Upload
others
View
4
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Neli DEMI, M.D. Konsulent OBSH
02.07.2020
Çrregullime e rënda mendore, çrregullime të lidhura me përdorimin e substancave dhe epilepsia.
Neli DEMI, M.D. Konsulent OBSH
09.07.2020
10/07/2020 | Çrregullime të rënda mendore, çrregullime të lidhura me përdorimin e substancave dhe epilepsia 2
Përmbajtja e prezantimit
Gjatë emergjencave - hyrje
Çrregullimet e rënda mendore – psikozat, çrregullimet e humorit, çrregullimet e ankthit
Çrregullimet e lidhura me përdorimin e substancave
Epilepsia
Gjatë COVID-19
Gjatë emergjencave- Hyrje
Të rriturit dhe fëmijët e prekur nga emergjencat përjetojnë një gamë të
konsiderueshme dhe të larmishme problemesh mendore, neurologjike dhe nga
përdorimi i substancave. Pikëllimi dhe stresi akut prekin shumicën e njerëzve
dhe konsiderohen të jenë reagime psikologjike të natyrshme, të përkohshme
ndaj fatkeqësisë ekstreme. Megjithatë, për një pakicë të popullatës, fatkeqësia
ekstreme shkakton probleme të shëndetit mendor, si çrregullimi depresiv,
çrregullimi nga stresi post-traumatik ose çrregullimi i zgjatur i pikëllimit; të
gjitha këto mund të dëmtojnë rëndë funksionimin e përditshëm.
Krahas këtyre, njerëzit me gjendje të rënda para-ekzistuese si: psikoza, aftësia
e kufizuar intelektuale dhe epilepsia bëhen akoma më shumë vulnerabël. Në
fund, përdorimi i alkoolit dhe drogës paraqesin rreziqe serioze për problemet
shëndetësore dhe dhunën me bazë gjinore. Në të njëjtën kohë që nevojat e
shëndetit mendor të popullatës janë rritur ndjeshëm, shpesh mungojnë burimet
vendore të kujdesit shëndetësor mendor. Brenda këtyre konteksteve, mjetet
praktike janë të nevojshme më shumë se kurrë.
7/10/2020 3| Çrregullime të rënda mendore, çrregullime të lidhura me përdorimin e substancave dhe epilepsia
1. Parimet e komunikimit
2. Parimet e vlerësimit
3. Parimet e menaxhimit
4. Parimet e uljes të stresit dhe forcimit të mbështetjes sociale
5. Parimet e mbrojtjes së të drejtave të njeriut
6. Parimet e vëmendjes ndaj mirëqenies së përgjithshme
10/07/2020 4
Parimet e ndërhyrjes
| Çrregullime të rënda mendore, çrregullime të lidhura me përdorimin e substancave dhe epilepsia
10/07/2020 5
Nivelet piramidale të ndërhyrjeve
| Çrregullime të rënda mendore, çrregullime të lidhura me përdorimin e substancave dhe epilepsia
10/07/2020 6
Çrregullimet e rënda mendore – psikozat, çrregullimet e humorit, çrregullimet e ankthit
| Çrregullime të rënda mendore, çrregullime të lidhura me përdorimin e substancave dhe epilepsia
10/07/2020 7
Stresi akut
| Çrregullime të rënda mendore, çrregullime të lidhura me përdorimin e substancave dhe epilepsia
Kriteret
▪ një ngjarje potencialisht traumatike ka ndodhur
brenda afërsisht 1 muaji
▪ simptomat kanë filluar pas ngjarjes
▪ vështirësi të konsiderueshme në funksionimin
e përditshëm për shkak të simptomave ose
kërkon ndihmë për simptomat.
Pyetje te rëndësishme
1. A ka përjetuar personi kohët e fundit një ngjarje
potencialisht traumatike?
2. Nëse brenda muajit të fundit ka ndodhur një
ngjarje potencialisht traumatike, a ka personi
simptoma të rëndësishme të stresit akut?
