Embed Size (px)
Citation preview
STRATEŠKI PLANRAZVOJA OPŠTINE
2011-2016. PREŠEVO
O p š t i n a P r e š e v o
Strateški plan razvoja opštine Preševo 2011-2016.
Izdavač: Centar za regionalizam, Opština Preševo, Friedrich Ebert Stiftung, Fond za otvoreno društvo
www.presevo.rs www.centarzaregionalizam.org.rswww.fosserbia.orgwww.fes.rs
Za izdavača: Radomir Šovljanski
Autori:Maja Sokić - EkonomijaJovica Damnjanović - InfrastrukturaDijana Spalević - Zaštita životne sredineMladen Cvetanović - Društveni razvojMilijana Zdravković-Mihajlov - Razvoj lokalne samoupraveTatjana Pavlović KrižanićMarija NikolićSanda ĆoracVesna StojakovićRadomir Šovljanski
Dizajn: Igor Orsag
Štampa: Krimel, Budisava
Tiraž: 300
Godina 2011
Stručnu i finansijsku pomoć u radu na Strateškom planu razvoja opštine Preševo pružili su Friedrich Ebert Stiftung i Fond za otvoreno društvo.
SADRŽAJ
STRATEŠKI PLAN RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVO 2011-2016. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
PROFIL OPŠTINE PREŠEVO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
1. Osnovne karakteristike . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
2. Ljudski resursi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
3. Analiza stanja privrede u opštini Preševo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
4. Infrastruktura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
5. Stanje životne sredine . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
6. Društvene delatnosti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .38
7. Lokalna samouprava . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .44
AKCIONI PLAN RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
ANEKS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .95
7
STRATEŠKI PLAN RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVO 2011-2016.
1. Uvod
Strateško planiranje je jedan od najvažnijih instrumenata lokalne samouprave u vršenju njene osnovne uloge obezbeđi-vanja razvoja i konstantnog unapređivanja privrednog i institucionalnog ambijenta za privlačenje investicija i jačanje lokalne ekonomije, razvijanje partnerskih odnosa sa privatnim sektorom i povezivanja sa drugim opštinama radi realizacije zajedničkih ciljeva i jačanja fiskalnog kapaciteta.
Bez strateškog planiranja danas je teško zamisliti efikasan i uspešan razvoj lokalnih zajednica jer je ono instrument za obli-kovanje budućnosti, koji pomaže da se odrede prioriteti ciljevi, mere, sredstva i načini za dostizanje ciljeva.
Skupština opštine Preševo je još 27. 03. 2007. usvojila „Strategiju ekonomskog razvoja opštine Preševo 2007-2017“. Usled promenjenih socio-ekonomskih okolnosti odlučeno je da se uradi revizija Strateškog plana i da se ciljevi i projekti prilagode ovim novonastalim okolnostima.
Izradu novog plana podržao je Centar za regionalizam, fondacija Friedrich Ebert Stiftung i Fond za otvoreno društvo. Telo koje bi imalo zadatak da na lokalnom nivou podrži ovaj proces formirano je Rešenjem o formiranju komisije za konsultaciju sa Centrom za regionalizam sa sedištem u Novom Sadu (Anex), u vezi izrade strategije o ekonomskom razvoju opštine Preševo, koje je doneto 24. 06. 2010. godine. Osnovni zadatak ove Komisije je da tokom rada na izradi Strategije, nosiocu izrade ovog dokumenta, pruži potrebne informacije i podršku. Prvi sastanak Komisije održan je 24. 09. 2010. godine.
Iako je proces planiranja i izrade Strateškog plana iniciran od strane lokalne samouprave, njegovo sprovođenje je zasnovano na bottom up principu koji podrazumeva definisanje prioriteta kroz konsultativne procese svih nivoa vlasti i svih sektora društva. Formirano je pet ključnih grupa – ekonomija, društveni razvoj, infrastruktura, zaštita životne sredine i lokalna samouprava za koje je izrađena socio-ekonomska analiza (profil zajednice), kao i SWOT analiza na osnovu kojih su definisani ciljevi i projekti.
Zašto strateško planiranje razvoja?
Zakon o lokalnoj samoupravi kaže da „(...) jedinice lokalne samouprave sarađuju i udružuju se radi ostvarivanja zajedničkih ciljeva, planova i programa razvoja“ (član 13), da „ (...) opština, preko svojih organa, u skladu s Ustavom i zakonom: 1) donosi programe razvoja, 9) donosi programe i sprovodi projekte lokalnog ekonomskog razvoja i stara se o unapređenju opšteg okvira za privređivanje u jedinici lokalne samouprave“ (član 20), i da „ (...) skupština opštine, u skladu sa zakonom: 4) donosi program razvoja opštine i pojedinih delatnosti.“ (član 23).
Strateško planiranje je kontinuirani proces utvrđivanja ciljeva lokalne zajednice i načina njihovog postizanja koji je parti-cipativan i koji se ostvaruje kroz partnerstvo svih zainteresovanih strana. Na ovaj način postiže se i vlasništvo nad procesom i nad dokumentom koji je rezultat procesa, ali i konsenzus i podela odgovornosti za postavljane ciljeve i izbor načina za njihovo postizanje. Time što jasno definiše prioritete i pravce razvoja, njime se daje jasan okvir za buduće infrastrukturne investicije i stva-ra pretpostavke da razvoj bude vođen realnim potrebama zajednice a ne potrebama donatora.
Partnerstvo i participacija podrazumevaju zajednički rad na strategiji kojim se garantuje angažovanje većih resursa, veće znanje i povećava se poverenje u proces u kome dobrovoljno učestvuju i sarađuju svi relevantni akteri, čime se obezbeđuje transparentnost rada organa lokalne samouprave.
Usvajanje strateškog plana od strane skupština opštine predstavlja znak donatorima i investitorima da postoji socijalni kon-senzus oko toga šta su razvojni prioriteti na lokalnom nivou. Ovako kreiran plan jača pregovaračku poziciju opštine i pomaže investitorima i donatorima da svoje planove prilagode definisanim i budžetiranim potrebama opštine, a ne da projekti i planovi budu vođeni isključivo ponudom donatora.
ST
RA
TE
ŠK
I P
LA
N R
AZ
VO
JA O
PŠ
TIN
E P
RE
ŠE
VO
20
11-2
016
.
8
Loše makroekonomsko okruženje, kao i smanjen interes investitora za ulaganje u Srbiju, dovelo je do zaoštravanja kon-kurencije između lokalnih samouprava za privlačenje investitora, jer je logično da će investitori birati prvenstveno opštine sa jasnim ciljevima, stabilnim institucijama, konkurentnom radnom snagom, nižim lokalnim taksama,i sl. Postojanje strateškog plana prvi je korak u jačanju konkurentske pozicije opštine.
Pored toga što je planiranje razvoja zakonska nadležnost lokalne samouprave, važan razlog za uspostavljanje ovog procesa proizilazi iz činjenice da svi projekti u bilo kojoj oblasti lokalnog razvoja zahtevaju sinhronizovanu i koordinisanu plansku aktiv-nost na različitim nivoima opštine. Njime se predupređuju situacije, koje su se dosta često pojavljivale, da im se nude finansijska sredstva za određene namene, a da one nemaju urbanističke i planske akte, nisu rešile odnose na zemljištu, nemaju partnere za regionalne projekte i sl. Takođe, poznato je da je povlačenje sredstava iz većine fondova i programa nemoguće ukoliko ne postoji usvojen dokument u kome se definišu ciljevi i prioriteti lokalne zajednice za koje se traže sredstva.
U tom smislu, glavni cilj strateškog planiranja jeste donošenje plana kojim se podržava vizija i vrednost zajednice. Takođe, cilj je ostvariti čvrsto partnerstvo na lokalnom nivou i zajedničko definisanje, procenu i aktiviranje razvojnih šansi i ciljeva putem zajed-ničkih akcija i projekata. Kako bavljenje razvojem zahteva znanje i kompetencije, cilj ovog procesa jeste da jača kapacitete lokalnih ljudskih resursa kroz stalne edukacije i obuke. Optimalna raspodela budžetskih sredstava treba da bude zasnovana na prioritetima razvoja opštine, te stoga cilj strateškog planiranja jeste da inicira i da uvede praksu višegodišnjeg planiranja lokalnog budzeta u cilju pravovremenog izdvajanja budzetskih sredstava za realizaciju opštinskih prioriteta. Zakonom o budžetskom sistemu predvi-đa se da se u procesu izrade budžeta vrši višegodišnja raspodela resursa, kako bi se obezbedilo optimalno funkcionisanje lokalne samouprave. Ovakvim planiranjem, koje povezuje planske ciljeve i aktivnosti sa sredstvima potrebnim za njihovu realizaciju, utvr-đuju se osnovni razvojni pravci opštine i pomaže u optimalnoj alokaciji ograničenih sredstava.
Strateški, zakonski i institucionalni okvir za planiranje lokalnog razvoja
Od 2005. godine do danas Narodna skupština i Vlada RS donele su više strateških dokumenata u kojima su navedeni nacio-nalni ciljevi, prioriteti i mere i koji predstavljaju okvir za razmatranje i planiranje i lokalnog razvoja. Takođe je ratifikovano i više međunarodnih dokumenata u kojima se uspostavljaju obaveze organa javne vlasti uključujući i lokalnu samoupravu u procesu evropskih integracija.
Najširi okvir LS predstavlja Evropska povelja o lokalnoj samoupravi koja je ratifikovana 2007. godine. Pored nje, značajne su takođe i Strategija regionalnog razvoja (SRR), Nacionalna strategija održivog razvoja i sl.
Kada je u pitanju institucionalni okvir za regionalni i lokalni razvoj, ključna institucija na nacionalnom nivou jeste Ministarstvo za ekonomiju i regionalni razvoj (MERR). Pored nje, značajne su i aktivnosti Nacionalne službe za zapošljavanje (filijale), Privredne komore i sl., dok je na nivou Pčinjskog okruga, kome pripada i Preševo od izuzetnog značaja Centar za razvoj Jablaničkog i Pčinjskog okruga.
Osnovni zakon kojim se određuje okvir lokalne samouprave jeste Zakon o lokalnoj samoupravi. Pored ovog zakona, zakoni od značaja za rad lokalne samouprave su i Zakon o teritorijalnoj organizaciji, Zakon o finansiranju lokalne samouprave, Zakon o porezima na imovinu, Zakon o lokalnim izborima i sl. Ovim zakonima su, najvećim delom u skladu sa evropskim zakonodav-stvom, proširene ingerencije opštinama i gradovima i njima je znatno pojačana finansijska baza, neophodna za podsticanje lokalnog ekonomskog razvoja i privlačenje kapitala, investicija i novih projekata.
Nadležnosti opština
Prilikom planiranja lokalnog razvoja, moraju se uzeti u obzir nadležnosti koje su dodeljene lokalnoj samoupravi. Gradovi i opštine nemaju mogućnosti da utiču na makroekonomsko okruženje, ali imaju instrumente da deluju u sledećim oblastima:
Kreiranje lokalnog razvoja i unapređenje okvira za privređivanje
- Politika javnih finansija
- Prostorno i urbanističko planiranje i zemljišna politika
- Infrastrukturno opremanje lokacija za investiranje
- Komunalna politika
- Osnivanje ustanova i organizacija
- Ljudski resursi.
9
Dakle, najvažnije nadležnosti lokalne samouprave obuhvataju planiranje razvoja, urbanističko planiranje, komunalne de-latnosti (vodosnabdevanje, daljinski sistemi za grejanje, gradski i prigradski prevoz putnika, održavanje čistoće i deponija, uređivanje i održavanje javnih prostora i dr.), uređivanje i korišćenje građevinskog i poljoprivrednog zemljišta, raspolaganje poslovnim prostorom, razvoj i unapređenje turizma, zanatstva, ugostiteljstva i trgovine, izgradnju i održavanje lokalnih pute-va, zaštitu životne sredine, prosvetu, kulturu, zdravstvenu i socijalnu zaštitu, dečju zaštitu, sport i fizičku kulturu, zaštitu prava nacionalnih manjina i zaštitu od elementarnih nepogoda.
Za planiranje lokalnog razvoja najznačajnije su nadležnosti, koje gradovi i opštine imaju u pogledu prostornog i urbanistič-kog planiranja, uređivanja građevinskog i poljoprivrednog zemljišta, uređivanja obavljanja komunalnih delatnosti, upravljanja poslovnim prostorom, donošenje programa i akcionih planova unapređenja stanja životne sredine, kao i nadležnosti u vezi sa lokalnom infrastrukturom. Posebno su važne nadležnosti u vezi sa onim što se neformalno naziva malom privredom (auto-taksi prevoz putnika, ugostiteljstvo, zanatstvo i trgovina), ali i sa delatnostima koje imaju potencijal da u nekim sredinama prerastu kategoriju male privrede (korišćenje područja sa prirodnim lekovitim svojstvima i razvoj turizma).
Javne finansije su moćan ali složen instrument politike razvoja. Ono što je najtipičnije za vođenje lokalne budžetske politike jeste činjenica da povećanje prihoda vlasti znači da više sredstava mora biti uzeto od građana i privrede. Donošenje odluke o tome koliko i od koga uzeti i na šta potrošiti a da to ima optimalan efekat po društvo je najveći izazov u sferi javnih finansija. Upravljanje finansijama treba da podrazumeva konsultacije sa onima na koje ova politika ima najdirektniji uticaj (privreda i budžetski korisnici). Značajnu ulogu i u sprovođenju ove politike ima i strateški plan razvoja opštine.
Što se tiče prostornog planiranja, građevinskog zemljišta i komunalne politike, postoje i tu velika opterećenja i ograničenja, koja treba imati u vidu prilikom planiranja. Glavno ograničenje je to što opštine nisu vlasnici imovine koju koriste što predstav-lja veliko ograničenje za dobro upravljanje imovinom i umanjuje pravnu sigurnost svih učesnika u ovom procesu i umanjuje vrednost koju lokalna samouprava može da dobije za veliki deo imovine kojom raspolaže. Kada je u pitanju građevinsko zemlji-šte, najčešće se dešava da nema odgovarajuće evidencije građevinskog zemljišta koje koristi lokalna samoupava, nema strateš-kog plana raspolaganja tim zemljišteem, nema objedinjenog upravljanja građevinskim zemljištem i sl. Vrednost građevinskog zemljišta pored površine i lokacije i stepena opremljenosti određuje i postojanje prostornih i urbanističkih planova, sadržina planskih akata, lokalni prihodi u vezi sa građevinskim zemljištem i efikasnost uprave.
Institucionalna infrastruktura za bavljenje razvojem
Važna nadležnost opštine jeste osnivanje institucija i ustanova koje se bave lokalnim razvojem. Kancelarija za lokalni eko-nomski razvoj opštine Preševo zvanično je počela da funkcioniše od 02. 12. 2008 godine. U septembru 2008. godine, opštine Bujanovac, Preševo i Medveđa pridružile su se USAID-ovom Programu za podsticaj ekonomskom razvoju opština i u tom smislu uživale su ciljanu finansijsku i tehničku pomoć u oblastima strateškog ekonomskog razvoja, marketinga i promocije i izgradnje opštinske infrastrukture do sredine novembra 2010. godine, kada se program završio. Novi USAID program razvojne podrške opštinama u Republici Srbiji Program održivog lokalnog razvoja (Sustainable Local Development) koji je počeo sa radom u januaru 2011. godine takođe će imati u fokusu opštine Pčinjskog i Jablaničkog okruga, uključujući i Preševo. Otvaranje kance-larija za lokalni ekonomski razvoj u ovim opštinama prvi je projekat koji je realizovan u okviru novog partnerstva s USAID-om.
Kancelarija za lokalni ekonomski razvoj kao segment Fonda za komunalne, građevinske i stambene poslove predstavlja organizacionu jedinicu koja u ime lokalne samouprave sprovodi aktivnosti od značaja za lokalni ekonomski razvoj.
Kancelarija trenutno zapošljava dvoje ljudi. Zaposleni u Kancelariji za LER su obučeni za obavljanje poslova iz oblasti: po-drške MSP sektoru, privlačenju investicija, marketinga i promocije, strateškog planiranja razvoja, izrade i praćenja sprovođenja projekata, itd, u cilju:
- Otvaranja novih radnih mesta;
- Otvaranja novih privrednih subjekata;
- Privlačenja investicija;
- Uspostavljanja partnerstva izmеđu javnog i privatnog sektora.
Poslovi u nadležnosti Kancelarije za LER su veoma široki, u rasponu od pisanja razvojnih projekata, pa do poslova koje proizilaze iz širih nadležnosti, izrade predloga strateškog plana, uključivanje u izradu budžeta i prostornih planova pa do spro-vođenja razvojnih strategija. Za obavljanje ovih poslova, veoma je važno konstantno raditi na edukaciji kadrova.
Kada je u pitanju institucionalna infrastruktura, pored institucija na lokalnom nivou, važno je ostvariti saradnju i na širem,
ST
RA
TE
ŠK
I P
LA
N R
AZ
VO
JA O
PŠ
TIN
E P
RE
ŠE
VO
20
11-2
016
.
10
međuopštinskom nivou, kao i saradnju sa oblasnim razvojnim asocijacijama i sa institucijama pokrajinske i republičke vlasti. Za opštinu Preševo, veoma je važan i značajan Centar za razvoj Jablaničkog i Pčinjskog okruga. Osnivači Centra su op štine ova dva okruga: Leskovac, Medveđa, Bojnik, Lebane, Vlasotince, Crna Trava, Vranje, Surdulica, Vladičin Han, Bosilegrad, Trgovište, Preše vo i Bujanovac. Suosnivači su predstavnici lokalne privrede i investitori: ‘’Zdravlje Actavis’’ Leskovac, ‘’Knauf Insulation’’ Surdulica i ‘’British Ame rican Tobacco” Vranje kao i Regionalna privredna komora i predstavnici nevladinog sektora: ‘’Resurs centra’’ Leskovac, ‘’Generatora’’ Vranje i ‘’Veća za ljudska prava’’ iz Bujanovca. Ova forma razvojne agencije ne može da dobija budžetska sredstva u vidu budžetske aproprijacije jer nije budžetski korisnik u smislu Zakona o budžetskom sistemu. Jedina mogućnost za budžetsko finansiranje iz republičkog budžeta je projektno finansiranje (NIP ili posebni projekti koje sprovode sektorska ministarstva).
Sve ove nadležnosti i ovlašćenja, nemaju mnogo smisla ukoliko ne postoje finansijski i institucionalni kapaciteti za dono-šenje i sprovođenje razvojnih programa.
Strateški plan opštine Preševo
Rad na izradi Strategije lokalnog razvoja opštine Preševo otpočeo je u septembru mesecu 2010. godine. U periodu od sep-tembra 2010. godine do februara 2011. godine, održano je sedam sastanaka radnih grupa.
STRUKTURA STRATEŠKOG PLANA RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVO
I Analitički deo II Strateški deo III Operativni deo
Profil zajednice (socio-ekonomska i SWOT analiza).
Ključna pitanja;
Opšti i specifični ciljevi;
Projekti.
Akcioni plan za realizaciju ciljeva.
AKTERI - lokalni eksperti- spoljni eksperti- javna komunalna preduzeća- zdravstvene i obrazovne ustanove - zaposleni u lokalnoj samoupravi- privrednici i poljoprivrednici i sl.
OBLASTI:- glavna obeležja opštine- ekonomija- infrastruktura- zaštita životne sredine- društveni razvoj - lokalna samouprava
Komisija za izradu Strategije
FORMIRANJE TELA
PROFIL ZAJEDNICE
KLJUČNA PITANJA
VIZIJA I CILJEVI
PROJEKTI
AKCIONI PLAN
MONITORING EVALUACIJA
11
PROFIL OPŠTINE PREŠEVO
1. Osnovne karakteristike
Geografski položaj
Opština Preševo se nalazi na krajnjem Jugu Srbije, na 450 km južno od Beograda pored koridora 10. na razvodju crnomor-skog i egejskog sliva, u dolini reke Moravice, izmedju zapadnih planina Skopske Crne Gore i istočnih obronaka planine Rujan i opštine Bujanovac i Gnjilane, dok se na jugu graniči sa Republikom Makedonijom,odnosno otvorena je prema Kumanovskoj kotlini. Preko njene teritorije prolaze najvažniji infrastukturni koridori: železnička pruga i putni pravac Beograd-Niš-Skoplje.
Opština Preševo, zahvata prostor Preševske kotline i njenog planinskog oboda. Opština zahvata prostor od 264 km. Ima 35 naselja u kojima živi oko 36.000 stanovnika i 12.000 stanovnika koji se nalaze na privremenom radu u inostranstvu. Područje opštine Preševo raspolaže sa nekoliko hiljada hektara obradive površine. Poljoprivredne površine se nalaze u dolini, formirane su između masiva skopske Crne Gore na zapadnoj strani i planine Kozjak na istočnoj strani. Dolina je fizički podeljena na dva slična dela auto-putem Beograd – Skoplje, kao i vodotokom reke Južna Moravica. Sama dolina je ispresecana jarugama i lokal-nim vodotocima i teren je dosta talasast. Na višim terenima sustrećemo aluvijalna zemljišta a na nižim deluvijalna.
Opština se sastoji od 35 naselja od čega je jedno gradsko. Postoji 24 katastarske opštine čija je prosečna veličina 7.5 km2.
Reljef
Reljef je veoma karakterističan: složena geografska građa /viši delovi sastoje se od gnajseva, filita, sa čestim interkalacijama mermera/, teritorija je izdužena na oko 30 km, sa prosečno dužinom dna od 423 do 462 m, posebnu specifičnost reljefa pred-stavlja tektonska depresija u kojoj je razvodje slivova Morave i Vardara.
Hidrografija
Generalno posmatrano, region grada Preševa, bogat je vodom, budući da je ova dolina ograđena planinama pa se voda u vidu snega akumulira na višim planinskim delovima odakle njegovim topljenjem ponire kroz krečnjačke masive i kasnije javlja se u podnožju planina u vidu izvora. Voda sa izvora je čista, bistra i kvalitetna kako za piće tako i za navodnjavanje. Režim vodo-toka je prirodno regulisan tako da u vegetacionim periodu često nedostaje voda a u periodima van vegetacije postoje viškovi voda. Zbog navedenog javlja se potreba za veštačkim regulisanjem režima vodotoka u cilju postizanja mogućnosti za veći nivo navodnjavanja obradivih površina. (Oraovica i selo Buštranje gde su izgrađena veštačka jezera). U toku vegetacije šuma pada-vine su oko 270mm odnosno 2 700 m3/ha što je svakako nedovoljno za intenzivnu poljoprivrednu proizvodnju.
Hidrografska mreža je dosta razvijena, ali su osnovne karakteristike strukture tokova nestalnost, periodičnost. Jedini zna-čajniji tok je Moravica, desna pritoka Južne Morave. Postoje još: Preševska reka, Rajunska rečica, Trnavska reka i Reljanska reka, reka Banjka kod sela Miratovac.
ST
RA
TE
ŠK
I P
LA
N R
AZ
VO
JA O
PŠ
TIN
E P
RE
ŠE
VO
20
11-2
016
.P
RO
FIL
OP
ŠT
INE
PR
EŠ
EV
O
12
Klima
Klima u regionu grada Preševa je kontinentalna sa srednjom mesečnom temperaturom u periodu vegetacije od 1.04. do 15.09. od 10,4 do 22,8 stepeni Celzijusa. Ovi podaci pružaju mogućnost za gajenje intenzivnih kultura kao što su duvan, povr-tarske kulture, kukuruz, žitarice. Zimski meseci su dosta topli sa minimalnom temperaturom za mesec januar od -0,3 što znači da temperatura i u zimskim mesecima je relativno visoka.
Istorija, tradicija i kulturno nasleđe
Preševo kao naseljeno mesto po nekim informacijama prvi put se pominje u XIV veku, tačnije 1381 god. Preševo je prošao i put VIA IGNACIJA i to ukazuje na značaj geografskog položaja Preševa. Dokaze tog vremena i danas su prisutni u Preševu kao što su ostaci Preševske tvrđave koja se nalazi na uzvišenju na putu prema Kosovu i koja je služila za kontrolisanje ove komunika-cije. Leopold Mandli sa pravom ga zove „Srce Balkana“. U novije vreme, ime Preševo nalazimo u spisima J.G.v.HAHN iz 1878 god. u kome ukazuje na to da Preševo broji 1650 kuća a kasnije i Jovan Hadžvasiljev pominje Preševo u svojim knjigama opisujući istorijska zbivanja u toku XIX veka. Po nekima ime Preševo se sastoji iz dve reči : PREŠ-što znači praziluk i EVA-što na latinskom ima značaj poljane, što bi značilo polje za uzgajanje praziluka, a po drugima, toponim Preševo potiče iz mađarskog jezika i ima značaj divljeg duda.
Tradicija i kultura u Preševo imaju elemente orijentalnog doba a ima i elemente paganizma.
Od kulturnog nasleđa treba pomenuti kulturne spomenike koji su pod posebnom zaštitu države kao što su: stara zgrada opštinske uprave, stara džamija u Preševu, ostaci preševske tvrđave, aheorolško nalazište blizu sela Žujince i lokaliltet Šupli kamen.
Prirodni resursi
Opština Preševo zauzima površinu od 264 km2 što je 7.5% od ukupne površine Pčinjskog okruga. Poljoprivredna površina čini 60.61% ukupne površine.
TAbELA 1. Struktura zemljišnih površina, 2006.
Opština (km2)
Udeo u ukupnoj površini opštine (%)
Udeo opštine u površini istog tipa u okrugu (%)
Okrug (km2) Udeo okruga u površini istog tipa u Srbiji (%)
Srbija (km2)
Ukupna površina 264 100 7,50 3.520 3,98 88361
Poljoprivredna površina 160 60,61 8,28 1.932 3,78 51123Obradive površine 88 33,33 11,40 772 2,32 33299Obrasla šumska površina
97 36,74 7,02 1.381 6,96 19845
13
2. Ljudski resursi
Prema popisu iz 2002. godine u opštini Preševo bilo je 34904 stanovnika, što je prvo smanjenje od popisa 1948. godine. Stanovništvo opštine je tada činilo 13.7% stanovništva okruga.
GR AfIK 1: Kretanja broja stanovnika u opštini Preševo, prema rezultatima popisa 1948-2002.
Prema projekcijama kretanja broja stanovnika1, u opštini Preševo je od 2002. pa do 2006. godine ovaj broj rastao, pa je tako procenjeno da je 2006. godine u opštini Preševo živelo 38.385 stanovnika, dakle broj stanovnika je uvećan. Takože, ovom broju treba dodati i procenjenih 13000 stanovnika na privremenom radu u inostranstvu.
U 2009. godini prema podacima Republičkog zavoda za razvoj, u opštini Preševo, prirodni priraštaj je iznosio 198 lica. Značajno je napomenuti da je to najviši prirodni priraštaj i u Jablaničkom i u Pčinjskom okrugu. Sve ostale opštine u ovim okru-zima beleže minimalan ili negativan prirodni priraštaj.
2.1. Strukture stanovništva
Polno - starosna struktura: Prema polnoj strukturi, simbolično preovlađuje ženska populacija (50,26%).
Prosečna starost stanovništva u opštini Preševo je 28.92 godina (u Srbiji je 40.89 godina). Najbrojnije je stanovništvo u starosnoj grupi 5-9 godina (11.33%) a zatim u starosnoj grupi 10-14 (10.63%). Udeo stanovnika starosti preko 65 godina iznosi 7.54%. Ove karakteristike svrstavaju opštinu Preševo u grupu opština sa najmlađom populacijom što čini dobar uslov za nor-malan populacioni razvitak opštine.
Očekivano trajanje života je veće kod žena (75.27 godina) nego kod muškaraca (71.62 godina).
1 projekcije Republičkog zavoda za statistiku.
0
5000
10000
15000
20000
25000
30000
35000
40000
1948 1953 1961 1971 1981 1991 2002
Broj stanovnika u opštini
81%
1%
6%
6%6%
Privatni sektor
Zadružna
Mešovita
Državna
Društvena
ST
RA
TE
ŠK
I P
LA
N R
AZ
VO
JA O
PŠ
TIN
E P
RE
ŠE
VO
20
11-2
016
.P
RO
FIL
OP
ŠT
INE
PR
EŠ
EV
O
14
GR AfIK 2: Starosne grupe u opštini Preševo, prema popisu stanovništva 2002. godine
Socio-ekonomska struktura: U opštini Preševo aktivno stanovništvo čini 33.23% ukupnog stanovništva od čega je 54.6% aktivno stanovništvo koje obavlja zanimanja. Izdržavano stanovništo čini najveći deo ukupne populacije (59.7%). Poželjno je da neka populacija ima veliku kategoriju izdržavanog stanovništva ukoliko ga čine deca. Imajući u vidu podatke o starosnoj strukturi stanovništva, može se reći da je to slučaj u opštini Preševo, ali je zabrinjavajuć podatak da svega 6.4% ukupnog sta-novništva ima lična primanja.
GR AfIKON 3: Aktivnosti stanovništva opštine Preševo, prema rezultatima popisa stanovništva 2002. godine
U aktivnom stanovništvu udeo žena iznosi 30.1%. U kategoriji lica sa ličnim prihodom žene učestvuju sa 35.7%, dok njihov udeo u izdržavanim licima iznosi 62.4%. Među aktivnim stanovništvom, prema zanimanju koje obavljaju dominira stanovništvo angažovano poljoprivredi, lovu i šumarstvu i u prerađivačkoj industriji.
Obrazovna struktura stanovništva: U ukupnoj strukturi stanovništa prema završenoj školskoj spremi dominantan je udeo stanovništa opštine Preševo koje je stekla osnovnoškolsko obrazovanje (42,46%), što je znatno više od republičkog proseka (22,26%). Međutim, udeo stanovništa koja je steklo srednješkolsko obrazovanje je (18,16%), što je znatno manje u odnosu na republički prosek (38,28%). Udeli lica iz opštine Preševo koji su stekli više i visoko obrazovanje su skoro dvostruko niži u odnosu na republički prosek i iznose (2,27%) za više obrazovanje i (2,73%) za visoko obrazovanje. Muško stanovništno opštine Preševo ima veće učešće u svim kategorijama sa većim stepenom obrazovanja počev od srednješkolskog. Udeo nepismenog stanov-ništva u stanovništvu opštine Preševo starijem od 15 godina iznosi 8.75% (2088 lica).
32,3%
60,0%
7,7%
33,2%
6,4%
59,7%
Aktivno stanovništvo (33,2%)
Lica sa ličnim prihodom (6,4%)
Izdržavano stanovništvo (59,7%)
0-14 (32,3%)
15-65 (60%)
65+ (7,7%)
32,3%
60,0%
7,7%
33,2%
6,4%
59,7%
Aktivno stanovništvo (33,2%)
Lica sa ličnim prihodom (6,4%)
Izdržavano stanovništvo (59,7%)
0-14 (32,3%)
15-65 (60%)
65+ (7,7%)
15
32,3%
60,0%
7,7%
33,2%
6,4%
59,7%
Aktivno stanovništvo (33,2%)
Lica sa ličnim prihodom (6,4%)
Izdržavano stanovništvo (59,7%)
0-14 (32,3%)
15-65 (60%)
65+ (7,7%)
32,3%
60,0%
7,7%
33,2%
6,4%
59,7%
Aktivno stanovništvo (33,2%)
Lica sa ličnim prihodom (6,4%)
Izdržavano stanovništvo (59,7%)
0-14 (32,3%)
15-65 (60%)
65+ (7,7%)
Etnička struktura i struktura stanovništva prema veroispovesti i maternjem jeziku: Prema rezultatima popisa iz 2002. godine, u etničkoj strukturi opštine Preševo dominiralo je albansko stanovništvo (89.21% od ukupnog stanovništva), a zatim srpsko. Od ukupnog albanskog stanovništva koje živi u Srbiji 50.1% živi u opštini Preševo. Posledično, među stanovništvom dominira ono islamske veroispovesti (87.4%), zatim pravoslavna (9.7%), katolička i protestantska za vrlo malim udelom. Albanski je maternji jezik za 89.21% stanovništva.
Domaćinstva i porodice: Broj domaćinstava u opštini Preševo iznosi 7986. Najbrojnija su ona sa pet članova (20,07%), sa četiri člana (18.9%), a zatim sa dva člana (14.07%). Međutim, nije zanemarljiv ni broj domaćinstava sa sedam članova (13,77%). Broj porodica u opštini je prema podacima iz popisa 2002. godine iznosi 8324. Dominiraju porodice sa decom (80,3%) među kojima one sa dvoje dece (28,8%) i sa troje dece (27,1%).
3. Analiza stanja privrede u opštini Preševo
Analiza stanja u oblasti privrede u opštini Preševo, polazeći od svih raspoloživih resursa, treba da omogući identifikovanje distinktivnih prednosti i nedostataka privrede opštine, kao i eksternih mogućnosti i pretnji razvoju. Na temelju identifikovanih faktora, definisaće se strateški ciljevi i pravci razvoja opštine čija realizacija treba da doprinese maksimiziranju njenih potenci-jala i ublažavanja posledica negativnih spoljnih uticaja.
Kao analitička osnova korišćeni su statistički podaci za period od 2000. godine, dok je poslednja godina posmatranog perioda uslovljena raspoloživim podacima. Radi bolje interpretacije vrednosti ekonomskih indikatora za opštinu Preševo, ovi indikatori se porede sa odgovarajućim indikatorima za Pčinjski okrug, kao i sa podacima za Srbiju. Pored zvaničnih podataka, za analizu i za opis stanja korišćeni su tzv. meki podaci, odnosno podaci prikupljeni putem ankete koja je sprovedena među zaposlenima u opštinskoj upravi, Kancelariji za razvoj opštine Preševo, kao i u privrednim subjektima koji svojim poslovanjem čine nosioce razvoja opštine.
Prema većini analiziranih indikatora, radi se o sredini u veoma neopovoljnim socio-ekonomskim uslovima. Tradicionalno poljoprivredna sredina, sa značajnim ali nedovoljno iskorišćenim i valorizovanim prirodnim i privrednim potencijalima, opština Preševo donošenjem strategije i akcionog plana za njeno sprovođenje, kreira pretpostavke za društveni aktivizam i organizo-vano pristupanje rešavanje lokalnih problema i njenog bržeg oporavka i razvoja.
U pogledu razvoja ekonomije, trenutno stanje privrede pokazuje da ona ne može biti nosilac razvoja opštine Preševo ima-jući u vidu da na njenoj teritoriji ne posluje ni jedno veliko preduzeće i da dominiraju mala preduzeća i preduzetnici. Takođe, sama strukture privrede pokazuje da nijedan sektor nije dovoljno razvijen da bi generisao novo zapošljavanje i doprineo sveu-kupnom razvoju opštine. Poljoprivreda je, s druge strane, delatnost koja iako se suočava sa velikim problemima, uz adekvatne mere i uz uspešno organizovanje ljudskih i materijalnih resursa, može da doprinese ukupnom razvoju opštine.
Fokus takođe, ne samo kada je u pitanju privreda, treba da bude na unapređenju ljudskih resursa i na jačanju saradnje između privatnog i javnog sektora. Dijalog i podizanje svesti o uzajamnim potrebama i mogućnosti ovih aktera može i treba da bude polazna tačka u kreiranju strategije.
Opština Preševo je suviše mala i nerazvijena da bi sama mogla da sprovede veće i ozbiljnije projekte. Iz tog razloga, treba razmotriti mogućnosti jačanja regionalne i međuopštinske saradnje i prilikom definisanja strateških pravaca uzimati u obzir regionalne priorietete i prioritete susednih opština. Pozitivna okolnost je postojanje Centra za razvoj Jablaničkog i Pčinjskog okruga čiji je jedan od osnovnih zadataka iniciranje i kreiranje objedinijenih evidencija i zajedničkih projekata i traganja za potencijalnim donatorima i izvorima finansiranja.
Takođe Kancelarija za lokalni ekonomski razvoj koja funkcioniše u okviru opštinske uprave je važan resurs opštine koji treba iskoristiti kao mehanizam za povezivanje javnog, privatnog i civilnog sektora. Postojanje baza podataka i uvođenje standar-dnih mehanizama uzajamne komunikacije ovih sektora doprinelo bi boljem uzajamnom razumevanju ali i jačanju poverenja i transparentnosti rada.
Dakle, pored prioriteta koji se direktno odnose na podršku performansi privrednih subjekata u opštini, oni treba da obu-hvate i aspekt unapređenja ljudskih resursa i izgradnje i jačanja insititucionalne infrastrukture.
ST
RA
TE
ŠK
I P
LA
N R
AZ
VO
JA O
PŠ
TIN
E P
RE
ŠE
VO
20
11-2
016
.P
RO
FIL
OP
ŠT
INE
PR
EŠ
EV
O
16
3.1. Analiza postojećeg stepena privredne razvijenosti
Osnovni uvid u stepen razvijenosti opštine Preševo može se steći na osnovu podataka o visini društvenog proizvoda i visini narodnog dohotka (ND)2 opštine Preševo i učešća ovih sintetičkih pokazatelja privredne razvijenosti u društvenom proizvodu i narodnom dohotku Srbije i Pčinjskog okruga. Tabele iz kojih se može videti učešće ovih indikatora opštine Preševo u istim indikatorima Srbije i Pčinjskog okruga nalaze se u prilogu ovog izveštaja.
GR AfIK bR. 1: Društveni proizvod, u hilj. RSD, Opština Preševo
GR AfIK bR. 2: Narodni dohodak, u hilj. RSD, Opština Preševo
*Obračunato je bez PDV zbog čega nije uporediv sa podacima iz prethodnih godinaIzvor: Republički zavod za statistiku. Opštine u Srbiji, 2000-2006.
Narodni dohodak u opštini Preševo je od 2000. do 2004. godine imao tendenciju rasta. Na grafiku 2. se vidi da je u 2005. godini zabeležen značajan pad, međutim iz metodoloških razloga ovaj podatak nije uporediv sa prethodnim godinama. Usled nedostatka podataka za period nakon 2005. godine, ne može se reći da li je ovaj trend nastavljen, ali se na osnovu nekih drugih indikatora (kretanja broja preduzeća, broja zaposlenih i nezaposlenih, produktivnosti rada, nacionalne makroekonomske slike) može naslutiti da to nije slučaj.
2 Društveni proizvod izražava vrednost svih finalnih proizvoda proizvedenih u jednoj godini, a narodni dohotak predstavlja izraz novostvorene vrednosti, jer se dobija kada se od društvenog proizvoda oduzme amortizacija, odnosno vrednost utrošenih sredstava za rad.
15,75%19,84%
23,45%18,50% 14,10%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
120%
2001. 2002. 2003. 2004. 2005.
Srbija
Preševo
165.594272.503 251.286
521.704 494.019
344.269
0
100.000
200.000
300.000
400.000
500.000
600.000
2000 2001 2002 2003 2004 2005*
141 149
158 162170
148158
137122
133120 124
106 99 100
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
2005. 2006. 2007. 2008. 2009.
Preševo Pčinjski okrug Srbija
5.326
5.738
6.1556.360
6.778
4.000
4.500
5.000
5.500
6.000
6.500
7.000
2005. 2006. 2007. 2008. 2009.
11.181
15.186
19.576
24.07026.832
29.007
0
5.000
10.000
15.000
20.000
25.000
30.000
35.000
2005. 2006. 2007. 2008. 2009. 2010.
3.604 3.620
3.698 3.702
3.589
3.372
3.200
3.300
3.400
3.500
3.600
3.700
3.800
2004. 2005. 2006. 2007. 2008. 2009.
289.514
447.940533.842
759.413817.418
656.651
0
100.000
200.000
300.000
400.000
500.000
600.000
700.000
800.000
900.000
2000 2001 2002 2003 2004 2005*
22%24%
30%33%
30%28%
18%21% 22% 22% 23%
21%
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
2004 2005 2006 2007 2008 2009
Preševo Pčinjski okrug
15,75%19,84%
23,45%18,50% 14,10%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
120%
2001. 2002. 2003. 2004. 2005.
Srbija
Preševo
165.594272.503 251.286
521.704 494.019
344.269
0
100.000
200.000
300.000
400.000
500.000
600.000
2000 2001 2002 2003 2004 2005*
141 149
158 162170
148158
137122
133120 124
106 99 100
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
2005. 2006. 2007. 2008. 2009.
Preševo Pčinjski okrug Srbija
5.326
5.738
6.1556.360
6.778
4.000
4.500
5.000
5.500
6.000
6.500
7.000
2005. 2006. 2007. 2008. 2009.
11.181
15.186
19.576
24.07026.832
29.007
0
5.000
10.000
15.000
20.000
25.000
30.000
35.000
2005. 2006. 2007. 2008. 2009. 2010.
3.604 3.620
3.698 3.702
3.589
3.372
3.200
3.300
3.400
3.500
3.600
3.700
3.800
2004. 2005. 2006. 2007. 2008. 2009.
289.514
447.940533.842
759.413817.418
656.651
0
100.000
200.000
300.000
400.000
500.000
600.000
700.000
800.000
900.000
2000 2001 2002 2003 2004 2005*
22%24%
30%33%
30%28%
18%21% 22% 22% 23%
21%
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
2004 2005 2006 2007 2008 2009
Preševo Pčinjski okrug
15,75%19,84%
23,45%18,50% 14,10%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
120%
2001. 2002. 2003. 2004. 2005.
Srbija
Preševo
165.594272.503 251.286
521.704 494.019
344.269
0
100.000
200.000
300.000
400.000
500.000
600.000
2000 2001 2002 2003 2004 2005*
141 149
158 162170
148158
137122
133120 124
106 99 100
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
2005. 2006. 2007. 2008. 2009.
Preševo Pčinjski okrug Srbija
5.326
5.738
6.1556.360
6.778
4.000
4.500
5.000
5.500
6.000
6.500
7.000
2005. 2006. 2007. 2008. 2009.
11.181
15.186
19.576
24.07026.832
29.007
0
5.000
10.000
15.000
20.000
25.000
30.000
35.000
2005. 2006. 2007. 2008. 2009. 2010.
3.604 3.620
3.698 3.702
3.589
3.372
3.200
3.300
3.400
3.500
3.600
3.700
3.800
2004. 2005. 2006. 2007. 2008. 2009.
289.514
447.940533.842
759.413817.418
656.651
0
100.000
200.000
300.000
400.000
500.000
600.000
700.000
800.000
900.000
2000 2001 2002 2003 2004 2005*
22%24%
30%33%
30%28%
18%21% 22% 22% 23%
21%
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
2004 2005 2006 2007 2008 2009
Preševo Pčinjski okrug
17
15,75%19,84%
23,45%18,50% 14,10%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
120%
2001. 2002. 2003. 2004. 2005.
Srbija
Preševo
165.594272.503 251.286
521.704 494.019
344.269
0
100.000
200.000
300.000
400.000
500.000
600.000
2000 2001 2002 2003 2004 2005*
141 149
158 162170
148158
137122
133120 124
106 99 100
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
2005. 2006. 2007. 2008. 2009.
Preševo Pčinjski okrug Srbija
5.326
5.738
6.1556.360
6.778
4.000
4.500
5.000
5.500
6.000
6.500
7.000
2005. 2006. 2007. 2008. 2009.
11.181
15.186
19.576
24.07026.832
29.007
0
5.000
10.000
15.000
20.000
25.000
30.000
35.000
2005. 2006. 2007. 2008. 2009. 2010.
3.604 3.620
3.698 3.702
3.589
3.372
3.200
3.300
3.400
3.500
3.600
3.700
3.800
2004. 2005. 2006. 2007. 2008. 2009.
289.514
447.940533.842
759.413817.418
656.651
0
100.000
200.000
300.000
400.000
500.000
600.000
700.000
800.000
900.000
2000 2001 2002 2003 2004 2005*
22%24%
30%33%
30%28%
18%21% 22% 22% 23%
21%
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
2004 2005 2006 2007 2008 2009
Preševo Pčinjski okrug
15,75%19,84%
23,45%18,50% 14,10%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
120%
2001. 2002. 2003. 2004. 2005.
Srbija
Preševo
165.594272.503 251.286
521.704 494.019
344.269
0
100.000
200.000
300.000
400.000
500.000
600.000
2000 2001 2002 2003 2004 2005*
141 149
158 162170
148158
137122
133120 124
106 99 100
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
2005. 2006. 2007. 2008. 2009.
Preševo Pčinjski okrug Srbija
5.326
5.738
6.1556.360
6.778
4.000
4.500
5.000
5.500
6.000
6.500
7.000
2005. 2006. 2007. 2008. 2009.
11.181
15.186
19.576
24.07026.832
29.007
0
5.000
10.000
15.000
20.000
25.000
30.000
35.000
2005. 2006. 2007. 2008. 2009. 2010.
3.604 3.620
3.698 3.702
3.589
3.372
3.200
3.300
3.400
3.500
3.600
3.700
3.800
2004. 2005. 2006. 2007. 2008. 2009.
289.514
447.940533.842
759.413817.418
656.651
0
100.000
200.000
300.000
400.000
500.000
600.000
700.000
800.000
900.000
2000 2001 2002 2003 2004 2005*
22%24%
30%33%
30%28%
18%21% 22% 22% 23%
21%
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
2004 2005 2006 2007 2008 2009
Preševo Pčinjski okrug
Primetno je nisko učešće ND opštine Preševo u ND Pčinjskog okruga i u ND Srbije, koji je od 2000. do 2003. imao tendenciju rasta, da bi nakon toga počeo da opada. Ista kretanja mogu se primetiti i kada se pogleda udeo ND po stanovniku opštine Preševo u ND po stanovniku Srbije.
GR AfIK bR. 3: Udeo ND po stanovniku opštine Preševo u ND po stanovniku Srbije
Izvor: Republički zavod za statistiku. Opštine u Srbiji, 2000-2006.
Tokom celokupnog posmatranog perioda (2000-2005.) sektor privatne svojine je najviše učestvovao u kreiranju narodnog dohotka (sa 81.2%). Tabela sa apsolutnim iznosima nalazi se u prilogu.
GR AfIK 4: Udeo preduzeća prema sektoru svojine u kreiranju ND
15,75%19,84%
23,45%18,50% 14,10%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
120%
2001. 2002. 2003. 2004. 2005.
