Geološke rezerve uglja u svetu po stratigrafskoj pripadnosti

Karbon

Perm

Jura

Kreda

Tercijar

0 5 10 15 20 25 30 %

Karbon

Perm

Jura

Kreda

Tercijar

DOKAZANE REZERVE

NAJBOGATIJE DRŽAVE• SAD – 28,9 %• Rusija – 19,0 %• Kina – 13,9 %• Australija – 9,2 %• Preostalih 30,4 %: Australija,

Indija, JAR, Ukraina i Poljska .

CoalProved reserves at end 2008

Anthracite Sub-and bituminous Share

M illion tonnes bituminous and lignite To t al of total

US 108950 129358 238308 28.9%Canada 3471 3107 6578 0.8%M exico 860 351 1211 0.1%Total North America 113281 132816 246097 29.8%Brazil – 7059 7059 0.9%Colombia 6434 380 6814 0.8%Venezuela 479 – 479 0.1%Other S. & Cent. America 51 603 654 0.1%Total S. & Cent. America 6964 8042 15006 1.8%Bulgaria 5 1991 1996 0.2%Czech Republic 1673 2828 4501 0.5%Germany 152 6556 6708 0.8%Greece – 3900 3900 0.5%Hungary 199 3103 3302 0.4%Kazakhstan 28170 3130 31300 3.8%Poland 6012 1490 7502 0.9%Romania 12 410 422 0.1%Russian Federation 49088 107922 157010 19.0%Spain 200 330 530 0.1%Turkey – 1814 1814 0.2%Ukraine 15351 18522 33873 4.1%United Kingdom 155 – 155 ♦

Other Europe & Eurasia 1025 18208 19233 2.3%Total Europe & Eurasia 102042 170204 272246 33.0%South Africa 30408 – 30408 3.7%Zimbabwe 502 – 502 0.1%Other Africa 929 174 1103 0.1%M iddle East 1386 – 1386 0.2%Total M iddle East & Africa 33225 174 33399 4.0%Australia 36800 39400 76200 9.2%China 62200 52300 114500 13.9%India 54000 4600 58600 7.1%Indonesia 1721 2607 4328 0.5%Japan 355 – 355 ♦

New Zealand 33 538 571 0.1%North Korea 300 300 600 0.1%Pakistan 1 2069 2070 0.3%South Korea 133 – 133 ♦

Thailand – 1354 1354 0.2%Vietnam 150 – 150 ♦

Other Asia Pacific 115 276 391 ♦

Total Asia Pacific 155809 103444 259253 31.4%T o tal Wo rld 411321 414680 826001 100.0%of which: European Union 8427 21143 29570 3.6%

OECD 159012 193083 352095 42.6%Former Soviet Union 93609 132386 225995 27.4%Other EM Es 158700 89211 247911 30.0%

* M ore than 500 years. Source of reserves data: World Energy Council, 2009.♦ Less than 0.05%.

N ot es: Proved reserves of coal – Generally taken to be those quantit ies that geological and engineering information indicates with reasonable certainty can be recovered in the future from known deposits under exist ing economic and operating condit ions.Reserves-to-production (R/P) rat io – If the reserves remaining at the end of the year are divided by the production in that year, the result is the length of t ime that those remaining reserves would

Generalno, oko 15% kopna svih kontinenata zauimaju ugljonosne formacije.

PROIZVODNJA

• Godišnjaproizvodnjau svetuiznosi oko3 x 109

tce

Production*Change

2008 overM illion tonnes oil equivalent 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2 0 0 8 2007