3. A ka një gjendje të njëkohshme?
• ankth për kërcënime të lidhura me ngjarjen(et) traumatike
• probleme gjumi
• probleme përqëndrimi
• përsëritjen e ëndrrave të frikshme, fanepsjen ose ndërfutjen e
kujtimeve të ngjarjeve, të shoqëruara nga frika ose tmerri i
madh
• shmangien e qëllimshme e mendimeve, kujtimeve, veprimtarive
ose situatave që i kujtojnë personit ngjarjet (p.sh. shmangia e
të folurit për çështje që janë kujtesë ose shmangia e kthimit në
vendet ku kanë ndodhur ngjarjet)
• të qënurit “jumpy” ose “on edge” (tepër i ekzaltuar); shqetësimi
i tepërt dhe vigjilenca ndaj rrezikut ose reagimi i fortë ndaj
zhurmave të larta ose lëvizjeve të papritura
• të ndjerit i tronditur, i mërzitur ose i mpirë apo me aftësi të
kufizuar për të ndier ndonjë gjë
• çdo emocion shqetësues (p.sh. përlotje të shpeshtë, zemërim)
ose mendime
• ndryshime në sjellje, siç janë:
• agresioni
• izolimi dhe tërheqja sociale
• sjelljet e marrjes përsipër të rrezikut tek adoleshentët
• sjellje regresive* të tilla si urinimi në shtrat, kapja pas sendeve
ose përlotja tek fëmijët
• hiperventilimi (p.sh. frymëmarrje e shpejtë, mbajtja e frymës)
• ankesa fizike të pashpjegueshme nga ana mjekësore, siç janë:
• palpitacione, marramendje
• dhimbje koke, vuajtje dhe dhimbje të përgjithshme
• Simptoma disociative të cilat lidhen me trupin (p.sh. paralizë
mjekësore e pashpjegueshme*, aftësia e kufizuar për të folur
ose parë, “pseudo kriza epileptike”*).
10/07/2020 8
Stresi akut - simptomat
| Çrregullime të rënda mendore, çrregullime të lidhura me përdorimin e substancave dhe epilepsia
➢ Ofroni mbështetjen psikosociale bazë
➢ Ofroni mbështetje psikosociale shtesë, siç përshkruhet në Parimet e uljes së stresit dhe forcimit të ndihmës sociale (>> Parimet e
përgjithshme të kujdesit):
➢ Mësojeni personin për reagimet normale ndaj pikëllimit dhe stresit akut, p.sh.:
➢ Menaxhoni gjendjet e njëkohshme.
➢ Menaxhoni problemet me gjumin
➢ Menaxhimi i problemeve të urinimit natën tek fëmijët
➢ Menaxhimi i hiperventilimit
➢ Menaxhimi i simptomave disociative
➢ Kërkoni të kthehet pas 2-4 javësh nëse nuk përmirësohen dhe në çdo kohë në rast se përkeqsohen
10/07/20209
Stresi akut – parimet e menaxhimit
| Çrregullime të rënda mendore, çrregullime të lidhura me përdorimin e substancave dhe epilepsia
10/07/2020 10
PTSD
| Çrregullime të rënda mendore, çrregullime të lidhura me përdorimin e substancave dhe epilepsia
KriteretPyetje te rëndësishme
➢ A ka përjetuar personi një ngjarje potencialisht traumatike
më shumë se 1 muaj më parë?
➢ Nëse më shumë se 1 muaj më parë ka ndodhur një ngjarje
potencialisht traumatike, a ka PTSD personi?
➢ A ka një gjendje të njëkohshme?
Kriteret
▪ një ngjarje potencialisht traumatike ka ndodhur
më shumë se një muaj më parë
▪ simptomat kanë filluar ca kohë pas ngjarjes
▪ vështirësi të konsiderueshme në funksionimin
e përditshëm për shkak të simptomave ose
kërkon ndihmë për simptomat.
