UDK = 373.3(497.11 Dra~i})(091)"1896/2008"

Raki} Violeta

Prva osnovna {kola

Vaqevo

OSNOVNA [KOLA „DRAGOQUB ILI]“

IZ DRA^I]A 1896-2008.

Apstrakt: U radu se govori o istorijatu Osnovne {kole „DragoqubIli}“ u Dra~i}u. Danas, wenoj {kolskoj mre`i, kao izdvojena odeqewa, pri-padaju {kole u Bukovima, Ba~evcima, @abarimai Prijezdi}u, koje su do {e-zdesetih godina XX veka bile samostalne {kole. Na osnovu neobjavqene i ob-javqene arhivske gra|e napisano je o izgradwi {kolske zgrade, u~enicima,nastavnim i vannastavnim aktivnostima, nastavnom osobqu i wihovom do-prinosu da ova {kola bude me|u najboqim i najlep{im seoskim {kolama.

Kqu~ne re~i: Dra~i}, {kola, Bukovi, Ba~evci, @abari, Prijezdi}, u~enici.

PRIMARY SCHOOL „DRAGOLJUB ILI]” IN THE

VILLAGE OF DRA^I] (1896-2008)

Abstract: The work refers to the history of primary school "Dragoljub Ili}" locatedin the village of Dra~i}. Today, under the jurisdiction of this school are, as belongingseparate departments, schools in villages of Bukovi, Ba~evci, @abari and Prijezdi},which were independent schools till the middle of sixties of XX century. Based on un-published archive material, the work reflects on how the school was built, its students,curricular and extra curricular activities, teaching staff and their contribution to makethe school in Dra~i} one of the best and most beautiful village schools.

Key words: Dra~i}, school, Bukovi, Ba~evci, @abari, Prijezdi}, students

Uvod

Selo Dra~i} se nalazi na 5,5 km ju`no od Vaqeva. Ono je u celinisme{teno isto~no ispod visova Brangova~ke grede i Mla|eva, koji sedi`u iznad reke Gradac. Specifi~nost naseqa je u tome {to su seoskeku}e sme{tene po pojedinim uzvi{ewima, a ne kao u drugim naseqimaDra~i}ke podgorine po vrta~ama i dolovima. Ku}e ‘iteqa su naseqe-ne na dva brda, kao dva zaseoka, a prva grupa ku}a naziva se Kurjaci, adrugazaseok Stankovi}i. Oba zaseoka su spojena, ku}e su udaqene od 20

41

Violeta Raki}

42

do 60 m. Pravih izvora u selu nema, ali povremeno te~e potok Zlatar ijo{ re|e Zmijiwak.

Tokom XIX veka deca dra~i}ke op{tine iz Dra~i}a, Zaruba, Pri-jezdi}a i Ba~evaca poha|aju {kolu u Petnici. Prve {kole su bile„doma}inske“, u privatnim domovima najuglednijih Petni~ana.U~iteqi ovih {kola bili su sve{tenici iz porodice Jovanovi}.Nastava popova bila je ~isto crkvenog karaktera, ali su ~itali iDositeja i druge pisce onog doba. U periodu, od 1811. do 1819. godine,{kola se nalazila u ku}i popa Simeona. [koli je ustupio svoj ko-nak, koji se sastojao iz dva odeqewa: oxaklije i sobe. Oxaklija je bi-la u~ionica, a u sobi su deca ru~avala.1 Ve}, 1819. godine, {kola senalazila u rukama dva popa, strica Alimpija i sinovca Vasilija.Posle smrti svog oca popa Simeona, pop Vasilije je prodao ve}i deosvog imawa, a {kolsku zgradu je poklonio petni~koj op{tini i odla-zi na Svetu Goru.2 Pop Alimpije je iznova podigao novu crkvu. Cr-kveni plac je razdelio na doma}ine sela. Zatim je otvorio op{tin-sku {kolu, 1834. godine, na imawu svojih srodnika i {koli jo{ u po-~etku dao takav temeq da je ona morala ostati.3 Pop Alimpije je po-povao, od 1818. do 1844. godine, kada je umro i sahrawen je kod pet-ni~ke crkve. Alimpije je {kolovao sebi zamenika u bogosloviji jo{za ‘ivota. Svoju k}er je udao za pitomca, u~iteqa Mihaila Kova~e-vi}a, rodom iz Gorweg Lajkovca. Zapopio ga je i predao mu svoju pa-rohiju, u kojoj je, od 1844. do 1856. godine, popovao i sahrawewe poredsvog tasta kod crkve.4

Po{to je, 1844. godine, u~iteq umro, a novi jo{ nije odre|en, de-ca dra~i}ke op{tine upu}ena su u {kolu pri manastiru ]elije.Ovu {kolu su poha|ali |aci iz sela Kolubarskog okruga (Petnica,Belo{evac, @abari, Klinci, Ba~evci, Buja~i}, Prijezdi}, Dra-~i}, Brangovi} – prema tu`bi protiv u~iteqa Ilije Liwa~kog, ju-na 1844. godine). [kola u ]elijama bila je jedna od prvih koje po-stoje u autonomnoj kne`evini Srbiji. Sve do 1884. godine, na mestosve{tenika petni~ke crkve, bilo je ~estih promena. Te, 1884. godi-ne, za sve{tenika je do{ao dotada{wi petni~ki u~iteq MihailoVi}entijevi}. [kolsko imawe je odvojio od crkvenog i op{tin-skog i sve je ogradio.

1 Pavlovi}, 1990, 155.2 Isto, 156.3 Isto, 128.4 Isto, 129.

*

Manastir ]elije je krajem XIX veka imao dve parohije: dra~i}ku i}elijsku i sve{tenike obeju parohija do deobe, upravo do podizawanove crkve u Dra~i}u. Pop Stevan Jovanovi} Geren~evi}5 bio je sve-{tenik dra~i}ke crkve, od 1831. do 1854. godine, kao deo parohije ]e-lijske crkve. Stevan je bio dobar sve{tenik, stekao je pove}e imawe ina wemu podigao vo}wak. Jo{, 1841. godine, po~eo je prvo u sporazumusa svojim parohijanima da podi`e zgradu za osnovnu {kolu.6 Sva|a same{tanima navela ga je da svojim sredstvima nastavi izgradwu nove{kolske zgrade, ali bezuspe{no. Zbog ovog sukoba bio je osu|en na epi-timiju (kazna vi{e crkvene vlasti za u~iwenu krivicu, sve{tenik senaj~e{}e {aqe u manastir da izdr`i kaznu na koju je osu|en), izgubioje svoj ulo`eni novac i zdravqe i na kraju umro 1854. godine. JoakimVuji} putuju}i kroz Srbiju tvrdi „...bilo je poku{aja da se otvori{kola u Dra~i}u, iako je bila podignuta zgrada, ali se nije po~iwalosa radom.” Pop Stevan Popovi}7 je uz pomo} svojih prijateqa: IlijeGolubovi}a iz Prijezdi}a, Luke Go|evca iz Zaruba, Qube Jevti}a i[eseli}a iz Ravawa i Simeuna Rundi}a iz Dra~i}a uspeo da u Dra~i-}u kod sudnice, otvori osnovnu {kolu, a ne{to kasnije podignuta jei{kolska zgrada 1896. godine.8 Pop Stevan Popovi} je ubrzo odvojiosvoju parohiju od }elijske i uz {kolu podigao i crkvu i svoj dom u bli-zini. Sve je ovo bilo u periodu od 1901. do 1903. godine. Po~etkom XX

veka, u Geren~i}evoj staroj {kolskoj zgradi, bilo je nemogu}e izvodi-ti nastavu. Zato je Zbor gra|ana {kolske op{tine doneo odluku da se,u periodu 1903/1906. godine, podigne nova {kolska zgrada. Izabran je{kolski odbor u sastavu: Pavle Stojanovi} – predsednik, Sv. Stanko-vi}, Mirko Vi}entijevi}i Josip Mi{kovi} – ~lanovi odbora. Zada-tak odbora je bio da izaberu lokaciju za novu {kolsku zgradu. Za-tra`eno je odobrewe od Ministarstva gra|evina 1902. godine, a planje odobren 3. februara 1903. godine. Gradwa nove {kolske zgrade pove-

Osnovna {kola „Dragoqub Ili}” iz Dra~i}a 1896–2008.

