Retke Ptice Srbije

8/15/2019 Retke Ptice Srbije

1/22

Retke ptice„Nacionalnog parka Таrа”


2/22


3/22

O Nacionalnom parku „Tara“

Planina Tara predstavlja površ unutrašnjih Dinarida i starovlaških planina. Nalazise na krajnjem zapadu Srbije zahvatajući područje ograničeno laktastim tokomDrine između Višegrada i Bajine Bašte. U najužem delu masiva smeštena jeplanina Zvijezda, koja je od Tare prirodno odvojena Klisurom Dervente. Ponadmorskim visinama, Tara spada u srednje visoke planine, čija je prosečnanadmorska visina 1.000-1.200 metara. Najviši vrh je Kozji rid sa visinom od 1.591

metar.

Šire područje Tare identikovano je kao područje značajno za biljke (ImportantPlant Areas – IPA) i kao područje značajno za ptice (Important Bird Areas – IBA).Pored toga, od 2003. godine područje NP Tara predstavlja i odabrano područje zadnevne leptire u Srbiji (Prime Buttery Areas – PBA), a takođe je identikovano kaoznačajno i u okviru EMERALD mreže.

Prostor Tare proglašen je Nacionalnim parkom 1981. godine na ukupnoj površiniod 19.175 ha. Nacionalni park Tara sa Zaovinama i Mokrom Gorom je nomino-vano od strane MAB UNESCO komiteta kao potencijalni rezervat biosfere, koji ćeimati prekogranični karakter jer će obuhvatati i područje budućeg Nacionalnogparka Drina u Bosni i Hercegovini.

T d lj i ič š k d čj j j č i i i


4/22

SURI ORAO

Aquila chrysaetos

Ovaj veličanstveni orao, dobio je ime po svom svetlo-smeđem perju, koje je neštosvetlije, gotovo zlatne boje na zadnjem delu vrata i potiljku. Dužina tela iznosi70-84 cm, raspon krila je oko 2 metra, a teži 3,2-6,4 kg. Osim zlatnih tonova naglavi i vratu, odrasle jedinke su smeđe braon boje. Imaju jak kljun i kandže satamnim vrhom. Mladi se od odraslih ptica razlikuju po prisustvu belih površinarazličite veličine sa donje strane krila, ali i po belom repu sa širokom tamnom

prugom. Noge su prekrivene perjem sve do prstiju.

Rasprostranjen je u većem delu Evrope, veoma širokom pojasu severne icentralne Azije, u severozapadnoj Africi, Maloj Aziji, delovima Bliskog Istoka, kao iSevernoj Americi. Stanarica je. Naseljava različita staništa, uključujući visokoplan-inske predele, kanjone i klisure, stepe i polupustinje, mediteranska staništa i

obode prostranih kompleksa listopadnih i četinarskih šuma. Gnezda gradi naliticama ili stablima visokog drveća. Često se duži niz godina vraćaju na istognezdo, a nekada koriste veći broj alternativnih gnezda na teritoriji, menjajućilokacije gnežđenja. Broj alternativnih gnezda varira od 1 do 11.

Suri orao hrani se različitim vrstama sisara (zečevi, ježevi, lisice, mrmoti), ptica(koke, patke, golubovi) i gmizavaca (kornjače, krupni gušteri i zmije), a rado jede ileševe krupnijih sisara


5/22

SURI ORAO

Aquila chrysaetos


6/22

LEŠTARKABonasa bonasia

Leštarka je mala, tajnovita šumska koka. Kolorit perja veoma joj je složen, aliuglavnom je odlikuje riđe-siva obojenost glave i leđa sa svetlim vrhovima pera,crna guša, taman kljun, crno pirgav siv stomak, jarko crvena obrva i bela podočnapruga koja oivičava crnu gušu protežući se do grudi. Zvuk koji krila proizvodeprilikom leta prepoznatljiv je i čini prepoznavanje lakim, čak i ako jedinka nijedobro osmotrena.

Rasprostranjena je u šumskim područjima centralne, istočne i severne Evrope, ubrdsko-planinskim predelima Balkanskog poluostrva i umerenom pojasu Azijedo obala Tihog okeana. Staništa su joj guste četinarske i mešovite šume (retkolistopadne) sa razvijenim spratom prizemne vegetacije, često u blizini tresava ipotoka, a posebno je prisutna tamo gde rastu breza Betula spp, bukva Fagus spp,

jasika Populus tremula i drugo listopadno drveće unutar mešovitih sastojina.Brojnost značajno varira pojedinih godina, a pri povoljnim uslovima u staništumože biti najviše 3-4 mužjaka na 1 km.