US 603.2 584.3 570.1 590.3 570.1 553.6 572.4 580.2 595.1 587.7 596.9 1.3%Canada 40.8 39.2 37.1 37.6 34.9 32.2 34.7 35.6 34.5 36.9 36.0 -2.6%M exico 4.8 4.9 5.4 5.3 5.3 4.6 4.7 5.2 5.5 6.0 5.5 -8.6%Total North America 648.8 628.3 612.6 633.2 610.2 590.4 611.8 620.9 635.2 630.6 638.4 1.0%Brazil 2.0 2.1 2.9 2.1 1.9 1.8 2.0 2.4 2.2 2.3 2.4 7.6%Colombia 21.9 21.3 24.9 28.5 25.7 32.5 34.9 38.4 42.6 45.4 47.8 4.9%Venezuela 4.7 4.8 5.8 5.6 5.9 5.1 5.9 5.3 5.4 5.9 4.7 -20.2%Other S. & Cent. America 0.8 0.5 0.4 0.5 0.4 0.5 0.2 0.3 0.6 0.5 0.6 36.3%Total S. & Cent. America 29.5 28.7 33.9 36.8 33.9 39.9 43.0 46.3 50.9 54.0 55.5 2.5%Bulgaria 5.0 4.2 4.4 4.4 4.4 4.6 4.5 4.1 4.2 4.7 4.8 1.3%Czech Republic 26.0 23.1 25.0 25.4 24.3 24.2 23.5 23.5 23.7 23.4 22.8 -3.0%France 3.6 3.3 2.3 1.5 1.1 1.3 0.4 0.2 0.2 0.2 0.1 -50.1%Germany 61.3 59.4 56.5 54.1 55.0 54.1 54.7 53.2 50.3 51.5 47.7 -7.7%Greece 8.1 8.0 8.2 8.5 9.1 9.5 9.6 9.4 8.6 9.0 9.1 0.3%Hungary 3.0 3.1 2.9 2.9 2.7 2.8 2.4 2.0 2.1 2.0 1.9 -4.5%Kazakhstan 36.0 30.0 38.5 40.7 37.8 43.3 44.4 44.2 49.1 50.0 58.8 17.1%Poland 79.6 77.0 71.3 71.7 71.3 71.4 70.5 68.7 67.0 62.3 60.5 -3.3%Romania 5.7 5.1 6.4 7.1 6.6 7.0 6.7 6.6 6.5 6.7 6.5 -3.2%Russian Federation 103.9 112.1 116.0 122.6 117.3 127.1 131.7 139.2 145.1 148.2 152.8 2.8%Spain 9.3 8.6 8.0 7.6 7.2 6.8 6.7 6.4 6.2 6.0 5.5 -9.1%Turkey 13.9 13.3 13.9 14.2 11.5 10.5 10.5 12.8 13.4 15.8 17.8 12.6%Ukraine 39.9 42.3 42.0 43.5 42.8 41.7 42.2 40.9 41.8 39.9 40.2 0.4%United Kingdom 25.0 22.5 19.0 19.4 18.2 17.2 15.3 12.5 11.3 10.3 10.9 5.0%Other Europe & Eurasia 16.7 13.4 14.0 14.4 15.3 15.8 15.6 14.7 15.7 16.7 17.1 2.0%Total Europe & Eurasia 437.0 425.3 428.6 438.2 424.6 437.2 438.7 438.4 445.3 447.0 456.4 1.8%Total M iddle East 0.6 0.7 0.6 0.5 0.4 0.6 0.6 0.6 0.5 0.5 0.5 -0.3%South A frica 127.1 125.6 126.6 126.1 124.1 134.1 137.2 137.7 138.0 139.6 141.1 0.8%Zimbabwe 3.5 3.2 2.8 2.9 2.5 1.8 2.4 1.9 1.4 1.4 1.1 -17.2%Other A frica 1.4 1.3 1.2 1.2 1.3 1.6 1.3 1.2 1.2 1.1 1.1 -0.3%Total Africa 132.0 130.1 130.7 130.2 128.0 137.5 140.9 140.7 140.5 142.1 143.4 0.6%Australia 149.8 160.8 166.3 179.9 184.5 190.1 198.8 206.5 211.0 218.5 219.9 0.3%C hina 628.7 645.9 656.7 697.6 733.7 868 .4 1012.1 1120.0 1205 .1 1282.4 1414.5 10.0%India 126.5 124.4 132.2 133.6 138.5 144 .4 155.7 162.1 170 .2 181.0 194.3 7.0%Indonesia 38.3 45.3 47.4 56.5 63.6 70.3 81.4 93.9 119.2 133.7 141.1 5.3%Japan 2.0 2.2 1.7 1.8 0.8 0.7 0.7 0.6 0.7 0.8 0.7 -14.0%New Zealand 2.0 2.1 2.2 2.4 2.7 3.2 3.2 3.2 3.5 3.0 3.1 5.5%Pakistan 1.5 1.5 1.4 1.5 1.6 1.5 1.5 1.6 1.7 1.6 1.9 14.8%South Korea 2.0 1.9 1.9 1.7 1.5 1.5 1.4 1.3 1.3 1.3 1.3 -4.0%Thailand 6.1 5.7 5.1 5.6 5.7 5.3 5.6 5.8 5.3 5.1 5.1 -1.3%Vietnam 6.4 4.9 6.5 7.5 9.2 10.8 14.7 18.3 21.8 23.1 23.6 2.1%Other Asia Pacific 15.7 18.0 19.3 19.7 19.3 20.0 21.7 23.8 24.1 24.9 25.3 1.6%Total Asia Pacific 978.9 1012.8 1040.8 1107.8 1161.0 1316.2 1496.9 1637.1 1764.0 1875.4 2030.7 8.0%T o tal Wo rld 2226.8 2225.9 2247.1 2346.7 2358.1 2521.8 2732.0 2884.2 3036 .3 3149.5 3324.9 5.3%o f which: European Union 229.2 216.7 206.6 205.1 202.5 201.2 196.3 188.4 181.8 178.0 171.5 -3.9%