Srbija
Preševo
165.594272.503 251.286
521.704 494.019
344.269
0
100.000
200.000
300.000
400.000
500.000
600.000
2000 2001 2002 2003 2004 2005*
141 149
158 162170
148158
137122
133120 124
106 99 100
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
2005. 2006. 2007. 2008. 2009.
Preševo Pčinjski okrug Srbija
5.326
5.738
6.1556.360
6.778
4.000
4.500
5.000
5.500
6.000
6.500
7.000
2005. 2006. 2007. 2008. 2009.
11.181
15.186
19.576
24.07026.832
29.007
0
5.000
10.000
15.000
20.000
25.000
30.000
35.000
2005. 2006. 2007. 2008. 2009. 2010.
3.604 3.620
3.698 3.702
3.589
3.372
3.200
3.300
3.400
3.500
3.600
3.700
3.800
2004. 2005. 2006. 2007. 2008. 2009.
289.514
447.940533.842
759.413817.418
656.651
0
100.000
200.000
300.000
400.000
500.000
600.000
700.000
800.000
900.000
2000 2001 2002 2003 2004 2005*
22%24%
30%33%
30%28%
18%21% 22% 22% 23%
21%
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
2004 2005 2006 2007 2008 2009
Preševo Pčinjski okrug
0
5000
10000
15000
20000
25000
30000
35000
40000
1948 1953 1961 1971 1981 1991 2002
Broj stanovnika u opštini
81%
1%
6%
6%6%
Privatni sektor
Zadružna
Mešovita
Državna
Društvena S
TR
AT
EŠ
KI
PL
AN
RA
ZV
OJA
OP
ŠT
INE
PR
EŠ
EV
O 2
011
-20
16.
PR
OF
IL O
PŠ
TIN
E P
RE
ŠE
VO
18
Gledano prema sektoru delatnosti, sektori A-poljoprivreda i E-Trgovina na velikom i malo najviše učestvuju u kreiranju na-rodnog dohotka - 49.9% i 18.63% respektivno, osim 2003. godine kada je značajno učešće zabeležio i sektor G-Prerađivačka industrija (Tabela br.1). Podaci o društvenom proizvodu i nacionalnom dohotku se ne vode na regionalnom nivou niti na nivou opština od 2006. godine, te su u tabeli i na grafiku prikazani poslednji raspoloživi podaci.
TAbELA 1: ND po sektorima delatnosti, opština Preševo
Sektor Godina2002. 2003. 2004. 2005.*
A - poljoprivreda, lov, šumarstvo i vodoprivreda 328539 290107 356279 327516B – ribarstvo - - - -V – vađenje ruda i kamena 764 202 289 351G – prerađivačka industrija 102135 165231 102978 60878D – proizvodnja i snabdevanje el.energijom, gasom i vodom -16394 36432 45481 35394Đ – građevinarstvo 14012 72081 93723 60676E – trgovina na veliko i malo, opravka 68405 149128 171915 122353Ž – hoteli i restorani 2678 4241 4805 6287Z – saobraćaj, skladištenje i veze 30046 37380 39040 40216J – aktivnosti u vezi sa nekretninama, iznajmljivanje 1008 2092 2411 2442LJ – zdravstveni i socijalni rad 2649 2519 497 538M - ostale komunalne, društvene i lične usluge - - -
Izvor: Republički zavod za statistiku, Statistički godišnjak 2000-2005. godine*Obračunato je bez PDV zbog čega nije uporediv sa podacima iz prethodnih godina
3.2. Analiza zaposlenosti i zarada
Osim zabeležene niske vrednosti ali i pada vrednosti društvenog dohotka i narodnog dohotka ukupno i u odnosu na repu-blički prosek, stalni porast nezaposlenosti i smanjenje zaposlenosti je najkrupniji socio-ekonomski problem lokalne privrede.
TAbELA 2: Zaposleni u opštini Preševo
Godina Opština Preševo Pčinjski okrug
Ukupno Zaposleni u preduzećima, ustanovama, zadrugama i organizacijama
Lica koja samostalno obavljaju delatnosti
Ukupno Zaposleni u preduzećima, ustanovama, zadrugama i organizacijama
Lica koja samostalno obavljaju delatnosti
2004. 3.604 2.828 776 51.326 42.068 9.258
2005. 3.620 2.755 865 49.666 39.114 10.552
2006. 3.698 2.576 1.122 46.728 36.495 10.233
2007. 3.702 2.484 1.218 44.207 34.411 9.797
2008. 3.589 2.509 1.080 43.673 33.816 9.857
2009. 3.372 2.440 932 40.104 31.602 8.502
2010. (31.3) 3.212 2.349 863 37.931 30.059 7.872
19
GR AfIK bR. 5: Kretanje broja zaposlenih, godišnji prosek, opština Preševo
U prvom kvartalu 2010. godine, u opštini Preševo bilo je zaposleno 3.212 lica što čini 8.47% od ukupnog broja zaposlenih u Pčinjskom okrugu. Trend opadanja broja zaposlenih, započet 2007. godine nastavljen je i u prvom kvartalu 2010. godine.
Gledano prema sektorima delatnosti preduzeća, najveći broj lica bio je zaposlen u sektoru Obrazovanje, zatim sektor Prerađivačke industrije, dok je na trećem mestu po broju zaposlenih sektor Trgovina na veliko i malo. Ovakva raspodela za-poslenih prema sektorima delatnostima prisutna je i u prethodnim godinama sa primetnim opadanjem broja zaposlenih u sektoru Prerađivačka industrija.
TAbELA 3: Zaposleni u opštini Preševo prema sektorima, stanje 31.marta 2010. godine
Sektor Broj zaposlenih
Ukupno 3212
Zaposleni u preduzećim, ustanovama i organizacijama 2349
Poljoprivreda, lov, šumarstvo i vodoprivreda 13
Ribarstvo 0
Vađenje ruda i kamena 1
Prerađivačka industrija 514
Proizvodnja i snabdevanje el.energijom, gasom i vodom 32
Građevinarstvo; 59
Trgovina na veliko i malo, opravka 207
Hoteli i restorani 2
Saobraćaj, skladištenje i veze 154
Finansijsko posredovanje 7
Aktivnosti u vezi sa nekretninama, iznajmljivanje 12
Državna uprava i socijalno osiruranje 147
Obrazovanje 822
Zdravstveni i socijalni rad 304
Ostale komunalne, društvene i lične usluge 75
Preduzetnici 863
Izvor: Republički zavod za statistiku. Saopštenje br.223, Zaposleni u Republici Srbiji - po sektorima delatnosti i opštinama, mart 2010. (ZP21)
15,75%19,84%
23,45%18,50% 14,10%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
120%
2001. 2002. 2003. 2004. 2005.
Srbija
Preševo
165.594272.503 251.286
521.704 494.019
344.269
0
100.000
200.000
300.000
400.000
500.000
600.000
2000 2001 2002 2003 2004 2005*
141 149
158 162170
148158
137122
133120 124
106 99 100
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
2005. 2006. 2007. 2008. 2009.
Preševo Pčinjski okrug Srbija
5.326
5.738
6.1556.360
6.778
4.000
4.500
5.000
5.500
6.000
6.500
7.000
2005. 2006. 2007. 2008. 2009.
11.181
15.186
19.576
24.07026.832
29.007
0
5.000
10.000
15.000
20.000
25.000
30.000
35.000
2005. 2006. 2007. 2008. 2009. 2010.
3.604 3.620
3.698 3.702
3.589
3.372
3.200
3.300
3.400
3.500
3.600
3.700
3.800
2004. 2005. 2006. 2007. 2008. 2009.
289.514
447.940533.842
759.413817.418
656.651
0
100.000
200.000
300.000
400.000
500.000
600.000
700.000
800.000
900.000
2000 2001 2002 2003 2004 2005*
22%24%
30%33%
30%28%
18%21% 22% 22% 23%
21%
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
2004 2005 2006 2007 2008 2009
Preševo Pčinjski okrug
ST
RA
TE
ŠK
I P
LA
N R
AZ
VO
JA O
PŠ
TIN
E P
RE
ŠE
VO
20
11-2
016
.P
RO
FIL
OP
ŠT
INE
PR
EŠ
EV
O
20
Struktura zaposlenih prema pravnom obliku zaposlenja (poslodavca) u opštini Preševo se razlikuje u odnosu na strukturu zaposlenih na nivou okruga, jer je učešće lica koja samostalno obavljaju delatnost u ukupnom broju zaposlenih veći u opštini Preševo. Međutim, i na nivou opštine i na nivou okruga prisutan je trend opadanja broja preduzetnika. Trend smanjenja broja ove kategorije zaposlenih u opštini Preševo započinje 2007. godine dok u Pčinjskom okugu započinje 2008. godine.
GR AfIK 6: Dinamika broja lica koja samostalno obavljaju delatnost u ukupnom broju zaposlenih
Relativno visoko učešće ove kategorije zaposlenih u ukupnom broju zaposlenih ukazuje na postojanje preduzetničkog duha u opštini koje može biti predmet dalje analize u pravcu njegovog jačanja i iskorišćavanja radi bržeg privrednog razvoja opštine. Poređenja radi, učešće preduzetnika u ukupnom broju zaposlenih na nivou okruga u 2008. godini je čak za 9% manje nego na nivou opštine.
3.3. Nezaposlenost
U opštini Preševo se u posmatranom periodu uočava trend povećanja broja nezaposlenih od 5326 lica u 2005. godini do 6778 u 2009. godini.
GR AfIK 7: Broj nezaposlenih lica u opštini Preševo, stanje na kraju godine
Izvor: RZS. Opštine u Srbiji 2005-2009.Za 2009. godinu izvor podatka je: NSZ, Mesečni statistički bilten, decembar 2009.
15,75%19,84%
23,45%18,50% 14,10%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
120%
2001. 2002. 2003. 2004. 2005.
Srbija
Preševo
165.594272.503 251.286
521.704 494.019
344.269
0
100.000
200.000
300.000
400.000
500.000
600.000
2000 2001 2002 2003 2004 2005*
141 149
158 162170
148158
137122
133120 124
106 99 100
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
2005. 2006. 2007. 2008. 2009.
Preševo Pčinjski okrug Srbija
5.326
5.738
6.1556.360
6.778
4.000
4.500
5.000
5.500
6.000
6.500
7.000
2005. 2006. 2007. 2008. 2009.
11.181
15.186
19.576
24.07026.832
29.007
0
5.000
10.000
15.000
20.000
25.000
30.000
35.000
2005. 2006. 2007. 2008. 2009. 2010.
3.604 3.620
3.698 3.702
3.589
3.372
3.200
3.300
3.400
3.500
3.600
3.700
3.800
2004. 2005. 2006. 2007. 2008. 2009.
289.514
447.940533.842
759.413817.418
656.651
0
100.000
200.000
300.000
400.000
500.000
600.000
700.000
800.000
900.000
2000 2001 2002 2003 2004 2005*
22%24%
30%33%
30%28%
18%21% 22% 22% 23%
21%
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
2004 2005 2006 2007 2008 2009
Preševo Pčinjski okrug
15,75%19,84%
23,45%18,50% 14,10%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
120%
2001. 2002. 2003. 2004. 2005.
Srbija
Preševo
165.594272.503 251.286
521.704 494.019
344.269
0
100.000
200.000
300.000
400.000
500.000
600.000
2000 2001 2002 2003 2004 2005*
141 149
158 162170
148158
137122
133120 124
106 99 100
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
2005. 2006. 2007. 2008. 2009.
Preševo Pčinjski okrug Srbija
5.326
5.738
6.1556.360
6.778
4.000
4.500
5.000
5.500
6.000
6.500
7.000
2005. 2006. 2007. 2008. 2009.
11.181
15.186
19.576
24.07026.832
29.007
0
5.000
10.000
15.000
20.000
25.000
30.000
35.000
2005. 2006. 2007. 2008. 2009. 2010.
3.604 3.620
3.698 3.702
3.589
3.372
3.200
3.300
3.400
3.500
3.600
3.700
3.800
2004. 2005. 2006. 2007. 2008. 2009.
289.514
447.940533.842
759.413817.418
656.651
0
100.000
200.000
300.000
400.000
500.000
600.000
700.000
800.000
900.000
2000 2001 2002 2003 2004 2005*
22%24%
30%33%
30%28%
18%21% 22% 22% 23%
21%
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
2004 2005 2006 2007 2008 2009
Preševo Pčinjski okrug
15,75%19,84%
23,45%18,50% 14,10%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
120%
2001. 2002. 2003. 2004. 2005.
Srbija
Preševo
165.594272.503 251.286
521.704 494.019
344.269
0
100.000
200.000
300.000
400.000
500.000
600.000
2000 2001 2002 2003 2004 2005*
141 149
158 162170
148158
137122
133120 124
106 99 100
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
2005. 2006. 2007. 2008. 2009.
Preševo Pčinjski okrug Srbija
5.326
5.738
6.1556.360
6.778
4.000
4.500
5.000
5.500
6.000
6.500
7.000
2005. 2006. 2007. 2008. 2009.
11.181
15.186
19.576
24.07026.832
29.007
0
5.000
10.000
15.000
20.000
25.000
30.000
35.000
2005. 2006. 2007. 2008. 2009. 2010.
3.604 3.620
3.698 3.702
3.589
3.372
3.200
3.300
3.400
3.500
3.600
3.700
3.800
2004. 2005. 2006. 2007. 2008. 2009.
289.514
447.940533.842
759.413817.418
656.651
0
100.000
200.000
300.000
400.000
500.000
600.000
700.000
800.000
900.000
2000 2001 2002 2003 2004 2005*
22%24%
30%33%
30%28%
18%21% 22% 22% 23%
21%
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
2004 2005 2006 2007 2008 2009
Preševo Pčinjski okrug
21
Mnogo bolji uvid u nezaposlenost, pružaju podaci o broju nezaposlenih na 1000 stanovnika pa se tako može zaključiti da je opština Preševo u veoma nepovoljnom položaju u odnosu na okrug i republiku, jer se taj broj kreće od 141 u 2005. godini do 170 u 2009. godini (grafik 8).
GR AfIK bR. 8: Broj nezaposlenih na 1000 stanovnika
Izvor: RZS. Opštine u Srbiji 2005-2009.
3.4. Zarade
U opštini Preševo su zarade od 2005. godine nominalno rasle. U privredi prosečna zarada po zaposlenom u 2009. godini iznosila je 14.103 RSD a u vanprivredi 40.228 RSD. Najviše zarade ostvarene su u sektoru zdravstvo I socijalni rad (51.182 RSD) državna uprava i socijalno osiguranje (34.459 RSD) dok je među privrednim delatnostima, najviša zarada ostvarena u sektoru proizvodnja el. energije, gasa i vode (34952 RSD).
GR AfIK bR.9: Kretanje zarada bez poreza i doprinosa, opština Preševo
Izvor: RZS
15,75%19,84%
23,45%18,50% 14,10%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
120%
2001. 2002. 2003. 2004. 2005.
Srbija
Preševo
165.594272.503 251.286
521.704 494.019
344.269
0
100.000
200.000
300.000
400.000
500.000
600.000
2000 2001 2002 2003 2004 2005*
141 149
158 162170
148158
137122
133120 124
106 99 100
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
2005. 2006. 2007. 2008. 2009.
Preševo Pčinjski okrug Srbija
5.326
5.738
6.1556.360
6.778
4.000
4.500
5.000
5.500
6.000
6.500
7.000
2005. 2006. 2007. 2008. 2009.
11.181
15.186
19.576
24.07026.832
29.007
0
5.000
10.000
15.000
20.000
25.000
30.000
35.000
2005. 2006. 2007. 2008. 2009. 2010.
3.604 3.620
3.698 3.702
3.589
3.372
3.200
3.300
3.400
3.500
3.600
3.700
3.800
2004. 2005. 2006. 2007. 2008. 2009.
289.514
447.940533.842
759.413817.418
656.651
0
100.000
200.000
300.000
400.000
500.000
600.000
700.000
800.000
900.000
2000 2001 2002 2003 2004 2005*
22%24%
30%33%
30%28%
18%21% 22% 22% 23%
21%
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
2004 2005 2006 2007 2008 2009
Preševo Pčinjski okrug
15,75%19,84%
23,45%18,50% 14,10%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
120%
2001. 2002. 2003. 2004. 2005.
Srbija
Preševo
165.594272.503 251.286
521.704 494.019
344.269
0
100.000
200.000
300.000
400.000
500.000
600.000
2000 2001 2002 2003 2004 2005*
141 149
158 162170
148158
137122
133120 124
106 99 100
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
2005. 2006. 2007. 2008. 2009.
Preševo Pčinjski okrug Srbija
5.326
5.738
6.1556.360
6.778
4.000
4.500
5.000
5.500
6.000
6.500
7.000
2005. 2006. 2007. 2008. 2009.
11.181
15.186
19.576
24.07026.832
29.007
0
5.000
10.000
15.000
20.000
25.000
30.000
35.000
2005. 2006. 2007. 2008. 2009. 2010.
3.604 3.620
3.698 3.702
3.589
3.372
3.200
3.300
3.400
3.500
3.600
3.700
3.800
2004. 2005. 2006. 2007. 2008. 2009.
289.514
447.940533.842
759.413817.418
656.651
0
100.000
200.000
300.000
400.000
500.000
600.000
700.000
800.000
900.000
2000 2001 2002 2003 2004 2005*
22%24%
30%33%
30%28%
18%21% 22% 22% 23%
21%
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
2004 2005 2006 2007 2008 2009
Preševo Pčinjski okrug
ST
RA
TE
ŠK
I P
LA
N R
AZ
VO
JA O
PŠ
TIN
E P
RE
ŠE
VO
20
11-2
016
.P
RO
FIL
OP
ŠT
INE
PR
EŠ
EV
O
22
3.5. Analiza strukture privrede po delatnostima i veličini
Metodološka napomena
Postoji više izvora odakle se mogu dobiti podaci na nivou opština o broju preduzeća, o sektorima delatnosti u kojima poslu-ju. Republički zavod za statistiku nudi godišnje izveštaje (Saopštenja) o broju pravnih lica na nivou okruga i opština, ali ne i na nivou naselja. Podaci o broju preduzeća prema sektorima u opštini Preševo koje nudi ovaj izvor nalaze se u prilogu. Međutim, podaci iz Agencije za privredne registre (APR) omogućavaju dublji nivo analize (nivo naselja), te je analiza strukture privrede u opštini Preševo, bazirana je na tom izvoru. Ovi podaci dobijeni su na lični zahtev autora i sadrže listu privrednih društava koja su predala završne račune za 2009. godinu.
Takođe, upoređivanje podataka iz ovih izvora otežava činjenica da je RZS u svom Saopštenju primenila klasifikacije delat-nosti 96 koja je 2010. godine zamenjena novom klasifikacijom KD08 koju je primenila APR3.
Struktura privrede opštine Preševo
Prema podacima APR, broj aktivnih privrednih društava, koja su predala završne račune za 2009. godinu iznosi 199. Najveći broj preduzeća posluje je u naselju Preševo (129 odnosno 65%).
TAbELA 4: Broj preduzeća u opštini Preševo, prema naseljima, podaci iz Agencije za privredne registre
Mesto Broj preduzećaAliđerce 13Bukarevac 3Cakanovac 1Crnotince 7Čukarka 4Miratovac 7Norča 3Oraovica 12Preševo 129Rajince 5Reljan 2Sefer 1Slavujevac 2Strezovce 1Žujince 9
Gledano prema sektoru delatnosti (Grafik 10), u strukturi preduzeća dominiraju preduzeća iz sektora Trgovina na veliko i malo; popravka motornih vozila i motocikala, zatim, saobraćaj i skladištenje i iz sektora prerađivačke industrije. Iz prethodne tabele uočava se da je privredna aktivnost najviše odvija u naselju Preševo, a zatim u naselju Aliđerce4. U ostalim naseljima ovaj broj je prilično skroman.
3 Više o izmenama u klasifikaciji delatnosti može se pronaći na internet stranici: http://webrzs.stat.gov.rs/axd/klasifikacijeDel.php
4 U Aneksu se nalazi podaci o sektorskoj podeli preduzeća u kojima posluju prema naseljima opštine Preševo
23
GR AfIK 10: Struktura privrede – broj preduzeća po sektoru, podaci od APR-a
Izvor: Agencija za privredne registre, podaci dostavljeni na lični zahtev autora Napomena: u ostalo spadaju sektori B (1), D (Ø), E (2), I (1), J(3), K (1), L (Ø), N (1), O (Ø), Q (1), R (Ø), S (1), T (Ø), U (Ø).
Najznačajnija preduzeća u opštini Preševo posluju u sektorima prerađivačke industrije (prerada hrane, drveta, metala i sl.) i građevinarstva.
Prerađivačka industrija: IGM Budućnost, PUST Fluidi, Čeliku, Fontana, Nura.
Građevinarstvo: D.O.O Vlora com, Saba Belča, Zenit, Tobler Skele.
Preduzetništvo: kada je u pitanju preduzetništvo, prema podacima Agencije za privredne registre, broj aktivnih preduzetni-ka u 2009. godini iznosi 566, od čega je samo jedno preduzeće u stranom vlasništvu (zemlja porekla Kina).
GR AfIK bR. 11: Struktura preduzetnika prema sektoru delatnosti
Izvor: Agencija za privredne registre, podaci dostavljeni na lični zahtev autora Napomena: u ostalo spadaju sektori: J (9), Q (8), R (5), N (7).
524
23
91
32
94 11
14%
7%
45%
3%
15%
2%3%
6%5%
A – poljoprivreda, šumarstvo i ribarstvo (5)
C – prerađivačka industrija (24)
F – građevinarstvo (23)
G – trgovina na veliko i malo; popravka motornih vozila i motocikala (91)
H – saobraćaj i skladištenje (32)
M – stručne, naučne, inovacione i tehničke delatnosti (9)
P – obrazovanje (4)
Ostalo (11)
C – prerađivačka industrija (80)
F – građevinarstvo (37)
G – trgovina na veliko i malo; popravka motornih vozila i motocikala (257)
H – saobraćaj i skladištenje (17)
I – usluge smeštaja i ishrane (84)
K – finansijske delatnosti i delatnost osiguranja (11)
M – stručne, naučne, inovacione i tehničke delatnosti (15)
S – ostale uslužne delatnosti (36)
Ostalo (29)
524
23
91
32
94 11
14%
7%
45%
3%
15%
2%3%
6%5%
A – poljoprivreda, šumarstvo i ribarstvo (5)
C – prerađivačka industrija (24)
F – građevinarstvo (23)
G – trgovina na veliko i malo; popravka motornih vozila i motocikala (91)
H – saobraćaj i skladištenje (32)
M – stručne, naučne, inovacione i tehničke delatnosti (9)
P – obrazovanje (4)
Ostalo (11)
C – prerađivačka industrija (80)
F – građevinarstvo (37)
G – trgovina na veliko i malo; popravka motornih vozila i motocikala (257)
H – saobraćaj i skladištenje (17)
I – usluge smeštaja i ishrane (84)
K – finansijske delatnosti i delatnost osiguranja (11)
M – stručne, naučne, inovacione i tehničke delatnosti (15)
S – ostale uslužne delatnosti (36)
Ostalo (29)
ST
RA
TE
ŠK
I P
LA
N R
AZ
VO
JA O
PŠ
TIN
E P
RE
ŠE
VO
20
11-2
016
.P
RO
FIL
OP
ŠT
INE
PR
EŠ
EV
O
24
Kod preduzetnika dominiraju oni u oblasti trgovine na veliko i malo i prerađivačke industrije. Iako je broj lica koja samo-stalno obavljaju delatnost opao zu 2009. godini u odnosu na 2008. godinu, prema broju preduzetnika može se zaključiti da je preduzetnička aktivnost relativno razvijena, ali da treba raditi na poboljšanju ambijenta za njihovo poslovanje.
3.6. Osnovni privredni sektori - Poljoprivreda
Strateški okvir razvoja sektora poljoprivrede u Republici Srbiji je definisan Strategijom razvoja poljoprivrede Srbije. Prelazak sa višedecenijskog planskog upravljanja privredom na model privrede vođen tržišnim mehanizmima, kao i deset godina obele-ženih konfliktima i izolacijom zemlje predstavljaju osnovu za neophodno definisanje strateških pravaca daljeg razvoja sektora poljoprivrede i njene integracije u globalna tržišta. Pod takvim okolnostima će i uloga države i njen odnos prema poljoprivredi odnosno orijentacija poljoprivrednih proizvođača ka državi pretrpeti izmene. Krajnji cilj je da poljoprivreda postane efikasnija, produktivnija i profitabilnija grana privrede.
Opšti strateški ciljevi poljoprivrede Srbije podrazumevaju:
- izgradnju održivog i efikasnog poljoprivrednog sektora koji može da se takmiči na svetskom tržištu, doprinoseći po-rastu nacionalnog dohotka
- obezbeđenje hrane koja zadovoljava potrebe potrošača u pogledu kvaliteta i bezbednosti
- osiguranje podrške životnom standardu za ljude koji zavise od poljoprivrede a nisu u stanju da svojim razvojem prate ekonomske reforme
- osiguranje podrške održivom razvoju sela
- očuvanje životne sredine od uticaja efekata poljoprivredne proizvodnje
- priprema poljoprivrede Srbije za integraciju u EU
- priprema politike domaće podrške i trgovine u poljoprivredi za pravila Svetske trgovinske organizacije
Prilikom definisanja strateških pravaca opštine Preševo u oblasti poljoprivrede treba voditi računa o nacionalnim strateš-kim ciljevima. Takođe, važno je uzeti u obzir i ciljeve definisane i u Strategiji dugoročnog ekonomskog razvoja juga Srbije – op-štine Preševo, Bujanovac i Medveđa, među čijim razvojnim prioritetima stoji i poljoprivreda i ruralni razvoj.
Posmatrajući podatke iz popisa iz 2002. godine, u Opštini Preševo ima 6223 poljoprivrednih stanovnika, što iznosi 17,8% ukupnog broja stanovnika u opštini.
Opština Preševo u svom sastavu ima 35 naselja od kojih je većina seoskog tipa i u kojima je većinom poljoprivredno sta-novništvo. Na jednog poljoprivrednog stanovnika u opštini Preševo dolazi u proseku oko 2,5 hektara poljoprivrednih površina (u Srbiji je taj odnos 6,2 hektara po poljoprivrednom stanovniku), odnosno na jednog aktivnog poljoprivrednog stanovnika 5,5 hektara poljoprivrednih površina, što je ispod proseka za celu Srbiju (oko 9,6 hektara).
Opština Preševo poseduje relativno povoljne uslove za razvoj pojedinih vidova poljoprivrede i prehrambene industrije. Brdsko-planinsko područje pogoduje razvoju voćarstva, vinogradarstva i stočarstva.
Poljoprivredno zemljište obuhvata 60,3% teritorije opštine odnosno oko 15.972 ha, u kojem dominiraju oranice i bašte sa 55,74% ili 8904 ha poljoprivredne površine. Zatim slede pašnjaci koje obuhvataju 32,46% (5184 ha), pa livade sa 9,39% (1499 ha), vinogradi sa 1,37% (218 ha) i voćnjaci sa 1,04% (166 ha) ukupne poljoprivredne površine (Tabela 5).
Preovlađivanje prirodnih i semiprirodnih ekosistema (šume, pašnjaci i livade) u strukturi korišćenja brdsko-planinskog prostora predstavlja povoljnu okolnost za ofanzivniji pristup primeni organskih metoda u stočarskoj proizvodnji, kao i u proizvodnji krompira.
Najznačajniji vodotok opštine Preševo je Moravica, dok su ostali vodotokovi Preševska reka, Trnavska reka, Reljanska reka i Rajinska rečica. Padavine iznose oko 600 mm godišnje.
Imajući u vidu da je poljoprivredna uglavnom ekstenzivna, da se obavlja na malim i usitnjenim parcelama koje onemogu-ćavaju organizovanu proizvodnju pa je samim tim njena produktivnost niska, da je mehanizacija zastarela, da je stanovništvo needukovano o savremenim načinima i metodama proizvodnje ali i o mogućnostima finansiranja poljoprivrede iz različitih izvora, neophodno je sprovesti određene mere kako bi se ovo stanje promenilo.
Kao i u drugim krajevima Srbije, sektor poljoprivrede zahteva promenu njene strukture, a od posebnog su značaja dalji ra-zvoj zadrugarstva i poljoprivrednog savetodavstva, kao ustanova koje u interesu poljoprivrede treba da usklade ciljeve države i ciljeve poljoprivrednika i budu institucije za implementaciju agrarne politike.
25
Iz tih razloga osnovni cilj opštine Preševo u oblasti poljoprivrede treba da bude usmeravanje napora na poboljšanje uslova držanja životinja, ispunjavanje higijenskih propisa, poboljšanje saradnje između primarnih proizvođača i prerađivača poljo-privrednih proizvoda i unapređenje agrarne mehanizacije i tehnologije. Usitnjene parcele predstavljaju prepreku povećanju poljoprivredne proizvodnje, a razvojne mere treba usmeriti na dalje povećanje gajenja intenzivnih kultura.
TAbELA 5: Poljoprivredna površina prema načinu korišćenja, preduzeća, zadruge i porodična gazdinstva u periodu 2004-2008 (ha)
Poljoprivredna površina
Oranice i bašte Voćnjaci Vinogradi Pašnjaciukupno Od toga
Žito Industrijsko bilje
Povrtno bilje
Krmno bilje
2004 15972 8665 4744 488 843 1068 164 198 53892005 15972 8754 4892 313 779 1072 192 186 52602006 15972 8564 4283 253 845 1650 183 186 56782007 15971 8833 4613 191 781 1284 173 179 52582008 15972 8904 5056 195 808 1196 166 218 5184
Izvor: RSZ, Opštine u Srbiji 2009, 2008, 2007, 2006, 2005
Biljna proizvodnja: U posmatranom periodu (2004-2008) u opštini Preševo je proizvodnja hlebnog žita – pšenice u proseku iznosila 8237,6 tona na godišnjem nivou (najniža je bila u 2007. godini 5840t, dok je najviše proizvedeno 2008. godine – 104380 t) uz prosečan prinos od 3286,2 kilograma po hektaru, što je neznatno iznad prosečnog prinosa u istom periodu na nivou Centralne Srbije (3258,2 kg/ha). Godišnje oscilacije u proizvodnji pšenice su pre svega rezultat kolebanja prinosa, koji su najviši bili 2008. godine (3908 kg/ha) a najniži 2007. godine (2580kg/ha).
GR AfIK bR.12: Kretanje prosečnog prinosa pšenice u Opštini Preševo u periodu 2004-2008. godine (kg/ha)
Proizvodnja kukuruza je u posmatranom periodu imala tendenciju opadanja sa 7236 tona u 2004. godini na 2265 tona u 2007., uz oporavak registrovan 2008. (3371t). Prosečna godišnja proizvodnja je u celom pomenutom periodu bila 4736,6 tona. Prinos se kretao između maksimalnih 4111 kg/ha u 2004. i 1444 kg/ha u 2007., što prosečno iznosi 3051 kg/ha u periodu 2004-2008 i niži je od prosečnog prinosa za Centralnu Srbiju u istom periodu (4074,4 kg/ha).
3.695 3.5312.717 2.580
3.908
0
1000
2000
3000
4000
5000
2004 2005 2006 2007 2008
4.111 3.8483.436
1.444
2.416
0
1000
2000
3000
4000
5000
2004 2005 2006 2007 2008
693 675
820
511 506
0
100
200
300
400
500
600
700
800
900
2004 2005 2006 2007 2008
7.768 7.6925.995 5.574
8.990
0
2000
4000
6000
8000
10000
2004 2005 2006 2007 2008
2.841
1.782
1.2621.512
1.736
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
2004 2005 2006 2007 2008
3.566
2.160
1.0881.702
2.315
0
700
1400
2100
2800
3500
4200
2004 2005 2006 2007 2008
32,2 31,728,3 27,7
21,4
0
5
10
15
20
25
30
35
2004 2005 2006 2007 2008
24
15,4 14,18,8
49,3
0
10
20
30
40
50
60
2004 2005 2006 2007 2008
2,2
0,8
2,6
1,3
2,3
0
0,5
1
1,5
2
2,5
3
2004 2005 2006 2007 2008
ST
RA
TE
ŠK
I P
LA
N R
AZ
VO
JA O
PŠ
TIN
E P
RE
ŠE
VO
20
11-2
016
.P
RO
FIL
OP
ŠT
INE
PR
EŠ
EV
O
26
GR AfIK bR.13: Kretanje prosečnog prinosa kukuruza u Opštini Preševo u periodu 2004-2008. godine (kg/ha)
Proizvodnja povrtnog bilja (pasulj i krompir) je u opštini Preševo izraženija od proizvodnje industrijskog bilja (šećerna repa i suncokret), te će se u nastavku teksta dati pregled kretanja proizvodnih parametara pasulja i krompira. Pasulj je kultura koja je zastupljena kod seljačkih domaćinstava u opštini Preševo. Proizvodnja se u posmatranom periodu (2004-2008) kretala između minimalnih 69t u 2008. godini do veoma značajnih 290t u 2006. godini. Prosečna proizvodnja je tako dostigla 123,8 t u pome-nutom periodu. Osetna su variranja i kod prinosa po jedinici površine. Najniži prinos je zabeležen 2008. godine (506 kg/ha) dok je najviši bio 2006. (820 kg/ha). Prosečan prinos u periodu 2004-2008 iznosi 641 kg/ha što je znatno ispod prosečnog godišnjeg prinosa u istom periodu za Centralnu Srbiju (1082,4 kg/ha).
GR AfIK bR. 14: Kretanje prosečnog prinosa pasulja u opštini Preševo u periodu 2004-2008. godine (kg/ha)
Krompir je usev koji takođe ima određene oscilacije u proizvodnji u opštini Preševo. U periodu koji je anliziran (2004-2008) najmanje krompira je proizvedeno 2007. godine (1020 t) dok su proizvedene količine najviše iznosile 2008. godine (1798 t). Prosečan prinos se kretao u granicama od minimalnih 5574 kg/ha (2007. god.) i maksimalnih 8990 kg/ha (2008. god.).
3.695 3.5312.717 2.580
3.908
0
1000
2000
3000
4000
5000
2004 2005 2006 2007 2008
4.111 3.8483.436
1.444
2.416
0
1000
2000
3000
4000
5000
2004 2005 2006 2007 2008
693 675
820
511 506
0
100
200
300
400
500
600
700
800
900
2004 2005 2006 2007 2008
7.768 7.6925.995 5.574
8.990
0
2000
4000
6000
8000
10000
2004 2005 2006 2007 2008
2.841
1.782
1.2621.512
1.736
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
2004 2005 2006 2007 2008
3.566
2.160
1.0881.702
2.315
0
700
1400
2100
2800
3500
4200
2004 2005 2006 2007 2008
32,2 31,728,3 27,7
21,4
0
5
10
15
20
25
30
35
2004 2005 2006 2007 2008
24
15,4 14,18,8
49,3
0
10
20
30
40
50
60
2004 2005 2006 2007 2008
2,2
0,8
2,6
1,3
2,3
0
0,5
1
1,5
2
2,5
3
2004 2005 2006 2007 2008
3.695 3.5312.717 2.580
3.908
0
1000
2000
3000
4000
5000
2004 2005 2006 2007 2008
4.111 3.8483.436
1.444
2.416
0
1000
2000
3000
4000
5000
2004 2005 2006 2007 2008
693 675
820
511 506
0
100
200
300
400
500
600
700
800
900
2004 2005 2006 2007 2008
7.768 7.6925.995 5.574
8.990
0
2000
4000
6000
8000
10000
2004 2005 2006 2007 2008
2.841
1.782
1.2621.512
1.736
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
2004 2005 2006 2007 2008
3.566
2.160
1.0881.702
2.315
0
700
1400
2100
2800
3500
4200
2004 2005 2006 2007 2008
32,2 31,728,3 27,7
21,4
0
5
10
15
20
25
30
35
2004 2005 2006 2007 2008
24
15,4 14,18,8
49,3
0
10
20
30
40
50
60
2004 2005 2006 2007 2008
2,2
0,8
2,6
1,3
2,3
0
0,5
1
1,5
2
2,5
3
2004 2005 2006 2007 2008
27
GR AfIK bR. 15: Kretanje prosečnog prinosa krompira u opštini Preševo u periodu 2004-2008. godine (kg/ha)
Zemljište u opštini Preševo je povoljno za povrtarstvo i dobro uspevaju tradicionalne vrste povrća: paprika, paradajz i krom-pir. Proizvodnja pod plastenicima je slabo razvijena te je potrebno dodatno ulaganje u ovaj vid proizvodnje, jer omogućava planiranu berbu u periodu manje ponude na tržištu.
Kada se posmatra proizvodnja krmnog bilja (2004-2008), može se videti da se proizvodnja deteline u opštini Preševo kreta-la između 830 tona (2006. god.) 1638 tona (2004. god.). Prosečan prinos se u istom periodu kretao između 1262 kg/ha u 2006. godini i 2841 kg/ha u 2004. godini (Tabela 5 u Aneksu). U istom periodu je prosečan prinos deteline na nivou Centralne Srbije bio znatno viši (4137 kg/ha).
GR AfIK bR.16: Kretanje prosečnog prinosa deteline u opštini Preševo u periodu 2004-2008. godine (kg/ha)
Proizvodnja lucerke se kretala između 210 tona 2006. i 570 tona 2008. godine tako da je prosečna proizvodnja u periodu 2004-2008 u opštini Preševo je iznosila 399 tona. Prosečan prinos je u posmatranom periodu iznosio 2166,2 kg/ha (najniži je bio 2006. godine – 1088 kg/ha a najviši 2004. godine – 3566 kg/ha) što je ispod proseka za Centralnu Srbiju u istom periodu (5277,8 kg/ha).
3.695 3.5312.717 2.580
3.908
0
1000
2000
3000
4000
5000
2004 2005 2006 2007 2008
4.111 3.8483.436
1.444
2.416
0
1000
2000
3000
4000
5000
2004 2005 2006 2007 2008
693 675
820
511 506
0
100
200
300
400
500
600
700
800
900
2004 2005 2006 2007 2008
7.768 7.6925.995 5.574
8.990
0
2000
4000
6000
8000
10000
2004 2005 2006 2007 2008
2.841
1.782
1.2621.512
1.736
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
2004 2005 2006 2007 2008
3.566
2.160
1.0881.702
2.315
0
700
1400
2100
2800
3500
4200
2004 2005 2006 2007 2008
32,2 31,728,3 27,7
21,4
0
5
10
15
20
25
30
35
2004 2005 2006 2007 2008
24
15,4 14,18,8
49,3
0
10
20
30
40
50
60
2004 2005 2006 2007 2008
2,2
0,8
2,6
1,3
2,3
0
0,5
1
1,5
2
2,5
3
2004 2005 2006 2007 2008
3.695 3.5312.717 2.580
3.908
0
1000
2000
3000
4000
5000
2004 2005 2006 2007 2008
4.111 3.8483.436
1.444
2.416
0
1000
2000
3000
4000
5000
2004 2005 2006 2007 2008
693 675
820
511 506
0
100
200
300
400
500
600
700
800
900
2004 2005 2006 2007 2008
7.768 7.6925.995 5.574
8.990
0
2000
4000
6000
8000
10000
2004 2005 2006 2007 2008
2.841
1.782
1.2621.512
1.736
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
2004 2005 2006 2007 2008
3.566
2.160
1.0881.702
2.315
0
700
1400
2100
2800
3500
4200
2004 2005 2006 2007 2008
32,2 31,728,3 27,7
21,4
0
5
10
15
20
25
30
35
2004 2005 2006 2007 2008
24
15,4 14,18,8
49,3
0
10
20
30
40
50
60
2004 2005 2006 2007 2008
2,2
0,8
2,6
1,3
2,3
0
0,5
1
1,5
2
2,5
3
2004 2005 2006 2007 2008
ST
RA
TE
ŠK
I P
LA
N R
AZ
VO
JA O
PŠ
TIN
E P
RE
ŠE
VO
20
11-2
016
.P
RO
FIL
OP
ŠT
INE
PR
EŠ
EV
O
28
GR AfIK bR. 17: Kretanje prosečnog prinosa lucerke u opštini Preševo u periodu 2004-2008. godine (kg/ha)
Brdsko-planinsko područje opštine Preševo pogoduje razvoju voćarstva i vinogradarstva. Broj rodnih stabala jabuka u po-smatranom periodu (2004-2008) beleži konstantan rast sa 11350 rodnih stabala (2004.) na 26088 (2008.). Shodno tome je i proizvodnja zabeležila rast. Najmanje proizvedenih jabuka je bilo 2006. godine (346 tona) a najviše 2008. godine (557 tona). Prosečan broj rodnih stabala je u posmatranom periodu godišnje iznosio oko 14777 a prosečna godišnja proizvodnja 397 tona. Sa druge strane, prosečan prinos jabuke po stablu se smanjivao tokom posmatranih godina. 2004. godine je prosečan prinos po stablu bio najviši i iznosio je 32,2 kg dok je najniži bio 2008. godine i iznosio 21,4 kg. I pored tog smanjenja, u svim godinama posmatranog perioda, prosečan prinos jabuke po stablu je bio dosta iznad prosečnog prinosa na nivou Centralne Srbije, tako da je prosečan prinos u periodu 2004-2008 u opštini Preševo bio 28,26 kg po stablu dok je u Centralnoj Srbiji bio 13,44 kg po stablu.
GR AfIK bR.18: Kretanje prosečnog prinosa jabuke u opštini Preševo u periodu 2004-2008. godine (kg/stablo)
Šljive su takođe zastupljene u opštini Preševo. Broj rodnih stabala se u posmatranom periodu (2004-2008) povećavao iz godine u godinu. Najmanji broj rodnih stabala je zabeležen 2004. godine (13730) a najveći 2007. godine (15170). Proizvodnja šljiva nije pratila povećanje broja stabala, što se može pripisati nepovoljnim vremenskim prilikama u pojedinim posmatranim godinama. Proizvodnja šljiva je opadala sa 329 tona u 2004. godini na 134 tona u 2007. godini, sa izrazitim skokom na 742 tone u 2008. godini. Opadanje proizvodnje je rezultat umanjenog prosečnog prinosa po stablu. Prosečan prinos je bio 24 kg po stablu (2004. god.) i opao na 8,8 kg (2007) uz skok na značajnih 49,3 kg u 2008. godini. U svim posmatranim godinama, izuzev 2007. Prosečan prinos šljiva po stablu je bio veći od prosečnog prinosa na nivou Centralne Srbije.
3.695 3.5312.717 2.580
3.908
0
1000
2000
3000
4000
5000
2004 2005 2006 2007 2008
4.111 3.8483.436
1.444
2.416
0
1000
2000
3000
4000
5000
2004 2005 2006 2007 2008
693 675
820
511 506
0
100
200
300
400
500
600
700
800
900
2004 2005 2006 2007 2008
7.768 7.6925.995 5.574
8.990
0
2000
4000
6000
8000
10000
2004 2005 2006 2007 2008
2.841
1.782
1.2621.512
1.736
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
2004 2005 2006 2007 2008
3.566
2.160
1.0881.702
2.315
0
700
1400
2100
2800
3500
4200
2004 2005 2006 2007 2008
32,2 31,728,3 27,7
21,4
0
5
10
15
20
25
30
35
2004 2005 2006 2007 2008
24
15,4 14,18,8
49,3
0
10
20
30
40
50
60
2004 2005 2006 2007 2008
2,2
0,8
2,6
1,3
2,3
0
0,5
1
1,5
2
2,5
3
2004 2005 2006 2007 2008
3.695 3.5312.717 2.580
3.908
0
1000
2000
3000
4000
5000
2004 2005 2006 2007 2008
4.111 3.8483.436
1.444
2.416
0
1000
2000
3000
4000
5000
2004 2005 2006 2007 2008
693 675
820
511 506
0
100
200
300
400
500
600
700
800
900
2004 2005 2006 2007 2008
7.768 7.6925.995 5.574
8.990
0
2000
4000
6000
8000
10000
2004 2005 2006 2007 2008
2.841
1.782
1.2621.512
1.736
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
2004 2005 2006 2007 2008
3.566
2.160
1.0881.702
2.315
0
700
1400
2100
2800
3500
4200
2004 2005 2006 2007 2008
32,2 31,728,3 27,7
21,4
0
5
10
15
20
25
30
35
2004 2005 2006 2007 2008
24
15,4 14,18,8
49,3
0
10
20
30
40
50
60
2004 2005 2006 2007 2008
2,2
0,8
2,6
1,3
2,3
0
0,5
1
1,5
2
2,5
3
2004 2005 2006 2007 2008
29
GR AfIK bR. 19: Kretanje prosečnog prinosa šljive u opštini Preševo u periodu 2004-2008. godine (kg/stablo)
Grožđe ne dominira u strukturi poljoprivredne proizvodnje u opštini Preševo ali površine pod vinogradima nisu zanemar-ljive. Broj rodnih čokota u posmatranom periodu (2004-2008) ima tendenciju smanjivanja. Najviše je iznosio 2004. godine (1211 rodnih čokota) a najmanje 2008. godine (453 rodnih čokota). Prosečan broj rodnih čokota u posmatranom periodu je na godišnjem nivou iznosio oko 987. Proizvodnja grožđa varira u rasponu od minimalnih 880 tona (2005. god.) do maksimalnih 2952 tona (2006. god.). Prosečna godišnja proizvodnja je u periodu 2004-2008 iznosila 1776 tona. Prinosi su u svim godinama posmatranog perioda bili iznad proseka za Centralnu Srbiju. Najmanji prinos je registrovan 2005. godine – 0,8 kg po čokotu dok je najviši registrovan u 2006. godini – 2,6 kg po čokotu. Prosečan godišnji prinos po čokotu je u posmatranom periodu iznosio 1,84 kg dok je taj iznos na nivou Centralne Srbije bio 1,02 kg.