Tokom trajanja snežnog pokrivača, leštarke se hrane resama i pupoljcimalistopadnog drveća, a najviše jove Alnus spp, breze, lešnika Corylus avellana,brekinje Sorbus torminalis i bukve. Skitanje ptica u zavisnosti od klimatskih prilika,zimi je redovna pojava U doba godine bez snežnog pokrivača ptice se hrane


7/22


8/22

DUGOREPA SOVA

Strix uralensis

Velika sova tamnih očiju i okrugle glave, dugog repa, te u letu podseća na jastreba

Accipiter gentilis. Dužina tela iznosi 50-59 cm. Perje je prilično bledo, oker-sive

boje, a na leđima i potiljku je tamno isprugano. Lice je bledo, oker-sive boje, kljun

žut, a oči relativno male i tamne. Crne pruge na letnim perima su jasno uočljive.

Rasprostranjena je u severoistočnoj Evropi, na Karpatima, šumovitim planinama

Balkanskog poluostrva, kao i na velikom delu umerenog pojasa Azije do obala Tihog okeana. Stanarica je. Stanište dugorepe sove predstavljaju dobro očuvane

listopadne, mešovite i ređe, četinarske šume. Gnezdi se u starim ili preotetim

gnezdima ptica grabljivica, u šupljinama drveća ili prelomljenim dubećim

stablima. U srednjoj i južnoj Europi nastanjuje uglavnom guste sklopove bukovih

i mešovitih šuma na visinam 400-1.500 metara. Na severu živi uglavnom u

nizinama, izbegavajući prostrane guste šume, naročito četinarske. U letnjimmesecima, lovi na šumskim proplancima i rubovima šuma, a zimi se zna pojaviti u

parkovima, otvorenim površinama oko ljudskih naselja, neretko u blizini sela, pa

čak i gradova.

U ishrani dominiraju sitni sisari srednje veličine, a lovi i ptice (do veličine goluba

grivnaša Columba palumbus), retko krupne insekte. Lov se uglavnom odvija noću,

ali nije retko da u sezoni gnežđenja primamljene mnoštvom dostupnog plena


9/22

DUGOREPA SOVA

Strix uralensis


10/22

MALA SOVA

Glaucidium passerinum

Mala sova ja najmanja sova Evrope, dužine tela svega 15-18 cm. Perje je tamno

riđe do sivo-braon, sa leđne strane istačkano svetlim pegama, a sa donje

isprugano smeđe. Grudi su sa strane išarano smeđe. Rep je smeđe do sivo-smeđe

boje sa pet uskih, svetlih pruga. Glava je okrugla i nema tzv. uškice. Okvir lica nije

jasno izražen, a lice je svetlo sa sitnim tamnim pegama. Noge su bogato

pokrivene perjem. Kljun i vršni delovi operjalih prstiju su svetlo žute boje.

Mala sova nastanjuje četinarske šume severnih delova Evroazije, od Skandinavije

do Sahalina. Bira poluotvorene stare šume sa proplancima. Izolovane populacije

postoje u planinskim predelima srednje i južne Evrope. Na severu areala naseljava

i ravničarska područja, dok je u južnijim krajevima vezana za visokoplaninske

četinarske šume. Ova vrsta je stanarica, a seoba odraslih ptica jako je retka i

uslovljene hladnim i dugim zimama. Vrsta je najaktivnija u sumrak i zoru, aliredovno i tokom dana. Let je brz i dosta podseća na let detlića.

Plen koji se nalazi na zemlji, mala sova lovi sa pogodne istaknute pozicije,

obrušavajući se na njega nakon gledanja i čekanja najboljeg momenta. Male

šumske ptice čine najveći udeo u ishrani male sove, ali su i sitni sisari važan izvor

hrane, naročito voluharice (Arvicolidae), miševi (Muridae) i rovčice (Soricidae).

Višak hrane često sprema u duplje na stablima ili na grane To se događa češće u


11/22

MALA SOVA

Glaucidium passerinum

Glavna pretnja po opstanak male sove je gubitak staništa zbog intenzivnog

šumarstva koje uklanja stara, natrula i stabla sa dupljama. Na severu areala

posebnu problematiku predstavljaju goloseče na većim površinama.