10/07/2020 11
PTSD - simptomat
| Çrregullime të rënda mendore, çrregullime të lidhura me përdorimin e substancave dhe epilepsia
▪ Probleme me gjumin (p.sh. mungesë gjumi)
▪ nervozizëm, gjendje të të vazhdueshme ankthi ose depresioni
▪ simptoma të shumta të vazhdueshme fizike pa ndonjë shkak të qartë fizik (p.sh. dhimbje koke, rrahje të forta zemre).
▪ Ripërjetimin e ngjarjes
▪ Shmangja e simptomave
▪ ndjenjë të theksuar kërcënimi aktual
▪ vështirësinë me funksionimin e përditshëm
▪ Te gjitha simptomat e permendura tek stresi akut
➢ Jepni njohuri për PTSD-në
➢ Personin këshillojeni që:
• Të vazhdojë rutinën e tij normale ditore sa më shumë që të jetë e mundur.
• Të bisedojë me njerëzit e besuar për atë që ka ndodhur dhe si ndjehen, por vetëm kur ai të jetë i gatshëm ta bëjë këtë.
• Të angazhohet në aktivitete relaksuese për të ulur ankthin dhe tensionin.
• Të shmangë përdorimin e alkoolit ose drogave për të përballuar simptomat e PTSD-së.
➢ Ofroni mbështetje psikosociale siç përshkruhet në Parimet e uljes së stresit dhe forcimit të ndihmës sociale
➢ Nëse ka terapistë të trajnuar dhe të mbikëqyrur të disponueshëm, merrni në konsideratë t’i referoni për:
➢ Te të rriturit, kur terapia konjitive për sjelljen, EMDR-ja ose menaxhimi i stresit nuk funksionojnë ose nuk janë të disponueshme,
merrni në konsideratë medikamentet antidepresive (frenues selektiv për riabsorbimin e serotoninës ose medikamente
antidepresive triciklike)
➢ Ndjekja
10/07/202012
PTSD – parimet e menaxhimit
| Çrregullime të rënda mendore, çrregullime të lidhura me përdorimin e substancave dhe epilepsia
10/07/2020 13
Çrregullimet e humorit (depression-bipolaritet)
| Çrregullime të rënda mendore, çrregullime të lidhura me përdorimin e substancave dhe epilepsia
Pyetje te rëndësishme dhe kriteret
➢ A ka personi çrregullim depresiv mesatar-të rëndë?
A. Personi ka pasur të paktën një nga simptomat kryesore të
mëposhtme të çrregullimit depresiv për të paktën 2 javë:
B. Personi ka pasur të paktën disa nga simptomat e
mëposhtme shtesë të çrregullimit depresiv në një shkallë të
theksuar (ose shumë nga simptomat e listuara në një
shkallë më të vogël) për të paktën 2 javë:
C. Individi ka vështirësi të konsiderueshme në funksionimin e
përditshëm në fushat personale, familjare, sociale, arsimore,
profesionale ose në fusha të tjera të rëndësishme.
Në qoftë se të treja - A, B dhe C - janë të pranishme për të paktën 2 javë, atëherë ka mundësi që të
jetë çrregullimi depresiv mesatar-i rëndë.
➢ A ka shpjegime të tjera të mundshme për simptomat (përveç
çrregullimit depresiv mesatar-të rëndë)?
➢ A ekziston një gjendje e njëkohshme mendore, neurologjike
dhe nga përdorimi i substancave (MNS), e cila kërkon
menaxhim?