GR AfIK bR.20: Kretanje prosečnog prinosa grožđa u opštini Preševo u periodu 2004-2008. godine (kg/stablo)
Stočarstvo: U stočarstvu opštine Preševo u glavnom dominira govedarstvo i ovčarstvo. Pašnjaci obezbeđuju dovoljnu is-pašu ovaca, a omogućavaju i povećanje gajenja ovaca. Prosečan broj goveda u posmatranom periodu 2003-2007 је oko 3374 grla na godišnjem nivou. Primetan je trend smanjenja sa 3725 grla (2003. god.) na 3157 (2007. god.). Svinjarstvo nije rašireno u opštini, tako da ne iznenađuje ni podatak da se broj svinja, posle relativno konstantanog početnog perioda, opao na 366 grla u 2007. godini. Prosečan broj svinja je u periodu 2003-2007 iznosio oko 400 grla. Kretanje broja svinja se može objasniti gotovo redovnim trogodišnjim „ciklusom svinja“. Pokazatelji kretanja broja ovaca se takođe ne mogu okarakterisati kao pozitivni. U godini 2003. u opštini Preševo registrovano je 2642 ovaca i taj broj se smanjio na 1588 u 2007. Njihov prosečan broj je u posma-tranom periodu iznosio oko 1859 na godišnjem nivou.
3.695 3.5312.717 2.580
3.908
0
1000
2000
3000
4000
5000
2004 2005 2006 2007 2008
4.111 3.8483.436
1.444
2.416
0
1000
2000
3000
4000
5000
2004 2005 2006 2007 2008
693 675
820
511 506
0
100
200
300
400
500
600
700
800
900
2004 2005 2006 2007 2008
7.768 7.6925.995 5.574
8.990
0
2000
4000
6000
8000
10000
2004 2005 2006 2007 2008
2.841
1.782
1.2621.512
1.736
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
2004 2005 2006 2007 2008
3.566
2.160
1.0881.702
2.315
0
700
1400
2100
2800
3500
4200
2004 2005 2006 2007 2008
32,2 31,728,3 27,7
21,4
0
5
10
15
20
25
30
35
2004 2005 2006 2007 2008
24
15,4 14,18,8
49,3
0
10
20
30
40
50
60
2004 2005 2006 2007 2008
2,2
0,8
2,6
1,3
2,3
0
0,5
1
1,5
2
2,5
3
2004 2005 2006 2007 2008
3.695 3.5312.717 2.580
3.908
0
1000
2000
3000
4000
5000
2004 2005 2006 2007 2008
4.111 3.8483.436
1.444
2.416
0
1000
2000
3000
4000
5000
2004 2005 2006 2007 2008
693 675
820
511 506
0
100
200
300
400
500
600
700
800
900
2004 2005 2006 2007 2008
7.768 7.6925.995 5.574
8.990
0
2000
4000
6000
8000
10000
2004 2005 2006 2007 2008
2.841
1.782
1.2621.512
1.736
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
2004 2005 2006 2007 2008
3.566
2.160
1.0881.702
2.315
0
700
1400
2100
2800
3500
4200
2004 2005 2006 2007 2008
32,2 31,728,3 27,7
21,4
0
5
10
15
20
25
30
35
2004 2005 2006 2007 2008
24
15,4 14,18,8
49,3
0
10
20
30
40
50
60
2004 2005 2006 2007 2008
2,2
0,8
2,6
1,3
2,3
0
0,5
1
1,5
2
2,5
3
2004 2005 2006 2007 2008
ST
RA
TE
ŠK
I P
LA
N R
AZ
VO
JA O
PŠ
TIN
E P
RE
ŠE
VO
20
11-2
016
.P
RO
FIL
OP
ŠT
INE
PR
EŠ
EV
O
30
TAbELA 6: Kretanje stočnog fonda u opštini Preševo u periodu 2003-2007
2003 2004 2005 2006 2007 Prosek 2003-2007
Goveda
Ukupno 3725 3419 3406 3167 3157 3374,8
Od toga: krave i steone junice 2513 2146 2263 2165 2080 2233,4
Od toga: krmače i suprasne nazimice 74 48 42 15 18 39,4
OvceUkupno 2642 2105 1550 1409 1588 1858,8
Od toga: ovce za priplod 1915 1466 1317 1107 1243 1409,6
Izvor: RSZ, Opštine u Srbiji 2008, 2007, 2006, 2005, 2004
Prilikom analize stočarstva se mora obratiti pažnja na jedan od osnovnih naturalnih pokazatelja intenzivnosti poljoprivred-ne proizvodnje, a to je stepen zastupljenosti odnosno koncentracija stoke. Koncentraciju stoke posmatramo kroz:
- broj goveda na 100 ha obradivih površina
- broj ovaca na 100 ha oraničnih površina
U tom smislu se može konstatovati da je govedarstvo na višem stepenu zastupljenosti od svinjarstva i ovčarstva jer se pokazatelji koncentracije goveda u opštini Preševo ne razlikuju mnogo u odnosu na Centralnu Srbiju u celini. Broj goveda na 100 hektara obradivih površina u opštini Preševo u posmatranom periodu (2003-2008) u proseku iznosi 30 grla i prilično je konstantan i ne odstupa značajno od proseka za Centralnu Srbiju (31 grla).
Prosečni stepen koncentracije ovčarske proizvodnje u opštini Preševo u posmatranom periodu (2003-2007) pokazuje ne-gativnu tendenciju i takođe zaostaje za prosekom Centralne Srbije. Prosečan broj ovaca na 100 hektara oraničnih površina u petogodišnjem periodu iznosi 12 grla dok je taj broj na nivou Centralne Srbije 41 grla.
TAbELA 6: Kretanje koncentracije stočarske proizvodnje u opštini Preševo u periodu 2003-2007*
2003 2004 2005 2006 2007 Prosek 2003-2007
Broj goveda na 100 ha obradivih površina
35(34)
32,3(33,3)
32(33)
31(33)
20(25)
30,06(31,66)
Broj ovaca na 100 ha oraničnih površina
17(42)
13,2(41,6)
10(42)
9(40)
10(42)
11,84(41,52)
Izvor: RSZ, Opštine u Srbiji 2008, 2007, 2006, 2005, 2004*Brojevi u zagradi označavaju brojčano stanje na nivou Centralne Srbije
Na osnovu navedenih pokazаtelja može se konstantovati da koncentracija stoke veoma zaostaje za intenzivnom poljo-privredom EU, tako da ima dosta prostora za njen dalji razvoj. Rezultati u stočarstvu su u velikoj meri uslovljeni konkretnim merama prerađivačke industrije (mlekare i klanice) i stimulativnim merama države za proizvodnju mleka i priplodnog podmlat-ka. Uloga države ne treba da bude isključivo usmerena na kreditiranje stočarstva, već značajnim delom na zaštitu tržišta od nelojalne konkurencije. Problematični odnosi između primarnih proizvođača sa jedne i prerađivača sa druge strane moguće je prevazići interesnim udruživanjem primarnih proizvođača.
3.7. Osnovni privredni sektori - Turizam
Na teritoriji opštine Preševo postoje potencijali i resursi za razvoj turizma i za njihovu ekonomsku valorizaciju (kultura, reli-gija, priroda ...). Međutim, da bi ovi resursi proizveli dodatu vrednost u budućnosti, oni zahtevaju velika ulaganja koja bi efekte dala tek na dugi rok. Trenutni stepen razvijenosti turističkih kapaciteta nije dovoljan da bi ostvario značajnije ekonomske efekte i generisao razvoj. Jedan od pokazatelja loše razvijenosti sektora turizma jeste broj noćenja turista u opštini Preševo, koji je najniži u okrugu i koji je u 2009. godini iznosio 119 (na nivou okruga broj noćenja je bio 24132).
Preduslov za razvoj turizma je unapređenje svih vidova infrastrukture – i meke i čvrste, kako bi se privukli eventualni inve-stitori ili motivisalo lokalno stanovništvo da se okrene pokretanju sopstvenog posla u sektoru turizma.
31
Mogućnosti opštine leže u tranzitnom turizmu, imajući u vidu da se nalazi u blizini koridora 10 i magistralnog puta M25. Obezbeđivanjem adekvatne fizičke infrastrukture, stvoriće se preduslovi za razvoj etnoturizma, lovnog turizma, kao i turizma koji podrazumeva aktivni odmor (planinarenje, šetnja, biciklizam i sl.). Turizam pruža značajne mogućnosti za razvoj preduzet-ništva u ovoj oblasti. U razvoju gastronomskog i etno turizma treba razmotriti mogućnost većeg uključivanja i angažovanja ženskog stanovništva.
U pravcu boljeg definisanja i upotrebe turističkih resursa, neophodno je razviti institucionalnu infrastrukturu, odnosno podržati osnivanje turističke organizacije opštine Preševo. U ovoj oblasti moguće je razviti međuopštinske projekte koji bi bili finansirani iz nacionalnih i evropskih fondova.
4. Infrastruktura
4.1. Saobraćajna infrastruktura
Opština Preševo (površine oko 264 km2) zahvata prostor Preševske kotline i njenog planinskog oboda. Nalazi se na krajnjem jugu Srbije, na razvođu crnomorskog i egejskog sliva, u dolini reke Moravice, između zapadnih planina Skopske Crne Gore i istočnih obronaka planine Rujan, odnosno opština Bujanovac i Gnjilane, dok se na jugu graniči sa Republikom Makedonijom, t.j. otvorena je prema Kumanovskoj kotlini. Preko njene teritorije prolaze najvažniji infrastrukturni koridori: železnička pruga i putni pravac Beograd – Niš - Skoplje. U skladu sa položajem opštine Preševo, koja prema teritorijalnoj i administrativnoj organi-zaciji Republike Srbije ulazi u sastav Pčinjskog okruga (zajedno sa Bosilegradom, Bujanovcem, Vladičinim Hanom, Surdulicom, Trgovištem i Vranjem, koje je ujedno i centar Okruga), potrebno je sagledati prostorno-fizički aspekt svih veza i međuodnosa, koje integrišu prostor i funkcije u tom prostoru.
Drumski saobraćaj: Na teritoriji opštine Preševo prevoz ljudi i robe se obavlja drumskim i železničkim saobraćajem. Postojeću mrežu drumskog saobraćaja na području opštine Preševo, čine:
1) Državni putevi I reda (magistralni putevi), ukupne dužine 34 km
2) Državni putevi II reda (regionalni putevi), ukupne dužine 12 km
3) Lokalni putevi, ukupne dužine oko 171 km
TAbELA 1: Magistralni, regionalni i lokalni putevi
Opština (km) Udeo u dužini puteva iste kategorije u okrugu (%) Okrug (km)
Dužina puteva – ukupno 217 7,87 2787
Savremeni kolovoz 103 11,11 927
MagistralniUkupno 34 18,88 180Savremeni kolovoz 34 18,88 180
RegionalniUkupno 12 2,05 584Savremeni kolovoz 12 3,26 368
LokalniUkupno 171 8,45 2023Savremeni kolovoz 57 15,04 379
Kao što Tabela 1 i prikazuje, ukupna dužina puteva na teritoriji opštine Preševo iznosi 217 km, što čini samo oko 8 % ukupne dužine puteva u Pčinjskom okrugu, od ukupno 2 787 km. Očigledno je i to da najveću dužinu puteve čine lokalni putevi, od koji je savremeni kolovoz samo na 57 km lokalnih puteva.
I stanje državnih putnih pravaca na pojedinim deonicama je loše, zbog čega je neophodno izvršiti njihovu rekonstrukciju i modernizaciju. Na teritoriji opštine nalazi se granični prelaz sa Republikom Makedonijom (“Preševo”), koji nema izgrađene sve potrebne sadržaje. U ovom trenutku, radi se na izgradnji deonice autoputa E-75 (čime se uspostavlja funkcionisanje saobraćaja na pravcu sever-jug, t.j. uključivanje u mrežu savremenih evropskih saobraćajnica i autoputeva), dok je deonica puta R-214 (kao alternativnog putnog pravca autoputa E-75) renovirana. Trasa puta br. M-25.2 prolazi kroz sam centar gradskog naselja, tako da je neophodno njegovo izmeštanje u tom delu, kao i hitna rekonstrukcija od planirane petlje “Preševo” do obilaznice. Ovim će se izbeći mešanje saobraćaja različite strukture, povećati bezbednost i efikasnost kretanje putničkih automobila i javnog
ST
RA
TE
ŠK
I P
LA
N R
AZ
VO
JA O
PŠ
TIN
E P
RE
ŠE
VO
20
11-2
016
.P
RO
FIL
OP
ŠT
INE
PR
EŠ
EV
O
32
prevoza, odnosno ljudi, a smanjiti negativne posledice na životnu sredinu. Putnom mrežom su povezana sva naselja u opštini sa opštinskim centrom, kao i međusobno, ali i pored toga treba težiti njenoj modernizaciji i proširenju.
Železnički saobraćaj i infrastruktura: Od železničke saobraćajne infrastrukture, na području opštine Preševo, nalazi se deonica magistralne elektrificirane jednokolosečne železničke pruge Niš-granica Republike Makedonije (dužine oko 19,3 km), kao i železnička stanica “Preševo”. Na području železničke stanice nalazi se putni prelaz, gde se pruga ukršta sa magistralnim putem, pa je neophodno obezbediti njihovo denivelisano ukrštanje ili izmeštanje puta iz staničnog područja.
Povoljnom geografskom položaju opštine Preševo, osim izgradnje autoputa E-75, doprineće i osavremenjavanje državnih i opštinskih putnih pravaca, kao i modernizacija železničke pruge (pruga za velike brzine E-85), što će omogućiti direktnu vezu kontaktnog područja sa infrastrukturnim koridorom X, odnosno uzrokovati formiranje železničko-drumskog saobraćajnog čvorišta na teritoriji Opštine.
4.2. Komunalna infrastruktura
Vodoprivredna infrastruktura – Vodosnabdevanje: Vodoprivredna infrastruktura na teritoriji opštine Preševo ima sledeće karakteristike:
- relativno oskudni vodni resursi.
- nepovoljan vodni režim, koji karakteriše veoma izražena vremenska neravnomernost protoka, sa vrlo bujičnim velikim vodama i sve dužim periodima malih voda.
- ozbiljnije korišćenje vodotokova iziskuje izgradnju akumulacija.
- vodovodi se oslanjaju na obližnja lokalna izvorišta, koja zbog širenja naselja i brzog rasta potrošnje vode postaju ugro-žena i nedovoljna, pa vodosnabdevanje u letnjim mesecima postaje kritično.
- vodovodi imaju velike gubitke u mreži.
- zbog nepostojanja postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda pogoršan je kvalitet voda, zbog čega su ugrožena i lokalna izvorišta vodosnabdevanja.
- kod vodotokova je izražen i problem nekontrolisane eksploatacije šljunka
- Naselja u opštini Preševo se snabdevaju vodom preko zajedničkog sistema vodosnabdevanja (Preševo, Čukarka i Oraovica), a sva ostala naselja individualno po domaćinstvima.
Naselje Preševo se snabdeva vodom sa više izvorišta. U eksploataciji su izvorišta: “ Žujince”, Toplik”, „Ilince“, „Čukarka“ i “Livade”. Kapacitet izvorišta “Čukarka” je oko 5 l/s. Kapacitet izvorišta “Ilince” sa koga se snabdeva Oraovica je 7 l/s. Kapacitet izvorišta “Trnavska reka” je oko 3 l/s i kapacitet izvorišta “Banjka” je 10 l/s predstavljaju potencijalne vodosnabdevače i nisu trenutno u funkciji.
Cela teritorija naselja Preševo je pokrivena vodovodnom mrežom. Vodosnabdevanje potrošača u naseljima Žujince, Oraovica, Trnava i Čukarka je relativno dobro, osim u letnjim mesecima, dok je stanje vodosnabdevanja u ostalim naseljima loše. Generalno gledano, stanje vodosnabdevanja na teritoriji opštine nije na zadovoljavajućem nivou.
Na osnovu planiranog broja stanovnika i procenjene norme potrošnje vode, Prostornim planom RS i Vodoprivrednom osnovom RS predviđeno je trajno rešenje vodosnabdevanja Preševa sa gornje-južnomoravskog regionalnog sistema vodo-snabdevanja i to Pčinjskog podsistema. Uz podzemne vode, akumulaciju “Prvonek” na Banjskoj reci, izvorište ovog podsistema predstavljaće i planirana akumulacija na Pčinjskoj reci.
Do realizacije regionalnog sistema, vodosnabdevanje Preševa i ostalih naselja obavljaće se iz lokalnih izvorišta vodosnab-devanja. Za vodosnabdevanje sela Miratovac i Cakanovac koristiće se izvorište “Banjka”. Sela Crnotince, Bukarevac i Rajince snabdevaće se vodom iz bunara pored reke Moravice.
Od lokalnih izvora za vodosnabdevanje Preševa razmatrana je mogućnost korišćenja sliva reke Lapušnice. Izgradila bi se akumulacija zapremine 7.480.000 m3, koja bi obezbeđivala oko 250 l/s, što bi rešilo pitanje vodosnabdevanja Preševa vodom. Pored brane potrebno bi bilo izgraditi crpnu stanicu, postrojenje za pripremu vode za piće, dovod i rezervoar.
Izgradnja sistema vodosnabdevanja “Lapušnica” omogućila bi povezivanje ostalih naselja u Opštini na vodovodni sistem Preševa.
Odvođenje otpadnih voda: Sistem za odvođenje otpadnih voda u naselju Preševo je separatan, tj. posebno se odvode sanitarne, a posebno atmosferske vode. Primarni fekalni kolektor je urađen je duž Preševske reke i izliva se u nju, blizu njenog
33
uliva u Moravicu. Dva sekundarna fekalna kolektora se ulivaju u primarni kolektor. Cela teritorija naselja je pokrivena fekalnom kanalizacijom. Atmosferske vode iz većeg dela naselja se kišnim kolektorima odvode do Preševske reke i otvorenih kanala.
U ostalim naseljima sanitarne otpadne vode se odvode delom fekalnom kanalizacijom (Rajince, Crnotince, Buštranje, Oraovica, Žujince, Reljan, Golemi dol, Trnava, Miratovac i Čukarka) koja se slobodno ispušta u vodotokove, i u obične i septičke jame. Atmosferske vode otiču površinski. Može se konstatovati da je fekalna kanalizacija izgrađena u najvećem broju dolinskih naselja i da se ispuštene otpadne vode ne prečišćavaju.
Elektroenergetska / Gasovodna / Termoenergetska infrastruktura: Naselja na području opštine Preševo snabdevaju se električnom energijom iz trafostanice 110/10 kV “Preševo”, preko dalekovoda 110kV Bujanovac - Preševo. U ovoj trafostanici instaliran je jedan transformator snage 31.5MVA, a moguće je proširenje još jednim iste snage. Ova trafostanica trenutno na-paja 140 trafostanica 10/0,4kV na teritoriji opštine Presevo. Kapacitet trafostanice 110/10kV danas nije u potpunosti iskorišćen tako da trenutno rezerve ima. Međutim, sa razvojem privrede, ukoliko se javi nedostatak kapaciteta potrebno je u postojeću trafostanicu ugraditi još jedan transformator snage 31.5MVA.
Niskonaponska i mreža 10kV su u relativno lošem stanju i potrebna je rekonstrukcija. Instalacija javnog osvetljenja je izgra-đena, a dominantni su živini izvori svetlosti. Da bi instalacija javnog osvetljenja bila funkcionalnija i ekonomičnija potrebno je svetiljke sa živinim izvorima zameniti svetiljkama sa natrijumovim izvorima visokog pritiska.
Prostornim planom područja infrastrukturnog koridora Niš - Granica BJR Makedonije predviđena je izgradnja razvodnog gasovoda koji prolazi kroz područje opštine Preševo.
Uz izgradnju odgovarajuće glavne merno regulacione stanice Preševo i potrebnih merno regulacionih stanica, pružiće se mogućnost sukcesivnog priključivanja potrošača široke potrošnje i industrijskih potrošača na distributivni sistem prirodnog gasa. Kod Preševa je planirano i merno primopredajno mesto između Republike Srbije i Republike Makedonije.
Na području opštine Preševo ne postoje izgrađeni sistemi proizvodnje i korišćenja toplotne energije. Kao izvor energije za zadovoljenje grejnih potreba stanovništva, koriste se u najvećoj meri drva, pa onda električna energija i ugalj.
Zbog neizvesnosti rokova za izgradnju magistralnog razvodnog gasovoda, potrebno je planirati mogućnost izgradnje to-plifikacionog sistema za daljinsko grejanje, gde bi se kao izvorišta toplotne energije koristile kotlarnice, koje bi kao energent koristile mazut. Za zadovoljenje grejnih i tehnoloških potreba industrijskih potrošača potrebno je planirati pojedinačne kotlar-nice na mazut.
Nakon sprovedene gasifikacije, kotlarnice bi bile modifikovane tako da mogu kao energent da koriste i prirodni gas.
ST
RA
TE
ŠK
I P
LA
N R
AZ
VO
JA O
PŠ
TIN
E P
RE
ŠE
VO
20
11-2
016
.P
RO
FIL
OP
ŠT
INE
PR
EŠ
EV
O
34
4.3. Telekomunikacioni sistem
Mreža fiksne telefonije nije dovoljno izgrađena, a teritorija opštine Preševo nije u potpunosti pokrivena signalom mobilne telefonije. Telekomunikaciona infrastruktura, na području opštine Preševo, kojom su obuhvaćeni telekomunikacioni objekti, telefonske centrale, spojni putevi i primarna mreža u naseljima većim delom, i po kvalitetu, i po kapacitetu nije podjednako razvijana na celokupnom području opštine.
U narednom periodu predviđena je potpuna digitalizacija telefonske mreže, što podrazumeva uvođenje digitalnih komuta-cionih centara i digitalnih sistema prenosa u svim ravnima mreže. Ovo podrazumeva i polaganje kablova sa optičkim vlaknima, kao medijumom prenosa na svim nivoima, kako međumesne mreže, tako i mesne mreže. U svim naseljima, potrebno je izgra-diti i proširiti primarnu i sekundarnu kablovsku mrežu.
Mobilna telefonija u zahvatu plana nije dovoljno razvijena jer trenutno postoji 7 aktivnih baznih stanica mobilne telefonije. Izgradnjom antenskih sistema i baznih stanica mobilne telefonije u skladu sa planovima razvoja mobilnih telekomunikacija, omogućiće se rad ovog sistema telekomunikacija na celom planskom području. Planira se izgradnja još 17 baznih stanica mo-bilne telefonije.
Postoje i 3 objekta Pošte, jedan u centru Preševa, drugi u naselju “Železnička stanica”, a treći na graničnom prelazu “Preševo”.
TAbELA 2: PT T saobraćaj
Opština Udeo u okrugu (%)
Broj pošta 3 7,89
Broj telefonskih pretplatnika 4153 8,24
PTT promet (otpremljeno)
pismonosne pošiljke (1000) 50 2,70
Paketi (1000) - -
4.4. Vodni resursi
Teritorija opštine Preševo nalazi se na razvođu crnomorskog i egejskog sliva. Najznačajniji tok je reka Moravica, desna pri-toka Južne Morave. Njene značajnije pritoke su: Preševska (Kurbalijska) reka, Reljanska reka, Rajinska i Trnavska reka.Osnovne karakteristike svih vodotokova su nestalnost, periodičnost i bujični karakter. Kod sela Oraovica i Buštranje urađene su mini-akumulacije, koje su predviđene za navodnjavanje. U blizini sela Žujince su urađene dve mikroakumulacije koje se ne koriste.
Preševska (Kurbalijska) reka ima površinu sliva od oko 9 km2, protiče kroz grad Preševo i uliva se u reku Moravicu kod sela Žujince. Dužina toka reke je oko 13 km. Od svih vodotokova na teritoriji opštine Preševska reka je regulisana u dužini od oko 1,3 km, što je izuzetno malo u odnosu na stvarno potrebne regulacione radove na vodotokovima.
U blizini sela Žujince su izgrađene dve mikroakumulacije, koje su trenutno zatrpane otpadom.
U cilju zaštite naselja, industrijskih kompleksa i poljoprivrednih površina od spoljnih i unutrašnjih voda predviđa se regu-lacija sledećih vodotokova:
- reka Moravica
- Preševska reka.
- Oraovačka reka.
- Trnavska reka
- Rajinska reka
Takođe se predviđa regulacija potoka kroz sela: Miratovac, Norča, Čukarka, Donja Šušaja, Crnotince, Buštranje, Reljane, Aliđerce, Strezovce, Slavujevac i Ašane.
35
5. Stanje životne sredine
Opština Preševo ne raspolaže zvaničnom statistikom o utvrđivanju stanja i stepena ugroženosti životne sredine. Opšta pro-cena stanja, ovog važnog aspekta zajednice, data je na osnovu zajedničkog i pojedinačnog doprinosa znanja članova Komisije za strateško planiranje (KSP) uključujući dostupnost pojedinih opštinskih dokumenata (Profil zajednice, Strategija ekonom-skog razvoja, Prostorni plan opštine) u okviru kojih je bilo moguće pronaći paragrafe sa informacijama relevantnim za dalje planiranje konkretnih programa i projekata iz oblasti zaštite životne sredine.
U Preševu, sektor životne sredine ne tretira se adekvatno te time ne zadovoljava minimum standarda. Ne postoje osnovni mehanizmi upravljanja i uopšte zaštite životne sredine. Razlozi za to nalaze se u nedostatku finansijskih sredstava za uspo-stavljanje osnovnih institucionalnih okvira pomoću kojih bi se definisale i sprovodile konkretne akcije za rešavanje problema zagađenosti sredine komunalnim i ostalim otpadom uključujući i druge oblike zagađenosti. Opština ima status devastiranog područja u kategoriji najnerazvijenih opština što znači da je dostupnost finansijskih i tehničkih resursa uglavnom preusmera-vana na rešavanje gorućih socioekonomskih problema i infrastrukture.
5.1. Kvalitet vazduha
Opština ne raspolaže podacima o kvalitetu vazduha i nema katastar emisije zagađivača vazduha. Procena je da se najveća koncentracija štetnosti vazduha javlja u radno-privrednoj zoni u Preševu i kamenolomu u Trnavi. U radno-privrednoj zoni po-stoji šest privrednih subjekata (“PGM Budućnost”, “Duvanska industrija Vranje’’, “7.jul’’, “Grafoleks’’, “Metal’’, “Simpo-RJ Preševo’’) koji emituju štetne materije u vazduhu. Među njima, najveći zagađivač je preduzeće “PGM Budućnost” koje se bavi proizvod-njom građevinskog kreča – problem se vezuje za zaprašenost vazduha kamenom prašinom usled transporta materijala lo-kalnim putevima nepovoljnih vremenskih prilika (visoka temperatura vazduha i pojačana vetrovitost) kada vetrovi raznose kamenu prašinu po okolini. Takođe, zagađenosti vazduha doprinose ložišta domaćinstava i poljoprivredni otpad, komunalni i industrijski otpad (gde usled samozapaljenja dolazi do oslobađanja metana i čestica čađi) i funkcionisanje saobraćaja (prisu-stvo povećane koncentracije sumpor dioksida, ugljen-monoksida, azotovih oksida, formaldehida, dima, čađi i olova kao posle-dica izduvnih gasova iz motornih vozila).
5.2. Šumski fond
Najznačajniji kompleksi pod šumama su u zapadnom delu opštine Preševo dok je u istočnom delu planirano obimnije se-lektivno pošumljavanje. Osnovni problemi u oblasti šuma i šumskog zemljišta je nekontrolisana seča šuma što je dovelo do brojnih negativnih posledica na prirodu (erozija) i životnu sredinu (povećanje zagađenosti).
TAbELA 1: Pošumljene površine i posečena drvna masa, 2006.
Opština Udeo u Srbiji (%)
Ukupna površina opštine (ha) / /
Obrasla šumska površina (ha) 9724 0,49
Pošumljeno u šumi (ha) lišćarima / /
četinarima / /
Pošumljeno van šume (ha) lišćarima / /
četinarima / /
Posečena drvna masa – ukupno (m2) lišćara 8603 0,36
četinara 19 0,01
Posečan drvna masa – tehničko drvo (%) lišćara / /
Četinara 89 104,71
ST
RA
TE
ŠK
I P
LA
N R
AZ
VO
JA O
PŠ
TIN
E P
RE
ŠE
VO
20
11-2
016
.P
RO
FIL
OP
ŠT
INE
PR
EŠ
EV
O
36
5.3. Struktura i kvalitet zemljišta
Preševo se nalazi u zoni prirodnih i antropogeno prirodnih ekosistema. Pojava i razvoj erozionih procesa predstavljaju jedan od osnovnih uzroka degradacije zemljišta, odnosno pogoršanja njegovog kvaliteta – preko 75% teritorije opštine zahva-ćeno je erozijom na koju utiču mnogi faktori kao što su: reljef, klima, stanje vegetacije, osobine zemljišta, hidrografija, način iskorišćavanja zemljišta, odsustvo zaštitnih mera, raspored seoskih puteva u brdovitom delu terena i drugi.
U strukturi zemljišnih površina, najveći udeo imaju poljoprivredne površine (60,61% ) i obrasla šumska površina (36.74%).
TAbELA 2. Struktura zemljišnih površina, 2006.
Opština (km2)
Udeo u ukupnoj površini opštine (%)
Udeo opštine u površini istog tipa u okrugu (%)
Okrug (km2)
Udeo okruga u površini istog tipa u Srbiji (%)
Srbija (km2)
Ukupna površina 264 100 7,50 3.520 3,98 88361
Poljoprivredna površina 160 60,61 8,28 1.932 3,78 51123
Obradive površine 88 33,33 11,40 772 2,32 33299
Obrasla šumska površina 97 36,74 7,02 1.381 6,96 19845
Za opštinu Preševo nisu rađena detaljna ispitivanja stanja zemljišta u pogledu njegove zagađenosti teškim metalima i pe-sticidima. Imajući u vidu da opština raspolaže velikim poljoprivrednim zemljišnim fondom, zagađenosti zemljišta preti nekon-trolisana upotreba pesticida, herbicida, veštačkih đubriva i sredstava za zaštitu bilja u poljoprivredi. Značajniji izvori zagađivača zemljišta svakako predstavljaju i neuređene deponije i smetlišta komunalnog i industrijskog otpada. U neposrednoj okolini kamenoloma pedološki supstrat je značajno ugrožen taloženjem čestica kamene prašine. U manjoj meri, degradaciji zemljišta doprinose i saobraćajna frekvencija duž magistralnih i regionalnih putnih pravaca, usled taloženja čestica olova koje se pro-dukuju putem izduvnih gasova motornih vozila i zaslanjivanja zemljišta (kao posledica posipanja soli natrijum-hlorida radi održavanja puteva tokom zimske sezone). “Institut za zemljište” iz Beograda trenutno radi na izradi detaljne analize zemljišta u vezi sa pedološkim, agrohemijskim i vodno-fizičkim karakteristikama područja opštine Preševo što će predstavljati osnov u vezi sa planiranjem i primenom mera neophodnih za rešavanje problema i prevenciju zagađenosti zemljišta.
37
5.4. Kvalitet voda
Voda u vidu snega se akumulira na višim planinskim delovima odakle njegovim topljenjem ponire kroz krečnjačke masive i kasnije javlja se u podnožju planina u vidu izvora. Voda sa izvora je čista, bistra i kvalitetna za piće i navodnjavanje. Režim vodo-toka je prirodno regulisan tako da u vegetacionim periodu često nedostaje voda a u periodima van vegetacije postoje viškovi voda. U toku vegetacije šuma padavine su oko 270mm odnosno 2 700m3/ha što je svakako nedovoljno za intenzivnu poljopri-vrednu proizvodnju. Hidrografska mreža je dosta razvijena, ali su osnovne karakteristike strukture tokova nestalnost, periodič-nost. Jedini značajniji tok je Moravica, desna pritoka Južne Morave. Postoje još: Preševska reka, Rajunska rečica, Trnavska reka i Reljanska reka, reka Banjka kod sela Miratovac.
Naselje Preševo se snabdeva vodom sa više izvorišta. U eksploataciji su izvorišta: “Toplik”, “Šuplji kamen”, “Valjevo”, “Žujince” i “Livade”. Otpadne vode odvode se duž Preševske reke i izlivaju se u nju, blizu njenog uliva u Moravicu. Atmosferske vode se iz većeg dela naselja kišnim kolektorima odvode do Preševske reke i otvorenih kanala. U ostalim naseljima sanitarne otpadne vode se odvode delom fekalnom kanalizacijom (Rajince, Crnotince, Buštranje, Oraovica, Žujince, Reljan, Golemi dol, Trnava, Miratovac i Čukarka) koja se slobodno ispušta u vodotokove, i u obične septičke jame, a atmosferske vode otiču površinski. Određene delatnosti lokalnih privrednika, kao i loši komunalno-higijenski uslovi, naročito u ruralnim sredinama, zagađuju po-jedine vodene površine i tokove. Kontaminacija vode za piće u centralnom sistemu za vodosnabdevanje, velikim delom potiče od poljoprivrednih delatnosti, ispiranja zemljišta tretiranog komercijalnim organskim đubrivom, što ukazuje na nedovoljnu zaštićenost područja izvorišta vodosnabdevanja.
U opštini Preševo ne sprovodi se planska kontrola sadržaja nitrita kao ni ostalih parametara kvaliteta vode za piće – pro-blem nedovoljnog broja mernih stanica za analize hemijskog zagađivanja i malog broja baketirioloških analiza. Takođe, ne postoje podaci o kvalitetu podzemnih voda. Zagađivanje površinskih i podzemnih voda posledica je upuštanja neprečišćenih komunalnih otpadnih voda iz naselja u prirodne recipijente bez odgovarajućeg tretmana; neizgrađenosti kanalizacione infra-strukture u seoskim naseljima, odnosno nepropisno izgrađenih septičkih jama i kopanih bunara u plitkim izdanima; depozicije kamene prašine iz kamenoloma; deponija i smetlišta otpada u blizini rečnih tokova; odlaganja komunalnog kabastog otpada u neposrednoj blizini rečnih korita; upotrebe agrohemijskih sredstava u poljoprivrednoj proizvodnji; neadekvatnog načina odla-ganja tečnog i čvrstog otpada iz objekata za smeštaj stoke; spiranja zaprljanih kolovoznih površina atmosferskim padavinama
5.5. Upravljanje čvrstim komunalnim otpadom
Kritično stanje po zdravlje ljudi i uopšte životno okruženje predstavljaju postojeće deponije – glavna deponija koja se na-lazi u Pržaru na samo 1200 m udaljenosti od naselja uključujući 35 divljih deponija na teritoriji Opštine (procena JKP Moravica). Lokacija ²Pržar² u Preševu je neuslovna lokacija na kojoj se deponuje otpad u postojećem stanju, a za koju je obavezna sanacija i rekultivacija prostora i bezbedno zatvaranje. Postojeće stanje u prikupljanju i deponovanju otpada svodi se na improvizaciju, koja nije u skladu sa sanitarnim uslovima i principima zaštite životne sredine. Ne vrši se selektivno otklanjanje otpada, niti se reciklira. Prikupljanje i upravljanje industrijskim čvrstim otpadom je ključna slabost opštine Preševo. U mnogim slučajevima, industrijski otpad se odlaže bilo gde, budući da, najbliža sanitarna deponija "Meteris" u Vranju ne prima industrijski otpad. Komunalni otpad se uglavnom odlaže na opštinsku deponiju. Ruralna područja su izostavljena iz ciklusa sakupljanja otpada, što za posledicu ima postojanje lokalnih smetlišta, odnosno divljih deponija u mnogim selima
5.6. Sistem organizacije zaštite životne sredine
U Preševu, postoji organizaciona jedinica čija je jedna od nadležnosti zaštita životne sredine: Odeljenje za urbanizam, imo-vinsko-pravne poslove i zaštitu životne sredine. Delatnost ovog Odeljenja u domenu zaštite životne sredine je u ograničenom obimu kako zbog nedostatka finansijskih, ljudskih tako i tehničkih resursa. Jedini pomak koji je učinjen u stvaranju preduslova za podršku inicijativa rešavanja problema ugroženosti životnog okruženja je formiranje Fonda za zaštitu životne sredine koji, nažalost, još uvek postoji u formi Odluke bez detaljnije razrade primene i kriterijuma dodeljivanja sredstava. Takođe, ulogu ’’pasivnog’’ delovanja u domenu zaštite životne sredine karakteriše neprimena kaznenih mera i naknada za zagađivače. Lokalni ekološki akcioni plan i izrada lokalnog plana upravljanja komunalnim i ostalim otpadom u opštini bitni su preduslovi koje će lokalna samouprava kreirati merama predviđenim akcionim planom razvoja opštine u cilju rešavanja problema životnog okru-ženja po sistemu ’’korak po korak’’.
ST
RA
TE
ŠK
I P
LA
N R
AZ
VO
JA O
PŠ
TIN
E P
RE
ŠE
VO
20
11-2
016
.P
RO
FIL
OP
ŠT
INE
PR
EŠ
EV
O
38
6. Društvene delatnosti
6.1. Zdravstvena i socijalna zaštita
Zdravstvena zaštita u opštini Preševo sprovodi se u okviru doma zdravlja, 3 zdravstvene stanice i 4 ambulante u okolinim selima. Podaci radnicima zaposlenim u zdravstvu odnose se na period 2006 godine. Ukupan broj radnika u domu zdravlja je 202 od čega 48 su lekari. Više od polovine ukupnog broja lekara (58,33%) su lekari specijalisti, zatim slede lekari opšte prakse (39,58%).
Prema podacima iz 2006. godine broj stanovnika opštine Preševo na jednog lekara je 1022, što je znatno manje u odnosu na prosek u okrugu i republički prosek.
TAbELA 1: Lekari, stomatolozi i diplomirani farmaceuti u zdravstvenim službama, 2006.
Opština Udeo u ukupnom broju lekara (%)
Lerkari – ukupno 48 100
Lekari opšte medicine 19 39,58
Lekari na specijalizaciji 1 2,08
Lekari specijalisti 28 58,33
Stomatolozi 13 /
Farmaceuti 10 20,8
Broj stanovnika na jednog lekara u opštini 1022 /
Broj stanovnika na jednog lekara u okrugu 422 /
Broj stanovnika na jednog lekara u Srbiji 368 /
Potreba za unapređenjem usluga i kreiranjem novih u oblasti socijalne zaštite je veća u odnosu na ono što Centar za soci-jalni rad uspeva da realizuje shodno svojim finansijskim, tehničkim pa i ljudskim resursima (11 radnika od čega je 8 stručnih rad-nika). Posledica lošeg privrednog stanja i opadanja životnog standarda je porast broja korisnika usluga Centra za socijalni rad.
Prema podacima iz 2006 godine registrovano je ukupno 2874 korisnika socijalne zaštite, od čega čak 1228 ili (42,72%) su malo-letna lica, tabela 88. Najviše maloletnih korisnika socijalne zaštite su u kategoriji ugroženih lica porodičnom situacijom je (83,31%).
Prema istim podacima iz 2006 godine najviše punoletnih korisnika socijalne zaštite su iz kategorije materijalno neobezbe-đenih lica 1251 ili (76,00%).
TAbELA 2. Korisnici socijalne zaštite – maloletna lica, 2006.
Opština Udeo u ukupnom broju korisnika (%)
Ukupno 1228 100
Ugroženi porodičnom situacijom 1023 83,31
Lica sa poremećaijma u ponašanju 102 8,31
Mentalno zaostali 19 1,55
Ometeni u fizičkom razvoju 18 1,47
Lica sa kombinovanim smetnjama 48 3,91
Ostali maloletni korisnici socijalne zaštite 18 1,47
39
TAbELA 3: Korisnici socijalne zaštite – punoletna lica, 2006.
Opština Udeo u ukupnom broju korisnika (%)
Ukupno 1646 100
Lica sa poremećaijma u ponašanju 5 0,30
Psihički i fizički ometena lica 231 14,03
Materijalno neobezbeđena lica 1251 76,00
Nezbrinuta lica 0 0,00
Ostarela lica 116 7,05
Ostali punoletni korisnici socijalne zaštite 43 2,61
6.2. Obrazovni kapaciteti
Prema podacima na kraju školske 2006/2007 godine, u Preševu postoji jedna predškolska ustanova “8 mart”. Ustanova zapošljava 65 radnika i i svake godine kroz ustanovu prođe 590 dece. Postoji potreba za proširivanjem kapaciteta predškolske ustanove u gradu i prigradskim naseljima.
U opštini Preševo postoji 8 osnovnih škola u kojima svake godine osnovno obrazovanje stiče 5 584 đaka. Škole imaju izme-štena odeljenja u selima opštine Preševo.
Što se tiče srednješkolskog obrazovanja, osim preševske Gimnazije (85 radnika, 1000 učenika), u Preševu postoji Tehnička škola (100 radnika, 1 138 učenika) koja nudi 4 smerova i 17 obrazovnih profila. Ukupan broj učenika u srednjim školama je 2 138 . Najveće interesovanje u stručnoj tehničkoj školi je za smer saobraćajnog tehničara.
Prema podacima iz 2007. godine u Preševu ne postoje više ustanove i fakulteti. Međutim od 2008 godine sa radom su počele dva odeljenja visokoškolskih ustanova; istureno odeljenje Visoke škole poslovnih studija iz Čačka i istureno odeljenje Međunarodnog stručnog univerziteta iz Struge.
TAbELA 4. Kapaciteti obrazovnih institucija, 2007.
Broj ustanova Broj obrazovnih profila Broj učenika/studenata
Predškolske ustanove 1 / 590
Osnovne škole 8 / 5584
Srednje škole 2 5 2138
Više škole 0 / /
Fakulteti 0 / /
TAbELA 5. Broj i struktura obrazovnih ustanova, 2006.
Opština Udeo u ukupnom broju ustanova u okrugu (%)
Osnovne školeUkupno 8 3,57
Odeljenja 245 19,02
Srednje školeUkupno 2 9,52
Odeljenja 74 16,97
ST
RA
TE
ŠK
I P
LA
N R
AZ
VO
JA O
PŠ
TIN
E P
RE
ŠE
VO
20
11-2
016
.P
RO
FIL
OP
ŠT
INE
PR
EŠ
EV
O
40
Osnovna škola „ Ibrahim Kelmendi” Srednje škole
TAbELA 6. Ukupan broj učenika, studenata i korisnika obrazovnih ustanova, 2006.
Opština Udeo u ukupnom broju učenika/studenata/korisnika u okrugu (%)
Osnovne škole – učenici Ukupno 5853 22,92
Završili školu 781 24,82
Srednje škole – učenici Ukupno 2985 26,01
Završili školu 559 22,52
TAbELA 7. Ukupan broj učenika u osnovnim školama, 2008.
Opština Udeo u ukupnom broju učenika osnovnih škola u okrugu (%)
Učenici osnovnih škola Ukupno 5341 100
Učenice 2622 49,09
Učenici 2719 50,91
Bioskopi
TAbELA 8. Broj bioskopa, bioskopskih sedišta, projekcija i posetilaca, 2006.
Opština Okrug Srbija
Broj bioskopa 1 3 104
Broj sedišta u bioskopskim salama 500 1194 42097
Broj projekcija / / /
Broj posetilaca / 1075 1393610
Iskorišćenost bioskopskih sala (%) 30 6,3 7,8
Broj posetilaca na 1000 stanovnika 50 1 20
6.3. Kultura
Mreža objekata kulture na području opštine Preševo je nerazvijena, sa koncentracijom objekata u opštinskom centru, koji su nedovoljno opremljeni i nezadovoljavajućeg kvaliteta. Kulturna aktivnost u opštini Preševo odvija se u okviru objekta Doma kulture “Abdulah Krašnica” u opštnskom centru, gde je smeštena i Gradska biblioteka (fond 35.000 primeraka), kao i multifunk-cionalna dvorana (scenske izvedbe, bioskop, ustanova “Dom kulture” se bavi i izdavačkom delatnošću (izdaje časopis koji izlazi jednom mesečno).
U objektu Doma kulture radi kulturno-umetničko društvo, a postoji još 4 kulturno-umetnička društva čiji je rad povremen. Van opštinskog centra postoje jedino mesne biblioteke u pojedinim naseljima sa nešto više od stotinak knjiga. Od 1992. godi-ne, u mesecu junu, u Preševu se organizuje festival albanskog kulturnog stvaralaštva (folklor, drama, poezija i proza). Prioritetni
41
zadatak u narednom periodu predstavljaće uspostavljanje bolje organizacije, kako u pogledu teritorijalne distribucije, tako i u pogledu zastupljenosti pojedinih vidova kulturnog stvaralaštva.
6.4. Fizička kultura i sport
Osnovne škole u Preševu, Crnotincima, Ceravajki i Reljanu imaju fiskulturne sale. U ostalim osmogodišnjim i četvorogodiš-njim osnovnim školama ne postoje izgrađene prostorije za fizičko vaspitanje.
Gimnazija i Srednja tehnička škola iz Preševa obavljaju nastavu u fiskulturnoj sali Srednje tehničke škole, koja je donekle opre-mljena potrebnim rekvizitima, ali svojim kapacitetom ne može da zadovolji potrebe prema broju učenika (oko 1.800). Retke su škole koje imaju izgrađen sportski teren u školskom kompleksu (za odbojku, mali fudbal, košarku, rukomet i sl.). U opštinskom centru postoji Gradski fudbalski stadion, bez drugih pratećih terena, ali je i ovaj teren ruiniran. Retki su pojedinačni tereni za male sportove i dečja igrališta u okviru stambenih blokova gradskog naselja, a isto važi i za ostala naselja. Ne postoji Gradska sportska hala, niti Gradski bazen (otvoreni ili zatvoreni). Na području Opštine postoji organizovani fudbalski i šahovski klub.
7. Lokalna samouprava
Opština Preševo je teritorijalna jedinica u kojoj građani ostvaruju pravo na lokalnu samoupravu u skladu sa Ustavom, zako-nom i Statutom opštine. Opština Preševo pripada krugu najnerazvijenijih opština u Republici i ima status prvog ranga prioriteta u razvojnoj politici Republike.
Opština Preševo vrši poslove iz svoje nadležnosti utvrđene Ustavom i zakonom, kao i poslove iz okvira prava i dužnosti Republike koji su joj zakonom povereni. Poslove opštine Preševo vrše organi Opštine u okviru svoje nadležnosti utvrđene za-konom i Statutom opštine. Organi opštine Preševo su:
- Skupština opštine
- Predsednik Opštine
- Opštinsko veće
- Opštinska uprava.