43

5 Stevan Jovanovi} Geren~evi} je bio rodom iz Zemuna, u~io je bogoslovijuu Karlovcima, ali je nije zavr{io; prebegao je u dvadeset drugoj godini uSrbiju i do{ao u Mionicu pod za{titom oca pokojnog Mite Raki}a. Tuje ostao dve godine kao privatni u~iteq. O`enio se po}erkom kneza JoviceMilutinovi}a iz Sankovi}a, zapopio se i do{aou Dra~i} za popa.

6 Pavlovi}, 1990, 116.7 Stevan Popovi} na slu`bu u Dra~i} do{ao je 1895. godine. Poreklom je

iz Tapaca u Crnoj Gori i zavr{io je Cetiwsku bogosloviju, potomak jejedne sve{teni~ke porodice tog kraja.

8 Pavlovi}, 1990, 116.

rena je Nikoli Mati}u iz Bogati}a za iznos od 8.589,90 dinara. Nova{kola imala je samo jednu u~ionicu, hodnik i dve prostorije koje jekoristio u~iteq.9

Jedan od prvih u~iteq u {koli bio je @ivojin Tokovi} po zapi-sniku {kolskog nadzornika, koji je zabele`io da je 1902. godine godi-{wa plata u~iteqa 1.550 dinara. U 1906. godini plata u~iteqa po~et-nika je bila 800 dinara. O promeni u visini plate govori dokumentNa~elstvu okruga Vaqevo, po odluci gospodina ministra prosvete icrkvenih poslova, od 14. oktobra 1911. godine, po kome se odre|uje Mi-liju Petrovi}u, u~itequ osnovne {kole u Dra~i}u, periodska povi-{ica plate, koja iznosi godi{we 400 dinara.10 U~iteq u {kolskoj go-dini 1902/1903. bio je Velimirovi} Nikola.11

Iz spiska {kola, od 27. novembra 1917. godine, u Dra~i}u 168 dece(92 de~aka i 76 devoj~ica) ~ekaju da poha|aju nastavu. Po okon~awuPrvog svetskog rata, {kola u Dra~i}u je otpo~ela sa radom 1919. godi-ne. Radila je samo od 1. marta do 6. aprila, po{to je nastavnik oti{aona zavr{etak {kolovawa.12 [kolski nadzornik Jov. Jovanovi} izve-{tava, 1920. godine, da u Dra~i}u nastavu poha|a 101 u~enik i to 96 de-~aka i 5 devoj~ica.

[kolska zgrada

Nova {kolska zgrada je podignuta 1903. godine, ali su je okupatorizapalili 30. oktobra 1941. godine.13 [kolska zgrada je spaqena i po-ru{ena, sav name{taj i u~ila su uni{teni kao i arhiva {kole.14 Po-~etkom 1942. godine, za opravku {kole u Dra~i}u Tehni~ki odeqakOkruga vaqevskog je tra`io 500.000 dinara.15 Po izve{taju sreskogprosvetnog referenta, {kola je tokom Drugog svetskog rata pretrpela{tetu koja je procewena na 1.294.500 dinara.16

Violeta Raki}

44

9 Stojanovi}, 2004, 70.10 Isto, 63.11 Isto, 69.12 Grupa autora, 1986, 22.13 Me|uop{tinski istorijski arhiv Vaqevo (u daqem tekstu: MIAV),

Fond: Okru`ni Narodni Odbor Vaqevo (1944-1947), Prosvetno odeqewe1945, grupa V, kut. inv. broj 5 i 6 (u daqem tekstu: Prosvetno odeqewe,1945, kut. inv. br.)

14 MIAV, Prosvetno odeqewe, 1945, kut. inv. br. 6.15 Grupa autora, 1986, 58.16 MIAV, Prosvetno odeqewe, 1945, kut. inv. br. 6.

Tom prilikom uni{tene su i kwige ^itaonice u Dra~i}u, nastale1922. godine, jedanaest godina pre nego {to je po~ela da radi Narodnakwi`nica a i ~itaonica u Vaqevu.17

Rad na obnovi {kolske zgrade po~eo je 1944. godine. Prema izve-{taju iz 1945. godine wena obnova nije potpuno zavr{ena, nema svihvrata kao ni patosa. [kola je bez name{taja, sastoji se od 2 u~ionice,hodnika i kancelarije. Zgrada je zidana od dobrog materijala, a wenadimenzija je bila: du`ina 24 m, {irina 12 m, a visine 4 m. Stanovi zau~iteqe su imali ~etiri odeqewa pod istim krovom sa {kolom, a za-sebnim ulazom. Stan nije bio dovr{en u vreme izve{taja. [kolskodvori{te je zahvatalo povr{inu od 30 ari. Pored dvori{ta, {kola jeimala i vo}wak od 80 ari. U vo}waku su zasa|ene {qive i jabuke.Vo}wak se nalazio pored {kole. U wemu je bio i {kolski bunar. Osta-lu imovinu {kola nije imala.18

Po okon~awu Drugog svetskog rata {kola se zove Narodna {kola uDra~i}u, a upraviteq je bio V. Mili}evi}. Pedesetih godina XX vekaneka odeqewa {kole se nalaze u {kolskoj zgradi, a neka u zadru`nomdomu.19 Ovo govori o nedostatku {kolskog prostora koji je neophodanda bi se nastava redovno izvodila u odgovaraju}im uslovima.

Prema izve{taju prihoda i rashoda {kole, od 6. marta 1963. godi-ne, nabavqena su slede}a nastavna sredstva: univerzalni dijaprojek-tor, dve table sa naslonom, jedan mikroskop bez pribora, uglomer, 5saobra}ajnih znakova, 28 dijafilmova. Ukupan iznos za nabavku je bio137.000 dinara.

Zbog konstantnog pove}awa broja |aka od {kolske 1965/66. godineradilo se u kombinovanim odeqewima u dve smene. Me{tani Dra~i}au akciji ure|ivawa svog sela sakupili su, 1964. godine, sredstva u iz-nosu od 10 miliona dinara za podizawe nove {kolske zgrade. Mesto jeodre|eno i materijal za izgradwu je pripremqen 1965. godine. Savetza prosvetu i kulturu op{tine Vaqevo ukazivao je na nu`nost izgrad-we nove {kolske zgrade u Dra~i}u.20 Godine 1965, radilo se na izradijedne zgrade sa dve u~ionice.21

Vodovod u osnovnoj {koli je uveden 1974. godine.

Osnovna {kola „Dragoqub Ili}” iz Dra~i}a 1896–2008.

45

17 Tripkovi}, 1977, 38.18 MIAV, Prosvetno odeqewe, 1945, kut. inv. br. 6.19 "Napred", br. 300, 12. mart 1954, 5.20 Isto, br. 924, 7. oktobar 1966, 5.21 Osnovna {kola „Dragoqub Ili}“ – Dra~i}, Arhivska gra|a {kole Godi-

{wi izve{taj o radu 1965/66 (u daqem tekstu: Arhivska gra|a O[).