OECD 1036.0 1015.2 993.7 1026.9 1003.1 986.9 1012.4 1022.8 1036.6 1038.1 1042.5 0.1%Former Soviet Union 180.8 185.5 197.4 207.8 198.9 212.8 219.4 225.5 237.2 239.2 252.9 5.4%Other EM Es 1010.0 1025.3 1056.0 1112.1 1156.1 1322.0 1500.2 1635.8 1762.5 1872.1 2029.6 8.1%

* Commercial solid fuels only, i.e. bituminous coal and anthracite (hard coal), and lignite and brown (sub-bituminous) coal.♦ Less than 0.05%.

N ot es: Growt h rat es are ad just ed f o r leap years.

CoalProved reserves at end 2008

Anthracite Sub-and bituminous

M illion tonnes bituminous and lignite To t al R/P ratio

US 108950 129358 238308 224Canada 3471 3107 6578 97M exico 860 351 1211 106Total North America 113281 132816 246097 216T o tal Wo rld 411321 414680 826001 122

A. Istočna ili Apalačka provincija je najstarija i najekstenzivnije razvijana ugljonosna provincija u SAD, a ugalj je karbonske starosti. Ova provincija sadrži 2/5 nacionalnih rezervi kamenih ugljeva kao i praktično sav antracit. Rang uglja raste od zapada ka istoku provincije, pa tako mrki i kameni ugljevi prelaze u antracite. Slojevi uglja su obično 0,5 - 3,5 m. Nekada je otkopavano podzemnom eksploatacijom, a danas se eksploatišu površinskim kopovima.

B. Interior provincija obuhvata veći broj izolovanih basena sa karbonskim kamenim ugljem nižeg ranga, sa dosta sumpora (3-5 %). Arkoma basenima ugljeve višeg ranga, uključujući poluantracite sa malo sumpora. U istočnom delu provincije, ugljeni slojevi su debljine 0.5 do 2,5 m, a dva sloja (Sprinfild i Herin ugljevi) su regionalno rasprostranjeni na više hiljada km2. Ovi slojevi daju 90 % proizvodnje u ovom regionu. Zapadni deo karakterišu tanji slojevi (do 1,5 m), takoñe vrlo rasprostranjeni, a eksploatišu se isključivo površinski.

C. Severna provincija Velikih Ravnica ima ležišta uglja kredne do tercijarne starosti. Područje obuhvata delove Vajominga, Montane, Severne i Južne Dakote. Prvenstveno su zastupljeni mrki ugljevi velike debljine, obično preko 30 m, sa malo sumpora, a otkopavaju se površinski. Rang uglja raste od istoka ka zapadu. U Willingstone basenu su meki mrki ugljevi, u Powder River i drugim tercijarnim basenima su mrki ugljevi višeg ranga. Kredni ugljevi severne Montane su već kameni.

D. Provincija Stenovitih planina (Rocky Mountains) obuhvata ugljeve akumulirane u seriji intermontanskih basena. Kredni su kameni i mrki višeg ranga, a tercijarni su mrki višeg i nižeg ranga. Slojevi su debeli 3-10 m, neki su strukturno poremećeni, a neki i izmenjeni pod dejstvom magmatskih intruzija. Imaju malo sumpora, a površinski se eksploatišu.

CoalProved reserves at end 2008

Anthracite Sub-and bituminous

M illion tonnes bituminous and lignite To t al R/P ratio

US 108950 129358 238308 224Canada 3471 3107 6578 97M exico 860 351 1211 106Total North America 113281 132816 246097 216T o tal Wo rld 411321 414680 826001 122

E. Provincija Pacifičke obale obuhvata ležišta uglja zapadno od Stenovitih planina, kao i ona na Aljasci. Ugalj je tercijarne starosti, a nalazi se u malim raštrkanim basenima, od Kalifornije na jugu do Sietla na severu. Slojevi uglja su tektonizirani i metamorfisani. Na Aljasci su otkrivena brojna ležišta mrko-kamenih ugljeva. Ovo područje još nije u potpunosti istraženo, ali su procene da sadrži oko 10 % svetskih bilansnih rezervi uglja.

