uncle to where the nurse is to ask for medicines."

So when Father of Adug heard there is a nurse, they went there. Then they went already. They then arrived at the clinic.

page 2

Then, the nurse asked, she said, "Why are you here, Uncle?"

"Nothing, child," F~ther of Adug said. "I am here to ask for medicines because my wife and child are sick." Then the nurse asked the symptoms of their sickness. Then he related all that his wife and child experienced.

"That is what I am also thinking Uncle," the nurse said, "Your wife and son have malaria because those are the symptoms of the sickness malaria. It is good you came here to ask for medicines."

Then the nurse gave Father of Adug medicines, she said, "This, Uncle, is the medicine you will give your wife and also your son."

"Yes," Father of Adug said. "My wife's sickness is very bad. Her sickness is always coming back and sh~ can't work well. She tires easily. Because she is pregnant and is due soon. Maybe she can't take the medicine because she is pregnant," he said.

"It is all right; Uncle," the nurse said. "Even if she is pregnant, it is good if she takes the medicine. The child inside her abdomen won't be harmed. Two tablets, is what she will take every week up to the time she will give birth. Even if your wife doesn't have malaria, that is still good because that will help her child so they won't get sick with malaria."

"Yes," Father of Adug said. And then the nurse spoke again, she said, "It is also good if your wife will not work so much. She will just stay inside the house until her body becomes strong and so that she will not have a relapse." And then, the nurse asked again, she said, "How old is your son, Uncle?"

"This is his fourth year, ma'am," Father of Adug said.

"The sickness malaria is really bad for children who haven't reached 5 years of age and also in pregnant women," the nurse said.

"This is good to do uncle," the nurse said. "We (incl) will buy mosquito nets so that mosquitoes won't bite us (incl). Because the mosquitoes who are the ones that gives malaria, they only bite at night."

"This is the first time I heard that the mosquito is the reason we get sick with malaria," Kamida said.

page 3

"Yes," the nurse said, "If the mosquitoes bite our bodies their saliva is left inside our body. And that will become germs. Now, that gives the sickness malaria."

"And then, if there is a mosquito that goes to a person sick with malaria, he will suck his blood with germs already. And then it will bite another person, then that person gets infected and he will get sick also.

And what they like is to stay in stagnant water in ponds and the garbage around the houses. And they also like to stay in thick grasses."

And then Father of Adug said, "What will we do so the mosquitoes will go away?"

"This is what we should do," the nurse said. "We should get rid of thick grass beside our house and we can gather soil and cover the water of stagnant water and ponds. All bottles and cans should be brought to a hole/pit. And we should make canals around our houses so water should have a place to flow."

"I will do it, Okon", Father or· Adug .said. "I will even tell my companions. All what you've taught, we will do that."

' "O, Okon," Father of Adug said to Kamida, "Tell your father to come help me tomorrow to make canals, okay? We should help each other so our work will be easy."

"Yes," Kamida said. Then they went home. He was really convinced concerning all what the nurse taught.

Then, when 3 days came, Father of Adug went back again to where the nurse is.

When Father of Adug reached the nurse's place, the nurse asked and said, "How are things, Uncle?" Is your wife okay? "Yes," he said. "I am really convinced about the medicine you gave me. That, Okon, is my suspicion, I thought they will die. If I didn't come here, Okon, maybe their chills would have increased and would take even longer. I will ask for more of the medicine that you gave me. My wife said she will take some more until she'll give birth."

Behold, Father of Adug's mind was so happy and so was the nurse because he believed.

Now, that is the end of my story about Father of Adug.

page 4

Questions

1. What is the reason why the Father of Adug is worried? Look for the answer on page 1.

2. What did Father of Adug say about what the person sick with malaria feels? Look for the answer on page 3.

3. What did the nurse tell Father of Adug that they should use when they sleep at night? Look for the answer on page 9.

4. What did the nurse say regarding where mosquitoes breed? Look for the answer on page 10.

5. What should we do so we can eradicate mosquitoes? Look for the answer on page 11 & 12.

CM06.LI COTABATO MANOBO HEALTH BOOK 6 16-MAY-BB