Opštinska uprava: Opštinska uprava opštine Preševo obrazovana je kao jedinstveni organ sa organizacionim jedinicama za vršenje srodnih upravnih, stručnih i drugih poslova. Organizacione jedinice Opštinske uprave su odeljenja i službe:
- Odeljenje za opštu upravu i zajedničke poslove
- Odeljenje za društvene delatnosti
- Odeljenje za finansije, privredu, privatno preduzetništvo i javne nabavke
- Odeljenje za urbanizam, imovinsko-pravne poslove i zaštitu životne sredine
- Odeljenje za inspekcijske poslove
- Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove i lokalni ekonomski razvoj (LER)
- Odeljenje za utvrđivanje i naplatu javnih prihoda
- Stručna služba za normativno pravne i skupštinske poslove
- Posebna služba - Opštinski uslužni centar i informatika
- Kabinet predsednika
ST
RA
TE
ŠK
I P
LA
N R
AZ
VO
JA O
PŠ
TIN
E P
RE
ŠE
VO
20
11-2
016
.P
RO
FIL
OP
ŠT
INE
PR
EŠ
EV
O
42
TAbELA 1. Struktura odbornika u skupštini opštine, 2008.
Broj odbornika u skupštini opštine
Udeo u ukupnom broju odbornika u skupštini opštine (%)
UKUPNO 38 100
PDD 13 34,21
DPA 12 31,58
DUAD 5 13,16
Grupa građana 4 10,53
LBD 2 5,26
Koalicija DSS,DS,RS,SPS, 2 5,26
Za ostvarivanje svojih prava i dužnosti i za zadovoljenje potreba lokalnog stanovništva Opština može posebnom odlukom osnovati: preduzeća, ustanove i druge organizacije koje vrše javnu službu.
Na Statut Javnih preduzeća i javne ustanove gde je osnivač Opština saglasnost daje Skupština opštine.
7.1. Javne finanasije
Prihodi opštinskog budžeta
Za obavljanje poslova Opštine utvrđenih Ustavom, zakonom, kao i za poverene poslove iz okvira prava i dužnosti Republike, Opštini Preševo pripadaju prihodi i primanja utvrđeni zakonom.
Poslovi Opštine finansiraju se iz izvornih i ustupljenih prihoda, transfera, primanja po osnovu zaduženja i drugih prihoda i primanja utvrđenih zakonom. Svi prihodi Opštine predstavljaju opšti prihod budžeta i mogu se koristiti za bilo koju namenu, osim onih prihoda čiji je namenski karakter utvrđen Zakonom.
Skupština donosi Budžet Opštine za svaku kalendarsku godinu, i u njemu se iskazuju svi prihodi i primanja, zaduživanja i druge finansijske transakcije, rashodi i drugi izdaci, u skladu sa Zakonom. Po isteku godine za koju je budžet donet, sastavlja se završni račun o izvršenju budžeta. Odluka o budžetu i završnom računu Skupština donosi većinom glasova od ukupnog broja odbornika.
TAbELA 2: Struktura prihoda opštinskog budžeta, 2006. godina
Opština (€)* Struktura prihoda u opštini (%)
Struktura prihoda (u proseku) u Srbiji (%)
Ukupni prihodi 4015713 100 100
Ukupni prihodi po stanovniku 115 / 258
Tekući prihodi 4012458 99,92 96,25
Primanja od prodaje nefinansijske imovine 0 0 0
Primanja od zaduženja i prodaje finansijske imovine 3254 0,08 3,75
* po prosečnom srednjem kursu NBS za 2006. godinu
43
Rashodi opštinskog budžeta
Za izvršenje budžeta Opštine, odgovoran je predsednik Opštine i odgovara Skupštini opštine. Opštinska uprava obavezna je da redovno prati izvršenje budžeta i po potrebi, a najmanje dva puta godišnje, informiše predsednika Opštine.
TAbELA 3. Struktura rashoda opštinskog budžeta, 2006.
Opština (€)* Struktura rashoda u opštini (%)
Struktura rashoda (u proseku) u Srbiji (%)
Ukupni rashodi 4014893 100 100
Ukupni rashodi po stanovniku 103 / 264
Izdaci za nabavku nefinansijske imovine 23005 0,57 23,48
Izdaci za otplatu kredita i nabavku finansijske imovine 0 0 1,02
Ostvareni suficit ili deficit 819 / 45211235
* po prosečnom srednjem kursu NBS za 2006. Godinu
Javna komunalna preduzeća
Opština Preševo ima samo jedno komunalno preduzeće koje se bavi svim komunalnim pitanjima na nivou Opštine. Osnovna delatnost JKP „Moravica” je prikupljanje i odlaganje otpada, proizvodnja i distribucija vode, održavanje higijene na javnim površinama, održavanje komunalnih sistema, vodovoda i kanalizacije.
JKP „Moravica” trenutno zapošljava 50 radnika i raspolaže sa 2 kamiona smećara i sedam traktora koji se koriste za prikupljanje smeća na teritoriji grada i sela Oraovica. Komunalno preduzeće vrši naplatu za utrošak vode svojih korisnika i odnošenje smeća.
Direktora Javnog preduzeća imenuje Skupština opštine na period od 4 godine posle sprovedenog konkursa. Preduzeće je po Statutu Opštine dužno da svake godine podnese izveštaj o programu rada i poslovanju Skupštini i to najkasnije do 30. aprila tekuće godine za prethodnu godinu. Skupština opštine takođe imenuje članove Upravnog i Nadzornog odbora.
TAbELA 4. Spisak javno-komunalnih preduzeća
Br. Naziv preduzeća Delatnost
1 JKP MORAVICA Prikupljanje i odlaganje otpada, proizvodnja i distribucija vode,održavanje higijene u javnim površinama, održavanje komunalnih sistema,vodovod i kanalizacije
Olakšice koje nudi lokalna zajednica:
- 10 god, oslobođenja od poreza na dobit za investicije preko 7,5 mil. evra i 100 zaposlenih radnika
- Porez na dobit umanjuje se 80% vrednosti ulaganja u osnovna sredstva
- Opština Preševo nudi najniže komunalne takse na nivou Pčinjskog okruga
7.2. Proces izdavanja dozvola
Centar za izdavanje dozvola opštine Preševo je mesto gde se investitor prvi put susreće sa lokalnom samoupravom. Centar koji se nalazi na samom ulazu u zgradu Opštinske uprave, pruža brzu i efikasnu informaciju vezanu za proceduru izdavanja dozvola. Investitor može dobiti Zahtev za izdavanje dozvole u Centru, sa svim elementima potrebnim za dobijanje iste, jer su u njemu evidentirane administrativne takse, žiroračuni i pozivi na broj za uplatu koju je moguće izvršiti u Centru.
ST
RA
TE
ŠK
I P
LA
N R
AZ
VO
JA O
PŠ
TIN
E P
RE
ŠE
VO
20
11-2
016
.P
RO
FIL
OP
ŠT
INE
PR
EŠ
EV
O
44
STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVO
VIZIJA OPŠTINE PREŠEVO
Vizija opštine Preševo jeste da do 2015. godine postane opština koja je ekonomski održiva, ekološki čista, privredno i turistički razvijena, infrastrukturno opremljenija i saobraćajno povezanija i da do kraja 2015. godine postane jedna od vodećih opština na jugu Srbije i u regionu.
Vizija opštine Preševo je i da postane prostor koji će svojim žiteljima nuditi bolje ekonomske, socijalne, kulturne i političke uslove za rad i život, a privrednicima uslove za perspektivan i dinamičan razvoj. Definisana vizija opštine zasnovana je na re-alnim razvojnim mogućnostima i pretpostavka u narednih deset godina, međutim sve će se to ostvariti samo ako se strateški koraci ka viziji aktivno sprovode.
MISIJA OPŠTINE PREŠEVO
Misija opštine Preševo je da kao lokalna samouprava bude istinski predstavnik političke volje građana, koja će poštujući princip dobrog menadžmenta, raditi na što boljem pružanju usluga građanima i poboljšanju kvaliteta kroz:
- Infrastrukturno izgrađivanje
- Podizanje nivoa ljudskih sposobnosti u lokalnoj samoupravi
- Podizanje nivoa tehničke sposobnosti
- Očuvanje zdrave životne sredine
- Otklanjanje postojećih i potencijalnih zagađivača
- Stvaranje uslova za privredni razvoj i razvoj malih i srednjih preduzeća
- Stvaranje uslova za turistički razvoj i bolje saobraćajno povezivanje
- Stvaranje potrebnih uslova da opština Preševo postane ekonomski održiva opština.
Profil zajednice poslužio je kao osnova za postavljanje pet ključnih pitanja iz kojih su generisani predlozi projekata i defi-nisan akcioni plan.
Postavljena ključna pitanja su:
I Ekonomija
II Infrastruktura
III Zaštita životne sredine
IV Društvene delatnosti
V Lokalna samouprava
45
KLJUČNO PITANJE 1: EKONOMIJA
Poboljšanje pozicije lokalne ekonomije opštine Preševo u nacionalnoj privredi i globalnoj ekonomiji, podizanje kvaliteta tekućih aktivnosti kroz restrukturiranje i uključivanjem novih veština i kapitalno intenzivnih aktivnosti je osnovni cilj povećanja konkurentnosti njene privrede.
Većina faktora od kojih zavise rast i razvoj i konkurentnost su u domenu republičke ili pokrajinske vlade, a tek manji broj zavisi od lokalne samouprave. Međutim, brojnost faktora privrednog rasta i složenost sistema za podsticanje rasta i razvoja konkurentnosti (politike, aktivnosti, mere i sl., kao i organizacije i institucije za podršku) zahteva povezanost i usklađenost ak-tivnosti i nosilaca tih aktivnosti na različitim nivoima podrške.
Ključni nosioci aktivnosti podrške privrednom rastu i razvoju i povećanju konkurentnosti lokalne ekonomije su organi lo-kalne samouprave. Ovakav stav potvrđuju i rezultati istraživanja koje je KLER sproveo u privatnom sektoru i koji je značaj LS ocenio veoma visoko, ali njene performanse u pogledu podške privredi kao veoma niske.
U uslovima skromnih i ograničenih resursa na lokalnom nivou, kao što je situacija u opštini Preševo, potrebno je pronaći op-timalnu kombinaciju raspoloživih resursa sa mogućnostima koje se u datim socio-ekonomskim okolnostima nudi. Treba voditi računa o ograničenim nadležnostima lokalne samouprave u pogledu mogućnosti unapređenja poslovno okruženja ne samo za osnivanje novih nego i za razvoj i uspešno poslovanje postojećih preduzeća, i razmotriti njihovo najoptimalnije angažovanje.
Mala i srednja preduzeća se smatraju nosiocima privrednog razvoja i glavnim kreatorima radnih mesta. Međutim, da bi ona ostvarila ovu ulogu, pored podrške njihovom osnivanju i poslovanju, važno je omogućiti i niz kvalitativnih usluga – obuke, informacije, tehnička podrška i sl. U tom smislu, prioritet treba dati izgradnji institucionalne infrastrukture i njenom razvijanju i jačanju.
Specifične mere lokalne samouprave mogu biti usmerene su na podsticanje investicija i privlačenje domaćih i stanih direk-tnih investicija, kao i na kreiranje povoljnog poslovnog ambijenta za poslovanje preduzeća.
Kao i na nivou cele države, i za opštinu Preševo može se reći da samo investicije mogu dovesti do bržeg napretka. Ali da bi došlo do tih investicija, neophodno je da se učine konkretni koraci koji bi olakšali dolazak i ostanak investitora na ovim prostorima.
Nužnost razvoja preduzetništa podsticanjem osnivanja novih preduzeća i preduzetničkih radnji, kao i podsticanje rasta i razvoja postojećih MSP i radnji stvaranjem povoljnog privrednog ambijenta za njihovo poslovanje, proističe iz značaja koji ovaj segment preduzeća ima u privredi opštine Preševo, kao i iz mogućih pozitivnih efekata njihovog bržeg razvoja. Prema raspo-loživim podacima, većina preduzeća spada u grupu malih preduzeća. Kada se tome doda relativno veliki broj preduzetničkih radnji jasno je da sektor MSP i preduzetničkih radnji čine okosnicu privrede opštine Preševo. Situaciona analiza privrede i sek-tora MSP, pokazala je da je iskorišćenost svih potencijala sektora MSP i preduzetničkih radnji niska, te da je stoga razvijenost ovog sektora MSP ispod realnih mogućnosti. To je dovelo do toga da je opština Preševo ostala bez potrebnih poluga razvoja, a time i do velike nezaposlenosti i sive ekonomije koja ozbiljno ugrožava dalji razvoj opštine.
Stvaranjem podsticajnog ambijenta za osnivanje novih i brži rast postojećih MSP i preduzetničkih radnji može se očekivati povećanje zaposlenosti, diversifikovanje privredne strukture, inovativna aktivnost i tehnički progres, kao i realizacija širih druš-tvenih ciljeva.
Razvoj sektora MSP i preduzetničkih radnji doprineće obogaćivanju njihove ponude, čvršćem međusobnom povezivanju. Sve će se to nužno pozitivno odraziti na konkurentnost privrede opštine Preševo.
Ovaj prioritetni cilj može se realizovati različitim merama, a pre svega osnivanjem novih opštinskih institucija za podsti-canje lokalnog ekonomskog razvoja i pokretanje klasterskih inicijativa za šire reprodukciono povezivanje MSP u prioritetnim granama.
Mala i srednja preduzeća u Preševu se suočavaju sa pronalaženjem novih tržišta. Finansije su ozbiljna blokada brzom razvo-ju MSP sektora u Preševu. Posebno veliki problem je velika needukovanost menadžmenta u pisanju biznis planova, nemoguć-nost obezbeđivanja garancija, a sve to onemogućava pristup sredstvima banaka.
Zbog nedovoljne razvijenost privrede opštine Preševo, lokalni ekonomski razvoj ne može se zasnivati samo na razvoju po-stojećih preduzeća. Stoga, da bi se mogli valorizovati brojni i raznovrsni ali još uvek nedovoljno iskorišćeni prirodni i privredni potencijali Opštine, prioritetni cilj razvoja privrede opštine Preševo treba da bude podsticanje investicija i privlačenje domaćeg i stranog kapitala, odnosno podsticanje direktnih investicija u kapitalna dobra.
ST
RA
TE
ŠK
I P
LA
N R
AZ
VO
JA O
PŠ
TIN
E P
RE
ŠE
VO
20
11-2
016
.S
TR
AT
EG
IJA
RA
ZV
OJA
46
Direktne investicije imaju niz neposrednih i posrednih pozitivnih efekta na razvoj ekonomije opštine Preševo. Pre svega, direktne investicije doprinose nastanku i razvoju novih privrednih grana, a time i diverzifikovanju privredne strukture lokal-ne privrede opštine Preševo, poboljšanju materijalne osnove poslovanja i povećanju efikasnosti poslovanja i konkurentnosti privređivanja. Nove investicije doprinose kreiranju novih radnih mesta i poboljšanju životnog standarda stanovništva. Razvoj privredne aktivnosti, kao neposredna posledica novih direktnih investicija, doprinosi povećanju fiskalnih prihoda lokalne za-jednice, čime se, posledično, stvaraju mogućnosti za potpunije zadovoljavanje raznovrsnih opštih i zajedničkih potreba lokalne zajednice. Bez novih investicija nije moguće čvršće reprodukciono povezivanje preduzeća u opštini Preševo, pre svega predu-zeća iz oblasti primarne poljoprivredne proizvodnje i prerađivačke industrije, kao i između preduzeća unutar ovih privrednih grana i oblasti. Direktne investicije omogućavaju rešavanje problema zamene postojeće, u velikoj meri, fizički porabaćene i ekonomski zastarele opreme preduzeća u opštini Preševo i uvođenje novih tehnologija. Bez novih direktnih investicija ne bi bilo moguće izvršiti restrukturiranje tradicionalnih industrijskih grana i revitalizacija procesa prizvodnje i pružanja usluga.
Osim navedenih neposrednih efekata, direktne investicije proizvode i posredne efekte (nova menadžerska znanja i veštine, kao i inovacije u tehnologiji, pristupu tržištu i sl). Takođe, svaka nova investicija povećava šanse lokalne ekonomije da privuče dodatne investicije, a istovremeno se time poboljšava imidž investicione destinacije.
Sposobnost lokalne ekonomije da privuče direktne investicije zavisi, međutim, od velikog broja faktora, od kojih je samo manji broj pod neposrednom kontrolom lokalne samouprave. Opredeljujući fator u privlačenju direktnih investicija je atraktiv-nost investicione klime. Lokalnoj samoupravi stoje na raspolaganju više instrumenata kojima se može podsticajno delovati na privlačenje domaćih i stranih direktnih investicija.
Lokalna samouprava različitim merama i politikama može podstaći direktne investicije i razvoj lokalne privrede. Pre svega, tako što će istrajno raditi na pojednostavljivanju i olakšavanju procesa investiranja, kao i procesa poslovanja postojećih predu-zeća na teritoriji Opštine. Nizom mera, kao i boljim organizovanjem funkcionisanja opštinskih službi, lokalna samouprava može značajno smanjiti novčane troškove i utrošak vremena prilikom prikupljanja neohodnih dozvola za investiranje, kao i prilikom ispunjavanja brojnih administrativnih obaveza. Jedna od prvih mera kojima se može značajno olakšati obavljanje brojnih admi-nistrativnih obaveza je osnivanje jedinstvenog šaltera za dobijanje dozvola, kao i za obavljanje drugih administrativnih poslova (one stop shop). Osim toga, lokalna samouprava može podstaći priliv direktnih investicija davanjem olakšica za određene in-vesticije (kao npr. investicije u preradu poljoprivrednih proizvoda, investicije u radno intenzivne delatosti, investicije sa značaj-nim eksternim efektima i sl.), subvencionisanjem određenih ulaganja, pojednostavljenjem procedura izdavanja građevinskih dozvola, pružanjem pomoći investitorima prilikom rešavanja imovinsko-pravnih odnosa, pružanjem informacija o pogodnim lokacijama i infrastrukturi, razvojem javno-privatnog partnerstva i sl.
Polazeći od činjenice da opština Preševo raspolaže solidnim pretpostavkama da sa malim ulaganjima osnuje industrijsku zonu/park, jedan od prioritetnih ciljeva razvoja privrede i sektora MSP trebalo bi da bude stvaranje uslova za privlačenje investitora (stranih i domaćih). Realizacija ovog cilja podrazumeva promovisanje investicionih mogućnosti opštine Preševo, razvoj kapaciteta lokalne samouprave za privlačenje domaćih i stranih direktnih investicija i promociju, kao i opremanje i razvoj radnih/industrijskih zona.
Postoje definisane tri lokacije koje su povoljne za brownfield investicije (stara zgrada bioskopa. AD „Grafofleks“ i preduzeće „Kristal“). Greenfield lokacije nalaze se u selu Čukarka, selu Strezovce (Mamic 1 i 2).
Da bi stimulisala endogeni razvoj i ciljano privlačila investicije, opština treba da u partnerstvu sa privredom izradi Strategiju za privlačenje investicija.
Razvoj kadrovskih i organizacionih kapaciteta lokalne samouprave, kao i povećanje senzibiliteta lokalne samouprave za potrebe investitora može značajno uticati na odluku investitora da svoj kapital ulože u opštini Preševo. Kako se zahtevi investi-tora ne odnose samo pojednostavljivanje procesa koji prethode aktiviranju investicija (nalaženje lokacija, dobijanje potrebnih dozvola, infrastrukturna opremljenost, gradnja objekata, montiranje opreme i sl.) već, često mnogo više, na stvaranje stabilnog poslovnog ambijenta i posticajne poslovne klime, to većina mera koje imaju za cilj privlačenje direknih investicija istovremeno dorinose razvoju preduzetništva, odnosno podsticanju osnivanja novih preduzeća i rastu i razvoju postojećih MSP i preduzet-ničkih radnji.
Kao prioritetna grana privrede u opštini Preševo, unapređenje poljoprivrede odnosno agrokompleksa treba da bude priori-tetna oblast intervencije. Poljoprivreda obezbeđuje ulazne elemente za prehrambene proizvode i sirovine za industriju a ima i nezamenjivu ulogu u očuvanju biodiverziteta i životne sredine. Cilj budućeg razvoja poljoprivrede u opštini Preševo mora biti intenziviranje konvencionalne poljoprivrede kao i unapređenje multifunkcionalnosti poljoprivrede. U tom kontekstu bi bilo korisno osnovati poljoprivrednu savetodavnu službu u opštini Preševo čiji bi zadatak bio organizovanje i obrazovanje poljopri-vrednih proizvođača. Strateški pravac za razvoj poljoprivrede treba da obuhvata:
47
Potrebno je racionalnije koristiti državno poljoprivredno zemljište formiranjem eksperimentalnog dobra koje bi bilo u funkciji povećanja zaposlenosti u opštini. Takođe, preporuka je da se mere usmere na:
- Unapređenje prerađivačkih kapaciteta za sopstvenu preradu poljoprivrednih proizvoda uz istovremeno tehničko i tehnološko unapređenje poljoprivrednih gazdinstava
- Stvaranje uslova za vertikalnu integraciju od proizvodnje primarnih proizvoda preko prerade do plasmana
- Stvaranje uslova za razvoj zadrugarstva i ukrupnjavanje zemljišnih poseda
- Edukaciju ruralnog stanovništva i poboljšanje sistema razmene znanja i informacija
- Zastupljenost stočarske proizvodnje je potrebno dovesti do ekološkog optimuma
- Poboljšanje kvaliteta proizvoda uz uvažavanje međunarodnih standarda.
Poljoprivredni proizvođačima je potrebno obezbediti pravovremen pristup informacijama o dostupnim konkursima Ministarstva poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede Republike Srbije kao i konkursima koje raspisuje Fond za razvoj Republike Srbije. Pored toga, preporučuje se korišćenja usluga Poljoprivredne stručne službe Srbije. Zakon o poljoprivredi i ruralnom razvoju predviđa primenu sistema budžetske podrške u funkciji ostvarenja određenih razvojnih ciljeva. U te ciljeve spadaju:
- jačanje konkurentnosti poljoprivrednih proizvoda na tržištu
- obezbeđivanje kvalitetne i zdravstveno ispravne hrane
- obezbeđivanje podrške životnom standardu za poljoprivrednike koji ne mogu svojom proizvodnjom da obezbede ekonomski opstanak na tržištu
- obezbeđivanje podrške ruralnom razvoju
- zaštita životne sredine od negativnih uticaja poljoprivredne proizvodnje
Zakonom o poljoprivredi i ruralnom razvoju utvrđene su tri vrste podsticaja poljoprivredi: neposredni, tržišni i strukturni. Sredstva iz budžeta se preko Ministarstva poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede najvećim delom dodeljuju u vidu subvencija i usmeravaju poljoprivredi i ruralnom razvoju, a zatim u oblasti veterine, zaštite bilja, zaštite šuma i vodoprivrede. Ovo treba imati u vidu prilikom planiranja budućih aktivnosti.
Razvoj poljoprivrede nije moguće izolovati od opšteg društvenog i ekonomskog razvoja. U tom smislu treba kapacitete usme-riti ka edukaciji i tehničko-tehnološkoj modernizaciji ruralnog stanovništva kako u opštini Preševo tako i na nivou cele Srbije.
Uvođenje standarda kvaliteta proizvodnje mora da bude prioritet jer bez toga nije moguće ni razmišljati o osmišljavanju nastupa poljoprivrednih proizvođača na inostranim tržištima.
Jedna od mera koja bi mogla da ima najsveobuhvatnije efekte jeste osnivanje klastera u poljoprivredi. Uspeh klastera zasni-va se na činjenici da oni predstavljaju oblik endogenog razvoja zasnovanog na MSP i preduzetničkim radnjama koji je snažno ukorenjen u lokalnu zajednicu i koji, stoga, doprinosi ne samo konkurentnosti, već i socijalnoj sigurnosti lokalne zajednice. Osim toga, klasteri mogu doprineti lokalnom razvoju privlačenjem direktnih stranih investicija, jer u oblastima sa većim brojem specijalizovanih preduzeća i institucija za podršku postoje uslovi za efikasnije poslovanje.
Nosioci aktivnosti osnivanja klastera u opštini Preševo mogu biti zainteresovani privredni subjekti, lokalna samouprava, op-štinska organizacija za lokalni ekonomski razvoj ili neka od obrazovnih ili istraživačkih institucija. Iskustvo govori da je najbolje da klasterska inicijativa potekne od zainteresovanih preduzeća, jer to povećava verovatnoću uspeha osnivanja klastera i dopri-nosi njihovoj održivosti, ali je ipak narealnije očekivati da pokretač klasterske inicijative bude lokalna samouprava. Situaciona analiza privrede i malih i srednjih preduzeća i preduzetništva opštine Preševo ukazuje da, po dostignutom stepenu razvoja i teritorijalnoj koncentraciji, primarna poljoprivredna proizvodnja ima najveći potencijal za klastersko povezivanje. Obzirom na bogatu sirovinsku osnovu, veliki potencijal za klastersko povezivanje ima i prerada poljoprivrednih proizvoda. Članice klaste-ra najčešće su MSP i preduzetničke radnje, tako da su klasteri jedan od najefikasnijih načina povećanja konkurentnosti ovih privrednih subjekata. Pre pokretanja konkretnih aktivnosti za osnivanje klastera značajno bi bilo da opštinska organizacija za lokalni ekonomski razvoj izvrši mapiranje klastera i detaljniju analizu izvodljivosti klastera, kako bi se jasnije identifikovali naj-pogodniji tipovi klastera, delatnost klastera, članice klastera, faktori uspeha i sl.
Na teritoriji opštine Preševo postoje potencijali i resursi za razvoj turizma i za njihovu ekonomsku valorizaciju (kultura, religija, priroda ...). Međutim, da bi ovi resursi proizveli dodatu vrednost u budućnosti, oni zahtevaju velika ulaganja koja bi efekte dala tek na dugi rok. Preduslov za razvoj turizma je unapređenje svih vidova infrastrukture – i meke i čvrste, kako bi se
ST
RA
TE
ŠK
I P
LA
N R
AZ
VO
JA O
PŠ
TIN
E P
RE
ŠE
VO
20
11-2
016
.S
TR
AT
EG
IJA
RA
ZV
OJA
48
privukli eventualni investitori ili motivisalo lokalno stanovništvo da se okrene pokretanju sopstvenog posla u sektoru turizma. Mogućnosti opštine leže u tranzitnom turizmu, imajući u vidu da se nalazi u blizini koridora 10 i magistralnog puta M25, zatim u etnoturizmu, lovnom turizmu, kao i turizmu koji podrazumeva aktivni odmor (planinarenje, šetnja, biciklizam i sl.). Turizam pruža značajne mogućnosti za razvoj preduzetništva u ovoj oblasti. U razvoju gastronomskog i etno turizma treba razmotriti mogućnost većeg uključivanja i angažovanja ženskog stanovništva. U pravcu boljeg definisanja i upotrebe turističkih resursa, neophodno je razviti institucionalnu infrastrukturu, odnosno podržati osnivanje turističke organizacije opštine Preševo.
SWOT ANALIZA
Snage Mogućnosti
1. Dobar geografski položaj2. Dobri privredni resursi3. Kapaciteti za proizvodnju zdrave hrane4. Podmlađena radna snaga5. Raznovrsnost reljefa6. Kvalitetni pašnjaci7. Prirodni resursi (planine, jezera, položaj)
1. Edukacije lokalnog stanovništva 2. Interesno udruživanje primarnih proizvođača3. Državne subvencije i krediti4. Brendiranje poljoprivrednih proizvoda i subvencije za
te namene5. Povećanje interesovanja za seoski turizam
(gastronomija, rekreacija ... )6. Razvoj preduzetništva 7. Razvoj lovnog turizma
Slabosti Opasnosti
1. Nedovoljna iskorišćenost preduzetničkih potencijala2. Zastareli tehnički kapaciteti3. Nedovoljna organizovanost privrednika4. Visok nivo sive ekonomije5. Neorganizovan nastup na tržištu 6. Nedovoljna edukovanost poljoprivrednika 7. Nedovoljna institucionalna povezanost u poljoprivredi
– nepostojanje udruženja poljoprivrednika8. Zastarela mehanizacija 9. Nepostojanje turističkog brenda 10. Loš imidž opštine kao investicione destinacije 11. Kapaciteti za proizvodnju zdrave hrane 12. Nepostojanje turističke agencije opštine Preševo13. Nepostojanje konkretne turističke ponude14. Neorganizovan nastup15. Loš imidž opštine 16. Neadekvatan marketing – nepostojanje strategije
1. Konkurencija iz okolnih opština i regiona 2. Nezainteresovanost investitora za ulaganje u opštinu 3. Odliv stanovništva4. Politička nestabilnost
49
Opšti cilj 1:
Unapređenja okvira za privredni razvoj i novo zapošljavanje
PODCILJEVI:
Poseban cilj 1.1: Razvoj sektora malih i srednjih preduzeća i preduzetništva i privlačenje investicija
Poseban cilj 1.2.: Ruralni razvoj
Poseban cilj 1.3.: Unapređenje fizičke i institucionalne infrastrukture kao pretpostavke razvoja turizma
PROJEKTI:
Poseban cilj 1.1: Razvoj sektora malih i srednjih preduzeća i preduzetništva i privlačenje investicija
1.1.1. Formiranje opštinske agencije za razvoj MSP 1.1.2. Izrada baza podataka relevantnih za privredu 1.1.3. Organizovanje zajedničkih nastupa opštine i privrednika na domaćim i stranim sajmovima privrede (izrada vodiča)1.1.4. Uspostavljanje sistema u okviru opštinske uprave za informisanje postojećih i potencijalnih preduzetnika o ot-
varanju novih kreditnih linija za razvoj MSP, za redovno praćenje svih konkursa 1.1.5. Detaljna analiza potreba za obukama zaposlenih u lokalnoj samoupravi1.1.6. Analiza potreba za obukama privrednika i potencijalnih preduzetnika 1.1.7. Organizovanje edukacija za MSP o načinima za uspešno apliciranje kod fondova i banaka. 1.1.8. Organizovanje edukacija za preduzetnike i one koji planiraju da započnu sopstveni biznis.1.1.9. Jačanje kapaciteta zaposlenih u lokalnoj samoupravi za bolju saradnju sa privatnim i civilnim sektorom.1.1.10. Usklađivanje karakteristika ponude radne snage sa potrebama privrede - analiza potreba privrede za određenim
obrazovnim profilima i vrsti specifičnih znanja i veština koja su potrebna privredi u pravcu njihovog usklađivanja. 1.1.11. Analiza potrebe i mogućnosti osnivanja biznis inkubatora1.1.12. Podsticanje preduzetništva žena, naročito u oblasti turizma1.1.13. Povezivanje privrednih subjekata sa obrazovnim institucijama, radi olakšavanja uključivanja mladih u svet rada 1.1.14. Kreiranje programa stimulisanja volonterske prakse za nezaposlena lica radi sticanja radnog iskustva.1.1.15. Analiza potencijala za klasterizaciju 1.1.16. Izrada studije izvodljivosti za industrijskog parka/radne zone, 1.1.17. Osnivanje i uređenje industrijskog parka/radnih zona1.1.18. Osnivanje one-stop-shop šaltera 1.1.19. Program podsticanja i davanja olakšica za investitore1.1.20. Izrada Strategije privlačenja investicija – promocija investicionih mogućnosti1.1.21. Jačanje kapaciteta zaposlenih u lokalnoj samoupravi za privlačenje investicija (materijalnih i ljudskih), 1.1.22. Izrada software-a za praćenje realizacije opštinskih projekata i ažuriranje podataka od značaja za investitore. 1.1.23. Detaljna analiza privrede i definisanje prioritetnih sektora za privlačenje investicija
Poseban cilj 1.2.: Ruralni razvoj
1.1.1. Kreiranje baze podataka o svim preduzećima koja posluju u agrokompleksu, o svim poljoprivrednim proizvođačima i pružaocima usluga.
1.1.2. Osnivanje strukovnih udruženja koja bi između ostalog pružala podršku i potencijalnim poljoprivrednim proizvođačima
1.1.3. Podrška uvođenju međunarodnih standarda kvaliteta i sistema bezbednosti hrane – edukacije i subvencije. 1.1.4. Edukacija poljoprivrednih proizvođača iz oblasti menadžmenta i preduzetništva od strane eksperata u ovoj oblasti
sa ciljem većeg stepena finalizacije proizvodnje i formiranje MSP u agrobiznisu. 1.1.5. Stimulisanje povećanja investiranja u ruralna područja 1.1.6. Uređenje infrastrukture i razvoj ustanova u ruralnim područjima 1.1.7. Uređenje i racionalno korišćenje zemljišnog fonda1.1.8. Jačanje primarne poljoprivredne proizvodnje1.1.9. Organizovanje korišćenja stočnog fonda 1.1.10. Revitalizacija stočnog fonda, unapređenje rasnog sastava stoke1.1.11. Povećanje proizvodnje i kvaliteta mleka 1.1.12. Organizovani uzgoj, obrada i plasman lekovitog bilja1.1.13. Edukacije i informisanje o mlekarstvu (organizovanje proizvodnje, finansiranje i sl.) – 1.1.14. Utvrditi pravo korišćenja zemljišta u nadležnosti opština (definisanje katastarskih parcela)
ST
RA
TE
ŠK
I P
LA
N R
AZ
VO
JA O
PŠ
TIN
E P
RE
ŠE
VO
20
11-2
016
.S
TR
AT
EG
IJA
RA
ZV
OJA
50
1.1.15. Komasacija poljoprivrednog zemljišta 1.1.16. Podrška učešću poljoprivrednika na sajmovima (organizaciona i finansijska)1.1.17. Izrada mape klastera – identifikacija najpogodnijih tipova klastera, delatnosti klastera, članice klastera, faktori
uspeha i sl. 1.1.18. Razvoj institucija za razvoj malog agrobiznisa i preduzetništva 1.1.19. Osnivanje kluba poljoprivrednika 1.1.20. Osnivanje edukativnog centra1.1.21. Osnivanje savetodavne službe
Poseban cilj 1.3.: Unapređenje fizičke infrastrukture kao pretpostavke razvoja turizma
1.1.1. Modernizacija graničnih prelaza i otvaranje malograničnih prelaza1.1.2. Podizanje kvaliteta pratećih sadržaja na tranzitnim pravcima1.1.3. Poboljšanje usluga javnog saobraćaja i povezanosti turističkih destinacija1.1.4. Renoviranje i modernizacija postojećih smeštajnih kapaciteta1.1.5. Edukacija domaćinstava za pružanje usluge smeštaja i boravka turista u seoskim naseljima1.1.6. Unapređivanje standarda smeštajnih kapaciteta u skladu sa međunarodnim standardima1.1.7. Usvajanje i primena međunarodnih standarda kvaliteta (ISO, HACCP)1.1.8. Podsticaji za očuvanje i uređenje tradicionalne arhitekture podneblja za potrebe pružanja ugostiteljskih usluga1.1.9. Identifikovanje turističkih proizvoda koji na kratak rok mogu postati konkurentni na međunarodnom turističkom tržištu1.1.10. Povezivanje turističke ponude kroz razvoj klastera, saradnju opština1.1.11. Nuditi kombinaciju više vrsta turizma i doživljaja na različitim lokacijama: posete kulturnim dobrima, manifestacije,
pešačenje, eko kampovi, biciklizam, zabava, poslovni motivi, degustacija gastronomske ponude sa ovog prostora itd.1.1.12. Uređenje zaštićenih prirodnih dobara za turističke posete (formiranje vizitorskih centara, eko kampova,
biciklističkih staza, staza zdravlja i slično)1.1.13. Rekonstrukcija i revitalizacija kulturnog nasleđa 1.1.14. Negovanje i podsticanje domaće radinosti i starih zanata u turističke svrhe1.1.15. Promovisanje multikulturalnosti i tradicije i običaja različitih etničkih grupa koje žive na ovom prostoru1.1.16. Podsticati korišćenje evropskih fondova u svrhe razvoja turizma i kreiranja zajedničkih turističkih proizvoda
prekograničnih regiona1.1.17. Informisanje lokalnog stanovništva o turističkim vrednostima u okolini i podsticanje domaće turističke tražnje da
posećuje domaće destinacije1.1.18. Izrada višejezičnih štampanih promotivnih materijala o turističkim proizvodima, na nivou destinacija 1.1.19. Formiranje Turističke organizacije opštine Preševo1.1.20. Formiranje turističko-informativnih centara na graničnom prelazu, uz važnije saobraćajnice, u zaštićenim prirod-
nim dobrima i bolja snabdevenost promotivnim materijalima1.1.21. Postavljanje i održavanje turističke signalizacije1.1.22. Kontrola i sprečavanje bespravne gradnje, naročito u zaštićenim prirodnim dobrima i njihovoj neposrednoj blizini1.1.23. Praćenje trendova na međunarodnom turističkom tržištu i prilagođavanje turističke ponude istim1.1.24. Istraživanje tržišta i upravljanje posetiocima1.1.25. Osposobljavanje lokalnog stanovništva putem edukacije za aktivno učešće u razvoju i implementaciji turizma1.1.26. Organizovanje edukacije za specifične vidove turizma 1.1.27. Podsticaji i programi za zapošljavanje mladih i visokoobrazovanih i naročito stimulisanje njihovog povratka u
seoska naselja1.1.28. Podrška pokretanju porodičnog biznisa, naročito u ruralnim oblastima1.1.29. Poboljšanje kadrovske strukture i menadžmenta u turističkoj organizaciji (ako se osnuje)
51
KLJUČNO PITANJE 2: INFRASTRUKTURA
RAZVOJ INfRASTRUKTURE
Opština Preševo (površine oko 264 km2) zahvata prostor Preševske kotline i njenog planinskog oboda. Nalazi se na krajnjem jugu Srbije, na razvođu crnomorskog i egejskog sliva, u dolini reke Moravice, između zapadnih planina Skopske Crne Gore i istočnih obronaka planine Rujan, odnosno opština Bujanovac i Gnjilane, dok se na jugu graniči sa Republikom Makedonijom, t.j. otvorena je prema Kumanovskoj kotlini. Preko njene teritorije prolaze najvažniji infrastrukturni koridori: železnička pruga i putni pravac Beograd-Niš-Skoplje. U skladu sa položajem opštine Preševo, koja prema teritorijalnoj i administrativnoj organi-zaciji Republike Srbije ulazi u sastav Pčinjskog okruga (zajedno sa Bosilegradom, Bujanovcem, Vladičinim Hanom, Surdulicom, Trgovištem i Vranjem, koje je ujedno i centar Okruga), potrebno je sagledati prostorno-fizički aspekt svih veza i međuodnosa, koje integrišu prostor i funkcije u tom prostoru.
Na teritoriji opštine Preševo prevoz ljudi i robe se obavlja drumskim i železničkim saobraćajem. Postojeću mrežu drumskog saobraćaja na području Prostornog plana, čine:
1. Državni putevi I reda (magistralni putevi), ukupne dužine oko 32,2km.
2. Državni putevi II reda (regionalni putevi), ukupne dužine oko 11,2 km.
3. Lokalni putevi, ukupne dužine oko 170 km.
Stanje državnih putnih pravaca na pojedinim deonicama je loše, zbog čega je neophodno izvršiti njihovu rekonstrukciju i modernizaciju. Na teritoriji opštine nalazi se granični prelaz sa Republikom Makedonijom („Preševo”), koji nema izgrađene sve potrebne sadržaje. U ovom trenutku, radi se na izgradnji deonice autoputa E-75 (čime se uspostavlja funkcionisanje saobraćaja na pravcu sever-jug, t.j. uključivanje u mrežu savremenih evropskih saobraćajnica i autoputeva), dok je deonica puta R-214 (kao alternativnog putnog pravca autoputa E-75) renovirana. Trasa puta br. M-25.2 prolazi kroz sam centar gradskog naselja, tako da je neophodno njegovo izmeštanje u tom delu, kao i hitna rekonstrukcija od planirane petlje „Preševo” do obilaznice. Ovim će se izbeći mešanje saobraćaja različite strukture, povećati bezbednost i efikasnost kretanje putničkih automobila i javnog prevoza, odnosno ljudi, a smanjiti negativne posledice na životnu sredinu. Putnom mrežom su povezana sva naselja u opštini sa opštinskim centrom, kao i međusobno, ali i pored toga treba težiti njenoj modernizaciji i proširenju.
Od železničke saobraćajne infrastrukture, na području opštine Preševo, nalazi se deonica magistralne elektrificirane jed-nokolosečne železničke pruge Niš-granica Republike Makedonije (dužine oko 19,3 km), kao i železnička stanica „Preševo”. Na području železničke stanice nalazi se putni prelaz, gde se pruga ukršta sa magistralnim putem, pa je neophodno obezbediti njihovo denivelisano ukrštanje ili izmeštanje puta iz staničnog područja.
Povoljnom geografskom položaju opštine Preševo, osim izgradnje autoputa E-75, doprineće i osavremenjavanje državnih i opštinskih putnih pravaca, kao i modernizacija železničke pruge (pruga za velike brzine E-85), što će omogućiti direktnu vezu kontaktnog područja sa infrastrukturnim koridorom X, odnosno uzrokovati formiranje železničko-drumskog saobraćajnog čvorišta na teritoriji Opštine.
Vodoprivredna infrastruktura na teritoriji opštine Preševo ima sledeće karakteristike:
- relativno oskudni vodni resursi.
- nepovoljan vodni režim, koji karakteriše veoma izražena vremenska neravnomernost protoka, sa vrlo bujičnim velikim vodama i sve dužim periodima malih voda.
- ozbiljnije korišćenje vodotokova iziskuje izgradnju akumulacija.
- vodovodi se oslanjaju na obližnja lokalna izvorišta, koja zbog širenja naselja i brzog rasta potrošnje vode postaju ugro-žena i nedovoljna, pa vodosnabdevanje u letnjim mesecima postaje kritično.
- vodovodi imaju velike gubitke u mreži.
- zbog nepostojanja postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda pogoršan je kvalitet voda, zbog čega su ugrožena i lokalna izvorišta vodosnabdevanja.
- kod vodotokova je izražen i problem nekontrolisane eksploatacije šljunka
ST
RA
TE
ŠK
I P
LA
N R
AZ
VO
JA O
PŠ
TIN
E P
RE
ŠE
VO
20
11-2
016
.S
TR
AT
EG
IJA
RA
ZV
OJA
52
Naselja u opštini Preševo se snabdevaju vodom preko zajedničkog sistema vodosnabdevanja (Preševo, Čukarka i Oraovica), a sva ostala naselja individualno po domaćinstvima.
Naselje Preševo se snabdeva vodom sa više izvorišta. U eksploataciji su izvorišta: „Toplik”, „Šuplji kamen”, „Valjevo”, „Žujince” i „Livade”. Kapacitet izvorišta „Čukarka” je oko 5 l/s. Kapacitet izvorišta „Ilince” sa koga se snabdeva Oraovica je 7 l/s. Kapacitet izvorišta „Trnavska reka” je oko 3 l/s. Kapacitet izvorišta „Banjka” je 10 l/s. Ukupan kapacitet ovih izvorišta je oko 55 l/s. Ovaj ka-pacitet je nedovoljan, pa u sušnim periodima dolazi do restrikcija.
Cela teritorija naselja Preševo je pokrivena vodovodnom mrežom. Vodosnabdevanje potrošača u naseljima Žujince, Oraovica, Trnava i Čukarka je relativno dobro, osim u letnjim mesecima, dok je stanje vodosnabdevanja u ostalim naseljima loše. Generalno gledano, stanje vodosnabdevanja na teritoriji opštine nije na zadovoljavajućem nivou.
Na osnovu planiranog broja stanovnika i procenjene norme potrošnje vode, Prostornim planom RS i Vodoprivrednom osnovom RS predviđeno je trajno rešenje vodosnabdevanja Preševa sa gornje-južnomoravskog regionalnog sistema vodo-snabdevanja i to Pčinjskog podsistema. Uz podzemne vode, akumulaciju „Prvonek” na Banjskoj reci, izvorište ovog podsistema predstavljaće i planirana akumulacija na Pčinjskoj reci.
Do realizacije regionalnog sistema, vodosnabdevanje Preševa i ostalih naselja obavljaće se iz lokalnih izvorišta vodosnab-devanja. Za vodosnabdevanje sela Miratovac i Cakanovac koristiće se izvorište „Banjka”. Sela Crnotince, Bukarevac i Rajince snabdevaće se vodom iz bunara pored reke Moravice.
Od lokalnih izvora za vodosnabdevanje Preševa razmatrana je mogućnost korišćenja sliva reke Lapušnice. Izgradila bi se akumulacija zapremine 7.480.000 m3, koja bi obezbeđivala oko 250 l/s, što bi rešilo pitanje vodosnabdevanja Preševa vodom. Pored brane potrebno bi bilo izgraditi crpnu stanicu, postrojenje za pripremu vode za piće, dovod i rezervoar.
Izgradnja sistema vodosnabdevanja „Lapušnica” omogućila bi povezivanje ostalih naselja u Opštini na vodovodni sistem Preševa. U kasnijoj fazi opštinski sistem bi se povezao sa regionalnim podsistemom.
Sistem za odvođenje otpadnih voda u naselju Preševo je separatan, tj. posebno se odvode sanitarne, a posebno atmosfer-ske vode. Primarni fekalni kolektor je urađen je duž Preševske reke i izliva se u nju, blizu njenog uliva u Moravicu. Dva sekun-darna fekalna kolektora se ulivaju u primarni kolektor. Cela teritorija naselja je pokrivena fekalnom kanalizacijom. Atmosferske vode iz većeg dela naselja se kišnim kolektorima odvode do Preševske reke i otvorenih kanala.
U ostalim naseljima sanitarne otpadne vode se odvode delom fekalnom kanalizacijom (Rajince, Crnotince, Buštranje, Oraovica, Žujince, Reljan, Golemi dol, Trnava, Miratovac i Čukarka) koja se slobodno ispušta u vodotokove, i u obične i septičke jame. Atmosferske vode otiču površinski. Može se konstatovati da je fekalna kanalizacija izgrađena u najvećem broju dolinskih naselja i da se ispuštene otpadne vode ne prečišćavaju.
Teritorija opštine Preševo nalazi se na razvođu crnomorskog i egejskog sliva. Najznačajniji tok je reka Moravica, desna pri-toka Južne Morave. Njene značajnije pritoke su: Preševska (Kurbalijska) reka, Reljanska reka, Rajinska i Trnavska reka.Osnovne karakteristike svih vodotokova su nestalnost, periodičnost i bujični karakter. Kod sela Oraovica i Buštranje urađene su mini-akumulacije, koje su predviđene za navodnjavanje. U blizini sela Žujince su urađene dve mikroakumulacije koje se ne koriste.