10/07/2020 14
Depresioni - simptomat
| Çrregullime të rënda mendore, çrregullime të lidhura me përdorimin e substancave dhe epilepsia
• Gjumë të trazuar ose fle më shumë ose më pak
• Ndryshim të konsiderueshëm në oreks ose në peshë (ulje ose rritje)
• Beson se është i pavlefshëm ose ka ndjesinë e fajit të tepërt
• Lodhje ose humbje të energjisë
• Ulje të aftësisë për t’u përqendruar dhe për të pasur vëmendje tek detyrat
• Pavendosmëri
• Acarim ose nervozizëm fizik të dukshëm
• Flet ose lëviz më ngadalë se normalja
• Mungesë shprese për të ardhmen
• Mendime apo akte vetëvrasëse.
➢ Ndërhyrjet psikosociale
1. Ofroni edukim psikologjik
2. Ofroni mbështetje psikosociale siç përshkruhet në Parimet e uljes së stresit dhe forcimit të mbështetjes sociale
3. Nëse ka terapistë të trajnuar dhe të mbikëqyrur të disponueshëm, merrni parasysh inkurajimin e personave me depresion
mesatar-të rëndë që të përdorin një nga trajtimet e shkurtra të mëposhtme psikologjike sa herë që ata të jenë të disponueshëm:
➢ Ndërhyrjet farmakologjike
a) Marrja në konsideratë e medikamenteve antidepresive
b) Në qoftë se vendosni të rekomandoni medikamente antidepresive, zgjidhni një antidepresiv të përshtatshëm
c) Ndjekja
10/07/202015
Depresioni – parimet e menaxhimit
| Çrregullime të rënda mendore, çrregullime të lidhura me përdorimin e substancave dhe epilepsia
10/07/202016
Depresioni – mjekimi
| Çrregullime të rënda mendore, çrregullime të lidhura me përdorimin e substancave dhe epilepsia
Amitriptyline3 (një TCAb) Fluoxetine (një SSRIc)
Doza fillestare për të rriturit 25-50 mg në kohën e gjumit 10 mg një herë në ditë. Pas 1 jave rriteni në 20 mg
Doza fillestare për adoleshentët Nuk aplikohet (mos rekomandoni TCA për adoleshentët) 10 mg një herë në ditë
Doza fillestare për të moshuarit dhe të sëmurët me mjekime 25 mg në kohën e gjumit 10 mg një herë në ditë
Rritja e dozës për të rriturit Rriteni me 25-50 mg në javë Nëse nuk ka reagim për 6 javë, rriteni deri në 40 mg një herë në ditë
Doza tipike efektive për të rriturit 100-150 mg (doza maksimale 300 mg)d 20-40 mg (doza maksimale 80 mg)
Doza tipike efektive për adoleshentët, të moshuarit dhe të sëmurët
me mjekime
50-75 mg (doza maksimale 100 mg)
Mos e rekomandoni për adoleshentët20 mg (doza maksimale 40 mg)
Efekte anësore serioze dhe të rralla Aritmi kardiake
Akatizi e tejzgjatur*
Anomali gjakderdhjeje tek ata që përdorin aspirinë ose medikamente
të tjera antiinflamatore josteroide*
Ide vetë-dëmtimi (veçanërisht tek adoleshentët dhe të rinjtë)
Efekte anësore të zakonshme
Hipotension ortostatik (rrezik për t’u rrëzuar), tharrje e gojës,
kapsllëk, vështirësi në urinim, marrje mendsh, shikim i paqartë dhe
sedacion
Dhimbje koke, shqetësim, nervozizëm, shqetësime gastrointestinale,
mosfunksionim seksual i riruperueshëm
Kujdes Ndërpriteni menjëherë nëse personi paraqet një episod maniak Ndërpriteni menjëherë nëse personi paraqet një episod maniak
10/07/202017
Depresioni (bipolariteti) – mjekimi
| Çrregullime të rënda mendore, çrregullime të lidhura me përdorimin e substancave dhe epilepsia
Carbamazepine Valproate
Doza fillestare 200 mg/ditë 400 mg/ditë
Doza tipike efektive 400-600 mg/ditë (doza maksimale
1400 mg/ditë)
1000-2000 mg/ditë (doza
maksimale 2500 mg/ditë)
Programi i dozimit Dy herë në ditë, nga goja Dy herë në ditë, nga goja
Efekte anësore të rralla por serioze
♦ Skuqje e rëndë e lëkurës
(sindroma Stevens-Johnson*,
nekrolizë toksike epidermale*) ♦ Depresion i palcës së kockave*
♦ Përhumbje ♦ Konfuzion
Efekte anësore të zakonshme
♦ Përhumbje ♦ Vështirësi në ecje ♦ Të përziera
♦ Letargji ♦ Sedacion ♦ Të dridhura ♦ Të përziera, diarre ♦ Humbje peshe ♦ Humbje e përkoshme e flokëve
(normalisht rritja përsëri fillon
brenda 6 muajve) ♦ Funksioni hepatik të dëmtuar
10/07/2020 18
Psikozat
| Çrregullime të rënda mendore, çrregullime të lidhura me përdorimin e substancave dhe epilepsia
Pyetje te rëndësishme dhe kriteret
➢ A ka psikozë personi?