U Srbiji mala sova predstavlja vrlo retku gnezdaricu nekoliko visokoplaninskih

masiva sa populacijom procenjenom na 50-75 parova, od čega se na Tari gnezdi

od 10-15 parova.


12/22

GAĆASTA KUKUMAVKA Aegolius funereus

Gaćasta kukumavka je mala sova koja naseljava severna, hladna područja. Dužina

tela iznosi 22-27 cm. Ima žute oči sa belim licem koji je uokviren tamnim velom.

Teme i potiljak su svetlo-čokoladne boje, gusto istačkane svetlim pegama, bez

tzv. uškica. Pege na leđima su svetle, dosta ređe nego na glavi, a beličaste grudi su

bogato istačkane i isprugane riđim tonovima. Mladunci su uniformno

čokoladno-smeđi sa istaknutim svetlim obrvama.

Gaćasta kukumavka rasprostranjena je u Severnoj Americi i Evroaziji, gde

nastanjuje četinarske šume, posebno smrče Picea spp, ali i borova Pinus spp. i

mešovite šume. To je, dakle, uglavnom ptica tajge, sa reliktnim planinskim

populacijama u srednjoj i južnoj Europi. Usled plantažnog gajenja četinara, ova

vrsta koloniziovala je nekoliko zemalja gde je ranije bila nepoznata kao

gnezdarica (npr. Belgija).

Gaćasta kukumavka hrani se sitnim sisarima, uključujući miševe (Muridae),

voluharice (Arvicolidae), puhove (Gliridae) i rovčice (Soricidae). Manje, ali

redovno, lovi i sitne ptice i veće insekte, naročito zrikavce (Tettigoniidae).

Ova vrsta uglavnom gnezdi se u starim dupljama stabala koje prave krupniji

detlići ali rado koristi i prirodne šupljine Prihvataju i kutije koje im nudi čovek


13/22

GAĆASTA KUKUMAVKA Aegolius funereus


14/22

PLANINSKI DETLIĆDendrocopos leucotos

Planinski detlić najveći je od evropskih "šarenih" detlića. Dužina tela iznosi 25-28

cm. Ima crna leđa i ramena. Kljun je relativno dug, kao i vrat, a tamna krila su

ispresecana belim prugama. Donji deo leđa i nadrepak potpuno su beli. Grudi su

svetle i malo do bogato prošarane tamnim peckama, zavisno od podvrste.

Ova vrsta ima široko rasprostranjenje u umerenim i južnim borealnim krajevima

Evroazije, od Pireneja na zapadu do Kine i Japana na istoku. Javlja se uširokolisnim, mešovitim i retko četinarskim šumama. Traži šume sa visokim

udelom polutrulih živih, ali i dubećih i oborenih suvih stabala. Najbolje stanište

predstavljaju netaknute i neodržavane šume sa velikim udelom bukve, sporim

ciklusom prirodne obnove i sa dosta veoma starih, umirućih stabala. Budući da je

vrsta jako zavisna od mrtvih i umirućih stabala, njena distribucija se znatno suzila

u Evropi nakon uvođenja savremenih metoda u šumarstvu. Danas ga uglavnomnalazimo u zakonom zaštićenim prirodnim dobrima (rezervatima).

Osnovna hrana ove vrste su insekti, naročito larve koje žive u suvom i trulom

drveću. Mesta ishrane na stablima lako su prepoznatljiva, jer izgleda kao da je

skidan sloj po sloj mrtvog drveta, a često su primetni hranidbeni ostaci samo u

vidu piljevine, bez krupnijih odbijenih delova. Van sezone parenja, rado uzima i

b bi i š t l d


15/22

PLANINSKI DETLIĆDendrocopos leucotos


16/22

TROPRSTI DETLIĆPicoides tridactylus

Troprsti detlić je detlić srednje veličine, dužine tela 21-22 cm. Gornji deo tela jecrno-belo isprugan, a glava je crna sa žutom kapom, koja kod ženki izostaje. Grloi grudi su beli, a trbuh je dijagonalno crno isprugan. Krila su crna sa belimtačkama, a rep je crn sa belim spoljašnjim perima.