Preševska (Kurbalijska) reka ima površinu sliva od oko 9 km2, protiče kroz grad Preševo i uliva se u reku Moravicu kod sela Žujince. Dužina toka reke je oko 13 km.Od svih vodotokova na teritoriji opštine Preševska reka je regulisana u dužini od oko 1,3 km, što je izuzetno malo u odnosu na stvarno potrebne regulacione radove na vodotokovima.
Kod sela Oraovica i Buštranje izgrađene su mini akumulacije, koje su predviđene za navodnjavanje. U blizini sela Žujince su izgrađene dve mikroakumulacije, koje su trenutno zatrpane otpadom.
U cilju zaštite naselja, industrijskih kompleksa i poljoprivrednih površina od spoljnih i unutrašnjih voda predviđa se regu-lacija sledećih vodotokova:
- reka Moravica.
- Preševska reka.
- Oraovačka reka.
- Trnavska reka.
- Rajinska reka.
Takođe se predviđa regulacija potoka kroz sela: Miratovac, Norča, Čukarka, Donja Šušaja, Crnotince, Buštranje, Reljane, Aliđerce, Strezovce, Slavujevac i Ašane.
53
Na području opštine Preševo ne postoje izgrađeni sistemi proizvodnje i korišćenja toplotne energije. Kao izvor energije za zadovoljenje grejnih potreba stanovništva, koriste se u najvećoj meri drva, pa onda električna energija i ugalj.
Prostornim planom područja infrastrukturnog koridora Niš - Granica BJR Makedonije predviđena je izgradnja razvodnog gasovoda koji prolazi kroz područje opštine Preševo.
Uz izgradnju odgovarajuće glavne merno regulacione stanice Preševo i potrebnih merno regulacionih stanica, pružiće se mogućnost sukcesivnog priključivanja potrošača široke potrošnje i industrijskih potrošača na distributivni sistem prirodnog gasa. Kod Preševa je planirano i merno primopredajno mesto između Republike Srbije i Republike Makedonije.
Zbog neizvesnosti rokova za izgradnju magistralnog razvodnog gasovoda, potrebno je planirati mogućnost izgradnje to-plifikacionog sistema za daljinsko grejanje, gde bi se kao izvorišta toplotne energije koristile kotlarnice, koje bi kao energent koristile mazut. Za zadovoljenje grejnih i tehnoloških potreba industrijskih potrošača potrebno je planirati pojedinačne kotlar-nice na mazut.
Nakon sprovedene gasifikacije, kotlarnice bi bile modifikovane tako da mogu kao energent da koriste i prirodni gas.
Naselja na području opštine Preševo snabdevaju se električnom energijom iz trafostanice 110/10 kV “Preševo”, preko da-lekovoda 110kV Bujanovac - Preševo. U ovoj trafostanici instaliran je jedan transformator snage 31.5MVA, a moguće je prošire-nje još jednim iste snage. Ova trafostanica trenutno napaja 140 trafostanica 10/0,4kV u zahvatu plana. Kapacitet trafostanice 110/10kV danas nije u potpunosti iskorišćen tako da trenutno rezerve ima. Međutim, sa razvojem privrede, ukoliko se javi nedostatak kapaciteta potrebno je u postojeću trafostanicu ugraditi još jedan transformator snage 31.5MVA.
Niskonaponska i mreža 10kV su u relativno lošem stanju i potrebna je rekonstrukcija. Instalacija javnog osvetljenja je izgra-đena, a dominantni su živini izvori svetlosti. Da bi instalacija javnog osvetljenja bila funkcionalnija i ekonomičnija potrebno je svetiljke sa živinim izvorima zameniti svetiljkama sa natrijumovim izvorima visokog pritiska.
Mreža fiksne telefonije nije dovoljno izgrađena, a teritorija opštine Preševo nije u potpunosti pokrivena signalom mobilne telefonije. Telekomunikaciona infrastruktura, na području opštine Preševo, kojom su obuhvaćeni telekomunikacioni objekti, telefonske centrale, spojni putevi i primarna mreža u naseljima većim delom, i po kvalitetu, i po kapacitetu nije podjednako razvijana na celokupnom području opštine.
U narednom periodu predviđena je potpuna digitalizacija telefonske mreže, što podrazumeva uvođenje digitalnih komuta-cionih centara i digitalnih sistema prenosa u svim ravnima mreže. Ovo podrazumeva i polaganje kablova sa optičkim vlaknima, kao medijumom prenosa na svim nivoima, kako međumesne mreže, tako i mesne mreže. U svim naseljima, potrebno je izgra-diti i proširiti primarnu i sekundarnu kablovsku mrežu.
Mobilna telefonija u zahvatu plana nije dovoljno razvijena jer trenutno postoji 7 aktivnih baznih stanica mobilne telefonije. Izgradnjom antenskih sistema i baznih stanica mobilne telefonije u skladu sa planovima razvoja mobilnih telekomunikacija, omogućiće se rad ovog sistema telekomunikacija na celom planskom području. Planira se izgradnja još 17 baznih stanica mo-bilne telefonije.
Postoje i 3 objekta Pošte, jedan u centru Preševa, drugi u naselju „Železnička stanica”, a treći na graničnom prelazu „Preševo”.
ST
RA
TE
ŠK
I P
LA
N R
AZ
VO
JA O
PŠ
TIN
E P
RE
ŠE
VO
20
11-2
016
.S
TR
AT
EG
IJA
RA
ZV
OJA
54
SWOT ANALIZA
Snage Slabosti
1. Blizina Koridora 102. Blizina granice sa BJR Makedonijom3. Mala površina naseljenog mesta Preševo4. Regionalni put M 25 i elektrifikovana železnička pruga5. Putna i električna infrastruktura u svim selima6. Definisane 3 industrijske zone u blizini Koridora 10 u
Prostornom Planu opštine7. Postojanje Prostornog Plana opštine Preševo8. Urađena studija o vodosnabdevanju opštine Preševo9. Pripremljena 3 projekta za izgradju pružnih prelaza u
Preševu i selima10. Pripremljena studija o izgradnji zemljane brane na reci
Lapušnici
1. Nedovoljno kapaciteta za preradu i proizvodnju pijaće vode
2. Dotrajala i zastarela postojeća vodovodna mreža3. Nedovoljno razvijena vodovodna mreža na celoj teritoriji
opštine Preševo4. Nepostojanje uređene deponije5. Nepostojanje postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda6. Nepostojanje kanalizacione mreže u svim selima7. Loše stanje regionalnih i lokalnih putnih pravaca8. Nepostojanje gasovoda9. Neadekvatno održavanje puteva u naseljenim mestima10. Nepostojanje daljinskog grejanja (toplovoda) u Preševu11. Neuređeni pružni prelazi12. Neuređen katastar podzemih instalacija13. Nedostatak tehničke dokumentacije za rekonstrukciju
postojeće vodovodne mreže14. Nedostatak kontrole ispravnosti vode u seoskim
sredinama15. Veliki gubici u vodovodnoj mreži16. Izbacivanje fekalnog otpada u rečne tokove17. Nedostatak kompletne tehničke dokumentacije za
izgradnju planirane transfer stanice za čvrsti otpad18. Nedostatak stručnjaka za pripremu i sprovođenje
infrastrukturnih projekata19. Lokalna putna mreža je u lošem stanju20. Nerešeni pravno-imovinski odnosi nad zemljištem koje je
predviđeno za razvoj IZ21. Nepostojanje komunalne infrastrukture u industrijskim
zonama 22. Nepostojanje projekta za izgradnju brane na reci
Lapušnici
Šanse Pretnje
1. Izgradnja postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda 2. Izgradnja toplovoda3. Unapređivanje postojeće komunalne infrastrukture4. Pristup EU / IPA fondovima5. Priključenja na sistem regionalnog vodosnabdevanja
,,Prvonek,, u Vranju6. Izgradnja vodovodne i kanalizacione mreže u selima7. Priključenja na sistem regionalne deponije ,,Meteris,, u
Vranju8. Uređenje pružnih prelaza9. Blizina aerodroma u Nišu10. Pristup republičkim fondovima (NIP)11. Greenfield investicije
1. Finansijska i ekonomska situacija u Srbiji, nedovoljno sredstava u lokalnom i republičkom budžetu
2. Udaljenost predviđene regionalne deponije (Meteris / Vranje)
3. Divlja gradnja4. Nedovoljno investitora
55
Opšti cilj 2:
Razvoj infrastrukture
POSEbNI CILJEVI CILJEVI:
Poseban cilj 2.1: Izrada urbanističke, planske i tehničke dokumentacije
Poseban cilj 2.2: Unapređenje postojeće i izgradnja nove vodovodne i kanalizacione mreže i sistema za prećišćavanje otpadnih voda
Poseban cilj 2.3: Rekonstrukcija postojeće i izgradnja nove saobraćajne infrastrukture
Poseban cilj 2.4: Regulisanje i uređenje vodenih tokova
Poseban cilj 2.5: Unapređenje elektroenergetske mreže
Poseban cilj 2.6: Unapređenje telekomunikacione mreže
Poseban cilj 2.7: Ostali projekti
PROJEKTI
POSEBAN CILJ 2.1: Izrada urbanističke, planske i tehničke dokumentacijeProjekat 2.1.1 Izrada projektno tehničke dokumentacije za izgradnju obilaznice u Preševu (M 25.2)
Projekat 2.1.2 Izrada projektno tehničke dokumentacije za izgradnju nadvožnjaka preko magistralnog puta M 25.2 i železničke pruge (Niš – Skoplje – Solun) u Preševu
Projekat 2.1.3 Izrada projektno tehničke dokumentacije za rekonstrukciju vodovodne mreže u PreševuProjekat 2.1.4 Izrada projektno tehničke dokumentacije za izgradnju vodovodne mreže u selu CakanovacProjekat 2.1.5 Izrada projektno tehničke dokumentacije za Izgradnju vodovodne mreže u selu Trnavska RekaProjekat 2.1.6 Izrada projektno tehničke dokumentacije za izgradnju vodovodne mreže u selu BuštranjeProjekat 2.1.7 Izrada projektno tehničke dokumentacije za izgradnju vodovodne mreže u selu ŽujinceProjekat 2.1.8 Izrada projektno tehničke dokumentacije za izgradnju vodovodne mreže u selu Slavujevac
Projekat 2.1.9 Izrada projektno tehničke dokumentacije za regulaciju toka reke u selima Miratovac, Buštranje, Crnotince, Reljan, Ašane, Slavujevac i Norča
Projekat 2.1.10 Izrada projektno tehničke dokumentacije za proširenje telefonske mreže u selu AliđerceProjekat 2.1.11 Izrada projektno tehničke dokumentacije za proširenje telefonske mreže u selu Golemi DolProjekat 2.1.12 Izrada projektno tehničke dokumentacije za proširenje telefonske mreže u selu NorčaProjekat 2.1.13 Izrada projektno tehničke dokumentacije za izgradnju telefonske mreže u selu Donja Šušaja Projekat 2.1.14 Izrada projektno tehničke dokumentacije za izgradnju telefonske mreže u selu SlavujevacProjekat 2.1.15 Izrada projektno tehničke dokumentacije za izgradnju telefonske mreže u selu StrezovceProjekat 2.1.16 Izrada projektno tehničke dokumentacije za izgradnju telefonske mreže u selu Cakanovac
Projekat 2.1.17 Izrada projektno tehničke dokumentacije za rekonstrukciju i dogradnju postojeće elektro – energetske mreže u Preševu i drugim naseljenim mestima
Projekat 2.1.18 Izrada projektno tehničke dokumentacije za rekonstrukciju ulice Braća Frašeri u PreševuProjekat 2.1.19 Izrada projektno tehničke dokumentacije za rekonstrukciju ulice od Žujinskog puta (fabrika Fluidi) do sela OraovicaProjekat 2.1.20 Izrada projektno tehničke dokumentacije za rekonstrukciju ulice 15. Novembra do Železničke StaniceProjekat 2.1.21 Izrada projektno tehničke dokumentacije za izgradnju nove saobraćajnice od Preševa do sela Raince
Projekat 2.1.22 Izrada projektno tehničke dokumentacije za rekonstrukciju puta od rampe u selu Crnotince do petlje na autoputu
Projekat 2.1.23 Izrada projektno tehničke dokumentacije za rekonstrukciju puta od sela Bukurevac do regionalnog puta R 214Projekat 2.1.24 Izrada projektno tehničke dokumentacije za rekonstrukciju puta od sela Žujince do regionalnog puta R 214Projekat 2.1.25 Izrada projektno tehničke dokumentacije za izgradnju puta od sela Čukarka do regionalnog puta R 214Projekat 2.1.26 Izrada projektno tehničke dokumentacije za izgradnju puta od sela Žujince do sela Oraovica
Projekat 2.1.27 Izrada projektno tehničke dokumentacije za rekonstrukciju puta od sela Bujić, preko sela Stanevce do sela Kurbalija
Projekat 2.1.28 Izrada projektno tehničke dokumentacije za rekonstrukciju puta od sela Svinjište do sela Ljanik
Projekat 2.1.29 Izrada projektno tehničke dokumentacije za rekonstrukciju puta od sela Donja Šošaja, preko sela Gornja Šošaja do sela Bukovac
Projekat 2.1.30 Izrada projektno tehničke dokumentacije za izgradnju brane na reci LapušniciProjekat 2.1.31 Izrada projektno tehničke dokumentacije za rekostrukciju i uređenje gradskih ulica i sokaka u Preševu
ST
RA
TE
ŠK
I P
LA
N R
AZ
VO
JA O
PŠ
TIN
E P
RE
ŠE
VO
20
11-2
016
.S
TR
AT
EG
IJA
RA
ZV
OJA
56
Projekat 2.1.32 Izrada projektno tehničke dokumentacije za izgradnju novog malo-graničnog prelaza u selu Miratovac prema Makedoniji
Projekat 2.1.33 Izrada projektno tehničke dokumentacije za rekonstrukciju postojeće mreže javnog osvetljenja u cilju poboljšanja energetske efikasnosti u Preševu, naselju Železnička Stanica i selima Raince, Crnotince i Žujince
Projekat 2.1.34 Izrada plana detaljne regulacije za industrijsku zonu ,,Čukarka,,Projekat 2.1.35 Izrada projektno tehničke dokumentacije za izgradnju sistema za prečišćavanje otpadnih voda
Projekat 2.1.36 Izrada projektno tehničke dokumentacije za izgradnju atmosferske kanalizacije u ulici 15. Novembar do naselja Železnička Stanica
Projekat 2.1.37 Izrada projektno tehničke dokumentacije za izgradnju lokalnog toplovoda (za osnovnu školu, srednje škole, Dom Zdravlja, Dom Kulture i Policiju)
Projekat 2.1.38 Izrada projektno tehničke dokumentacije za uređenje prostora bivše pijace i izgradnju parking prostora (I faza izgradnje parkinga)
Projekat 2.1.39 Izrada projektno tehničke dokumentacije za izgradnju poslovno-stambenog objekta u centru Preševa
Projekat 2.1.40 Izrada projektno tehničke dokumentacije za izgradnju stambenog bloka (200 – 250 stanova / 50 stanova za socijalno ugrožene kategorije
Projekat 2.1.41 Izrada elaborata (studije opravdanosti) o formiranju i izgradnji slobodne carinske zone Čukarka u PreševuPOSEBAN CILJ 2.2: Unapređenje postojeće i izgradnja nove vodovodne i kanalizacione mreže i sistema za prećišćavanje otpadnih vodaProjekat 2.2.1 Rekonstrukcija vodovodne mreže u PreševuProjekat 2.2.2 Rekonstrukcija vodovodne mreže u selu OraovicaProjekat 2.2.3 Rekonstrukcija vodovodne mreže u naselju Železnička StanicaProjekat 2.2.4 Izgradnja vodovodne mreže i rezervoara sa crpnom stanicom u selu RainceProjekat 2.2.5 Izgradnja vodovodne mreže i rezervoara sa crpnom stanicom u selima Crnotince, Donja Šušaja i BukurevacProjekat 2.2.6 Izgradnja vodovodne mreže i rezervoara sa crpnom stanicom u selima Reljan, Golemi Dol i AljiđerceProjekat 2.2.7 Izgradnja vodovodne mreže i rezervoara sa crpnom stanicom u selu MiratovacProjekat 2.2.8 Izgradnja vodovodne mreže i rezervoara sa crpnom stanicom u selu BuštranjeProjekat 2.2.9 Izgradnja sistema za prečišćavanje otpadnih vodaProjekat 2.2.10 Izgradnja atmosferske kanalizacije u ulici 15. Novembar do naselja Železnička StanicaProjekat 2.2.11 Završetak izgradnje kanalizacione mreže u PreševuProjekat 2.2.12 Završetak izgradnje kanalizacione mreže u selu CrnotinceProjekat 2.2.13 Završetak izgradnje kanalizacione mreže u selu OraovicaProjekat 2.2.14 Završetak izgradnje kanalizacione mreže u naselju Donja ŠosajaProjekat 2.2.15 Završetak izgradnje kanalizacione mreže u selu RainceProjekat 2.2.16 Završetak izgradnje kanalizacione mreže u selu NorčaProjekat 2.2.17 Završetak izgradnje kanalizacione mreže u selu TrnavaProjekat 2.2.18 Završetak izgradnje kanalizacione mreže u selu MiratovacProjekat 2.2.19 Završetak izgradnje kanalizacione mreže u selu CakanovacProjekat 2.2.20 Završetak izgradnje kanalizacione mreže u selu AljiđerceProjekat 2.2.21 Završetak izgradnje kanalizacione mreže u selu Trnavska RekaProjekat 2.2.22 Završetak izgradnje kanalizacione mreže u naselju Železnička StanicaProjekat 2.2.23 Završetak izgradnje kanalizacione mreže u selu ČukarkaProjekat 2.2.24 Završetak izgradnje kanalizacione mreže u selu ŽuinceProjekat 2.2.25 Završetak izgradnje kanalizacione mreže u selu BukarevacProjekat 2.2.26 Završetak izgradnje kanalizacione mreže u selu BuštranjeProjekat 2.2.27 Završetak izgradnje kanalizacione mreže u selu ReljaneProjekat 2.2.28 Završetak izgradnje kanalizacione mreže u selu Golemi DolProjekat 2.2.29 Završetak izgradnje kanalizacione mreže u selu AljiđercePOSEBAN CILJ 2.3: Rekonstrukcija postojeće i izgradnja nove saobraćajne infrastruktureProjekat 2.3.1 Izgradnja obilaznice u Preševu (M 25.2)Projekat 2.3.2 Izgradnja nadvožnjaka preko magistralnog puta M 25.2 i železničke pruge (Niš – Skoplje – Solun) u Preševu Projekat 2.3.3 Izgradnja pomoćnog pružnog prelaza kod IGM BudućnostProjekat 2.3.4 Izgradnja tri (3) automatske rampe preko železničke pruge u Preševu, Raincu i CrnotincuProjekat 2.3.5 Rekonstrukcija ulice Braća Frašeri u PreševuProjekat 2.3.6 Rekonstrukcija ulice od Žujinskog puta (fabrika Fluidi) do sela OraovicaProjekat 2.3.7 Rekonstrukcija puta od rampe u selu Crnotince do regionalnog puta R 214
57
Projekat 2.3.8 Rekonstrukcija puta od sela Bukurevac do regionalnog puta R 214Projekat 2.3.9 Rekonstrukcija puta od sela Žujince do regionalnog puta R 214Projekat 2.3.10 Izgradnja puta od sela Čukarka do regionalnog puta R 214Projekat 2.3.11 Izgradnja puta od sela Žujince do sela OraovicaProjekat 2.3.12 Rekonstrukcija puta od sela Donja Šošaja, preko sela Gornja Šošaja do sela BukovacProjekat 2.3.13 Rekonstrukcija magistralnog puta M 25.2 (od ulaza do izlaza u Preševo)Projekat 2.3.14 Rekonstrukcija regionalnog puta R214 (od Biljače do Makedonske granice)Projekat 2.3.15 Rekonstrukcija Omladinske ulice u PreševuProjekat 2.3.16 Rekonstrukcija lokalnog puta Žujince - Bukurevac - CrnotinceProjekat 2.3.17 Rekonstrukcija lokalnog puta Bukurevac – OraovicaProjekat 2.3.18 Rekonstrukcija lokalnog puta Preševo – KurbalijaProjekat 2.3.19 Rekonstrukcija lokalnog puta Bujić – Ilince – Mađere – Ranatovac do administrativne linije sa KosovomProjekat 2.3.20 Izgradnja puta Oraovica – BukovacProjekat 2.3.21 Izgradnja novog malo-graničnog prelaza u selu Miratovac prema MakedonijiProjekat 2.3.22 Izgradnja trotoara / šetališta pored ulice 15. Novembra (od autobuske stanice do reskrsnice sa ulicom Ć. Šehu)POSEBAN CILJ 2.4: Regulisanje i uređenje vodenih tokovaProjekat 2.4.1 Regulacija toka Kurbalijske reke kroz PreševoProjekat 2.4.2 Regulacija toka Oraovačke rekeProjekat 2.4.3 Regulacija toka Rainske rekeProjekat 2.4.4 Regulacija toka Trnavske rekeProjekat 2.4.5 Regulacija toka reka u selima Miratovac, Buštranje, Crnotince, Reljan, Ašane, Slavujevac i NorčaPOSEBAN CILJ 2.5: Unapređenje elektroenergetske mrežeProjekat 2.5.1 Izgradnja nadzemnog kablovskog voda (10 KV) od STS Vodovod Žujince do STS BukurevacProjekat 2.5.2 Rekonstrukcija i dogradnja postojeće elektro – energetske mreže u Preševu i drugim naseljenim mestima
Projekat 2.5.3 Rekonstrukcija postojeće mreže javnog osvetljenja u cilju poboljšanja energetske efikasnosti u Preševu i drugim naseljenim mestima
POSEBAN CILJ 2.6: Unapređenje telekomunikacione mreže Projekat 2.6.1 Proširenje postojeće telefonske mreže u PreševuProjekat 2.6.2 Proširenje postojeće telefonske mreže u naselju Železnička StanicaProjekat 2.6.3 Proširenje postojeće telefonske mreže u selu ŽujinceProjekat 2.6.4 Proširenje postojeće telefonske mreže u selu BuštranjeProjekat 2.6.5 Proširenje postojeće telefonske mreže u selu ReljaneProjekat 2.6.6 Proširenje postojeće telefonske mreže u selu ČukarkaProjekat 2.6.7 Proširenje postojeće telefonske mreže u selu OraovicaProjekat 2.6.8 Proširenje postojeće telefonske mreže u selu AliđerceProjekat 2.6.9 Proširenje postojeće telefonske mreže u selu Golemi Dol Projekat 2.6.10 Proširenje postojeće telefonske mreže u selu Norča Projekat 2.6.11 Izgradnja telefonske mreže u selu TrnavaProjekat 2.6.12 Izgradnja telefonske mreže u selu BukurevacProjekat 2.6.13 Izgradnja telefonske mreže u selu RainceProjekat 2.6.14 Izgradnja telefonske mreže u selu Donja ŠušajaProjekat 2.6.15 Izgradnja telefonske mreže u selu CrnotinceProjekat 2.6.16 Izgradnja telefonske mreže u selu SlavujevacProjekat 2.6.17 Izgradnja telefonske mreže u selu StrezovceProjekat 2.6.18 Izgradnja telefonske mreže u selu CakanovacPOSEBAN CILJ 2.7: Ostali projektiProjekat 2.7.1. Izgradnja lokalnog toplovoda (za osnovnu školu, srednje škole, Dom Zdravlja, Dom Kulture i Policiju) Projekat 2.7.2 Postavljanje montažne garaže na prostoru bivše pijace (II faza izgradnje parkinga)Projekat 2.7.3 Izgradnja poslovno-stambenog objekta u centru PreševaProjekat 2.7.4 Izgradnja stambenog bloka (200 – 250 stanova / 50 stanova za socijalno ugrožene kategorije)
ST
RA
TE
ŠK
I P
LA
N R
AZ
VO
JA O
PŠ
TIN
E P
RE
ŠE
VO
20
11-2
016
.S
TR
AT
EG
IJA
RA
ZV
OJA
58
KLJUČNO PITANJE 3: ZAŠTITA ŽIVOTNE SREDINE
Opština Preševo ne raspolaže zvaničnom statistikom o utvrđivanju stanja i stepena ugroženosti životne sredine. Opšta pro-cena stanja, ovog važnog aspekta zajednice, data je na osnovu zajedničkog i pojedinačnog doprinosa znanja članova Komisije za strateško planiranje (KSP) uključujući dostupnost pojedinih opštinskih dokumenata (Profil zajednice, Strategija ekonom-skog razvoja, Prostorni plan opštine) u okviru kojih je bilo moguće pronaći paragrafe sa informacijama relevantnim za dalje planiranje konkretnih programa i projekata iz oblasti zaštite životne sredine.
Podaci o kvalitetu vode i vazduha nisu poznati. Ne postoji katastar zagađivača vazduha, tj. katastar emisije. Najveća kon-centracija štetnosti vazduha javlja se u radno-privrednoj zoni u Preševu i kamenolomu u Trnavi – “PGM Budućnost”, “Duvanska industrija Vranje’’, “7.jul’’, “Grafoleks’’, “Metal’’, “Simpo-RJ Preševo’’ emituju štetne materije u vazduhu. „PGM Budućnost” iz Preševa, izvršila je detaljna geološka istraživanja mermera kao industrijskog karbonata u ležištu „Duškina Mala”. S obzirom da se predu-zeće „PGM Budućnost” bavi proizvodnjom građevinskog kreča, geološka istraživanja u ležištu „Duškina Mala” vršena su prevas-hodno u cilju utvrđivanja novih rezervi mermera koji bi se koristio kao industrijski karbonat za proizvodnju građevinskog kreča. Glavni izvor zagađenja vazduha je pogon za proizvodnju građevinskog kreča ²Budućnost². Osnovni problemi vezani su za za-prašenost vazduha kamenom prašinom usled transporta materijala lokalnim putevima, kao i u slučaju nepovoljnih vremenskih prilika (visoka temperatura vazduha i pojačana vetrovitost) kada vetrovi raznose kamenu prašinu po okolini.
Zagađenosti vazduha doprinose i individualna ložišta domaćinstava (naročito tokom zimskog perioda godine), kao i sa-obraćaj svojim funkcionisanjem. U neposrednoj okolini saobraćajnih pravaca (autoput, državni putevi I i II reda, magistral-na pruga) dolazi do povećane koncentracije sumpor dioksida, ugljen-monoksida, azotovih oksida, formaldehida, dima, čađi i olova kao posledica izduvnih gasova iz motornih vozila. Manja smetlišta i deponije komunalnog i industrijskog otpada, usled samozapaljenja odloženog otpada i oslobađanja metana i čestica čađi, kao i poljoprivredni otpad odložen u dvorištima seoskih domaćinstava, utiču na zagađenje vazduha.
Naselje Preševo se snabdeva vodom sa više izvorišta. U eksploataciji su izvorišta: „Toplik”, „Šuplji kamen”, „Valjevo”, „Žujince” i „Livade”. Otpadne vode odvode se duž Preševske reke i izlivaju se u nju, blizu njenog uliva u Moravicu. Atmosferske vode se iz većeg dela naselja kišnim kolektorima odvode do Preševske reke i otvorenih kanala. U ostalim naseljima sanitarne otpadne vode se odvode delom fekalnom kanalizacijom (Rajince, Crnotince, Buštranje, Oraovica, Žujince, Reljan, Golemi dol, Trnava, Miratovac i Čukarka) koja se slobodno ispušta u vodotokove, i u obične i septičke jame, a atmosferske vode otiču površinski.
Određene delatnosti, kao i loši komunalno-higijenski uslovi, naročito u ruralnim sredinama, zagađuju pojedine vodene površine i tokove. Problem za tačno i argumentovano ocenjivanje kvaliteta voda je nedovoljan broj mernih stanica za analize hemijskog zagađivanja voda. Veoma je mali broj i bakterioloških analiza, pa se ne mogu dati ni precizne ocene saprobnosti. Ne raspolaže se ni stalnim podacima o kvalitetu podzemnih voda. U opštini Preševo ne sprovodi se planska kontrola sadržaja nitrita kao ni ostalih parametara kvaliteta vode za piće. Kontaminacija vode za piće u centralnom sistemu za vodosnabdevanje, velikim delom potiče od poljoprivrednih delatnosti, ispiranja zemljišta tretiranog komercijalnim organskim đubrivom, što uka-zuje na nedovoljnu zaštićenost područja izvorišta vodosnabdevanja.
Zagađivanje površinskih i podzemnih voda posledica je upuštanja neprečišćenih komunalnih otpadnih voda iz naselja u prirodne recipijente bez odgovarajućeg tretmana; neizgrađenosti kanalizacione infrastrukture u seoskim naseljima, odnosno nepropisno izgrađenih septičkih jama i kopanih bunara u plitkim izdanima; depozicije kamene prašine iz kamenoloma; de-ponija i smetlišta otpada u blizini rečnih tokova; odlaganja komunalnog kabastog otpada u neposrednoj blizini rečnih korita; upotrebe agrohemijskih sredstava u poljoprivrednoj proizvodnji; neadekvatnog načina odlaganja tečnog i čvrstog otpada iz objekata za smeštaj stoke; spiranja zaprljanih kolovoznih površina atmosferskim padavinama.
Preševo se nalazi u zoni prirodnih i antropogeno prirodnih ekosistema. Pojava i razvoj erozionih procesa predstavljaju jedan od osnovnih uzroka degradacije zemljišta, odnosno pogoršanja njegovog kvaliteta – preko 75% teritorije opštine zahva-ćeno je erozijom na koju utiču mnogi faktori kao što su: reljef, klima, stanje vegetacije, osobine zemljišta, hidrografija, način iskorišćavanja zemljišta, odsustvo zaštitnih mera, raspored seoskih puteva u brdovitom delu terena i drugi. Prema preliminar-nim ispitivanjima, stanje kvaliteta zemljišta uglavnom zadovoljavajuće, jer nema teških metala i pesticida u zemljištu. “Institut za zemljište” iz Beograda trenutno radi detaljne analize uzoraka zemljišta za pedološke, agrohemijske i vodno-fizičke karakte-ristike područja opštine Preševo. S obzirom na visok procenat poljoprivrednog zemljišta u opštini Preševo, osnovni uzrok za-gađivanju zemljišnog resursa preti od prekomerene upotrebe pesticida, herbicida, veštačkih đubriva i sredstava za zaštitu bilja u poljoprivredi. Značajniji izvori zagađivanja zemljišta su i neuređene deponije i smetlišta komunalnog i industrijskog otpada.
59
Najznačajniji kompleksi pod šumama su u zapadnom delu opštine Preševo dok je u istočnom delu Opštine planirano obi-mnije selektivno pošumljavanje. Osnovni problemi u oblasti šuma i šumskog zemljišta je nekontrolisana seča šuma što je dovelo do brojnih negativnih posledica na prirodu (erozija) i životnu sredinu (povećanje zagađenosti).
Sa aspekta potencijale ugroženosti od elementarnih nepogoda područje je izloženo - opasnostima od atmosferskih nepo-goda, poplava, odronjavanja i klizanja zemljišta, požara, zemljotresa, klimatske pojave nevremena (zime sa jakim vetrovima, smetovima, snegolomovima i leta sa električnim pražnjenjima, olujama, bujicama). Mere zaštite od elementarnih nepogoda obuhvataju: preventivne mere kojima se sprečava ili ublažava njihovo dejstvo; mere koje se preduzimaju u slučaju neposredne opasnosti ili kada nastupe elementarne nepogode; i mere ublažavanja i otklanjanja neposrednih posledica i izazvanih šteta. (Izvor: Prostorni plan Opštine).
Članovi Komisije za strateško planiranje (KSP) uradili su internu i eksternu analizu pomoću koje su objektivno sagledali unutrašnje prednosti i slabosti uključujući šanse i pretnje na državnom i međunarodnom nivou. Među prednostima, članovi KSP ustanovili su sledeće: usvojena Odluka o naknadi za zaštitu životne sredine uključujući Odluku o osnivanju budžetskog Fonda za zaštitu životne sredine, u dobroj meri regulisani vodotokovi, potom, relativno nizak stepen zagađenosti u odnosu na druge sredine u zemlji, delovanje JKP ‘’Moravica’’ u zaštiti životne sredine, direktna podrška Vlade preko resornih Ministarstava i Koordinacionog tela kao i prisustvo nevladinog sektora u Opštini.
U opštini Preševo, sektor životne sredine ne tretira se adekvatno te time ne zadovoljava minimum standarda. Ne postoje osnovni mehanizmi upravljanja i uopšte zaštite životne sredine. Razlozi za to nalaze se u nedostatku finansijskih sredstava za uspostavljanje osnovnih institucionalnih okvira pomoću kojih bi se definisale i sprovodile konkretne akcije za rešavanje problema zagađenosti sredine komunalnim i ostalim otpadom uključujući i druge oblike zagađenosti. Opština ima status de-vastiranog područja u kategoriji najnerazvijenih opština što znači da je dostupnost finansijskih i tehničkih resursa uglavnom preusmeravana na rešavanje gorućih socioeknomksih problema i infrastrukture.
Na osnovu unutrašnjih slabosti koje su definisali članovi KSP, najdominantnije su one u vezi sa nedostatkom osnovnih institucionalnih parametara kao što su:
- kancelarija za zaštitu životne sredine, čija bi osnovna delatnost bila upravljanje i rešavanje problema zaštite životne sredine, privlačenje i realizaciju finansijskih sredstava, uspostavljanje mehanizma za razvijanje svesti i znanja građana o štetnosti divljih deponija i uopšte, znanja o očuvanju životne sredine
- služba za zootehničke delatnosti, čija bi osnovna delatnost bila stvaranje i/ili poboljšanje uslova života, zdravlja i bez-bednosti životinja time i umanjenje stepena rizika ugroženosti zdravlja i života čoveka
- štab za delovanje u vanrednim situacijama i akcioni plan za reagovanje u kriznim situacijama
- neprimena kaznenih mera i naknade za zagađivanje ‘’zagađivač plaća’’, nedovršen proces izrade kriterijuma o uslovima i primeni budžetskog Fonda za zaštitu životne sredine, Odluka Skupštine Opštine o iniciranju izrade strateških doku-menata, potom, neprimena mera za sistem pošumljavanja i kultivacije zelenih površina, nerešeno pitanje pripadnosti Opštine regionalnoj sanitarnoj deponiji ‘’Meteris’’ u Vranju ili postojećoj deponiji u Leskovcu uključujući neuređen si-stem evakuacije i upravljanja komunalnim i ostalim otpadom
- strateška dokumenta/planovi: lokalni ekološki akcioni plan (LEAP), lokalni plan upravljanja komunalnim i ostalim otpadom
- nedovoljno aktivne lokalne nevladine organizacije
U nastavku slabosti, članovi KSP definisali su i one infrastrukturnog tipa koje se odnose na: nedostatak sistema za pre-čišćavanje otpadnih voda, visok stepen zagađenosti vodotokova i nedovršeno uređenje vodotokova, potom, nepostojanje po propisima uređena sanitarna deponija za odlaganje komunalnog otpada, veliki broj divljih deponija u urbanim i seoskim sredinama uključujući nedostatak azila za pse. Nedostatak ostalih infrastrukturnih sistema iz oblasti životne sredine, odlukom članova KSP, detaljnije su definisani u okviru ključnog pitanja infrastrukture.
U novembru i decembru 2008.godine, Kancelarija za LER je sprovela anketu među lokalnim privrednicima u kojoj je učesto-valo 34 ispitanika. Rezultati ankete, između ostalog, pokazali su da je rad lokalne samouprave loše ocenjen u oblastima razvoja infrastrukture (3,56%) i odnošenju otpada (3,27) i da su to jedni od najvažnijih prioriteta koje treba unaprediti.
Kritično stanje po zdravlje ljudi i uopšte životno okruženje predstavljaju postojeće deponije – glavna deponija koja se nalazi na Pržaru na samo 1,200m udaljenosti od naselja uključujući 35 divljih deponija na teritoriji Opštine (prema proceni JKP Moravica). Strateškim planom treba predvideti neophodne mere upravljanja komunalnim i ostalim otpadom prvenstveno,
ST
RA
TE
ŠK
I P
LA
N R
AZ
VO
JA O
PŠ
TIN
E P
RE
ŠE
VO
20
11-2
016
.S
TR
AT
EG
IJA
RA
ZV
OJA
60
saniranja postojeće deponije i rešavanje pitanja izgradnje transfer stanice i pripadnosti Opštine regionalnoj deponiji u Vranju ili Leskovcu. Učestalost pojava divljih deponija, naročito u seoskim sredinama dovoljan su pokazatelj o nedovoljno razvijenoj svesti i kulturi stanovništva prema očuvanju životnog okruženja ujedno i nesagledavanja otpada kao resursa.
U skladu sa gore navedenim, lokalna vlast Preševa, odlučna je da, izradom strategije razvoja, između ostalog, bude de-finisana lista prioritetnih programa i projekata koje je neophodno realizovati kako bi se stanje životne sredine unapredilo u narednih 6 godina. To znači da će se na ravnomeran način tretirati svi segmenti / sektori lokalne zajednice i ravnomerno iskoristiti finansijska i tehnička podrška resornih Ministarstava i dostupnost centralnih fondova preko Koordinacionog tela za Preševo, Bujanovac i Medveđu, Fonda za zaštitu životne sredine uključujući fondove međunarodnih institucija i organizacija. Tim povodom, Opština treba iskoristiti šanse u pogledu na uspostavljanju osnovnih institucionalnih parametara, unapređenju i/ili izgradnji infrstrukture kako bi se rešila goruća pitanja date oblasti. Takođe, Opština treba imati na umu kreiranje sadržaja konkretnih akcija putem partnerstva sa privatnim sektorom što može doprineti bržem razvoju sistema upravljanja i zaštiti životne sredine u skladu sa evropskim standardima.
SWOT ANALIZA
Snage Slabosti
1. Postojanje Odluke o naknadi za zaštitu i unapređenje životne sredine
2. Doneta Odluka o osnivanju budžetskog Fonda za zaštitu životne sredine
3. U dobroj meri regulisani vodotokovi4. Relativno nizak stepen zagađenosti u odnosu na druge
zagađene sredine u zemlji5. JKP ‘’Moravica’’ za obavljanje poslova i iz oblasti zaštite
životne sredine6. Direktna podrška Vlade preko nadležnih Ministarstava i
Koordinacionog tela7. Postojanje registrovanih nevladinih organizacija u Opštini
1. Neprimenjivanje Odluke o naknadi za zaštitu i unapređenje životne sredine (nedostatak primene kaznenih mera i naknade za zagađivanje- ‘’zagadjivač plaća’’)
2. Nedovršen proces izrade kriterijuma o uslovima i primeni budžetskog Fonda za zaštitu životne sredine
3. Nepostojanje Kancelarije za zaštitu životne sredine4. Nepostojanje Službe za zootehničke delatnosti5. Nepostojanje kriznog štaba i akcionog plana za
reagovanje u kriznim situacijama 6. Nedostatak lokalnog ekološkog akcionog plana (LEAP)7. Neizgrađen sistem za prečišćavanje otpadnih voda 8. Nurađena tehničko investiciona dokumentacija za
prečišćavanje otpadnih voda9. Neuređen sistem evakuacije i upravljanja komunalnim i
drugim otpadom u Opštini10. Nedostatak Odluke za upravljanje komunalnim i drugim
otpadom u Opštini11. Nedostatak lokalnog plana za upravljanje komunalnim i
drugim otpadom12. Nepostojanje po propisima uređena sanitarna deponije
za odlaganje komunalnog otpada 13. Veliki broj divljih deponija u urbanoj i ruralnoj sredini14. Nerešeno pitanje pripadnosti regionalnoj sanitarnoj
deponiji ‘’Meteris’’ u Vranju ili postojećoj u Leskovcu15. Visok stepen zagađenosti vodotokova 16. Nedovršeno uređenje vodotokova17. Nedovoljno finansijskih sredstava za zaštitu životne
sredine18. Nerazvijena svest i znanje građana o divljim deponijama i
uopšte očuvanju životne sredine19. Nepostojanje azila za prihvat pasa i mačaka iz urbane i
ruralne sredine20. Nedovoljno aktivne nevladine organizacije u domenu
zaštite životne sredine21. Devastacija šumskih resursa 22. Neprimena pošumljavanja i kultivacije zelenih površina23. Degradirano zemljište
Šanse Pretnje
1. Izgradnja sistema za prečišćavanje otpadnih voda2. Dostupnost i upotreba republičkih i stranih fondova za
realizaciju infrastrukturnih 3. Pristup Fondu za zaštitu životne sredine)4. Uspostavljanje i priključivanje Opštine regionalnoj
deponiji ‘’Meteris’’
1. Politička nestabilnost 2. Ekonomska kriza3. Degradacija životne sredine ‘’ tla i vode’’
61
Opšti cilj 3:
Zaštita životne sredine
POSEbNI CILJEVI CILJEVI:
POSEBAN CILJ 1: Institucionalna podrška u oblasti zaštite životne sredine
POSEBAN CILJ 2: Razvoj infrastrukture za zaštitu životne sredine
POSEBAN CILJ 3: Upravljanje komunalnim i ostalim otpadom
POSEBAN CILJ 4: Edukacija građana o unapređenju i očuvanju životne sredine
POSEBAN CILJ 5: Podsticaj energetske efikasnosti
PROJEKTI:
POSEBAN CILJ 1: Institucionalna podrška u oblasti zaštite životne sredine
Projekat 4.1.1 Izrada i usvajanje lokalnog ekoloskog akcionog plana (LEAP)
Projekat 4.1.2 Izrada i usvajanje lokalnog plana upravljanja otpadom
Projekat 4.1.3 Izrada i usvajanje programa edukacije građana o unapređenju i očuvanju životne sredine
Projekat 4.1.4 Formiranje i opremanje službe za zaštitu životne sredine i zootehničke delatnosti
Projekat 4.1.5 Formiranje i opremanje službe za delovanje u kriznim situacijama
Projekat 4.1.6 Osnivanje saveta za delovanje u kriznim situacijama
Projekat 4.1.7 Izrada i usvajanje akcionog plana za delovanje u kriznim situacijama
Projekat 4.1.8 Izrada i usvajanje plana i programa energetske efikasnosti
Projekat 4.1.9 Formiranje i opremanje službe za izgradnju i održavanje zelenih površina u okviru JKP ‘’Moravica’’
POSEBAN CILJ 2: Razvoj infrastrukture za zaštitu životne sredine
Projekat 4.2.1 Izrada tehničko projektne dokumentacije za radove na sanaciji i rekultivaciji zemljišta postojeće deponije
Projekat 4.2.2 Sanacija i rekultivacija zemljišta postojeće deponije
Projekat 4.2.3 Izrada tehničko projektne dokumentacije za sanaciju i rekultivaciju zemljišta ‘’divljih’’ deponija u urbanom i ruralnom delu Opštine
Projekat 4.2.4 Sanacija i rekultivacija zemljišta ‘’divljih’’ deponija u urbanom i ruralnom delu Opštine
Projekat 4.2.5 Izrada studije isplativosti i izvodljivosti za izgradnju azila za pse
Projekat 4.2.6 Obezbeđivanje lokacije za izgradnju azila za pse
Projekat 4.2.7 Izrada projektne dokumentacije za izgradnju azila za pse
Projekat 4.2.8 Izgradnja azila za pse
Projekat 4.2.9 Izrada projektne dokumentacije za uređenje javnih i zelenih površina u urbanom i ruralnom delu Opštine
Projekat 4.2.10 Uređenje javnih i zelenih površina u urbanom i ruralnom delu Opštine
Projekat 4.2.11 Izrada tehničko projektne dokumentacije za radove na čišćenju i uređenju vodotokova
Projekat 4.2.12 Radovi na čišćenju i uređenju vodotokova
Projekat 4.2.13 Izrada tehničko projektne dokumentacije za izgradnju objekta – staklenika za čuvanje sezonskog cveća
Projekat 4.2.14 Opremanje objekta – staklenika
Projekat 4.2.15 Nabavka sadnica i reproduktivnog materijala za potrebe staklenika i održavanje javnih površina
POSEBAN CILJ 3: Upravljanje komunalnim i ostalim otpadom
Projekat 4.3.1 Rešavanje imovinsko-pravnih pitanja i obezbeđivanje lokacije za izgradnju transfer stanice
Projekat 4.3.2 Izrada tehničko investicione dokumentacije za izgradnju transfer stanice
Projekat 4.3.3 Izgradnja i opremanje transfer stanice
Projekat 4.3.4 Izrada i realizacija edukativnih programa za zaposlene u upravljanju komunalnim i ostalim otpadom
Projekat 4.3.5 Izrada studije opravdanosti i izvodljivosti za formiranje Centra za prikupljanje i upravljanje komunalnim i ostalim otpadom u okviru JKP ‘‘Moravica’’
ST
RA
TE
ŠK
I P
LA
N R
AZ
VO
JA O
PŠ
TIN
E P
RE
ŠE
VO
20
11-2
016
.S
TR
AT
EG
IJA
RA
ZV
OJA
62
Projekat 4.3.6 Izrada projektne dokumentacije na fizičkom uređenju i tehničke specifikacije opremanja Centra za prikupljanje i upravljanje komunalnim i ostalim otpadom u okviru JKP ‘’Moravica’’
Projekat 4.3.7 Uređenje i opremanje Centra za prikupljanje i upravljanje komunalnim i ostalim otpadom u okviru JKP ‘’Moravica’’
Projekat 4.3.8 Određivanje lokacija i izrada plana lokacija za postavljanje kontejnera za razvrstavanje komunalnog i ostalog otpada na teritoriji Opštine
Projekat 4.3.9 Nabavka i opremanje lokacija za razvrstavanje komunalnog i ostalog otpada na teritoriji Opštine
Projekat 4.3.10 Nabavka mehanizacije i druge opreme za potrebe rada JKP-a i upravljanja komunalnim i ostalim otpadom na teritoriji Opštine
POSEBAN CILJ 4: Edukacija građana o unapređenju i očuvanju životne sredine
Projekat 4.4.1 Nabavka potrebne opreme oko organizacija akcije čišćenja javnih površina urbanog i ruralnog dela Opštine
Projekat 4.4.2 Izrada i distribucija promotivnog materijaIa i organizacija edukativnih kampanja o unapređenju i očuvanju životne sredine
Projekat 4.4.3 Izrada i distribucija promotivnog materijala o sistemskom upravljanju komunalnim i ostalim otpadom
Projekat 4.4.4 Organizacija promotivnih - edukativnih kampanja na temu sistemskog odlaganja komunalnog i ostalog otpada
Projekat 4.4.5 Organizacija edukativnih kampanja – radionica za građane o značaju i iskorišćenosti sekundarnih sirovina iz komunalnog otpada
POSEBAN CILJ 5: Podsticaj energetske efikasnosti
Projekat 4.5.1 Izrada projektne dokumentacije i zamena stolarije u zgradama budžetskih korisnika
Projekat 4.5.2 Izrada projektne dokumentacije i zamena postojećih prenosnih instalacija električne energije u zgradama budžetskih korisnika
Projekat 4.5.3 Izrada projektne dokumentacije i izgradnja termo fasada na zgradama budžetskih korisnika
63
KLJUČNO PITANJE 4: DRUŠTVENI RAZVOJ
Društveni razvoj je važan segment funkcionisanja opštine Preševo. Mreža ustanova i organizacija iz oblasti društvenih de-latnosti ne zadovoljava potrebe stanovništva Opštine. Neke od prednosti Opštine su: relativno zadovoljavajući sistem obrazo-vanja, postojanje lokalnih elektronskih medija, kvalitetan kadar u zdravstvu, postojanje sistema socijalne i dečje zaštite, posto-janje omladinskog servisa i aktivizam mladih, Talentovana školska populacija, jaka dijaspora i mogućnost podrške društvenom razvoju, multietničnost i tolerancija.