Iluzione* (besime ose dyshime fikse të rreme, të cilat mbahen në
mënyrë të vendosur edhe kur ka dëshmi për të kundërtën)
• Këshillë: Provoni duke pyetur më tej se çfarë
nënkupton personi dhe dëgjoni me kujdes.
Haluçinacione* (dëgjimi, shikimi ose ndijimi i gjërave që nuk janë
aty)
• A dëgjoni apo shikoni gjëra që të tjerët nuk
munden?
Mendime të çorganizuara të cilat kalojnë nga njëra temë në tjetrën
pa lidhje logjike; bisedë që është e vështirë për t’u ndjekur
Përjetime të pazakonta, siç është besimi se të tjerët vendosin
mendime në mendjen e dikujt, se të tjerët tërheqin mendime nga
mendja e dikujt ose që mendimet e dikujt po transmetohen tek të
tjerët
Sjellje jonormale si aktiviteti i çuditshëm, ekscentrik, pa synim dhe i
acaruar ose mbajtja e një qëndrimi jonormal të trupit apo qëndrimi
fare pa lëvizur
Simptoma kronike të cilat përmbajnë një humbje të funksionimit
normal, përfshirë:
mungesë energjie ose motivimi për të bërë detyrat dhe punën e
përditshme
apati dhe tërheqja sociale
pakujdesi ose kujdes personal i dobët
mungesë ekspresiviteti dhe përvoje emocionale.
➢ A ka shkaqe fizike akute të simptomave psikotike që mund të
menaxhohen?
➢ A është ky një episod maniakal?
Nëse janë të pranishme shumë simptoma, mund të jetë Psikozë.
Gjithmonë vlerësoni për rrezikun e pashmangshëm të vetëvrasjes
(>> SUI) dhe për dëmtim të të tjerëve dhe nga të tjerët.
10/07/2020 19
Psikozat - simptomat
| Çrregullime të rënda mendore, çrregullime të lidhura me përdorimin e substancave dhe epilepsia
Sjellje jonormale (p.sh. pamje e çuditshme, pakujdesi ndaj vetes, bisedë pa lidhje, bredhje pa asnjë qëllim,
murmurit ose qesh me veten)
Besime të çuditshme
Dëgjimi i zërave ose shikimi i gjërave që nuk janë aty
Dyshim i jashtëzakonshëm
Mungesë dëshire për të ndenjur ose biseduar me të tjerët; mungesë motivimi për të bërë detyrat dhe punën e
përditshme.