Ova vrsta tipičan je predstavnik tajgi i ima veliki areal rasprostranjenja širom

severnih delova Evroazije. Tipična je stanarica, a areal obuhvata dva različitageografska područja: prvo na visokim i višim srednjim geografskim širinama(populacija uglavnom nizijska); drugo na srednjim geografskim širinama naplaninama između 650 m i 2.000 m visine u srednjoj i jugoistočnoj Evropi.Severne populacije žive uglavnom u gustim četinarskim šumama (tajgama), aprednost daju senovitim, močvarnim staništima sa dosta mrtvih stabala koja su

nastala kao posledica požara, snego- i vetroizvala. Planinska populacija u srednjoji jugoistočnoj Evropi gnezdi se u četinarskim ili mešovitim šumama na planinskimpadinama i kosinama, često sa dominacijom smrče Picea abies i belog bora Pinussylvestris u sastojini.

Ova vrsta detlića uglavnom se hrani larvama insekata koji žive u stablu ili ispodkore, ali neretko uzima i paukove, šumske plodove i kambijum kore drveta.

S ij li i h k j k Ž k h


17/22

TROPRSTI DETLIĆPicoides tridactylus


18/22

PLANINSKA SIVA SENICA

Parus montanus

Planinska siva senica dosta je slična srodnoj sivoj senici (Parus palustris). Rep je sazaobljenim krajem, a ne četvrtastim ili blago viljuškastim kao kod sive senice. Imadugu, crnu kapu koja se spušta do leđa, duge bele obraze i svetlu zastavu natercijarnim i unutrašnjim sekundarnim perima, koja grade svetlu ploču, vidljivuizbliza.

Planinska siva senica široko je rasprostranjena u srednjoj i severnoj Evropi. Zarazliku od sive senice, pogoduju joj hladnija i viša područja, sve do gornje granicešume u planinama i do granica tundre na severu. Odlikuju je tri različita tiparasprostranjenja: 1) na jugu areala, planinska populacija naseljava uglavnomčetinarske šume pod uslovom da ima dovoljno trulih panjeva i stabala zadubljenje gnezdećih duplji. Poželjno je prisustvo otvorenih delova šume,

proplanaka, ali i malih tresava i močvara sa podrastom vrbe Salix spp. ili jove Alnus spp; 2) na nižim nadmorskim visinama, nalazi se pretežno na otvorenimžbunastim vlažnim staništima sa redovima niskih stabala, kao što su vrbe, jove ibreze Betula spp. i bogatim podrastom čvrstih zeljastih biljaka, u prvom redukoprive Urtica dioica; 3) severna podvrsta živi u šumama breza, četinara,mešovitim šumama, ali i zasadima smrče Picea abies i belog bora Pinus sylvestris.

ž k h l č l d


19/22

PLANINSKA SIVA SENICA

Parus montanus


20/22

ĆUBASTA SENICAParus cristatus

Ćubasta senica je ptica dužine 10,5-12 cm, raspona krila 17-20 cm i mase 10-13grama. Perje je smeđe boje na gornjem delu tela, a beličasto-sivo sa donje strane,dok su bokovi obojeni svetlo žutim nijansama. Glava je sivo-bele boje, sa crnimpodbratkom. Odlikuje je prepoznatljiva perjana „ćuba“, odakle joj potiče inarodno i naučno ime. Obojenost mužjaka i ženki je slična, a mlade ptice su višesmeđe i sa manje izraženom perjanom krestom u odnosu na odrasle.

Rasprostranjena je u velikom delu severne, srednje i istočne Evrope, na Iberijskompoluostrvu i planinskim područjima Balkanskog poluostrva. U severnoj Evropi,preferira borove šume, južnije se nalazi u čistim četinarskim ili mešovitimšumama bukve Fagus spp. sa smrčom Picea abies i jelom Abies alba, a naPirinejima i jugu Francuske, česta je i u hrastovim šumama.

Ishrana ćubaste senice sastoji se od insekata i paukova, a čini je širok spektar vrsta.Van perioda gnežđenja, pretežno zimi, hrani se semenjem četinara i listopadnogdrveća. Pretpostavlja se da je vezanost ove vrste za stare šume posledicaprisustva lišajeva u njima. U lišajevima žive primitivni insekti, kao što su rodoviCollembola i Psocoptera, koji su čest plan paukova i kosaca, kojima se ćubastesenice hrane. Čest izvor hrane su i lisne vaši.


21/22

ĆUBASTA SENICAParus cristatus


22/22

Documents

Retke Ptice Srbije