F. Provincija Gulf Coast ravnice sadrži tercijarne meke mrke ugljeve (lignite). Eksploatacija se vrši na velikim površinskim kopovima, a koristi se za termoelektrane.

CoalProved reserves at end 2008

Anthracite Sub-and bituminous

M illion tonnes bituminous and lignite To t al R/P ratio

US 108950 129358 238308 224Canada 3471 3107 6578 97M exico 860 351 1211 106Total North America 113281 132816 246097 216T o tal Wo rld 411321 414680 826001 122

• Najveći ugljonosni region se nalazi u zapadnoj Kanadi, a prostire se od južnog Saskačevana, preko Alberte do Britanske Kolumbije. Ugljevi pod ravnicama su srazmerno neporemećeni tercijarni i mezozojski (gornjojurski – donjokredni) mrki ugljevi višeg i nižeg ranga, dok se u planinskim područjima javljaju prvenstveno mezozojski kameni ugljevi. Debljina slojeva uglja obično iznosi 3-5 m. U Britanskoj Kolumbiji su otkriveni jako tektonizirani mezozojski kameni ugljevi i antraciti, zajedno sa mladjim tercijarnim lignitima.

• U istočnoj Kanadi, eksploatišu se kameni ugljevi karbona (veliki ugljenokopi «Minto» u Novom Brunsviku – tanak ugljeni sloj 0,5 m koji se koristi za termoelektranu, i «Sidnej» u Novoj Škotskoj koji se sada otkopava isključivo u podmorju, a takoñe uglavnom snabdeva termoelektrane).

• U severnoj Kanadi, ugljevi su otkriveni u području Jukona i Severozapadnim teritorijama. Iste su starosti kao i oni u zapadnoj Kanadi tj. to su mezozojski kameni ugljevi, često veoma tektonizirani, kao i tercijarni mrki ugljevi. Mezozojski se javljaju prvenstveno na teritoriji Jukona, a tercijarni kako u Jukonu, tako i u Severnim Teritorijama, uključujući kanadska Arktička ostrva. Na njima su inače otkriveni i stariji (devonski) ugljevi.

Ležišta uglja su rasporeñena širom Latinske Amerike i značajno učestvuju u svetskim rezervama kamenog uglja. Većinom su tercijarne starosti, reñe mezozojskе, dok su paleozojski ugljevi uglavnom prisutni samo u Brazilu i Urugvaju.

Meksiko – veći broj manjih ležišta kredne starosti, kameni do antraciti, tektonski vrlo složeni slojevi manje debljine (do 2 m), uz granicu sa Teksasom.

Kosta Rika – tercijarni mrki ugljevi debljine slojeva do 1 m. Široko su rasprostranjena i ležišta treseta (do 2 m debljine).

Venecuela – tercijarni kameni ugljevi nižeg ranga sa malo sumpora, severno od reke Orinoko. Ima i do 30 slojeva deljine do 15 m..

Kolumbija – kredni i tercijarni ugljevi, tektonski vrlo poremećeni, a ranga od lignita do antracita. Najsevernije ležište –«El Cerrejon» (zapadno od basena Marakaibo) je jedno od najznačajnijih ležišta Južne Amerike. Preko 50 slojeva visoko-kvalitetnog tercijarnog kamenog uglja debljine 1 do preko 25 m. Blagi pad ugljonosne serije ka istoku. Izvoz.

Ekvador – mala ležišta lignita u tercijarnoj sekvenci Amazonskog basena, Pacifičke obale i intramontanskih basena u Andima. Mrki ugljevi debljine do 5 m, sa dosta pepela i sumpora.

Peru – Mezozojski kameni ugljevi i antraciti u okviru Andskih Kordiljera, od severa ka jugu kroz čitav Peru. Jaka tektonska i magmatska izmenjenost. Lokalni značaj.

Brazil – više ugljonosnih područja: Gornji Amazon na zapadu (tercijarni ligniti), severoistočni Brazil (karbonski antracit) i GLAVNO područje - južni Brazil – do granice sa Urugvajem (područje sa uljnim šejlovima Irati). U ovom području su karbonsko-permski kameni ugljevi nižeg ranga sa brojnim slojevima do 3 m debljine.