Kvalitet pružanja usluga u pojedenim segmentima društva nije na zadovoljavajućem nivou zbog nedostatka tehničke i kadrovske opremljenosti. U oblasti socijalne i dečje zaštite kao i ostalih kulturnih i sportskih programa najveći ograničavajući faktor u adekvatnom pružanju usluga upravo predstavlja nedostatak finansijskih sredstava kako bi se unapredili postojeći i razvili novi programi. U nastavku slabosti u društvenom sektoru koje su identifikovali članovi Komisije za strateško planiranje su: Slaba tehnička opremljenost lokalnih TV i radio stanica, nedovoljno razvijen nevladin sektor, nepostojanje ustanove “Dom penzionera”, ne priznavanje diploma fakulteta sa Kosova, nedovoljna savremena tehnička opremljenost institucija – škole, zdravstvo, opština, ne dovoljan broj kulturnih i sportsko-rekreativnih manifestacija, ne razvijen sistem kulturnih institucija kao što su muzej i pozorište, nedovoljna izgrađenost sportske infrastrukture, neusklađenost obrazovnih profila sa potrebama tržišta, visok procenat nezaposlenosti, negativna migracija stručnog kadra, nedovoljno finansijskih sredstava za podršku reali-zacije programa socijalne zaštite, kulturnih i sportskih programa, nedovoljna uključenost marginalizovanih grupa u društveni i javni život, nepostojanje strategija socijalne zaštite, nedovoljna uključenost građana u proces donošenja odluka, izumiranje sela (migracija selo-opština).
Nerazvijenost opštine, dovelo je do toga da je nivo kulturnih dešavanja u Preševu umanjenog obima. Uprkos ograničava-jućim faktorima, ustanove iz oblasti kulture u Opštini uspevaju da održe kontinuitet i solidne sadržaje u paketu svojih usluga: Biblioteka i Dom kulture. U kulturnim ustanovama uposleno je 22 radnika (Dom kulture – 13 zaposlenih, Biblioteka 9 - zaposle-nih). Obe ustanove nalaze se u novoj zgradi koja pruža dobre uslove za rad. Međutim problem je slaba tehnička opremljenost ovih ustanova.
U opštini Preševo u 2008. godini osnovana je Kancelarija za mlade uz podršku Ministarstva omaladine i sporta. Kancelarija za mlade je servis mladih pri lokalanoj samoupravi i trenutno ima samo jednog zaposlenog. U maju 2009. je usvojen Lokalni akcioni plan za mlade.
Informisanost: U Preševu trenutno postoje dve lokalne TV stanice (Informativno-javno preduzeće RTV Preševo i TV ALD). RTV Preševo ima 17 zaposlenih i emituje program na srpskom i albanskom jeziku. Ehnička opremljenost ovih televizija nije na zadovoljavajućem nivou.
U Preševu postoji jedna predškolska ustanova “8 mart”. Ustanova zapošljava 65 radnika i i svake godine kroz ustanovu prođe 590 dece. Postoji potreba za proširivanjem kapaciteta predškolske ustanove u gradu i prigradskim naseljima. U opštini Preševo postoji 8 osnovnih škola u kojima svake godine osnovno obrazovanje stiče 5 584 đaka. Škole imaju izmeštena odelje-nja međutim organizovanje nastave u seoskim sredinama je otežano zbog neadekvatne infrastrukture i nedostatka prevoza učenika. Što se tiče srednješkolskog obrazovanja, osim preševske Gimnazije (85 radnika, 1000 učenika), u Preševu postoji Tehnička škola (100 radnika, 1 138 učenika) koja nudi 4 smera i 17 obrazovnih profila. Ukupan broj učenika u srednjim školama je 2 138 . Broj učenika srednje škole u školskoj godini (2009/2010) u odnosu na prošlu godinu je manji za 400 pre svega zbog činjenice da je veliki broj učenika već nakon osnovne škole napušta Preševo i zajedno sa članovima uže ili šire porodice odlazi u inostranstvo pre svega u visko razvijene zapadno evropske država. Najveće interesovanje u stručnoj tehničkoj školi je za smer saobraćajnog tehničara. Što se tiče visokog obrazovanja, u Preševu je aktivno istureno odeljenje Visoke škole poslovnih studija iz Čačka i Međunarodnog stručnog univerziteta iz Struge.
Potreba za unapređenjem usluga i kreiranjem novih u oblasti socijalne zaštite je veća u odnosu na ono što Centar za so-cijalni rad uspeva da realizuje shodno svojim finansijskim, tehničkim pa i ljudskim resursima (11 radnika od čega je 8 stručnih radnika). Posledica lošeg privrednog stanja i opadanja životnog standarda, posledica su porasta broja korisnika usluga Centra za socijalni rad - statistika novijeg datuma pokazuje da u svim kategorijama i kod maloletnih i kod punoletnih lica dolazi do povećanja korisnika socijalne zaštite.
Zakonom o socijalnoj zaštiti i obezbeđenju socijalne sigurnosti građana predvidjeno je da opštine finansiraju pravo na po-moć u kući, pravo na dnevni boravak, pravo na privremeni smeštaj u prihvatilište i prihvatne stanice, itd međutim ove usluge nisu razvijene uprkos stvarnim potrebama korisnika - građana.
ST
RA
TE
ŠK
I P
LA
N R
AZ
VO
JA O
PŠ
TIN
E P
RE
ŠE
VO
20
11-2
016
.S
TR
AT
EG
IJA
RA
ZV
OJA
64
Strategija razvoja socijalne zaštite naglašava važnost međusektorske saradnje (socijalne zaštite, obrazovanja, policije, udru-ženja građana) što se u praksi nedovoljno koristi i nije sistemski rešeno. Partnerstvo relevantnih institucija, lokalne vlasti i nevladinog sektora je nedovoljno.
Alternativni vidovi zbrinjavanja osmišljeni su da pomognu porodicama i pojedincima da korisnik ostane u prirodnom okru-ženju tako da određene usluge usluge budu dostupne i zadovolje svoje potrebe.
Neophodno je rešiti problem specijalnog odelenja u okviru škola za decu ometenu u razvoju. Pored toga neophodno je rešiti problem smeštajnih kapaciteta za maloletna i punoletna lica - sama činjenica da u Opštini ne postoji ni jedna ustanova koja zbrinjava decu i odrasle dovoljno govori u prilog tome da je nedostatak kapaciteta smeštaja ozbiljan problem i generalna slabost u sektoru socijalne i dečje zaštite. U okviru Centra za socijalni rad postoji i radi Savetovalište za brak i porodicu koji svo-jim radom preventivno smanjuje slučajeve raskida braka i umanjuje probleme nastale kod dece iz porodica sa poremećenim odnosima.
Stanje zdravstvene zaštite je nezadovoljavajuće. Nosilac zdravstvene zaštite u opštini Preševo je Dom zdravlja (202 radnika). U okviru Doma zdravlja postoji i 3 zdravstvene stanice i 4 ambulante u okolinim selima. Prema podacima iz 2006 godine broj stanov-nika opštine Preševo na jednog lekara je 1022, što je znatno manje u odnosu na prosek u okrugu i republički prosek.
Potrebe zdravstvenih ustanova u Preševu Doma zdravlja, zdravstvenih stanica i ambulanti ogledaju se u zameni zastarele aparature i voznog parka, rešavanju pitanja grejanja i nedovoljnog prostora.
Teškoće u radu Organizacije za fizičku kulturu (7 radnika) je pre svega nepostojanje sportske hale za male sportove čime je praktično onemogućeno aktivno bavljenje malim sportovima u zimskim mesecima. U opštini Preševo postoje 4 fudbalska kluba, odbojkaški i šahovski klub.
Jedan od prioritetnih zadataka u oblasti razvoja sporta i fizičke kulture je razvoj masovnog sporta.
U Preševu, registrovano je deset nevladinih organizacija koje deluju u raznim oblastima od čega su najaktivnije 3 nevladine organizacije koje se bave pitanjima omladine, ekologije i kulture. Saradnja Opštine sa postojećim nevladinim sektorom je zado-voljavajuća. Opština će u narednom periodu raditi na unapređenju te saradnje kroz podsticaj razvoja i jačanja civilnog sektora.
65
Opšti cilj 4:
Društveni razvoj
POSEbNI CILJEVI CILJEVI:
Poseban cilj 4.1: Unapređenje socijalne i zdravstvene zaštite
Poseban cilj 4.2: Jačanje kapaciteta za razvoj i promociju obrazovanja, kulture, sporta i lokalnih medija
Poseban cilj 4.3: Jačanje civilnog društva i uključivanje građana
Poseban cilj 4.4: Unapređenje, zaštita i promocija kulturno-istorijskog nasleđa
PROJEKTI
OPŠTI CILJ 4: DRUŠTVENI RAZVOJ
POSEBAN CILJ 4.1: Unapređenje socijalne i zdravstvene zaštite
Projekat 4.1.1 Izrada projektno projektno- tehničke dokumentacije za vanbolničko porodilište i hitni medicinski centar
Projekat 4.1.2 Izgradnja i tehničko opremanje vanbolničkog porodilišta i hitnog medicinskog centra.
Projekat 4.1.3 Izrada projektno tehničke dokumentacije za stacionarno lečenje akutnih hroničnih bolesnika.
Projekat 4.1.4 Izgradnja i tehničko opremanje objekta za stacionarno lečenje akutnih hroničnih bolesnika.
Projekat 4.1.5 Izrada projektno tehničke dokumentacije i tehničko opremanje hitnog medicinskog centra.
Projekat 4.1.6 Izrada projektno tehničke dokumentacije i tehničko opremanje ambulatni u selima Žujince, Trnava i Bustranje.
Projekat 4.1.7 Modernizacija medicinske tehničke opreme u Domu zdravlja.
Projekat 4.1.8 Obnova voznog parka Doma zdravlja
Projekat 4.1.9 Izrada projektno tehničke dokumentacije za izvođenje radova na uspostavljanju kluba i dnevnog centra za stara lica .
Projekat 4.1.10 Izgradnja i tehničko opremanje kluba i dnevnog centra za stara lica.
Projekat 4.1.11 Razvoj hraniteljstva za odrasla i stara lica
Projekat 4.1.12 Servis integralne i zdravstvene zaštite “pomoć u kući za stara lica”
Projekat 4.1.13 Izrada projektno tehničke dokumentacije za izvođenje radova na uspostavljanju dnevnog centra za decu ometenu u razvoju
Projekat 4.1.14 Izgradnja i tehničko opremanje dnevnog centra za decu ometenu u razvoju.
Projekat 4.1.15 Izrada projektno tehničke dokumentacije za izvođenje radova na uspostavljanju kluba za decu osoba sa invaliditetom
Projekat 4.1.16 Izgradnja i tehničko opremanje kluba za decu osoba sa invaliditetom
Projekat 4.1.17 Izgradnja prihvatilišta za decu ulice i decu iz readmisije
Projekat 4.1.18 Izgradnja i tehničko opremanje kluba hranitelja i centra za dnevni boravak dece
Projekat 4.1.19 Obezbedjivanje sredstava za preventivne programe za borbu protiv nasilja i zlostavljanja dece.
Projekat 4.1.20 Izrada projektno tehničke dokumentacije za izvođenje radova na uspostavljanja prihvatiliste za žene i decu žrtve nasilja u porodici
Projekat 4.1.21 Izgradna i tehničko opremanje prihvatilista za žene i decu žrtve nasilja u porodici
Projekat 4.1.22 Izrada stategije i akcionog plana socijalne zaštite opštine Preševo.
Projekat 4.1.23 Obezbedjivanje sredstava za implementaciju preventivnih programa “škola bez nasilja”
Projekat 4.1.24 Obezbedjivanje sredstava za preventivne programe za borbu protiv bolesti zavisnosti -narkomanije
Projekat 4.1.25 Obezbeđivanje sredstava za realizaciju TV serijala koji će se baviti problemima maloletničke delikvencije i trgovine ljudima.
Projekat 4.1.26 Renoviranje Centra za socijalni rad
Projekat 4.1.27 Organizovanje edukacija za medjusektorsku saradnju i prevenciju nasilja u porodici
Projekat 4.1.28 Organizovanje edukacija za rad sa decom sa poremećajima u ponašanju
POSEBAN CILJ 4.2: Jačanje kapaciteta za razvoj i promociju obrazovanja, kulture, sporta i lokalnih medija
Projekat 4.2.1 Rekonstrukcija kanalizacionog i vodovodnog sistema u osnovnoj školi “Ibrahim Kelmendi”
Projekat 4.2.2 Obnova vrata i prozora u osnovnoj školi “Ibrahim Kelmendi”
ST
RA
TE
ŠK
I P
LA
N R
AZ
VO
JA O
PŠ
TIN
E P
RE
ŠE
VO
20
11-2
016
.S
TR
AT
EG
IJA
RA
ZV
OJA
66
Projekat 4.2.3 Zamena krovnog pokrivača u osnovnoj školi “Ibrahim Kelmendi”
Projekat 4.2.4 Rekonstrukcija fiskulturne sale osnovne škole “Ibrahin Kelmendi”
Projekat 4.2.5 Izrada projektno tehničke dokumentacije za izgradnju nove osnovne škole u Preševu.
Projekat 4.2.6 Izgradnja i tehničko opremanje osnovne škole u Preševu.
Projekat 4.2.7 Izrada projektno tehničke dokumentacije za izgradnju predškolske ustanove u Preševu
Projekat 4.2.8 Izgradnja i tehničko opremanje predškolske ustanove u Preševu
Projekat 4.2.9 Izrada projektno tehničke dokumentacije i izgradnja fiskulturnih sala u odvojenim odelenjima škola u Žujincima, Trnavi i Bukarevcu.
Projekat 4.2.10 Izrada projektno tehničke dokumentacije i izgradnja fiskulturne sale u Gimanziji “Skenderbeu”
Projekat 4.2.11 Izgradnja fiskultirene sale u Gimanziji “Skenderbeu”
Projekat 4.2.12 Obnova vrata i prozora u Gimanziji “Skenderbeu”
Projekat 4.2.13 Izrada projektno tehničke dokumentacije za izdradnju Muzičke škole.
Projekat 4.2.14 Izgradnja i tehničko opremanje Muzičke škole.
Projekat 4.2.15 Obezbeđivanje sredstava za bolju tehničku opremljenost svih kabineta u osnovni i srednjim školama.
Projekat 4.2.16 Nabavka i ugradnja tonske opreme za potrebe rada Doma kulture
Projekat 4.2.17 Izrada tehničke dokumentacije za izvođenje radova na zameni scenske rasvete u zgradi Doma kulture
Projekat 4.2.18 Izvođenje radova na zameni scenske rasvete u zgradi Doma kulture
Projekat 4.2.19 Izrada projektno tehničke dokumentacije za izvođenje radova na uređenju i opremanju centra za održivi razvoj i negovanje starih zanata
Projekat 4.2.20 Izgradnja sportske hale za male sportove
Projekat 4.2.21 Izgradnja atletske staze
Projekat 4.2.22 Izrada projektno tehničke dokumentacije za rekonstrukciju stadiona
Projekat 4.2.23 Rekonstrukcija opštinskog stadiona.
Projekat 4.2.24 Izrada projektno tehničke dokumentacije za izgradnju zatvorenog bazena.
Projekat 4.2.25 Izgradnja zatvorenog bazena.
Projekat 4.2.26 Obezbeđivanja stredstava za organizaciju sportskih manifestacija lokalnog i regionalnog karaktera.
Projekat 4.2.27 Obezbeđivanje sredstava za bolju tehničku opremljenost RTV Preševa
POSEBAN CILJ 4.3: Jačanje civilnog društva i uključivanje građana
Projekat 4.3.1 Jačanje kapaciteta kancelarije za mlade
Projekat 4.3.2 Formiranje BIZNIS INFO centra za mlade
Projekat 4.3.3 Edukacije mladih iz samozapošljavanja
Projekat 4.3.4 Obezbedjivanje pripravničkih mesta za 100 mladih
Projekat 4.3.5 Organizovanje edukacija na temu domaćeg i stranih jezika
Projekat 4.3.6 Organizovanje edukacija za rad na racunaru
Projekat 4.3.7 Promocija i podrška za socijalne usluge namenjene mladima sa posebnim potrebama
Projekat 4.3.8 Organizovanje edukacije za mlade na temu zdravih stilova života
Projekat 4.3.9 Organizovanje radionica za mlade na temu zaštite životne sredine
Projekat 4.3.10 Organizovanje novinarske sekcije za mlade (sa edukacijama iz novinarstva)
Projekat 4.3.11 Kreiranje i realizacija programa za stipendiranje i organizaciju studijskih programa za mlade
Projekat 4.3.12 Osnivanje i opremanje volonterskog centra za mlade.
Projekat 4.3.13 Obezbeđivanje sredstava za realizaciju TV serijala pod nazivom “Moja škola”
Projekat 4.3.14 Izrada strategije civilnog društva
Projekat 4.3.15 Povezivanje i edukacija seoskog stanovništva i vlasnika MSP u cilju proizvodnje zdrave hrane, izrade i prodaje suvenira, pružanja ugostiteljskih usluga za potrebe razvoja turizma
Projekat 4.3.16 Podrška i unapređenje rada udruženja koja se bave zaštitom životne okoline
Projekat 4.3.17 Obezbeđivanje lokacije i izrada projektno tehničke dokumentacije za izvođenje radova na uspostavljanju centra za organizacije civilnog društva
Projekat 4.3.18 Obezbeđivanje sredstava za izgradnju i tehničko opremanje centra za organizacije civilnog društva.
67
POSEBAN CILJ 4.4: Unapređenje, zaštita i promocija kulturno-istorijskog nasleđa
Projekat 4.4.1 Izrada plana i programa za promociju kulturno-istorijskog nasleđa opštine Preševo.
Projekat 4.4.2 Izrada digitalne baze podataka kulturno-istorijskog nasleđa
Projekat 4.4.3 Obezbeđivanje sredstava za istraživanje i zaštitu prirodne i kulturne baštine opštine Preševo.
Projekat 4.4.4 Izrada projektno tehničke dokumentacije za izvođenje radova na uspostavljanju opštinskog muzeja.
Projekat 4.4.5 Izgradnja i tehničko opremanje opštinskog muzeja.
Projekat 4.4.6 Unapređenje postojećih turističkih sadržaja i kreiranje novih u cilju promocije kulturno-istorijskog nasleđa
Projekat 4.4.7 Izrada projektno tehničke dokumentacije za izgradnju istoriskog arhiva opštine Preševo.
Projekat 4.4.8 Izgradnja i tehničko opremanje istoriskog arhiva opštine Preševo.
Projekat 4.4.9 Modernizacija i digitalizacija biblioteke.
Projekat 4.4.10 Rekonstrukcija i adaptacija biblioteke.
Projekat 4.4.11 Izgradnja informativnog centra (digitalnog centra) opštine Preševo
Projekat 4.4.12 Izrada projektno tehničke dokumentacije za izvođenje radova na rekonstrukciji starog bioskopa.
Projekat 4.4.13 Rekonstrukcija starog bioskopa.
Projekat 4.4.14 Izrada projektno tehničke dokumentacije za izvođenje radova na uspostavljanju podružne jedinice Zavoda za zaštitu spomenika
Projekat 4.4.15 Izgradnju i tehničko opremanje podružne jedinice Zavoda za zaštitu spomenika
ST
RA
TE
ŠK
I P
LA
N R
AZ
VO
JA O
PŠ
TIN
E P
RE
ŠE
VO
20
11-2
016
.S
TR
AT
EG
IJA
RA
ZV
OJA
68
KLJUČNO PITANJE 5: LOKALNA SAMOUPRAVA
Opština Preševo je teritorijalna jedinica u kojoj građani ostvaruju pravo na lokalnu samoupravu u skladu sa Ustavom, zako-nom i Statutom opštine. Opština Preševo pripada krugu najnerazvijenijih opština u Republici i ima status prvog ranga prioriteta u razvojnoj politici Republike.
Opštinska uprava postupa prema pravilima struke, nepristrasno i politički neutralno i dužna je da svakom omogući jednaku pravnu zaštitu u stvarivanju prava, obaveza i pravnih interesa. Dužna je da građanima omogući brzo i delotvorno ostvarivanje njihovih prava, obaveza i pravnih interesa, da daje potrebne podatke i obaveštenja i da pruža pravnu pomoć, sarađuje sa njima i poštuje njihovu ličnost i dostojanstvo.
Teritoriju opštine Preševo čini 35 naseljenih mesta i 23 mesne zajednice u kojima postoji dosta problema počevši od ne-dovoljno razvijene infrastrukture, preko nedostatka objekata za kulturu, društveni i ekonomski razvoj. Stanovništvo naseljenih mesta je u isto vreme i prilično pasivno gledano sa stanovišta ekonomske aktivnosti, te na teritoriji mesnih zajednica gotovo da i nema privredne aktivnosti.
Opština Preševo vrši poslove iz svoje nadležnosti utvrđene Ustavom i zakonom, kao i poslove iz okvira prava i dužnosti Republike koji su joj zakonom povereni. Poslove opštine Preševo vrše organi Opštine u okviru svoje nadležnosti utvrđene za-konom i Statutom opštine. Organi opštine Preševo su:
Skupština opštine
Skupština opštine je najviši organ Opštine koji vrši osnovne funkcije lokalne vlasti, utvrđene Ustavom, Zakonom i Statutom. Aktuelni saziv Skupštine Opštine Preševo čini: 13 odbornika političke stranke Partija za demokratsko delovanje, 12 odbornika političke stranke Demokratska partija Albanaca, 5 odbornika partije Demokratska unija doline, 4 odbornika grupe građana “Rami Zylfiu” 2 odbornika grupe građana Nacionalnog pokreta Albanaca i 2 odbornika iz Srpske liste za Preševo. Odbornici se biraju na izborima svake četiri godine po proporcionalnom sistemu.
Predsednik opštine
Predsednika Opštine bira Skupština opštine, iz reda odbornika, na vreme od četiri godine, tajnim glasanjem. Predsednik Opštine predstavlja i zastupa Opštinu, naredbodavac je za izvršenje budžeta i obavlja druge poslove predviđene Zakonom.
Opštinsko veće
Opštinsko veće bira Skupština opštine na predlog predsednika Opštine. Opštinsko veće opštine Preševo ima 11 izabranih članova. Pored izabranih, na osnovu Zakona, član veća po funkciji je zamenik predsednika Opštine. Predsednik Opštine pred-sedava Opštinskim većem. U nadležnosti Opštinskog veća je da utvrđuje predlog budžeta Opštine, da vrši nadzor nad radom Opštinske uprave, da odlučuje po žalbama na odluke Opštinske uprave i daje mišljenja predsedniku Opštine po pitanjima za koja predsednik smatra da su od značaja.
Opštinska uprava
Opštinska uprava (OU) opštine Preševo obrazovana je kao jedinstveni organ sa organizacionim jedinicama za vršenje srod-nih upravnih, stručnih i drugih poslova. Njome rukovodi načelnik, kojeg postavlja Opštinsko veće, na osnovu javnog oglasa na period od 5 godina. Pored poslova iz delatnosti lokalne samouprave, OU obavlja poslove iz nadležnosti Republike kao i povere-ne poslove. Unutrašnja organizacija Opštinske uprave je podložna promenama u zavisnosti od trenutnih potreba i ostvarenih rezultata.
69
Organizacione jedinice Opštinske uprave su odeljenja i službe:
- Odeljenje za opštu upravu i zajedničke poslove
- Odeljenje za društvene delatnosti
- Odeljenje za finansije, privredu, privatno preduzetništvo i javne nabavke
- Odeljenje za urbanizam, imovinsko-pravne poslove i zaštitu životne sredine
- Odeljenje za inspekcijske poslove
- Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove i lokalni ekonomski razvoj (LER)
- Odeljenje za utvrđivanje i naplatu javnih prihoda
- Stručna služba za normativno pravne i skupštinske poslove
- Posebna služba - Opštinski uslužni centar i informatika
- Kabinet predsednika
Za potrebe komunalne izgradnje i pružanja komunalnih usluga Skupština opštine Preševo, saglasno Zakonu o lokalnoj samoupravi i Zakonu o javnim preduzećima i obavljanju delatnosti od opšteg interesa, osnovala je sledeće javno preduzeće:
“JKP Moravica” – U nadležnosti JKP Moravica je prikupljanje i odlaganje otpada, proizvodnja i distribucija vode, održavanje higijene na javnim površinama, održavanje komunalnih sistema, vodovoda i kanalizacije.
Generalni problem svih opština u regionu je nedovoljno učešće građana u procesu donošenja odluka, pa je osnovni cilj Opštine u narednom periodu orijentisanost na kupca/korisnika usluga. Imajući u vidu činjenicu da su građani korisnici usluga Opštine, primarni cilj opštinskih organa će biti ispunjavanje potreba građana.
Opština Preševo je u zadnjih nekoliko godina intenzivno radila na poboljšanju rada opštinske administracije kako bi od loše, spore i neefikasne prerasla u dobru, brzu i efikasnu. Kao jedan od uspešnih projekata za reformu lokalne administracije je i otvaranje Opštinskog uslužnog centra, koji je pored digitalizacije podataka, a samim tim i ubrzavanje procesa izdavanja doku-menata doprineo i menjanju slike o Opštinskoj upravi, jer je prostor namenjen za Centar prijatno mesto u kome rade ljubazni i predusretljivi službenici.
U isto vreme, Opština se povezala sa ostalim mesnim kancelarijama i sada je moguće u njima dobiti potrebnu dokumen-taciju iz domena matične službe. Mogućnost da se putem interneta komunicira sa javnom administracijom daje prostor da javne službe zaista postanu servis građana i privrede. U buduće će Opština Preševo nastaviti da radi na usavršavanju ovog već započetog procesa, kroz pronalaženje novih IT i softverskih rešenja i objedinjavanje svih lokalnih i republičkih institucija koje posluju na lokalnom nivou na jednom mestu, u cilju još efikasnijeg poslovanja i pružanja usluga.
U cilju efiksnog sprovođenja svih aktivnosti lokalne samouprave, uklapanja u savremene trendove razvoja i formiranja lo-kalne vlade koja brine o svojim građanima, opština Preševo će se u narednom periodu posvetiti i edukaciji zaposlenih u Upravi, tj. usavršavanju njihovih veština za postizanje određenog standarda, kako u efikasnom pružanju usluga i uključivanju građana u proces donošenja odluka, tako i intenziviranju ekonomskog razvoja. Obuka i obrazovanje lokalnih aktera u opštini Preševo će omogućiti stvaranje kvalitetnog kadra za različita područja rada u Opštini. Kroz primenu odgovarajućih funkcionalnih oblika i programa obrazovanja oni će steći stručno-teorijska i praktično upotrebljiva znanja i veštine za uspešan rad u zanimanju, kao i za razvoj profesionalne karijere. U ovu grupu aktivnosti spadaju i projekti razvoja industrijskih zona, geografsko-informaci-onog sistema, pripreme olakšica za privlačenje domaćih i stranih investitora, kao i formiranje efikasnog mehanizma za razvoj preduzetništva.
Jedan od važnih problema koji je definisan u toku SWOT analize ključne oblasti Razvoj lokalne samouprave je i problem nedovoljno efikasnog sistema naplate komunalnih usluga, kao i njihovo efikasno pružanje. Kao posledica ovog nedostatka je i nedovoljan priliv sredstava u budžet lokalne samouprave, naročito posle uvođenja sistema naplate lokalnih poreza, koji je preuzet od poreske uprave. Kako bi se prevazišao ovaj problem, opština Preševo je predvidela niz aktivnosti koje će doprineti postepenom rešavanju komunalnih problema i efikasnijem radu i zadovoljavanju potreba građana.
ST
RA
TE
ŠK
I P
LA
N R
AZ
VO
JA O
PŠ
TIN
E P
RE
ŠE
VO
20
11-2
016
.S
TR
AT
EG
IJA
RA
ZV
OJA
70
SWOT Analiza
Snage Slabosti
1. Postojanje Opštinskog uslužnog centra2. Postojanje eksterne mreže i povezanost Opštinskog
uslužnog centra sa mesnim kancelarijama3. Postojanje on-line naručivanja dokumenata 4. Digitalizovani podaci iz matičnih knjiga za Preševo i
mesne kancelarije5. Razvijena međuopštinska saradnja sa opštinama na jugu6. Dobra saradnja sa opštinama u inostranstvu7. Postojanje visokoškolskog kadra u Upravi8. Postojanje komunalnog preduzeća 9. Postojanje javnih ustanova od društvenog značaja za
lokalnu zajednicu10. Postojanje loklanih medija11. Postojanje Kancelarije za LER 12. Postojanje Kancelarije za mlade13. Zadovoljavajuća opremljenost IT tehnikom u Upravi 14. Nema viška zaposlenih u Upravi
1. Nepostojanje sistema za praćenje izdavanja dokumenata2. Nedovoljna opremljenost mesnih kancelarija3. Nedovoljna finansijska motivisanost zaposlenih u
Opštinskoj upravi4. Odliv visokoškolskog kadra iz opštine zbog nepriznavanja
diploma stečenih na Kosovu 5. Nepostojanje godišnjih planova razvoja ljuskih resursa u
opštini 6. Nedovoljna razvijenost komunikacije sa građanima7. Dugotrajne i komplikovane procedure u domenu
izdavanja lokacijskih dozvola8. Nedovoljna efikasnost opštinskih javnih preduzeća9. Neadekvatan stručni kadar u pojedinim segmentima
javnog sektora10. Nedovoljan opštinski budžet za sprovođenje razvojnih
aktivnosti i ulaganja u edukaciju zaposlenih i poboljšanja usluga prema građanima
11. Nedovoljno sredstava za finansiranje mesnih zajednica12. Nepostojanje imovine lokalne samouprave13. Nedovoljna tehnička opremljenost javnih preduzeća
Šanse Pretnje
1. Proširenje nadležnosti lokalne samouprave2. Uspostavljanje NVO za razvoj društvenog sektora3. Edukacija zaposlenih u lokalnoj poreskoj administraciji o
prikupljanju poreza4. Povećanje transfernih sredstava iz Republike
(Koordinacionog tela)5. Intenziviranje i proširivanje saradnje sa opštinama u
inostranstvu6. Marketinška promocija Opštinske uprave na nivou
Republike7. Poboljšanje zakonske regulative koja se odnosi na
lokalnu samoupravu8. Reorganizacija sistema mesnih zajednica9. Uvođenje međunarodnih standarda kvaliteta u lokalnu
samoupravu10. Elektronsko poslovanje i komunikacija sa klijentima (E
uprava)11. Jačanje Kancelarije za LER u cilju intenzivnije i
kvalitetnije podrške MSP sektoru i razvoju omladinskog preduzetništva
12. Osnivanje centra za razvoj poljoprivrede13. Postojanje lokalne poreske administracije koja može da
utiče na povećanje opštinskih prihoda
1. Mala transferna sredstva od Republike za unapređenje rada LS
2. Nedovoljna sredstva za prenete nadležnosti – zdravstvo, obrazovanje, socijalna zaštita
3. Pojačana centralizacija Republike4. Nedovoljan priliv sredstava u budžet zbog celokupne
ekonomske situacije’’
71
Opšti cilj 5:
Razvoj lokalne samouprave
POSEbNI CILJEVI CILJEVI:
POSEBAN CILJ 5.1: Jačanje kapaciteta lokalne samouprave u cilju efikasnog pružanja usluga građanima i privredi
POSEBAN CILJ 5.2: Unapređenje komunalnih usluga i prikupljanja prihoda u Opštini Preševo
POSEBAN CILJ 5.3: Unapređenje rada Opštinske uprave u cilju razvoja lokalne privrede, stvaranja konkurentnijeg okruženja i promocije Opštine
PROJEKTI
POSEBAN CILJ 5.1: Jačanje kapaciteta lokalne samouprave u cilju efikasnog pružanja usluga građanima i privredi
Projekat 5.1.1Formiranje centra jedinstvenih usluga „Sve na jednom mestu“ (objedinjavanje izdavanja dokumentacije u nadležnosti lokalne samouprave, SUP, PIO službe, socijalnog osiguranja i Nacionalne službe za zapošljavanje)
Projekat 5.1.2 Rekonstrukcija stare zgrade OU i dogradnja dela zgrade Opštinske uprave gde će biti smešten centar jedinstvenih usluga „Sve na jednom mestu“ i arhiv Opštine
Projekat 5.1.3 Sređivanje arhivske građe Opštine (prikupljanje, sistematizacija i otvaranje izložbenog prostora)
Projekat 5.1.4 Uvođenje menadžment procesa u Opštinsku upravu (standardi)
Projekat 5.1.5 Uvođenje sistema za praćenje izdavanja dokumenata u Opštinsku upravu
Projekat 5.1.6 Institucionalizacija uključivanja građana u proces upravljanja (javne rasprave, razvijanje NVO sektora, formiranje Saveta za razvoj sastavljenog od građana, formiranje Saveta za zapošljavanje)
Projekat 5.1.7 Izrada plana edukacije zaposlenih u Opštinskoj upravi i komunalnim preduzećima
Projekat 5.1.8 Uspostavljanje bežičnog interneta u opštini Preševo
Projekat 5.1.9 Jačanje kapaciteta postojeće Kancelarije za LER u cilju intenziviranja ekonomskih aktivnosti u Opštini
Projekat 5.1.10 Jačanje kapaciteta postojece Kancelarije za mlade u cilju intenzivnog zapošljavanja mladih
Projekat 5.1.11 Formiranje Turističke organizacije opštine Preševo
Projekat 5.1.12 Opremanje Skupštine tehnikom za simultano prevođenje
Projekat 5.1.13 Formiranje Saveta za međunacionalne odnose
POSEBAN CILJ 5.2: Unapređenje komunalnih usluga i prikupljanja prihoda u Opštini Preševo
Projekat 5.2.1 Uvođenje novih softvera i tehnologija u naplati komunalnih usluga radi bolje efikasnosti
Projekat 5.2.2 Formiranje precizne baze podataka korisnika komunalnih usluga u cilju poboljšanja sistema naplate
Projekat 5.2.3 Uvođenje novih komunalnih usluga (naplata parkinga)
Projekat 5.2.4 Uspostavljanje Call centra za efikasno rešavanje komunalnih problema građana
Projekat 5.2.5 Ažuriranje baze podataka Lokalne poreske administracije u cilju poboljšanja naplate i povećanja prihoda lokalne samouprave
POSEBAN CILJ 5.3: Unapređenje rada Opštinske uprave u cilju razvoja lokalne privrede, stvaranja konkurentnijeg okruženja i promocije Opštine
Projekat 5.3.1 Uspostavljanje i razvoj jedinstvenog geografsko-informacionog sistema Opštine
Projekat 5.3.2 Pripremanje podsticajnih mera u cilju poboljšanja atraktivnosti Opštine za domaće i strane investitore
Projekat 5.3.3Tehnički opremiti i kadrovski osposobiti organe Opštine za pružanje kvalitetnih usluga sadašnjim i potencijalno zainteresovanim preduzetnicima i preduzećima prilikom osnivanja radnji, rešavanja imovinsko-pravnih odnosa, izdavanja građevinskih dozvola itd.
Projekat 5.3.4 Izrada plana i programa za promociju preduzetništva, preduzetničke kulture (uključuje i izradu vodiča za MSP)
Projekat 5.3.5 Izrada turističkog vodiča kroz opštinu Preševo
Projekat 5.3.6 Izrada strategije sajamskih nastupa
Projekat 5.3.7 Intenziviranje saradnje sa SIEPA-om, NALED-om i Ministarstvom za ekonomiju i regionalni razvoj
Projekat 5.3.8 Sertifikacija Opštine kao pozitivnog poslovnog okruženja (NALED)
Projekat 5.3.9 Izrada institucionalnog identiteta Opštine
ST
RA
TE
ŠK
I P
LA
N R
AZ
VO
JA O
PŠ
TIN
E P
RE
ŠE
VO
20
11-2
016
.S
TR
AT
EG
IJA
RA
ZV
OJA
72
AKCIONI PLAN RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVO
Akcioni plan je deo strategije koji sadrži detaljniji opis prioriteta i mera iz Strateškog plana razvoja opštine. Akcioni plan obuhvata period do 2015. godine, uključuje projekte za koje se u datim socio-ekonomskim okolnostima procenjuje da mogu biti realizovani u planskom periodu. Takođe, kriterijum za odabir projekata koji će ući u akcioni plan jeste i njihov doprinos stvaranju preduslova za realizaciju finansijski i vremenski zahtevnijih projekata.
Predlozi projekata generisani su iz ciljeva i mera sadržanih u Strateškom planu razvoja opštine Preševo 2010-2015. godine i prikupljani na osnovu jedinstvenog obrasca.
Akcioni plan sadrži projekte koji predstavljaju operacionalizovane ciljeve i predloge projekata i za svaki projekat pored naslova projekta, dati su podaci o:
- Procenjenoj vrednosti projekta
- Izvoru finansiranja
- Nosiocu projekta;
- Partnerima na projektu ;
- Korisnicima/ciljnim grupama
- Vreme realizacije
Akcioni plan obuhvata projekte iz svih oblasti za koje su postavljena ključna pitanja:
- Ekonomija,
- Infrastruktura,
- Zaštita životne sredine,
- Društvene delatnosti,
- Lokalna samouprava.
Potencijalni izvori finansiranja5 projekata su sledeći:
- Budžet Republike Srbije
- Budžet opštine
- Donacije – strane i domaće
- Javno-privatno partnerstvo
- Municipalne obveznice
- Program prekogranične saradnje Bugarska-Srbija (za period 2007-2011 ukupna vrednost programa iznosi 21,264,404.00EUR)6
5 više o dopunskim izvorima finansiranja može se pronaći u publikaciji „Vodič za planiranje lokalnog razvoja“, Vojvodina-CESS, Novi Sad, 2009, str. 39-63 http://www.vojvodina-cess.org/index.php?baseaction=content&mediumid=1&pagid=74&fontsize=12
6 http://www.evropa.gov.rs/CBC/PublicSite/Programme.aspx?Id=25#
73
AKCIONI PLAN
Opšti cilj 1:
UNAPREĐENJE OKVIRA ZA PRIVREDNI RAZVOJ I NOVO ZAPOŠLJAVANJE
RB Naziv projekta Vrednost projekta – procena
Izvori finansiranja
Nocioci projekta
Partneri na projektu
Korisnici/ciljne grupe
Vreme realizacije
1.1. Formiranje opštinske agencije za razvoj MSPP
1.000.000,00 Donacija, budzet RS i opštine
Opština, preds-ednik opštine
Opštinski MSPP, PIO, služba za zapošljavanje
MSP i potenci-jalni preduzet-nici
2011/2012
1.2. Izrada baza poda-taka relevantnih za privredu
500.000,00 Donacija, opština
KLEROpštinski MSPP MSPP
2011/2012
1.3. Organizovanje zajedničkih nastupa opštine i privrednika na domaćim i stranim sajmovima privrede
3.000.000,00 MSP, budzet RS i opštine, SIEPA
Opštinsko odeljenje za privredu, KLER
MSP MSP Kontinuirano
1.4. Izrada vodiča za učešće na sajamskim manifestacijama
400.000.00 Donacija, budzet RS i opštine
Opštinsko odeljenje za privredu, KLER
MSP MSP 2011
1.5. Razvijanje programa edukacije preduzet-nika o uvođenju standarda kvaliteta
400.000,00 Opština, donacija, budžet RS
Opštinsko odeljenje za privredu, KLER
MSP MSP 2011/2012
1.6. Analiza potreba za obukama privrednika i potencijalnih pre-duzetnika
200.000,00 Opština, donacija
Opštinsko odeljenje za privredu, KLER,
MSPP MSPP 2011/2012
1.7. Organizovanje edukacija za MSP o načinima za uspešno apliciranje kod fon-dova i banaka.
300.000.00 Opština,Donacija
KLER, konsult-anti
Banke, MSP MSP 2011/2012.
1.8. Organizovanje edu-kacija za preduzetnike i one koji planiraju da započnu sopstveni biznis.
500.000,00 Opština,Donacija
Odeljenje za privredu
Služba za zapošljavanje, poslovne banke, konsultanti
Nezaposlena lica
2011/2012.
ST
RA
TE
ŠK
I P
LA
N R
AZ
VO
JA O
PŠ
TIN
E P
RE
ŠE
VO
20
11-2
016
.A
KC
ION
I P
LA
N
74
1.9. Analiza potreba privrede za određenim obrazovnim profilima i vrsti specifičnih znanja i veština koja su potrebna privredi u pravcu njihovog usklađivanja.
400.000,00 Opština, donacija
Srednje škole Opština, MSP Nezaposlena lica,
2011/2012.
1.10. Analiza potrebe i mogućnosti osnivanja biznis inkubatora
1.000.000.00 Opština, donacije, budžet RS
Opštinska up-rava, privrednici
MSP, konsult-anti
Poslovni sektor, nezaposlena lica
2012
1.11. Podsticanje preduzetništva žena, naročito u oblasti tu-rizma kroz edukacije
500.000,00 Opština, donacije, budžet RS
Opštinska uprava,
Konsultanti Nezaposlena lica
2011-2015
1.12. Povezivanje privred-nih subjekata sa obrazovnim instituci-jama, radi olakšavanja uključivanja mladih u svet rada
100.000,00 Opština, donacije, budžet RS
Obrazovne institucije
Opštinska uprava
Nezaposleni mladi ljudi
2011
1.13. Kreiranje pro-grama stimulisanja volonterske prakse za nezaposlena lica radi sticanja radnog iskustva.
200.000,00 Opština, donacije, budžet RS
Služba za zapošljavanje
Opština Nezaposleni mladi ljudi, stu-denti, učenici srednjih škola
2011
1.14. Analiza potencijala za klasterizaciju u prior-itetnim sektorima
1.000.000,00 Opština, donacije, budžet RS
Odeljenje za privredu, MSP
MSPP MSP 2011/2012
1.15. Izrada studije iz-vodljivosti za industri-jski park/radnu zonu,
2.500.000,00 Opština, donacije, budžet RS, JPP
Opštinska uprava
Konsultanti MSP 2011/2012
1.16. Osnivanje i uređenje industrijskog parka/radnih zona
15.000.000,00 Opština, donacije, budžet RS, JPP
Opštinska uprava, javna preduzeća
Konsultanti MSP 2014/2015
1.17. Osnivanje one-stop-shop šaltera
1.500.000.00 Donacija, budzet RS i opštine
NVO, Konsultanti, SIEPA
Investitori (postojeći i potencijalni), MSP
2011
1.18. Izrada paketa pod-sticanja i davanja olakšica za investitore
5.000.000,00 Opština, donacija, budžet LS
Opštinska uprava,
Javna preduzeća
Investitori 2012
1.19. Izrada Strategije privlačenja investicija – promocija investi-cionih mogućnosti
2.000.000,00 Opština, donacija
Opštinska uprava,
KLER, Opština, MSP 2012
1.20. Izrada promotivnog materijala o opštini kao investicionoj destinaciji
500.000.00 Opština, donacija
KLER, odeljenje za privredu, IT odeljenje
Investitori, opština
2012
75
1.21. Unapređenje internet stranice opštine Preševo radi njene promocije kao investi-cionog proizvoda
1.000.000,00 Opština, donacija
IT eksperti, opštinska uprava
MSP, Javna preduzeća, ustanove i organizacije
Opština (građani)
2011.
1.22. Jačanje kapaciteta zaposlenih u lokalnoj samoupravi za privlačenje inves-ticija (materijalnih i ljudskih),
1.500.000,00 Opština, donacije
Konsultanti Zaposleni u LS Investitori 2011
1.23. Izrada software-a za praćenje realizacije opštinskih projekata i ažuriranje podataka od značaja za inves-titore.
500.000.00 Donacija IT eksperti, opštinska uprava
KLER, konsult-anti
Građani, inves-titori, MSP
2011
1.24.
Kreiranje baze podataka o svim preduzećima koja posluju u agrokom-pleksu, o svim poljoprivrednim proizvođačima i pružaocima usluga.
500.000,00 Budžet opštine KLER MSP, zadruge KLER, opštinska uprava
2011
1.25. Osnivanje struko-vnih udruženja koja bi između ostalog pružala podršku i potencijalnim poljoprivrednim proizvođačima
500.000,00 Budžet opštine KLER MSP, Poljo-privrednici
Poljoprivrednici 2012
1.26.