Prema Izve{taju rada {kole iz 1985. godine ukupna povr{ina ma-ti~ne {kole je 682 m2. U mati~noj {koli u Dra~i}u {kolske 1993/94.godine nastava se izvodila u tri zgrade. Prva zgrada je gra|ena 1922.godine za potrebe ~etvororazredne {kole. Druga dva objekta nisu gra-|ena za potrebe {kole ve} su pretvorene u u~eni~ki prostor. Jednazgrada je bila namewena za stanovawe, a druga je bila deo op{tinskezgrade. Gra|ene su od tvrdog materijala, ali je veli~ina jedva zadovo-qava potrebe {kole u odnosu na Normativ {kolskog prostora.

[kola je o{te}ena u zemqotresu 1998. godine, a nastava se odvijalau zadru`nom domu. U prole}e, 1999. godine, po~iwe izgradwa postoje-}e {kole. Projekat nove {kole su uradili arhitekti: Danka Marko-vi}, Qiqana Stoki} i Sne`ana Kosti}, a izvo|a~ radova je bilo gra-|evinsko preduze}e „Stankom“ iz Beograda. Sve~ano je otvorena, 17.septembra 2000. godine, i opremqena je po najsavremenijim standardi-ma. Wena povr{ina je 2.886 m2. Zgrada ima prizemqe, dva sprata i pot-krovqe, gde je sme{teno osam u~ionica, {est kabineta, biblioteka,fiskulturna sala, pet kancelarija, nastavni~ka kancelarija, trpeza-rija i dve ~ajne kuhiwe. U holu {kole nalazi se etno muzej.

*

Dra~i} je administrativni, privredni i kulturni centar podma-qenskih sela: Beli}, Brangovi}, Kova~ica, Ravawa, Zarube i Prije-zdi}. Osnovna {kola „Dragoqub Ili}“ u Dra~i}u pored mati~ne{kole u Dra~i}u ima izdvojena odeqewa u selima: Ba~evci, Prije-zdi}, @abari i Bukovi. Po osnivawu je bila ~etvororazredna sve do1952. godine kada po odluci Sreskog narodnog odbora u Vaqevu br.11628/52 od 2. septembra postaje osmogodi{wa {kola u Dra~i}u. Ova{kola }e prihvatiti 82 svr{ena u~enika IV razreda iz Brangovi}a,Prijezdi}a i Ba~evaca.22 Podru~ne {kole su ostale samostalne do1962. godine, kada su potpuno prikqu~ene mati~noj {koli u Dra~i}u.

Po inicijativi Sreskog narodnog odbora Vaqevo {kola nosi na-ziv „Dragoqub Ili}“ od 1960. godine, borcu vaqevskog partizanskogodreda i u~itequ ove {kole.

Dragoqub Ili} je ro|en 14. marta 1919. godine u Vaqevu. U rodnommestu je zavr{io osnovnu {kolu i ~etiri razreda gimnazije. U~iteq-sku {kolu zapo~eo je u U`icu, a nastavio u Aleksincu i Beogradu. Iz{kole u U`icu bio je izba~en kada je pro~itao svoju „Nekr{tenu pe-smu“ na sednici |a~ke dru`ine. Pesma je sadr`ala nezgodne politi~kei moralne elemente. Zapo~eti tre}i razred U~iteqske {kole je zavr-

Violeta Raki}

46

22 MIAV, Prosvetno odeqewe, 1945, kut. inv. br. 6.

{io u Aleksincu. Zbog svojih politi~kih ide-ja slede}i razred nije mogao zavr{iti ni uU`icu ni u Aleksincu. Zbog te{kih materi-jalnih prilika pauzirao je celu godinu, ali tegodine ~ita i sara|uje sa vaqevskim Abra{e-vi}em. Septembra 1937. godine, upisuje ~etvr-ti razred U~iteqske {kole u Beogradu, gde izavr{ava {kolovawe. Svoje pesme je objavqi-vao u „Novom sredwo{kolcu“ i „Zori“. Poslezavr{etka {kolovawa 1939. godine postavqenje za u~iteqa u Ba~koj gde ga je rat zatekao. U{koli u Dra~i}u je kratko radio, od 15. julado oktobra 1941. godine. Pred polazak u par-

tizane sredio je zbirku pesama i zazidao. Wegovo ratovawe je kratkotrajalo. Na prevaru je zarobqen i ubijen 1941. godine.

Rad {kole posle Drugog svetskog rata

U~enici

U {kolskoj 1944/1945. godini u Dra~i}u u 3 odeqewa, od 184 upisa-nih |aka, nastavu je redovno poha|alo 176 u~enika (od 132 de~aka re-dovno nastavu pose}uje 126, a od 52 devoj~ice redovno u {kolu ide 50devoj~ica)23. Ovo je visok nivo poha|awa nastave koju su izvodila 3u~iteqa. Ve} 1948. godine nastavom je obuhva}eno 97% {kolskih obve-znika u ~etvororazrednoj osnovnoj {koli.

Na po~etku {kolske 1955/56. godine u Vaqevskom srezu {kolu nepoha|a 436 u~enika. Od tog ukupnog broja, nastavu u Dra~i}u ne poha|a17 u~enika.24 Naj~e{}i razlozi izostajawa, 17,89% u~enika, su to {tooni poma`u roditeqima u sezonskim poslovima, pa je u zimskom peri-odu poha|awe nastave redovnije.

Da se na ovom podru~ju radilo na prosve}ivawu stanovni{tva vidi sei iz toga {to su ~lanovi Kulturno-prosvetnog odbora u srezu bili saovog podru~ja Sreten Ki}anovi} iz Ba~evca i Jovan Go|evac iz Zaruba.25

Usled velikog procenta nepismenosti stanovni{tva u~iteqi su usvom van{kolskom radu radili na prosve}ivawu. Tokom zime1946/1947. godine u selu rade dva analfabetska te~aja koja poha|aju

Osnovna {kola „Dragoqub Ili}” iz Dra~i}a 1896–2008.

47

Dragoqub Ili}

23 Isto.24 "Napred", br. 383, 4. novembar 1955, 4.25 MIAV, Prosvetno odeqewe, 1945, kut. inv. br. 6.

skoro sve nepismene omladinke i ‘ene do 45. godine starosti.26 Na-rodna kwi`nica je osnovana i broji 60 kwiga.

Visok procenat nepismenih je bio 1948. godine, i iznosio je24,95%. Od ukupnog broja stanovnika – 1.607 (751 mu{karaca i 856 ‘e-na), nepismenih je bilo 401 (89 mu{karaca i 312 ‘ena).27 Ovo ukazuje nato da se {kolovawu ‘enske dece ne posve}uje ve}a pa`wa. Osnivaju se[kole za osnovno obrazovawe odraslih koje su dale vidne rezultate.

Procenat nepismenih 1982. godine od ukupnog broja stanovni{tvapreko deset godina starosti u Dra~i}u bio je 7,5%.28

Radilo se na uspostavqawu dobrih odnosa sa roditeqima, {to semo`e videti u broju prisutnih roditeqskim sastancima. Uprava {koleje bila inicijator da se 1956. godine pozove filmska ekipa Higijenskogzavoda iz Vaqeva. Uz prisustvo skoro 100 roditeqa prikazana su dvafilma: „[kola je postala wihova briga“ i „Zdravstveno prosve}ivaweseoske ‘enske omladine“. Slike na platnu su se re|ale uz komentare ro-diteqa. Nije bilo dovoqno mesta da u~ionica primi sve prisutne, pa jefilm po drugi put pu{ten u punoj u~ionici. Filmove je gledalo oko 350prisutnih me|u kojima su bile i ‘ene i devojke koje su poha|ale zdrav-stveni kurs.29 Ovakva forma odr`avawa roditeqskih sastanaka pokaza-la se kao veoma korisna, pa se te`ilo wihovom redovnom odr`avawu.