Bolivija – antraciti perma i ligniti tercijara. Čile – 4 područja – od severa ka jugu:

mezozojski, jako ubrani tanki sočivasti antraciti, zatim tercijarni kameni nižeg ranga, pa mrki i na kraju kvalitetni kredno-tercijarni mrki ugljevi debljine do 7 m (12 slojeva).

Argentina – niz basena u AndskimKordiljerima i predgorju. Ugljevikarbonske permo-trijaske, jurske i tercijarne starosti (od severa ka jugu). Tercijarni su od ekonomskog značaja(br. 5 i 6) a kameni su (visokgeotermički gradijent) i mrki na jugu.

Ležišta uglja se nalaze u čitavom nizu basena, a starosti su od paleozoika (karbona), preko mezozoika do tercijara. Prostiru se od Velike Britanije na zapadu, do Turske na istoku. Prisutan je čitav dijapazon ugljeva različitog ranga –od mekih mrkih do antracita, a eksploatišu se preko 160 godina !

Albanija: male dispergovane i lokalne pojave mrkog uglja.

Austrija: veći broj malih ležišta u zapadnom delu zemlje, sva ležišta strukturno složena. Antraciti i kameni. Tercijarni ligniti i mrki u Štajerskoj. Malo rudarenja.

Belgija: karbonsko ležište Kempen na severu je jedino eksploataciono područje (podzemno). Antraciti i kameni, do 2 m.

Bosna i Hercegovina: mrki ugalj Sarajevo-Zenica, Kakanj.

Bugarska: Mrki ugljevi tercijara, do 20 m, strukturno malo poremećeni. Većina rudnika je na zapadu zemlje, sa jednim značajnim ležištem na istoku. Na istoku, na obali Crnog mora, ugljeni slojevi su u većim dubinama i višeg su ranga (kameni).

Češka: Mrki tercijarni ugljevi, tektonski malo poremećeni, slojevi debljine i do 30 m.

Danska: Male rezerve tercijarnih lignita kod Herninga, napuštena proizvodnja.

Francuska: Na severu se nalaze dva velika karbonska basena sa kamenim ugljem, u kojima slojevi dostižu do oko 2 m debljine, jako su tektonizirani, a eksploatacija je podzemna. U Provansalskoj oblasti - na jugu - nalaze se ligniti koji su srazmerno neporemećeni i koji se koriste u termoelektranama.

Grčka: Širom zemlje se eksploatišu tercijarni ligniti. Glavna ležišta su smeštena na severu Grčke u području Florine, Amindaeona i Ptolamaisa, gde slojevi lignita dostižu do 30-40 m. Ugalj je kvalitetan u pogledu sadržaja pepela i sumpora, eksploatacija je površinska, a korišćenje u termoelektranama.

Holandija: Karbonska ugljonosna serija u većoj dubini, ispod mlañih sedimenata, ali su slojevi pretanki za eksploataciju.

Hrvatska: antraciti Istre.

Irska: Karbonski antraciti (na jugu) i kameni ugljevi (na severozapadu). 4 glavna ugljenokopa.

Italija: Karbonski ugljevi u strukturno kompleksnim područjima Alpa i Sardinije. U Apeninima i Sardiniji se nalaze i tercijarni mrki ugljevi, a lokalno su vulkanski metamorfisani. Mala proizvodnja.

Mañarska: Kameni mezozojski ugalj se eksploatiše na severozapadu Mañarske u području oko Meček planine. Strukturno složeno područje, jako ubrano i izrasedano, sa magmatskim intruzijama. Slojevi uglja lošeg kvaliteta i strmog pada, ali lokalno značajne debljine (preko 5 m). Na severu zemlje se eksploatišu i mrki ugljevi i ligniti mezozojske i tercijarne starosti.

Nemačka: Kameni ugljevi su rasprostranjeni u karbonskim basenima zapadne Nemačke, u području Ahena, Rura, Sarske oblasti i donje Saksonije (antraciti). Od posebnog značaja su, meñutim, tercijarni mrki ugljevi koji predstavljaju najveće eksploataciono područje mrkog uglja u svetu, a nalaze se u tri glavna basena: Rajnskom, Lajpciškom i Lausiškom (19, 20 i 21). Reč je o visokokvalitetnim ugljevima, a sa slojevima koji dostižu i do 90 m debljine uz neznatnu strukturnu poremećenost. Ogromni ugljenokopi za termoenergetsku potrošnju.