Podrška uvođenju međunarodnih standarda kvaliteta i sistema bezbednosti hrane – edukacije
1.000.000,00 Budžet opštine, Republika Srbija
KLER Konsultante Poljoprivrednici, preduzetnici, turisti
2013/
1.27.
Podrška uvođenju međunarodnih standarda kvaliteta i sistema bezbednosti hrane –subvencije.
5.000.000,00 Budžet opštine, Republika Srbija
KLER Konsultante Poljoprivrednici, preduzetnici, turisti
2012/2013
1.28.
Edukacija pol-joprivrednih proizvođača iz oblasti menadžmenta i preduzetništva, sa ciljem većeg stepena finalizacije proizvod-nje i formiranje MSP u agrobiznisu.
1.000.000 Budžet opštine, Republika Srbija
KLER Konsultanti Poljoprivrednici, preduzetnici, turisti
2013/
1.29. Promocija ruralnih potencijala radi stim-ulisanje investiranja u ta područja
1.000.000,00 Opština, dona-tor
Turistička organizacija (po osnivanju),
Poljoprivrednici Poljoprivrednici
ST
RA
TE
ŠK
I P
LA
N R
AZ
VO
JA O
PŠ
TIN
E P
RE
ŠE
VO
20
11-2
016
.A
KC
ION
I P
LA
N
76
1.30. Revitalizacija stočnog fonda, unapređenje rasnog sastava stoke
10.000.000,00 Budžet opštine, Republika Srbija
Ministarstvo PŠV
Poljoprivrednici Poljoprivrednici
1.31. Edukacije i inform-isanje o mlekarstvu (organizovanje proiz-vodnje, finansiranje i sl.)
300.000,00 Opština, do-natori
Odeljenje za privredu
Poljoprivrednici Poljoprivredni proizvođači
1.32. Analiza mogućnosti i izrada plana or-ganizovanog uzgoja, obrade i plasmana lekovitog bilja
300.000,00 Opština, KLER Poljoprivrednici, MSP
/
1.33. Komasacija poljo-privrednog zemljišta – elaborat predkomasa-cionog stanja
2.000.000,00 Opština, do-natoriRepublika
Opština / Poljoprivrednici Do 2015.
1.34. Podrška učešću poljoprivrednika na sajmovima (organiza-ciona i finansijska)
2.000.000,00 Opština, donacija
KLER, zadruge, udruženja
Poljoprivrednici / 2011
1.35. Izrada mape klastera – identifikacija najpogodnijih tipova klastera, delatnosti klastera, članice klastera, faktori usp-eha i sl.
2.000.000,00 Opština, donacija
KLER, eksterni stručnjaci
/ / 2011.
1.36. Osnivanje Kluba poljo-privrednika
400.000,00 Opštinski budžet, članstvo
KLER, opštinsko odeljenje za privredu
Poljoprivrednici, zadruge
Poljoprivrednici, zadruge
2011
1.37. Osnivanje Saveto-davne poljoprivredne službe
1.000.000,00 Opština, do-natoriRepublika
Opština, / Poljoprivrednici 2012
1.38. Formiranje Turističke organizacije opštine Preševo
1.000.000,00 Opština, do-natoriRepublika
Opština, Svi akteri u sektoru turizma
Svi akteri u sektoru tu-rizma, turisti
2011/2012
1.39. Analiza mogućnosti renoviranja i mod-ernizacije postojećih smeštajnih kapaciteta
500.000,00 Opština, Turistička organizacija (po osnivanju)
KLER, Turisti, vlasnici smeštajnih ob-jekata
2012/2013
1.40. Edukacija domaćinstava za pružanje usluge smeštaja i boravka turista u seoskim naseljima
500.000,00 Turistička organizacija (po osnivanju)
Turistička organizacija (po osnivanju)
Konsultanti Lokalni preduzetnici, turisti
2012
77
1.41. Identifikovanje turističkih proiz-voda koji na kratak rok mogu postati konkurentni na međunarodnom turističkom tržištu
500.000,00 Turistička organizacija (po osnivanju)
Konsultanti Preduzetnici, turisti
/ 2012
1.42. Povezivanje turističke ponude kroz razvoj klastera, saradnju opština
2.500.000 Turistička organizacija (po osnivanju)
Potenci-jalni partneri u klasteru
Lokalni pre-duzetnici
2013
1.43. Negovanje i podsti-canje domaće radi-nosti i starih zanata u turističke svrhe kroz informisanje i edu-kacije
300.000,00 Opština, do-natoriRepublika
TOR Lokalni akteri i potencijalni akteri u oblasti turizma
/ 2011/2012
1.44. Promovisanje multikulturalnosti i tradicije i običaja različitih etničkih grupa koje žive na ovom prostoru
500.000,00 Opština, do-natori
TOR Lokalni akteri i potencijalni akteri u oblasti turizma
/ 2011/2012
1.45. Podsticati korišćenje evropskih fondova u svrhe razvoja turizma i kreiranja zajedničkih turističkih proiz-voda prekograničnih regiona
500.000,00 Opština, do-natori
TOR Lokalni akteri i potencijalni akteri u oblasti turizma
/ 2011/2012
1.46. Informisanje loka-lnog stanovništva o turističkim vred-nostima u okolini i podsticanje domaće turističke tražnje da posećuje domaće destinacije
500.000,00 Opština, do-natori
TOR Lokalni akteri i potencijalni akteri u oblasti turizma
/ 2011/2012
1.47. Izrada višejezičnih štampanih promo-tivnih materijala o turističkim proiz-vodima, na nivou destinacija
600.000,00 Opština, do-natori
TOR / / 2011/2012
1.48. Formiranje turističko-informativnih centara na graničnom prelazu, uz važnije saobraćajnice
2.000.000,00 Opština, do-natori
TOR / / 2011/2012
1.49. Postavljanje i održavanje turističke signalizacije
3.000.000,00 Opština, do-natori
TOR Lokalni pre-duzetnici
Turisti 2012/2013
ST
RA
TE
ŠK
I P
LA
N R
AZ
VO
JA O
PŠ
TIN
E P
RE
ŠE
VO
20
11-2
016
.A
KC
ION
I P
LA
N
78
1.50. Praćenje trendova na međunarodnom turističkom tržištu i prilagođavanje turističke ponude istim
300.000,00 Opština, do-natori
TOR / / 2011/2015
1.51. Istraživanje tržišta i upravljanje poseti-ocima
500.000,00 Opština, do-natori
TOR Konsultanti / 2012
1.52. Osposobljavanje lokalnog stanovništva putem edukacije za aktivno učešće u raz-voju i implementaciji turizma
500.000,00 Opština, do-natori
TOR Konsultanti / 2012
1.53. Organizovanje edu-kacije za specifične vidove turizma
300.000,00 Opština, do-natori
TOR Konsultanti / 2012
1.54. Podsticaji i programi za zapošljavanje mladih i visokoobra-zovanih i naročito stimulisanje njihovog povratka u seoska naselja
5.000.000,00 Opština, dona-tori,Republika
Opština NSZ Mlado stanovništvo i opština
2012
1.55. Podrška pokretanju porodičnog biznisa, naročito u ruralnim oblastima
500.000,00 Opština, dona-tori,Republika
Opština Udruženja preduzetnika
/ 2012
79
Opšti cilj 2:
RAZVOJ KOMUNALNE INFRASTRUKTURE
RB Naziv Projekta Procenjena vrednost projekta (RSD)
Izvori finansiranja
Nosilac projekta / Odgovorna osoba
Partneri na projektu
Korisnici / Ciljne grupe
Vreme trajanja realizacije (od-do)
2.1. Izrada projektno tehničke dokumen-tacije za izgradnju nadvožnjaka preko magistralnog puta M 25.2 i železničke pruge (Niš – Skoplje – Solun) u Preševu
Budžet OpštineKordinaciono telo DonatoriNIP
Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove
JP Železnice Srbije
Građani opštine Preševo
2011 / 2012
2.2. Izrada projektno tehničke dokument-acije za rekonstruk-ciju vodovodne mreže u Preševu
Budžet OpštineKordinaciono telo DonatoriNIP
Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove
JKP Moravica Građani opštine Preševo
2011 / 2012
2.3. Izrada projektno tehničke dokumen-tacije za regulaciju toka reke u selima Miratovac, Buštranje, Crnotince, Reljan, Ašane, Slavujevac i Norča
Budžet OpštineKordinaciono telo DonatoriNIP
Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove
JP Srbija Vode Građani opštine Preševo
2011 / 2012
2.4. Izrada projektno tehničke dokument-acije za rekonstrukc-iju ulice Braća Frašeri u Preševu
Budžet OpštineKordinaciono telo DonatoriNIP
Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove
/Građani opštine Preševo
2011 / 2012
2.5. Izrada projektno tehničke dokument-acije za rekonstruk-ciju postojeće mreže javnog osvetljenja u cilju poboljšanja en-ergetske efikasnosti u Preševu, naselju Železnička Stanica i selima Raince, Crnotince i Žujince
Budžet OpštineKordinaciono telo DonatoriNIP
Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove
ED “Jugoistok” Niš - ED Vranje
Građani opštine Preševo
2011 / 2012
2.6. Izrada plana detaljne regulacije za industri-jsku zonu ,,Čukarka,,
Budžet OpštineKordinaciono telo DonatoriNIP
Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove
Kancelarija za LER
Građani opštine Preševo
2011 / 2012
2.7. Izrada projektno tehničke dokument-acije za izgradnju sis-tema za prečišćavanje otpadnih voda
Budžet OpštineKordinaciono telo DonatoriNIP
Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove
/ Građani opštine Preševo
2011 / 2012
ST
RA
TE
ŠK
I P
LA
N R
AZ
VO
JA O
PŠ
TIN
E P
RE
ŠE
VO
20
11-2
016
.A
KC
ION
I P
LA
N
80
2.8. Izrada projektno tehničke dokumen-tacije za izgrad-nju atmosferske kanalizacije u ulici 15. Novembar do naselja Železnička Stanica
Budžet OpštineKordinaciono telo DonatoriNIP
Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove
/ Građani opštine Preševo
2011 / 2012
2.9. Izrada projektno tehničke dokumen-tacije za uređenje prostora bivše pijace i izgradnju parking prostora (I faza izgradnje parkinga)
Budžet OpštineKordinaciono telo DonatoriNIP
Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove
JKP Moravica Građani opštine Preševo
2011 / 2012
2.10. Izrada projektno tehničke dokumen-tacije za izgradnju poslovno-stambenog objekta u centru Preševa
Budžet OpštineKordinaciono telo DonatoriNIP
Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove
/ Građani opštine Preševo
2011 / 2012
2.11. Izrada elaborata (studije opravdanosti) o formiranju i izgrad-nji slobodne carinske zone Čukarka u Preševu
Budžet OpštineKordinaciono telo DonatoriNIP
Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove
Kancelarija za LER
Građani opštine Preševo
2011 / 2012
2.12. Rekonstrukcija vodovodne mreže u Preševu
Budžet OpštineKordinaciono telo DonatoriNIP
JKP Moravica / Građani opštine Preševo
2011 / 2012
2.13. Završetak izgradnje kanalizacione mreže u selu Oraovica
Budžet OpštineKordinaciono telo DonatoriNIP
JKP Moravica / Građani opštine Preševo
2011 / 2012
2.14. Završetak izgradnje kanalizacione mreže u selu Trnavska Reka
Budžet OpštineKordinaciono telo DonatoriNIP
JKP Moravica / Građani opštine Preševo
2011 / 2012
2.15. Završetak izgradnje kanalizacione mreže u naselju Železnička Stanica
Budžet OpštineKordinaciono telo DonatoriNIP
JP Moravica / Građani opštine Preševo
2011 / 2012
2.16. Izgradnja pomoćnog pružnog prelaza kod IGM Budućnost
Budžet OpštineKordinaciono telo DonatoriNIP
Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove
JP Železnice Srbije
Građani opštine Preševo
2011 / 2012
2.17. Izgradnja tri (3) auto-matske rampe preko železničke pruge u Preševu, Raincu i Crnotincu
Budžet OpštineKordinaciono telo DonatoriNIP
Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove
JP Železnice Srbije
Građani opštine Preševo
2011 / 2012
81
2.18. Rekonstrukcija Omla-dinske ulice u Preševu
Budžet OpštineKordinaciono telo DonatoriNIP
Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove
/Građani opštine Preševo
2011 / 2012
2.19. Rekonstrukcija loka-lnog puta Žujince - Bukurevac - Crnotince
Budžet OpštineKordinaciono telo DonatoriNIP
Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove
/ Građani opštine Preševo
2011 / 2012
2.20. Rekonstrukcija loka-lnog puta Bukurevac – Oraovica
Budžet OpštineKordinaciono telo DonatoriNIP
Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove
/ Građani opštine Preševo
2011 / 2012
2.21. Rekonstrukcija lokalnog puta Bujić – Ilince – Mađere – Ranatovac do administrativne linije sa Kosovom
Budžet OpštineKordinaciono telo DonatoriNIP
Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove
/ Građani opštine Preševo
2011 / 2012
2.22. Izgradnja puta Oraovica – Bukovac
Budžet OpštineKordinaciono telo DonatoriNIP
Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove
/ Građani opštine Preševo
2011 / 2012
2.23. Izgradnja trotoara / šetališta pored ulice 15. Novembra (od autobuske stanice do reskrsnice sa ulicom Ć. Šehu)
Budžet OpštineKordinaciono telo DonatoriNIP
Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove
/ Građani opštine Preševo
2011 / 2012
2.24. Regulacija toka Kurbalijske reke kroz Preševo
Budžet OpštineKordinaciono telo DonatoriNIP
Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove
JP Srbija Vode Građani opštine Preševo
2011 / 2012
2.25. Regulacija toka Rain-ske reke
Budžet OpštineKordinaciono telo DonatoriNIP
Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove
JP Srbija Vode Građani opštine Preševo
2011 / 2012
2.26. Izgradnja nadzemnog kablovskog voda (10 KV) od STS Vodovod Žujince do STS Buku-revac
Budžet OpštineKordinaciono telo DonatoriNIP
Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove
ED “Jugoistok” Niš - ED Vranje
Građani opštine Preševo
2011 / 2012
2.27. Rekonstruk-cija postojeće mreže javnog osvetljenja u cilju poboljšanja en-ergetske efikasnosti u Preševu i drugim naseljenim mestima
Budžet OpštineKordinaciono telo DonatoriNIP
Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove
ED “Jugoistok” Niš - ED Vranje
Građani opštine Preševo
2011 / 2012
ST
RA
TE
ŠK
I P
LA
N R
AZ
VO
JA O
PŠ
TIN
E P
RE
ŠE
VO
20
11-2
016
.A
KC
ION
I P
LA
N
82
2.28. Proširenje postojeće telefonske mreže u Preševu
Budžet OpštineKordinaciono telo DonatoriNIP
Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove
JP Telekom Srbije
Građani opštine Preševo
2011 / 2012
2.29. Proširenje postojeće telefonske mreže u naselju Železnička Stanica
Budžet OpštineKordinaciono telo DonatoriNIP
Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove
JP Telekom Srbije
Građani opštine Preševo
2011 / 2012
2.30. Izgradnja telefonske mreže u selu Trnava
Budžet OpštineKordinaciono telo DonatoriNIP
Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove
JP Telekom Srbije
Građani opštine Preševo
2011 / 2012
2.31. Izgradnja telefonske mreže u selu Buku-revac
Budžet OpštineKordinaciono telo DonatoriNIP
Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove
JP Telekom Srbije
Građani opštine Preševo
2011 / 2012
2.32. Izgradnja telefonske mreže u selu Raince
Budžet OpštineKordinaciono telo DonatoriNIP
Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove
JP Telekom Srbije
Građani opštine Preševo
2011 / 2012
2.33. Izgradnja tel-efonske mreže u selu Crnotince
Budžet OpštineKordinaciono telo DonatoriNIP
Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove
JP Telekom Srbije
Građani opštine Preševo
2011 / 2012
83
Opšti cilj 3:
ZAŠTITE ŽIVOTNE SREDINE
RB Naziv Projekta Procenjena vrednost projekta (RSD)
Izvori finansiranja
Nosilac projekta / Odgovorna osoba
Partneri na projektu / bitni akteri
Korisnici / Ciljne grupe
Vreme trajanja realizacije (od-do)
3.1. Izrada i usvajanje lokalnog ekoloskog akcionog plana (LEAP)
350,000 Budžet opštine Odeljenje za urbanizam, im-ovinske pravne poslove i zaštitu životne sredine /Načelnik odeljenja
JKP ‘’Moravi-ca“,NVO Green world, Kancelarija za LER
Opština, JKP ‘’Moravica’’ /Građani
2011-2011(8 meseci)
3.2. Izrada i usvajanje lokalnog plana uprav-ljanja otpadom
350,000 Budžet opštine JKP ‘’Moravica’’ Odeljenje za urbanizam, im-ovinsko pravne poslove i zaštitu životne sredine, NVO Green world, Kancelarija za LER
Opština, JKP ‘’Moravica’’ / Građani i privre da
2011-2011(8 meseci)
3.3. Izrada i usvajanje programa edu-kacije građana o unapređenju i očuvanju životne sredine
300,000 Budžet opštine JKP ‘’Moravica’’ NVO Green world, Kancelarija za LER
Opština, JKP ‘’Moravica’’ / Građani
2011-2011(3 meseca)
3.4. Formiranje i opre-manje službe za zaštitu životne sredine i zootehničke delat-nosti
800,000 Budžet opštine, Fond za zaštitu životne sredine
Odeljenje za urbanizam, im-ovinsko pravne poslove i zaštitu životne sredine
Zavod za zaštitu zdravlja iz Vran-ja, Kancelarija za LER
Opština / Građani
2011 – 2011
3.5. Formiranje i opre-manje službe za delovanje u kriznim situacijama
400,000 Budžet opštine, Fond za zaštitu životne sredine
Odeljenje za urbanizam, im-ovinsko pravne poslove i zaštitu životne sredine
Kancelarija za LER
Opština / Građani
2011-2011
3.6. Osnivanje saveta za delovanje u kriznim situacijama
500,000 Budžet opštine Odeljenje za urbanizam, im-ovinsko pravne poslove i zaštitu životne sredine, Skupština Opštine
Članovi saveta, predstavnici relevantnih javnih instituci-ja, organizacija, Kancelarija za LER
Opština / Građani
2011 – 2011(2 meseca)
3.7. Izrada i usvajanje akcionog plana za delovanje u kriznim situacijama
150,000 Budžet opštine Odeljenje za urbanizam, im-ovinsko pravne poslove i zaštitu životne sredine
Članovi opštinskog veća i saveta, predstavnici relevantnih javnih instituci-ja, organizacija, Kancelarija za LER
Opština / Građani
2011-2011(6 meseci)
ST
RA
TE
ŠK
I P
LA
N R
AZ
VO
JA O
PŠ
TIN
E P
RE
ŠE
VO
20
11-2
016
.A
KC
ION
I P
LA
N
84
3.8. Izrada i usvajanje plana i programa en-ergetske efikasnosti
350,000 Budžet opštine Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove i lokalni ekonomski razvoj
Agencija za energetsku efikasnost, Kancelarija za LER
Budžetski korisnici
2011-2011(8 meseci)
3.9. Formiranje i opre-manje službe za izgradnju i održavanje zelenih površina u ok-viru JKP ‘’Moravica’’
1,000,000 Budžet opštine, Fond za zaštitu životne sredine
JKP ‘’Moravica’’ Odeljenje za urbanizam, im-ovinsko pravne poslove i zaštitu životne sredine
Opština / Građani
2011-2011
3.10. Izrada tehničko pro-jektne dokumentacije za radove na sanaciji i rekultivaciji zemljišta postojeće deponije
5,100,000 Budžet opštine, Fond za zaštitu životne sredine
Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove i lokalni ekonomski razvoj
Resorno Ministarstvo – Fond za zaštitu životne sredine
Opština / Građani, privreda
2011-2012
3.11. Sanacija i rekultivacija zemljišta postojeće deponije
3,000,000 Budžet opštine, Fond za zaštitu životne sredine
JKP ‘’Moravica’’ Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove i lokalni ekonomski razvoj
Opština, JKP ‘’Moravica’’ / Građani, pri-vreda
2011-2012
3.12. Izrada tehničko projektne dokumen-tacije za sanaciju i rekultivaciju zemljišta ‘’divljih’’ deponija u urbanom i ruralnom delu Opštine
2,500,000 Budžet opštine, Fond za zaštitu životne sredine
JKP ‘’ Moravi-ca’’
Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove i lokalni ekonomski razvoj
Opština, JKP ‘’Moravica’’ / Građani, pri-vreda
2011-2012
3.13. Sanacija i rekultivacija zemljišta ‘’divljih’’ deponija u urbanom i ruralnom delu Opštine
8,000,000 Budžet opštine, Fond za zaštitu životne sredine
JKP ‘’ Moravi-ca’’
Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove i lokalni ekonomski razvoj
Opština, JKP ‘’Moravica’’ / Građani, pri-vreda
2011-2012
3.14. Izrada projektne dokumentacije za uređenje javnih i zelenih površina u urbanom i ruralnom delu Opštine
3,000,000 Budžet opštine, Fond za zaštitu životne sredine
JKP ‘’ Moravi-ca’’
Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove i lokalni ekonomski razvoj
Opština, JKP ‘’Moravica’’ / Građani, pri-vreda
2011-2012
3.15. Uređenje javnih i zelenih površina u urbanom i ruralnom delu Opštine
8,000,000 Budžet opštine, Fond za zaštitu životne sredine
JKP ‘’ Moravi-ca’’
Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove i lokalni ekonomski raz-voj, Odeljenje za urbanizam, imovinsko pravne poslove i zaštitu životne sredine
Opština, JKP ‘’Moravica’’ / Građani, privreda
2011-2012
85
3.16. Izrada tehničko pro-jektne dokumentacije za radove na čišćenju i uređenju vodotokova
5,400,000 Budžet opštine, JP ‘’Srbija vode’’
JKP ‘’ Moravi-ca’’
Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove i lokalni ekonomski raz-voj, Odeljenje za urbanizam, imovinsko pravne poslove i zaštitu životne sredine
Opština, JKP ‘’Moravica’’ / Građani
2011-2012
3.17. Radovi na čišćenju i uređenju vodotokova
15,000,000 Budžet opštine, Koordinaciono telo
JKP ‘’ Moravi-ca’’
Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove i lokalni ekonomski raz-voj, Odeljenje za urbanizam, imovinsko pravne poslove i zaštitu životne sredine
Opština, JKP ‘’Moravica’’ / Građani
2011-2012
3.18. Izrada tehničko pro-jektne dokumentacije za izgradnju objekta – staklenika za čuvanje sezonskog cveća
300,000 Budžet opštine JKP ‘’ Moravi-ca’’
Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove i lokalni ekonomski razvoj
Opština, JKP ‘’Moravica’’ / Građani
2011-2012
3.19. Rešavanje imovinsko-pravnih pitanja i obezbeđivanje lokacije za izgradnju transfer stanice
20,000,000 Budžet opštine, Koordinaciono telo
Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove i lokalni ekonomski razvoj
Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove i lokalni ekonomski razvoj
Opština, JKP ‘’Moravica’’ / Građani, pri-vreda
2011-2012
3.20. Izrada tehničko inve-sticione dokumen-tacije za izgradnju transfer stanice
4,200,000 Budžet opštine, Fond za zaštitu životne sredine
JKP ‘’Moravica’’ Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove i lokalni ekonomski razvoj
JKP ‘’Moravica’’ 2011-2012
3.21. Izrada studije opravda-nosti i izvodljivosti za formiranje Centra za prikupljanje i uprav-ljanje komunalnim i ostalim otpadom u okviru JKP ‘‘Moravica’’
2,000,000 Budžet opštine, Fond za zaštitu životne sredine
JKP ‘’Moravica’’ Fond za zaštitu životne sredine, Kancelarija za LER
JKP ‘’Moravica’’ / Građani, privrednici
2011-2012
3.22. Određivanje lokacija i izrada plana lokacija za postavljanje konte-jnera za razvrstavanje komunalnog i ostalog otpada na teritoriji Opštine
350,000 Budžet opštine, Koordinaciono telo
JKP ‘’Moravica’’ Odeljenje za urbanizam, im-ovinske pravne poslove i zaštitu životne sredine
Opština, JKP ‘’Moravica’’ / Građani, privreda
2011-2012
ST
RA
TE
ŠK
I P
LA
N R
AZ
VO
JA O
PŠ
TIN
E P
RE
ŠE
VO
20
11-2
016
.A
KC
ION
I P
LA
N
86
3.23. Izrada projektne do-kumentacije i zamena stolarije u zgradama budžetskih korisnika
20,000,000 Budžet opštine, Koordinaciono telo
Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove i lokalni ekonomski raz-voj, Odeljenje za društvene delatnosti
Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove i lokalni ekonomski razvoj
Budžetski ko-risnici / Građani
2011-2012
3.24. Izrada projektne do-kumentacije i zamena postojećih prenosnih instalacija električne energije u zgradama budžetskih korisnika
5,000,000 Budžet opštine, Koordinaciono telo
Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove i lokalni ekonomski raz-voj, Odeljenje za društvene delatnosti
Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove i lokalni ekonomski razvoj
Budžetski ko-risnici / Građani
2011-2012
3.25. Izrada projektne do-kumentacije i izgradn-ja termo fasada na zgradama budžetskih korisnika
22,000,000 Budžet opštine, Koordinaciono telo
Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove i lokalni ekonomski raz-voj, Odeljenje za društvene delatnosti
Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove i lokalni ekonomski razvoj
Budžetski ko-risnici / Građani
2011-2012
87
Opšti cilj 4 :
DRUŠTVENI RAZVOJ
RB Nazivi projekta Procenjena vrednost projekta (RSD)
Izvori finansiranja
Nosilac projekta / Odgovorna osoba
Partneri na projektu / bitni akteri
Korisnici / Ciljne grupe
Vreme trajanja realizacije
4.1. Izrada projektno projektno- tehničke dokumentacije za vanbolničko porodilište i hitni medicinski centar
2.000.000,00 Opština Preševo
Dom zdravlja Preševo
Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove i lokalni ekonomski razvoj (LER)
Opština, Dom zdravlja, građani
2011
4.2. Izgradnja i tehničko opre-manje vanbolničkog porodilišta i hitnog medicinskog centra.
157.365.000,00 Ministarstvo zdravlja Repub-like Srbije
Dom zdravlja Preševo
Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove i lokalni ekonomski razvoj (LER)
Opština, Dom zdravlja, građani
2011-2013
4.3. Izrada projektno tehničke dokumen-tacije za stacion-arno lečenje akutnih hroničnih bolesnika.
2.000.000,00dinara
Opština Preševo
Dom zdravlja Preševo
Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove i lokalni ekonomski razvoj (LER)
Opština, Dom zdravlja, građani
2011
4.4. Izrada projektno teh-ničke dokumentacije za izvođenje radova na uspostavljanju kluba i dnevnog centra za stara lica .
700.000,00dinara
Opština Preševo
Centar za socijalni rad Preševo
Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove i lokalni ekonomski razvoj (LER)
Opština, centar za socijalni rad, Stara lica
2011
4.5. Izgradnja i tehničko opremanje kluba i dnevnog centra za stara lica.
30.000.000,00dinara
Ministarstvo rada i socijalne politike Repub-like Srbije
Centar za socijalni rad Preševo
Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove i lokalni ekonomski razvoj (LER)
Opština, centar za socijalni rad, Stara lica
2011 -2013
4.6. Izrada projektno tehničke dokumen-tacije za izvođenje radova na uspostavl-janju dnevnog centra za decu ometenu u razvoju
150.000,00dinara
Opština Preševo
Udruženje rodtelja, dece i omladine sa posebnim potrebama
Odelenje za društvene de-latnosti opštine Preševo
Deca ometena u razvoju
2011
4.7. Izgradnja i tehničko opremanje dnevnog centra za decu omet-enu u razvoju.
15.000.000,00dinara
Koordinaciono telo, opština Preševo, UN-OPS „Progres“
Udruženje rodtelja, dece i omladine sa posebnim potrebama
Odelenje za društvene de-latnosti opštine Preševo, Koordinaciono teleo, UNOPS „Progres“
Deca ometena u razvoju
2011-2012
ST
RA
TE
ŠK
I P
LA
N R
AZ
VO
JA O
PŠ
TIN
E P
RE
ŠE
VO
20
11-2
016
.A
KC
ION
I P
LA
N
88
4.8. Izrada stategije i akcionog plana soci-jalne zaštite opštine Preševo.
1.000.000,00dinara
Ministarstvo rada i soci-jalne politike Republike Srbije; Opština Preševo
Odelenje za društvene de-latnosti opštine Preševo
Centar za socijalni rad Preševo, NVO
Opština, građani
2011
4.9. Obnova vrata i prozora u osnovnoj školi “Ibra-him Kelmendi”
13.000.000,00dinara
Koordinaciono telo, Ministar-stvo prosvete Republike Srbije
Osnovna škola „Ibrahim Kel-mendi“
Odelenje za društvene de-latnosti opštine Preševo
Učenici os-novne škole
2011
4.10. Zamena krovnog pokrivača u osnovnoj školi “Ibrahim Kel-mendi”
5.245.000,00dinara
Koordinaciono telo, Ministar-stvo prosvete Republike Srbije
Osnovna škola „Ibrahim Kel-mendi“
Odelenje za društvene de-latnosti opštine Preševo
Učenici os-novne škole
2012
4.11. Izrada projektno tehničke dokumen-tacije za izgradnju nove osnovne škole u Preševu.
1.500.000,00dinara
Opština Preševo
Odelenje za društvene de-latnosti opštine Preševo
Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove i lokalni ekonomski razvoj (LER)
Građani 2011
4.12. Obezbeđivanje sred-stava za izgradnju I tehničko opremanje još jedne osnovne škole u Preševu.
52.455.000,00dinara
Koordinaciono telo, Ministar-stvo prosvete Republike Srbije
Odelenje za društvene de-latnosti opštine Preševo
Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove i lokalni ekonomski razvoj (LER)
Građani 2011-2013
4.13. Izrada projektno tehničke dokumen-tacije za izgradnja fiskulturne sale u Gi-manziji “Skenderbeu”
500.000,00dinara
Opština Preševo
Odelenje za društvene de-latnosti opštine Preševo
Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove i lokalni ekonomski razvoj (LER)
Učenici gimna-zije, građani
2011
4.14. Izrada projektno teh-ničke dokumentacije za izdradnju Muzičke škole.
1.500.000,00dinara
Opština Preševo
Odelenje za društvene de-latnosti opštine Preševo
Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove i lokalni ekonomski razvoj (LER)
Građani 2011
4.15. Obezbeđivanje sred-stava za izgradnju sportske hale za male sportove
262.275.000,00 dinara
Koordinaciono telo, Ministar-stvo sporta i omladine Re-publike Srbije, opština Preševo
Organizacija za fizičku kulturu opštine Preševo
Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove i lokalni ekonomski razvoj (LER)
Građani 2011-2013
89
4.16. Izrada projektno tehničke dokumenta-cije za rekonstrukciju stadiona
800.000,00dinara
Opština Preševo, Koor-dinaciono telo
Organizacija za fizičku kulturu opštine Preševo
Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove i lokalni ekonomski razvoj (LER)
Opština, Građani
2011
4.17. Obezbeđivanje sred-stava za rekonstruk-ciju stadiona.
40.390.000,00 dinara
Ministarstvo sporta i om-ladine Repub-like Srbije, Koordinaciono telo
Organizacija za fizičku kulturu opštine Preševo
Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove i lokalni ekonomski razvoj (LER)
Građani 2012
4.18. Formiranje BIZNIS INFO centra za mlade
24.000,00dinara
Opština Preševo, Mini-starstvo sporta i omladine, strani donatori
Kancelarija za mlade opštine Preševo
Odelenje za društvene de-latnosti opštine Preševo, strani donatori
Mladi opštine Preševo
2011
4.19. Edukacija mladih iz samozapošljavanja
50.000,00dinara
Opština Preševo, Mini-starstvo sporta i omladine, strani donatori
Kancelarija za mlade opštine Preševo
Odelenje za društvene de-latnosti opštine Preševo, strani donatori
Mladi opštine Preševo
2011
4.20. Organizovanje edukacija na temu domaćeg i stranih jezika
60.000,00dinara
Opština Preševo, Mini-starstvo sporta i omladine, strani donatori
Kancelarija za mlade opštine Preševo
Odelenje za društvene de-latnosti opštine Preševo, strani donatori
Mladi opštine Preševo
2011
4.21. Obezbeđivanje lokacije i izrada projektno tehničke dokumentacije za izvođenje radova na uspostavljanju centra za organizacije civil-nog društva
500.000,00dinara
Opština Preševo, strani donatori
Sva udruženja građana koja su registrovana u opštini Preševo; Odelenje za društvene de-latnosti opštine Preševo
Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove i lokalni ekonomski razvoj (LER)
Organi-zacije civil-nog društva. građani
2011
4.22. Obezbeđivanje sred-stava za izgradnju i tehničko opremanje centra za organizacije civilnog društva.
15.736.000,00 dinara
Strani donatori (USAID, EU fondovi..)
Sva udruženja građana koja su registrovana u opštini Preševo; Odelenje za društvene de-latnosti opštine Preševo
Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove i lokalni ekonomski razvoj (LER)
Organi-zacije civil-nog društva. građani
2011
4.23. Izrada plana i pro-grama za promociju kulturno-istorijskog nasleđa opštine Preševo.
1.000.000,00dinara
Opština Preševo, Mini-starstvo kulu-ture Republike Srbije
Udruženje za nasleđe preševske kotline
Odelenje za društvene de-latnosti opštine Preševo
Opština, Građani
2011
4.24. Izrada projektno tehničke dokumen-tacije za izvođenje radova na uspostav-ljanju opštinskog muzeja.
1.000.000,00 Opština Preševo
Odelenje za društvene de-latnosti opštine Preševo; Dom kulture “Abdu-lah Krašnica”
Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove i lokalni ekonomski razvoj (LER)
Opština, Građani
2011
ST
RA
TE
ŠK
I P
LA
N R
AZ
VO
JA O
PŠ
TIN
E P
RE
ŠE
VO
20
11-2
016
.A
KC
ION
I P
LA
N
90
4.25. Izrada projektno tehničke dokumen-tacije za izgrad-nju istoriskog arhiva opštine Preševo.
500.000,00 Opština Preševo
Odelenje za društvene de-latnosti opštine Preševo; Dom kulture “Abdu-lah Krašnica”
Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove i lokalni ekonomski razvoj (LER)
Opština, Građani
2011
4.26. Izgradnja i tehničko opremanje istori-jskog arhiva opštine Preševo.
10.000.000,00dinara
Opština Preševo, Mini-starstvo kulu-ture Republike Srbije, strani donatori
Odelenje za društvene de-latnosti opštine Preševo; Dom kulture “Abdu-lah Krašnica”
Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove i lokalni ekonomski razvoj (LER)
Opština, Građani
2011-2013
4.27. Rekonstrukcija i adaptacija biblioteke.
700.000,00dinara
Koordinaciono telo, Ministar-stvo kuluture Republike Srbije, strani donatori
Biblioteka „Me-hmet Jusufi“
Odelenje za društvene de-latnosti opštine Preševo
Biblioteka Građani
2011
91
Opšti cilj 5:
RAZVOJ LOKALNE SAMOUPRAVE
RB Nazvi Projekta Procenjena vrednost projekta (RSD)
Izvori finansiranja
Nosilac projekta / Odgovorna osoba
Partneri na projektu
Korisnici / Ciljne grupe
Vreme trajanja realizacije (od-do)
5.1. Sređivanje arhivske građe Opštine (pri-kupljanje, sistema-tizacija i otvaranje izložbenog prostora)
1.000.000 Budžet Opštine Odeljenje za opštu upravu
Istorijski arhiv Vranja
Građani 2011-2012
5.2 Rekonstrukcija stare zgrade OU i dogradnja dela zgrade Opštinske uprave gde će biti smešten centar jed-instvenih usluga „Sve na jednom mestu“ i arhiv Opštine
5.000.000 Ministarstvo za državnu upravu i lokalnu samoupravuBudžet Opštine
Opštinski fond za stambenu izgradnju
Građani i radn-ici OU
2011
5.3. Uvođenje sistema za praćenje izdavanja do-kumenata u Opštinsku upravu
2.000.000 Donatori i Kor-dinaciono telo
Opštinska upravaNačelnik Opštinske uprave
Opštinska odeljenjaKomunalno preduzeće
Građani MSPInvestitori
2011-2012
5.4. Institucionalizacija uključivanja građana u proces upravljanja (javne rasprave, raz-vijanje NVO sektora, formiranje Saveta za razvoj sastav-ljenog od građana, formiranje Saveta za zapošljavanje)
500.000 Budžet Opštine Skupština i načelnik Opštinske uprave
Opštinska odeljenjaNVO
Građani MSPInvestitori
2011
5.5. Izrada plana edukacije zapos-lenih u Opštinskoj upravi i komunalnim preduzećima
500.000 Budžet Opštine Donatori
Opštinska upravaNačelnik Opštinske uprave
Opštinska odeljenja
Zaposleni u OU 2011-2015
5.6. Uspostavljanje bežičnog interneta u opštini Preševo
Budžet OpštineMinistarstvo za državnu upravu i lokalnu samoupravu
IT coordinator u Opštinskoj upravi
Lokalni prova-jderi
Građani MSPInvestitori
2011-2013
5.7. Jačanje kapaciteta postojece Kancelarije za LER u cilju inten-ziviranja ekonomskih aktivnosti u Opštini
1.000.000 Budžet OpštineDonatori
Kancelarija za lokalni ekonomski razvoj
MinistarstvaDonatori
NezaposleniMSPInvestitori
2011-2015
ST
RA
TE
ŠK
I P
LA
N R
AZ
VO
JA O
PŠ
TIN
E P
RE
ŠE
VO
20
11-2
016
.A
KC
ION
I P
LA
N
92
5.8. Jačanje kapaciteta postojece Kancelarije za mlade u cilju inten-zivnog zapošljavanja mladih
1.000.000 Budžet opštineMinistarstva
Kacelarija za mlade
NVOMinistarstvaNacion-alna služba za zapošljavanje
Mladi (Neza-posleni)
2011-2015
5.9. Formiranje Saveta za međunacionalne odnose
500.000 Budžet Opštine Skupština OkrugMinistarstvo za ljudska i man-jinska prava
Građani
2011 -kontinuirano
5.10. Uvođenje novih softvera i tehnologija u naplati komunal-nih usluga radi bolje efikasnosti
3.000.000 DonatoriBudžet Opštine
JKP Opštinska uprava
JKPOpštinska uprava
2011-2013
5.11. Formiranje pre-cizne baze podataka korisnika komunal-nih usluga u cilju poboljšanja sistema naplate
2.000.000 JKPBudžet OpštineDonatori
JKP Opštinska uprava
JKP 2011-2015
5.12. Uvođenje novih komu-nalnih usluga (naplata parkinga)
2.000.000 Budžet OpštineDonatori
Opštinska upravaOpštinski fond za stambeno-komunalnu delatnost
DonatoriOpštinska up-rava Vranje
Opštinska uprava
2011-2012
5.13. Ažuriranje baze poda-taka Lokalne poreske administracije u cilju poboljšanja naplate i povećanja prihoda lokalne samouprave
4.000.000 Budžet OpštineDonatoriMinistarstvo za državnu upravu i lokalnu samoupravu
Opštinska uprava
Lokalna poreska admin-istracijaJavna preduzeća i institucije
Opštinska uprava
2011-2012
5.14. Tehnički opremiti i kadrovski os-posobiti organe Opštine za pružanje kvalitetnih usluga sadašnjim i potenci-jalno zainteresovanim preduzetnicima i preduzećima prilikom osnivanja radnji, rešavanja imovinsko-pravnih odnosa, iz-davanja građevinskih dozvola itd.
500.000 Budžet OpštineDonatori
Opštinska uprava
Sva opštinska odeljenjaOdeljenje za urbanizamNVOKancelarija za lokalni ekonomski razvojPrivredna komora
MSPGrađaniOpštinska uprava
2011-2013
5.15. Izrada plana i pro-grama za promo-ciju preduzetništva, preduzetničke kulture (uključuje i izradu vodiča za MSP)
500.000 Budžet OpštineDonatori
Kancelarija za lokalni ekonomski razvoj
Privredna komoraRegionalni centar za razvoj Pčinjskog i Jablaničkog okrugaMSPInvestitori
MSPInvestitoriGrađani
2011-2013
93
5.16. Intenziviranje sarad-nje sa SIEPA-om, NALED-om i Ministar-stvom za ekonomiju i regionalni razvoj
PredsednikKancelarija za lokalni ekonomski razvoj
Kancelarija za lokalni ekonomski razvoj
Regionalni centar za razvoj Jablaničkog i Pčinjskog okrugaPrivredna ko-mora Leskovac
MSPInvestitori
2011-2015
5.17. Sertifikacija Opštine kao pozitivnog poslovnog okruženja (NALED)
1.000.000 Budžet OpštineDonatori
Opštinska upravaKancelarija za lokalni ekonomski razvoj
Sva odeljenja u Opštinskoj upraviRegionalni centar za razvoj Jablaničkog i Pčinjskog okrugaJKPPrivredna komora
MSPInvestitoriGrađani
2011-2012
ST
RA
TE
ŠK
I P
LA
N R
AZ
VO
JA O
PŠ
TIN
E P
RE
ŠE
VO
20
11-2
016
.A
KC
ION
I P
LA
N
94
ANEKS
Aneks: OPŠTI PODACI
TAbELA 1. Podaci o naseljima (tip naselja, broj stanovnika), 2002.
Redni broj
Naseljeno mesto Tip naselja (gradsko/ ostalo)
Broj stanovnika Udeo u ukupnom broju stanovnika u opštini (%)
1. Aliđerce Ostalo 1043 2,97
2. Berčevac Ostalo 19 0,05
3. Bujić Ostalo 104 0,30
4. Bukovac Ostalo 109 0,31
5. Bukurevac Ostalo 841 2,39
6. Buštranje Ostalo 883 2,51
7. Gare Ostalo - 0,00
8. Golemi Dol Ostalo 285 0,81
9. Gornja Šušaja Ostalo 95 0,27
10. Gospođince Ostalo 41 0,12
11. Depce Ostalo 502 1,43
12. Donja Šušaja Ostalo 342 0,97
13. Žujince Ostalo 1270 3,62
14. Ilince Ostalo 139 0,40
15. Kurbalija Ostalo 154 0,44
16. Ljanik Ostalo 29 0,08
17. Mađere Ostalo 175 0,50
18. Miratovac Ostalo 2777 7,91
19. Norča Ostalo 981 2,79
20. Oraovica Ostalo 3849 10,96
21. Pečeno Ostalo 121 0,34
22. Preševo Gradsko 13506 38,46
23. Rajince Ostalo 1940 5,52
24. Ranatovac Ostalo 64 0,18
25. Reljan Ostalo 688 1,96
26. Svinjište Ostalo 103 0,29
27. Sefer Ostalo 58 0,17
28. Slavujevac Ostalo 481 1,37
29. Stanevce Ostalo 77 0,22
30. Strezovce Ostalo 1002 2,85
31. Trnava Ostalo 1163 3,31
32. Cakanovac Ostalo 222 0,63
33. Cerevajka Ostalo 71 0,20
34. Crnotince Ostalo 1453 4,14
35. Čukarka ostalo 531 1,51
95
TAbELA 2. Spisak naselja i pripadajućih katastarskih opština.
Redni broj Naseljeno mesto Katastarska opština
1. Aliđerce Rajince
2. Berčevac Bukovac
3. Bujić Crnotince
4. Bukovac D.Šušaja
5. Bukurevac Bukarevac 2
6. Buštranje Žujince 2
7. Gare Ilince
8. Golemi Dol Bukarevac
9. Gornja Šušaja Žujince 1
10. Gospođince Oraovica
11. Depce Preševo
12. Donja Šušaja Cerevajka
13. Žujince Kurbalija
14. Ilince Norča
15. Kurbalija Buštranje
16. Ljanik Trnava
17. Mađere Cakanovac
18. Miratovac Čukarka
19. Norča Aliđerce
20. Oraovica Slavujevac
21. Pečeno Strezovce
22. Preševo Miratovac
23. Rajince Reljan
24. Ranatovac Svinjište
25. Reljan
26. Svinjište
27. Sefer
28. Slavujevac
29. Stanevce
30. Strezovce
31. Trnava
32. Cakanovac
33. Cerevajka
34. Crnotince
35. ČukarkaS
TR
AT
EŠ
KI
PL
AN
RA
ZV
OJA
OP
ŠT
INE
PR
EŠ
EV
O 2
011
-20
16.
AN
KE
S
96
TAbELA 3. Spisak mesnih zajednica.
Redni broj
Mesna zajednica Naselje kojem pripada MZ
Broj stanovnika Udeo u ukupnom broju stanovnika u opštini (%)
1 MZ Rajince BerčevacRajince
191940
0,055,52
2 MZ Bukovac BukovacGareG.ŠušajaGospođince
109-9541
0,31-0,270,12
3 MZ Crnotince CrnotinceD.Šušaja
1453342
4,140,97
4 MZ* - -
5 MZ Ilince IlinceMađereRanatovac
13917564
0,400,500,18
6 MZ Bukarevac Bukarevac 841 2,39
7 MZ Žujince Žujince 1270 3,62
8 MZ Oraovica Oraovica 3849 10,96
9 MZ Preševo 1 Preševo 1350638,4610 MZ Preševo 2
11 MZ Cerevajka DepcePečenoSeferCerevajkа
5021215871
1,430,340,170,20
12 MZ Kurbalija BujićKurbalijaStanevce
10415477
0,300,440,22
13 MZ Norča Norča 981 2,79
14 MZ Buštranje Buštranje 883 2,51
15 MZ TrnavaTrnava 1163
3,31
16 MZ Cakanovac Cakanovac 222 0,63
17. MZ Čukarka Čukarka 531 1,51
18. MZ Aliđerce Aliđerce 1043 2,97
19. MZ Slavujevac Slavujevac 481 1,37
20.MZ Strezovce
Strezovce 10022,85
21. MZ Miratovac Miratovac 2777 7,91
22.MZ Reljan Golemi Dol
Reljan285688
0,811,96
23.MZ Svinjište Ljanik
Svinjište29103
0,080,29
97
TAbELA 4. Klimatski pokazatelji .