[kolske 1952/1953. godine od 42 upisana |aka za vreme {kolske go-dine ispisano je 10 |aka. Da se ovaj proces nastavqa vidi se i u {kol-skoj 1957/1958. godini kada nastavu ne poha|a 4 u~enika, a slede}e{kolske godine 5 u~enika je napustilo peti razred. Razlozi su ili ti{to su se odselili, ili su prerasli.

U Srbiji je 1958. godine organizovano po{umqavawe kroz takmi-~ewe osnovnih {kola. Javnom akcijom po{umqavawa u Dra~i}u je za-sa|eno 2 hektara crnog bora.30

U {kolskoj 1965/1966. godini u {koli se skupqao doprinos za Sko-pqe koji je poru{en u velikom zemqotresu. Tako je iskazana humanost.

[kolske 1984/1985. godine bio je organizovan prevoz za sve u~eni-ke koji su udaqeni vi{e od 4 kilometara od {kole i koristili su gau~enici iz slede}ih naseqenih mesta: Bukova, Ba~evaca, Mrati{i}ai Prijezdi}a. Nisu koristili prevoz u~enici iz @abara i Brangovi-}a jer nije bilo autobuskih linija. Tro{kove prevoza u celokupnom

Violeta Raki}

48

26 "Napred", br. 111, 8. februar 1947, 5.27 Grupa autora, 1986, 226.28 Isto, 232.29 "Napred", br. 393, 27. januar 1956, 4.30 Isto, br. 504, 16. maj 1958, str. 5.

iznosu snosila je {kola uz dodatak SIZ-a osnovnog obrazovawa i vas-pitawa op{tine Vaqevo.31

\a~ka kuhiwa

\a~ka kuhiwa je osnovana 1940. godine i u woj se, 1942. godine, hra-nilo 10 |aka. Kuhiwa u pojedinim periodima nije radila, kada su rodi-teqi izja{wavali da ne ‘ele da se wihova deca hrane na taj na~in. Kakoje u {koli radila samo mle~na kuhiwa me{tani su, 1965. godine, saku-pili samodoprinos i za podizawe |a~ke kuhiwe.32 [kolske 1968/1969.godine |a~ka kuhiwa radi zahvaquju}i pomo}i roditeqa. U~enici ma-ti~ne {kole su tokom {kolske 1984/1985. godine imali topao obrok poceni od 600 dinara u prvom, i 800 dinara u drugom polugodi{tu. Odukupnog broja u~enika, wih 214, prima pun obrok, tj. 85%. Regres u is-hrani koristilo je 76 u~enika, a obezbe|ivao ga je SIZ. \a~ka kuhiwa jeradila i {kolske 1993/1994. godine. Danas |a~ka kuhiwa ne radi.

Vannastavne aktivnosti

Amatersko pozori{no dru{tvo u Dra~i}u je osnovano 1922. godinei ono je u re`iji u~iteqa pripremalo i davalo pozori{ne predstave„\ido“, „Jazavac pred sudom “ i „Hasanaginica“.

Osnovna {kola „Dragoqub Ili}” iz Dra~i}a 1896–2008.

49

[kola u Dra~i}u danas

31 Arhivska gra|a O[, Godi{wi izve{taj o radu O[ {kolske 1984/1985, str. 2.32 "Napred", br. 889, 4. februar 1966, 4.

Ekskurzije i izleti

Poseban vid vannastavnog rada su izleti i ekskurzije. Tako su de-ca {kole u Dra~i}u posetila izvor reke Gradac {kolske 1922/1923.godine.33

[kolske 1961/1962. godine oko 60 u~enika je bilo na ekskurziji doBeograda. U {kolskoj 1981/82. godini izvedena je dvodnevna ekskurzijaza u~enike vi{ih razreda na relaciji: Dra~i} – Beograd – Smederevo– Po`arevac – Zaje~ar – Bor – \erdap i nazad. Sredstva su obezbe|enaod dru{tveno-korisnog rada. [kolske 1988/1989. godine u~enici V iVI razreda bili su na dvodnevnoj ekskurziji na relaciji: Dra~i} – Ko-viqa~a – Zvornik – Sarajevo, a u~enici VII i VIII razreda bili su natrodnevnoj ekskurziji na relaciji: Dra~i} – Vaqevo – Vi{egrad –Tjenti{te – Trebiwe – Dubrovnik – Budva. U~enici, wih 35, bili suna letovawu 1994. godine u odmarali{tu Osnovne {kole „@ikica Jo-vanovi} [panac“ u Zadru.

U okviru {kole, tokom pro{log veka, postojala je i u~eni~ka za-druga u koju su bili u~laweni svi u~enici. Osnovna delatnost zadrugebila je: proizvodwa povr}a za kuhiwu, prikupqawe sekundarnih si-rovina, saradwa sa mesnim zajednicom u raznim akcijama.

Tokom pro{log veka najzastupqenija de~ija {tampa su bili slede}ilistovi: „De~ije novine“, „Kekec“, „Mali kekec“, „Tehni~ke novine“.

U~enici ni`ih razreda su 1991. godine posetili muzej u Vaqevu iodgledali bioskopsku predstavu „Pepequga“. ^este su bile i poseteustanovama u samom Dra~i}u (PTT, Dom zdravqa, Zemqoradni~ka za-druga). I danas u~enici ove {kole organizovano pose}uju muzej, bio-skopske predstave, u~estvuju na raznim manifestacijama na kojimapredstavqaju {kolu.

Nagrade

U arhivskoj gra|i {kole nema podataka o postignutim uspesima idobijenim nagradama od posleratnog perioda do osamdesetih godinapro{log veka.

Neke od osvojenih nagrada su:– 1985. godine – osvojeno prvo mesto mla|ih pionira na krosu.– 2005. godine – Milena Golubovi}, u~enica V razreda na literar-

nom konkursu povodom dvadeset godina postojawa industrije keksa„Bambi“, za pesmu Bambi slatki{ osvojila je prvu nagradu – ra~unar,a {kola donaciju od 20.000 evra. Novac je upotrebqen za ure|ewe {ko-

Violeta Raki}

50

33 Grupa autora, 1986, 33.

le – opremqena je fiskulturna sala, kabinet muzi~kog vaspitawa do-bio je elektri~ni klavir, a deo novca dobila je i Milena kojim }e ras-polagati kada napuni 18 godina.

– Aprila 2008. godine – Milena Golubovi} je osvojila drugo mestona temu „Hleb ‘ivota“ na „Vaskr{wem nagradnom konkursu“ povodom^etvrte republi~ke smotre, 2008. godine, ekipa {kole na Vaskr{wemkvizu znawa osvojila je prvo mesto i nagradno putovawe na Ostrog.

– 2009. godine – na Festivalu lutkarstva osnovnih {kola u~enici dru-gog i tre}eg razreda izveli su lutkarsku predstavu „Lakomi me~i}i“, au~iteqica Lucija Tasi} je dobila nagradu za najboqi lutkarski scenario.

Izdvojeno odeqewe u Ba~evcima

Selo Ba~evci se nalazi ju`no od Vaqeva, na udaqenosti od 11 do 22km na regionalnom u`i~kom putu. Ba~evci su selo razbijenog staro-vla{kog tipa. Zaseoci sela, izdeqeni po familijama, sme{teni su podolovima, uvalama i vrta~ama kako bi se za{titili od jakih pro-le}nih i hladnih zimskih vetrova. Na celoj Ba~eva~koj visoravni ne-ma nigde stabilnih izvora, ima ne{to malih izvora koji ~esto presu-{uju i nalaze se u dolini ispod Visa.