Poljska: Velike rezerve i duga tradicija eksploatacije uglja. Kameni ugljevi deponovani u tri glavna basena, različite strukturne složenosti: Donje Šleskiugljevi, Gornje Šleski ugljevi - na jugu zemlje i Lublinski ugljevi na istoku – a koji danas imaju najveću perspektivu zbog ogromnih rezervi. Osim kamenih ugljeva, u centralnoj i zapadnoj Poljskoj su otkriveni i mrki ugljevi tercijarne starosti, sa slojevima do 70 m debljine. Koriste se za termoelektrane, a nižeg su kvaliteta.

Portugalija: Mala proizvodnja. Karbonski antraciti na severu i nekoliko manjih basena sa lignitima.

Rumunija: Mrki ugljevi, neporemećeni, u nekoliko slojeva na severu zemlje, do 30 m ukupna debljina. Na jugu (Banat) ima i nešto paleozojskih kamenih ugljeva.

Slovačka: Glavna ugljonosna serija Slovačke je karbonska (rudnik 8), a predstavlja kontinuitet čuvenih Šleskih ugljeva na jugu Poljske. Strukturno-tektonska graña je vrlo kompleksna ali serija ima više slojeva od kojih neki prelaze debljinu od 10 m.

Slovenija: Mrki ugalj u Posavini.

Srbija:- Značajne rezerve mekih mrkih ugljeva.

Španija: Glavni basen sa kamenim ugljem su u regionu Leona, na severu zemlje (50). Osim njih, na istoku i jugu zemlje otkriveni su i mrki ugljevi kredne i tercijarne starosti koji se eksploatišu za termoelektrane.

Turska: Ima značajne rezerve kako karbonskog kamenog uglja, tako i tercijarnog mrkog uglja. Glavni kameni ugljevi su Zonguldak ugljevi na severnoj obali (59) gde je zastupljena kvalitetna serija sa velikim brojem slojeva do 10 m debljine. Tercijarni ugljevi su šire rasprostranjeni duž Turske, a najvažnije ležište je Elbistan (60) na jugoistoku, gde je razvijen jedan sloj lignita debeo 84 m, mada nižeg kvaliteta.

Velika Britanija: Ugljonosni baseni su rasprostranjeni širom zemlje. Po sredi su karbonski kameni ugljevi i antraciti (u Južnom Velsu). Škotski ugljevi su dali poseban doprinos i imaju dugu tradiciju eksploatacije. Jorkširsko-Notingemska ležišta su najznačajnija. Osim kamenih karbonskih ugljeva, otkriveni su i tercijarni mrki ugljevi, posebno u Severnoj Irkoj.

U Africi su prvenstveno zastupljeni kameni ugljevi, i to prvo stariji - karbonske starosti - otkriveni na severnoj obali, u Maroku na zapadu i u Egiptu na istoku, a zatim nešto mlañi – karbonsko-permski, koji su i mnogo značajniji, poznati kao regionalno rasprostranjena ležišta uglja Karroo formacije širom centralne i južne Afrike. Karroo formacija je deponovana na Gondvani koja se razdvojila u mezozoiku, pa otuda sličnosti izmeñu Afričkih Gondvana ugljeva sa onima iz Indije ili Južne Amerike. Prisutni su i mrki ugljevi, ali imaju manji značaj.

Maroko: karbonski kameni ugalj, a ima i lignita. Egipat: Karbonski mrki i kameni ugljevi na

Sinajskom poluostrvu (aktivni rudnici). Mali, Nigerija, Kamerun: Kredno-tercijarni ligniti.• Etiopija: Tercijarni mrki ugljevi na Etiоpijskom

Platou, sa slojevima do 15 m debljine. Puno pepela, malo sumpora.

Zair, Tanzanija, Zambija, Zimbabve: Karbonsko-permski Karroo ugljevi sa uobičajnom debljinom slojeva uglja od par metara ili reñe do 8 m (Zimbabve). Promenjiv kvalitet, često izrasedani.

Bocvana: Velike rezerve Karroo kamenog uglja dužistočne granice zemlje. Slojevi debeli 2-10 m. Srazmerno su neporemećeni, ali sa puno pepela i sumpora. Zbog svog nepovoljnog geografskog položaja, nije izvoznik uglja.

Angola: tercijarni ligniti. Mozambik: Karroo formacija, jako izrasedana, u grupi

basena na prekambrijumskoj podlozi. Slojevi uglja izdanjuju u dugačkim zonama južno od jezera Malavi. Dostižu do 4 m debljine.

Madagaskar: U južnom delu ostrva otkriven je kameni ugalj Karroo serije koja leži preko prekambrijumske podloge. Slojevi uglja do 7 m debljine. Takoñe su otkriveni i tercijarni ligniti u severnom delu ostrva.