TEMPERATURA
Prosečna temperatura vazduha – januar (ºC) - 0,3
Prosečna temperatura vazduha – jul (ºC) 20.7
Prosečna temperatura vazduha – godišnja (ºC) 10,5
Srednji broj mraznih dana – godišnje 88.7
Srednji broj tropskih dana – godišnje 24.2
VLAŽNOST VAZDUHA
Prosečna vlažnost vazduha – godišnja (%) 74,7
TRAJANJE SIJANJA SUNCA
Prosečan broj vedrih dana – godišnje 66.8
Prosečan broj oblačnih dana – godišnje 81,50
PADAVINE
Prosečna količina padavina – godišnje (mm) 730
POJAVE
Prosečan broj dana sa snegom – godišnje 53
Prosečan broj dana sa snežnim pokrivačem – godišnje 43.2
Prosečan broj dana sa maglom – godišnje 50.3
Prosečan broj dana sa gradom – godišnje 1.4
Stambeni resursi
TAbELA 5. Uporedni pregled broja stanova po popisima.
1971 1981 1991 2002
Broj stanova u opštini 4523 5715 6151 7947
Opština broj stanova na 100 stanovnika
15,05 16,83 16,87 22,77
porast broja stanova (%)
/ 26,35 7,63 29,20
Okrug broj stanova na 100 stanovnika
20,69 24,86 27,98 32,15
porast broja stanova (%)
/ 24,56 11,91 10,17
Srbija broj stanova na 100 stanovnika
26,59 30,43 33,74 36,60
porast broja stanova (%)
/ 22,82 8,67 7,35
TAbELA 6. Broj i površina stanova, drugih nastanjenih prostorija, kolektivnih stanova i nastanjena lica, 2002.
Opština Okrugprosek
SrbijaProsekUkupan broj/
površinaProsek po stanu
Broj stanova 7947 / / /
Površina stanova (m2) 639222 80,44 64,50 66,04
ST
RA
TE
ŠK
I P
LA
N R
AZ
VO
JA O
PŠ
TIN
E P
RE
ŠE
VO
20
11-2
016
.A
NK
ES
98
TAbELA 7. Struktura stanova prema vrsti i opremljenosti, 2002.
Opština Udeo u ukupnom broju stanova u opštini (%)Opština
Prosečna površina stana (m2)Okrug Srbija
Stanovi – ukupno 7947 100 80,44 64,50 66,04
Stanovi u vlasništvu fizičkih lica 7761 97,66 78,58 63,55 64,57
Vrsta stana posebne sobe
94 1,21 18,89 19,32 18,16
garsonjere i 1-sobni
389 5,01 33,17 33,20 33,77
2-sobni 696 8,97 55,00 552,17 56,01
3-sobni 1849 23,82 73,42 69,58 73,69
4-sobni 2166 27,91 85,50 84,98 94,34
5 i više sobni 1117 14,39 118,34 119,86 135,95
Opremljenost instalacijama
Vodovodom 1232 15,87 84,55 67,99 68,16
el. Strujom 1521 19,60 80,56 64,76 66,24
TAbELA 8. Struktura stanova prema godini izgradnje, 2002.
Opština Udeo u ukupnom broju stanova u opštini (%)Opština
Prosečna površina stana (m2)
Okrug Srbija
Stanovi – ukupno 7947 100 80,44 64,50 66,04Stanovi izgrađeni
do 1918. godine 44 5,98 61,62 47,94 60,121919-1945 259 3,26 58,75 50,89 57,311946-1960 664 8,36 61,49 54,50 55,491961-1970 1191 14,98 69,96 62,16 110,781971-1980 1949 24,52 81,86 73,89 70,181981-1990 1968 24,76 90,91 73,07 75,651991-2000 1362 17,14 93,90 77,67 77,082001 69 0,87 76,03 73,89 70,401. kvartal 2002. 10 0,13 81,70 68,82 73,63
TAbELA 9. Struktura nastanjenih stanova prema broju domaćinstava 2002.
Opština Udeo u ukupnom broju stanova u opštini (%)
Nastanjeni stanovi –ukupno 6311 100
Stanovi u kojima stanuje
1 domaćinstvo 4993 79,12
2 domaćinstva 1042 16,51
3 domaćinstva 276 4,37
99
TAbELA 10. Stambene jedinice prema nivou opremljenosti infrastrukturom, 2007.
Opština (%) Okrug (%) Srbija (%)
Procenat stambenih jedinica priključenih na elektrodistributivnu mrežu 99 98,28 99,00
Procenat stambenih jedinica priključenih na vodovodnu mrežu 32,43 53,96 72,49
Procenat stambenih jedinica priključenih na kanalizacionu mrežu 43,47 42,20 46,19
Procenat stambenih jedinica priključenih na gas 0,00 0,00 6,35
Procenat stambenih jedinica sa daljinskim grejanjem 0,00 4,93 25,89
Stambena izgradnja
TAbELA 11. Stambena izgradnja, 2006.
Opština Okrug Srbija
Broj stanova – ukupno 26 947 49449
Broj završenih stanova 4 203 18162
Broj nezavršenih stanova 22 744 31287
Prosečna površina završenih stanova (m2)
213 92,47 72,05
Broj izgrađenih stanova na 1000 stanovnika
0,74 3,71 6,67
TAbELA 12. Vrednost izvedenih građevinskih radova, 2006.
Opština (€)* Udeo u vrednosti svih građevisnkih radova (%)
Vrednost izvedenih građevinskih radova – ukupno 4.002.780,00 100
Stambena izgradnja – ukupno 524.361,00 13,10
Stambena izgradnja u privatnoj svojini 300.938,00 7,52
Stambena izgradnja u ostalim oblicima svojine 223.423,00 5,58
* po prosecnom srednjem kursu NBS za 2006. Godinu
TAbEL A 13. Cene stanova novogradnje, I polugodište 2008.
Opština Beograd Srbija (prosek)
Prosečna površina stanova (m2)
56 71 57
Cena stana (€/m2) 500 1600 1240
Cena građevinskog zemljišta (€/m2)
31 450 300
Cena građenja (€/m2) 390 970 745
Ostali troškovi (€/m2) 90 245 190
ST
RA
TE
ŠK
I P
LA
N R
AZ
VO
JA O
PŠ
TIN
E P
RE
ŠE
VO
20
11-2
016
.A
NK
ES
100
Aneks: DEMOGRAFIJA
TAbELA 1. Uporedni pregled broja stanovnika, podaci iz popisa.
1948 1953 1961 1971 1981 1991 2002
Broj stanovnika u opštini* 23379 24607 26738 30057 33948 36459 34904
Promena broja stanovnika u opštini
100 1228 2131 3319 3891 2511 -1555
Stopa rasta broja stanovnika u opštini (%)
/ 5,25 8,66 12,41 12,94 7,4 -4,3
Broj stanovnika u okrugu* 209232 220910 222520 230373 238753 243529 255500
Stope rasta broja stanovnika u okrugu (%)
/ 5,58 0,73 3,52 3,64 2,0 4,91
Stopa rasta broja stanovnika u Srbiji (%)
/ 6,34 8,37 7,85 7,3 1,21 0.90
* Broj stanovnika po prethodnoj metodologiji (ranijih popisa – pre 1991. godine)
TAbELA 2. Procenjeni broj stanovnika u periodu 2000-2006.
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
Broj stanovnika u opštini / 34289 35281 36215 37154 37887 38385
Ukupna promena broja stanovnika u opštini
/ / 992 934 939 733 498
Stopa rasta broja stanovnika u opštini (%)
/ 100 2,89 2,65 2,59 1,97 1,31
Stope rasta broja stanovnika u okrugu (%)
/ 100 0,3 0,27 0,34 0,15 -0,1
Stopa rasta broja stanovnika u Srbiji (%)
/ 100 -0,1 -0,26 -0,23 -0,30 -0,40
TAbELA 3. Struktura stanovništva prema tipu naselja, 2002.
Opština Okrug Srbija Broj Učešće
(%)Broj Učešće
(%)Broj Učešće
(%)Gradsko stanovništvo
1 62 363 100 6169 100
Ostalo stanovništvo
34 38 / / / /
Ukupno stanovništvo
35 100 / 100 / 100
101
TAbELA 4. Vitalni događaji, 2006.
Opština Okrug Srbija
Živorođeni 631 2637 68102
Živorođeni na 1000 stanovnika 16,2 11,5 9,2
Umrli 252 2480 102805
Umrli na 1000 stanovnika 6,5 10,8 13,9
Prirodni priraštaj 379 157 -34703
Prirodni priraštaj na 1000 stanovnika 9,8 0,7 -4,7
TAbELA 5. Struktura ženskog stanovništva starog 15 godina i više prema broju živorođene dece, 2002.
Opština Udeo u ukupnom broju žena starih 15 i više god. u opštini (%)
Ukupno 12204 100
Nije rađala 3668 30,05
Rodila 1 dete 886 7,26
2 1810 14,83
3 2138 17,52
4 1505 12,33
5 i više dece 2197 18,01
TAbELA 6. Struktura stanovništva starog 15 i više godina prema bračnom stanju i polu, 2002.
Opština Udeo u ukupnom broju stanovnika u opštini (%)
Ukupno 23873 100
Neoženjeni/neudati 6741 28,24
Oženjeni/udati 15507 64,96
Razvedeni 69 0,29
Udovci/udovice 1504 6,30
Nepoznato 52 0,21
ST
RA
TE
ŠK
I P
LA
N R
AZ
VO
JA O
PŠ
TIN
E P
RE
ŠE
VO
20
11-2
016
.A
NK
ES
102
TAbELA 7. Struktura stanovništva prema starosti i polu, 2002.
Opština Udeo u ukupnom broju stanovnika u opštini (%)
Ukupno stanovništvo
Ukupno 34904 100
Muško 17361 49.74
Žensko 17543 50,26
0-4 Ukupno 3366 9,64
Muško 1753 52,08
Žensko 1613 47,92
5-9 Ukupno 3955 11,33
Muško 2053 51,91
Žensko 1902 48,09
10-14 Ukupno 3710 10,63
Muško 1986 53,53
Žensko 1824 46,47
15-19 Ukupno 3233 9,26
Muško 1749 54,10
Žensko 1484 45,90
20-24 Ukupno 2506 7,18
Muško 1304 52,04
Žensko 1202 47,96
25-29 Ukupno 2496 7,15
Muško 1167 46,75
Žensko 1329 53,25
30-34 Ukupno 2684 7,69
Muško 1262 47,02
Žensko 1422 52,98
35-39 Ukupno 2356 7,26
Muško 1171 49,70
Žensko 1185 50,30
40-44 Ukupno 2013 5,77
Muško 1012 50,27
Žensko 1001 49,73
45-49 Ukupno 1573 4,50
Muško 769 48,89
Žensko 804 51,11
103
50-54 Ukupno 1124 3,22
muško 499 44,40
žensko 625 55,60
55-59 Ukupno 1312 3,76
muško 608 46,34
žensko 704 53,66
60-64 Ukupno 1226 3,51
muško 612 49,92
žensko 614 50,08
65-69 Ukupno 1117 3,20
muško 504 45,12
žensko 613 54,88
70-74 Ukupno 833 2,39
muško 404 48,50
žensko 429 51,50
75-79 Ukupno 350 1,00
muško 145 41,43
žensko 205 58,57
80-84 Ukupno 204 0,58
muško 99 48,53
žensko 105 51,47
85-89 Ukupno 87 0,25
muško 32 36,78
žensko 55 62,22
90-94 Ukupno 30 0,085
muško 4 13,33
žensko 26 86,67
95 i više Ukupno 13 0,037
muško 8 61,54
žensko 5 38,46
nepoznato Ukupno 716 2,05
muško 320 44,69
žensko 396 55,31
ST
RA
TE
ŠK
I P
LA
N R
AZ
VO
JA O
PŠ
TIN
E P
RE
ŠE
VO
20
11-2
016
.A
NK
ES
104
TAbELA 8. Struktura stanovništva po osnovnim kontigentima, 2002.
Opština, 2002 Opština, 2006
Broj stanovnika Udeo u ukupnom stanovništvu (%)
Broj stanovnika*
Udeo u ukupnom stanovništvu (%)
Predškolski uzrast 0-6 4887 14 5041 14
Školski uzrast 7-14 6144 17,60 6337 17,60
Radni kontigent 15-64 20523 58,80 21168 58,80
Stanovništvo od 65 godina i više 2634 7,55 2717 7,55
Punoletni 18 i više 23857 68,35 24607 68,35
Žene u fertilnom periodu 15-49 8427 24,14 8692 24,14
Ukupno 34904 100 36001 100
* procena RZS
TAbELA 9. Starosni indikatori stanovništva, 2006.
Opština Okrug Srbija
Prosečna starost (godine) 28.92 36.31 40,89
Očekivano trajanje života - muškarci (godine) 71.62 71.08 70.93
Očekivano trajanje života - žene (godine) 75.27 75.20 75.43
Indeks starenja* 25.25 59.67 103,17
* Indeks starenja – predstavlja odnos starog (60 i više godina) prema mladom (0-19) stanovništvu
TAbELA 10. Polna struktura stanovništva, 2002.
Broj stanovnika u opštini
Struktura stanovništva u opštini (%)
Struktura stanovništva u okrugu (%)
Struktura stanovništva u Srbiji (%)
Muško 17361 49,74 49,41 48,12
Žensko 17543 50,26 50,59 51,88
Ukupno 34904 100 100 100
TAbEL A 11. Struktura stanovništva prema etničkoj i l i nacionalnoj pripadnosti, 2002.
Opština Okrug Srbija
Broj Udeo u ukupnom stanovništvu (%)
Broj Udeo u ukupnom stanovništvu (%)
Broj Udeo u ukupnom stanovništvu (%)
Srbi 2998 8,59 147046 68,65 6212838 97,16
Albanci 31138 89,21 54795 25,58 61647 0,97
Romi 322 0,92 12073 5,64 108193 1,69
Ostali 446 1,28 269 0,13 11711 0,18
Ukupno 34904 100 214173 100 6394389 100
105
TAbELA 12. Struktura stanovništva prema veroispovesti, 2002.
Opština Okrug Srbija
Broj (%) Broj (%) Broj (%)
Islamska 30506 87.40% 38398 21,49 175102 2,77
Katolička 14 0.04% 102 0,057 358803 5,68
Pravoslavna 3033 8.69% 130208 72,87 5394290 85,34
Protestantska 14 0.04% 116 0,065 69416 1,10
Nepoznato 1337 3.83% 9861 5,52 323620 5,12
Ukupno 34904 100 178685 100 6321231 100
TAbELA 13. Struktura stanovništva prema maternjem jeziku, 2002.
Opština Okrug Srbija
Broj (%) Broj (%) Broj (%)
Srpski 2997 8.59% 150988 66,31 6620699 88,30
Albanski 31138 89.21% 54942 24,13 63835 0,85
Romski 321 0.92% 10424 4,57 82242 1,1
Ostali jezici 448 1.28% 11366 4,99 731225 9,75
Ukupno 34904 100 227690 100 7498001 100
TAbELA 14. Struktura stanovništva prema aktivnosti i polu, 2002.
Opština Udeo u ukupnom stanovništvu opštine (%)
Udeo u ukupnom aktivnom stanovništvu opštine (%)
Ukupno stanovništvo 34904 100 /Aktivno stanovništvo
Ukupno 11600 33,23 100Muško 7957 22,80 68,59Žensko 3643 10,44 31,41
Aktivno stanovništvo koje obavlja zanimanje
Ukupno 6333 18,14 54,59Muško 4317 12,37 37,21
Žensko 2016 5,77 17,38
Lica sa ličnim prihodom
Ukupno 2232 6,40 /Muško 1435 4,11 /Žensko 797 2,28 /
Izdržavano stanovništvo
Ukupno 20838 59,70 /Muško 7829 22,43 /Žensko 13009 37,27 /
Lica u inostranstvu do 1 god.
Ukupno 234 0,67 /na radu 123 0,35 /članovi porodice 111 0,32 /
ST
RA
TE
ŠK
I P
LA
N R
AZ
VO
JA O
PŠ
TIN
E P
RE
ŠE
VO
20
11-2
016
.A
NK
ES
106
TAbELA 15. Struktura aktivnog stanovništva koje obavlja zanimanje prema zanimanju i polu, 2002.
Zako-nodavci, funkcio-neri, rukovo-dioci
Stru-čnjaci
Stručni sara-dnici i teh-ni-čari
Službe-nici
Uslužni radnici i trgovci
Radnici u poljo-privredi, ribarstvu i šuma-rsvtu
Zana-tlije i srodni radnici
Ruko-vaoci maši-nama i ure-đajima i monteri
Osno-vna jedno-stavna zanima-nja
Vojna lica
Nepo-znato
Ukupno* U 191 296 763 184 448 2900 291 641 219 21 625M 180 242 505 133 391 1633 270 452 169 21 532Ž 11 54 258 51 57 1267 21 189 50 - 93
Poljoprivreda, lov i šumarstvo
U - 2 3 1 3 278 1 - 2 - -M - 2 2 1 3 1610 1 - 2 - -Ž - - 1 - - 1267 - - - - -
Ribarstvo U - - - - - - - - - - -M - - - - - - - - - - -Ž - - - - - - - - - - -
Vađenje ruda i kamena
U 1 - 1 - - - 3 1 - - -M 1 - - - - - 3 1 - - -Ž - - 1 - - - - - - - -
Prerađivačka industrija
U 15 12 108 42 19 23 142 516 35 - 42M 15 11 71 35 9 23 124 328 26 - 32Ž - 1 37 7 10 - 18 188 9 - 10
Energetika U - 1 4 2 - - 7 5 - - 1M - 1 4 2 - - 7 5 - - 1Ž - - - - - - - - - - -
Građevinarstvo U - - 3 1 - - 30 - 12 - -M - - 3 1 - - 30 - 12 - -Ž - - - - - - - - - - -
Trgovina U 99 8 23 11 161 - 43 5 14 - 16M 94 8 15 5 134 - 41 4 12 - 15Ž 5 - 8 6 27 - 2 1 2 - 1
Hoteli i restorani U 9 - 1 1 18 - 1 - 5 - -M 9 - 1 1 12 - 1 - 3 - -Ž - - - - 6 - - - 2 - -
Saobraćaj, skladištenje i veze
U 39 1 56 30 16 - 8 79 13 - 2M 38 1 50 28 16 - 8 79 11 - 2Ž 1 - 6 2 - - - - 2 - -
Finansijsko posredovanje
U 2 2 16 5 - - - - 2 - -M 2 2 9 5 - - - - - - -Ž - - 7 - - - - - 2 - -
Nekretnine i poslovne aktivnosti
U - 14 12 3 4 - 2 - 15 - 3M - 14 9 3 3 - 2 - 9 - 2Ž - - 3 - 1 - - - 6 - 1
Državna uprava i odbrana
U 4 28 112 45 211 - 1 5 12 21 18M 4 22 92 20 201 - 1 5 6 21 15Ž - 6 20 25 10 - - - 6 - 3
Obrazovanje U 4 152 277 9 - - 2 5 65 - 16M 4 119 183 9 - - 2 5 55 - 11Ž - 33 94 - - - - - 10 - 5
Zdravstveni i socijalni rad
U 2 50 106 7 2 - 7 13 24 - 9M 2 42 37 3 1 - 6 13 14 - 8Ž - 8 69 4 1 - 1 - 10 - 1
Komunalne, društvene i lične delatnosti
U 15 19 10 6 4 - 2 6 14 - 7M 10 15 7 5 3 - 2 6 14 - 7Ž 5 4 3 1 1 - - - - - -
Privatna domaćinstva sa radnicima
U - - - - - - - - - - -M - - - - - - - - - - -Ž - - - - - - - - - - -
Eksteritorijalne organizacije i tela
U - - - - - - - - - - -M - - - - - - - - - - -Ž - - - - - - - - - - -
Nepoznato U 1 7 31 21 10 - 42 6 6 - 511M 1 5 22 15 9 - 42 6 5 - 439Ž - 2 9 6 1 - - - 1 - 72
*U – ukupno; M – muškarci; Ž – žene.
107
TAbELA 16. Struktura stanovništva starog 15 i više godina prema školskoj spremi i pismenosti, 2002.
Ukupno Opština (broj) Opština (%) Srbija (broj)
muš-karci
žene uku-pno muš-karci
žene ukupno muš-karci
žene
Ukupno stanovništvo (>15) 23873 11669 12204 100 100 100 100 100 100
Bez školske spreme
Ukupno 2866 863 2003 12 7,39 16,41 357552 76995 280557
nepismeni 2081 445 1636 8,72 3,81 13,40 227039 33011 194028
1-3 razreda osnovne škole
Ukupno 310 141 169 1,30 1,21 1,38 126127 37517 88610
nepismeni 7 2 5 0,03 0,02 0,04 2863 774 2089
4-7 razreda osnovne škole 3243 1006 2237 13,59 8,62 18,33 896847 374016 522831
Osnovno obrazovanje 10138 4327 5811 42,46 37,08 47,61 1509462 698692 810770
Srednje obrazovanje 4335 3113 1222 18,16 26,67 10,01 2596348 1401683 1194665
Više obrazovanje 542 386 156 2,27 3,30 1,28 285056 150188 134868
Visoko obrazovanje 652 511 141 2,73 4,38 1,15 411944 223097 188847
Nepoznato 1787 1322 465 7,48 11,33 3,81 137895 79479 58416
Nepismeni ukupno 2088 447 1641 8,75 3,83 13,45 229902 33785 196117
TAbELA 17. Struktura porodica prema broju dece, 2002.
Opština Udeo u ukupnom broju porodica u opštini (%)
Broj porodica – ukupno 8324 100
Broj porodica bez dece 1640 19,70
Broj porodica sa decom 6684 80,29
Broj porodica sa 1 detetom 1499 18,01
Broj porodica sa 2 deteta 1925 23,13
Broj porodica sa 3 deteta 1814 21,79
Broj porodica sa 4 deteta 940 11,29
Broj porodica sa 5 i više dece 506 6,08
Broj porodica sa decom mlađom od 25 godina
6096 73,23
Broj dece mlađe od 25 godina 15828 /
TAbELA 18 . Struktura porodica prema tipu, 2002.
Opština Udeo u ukupnom broju porodica u opštini (%)
Broj porodica – ukupno 8324 100
Bračni par bez dece 1640 19,70
Bračni par sa decom 5778 69,42
Majka sa decom 737 8,85
Otac sa decom 169 2,03
ST
RA
TE
ŠK
I P
LA
N R
AZ
VO
JA O
PŠ
TIN
E P
RE
ŠE
VO
20
11-2
016
.A
NK
ES
108
Domaćinstva
TAbELA 19. Struktura domaćinstava prema broju članova, 2002.
Broj Udeo u ukupnom broju domaćinstava u opštini (%)
Domaćinstva u opštini
ukupno 7986 100
sa 1 članom 566 7,08
2 1124 14,07
3 1021 12,78
4 1511 18,92
5 1603 20,07
6 1100 13.77
7 579 7,25
8 258 3,23
9 109 1,36
10 i više 115 1,44
Prosečan broj članova domaćinstva
Opština 4.37 /
Okrug 64136 /
Srbija 2521190 /
Migracije
TAbELA 20. Broj doseljenika po vremenskim periodima.
Broj doseljenika u opštinu
Udeo u odnosu na ukupan broj doseljenika u opštinu (%)
Broj doseljenika u okrug
Ukupno 9572 100 85922
1940 i ranije 77 0,80 799
1941-1945 55 0,57 768
1946-1960 741 7,73 9536
1961-1970 908 9,46 13765
1971-1980 1188 12,44 17757
1981-1990 1960 20,5 17309
1991-2002 1628 17 16224
Nepoznato 3015 31,5 9764
109
TAbELA 21. Struktura doseljenika prema području sa kojeg su doseljeni, 1940-2002.
Opština Udeo u ukupnom broju doseljenika u opštinu (%)
Doseljenici – ukupno 9572 100
Doseljenici iz Srbije - ukupno 8458 88,36
drugog mesta iste opštine 5752 60,09
Centralne Srbije 1873 19,57
Vojvodine 22 0,23
Kosova i Metohije 811 8,473
Crne Gore 12 0,125
Bosne i Hercegovine 108 1,128
Hrvatske 22 0,23
Makedonije 834 8,713
Slovenije 16 0,167
ostalih država 52 0,543
Nepoznato 70 0,731
TAbEL A 22. Dnevne migracije prema tipu migranata, 2002.
Opština Udeo u ukupnom broju dnevnih migranata (%)
Dnevni migranti – ukupno 1399 100
Dnevni migranti koji obavljaju zanimanje
Ukupno 678 48,46
u drugom naselju iste opštine 612 43,75
U drugoj opštini 40 2,86
U drugoj državi 1 0,07
Dnevni migranti koji se školuju
Ukupno 721 51,54
Učenici 668 47,75
Studenti 53 3,79
u drugom naselju iste opštine 611 43,67
U drugoj opštini 87 6,22
U drugoj državi - -
ST
RA
TE
ŠK
I P
LA
N R
AZ
VO
JA O
PŠ
TIN
E P
RE
ŠE
VO
20
11-2
016
.A
NK
ES
110
TAbELA 23. Dnevne migracije stanovništva koje obavlja zanimanje prema tipu delatnosti, 2002.
Opština Udeo u ukupnom broju dnevnih migranata (%)
Ukupno - dnevni migranti 678 100
Poljoprivreda, lov i šumarstvo 12 1,77
Ribarstvo - 0,00
Vađenje ruda i kamena 2 0,29
Prerađivačka industrija 313 46,17
Energetika (el.energija, gas, voda) 1 0,15
Građevinarstvo 3 0,44
Trgovina i opravka motornih vozila 25 3,69
Hoteli i restorani 6 0,88
Saobraćaj, skladištenje i veze 39 5,75
Finansijsko posredovanje 5 0,74
Nekretnine i ostale poslovne aktivnosti 3 0,44
Državna uprava i odbrana i socijalno osiguranje 64 9,44
Obrazovanje 77 11,36
Zdravstveni i socijalni rad 42 6,19
Komunalne, društvene i lične delatnosti 11 1,62
Privatna domaćinstva sa zaposlenim licima - 0,00
Eksteritorijalne organizacije i tela - 0,00
Nepoznato 75 11,06
111
Aneks: EKONOMIJA
Privreda
TAbELA 1. Društveni proizvod, u hiljadama dinara
Godina Opština Preševo Pčinjski okrug Srbija Iznos % okruga
2000 165.594 2,7 6.136.418 235.501.279
2001 272.503 3 9.234.437 553.303.730
2002 251.286 2,4 10.487.976 701.473.416
2003 521.704 0,4 120.216.673 808.012.320
2004 494.019 3,8 12.835.583 1.029.422.680
2005* 344.269 2,4 12.397.968 1.072.284.840
2006**
*Obračunato je bez PDV zbog čega nije uporediv sa podacima iz prethodnih godina**Od 2006. godine se ne obrađuju podaci po opštinama i okruzima
TAbELA 2. Narodni dohodak, u hiljadama RSD
Godina Opština Preševo Pčinjski okrug Srbija
Ukupno Po stanovniku Ukupno Po stanovniku Ukupno Po stanovniku
2000 289.514 6,13 6.769.248 26,16
2001 447.940 9,35 9.820.171 37,8 445281831 59,34
2002 533.842 15,16 11.533.842 50,59 572.925.791 76,41
2003 759.413 20,85 13.023.461 56,73 665.003.241 88,9
2004 817.418 22 14.292.324 62,31 887.723.556 118,95
2005* 656.651 17,33 14.065.459 61,23 918.732.972 123,47
2006** - - - - - -
TAbELA 3. Narodni dohodak po oblicima svojine, opština Preševo, 2005.
Ukupno 656651 100
Privatni sektor 533360 81,1
Zadružna 5899 0,8
Mešovita 39007 5,8
Državna 41200 6,7
Društvena 37185 5,6
ST
RA
TE
ŠK
I P
LA
N R
AZ
VO
JA O
PŠ
TIN
E P
RE
ŠE
VO
20
11-2
016
.A
NK
ES
112
TAbELA 4 . Broj preduzeća prema sektorima, saopštenje RZS Pravna lica prema obliku organizovanja,
obliku svojine, poreklu kapitala i obalsti delatnosti
Sektor Broj pravnih lica
Industrija i rudarstvo 6
Poljoprivreda i ribarstvo 4
Šumarstvo 0
Vodoprivreda 0
Građevinarstvo 5
Saobraćaj i veze 7
Trgovina 43
Ugostiteljstvo i turizam 1
Zanatstvo i lične ulsuge 2
Stambeno-komunalne delatnosti 2
Finansijske i druge usluge 7
Obrazovanje i kultura 53
Zdravstvo i socijalna zaštita 6
Društveno-političke zajednice i organizacije 103
TAbELA 5. Broj privrednih subjekata prema sektoru delatnosti i mestu
Sektor Broj preduzeća Mesto
A – poljoprivreda, šumarstvo i ribarstvo 5 Preševo, Reljan, Oraovica, Sefer, Žujince
B – rudarstvo 1 Čukarka
C – prerađivačka industrija 24 Bukarevac, Preševo, Oraovica, Rajince, Crnotince, Miratovac
D – snabdevanje el.energijom, gasom parom i klimatizacija 0
E – snabdevanje vodom; upravljanje otpadnim vodama, kontolisanje procesa uklanjana otpada i sl. aktivnosti 2 Preševo, Oraovica
F – građevinarstvo 23 Aližerce, Preševo, Žujince, Miratovac, Rajince
G – trgovina na veliko i malo; popravka motornih vozila i motocikala 91
Bukarevac, Preševo, Oraovica, Rajince, Crnotince, Miratovac, Aližerce, Reljan, Čukarka, Čakanovac, Slavujevac, Strezovce, Žujince
H – saobraćaj i skladištenje 32 Norča, Žujince, Preševo, Aližerce, Crnotince, Oraovica, Rajince
I – usluge smeštaja i ishrane 1 Preševo
J – informisanje i komunikacije 3 Preševo
K – finansijske delatnosti i delatnost osiguranja 1 Preševo
L – poslovanje nekretninama 0 -
M – stručne, naučne, inovacione i tehničke delatnosti 9 Preševo
N – administrativne i pomoćne uslužne delatnosti 1 Preševo
O – državna uprava i odbrana; obavezno socijalno osiguranje 0 -
P – obrazovanje 4 Preševo
Q – zdravstvena i socijalna zaštita 1 Preševo
R – umetnost; zabava i rekreacija 0 -
S – ostale uslužne delatnosti 1 Preševo
T – delatnost domaćinstva kao poslodavca; delatnost domaćinstava koja proizvode robu i usluge za sopstvene potrebe
0-
U – delatnost eksteritorijalnih organizacija i tela 0 -
Ukupno 199
113
TAbELA 6. Sektori u kojima posluju preduzetnici
Sektor Broj preduzetnika
C – prerađivačka 80
F – građevinarstvo 37
G – trgovina na veliko i malo; popravka motornih vozila i motocikala 257
H – saobraćaj i skladištenje 17
I – usluge smeštaja i ishrane 84
J – informisanje i komunikacije 9
K – finansijske delatnosti i delatnost osiguranja 11
M – stručne, naučne, inovacione i tehničke delatnosti 15
N – administrativne i pomoćne uslužne delatnosti 7
Q – zdravstvena i socijalna zaštita 8
R – umetnost; zabava i rekreacija 5
S – ostale uslužne delatnosti 36
TAbELA 7. Spisak javno-komunalnih preduzeća.
Br. Naziv preduzeća Delatnost
1 JKP MORAVICA Prikupljanje i odlaganje otpada, proizvodnja i distribucija vode,održavanje higijene u javnim površinama, održavanje komunalnih sistema,vodovod i kanalizacije
Javna preduzeća
TAbELA 8. Spisak javnih preduzeća.
Br. Naziv preduzeća Delatnost
1 RTV Preševo, RTV ALDI
Informisanje
2 Dom Kultura “ A.Krašnica”
Bibliotekarsko,kultura i ostalo
Finansijke institucije
TAbELA 9. Spisak poslovnih banaka.
Br. Naziv institucije Broj filijala u opštini1 ALPHA BANKA 12 KOMERCIJALNA BANKA 13 PRO KREDIT BANK 1
ST
RA
TE
ŠK
I P
LA
N R
AZ
VO
JA O
PŠ
TIN
E P
RE
ŠE
VO
20
11-2
016
.A
NK
ES
114
Poljoprivreda
TAbELA 10. Kretanje proizvodnih pokazatelja pšenice u Opštini Preševo u periodu 2004-2008. godine
2004 2005 2006 2007 2008 Prosek2004-2008
Proizvodnja (t) 8838 9117 6955 5840 10438 8237,6
Prosečan prinos (kg/ha)
3695 3531 2717 2580 3908 3286,2
Prosečan prinos u Centralnoj Srbiji (kg/ha)
3795 3141 2882 2746 3727 3258,2
Izvor: RSZ, Opštine u Srbiji 2009, 2008, 2007, 2006, 2005*Prosečan prinos se odnosi na privatna gazdinstva
TAbELA 11. Kretanje proizvodnih pokazatelja kukuruza u Opštini Preševo u periodu 2004-2008. godine
2004 2005 2006 2007 2008 Prosek 2004-2008
Proizvodnja (t) 7236 6791 4020 2265 3371 4736,6
Prosečan prinos (kg/ha)
4111 3848 3436 1444 2416 3051
Prosečan prinos u Centralnoj Srbiji (kg/ha)
4995 4951 4255 2235 3936 4074,4
Izvor: RSZ, Opštine u Srbiji 2009, 2008, 2007, 2006, 2005*Prosečan prinos se odnosi na privatna gazdinstva
TAbELA 12. Kretanje proizvodnih pokazatelja pasulja u Opštini Preševo u periodu 2004-2008. godine
2004 2005 2006 2007 2008 Prosek 2004-2008
Proizvodnja (t) 91 82 290 87 69 123,8
Prosečan prinos (kg/ha)
693 675 820 511 506 641
Prosečan prinos u Centralnoj Srbiji (kg/ha)
1152 1237 1144 857 1022 1082,4
Izvor: RSZ, Opštine u Srbiji 2009, 2008, 2007, 2006, 2005
TAbELA 13. Kretanje proizvodnih pokazatelja krompira u Opštini Preševo u periodu 2004-2008. godine
2004 2005 2006 2007 2008 Prosek 2004-2008
Proizvodnja (t) 1764 1546 1319 1020 1798 1489,4
Prosečan prinos (kg/ha)
7768 7692 5995 5574 8990 7203,8
Prosečan prinos u Centralnoj Srbiji (kg/ha)
10074 10091 9855 8192 9333 9509
Izvor: RSZ, Opštine u Srbiji 2009, 2008, 2007, 2006, 2005
115
TAbELA 14. Kretanje proizvodnih pokazatelja deteline u Opštini Preševo u periodu 2004-2008. godine
2004 2005 2006 2007 2008 Prosek 2004-2008
Proizvodnja (t) 1638 1121 830 1032 1098 1143,8
Prosečan prinos (kg/ha)
2841 1782 1262 1512 1736 1826,6
Prosečan prinos u Centralnoj Srbiji (kg/ha)
4472 4423 4246 3384 4160 4137
Izvor: RSZ, Opštine u Srbiji 2009, 2008, 2007, 2006, 2005*U ukupnu proizvodnju deteline je unet i prinos poduseva, a prosečan prinos računat je samo na glavni usev
TAbEL A 15. Kretanje proizvodnih pokazatelja lucerke u Opštini Preševo u periodu 2004-2008. godine
2004 2005 2006 2007 2008 Prosek 2004-2008
Proizvodnja (t) 532 355 210 328 570 399Prosečan prinos (kg/ha)
3566 2160 1088 1702 2315 2166,2
Prosečan prinos u Centralnoj Srbiji (kg/ha)
5704 5679 5458 4374 5174 5277,8
Izvor: RSZ, Opštine u Srbiji 2009, 2008, 2007, 2006, 2005*U ukupnu proizvodnju lucerke je unet i prinos poduseva, a prosečan prinos računat je samo na glavni usev
TAbELA 16. Kretanje proizvodnih pokazatelja jabuke u Opštini Preševo u periodu 2004-2008. godine
2004 2005 2006 2007 2008 Prosek 2004-2008
Broj rodnih stabala
11350 11560 12220 12668 26088 14777,2
Proizvodnja (t) 365 366 346 351 557 397
Prosečan prinos (kg/stablo)
32,2 31,7 28,3 27,7 21,4 28,26
Prosečan prinos u Centralnoj Srbiji (kg/stablo)
10,9 10,9 14,7 15,7 15,0 13,44
Izvor: RSZ, Opštine u Srbiji 2009, 2008, 2007, 2006, 2005
TAbEL A 17. Kretanje proizvodnih pokazatelja šljive u Opštini Preševo u periodu 2004-2008. godine
2004 2005 2006 2007 2008 Prosek 2004-2008
Broj rodnih stabala
13730 13920 14430 15170 15060 14462
Proizvodnja (t) 329 214 204 134 742 324,6
Prosečan prinos (kg/stablo)
24,0 15,4 14,1 8,8 49,3 22,32
Prosečan prinos u Centralnoj Srbiji (kg/stablo)
12,9 6,6 12,9 16,2 14,2 12,56
Izvor: RSZ, Opštine u Srbiji 2009, 2008, 2007, 2006, 2005
ST
RA
TE
ŠK
I P
LA
N R
AZ
VO
JA O
PŠ
TIN
E P
RE
ŠE
VO
20
11-2
016
.A
NK
ES
116
TAbELA 18. Kretanje proizvodnih pokazatelja grožđa u Opštini Preševo u periodu 2004-2008. godine
2004 2005 2006 2007 2008 Prosek 2004-2008
Broj rodnih čokota (000)
1211 1125 1154 993 453 987,2
Proizvodnja (t) 2691 880 2952 1306 1051 1776
Prosečan prinos (kg/čokot)
2,2 0,8 2,6 1,3 2,3 1,84
Prosečan prinos u Centralnoj Srbiji (kg/čokot)
1,1 0,6 1,1 1,1 1,2 1,02
Izvor: RSZ, Opštine u Srbiji 2009, 2008, 2007, 2006, 2005
Šumarstvo
TAbELA 19. Pošumljene površine i posečena drvna masa, 2006.
Opština Udeo u Srbiji (%)
Ukupna površina opštine (ha) / /
Obrasla šumska površina (ha) 9724 0,49
Pošumljeno u šumi (ha) lišćarima / /četinarima / /
Pošumljeno van šume (ha) lišćarima / /četinarima / /
Posečena drvna masa – ukupno (m2)
lišćara 8603 0,36četinara 19 0,01
Posečan drvna masa – tehničko drvo (%)
lišćara / /Četinara 89 104,71
Javne Finanasije: Prihodi opštinskog budžeta
TAbELA 20. Struktura prihoda opštinskog budžeta, 2006.
Opština (€)* Struktura prihoda u opštini (%)
Struktura prihoda (u proseku) u Srbiji (%)
Ukupni prihodi 4015713 100 100Ukupni prihodi po stanovniku 115 / 258Tekući prihodi 4012458 99,92 96,25Primanja od prodaje nefinansijske imovine
0 0 0
Primanja od zaduženja i prodaje finansijske imovine
3254 0,08 3,75
* po prosecnom srednjem kursu NBS za 2006. godinu
117
Aneks: Infrastruktura
TAbELA 1. Raspoloživa komunalna infrastruktura
Информације о насељеним местима на територији општинеRB Naseljeno
mestoBroj stanovnika
Vodovod(Da/Ne)
Kanalizacija(Da/Ne)Асфалтирани
Putevi (u m ili km) Napomena
Неасфалтирани Неасфалтирани
1. Presevo 16.363 DA DA 25,0 км 5,00км2. Aligerce 1390 NE DA 1,5 km 1 km3. Brcevac 19 NE NE - 4 km4. Bujici 120 NE NE - 4 km5. Bukarevac 1.067 DA DA 1,5 km 5 km6. Bukovac 137 NE NE - 6 km7. Bustranje 1.086 DA DA 3.5 km 2 km8. G.Dole 384 NE NE 1.5 km 2 km9. G.Sosaja 133 NE NE - 3 km10. Gospodince 42 NE NE - 5 km11. Depce 519 NE NE - 3 km12. D.Sosaja 474 NE DA 1. km 2 km13. Zujince 1.777 DA DA 4 km 3 km14. Ilince 178 NE NE - 5 km15. Kurbalija 154 NE NE - 7 km16. Lanike 29 NE NE 1 km 2 km17. Madzere 235 NE NE - 5 km18. Miratovac 4.073 NE DA 4 km 10 km19. Norca 1.316 NE DA 2.km 3 km20. Oraovica 5.146 DA DA 5 km 8 km21. Pecenje 141 NE NE - 6 km22. Z.Stanica 1.628 DA DA 2 km 3 km23. Rajince 2.938 NE DA 6 km 4 km24. Ranatovce 89 NE NE - 5 km25. Reljane 944 NE DA 2 km 4 km26. Svinjiste 107 DA NE 2 km 3 km27. Sefere 58 NE NE - 5 km28. Slavujevac 537 NE NE 1.km 3 km29. Stanevce 77 NE NE - 4 km30. Strezovce 1.372 NE DA 3.km 2 km31. Trnava 1.671 DA DA 2 km 3 km32. Cakanovac 271 NE NE 3 km 1 km33. Cerevajka 79 NE NE - 2 km34. Crnotince 2.231 NE DA 3 km 3 km35. Cukarka 623 DA DA 1.km 3 km
TAbELA 2 . PT T saobraćaj, 2006.
Opština Udeo u okrugu (%)
Broj pošta 3 7,89
Broj telefonskih pretplatnika 4153 8,24
PTT promet (otpremljeno)
pismonosne pošiljke (1000)
50 2,70
Paketi (1000) - -
ST
RA
TE
ŠK
I P
LA
N R
AZ
VO
JA O
PŠ
TIN
E P
RE
ŠE
VO
20
11-2
016
.A
NK
ES
118
Aneks: Društvene delatnosti
TAbELA 1. Lekari, stomatolozi i diplomirani farmaceuti u zdravstvenim službama, 2006.
Opština Udeo u ukupnom broju lekara (%)
Lerkari – ukupno 38 100
Lekari opšte medicine 19 50,00
Lekari na specijalizaciji 1 2,63
Lekari specijalisti 28 73,68
Stomatolozi 13 /
Farmaceuti 0 /
Broj stanovnika na jednog lekara u opštini 1022 /
Broj stanovnika na jednog lekara u okrugu 422 /
Broj stanovnika na jednog lekara u Srbiji 368 /
TAbELA 2. Korisnici socijalne zaštite – maloletna lica, 2006.
Opština Udeo u ukupnom broju korisnika (%)
Ukupno 1228 100
Ugroženi porodičnom situacijom 1023 83,31
Lica sa poremećaijma u ponašanju 102 8,31
Mentalno zaostali 19 1,55
Ometeni u fizičkom razvoju 18 1,47
Lica sa kombinovanim smetnjama 48 3,91
Ostali maloletni korisnici socijalne zaštite 18 1,47
TAbELA 3. Korisnici socijalne zaštite – punoletna lica, 2006.
Opština Udeo u ukupnom broju korisnika (%)
Ukupno 1646 100
Lica sa poremećaijma u ponašanju 5 0,30
Psihički i fizički ometena lica 231 14,03
Materijalno neobezbeđena lica 1251 76,00
Nezbrinuta lica 0 0,00
Ostarela lica 116 7,05
Ostali punoletni korisnici socijalne zaštite 43 2,61
119
TAbELA 4. Kapaciteti obrazovnih institucija, 2007.
Broj ustanova Broj obrazovnih profila
Broj učenika/studenata
Predškolske ustanove 1 / 590
Osnovne škole 8 / 5584
Srednje škole 2 5 2138
Više škole 0 / /
Fakulteti 0 / /
TAbELA 5. Broj i struktura obrazovnih ustanova, 2006.
Opština Udeo u ukupnom broju ustanova u okrugu (%)
Osnovne škole Ukupno 8 3,57
Odeljenja 245 19,02
Srednje škole Ukupno 2 9,52
Odeljenja 74 16,97
TAbELA 6. Ukupan broj učenika, studenata i korisnika obrazovnih ustanova, 2006.
Opština Udeo u ukupnom broju učenika/studenata/korisnika u okrugu (%)
Osnovne škole – učenici
Ukupno 5853 22,92
završili školu 781 24,82
Srednje škole – učenici
Ukupno 2985 26,01
završili školu 559 22,52
TAbELA 7. Ukupan broj učenika u osnovnim školama, 2008.
Opština Udeo u ukupnom broju učenika osnovnih škola u okrugu (%)
Učenici osnovnih škola
Ukupno 5341 100
Učenice 2622 49,09
Učenici 2719 50,91
TAbELA 8. Broj bioskopa, bioskopskih sedišta, projekcija i posetilaca, 2006.
Opština Okrug Srbija
Broj bioskopa 1 3 104
Broj sedišta u bioskopskim salama 500 1194 42097
Broj projekcija / / /
Broj posetilaca / 1075 1393610
Iskorišćenost bioskopskih sala (%) 30 6,3 7,8
Broj posetilaca na 1000 stanovnika 50 1 20
ST
RA
TE
ŠK
I P
LA
N R
AZ
VO
JA O
PŠ
TIN
E P
RE
ŠE
VO
20
11-2
016
.A
NK
ES
120
Rashodi opštinskog budžeta
TAbELA 9. Struktura rashoda opštinskog budžeta, 2006.
Opština (€)*
Struktura rashoda u opštini (%)
Struktura rashoda (u proseku) u Srbiji (%)
Ukupni rashodi 4014893 100 100
Ukupni rashodi po stanovniku 103 / 264
Izdaci za nabavku nefinansijske imovine 23005 0,57 23,48
Izdaci za otplatu kredita i nabavku finansijske imovine 0 0 1,02
Ostvareni suficit ili deficit 819 / 45211235
* po prosecnom srednjem kursu NBS za 2006. godinu
ST
RA
TE
ŠK
I P
LA
N R
AZ
VO
JA O
PŠ
TIN
E P
RE
ŠE
VO
20
11-2
016
.A
NK
ES