Kada je 1912. godine u selu osnovana {kolska op{tina, slede}i ko-rak je bio izgradwa {kolske zgrade. Usled ratnih zbivawa ostalo sesamo na ideji. U posleratnim godinama za`ivela je ideja da se otvori{kola u nekoj privatnoj ku}i. Ali u brdsko-planinskom selu nije bi-lo ku}e sa pija}om vodom {to je bio uslov za otvarawe {kole. Stanov-ni{tvo sela po~elo je sa kopawem u jednoj vrta~i blizu okru`nog putakroz selo, u Gorwim Tabakovi}ima. Prona|ena je voda, a bunar je na-zvan @ivkovac. Za izgradwu {kole predvi|ena je suma od 176.000 di-nara, a iz buxeta [kolske op{tine dra~i}ke u toku 1922. godine iz-dvojeno je samo 20.000 dinara. Pomo} od Ministarstva prosvete izno-sila je svega 10.000 dinara, pa je stanovni{tvo op{tine moralo da bu-de optere}eno i vanrednim prirezom.34 Prole}a 1922. godine, po ini-cijativi Vukadina Tabakovi}a, otpo~ela je izgradwa {kolske zgrade.Wena gradwa je okon~ana 1927. godine kada je predata na upotrebu.35

[kola je imala jednu u~ionicu, hodnik i dvosoban stan za u~iteqa.Broj |aka pri osnivawu je mali, samo sedam prvaka, dok su ostali po-ha|ali {kolu u Dra~i}u. U ovu {kolu su i{la deca iz Ba~evaca i izStojanovi}a, zaseoka Kova~ica. [kola je dobila preko pola hektara

Osnovna {kola „Dragoqub Ili}” iz Dra~i}a 1896–2008.

51

34 Grupa autora, 1986, 19.35 Stojanovi}, 2004, 105.

poqoprivrednog zemqi{ta namewenog za ogledne zasade poqopri-vrednih kultura.

Kako se 30-tih godina pro{log veka pove}avao broj |aka, a prosto-ra nije bilo pristupilo se dogradwi {kole. Po~etkom 1932. godine saju`ne strane postoje}e {kole dogra|ena je jedna u~ionica i pomo}naprostorija. Tada je {kola imala simetri~ni izgled sa 115 m2 korisnepovr{ine. Prva u~iteqica je bila Georgina Paunovi}, a u~enika jebilo dovoqno za dva odeqewa (po 22 |aka).

Obnavqawe {kole na po~etku Drugog svetskog rata teklo je sporo.[koli u Ba~evcima bilo je neophodno 20.000 dinara za dovo|ewe u red{kolske zgrade prema izve{taju Na~elstva Vaqevskog sreza koji jeupu}en Ispostavi Drinske Banovine od 27. jula 1941. godine.36

Ratne, 1941. godine, u {kolskoj zgradi su bile sme{tene partizan-ske radionice i druge potrebe za logisti~ku podr{ku oru`anih sna-ga. U~iteqica Ratomirka – Rada Obu}ina je bila jedna od „veze“ Va-qevskog NOP odreda. Ona je septembra 1941. godine dala vezu J. B. Ti-tu i wegovoj pratwi sa partizanima koji su ga zatim odveli u Robaje,gde je bio {tab Kolubarskog bataqona.37 Usled tih zbivawa u~iteqi-ca Ratomirka – Rata Obu}ina iselila se u Beograd kao nepodobna,zbog pomagawa partizanima.

Posle Drugog svetskog rata {kola dobija osvetqewe i vodu, ali jesnabdevawe neredovno.

[koli u Ba~evcima nedostaje jedan nastavnik prema izve{tajuOkru`nog na~elstva Vaqevskog okruga koji je upu}en Ministarstvuprosvete (odeqewe za narodne {kole), od 12. marta 1942. godine.38 Poizve{taju sreskog prosvetnog referenta {kolske godine 1944/1945. uBa~evcima {kola ima 2 odeqewa od 89 |aka i to 79 de~aka i 10 devoj~i-ca. Nastavu redovno poha|a 62 |aka i to 56 de~aka i 6 devoj~ica. Na-stavu izvode 2 u~iteqa u kombinovanim odeqewima.39 Prema izve{ta-ju prosvetnog referenta {kola je u vreme okupacije pretrpela {tetu uiznosu od 75.400 dinara.40

Zbog rata bez obrazovawa je ostao veliki broj dece koji su prerasli{kolski uzrast. U~iteq je organizovao analfabetske te~ajeve za opi-smewavawe koji poha|a preko 30 lica. Tokom 1948. godine u Ba~evcimaje bilo 52% nepismenih starijih od 10 godina. Od ukupnog broja 947

Violeta Raki}

52

36 Grupa autora, 1986, 57.37 Dejanovi}, 1981, 25.38 Grupa autora, 1986, 59.39 MIAV, Prosvetno odeqewe, 1945, kut. inv. br. 6.40 Isto

me{tana41 (461 mu{kih i 486 ‘enskih) nepismenih je bilo 497 (138 mu-{kih i 359 ‘enskih). Iz navedenog se vidi da je veliki procenat73,87% ‘ena je nepismeno, a razlog je nerazvijena svest za potrebom{kolovawa ‘enske dece.

Prema popisu stanovni{tva iz 1981. godine u Ba~evcima procenatnepismenih je 27,5%.42

Da se radilo na prosve}ivawu vidi se iz predavawa koja su odr`ava-na u {koli. Tako je u~iteqica Vukosava Mili}evi} odr`ala predava-we sa temom „O nu`nosti narodnog prosve}ivawa i pismenosti“, 11.februara 1945. godine. Priredbu za {kolsku slavu i predavawa o Sve-tom Savi sa u~enicima su pripremili i prikazali 27. januara 1945. go-dine u~iteqi: Vukosav Mili}evi}, Mirko Raki} i Kosta Stojanovi}.43

U Ba~evcima 1946. godine nije organizovan nijedan analfabetskite~aj, ali ne zna se iz kojih razloga. Tekst u lokalnom listu „Napred“okrivquje u~iteqa navode}i „u~iteq o~ekuje da mu neko drugi organi-

zuje te~aj, dovede i ubedi nepismene da treba da se opismene, i da tako

ne mo`e do}i do uspeha“.44 U Ba~evcima je po evidenciji, po~etkom1949. godine, bilo 220 nepismenih, ali nije otpo~eo nijedan analfa-betski te~aj. Ovo je lokalna {tampa prokomentarisala „U~iteq Bora

Krsti} nije se osetio pobu|enim da se pove`e sa mesnim odborom i

frontovskom organizacijom, da se odr`e sastanci na kojima }e se pode-

liti konkretna zadu`ewa, na}i zgrade za odr`avawe te~ajeva i iza-

brati rukovodioci. Da je to u~iweno na vreme, ne bi se desilo da do 1. fe-

bruara 1949. godine nijedno lice od 220 ne poha|a analfabetski te-

~aj.“45 Da bi se analfabetski i prosvetni te~ajevi boqe organizovali

izvr{ena su konkretna zadu`ewa, pa je svaki odbornik pozivao te~ajcesvoga reona i obja{wavao im wihov zna~aj. Od 220 nepismenih na anal-fabetski te~aj je upisano 122 polaznika, dok je plan poha|awa prosvet-nog te~aja preba~en upisom 40 polaznika. Svi te~ajci su se obavezali da}e uredno poha|ati te~aj dok ne pre|u predvi|eno gradivo.46

Odlukom Saveta za prosvetu NO Sreza Vaqevo, od 24. juna 1952. go-dine {kola u Ba~evcima je pripojena {koli u Dra~i}u.47 [ezdesetih

Osnovna {kola „Dragoqub Ili}” iz Dra~i}a 1896–2008.