Južnoafrička Republika: Serija basena na severu i istoku zemlje. Glavni je Karoo basen (27) koji je ekonomski veoma značajan. Debljina ugljenih slojeva dostiže 5 m, a malo su tektonski poremećeni. Kameni ugalj sa dosta pepela i malo sumpora. Aktivni rudnici su brojni: Istočni Transval, Utreht i dr., a većinom su sa podzemnom eksploatacijom. Basen u celini ima veliku godišnju proizvodnju, kako za termoelektrane, tako i za dobijanje tečnih goriva. Ovaj region je i veliki izvoznik uglja.

Zajednica nezavisnih država (Rusija) je treća država u svetu po proizvodnji uglja. Ima ogromne rezerve svih rangova uglja, koji su rasprostranjeni širom cele zemlje. Debele ugljonosne formacije su starosti od paleozoika (karbon-perma), preko mezozoika (trijas, jura i kreda) do kenozoika. Očuvani su u nizu velikih sedimentnih basena, koji su generalno od zapada ka istoku mlañi. Većina starijih basena su strukturno-tektonski poremećeni, pa ih karakterišu strmi slojevi i ekstenzivna izrasedanost (centralni i istočni Sibir).

Glavna područja sa proizvodnjom kamenog uglja su Donski, Kuznjetski, Karaganda (Kazahstan), Pečorski, Južno Jakutski i manje Narjungrijski basen (1-5 i 10), a ostali su generalno izvori mrkog uglja (Ekibastuzski - Kazahstan, Kansko-Ačinski, Moskovski i Dnjeparski basen).

Devonska ležišta sadrže ugljene slojeve debele 1-3 m, nastale od psilofita u paralskim uslovima, a u centralnom Kazahstanu (3) i u sklopu Kuznjetskog basena (2).

Karbonska ležišta su znatno većeg ekonomskog značaja (oko 10 % rezervi uglja) i to: u evropskom delu zemlje (Donski i Kuznjetski basen), u centralnom Sibiru (Tunguski basen – velike crne površine Srednjosibirske visoravni - bez broja – manje istraženo) i Kazahstanu (Karaganda basen).

Permska ležišta imaju najveći ekonomski značaj (skoro 40 % rezervi uglja), a uglavnom je to visokokvalitetni koksni ugalj. Najpoznatiji je Pečorski basen na severu, Kazahstanski baseni na jugu, a posebno Kuznjetski basen (2) kao i Tunguski basen na istoku (centralni Sibir).

Trijaska ležišta, tačnije trijasko-jurska nemaju veći značaj. Javljaju se u području Urala.

Jurska ležišta zahvataju velike površine, od Krima i Kavkaza na zapadu, preko Urala, Kazahstana i Sibira, do krajnjih istočnih granica Rusije. Najpoznatiji baseni su: Kansko-Ačinski (7), Irkutski (južno od Tunguskog) i Južno Jakutski (br. 5 - poznat i kao Aldanski).

Kredna ležišta uglja se uglavnom nalaze u istočnoj Rusiji i nemaju veći značaj. Ima i kamenih i mrkih.

Tercijarni ugljevi imaju manji značaj u odnosu na paleozojska i mezozojska. Poznatiji ugljonosni baseni su u Ukrajini (Dnjeparski – paleogeni ugalj), Moldavski (sarmat i pont), Južni Ural (eocen-miocen), Kamčatka (paleogen i neogen, mada i kreda).

Južna Azija (Indijski subkontinent)Region od Irana za zapadu do Bangladeša

na istoku.

Kameni ugljevi su paleozojske (karbonsko-permske), mezozojske (jurske) i kenozojske starosti, a mrki su kenozojski i svuda su prisutni. Paleozojski Gondvanaugljevi su otkriveni u Indiji, Pakistanu i Bangladešu, mezozojski u Iranu, Avganistanu, Pakistanu i Indiji.

• Najvažniji su Gondvana ugljevi u Indiji, koji predstavljaju 98 % tamošnjih rezervi uglja, a koriste se za termoelektrane i metalurgiju. Kameni ugljevi se nalaze u preko 14 zasebnih basena smeštenih na severoistoku i istoku Indije. Debljina ugljenih slojeva dostiže do 30 m, sa jednim izuzetno debelim slojem od čak 134 m u ležištu Singrauli (12). Slojevi uglja su izrasedani, ali ne i značajnije tektonizirani.