A. Ndërhyrjet farmakologjike (Për psikozën pa shkaqe fizike akute, për simptomat psikotike nga shkaqet fizike akute (p.sh. lënia e
alkoolit ose deliri, për episodin maniakal)
B. Ndërhyrjet psikosociale
C. Ndjekja
10/07/202020
Psikozat – parimet e menaxhimit
| Çrregullime të rënda mendore, çrregullime të lidhura me përdorimin e substancave dhe epilepsia
Mjekimi Haloperidola Chlorpromazine Risperidone
Doza fillestare 2.5 mg në ditë 50—75 mg në ditë 2 mg në ditë
Doza tipike efektive
4—10 mg/ditë
(doza maksimale 20
mg)
75—300 mg/ditëb
(doza maksimale
1000 mg)
4—6 mg/ditë
(doza
maksimale 10
mg)
Mënyra e administrimitNga
goja/intramuskulareNga goja Nga goja
Efektet anësore të rëndësishme:
Efektet anësore
ekstrapiramidale*+ + + + +
Sedacion (sidomos tek të
moshuarit)+ + + + +
Hezitim urinar/mbajtje e
urinës+ + +
Hipotension ortostatik* + + + + +
Sindroma malinjë
neuroleptike*Rrallëc Rrallëc Rrallëc
Mjekimi Biperidena Trihexphenidyl
Doza fillestare 1 mg dy herë në ditë 1 mg në ditë
Doza tipike efektive
3—6 mg/ditë
(doza maksimale 12
mg)
5—15 mg në ditë
(doza maksimale 20
mg)
Mënyra e administrimit Nga goja Nga goja
Efektet anësore të rëndësishme:
Konfuzion, shqetësime të kujtesës (sidomos tek
të moshuarit)+++ +++
Sedacioni (sidomos tek të moshuarit) + +
Hezitim urinar/mbajtje e urinës ++ ++
Antipsikotikë
Antikolinergjike
10/07/2020 21
Epilepsia
| Çrregullime të rënda mendore, çrregullime të lidhura me përdorimin e substancave dhe epilepsia
Epilepsia është një gjendje kronike neurologjike që përfshin kriza epileptike të përsëritura të paprovokuara, të shkaktuara nga
aktiviteti elektrik jonormal në tru.
Ekzistojnë lloje të ndryshme të epilepsisë dhe ky modul mbulon vetëm llojin më të përhapur, epilepsinë konvulsive.
Epilepsia konvulsive karakterizohet nga kriza epileptike të cilat shkaktojnë kontraktime të papritura të pavullnetshme të
muskujve, të alternuara me relaksimin e muskujve, duke bërë që trupi dhe gjymtyrët të dridhen ose të bëhen të ngurta.
Krizat epileptike shpesh shoqërohen me dëmtim të vetëdijes. Një person që përjeton konvulsione mund të rrëzohet dhe të pësojë
lëndime.
Gjatë emergjencave humanitare, ndërpritet shpesh furnizimi me medikamente antiepileptike. Pa akses të vazhdueshëm te këto
medikamente, njerëzit me epilepsi mund të fillojnë përsëri të përjetojnë kriza epileptike, të cilat mund të jenë kërcënuese për
jetën.
10/07/2020 22
Epilepsia
| Çrregullime të rënda mendore, çrregullime të lidhura me përdorimin e substancave dhe epilepsia
Pyetje te rëndësishme dhe kriteret
➢ A i plotëson personi kriteret për krizë epileptike konvulsive?
➢ Në rastin e një krize epileptike konvulsive, a ka ndonjë shkak akut?
➢ Në rastin e krizë epileptike konvulsive pa një shkak akut të identifikuar, a është epilepsi?
▪ Personi i plotëson kriteret për një krizë epileptike konvulsive nëse ka lëvizje konvulsive dhe të paktën 2 simptoma të tjera nga lista e mësipërme.
▪ Dyshohet për krizë epileptike jo konvulsive ose gjendje të tjera mjekësore vetëm nëse janë të pranishme 1 ose 2 nga kriteret e mësipërme.
▪ Nëse personi ka pasur më shumë se një krizë epileptike jo konvulsive, këshillohuni me një specialist.
▪ Nëse dyshohet për gjendje të tjera mjekësore, menaxhojeni në përputhje me rrethanat.