53

41 Grupa autora, 1986, 226.42 Isto, 232.43 MIAV, Prosvetno odeqewe, 1945, kut. inv. br. 6.44 "Napred", br. 101, 29. novembar 1946, 4.45 Isto, br. 196, 5. februar 1949, 4.46 Isto, br. 202, 19. mart 1949, 4.47 Stojanovi}, 2004, 166.

godina pro{log veka broj |aka se pove}ao, pa se u {koli radi u trikombinovana odeqewa (na osnovu pregleda dnevnika).

Odlukom Skup{tine SNO Vaqevo nastavno osobqe ove {kole od1963. godine primaju mese~nu nadoknadu u iznosu od 1.000 do 10.000 di-nara zbog ote`anih uslova u kojima rade.48 Po izve{taju o radu osnov-nih {kola iz 1966/67. i 1967/68. o o{te}ewima na objektima, u {koli uBa~evcima propala je stolarija, krovna konstrukcija i malter spoqai iznutra.49

Januara 2007. godine,50 renovirana je u~ionica i tada je ura|enaPVC stolarija, postavqeno je neonsko osvetqewe i laminat. U okviruakcije „Probudimo Srbiju“ {kola je dobila poklone: lektiru, tele-vizor, DVD i CD plejer, komplete u~ila. Donator ove {kole bio je iTiosav Ninovi}, biv{i u~enik, koji je poklonio nove klupe, orman itablu. Ovo je sada dobro opremqena {kola sa dobrim uslovima za rad.

Danas je to nepodeqena {kola sa 8 u~enika i jednim profesoromrazredne nastave.

Izdvojeno odeqewe u @abarima

Osnovna {kola u @abarima odvojena je, 1935. godine, od osnovne{kole u Petnici. Prve tri godine nastava se izvodila u privatnojzgradi, a zatim je selo kupilo imawe od jednog seqaka koje je iznosilo1 hektar. Na istom je 1938. godine otpo~elo zidawe {kolske zgrade.Izgradwu ove {kole pomogla je onda{wa Banska uprava, a ve}inom jezidana od priloga gra|ana grada Vaqeva i samih me{tana. Nova{kolska zgrada je imala dve u~ionice, hodnik i stan za u~iteqa. Podkrov je dovedena 1940. godine, a zidana je od tvrdog materijala. Kada jeizbio rat, 1941. godine zgrada je ostala nedovr{ena u kakvom se stawunalazila i 1945. godine. Sav rezervni materijal za dogradwu uni{tenje od raznih okupacionih vojski koje su u vidu kaznenih ekspedicijaodsedale u {kolskoj zgradi.51 Ukupna {teta usled ratnih zbivawaprocewena je na 28.300 dinara.52

Posle Drugog svetskog rata {kola je nekoliko puta renovirana. Zaobnovu {kole u @abarima sredstva su dobijena iz dr`avnog fonda uiznosu od 900.000 dinara i ONO u Vaqevu koji je dao 100.000 dinara.53

Violeta Raki}

54

48 Grupa autora, 1986, 117.49 Isto, 168.50 Arhivska gra|a O[, Izve{taj o radu {kole {kolske 2007/2008.51 MIAV, Prosvetno odeqewe, 1945, kut. inv. br. 6.52 Isto53 "Napred" , br. 80, 21. jul 1946, 4.

Prema izve{taju Sreskog prosvetnog referenta, od 11. aprila 1945.godine, {kola u @abarima je ~etvororazredna sa jednim kombinovanimodeqewem. Nastavu je izvodio jedan nastavnik, bilo je upisano 95 |aka(53 de~aka i 42 devoj~ice), a nastavu je redovno poha|alo 76 |aka (45 de~a-ka i 31 devoj~ica ).54 Odlukom Ministarstva prosvete Srbije zbog veli-kog broja |aka u {kolskoj 1946/1947. u {koli se otvaraju dva odeqewa.55

Nastavnica Branka Todorovi} je, 27. januara 1945. godine, odr`a-la predavawe sa temom „O Svetom Savi“.56 Pored redovne nastave u~i-teqica je radila na prosve}ivawu me{tana kroz analfabetske ili do-ma}i~ke te~ajeve. Tokom jeseni, 1946. godine, doma}i~ki te~aj je poha-|alo 19 omladinki.57 Nastava na te~aju izvo|ena je svakog radnog danapre podne i posle popodne. Pored prakti~ne nastave iz oblasti doma-}instva te~ajkama su odr`avani i ~asovi iz op{teg obrazovawa. Is-pit je odr`an marta 1947. godine, koji se sastojao iz prakti~nog dela –spremawe jela i ispita iz nastavnih predmeta i higijene. Te~ajke supokazale solidno znawe, tako da su sve polo`ile. Delegat SNO-a,{kolski inspektor podelio je te~ajkama nagradu u kwigama, kao darProsvetnog odeqewa. U~iteqi su pored analfabetskih te~ajeva radi-li i na zdravstvenom obrazovawu me{tana. Vodili su i kurseve„Zdravstveno prosve}ivawe“, a polaznici su, 19. aprila 1953. godine,polagali zavr{ni ispit.58

Po nalogu upraviteqa {kole iz Dra~i}a |aci su raspu{teni zboggripa u periodu od 13. do 17. marta 1964. godine. U periodu od 19 do 24.decembra 1966. godine velik je broj odsutne dece zbog bolesti – zau{ke(pregledom dnevnika).

Za u~enike {kole organizovana je jednodnevna ekskurzija do Beo-grada (Avala – ZOO – Sur~in ) – 7. juna 1967. godine.59

\a~ka kuhiwa je osnovana 1940. godine, a tokom 1942. godine samo 7u~enika se u woj hrani. [kola je obezbe|ivala topli obrok za svojeu~enike {kolske 1984/85. godine. Zbog malog broja u~enika koji su sehranili i prevelikih cena namirnica {kolska kuhiwa je prestala saradom {kolske 1993/1994. godine.

U zemqotresu 1998. godine {kolska zgrada je toliko o{te}ena da semorala graditi nova. Privremeno se nastava odvijala u dve prostori-

Osnovna {kola „Dragoqub Ili}” iz Dra~i}a 1896–2008.

55

54 MIAV, Prosvetno odeqewe, 1945, kut. inv. br. 6.55 "Napred", br. 77, 13. jul 1946, 4.56 MIAV, Prosvetno odeqewe, 1945, kut. inv. br. 6.57 "Napred", br. 117, 22. mart 1947, 5.58 Isto, br. 259, 24. april 1953, 5.59 Arhivska gra|a O[, Dnevnici za {kolsku 1966/67.

je doma Zemqoradni~ke zadruge @abari. Septembra 1999. godine otpo-~ela je izgradwa nove {kolske zgrade. Uz zna~ajnu pomo} dr`ave i sa-modoprinosa me{tana zgrada je zavr{ena u martu 2000. godine. [kolaje otvorena 11. marta 2000 godine, to je moderan objekat korisne povr-{ine od 264 m2, sa svim instalacijama, sa dve u~ionice, bibliotekom,kuhiwom sa trpezarijom, kancelarijom i dvosobnim stanom za u~ite-qa u potkrovqu.60

Izdvojeno odeqewe u Brangovi}u

Selo Brangovi} se nalazi na 7 km puta U`ice – Vaqevo sa desnestrane. Selo je razbijenog tipa sa razbacanim ku}ama na rastojawu od20 do 200 m, i u neposrednoj dolini reke Gradac.