• Tercijarni ugljevi se nalaze na jugu (17) ali i na severu u planinskom području gde su veoma tektonski poremećeni. Negde su i oblika sočiva sa maksimalnom debljinom od 33 m. Mrki su do kameni, sa dosta sumpora. Lokalno se koriste (na jugu) za termoelektrane.

Na Dalekom istoku ima 13 zemalja sa poznatim ležištima uglja, ali svakako najznačjnija je Kina.

Kina ima ogromne rezerve ugljeva svih rangova. Glavni rudnici se nalaze u istočnoj polovini zemlje, a protežu se od severne do južne granice. Eksploatacija je intenzivna, a tradicionalno se vrši u podzemnim rudnicima. U poslednjih par decenija sve je više površinskih ugljenokopa. U severnom delu, nalazi se serija basena sa paleozojskim i mezozojskim sedimentima koji su srazmerno neporemećeni. Uglavnom su to kameni ugljevi i antraciti, a ima i mrkih. Ugljonosne serije imaju brojne slojeve od kojih neki prelaze i 100 m. U centralnom delu istočne Kine, nalaze se kvalitetni koksni ugljevi, debljine slojeva do 10 m, neporemećeni, sa malo pepela i sumpora, i to je glavno područje izvoza kamenog uglja. U jugoistočnoj Kini, baseni sadrže slojeve debele do oko 12 m, malo tektonski poremećene, a po sredi su kameni koksni ugljevi sa veoma niskim sadržajem sumpora. Na severozapadu Kine je specifično veliko ležište jurskog mrko-kamenog uglja (21).

Mongolija ima ležišta uglja uglavnom na severu zemlje, a po sredi su jako tektonizirani paleozojski antraciti i kameni ugljevi višeg ranga, rasprostranjeni u manjim izolovanim ležištima. Ima i krednih kamenih ugljeva do 25 m debljine (62).

Severna i Južna Koreja: imaju paleozojske, mezozojske (jurske) i kenozojske ugljeve.

Indonezija: tercijarni ugljevi, ranga od lignita do kamenih (blizu površinski magmatski uticaji). Značajne rezerve : Sumatra, Borneo, Java i dr.

Filipini: serija tercijarnih basena sa ugljonosnim serijama. Pretežno mrki ugljevi, mada ima i lokalnih uticaja skorašnje magmatske aktivnosti. Slični ugljevi su i na Tajvanu.

Vijetnamski ugljevi su kameni mezozojski (trijaski) ugljevi. Nalaze se u okviru 4 basena duž jednog pojasa E-W severno od Hanoja. Najznačajniji je severoistočni basen (86) u kome se eksploatiše 6 slojeva debljine do 8 m.

Tajland ima skoro sve tercijarne mrke ugljeve, kao i nešto mezozojskih kamenih. Najvažniji je severozapadni basen (79) gde slojevi dostižu do 30 m.

Burma: bez većeg značaja. Tercijarni ligniti i mezozojski kameni ugalj lošijeg kvaliteta.

Japan: ima raznovrsne ugljevi starosti od perma preko mezozoika do tercijara. Eksploatišu se samo tercijarni, ostali nemaju veći značaj. Reč je o kamenim ugljevima i antracitima dobrog kvaliteta.

Australija je jedan od glavnih prozivoñača uglja u svetu. Glavnina rezervi uglja se nalazi u istočnoj Australiji – posebno u Kvinslendu, ali i Viktoriji (na jugu), a manja ležišta su i u Zapadnoj Australiji i na Novom Zelandu (kredno-terciarni mrki ugalj).

Australijski ugljevi su paleozojski kameni, mezozojski mrki i kenozojski ligniti. Sve rezerve kamenog uglja su paleozojske (permske) starosti, a široko su rasprostranjeni, posebno na istočnoj strani Australije. Nešto mezozojskih ugljeva je prisutno u Kvinslendu (mrki, kod Brizbejna-7), a značajno ležište tercijarnog lignita je u Viktoriji na jugu (8-Gipsland basen, sa slojevima i do 300 m!! visokog kvaliteta). Lignit se intenzivno koristi za termoelektrane. Kameni ugljevi su uglavnomstrukturno neporemećeni, koksni, sa debljinomslojeva do 30 m (Kvinslend). Eksploatacija je uglavnom površinska, ali negde i podzemna(Sidnejski basen, inače najznačajniji – 6).

Na Antarktiku su otkriveni kredni ugljevi različitog kvaliteta (ostrvo James Ros), kao i pojave na Transantarktičkim planinama). Područje je zakonom zaštićeno.

HVALA NA PAŽNJI!!!!!