▪ Ndiqeni 3 muaj për ta rivlerësuar.
10/07/2020 23
Epilepsia - simptomat
| Çrregullime të rënda mendore, çrregullime të lidhura me përdorimin e substancave dhe epilepsia
▪ lëvizje konvulsive të cilat zgjasin më shumë se 1-2 minuta
▪ humbje ose dëmtim të vetëdijes
▪ ngurtësi ose shtangësi të trupit ose gjymtyrëve që zgjasin më shumë se 1-2 minuta
▪ gjuhën e kafshuar ose të mavijosur apo lëndim trupor
▪ humbje të kontrollit të fshikëzës së urinës ose zorrëve gjatë episodit.
▪ Pas lëvizjeve jonormale, personi mund të demonstrojë konfuzion, përgjumje, përhumbje ose sjellje jonormale.
▪ Personi mund të ankohet edhe për lodhje, dhimbje koke ose dhimbje të muskujve.
1. Jepini informacion për epilepsinë personit dhe kujdestarëve
2. Filloni ose rifilloni medikamentet antiepileptike
3. Ndjekja
10/07/202024
Epilepsia – parimet e menaxhimit
| Çrregullime të rënda mendore, çrregullime të lidhura me përdorimin e substancave dhe epilepsia
Phenobarbitala Carbamazepine Phenytoin Valproate
Doza fillestare tek
fëmijët 2-3 mg/kg/ditë 5 mg/kg/ditë 3-4 mg/kg/ditë 15-20 mg/kg/ditë
Doza tipike efektive
për fëmijët 2-6 mg/kg/ditë 10-30 mg/kg/ditë
3-8 mg/kg/ditë (max.
dose 300 mg/ditë) 15-30 mg/kg/ditë
Doza fillestare tek të
rriturit 60 mg/ditë 200-400 mg/ditë 150-200 mg/ditë 400 mg/ditë
Doza tipike efektive
për të rriturit 60-180 mg/ditë 400-1400 mg/ditë 200-400 mg/ditë 400-2000 mg/ditë
Programi i dozimit Një herë në ditë në kohën e gjumit
Dy herë në ditë
Te fëmijët, jepeni dy
herë në ditë; tek të
rriturit, mund të jepet
një herë në ditë
Zakonisht, 2 ose 3
here në ditë
Efekte anësore
serioze por të rralla
♦ Skuqje e rëndë e lëkurës (sindroma
Stevens-Johnson*)
♦ Depresion i palcës së kockave*
♦ Insufiçencë e mëlçisë
♦ Skuqje e rëndë e lëkurës (sindroma
Stevens-Johnson*,
nekrolizë toksike
epidermale*)
♦ Depresion i palcës së kockave*
♦ Anemi dhe anomaly të tjera hematologjike
♦ Reagime hipersensiviteti,
përfshirë skuqjen e
rëndë të lëkurës
(sindroma Stevens-
Johnson*)
♦ Hepatit
♦ Përhumbje ♦ Konfuzion
Efekte anësore të
zakonshme
♦ Përhumbje ♦ Hiperaktivitet tek
fëmijët
♦ Përhumbje ♦ Vështirësi në ecje ♦ Të përziera
♦ Të përziera, të vjella, konstipacion
♦ Të dridhura ♦ Përgjumje ♦ Ataksi dhe
ngadalësim të të
folurit
♦ Dridhje muskulore ♦ Konfuzion mendor
♦ Letargji ♦ Sedacion ♦ Të dridhura ♦ Të përziera, diarre ♦ Humbje peshe ♦ Humbje e
përkoshme e flokëve
(normalisht rritja
përsëri fillon brenda
6 muajve)
♦ Funksioni hepatik të dëmtuar
Kujdes
♦ Tek fëmijët me aftësi të kufizuara
intelektuale ose
probleme të sjelljes
shmangeni
phenobarbitalin
♦ Shmangeni valproatin
tek gratë shtatzëna