U XIX veku deca sa ovog podru~ja nastavu su poha|ali u manastiru]elije, koji im je bio blizu. Poku{aj da se u Brangovi}u izgradi{kolski objekat bio je samo ‘eqa. Nastava se, do 1935. godine, odvija-la u privatnim ku}ama.61 I po~etkom Drugog svetskog rata deci je or-ganizovana nastava po privatnim ku}ama, 1941. godine u ku}i Mlade-na Jevti}a u Beli}u. Deca su 1942. godine nastavu poha|ala najpre u ku-}i Ostoje Aksentijevi}a, pa u ku}i Veselina Milivojevi}a i ku}i Vo-jislava Milovanovi}a. Kada je {kola 1943. godine, zatvorena deca supoha|ala nastavu u jednoj zgradi kod Ne{ine Barake, da bi tek u jesen,1945. godine, krenuli u opravqenu {kolsku zgradu u Dra~i}u. Zbog ma-log broja dece na ovom podru~ju, u~enici iz Brangovi}a i Beli}a na-stavu poha|aju u Dra~i}u, putuju}i 4 km autobusom.

Osmogodi{woj {koli u Dra~i}u, 50-tih godina pro{log veka, ne-dostajala je jedna u~ionica, a otvarawem jo{ jednog odeqewa stawe bise jo{ vi{e pogor{alo. Zato je odlu~eno da se u selu Brangovi} podig-ne {kola koja }e primiti decu iz Brangovi}a i bli`e okoline. Rado-vi na pripremawu materijala su se brzo izvodili. Pripremqeno je20.000 komada cigala, a u pripremi je bilo jo{ 35.000 komada. Drva sudovu~ena, a obezbe|en je i kamen. O~ekivalo se da se zgrada iste godinestavi pod krov.62

Na VI sednici NO sreza Vaqevo, 22. septembra 1952. godine, odlu-~eno je da se do septembra 1953. godine dovr{i {kolska zgrada u Bran-govi}u ~ija je gradwa u toku.63

Violeta Raki}

56

60 Isto, Izve{taj o radu {kole 2000.61 Stojanovi}, 2004, 180.62 "Napred", br. 315, 25. jun 1954, 3.63 MIAV, Prosvetno odeqewe, 1945, kut. inv. br. 5.

Uz veliko zalagawe u~iteqa Dragomira Raki}a o`iveo je prosvet-ni rad kroz formirawe kulturno-prosvetnog dru{tva „Mladost“ u se-lu, koje je sa velikim uspehom izvodilo svoje priredbe. Jedna od uspe-{nijih izvo|ewa je bila u Gorwoj Grabovici i bio je to wihov ~etvr-ti nastup.64

Tokom {kolske 1963/1964. i 1964/1965. uo~eni su ~esti izostanciu~enika zbog berbe kupina ili kukuruza, sve su to neopravdani izo-stanci (pregled dnevnika). Zbog nevremena, nastava nije izvo|ena 13.januara 1968. godine.

\aci su ~esto vo|eni na izlete u prirodi i to do izvora reke Gra-dac. U~iteqi su svoje |ake vodili na jednodnevne ekskurzije i to doAran|elovca i Kragujevca (1973), Zlatibora (1975), Beograda (1976),Malog Zvornika (1978).

[kola je imala svoju kuhiwu, pa je obezbe|ivala topli obrok zasvoje u~enike (1984/85).

Izdvojeno odeqewe u Prijezdi}u

Selo Prijezdi} je od grada udaqeno od 9,7 do 13,6 km, idu}i regio-nalnim putem Vaqevo – U`ice, do sredine Kamenitovca. Prijezdi} jeselo razbijenog tipa. Ku}e zaseoka sela grupisane su po familijama isme{tene su po dolinama potoka, kako bi se za{titili od jake ko{ave.

[kola u selu Prijezdi} otvorena je 1937. godine65 u privatnoj ku}iVojislava Go|evca. U~enici su nastavu ovde poha|ali sve do kraja1943/1944. godine, a prvi u~iteq je bio Raki}. [kola je preme{tena uku}u Gaje Bo{wakovi}a, a po oslobo|ewu kod Radenka Golubovi}a.[kolska zgrada je privremeno uzeta za vreme Drugog svetskog rata,prema izve{taju upraviteqa {kole koji je upu}en Sreskom narodnoo-slobodila~kom odboru – Kulturno-prosvetnom odseku Vaqevo.66 Od-lukom Ministarstva prosvete Srbije za {kolsku 1947/1948. godinu,trebala je biti otvorena nova {kola.67

Na VI sednici NO sreza Vaqevo, 22. septembra 1952. godine, odlu-~eno je da se do po~etka naredne {kolske godine zavr{i izgradwa{kolske zgrade u Prijezdi}u koja je bila u toku.68 Tek 1953. godine se-lo je izgradilo {kolsku zgradu korisne povr{ine 181 m2, sa dve pro-strane i lepe u~ionice, neuslovnim dvosobnim stanom za u~iteqa. U

Osnovna {kola „Dragoqub Ili}” iz Dra~i}a 1896–2008.

57

64 "Napred", br. 404, 13. april 1953, 4.65 Stojanovi}, 2004, 181.66 MIAV, Prosvetno odeqewe, 1945, kut. inv. br. 6.67 "Napred", br. 77, 13. jul 1946, 4.68 MIAV, Prosvetno odeqewe, 1945, kut. inv. br. 5.

okviru {kolske zgrade nalaze se i kwi`nica i ~itaonica u kojoj }e seodr`avati priredbe i razni skupovi. Prigodna sve~anost povodomotvarawa {kole odr`ala se, sredinom decembra 1953. godine,69 uz pri-sustvo me{tana i gostiju iz Vaqeva. Samu izgradwu {kolske zgrademe{tanima sela je pomogao SNO Vaqevo koji su, uz prigodan poklon ukwigama za biblioteku i ~itaonicu, prisustvovali sve~anosti. Ovu{kolu danas poha|aju deca iz Prijezdi}a i iz sela Mrati{i}.

Po zavr{etku Drugog svetskog rata, radilo se na opismewavawustanovni{tva. Jedan od vidova borbe je i pove}awe fonda kwiga u na-rodnim kwi`nicima. Tako je Narodna kwi`nica u Prijezdi}u odProsvetnog odseka SNO primila kwige koje je ona dobila kao poklon(164 komada) od gra|ana V reona Beograda.70 Do saradwe u~iteqa ipredstavnika vlasti do{lo je 1946. godine, sa zadatkom opismewava-wa me{tana ovog kraja. Od 102 nepismenih do 50 godina starosti, upi-sano je u dva te~aja 94 polaznika. Tu je bilo omladinki i ‘ena koje suimale i do 52 godine. Prvi te~aj je po~eo u novembru, a drugi u decem-bru 1946. godine. Na prvom te~aju najboqa je bila omladinka OlgaDamwanovi}, a na drugom odbornik Trifun Ne{kovi}.71 Te~ajeve je vo-dila u~iteqica. Koliko je u~iteqica radila na opismewavawu me{ta-na, vidi se u sprovo|ewu „Nedeqe narodnog prosve}ivawa“. Uspeh naokupqawu nepismenih se, po~etkom 1947. godine, znatno pove}ao {to sevidi kroz rad analfabetskog te~aja koji je poha|alo 94 polaznika.72

Ovo je bio doprinos me{tana Prijezdi}a da Vaqevski srez prema{iplan okupqawa nepismenih na te~aju preko 50%. Marta 1947. godine,po~elo je sa odr`avawem prvih ispita analfabetskih te~ajeva u Vaqev-skom srezu, a jedan od uspe{no zavr{enih je i u Prijezdi}u.73

Tokom {kolske 1965/1966. godine, zbog bolesti su dva u~enikaoslobo|ena pra}ewa nastave. Zbog postojawa kuhiwe, {kola je tokompro{log veka obezbe|ivala topli obrok za svoje u~enike.

Izdvojeno odeqewe u Bukovima

[kola u selu Bukovi otvorena je posle Drugog svetskog rata, jer suu~enici koji su do tada poha|ali {kolu u Ba~evcima putovali i po 8km. [kolu u Bukovima poha|ala su deca iz Bukova (Podbukova) i izplaninskog dela Ba~evaca. Zgrada u kojoj se izvodila nastava je nena-

Violeta Raki}

58

69 "Napred", br. 291, 18. decembar 1953, 1.70 Isto, br. 88, 28. septembar 1946, 5.71 Isto, br. 107, 13. januar 1947, 5.72 Isto, br. 110, 1. februar 1947, 15.73 Isto, br. 117, 22. mart 1947, str. 5.

menska i adaptirana je od nekada{we putarske ~uvare, podignute jo{1910. godine prilikom gradwe puta Vaqevo – U`ice.

Po odluci Skup{tine SNO Vaqevo, 1963. godine, jedna od {kolasa ote`anim uslovima rada u~iteqa je i {kola u Bukovima, pa nastav-nik dobija posebnu mese~nu nov~anu nadoknadu koja iznosi od 1.000 do10.000 dinara.74

U~enici su odlazili na izlete po okolini, a naj~e{}i pravci subili: Obetska Bara (1968), Zlatibor (1969), Bela Crkva i Bawa Kovi-qa~a (1966), ali 1974. godine ekskurzija nije realizovana zbog nemo-gu}nosti uklapawa u~enika u prevoz drugih osnovnih {kola.

Od {kolske 1976/1977. godine {kola nema kuhiwu, jer ne mo`e daobezbedi topli obrok za svoje |ake.

Od 1981. godine po~iwe sa radom Mala {kola u kojoj se pripremajubudu}i prvaci za {kolu. Produ`ena nastava se organizuje za one kojinisu savladali gradivo.

[kola u Beli}u

Selo Beli} se nalazi ju`no od Vaqeva, idu}i u`i~kim putem.Atarska granica sela izlazi na reku Gradac, severno od Degursko-Be-li}ke pe}ine, prelazi sa druge strane reke i pewe se prema Leli}u. Be-li} je malo brdsko selo razbijenog tipa sa ku}ama grupisanim na ra-stojawu od 20 do 100 m.

[kolska zgrada u Beli}u tokom 30-tih godina pro{log veka bila jeu sastavu {kole u Dra~i}u. Prema izve{taju upraviteqa {kole u Dra-~i}u, od 10. februara 1945. godine, upu}eno Sreskom narodnooslobo-dila~kom odboru, Kulturno-prosvetnom odseku Vaqevo,75 {kolskazgrada u Beli}u bila je tokom Drugog svetskog rata jako o{te}ena, pazatim od me{tana opravqena. Sav name{taj i u~ila su upropa{}ena, a{kolska arhiva je uni{tena. Ukupna {teta je po sreskom prosvetnomreferentu procewena na 9.750 dinara.76

[kola u Kova~icama

Selo Kova~ica se nalazi ju`no od Vaqeva i udaqeno je od grada, od7 do 11,2 km, idu}i uzbrdo u`i~kim putem, a na severnim padinama ma-qenskog pobr|a, pa selo pripada Maqenskoj podgorini. Selo je sme-

Osnovna {kola „Dragoqub Ili}” iz Dra~i}a 1896–2008.

59

74 Grupa autora, 1986, 117.75 MIAV, Prosvetno odeqewe, 1945, kut. inv. br. 6.76 Isto

{teno s desne strane velike klisure kroz koju povremeno proti~e rekaSuvaja i nastavqa se od grada~kih vrela u stalni tok reke Gradac.

Selo nije imalo svoju {kolu, pa su deca iz zaseoka Stojanovi}ai{li u prva ~etiri razreda u Osnovnu {kolu u Ba~evcima, gde im je naj-bli`e, a ostala deca iz Kova~ica i{la su u Osnovnu {kolu Dra~i}.77

Po izve{taju upraviteqa {kole u Dra~i}u, iz 1945. godine, {kolskazgrada u Kova~ici tokom Drugog svetskog rata privremeno je oduzeta.

Prosvetno osobqe

Po okon~awu Drugog svetskog rata, u svim {kolama je vidan nedo-statak stru~nog nastavnog osobqa. Ovo je karakteristi~no i za {koluu Dra~i}u, {to se mo`e videti iz izve{taja Okru`nog na~elstva Va-qevskog okruga od 12. marta 1942. godine Ministarstvu prosvete(Odeqewu za narodne {kole). Po tom izve{taju ovoj {koli nedostajejedan nastavnik.78

[ezdesetih godina pro{log veka radilo se na marksisti~komobrazovawu nastavnika kroz individualno obrazovawe i pra}ewemodre|ene {tampe i literature. Nastavnici su upu}ivani na stru~neseminare na nivou op{tine i republike.79

Usled nedostatka stru~nog nastavnog kadra 50-tih i 60-tih godinapro{log veka, nastavu u vi{im razredima su izvodili u~iteqi. Dopoboq{awa kvalifikacione strukture nastavnog kadra do{lo je udrugoj polovini XX veka.

Nastavno osobqe {kole u Dra~i}u 1973. godine su imali najni`ili~ni dohodak koji je bio 1.309 dinara, pa je i stopa rasta najuspore-nija u ovoj {koli od 1,9%.

[kolske 1977/1978. godine nastavu u ni`im razredima su izvodila5 u~iteqa sa SSS i 6 u~iteqa sa V[S, da bi ovaj odnos u {kolskoj1984/85. godini bio 7 u~iteqa sa V[S i 3 u~iteqa sa SSS. [kolske1993/94. godine u {koli su radili nastavnici sa vi{om stru~nomspremom. Od 9 nastavnika razredne nastave jedan je u~iteq i 8 nastav-nika razredne nastave.80 Po~etkom XXI veka u mati~noj {koli i iz-dvojenim odeqewima nastavu izvode nastavnici razredne nastave. Uvi{im razredima nastavu izvodi stru~no nastavno osobqe.

Violeta Raki}

60

77 Stojanovi}, 2004, 28.78 Grupa autora, 1986, 59.79 Isto, 9.80 Arhivska gra|a O[, Izve{taj o radu {kole 1993/94, str. 5

Vi{e od polovine nastavnika putuje na posao, tako da im je 80-ih i90-ih godina pro{log veka prevoz predstavqao velike pote{ko}e.

Danas je {kola kadrovski i stru~no kvalitetno organizovana iopremqena.

Spiskovi nastavnog osobqa

U~iteqi O[„ Dragoqub Ili}“ u Dra~i}u

Tokovi} @ivojin, 1902-1904.Velimirovi} Nikola, 1902-1903.Petrovi} Milija, 1911.Kova~evi} Persida, 1955-1962.Raki} Dragomir, 1960-1970.Obrenovi} Radisav, 1963.Simi} Petar, 1964.Stankovi} – Jovanovi} Vera, 1963-1978.Mladenovi} Janko, 1963-1964.Nikoli} – Go|evac Marija, 1964-1976.Jovanovi} Negosava, 1970-1971.Vukovi} Cvetin, 1971-1972.Ivkovi} Radi{a, 1975-1994.Milovanovi} Slavka, 1978-1983.Petrovi} – Grimini Sne`ana, 1979-1985.Sre}kovi} Dragica, 1983-1987.Markovi} Jasmina, 1988-1989, kombinovano odeqewe II i IV razredSre}kovi} – Kotarac Vidosava (Vladisava), 1985-1994, kombino-

vano odeqeweMilovanovi} Milena, 1987-1998.Nikoli} Slobodanka, 1987-1987.Tasi} Lucija, 1991-Milisavqevi} Violeta, 1988-1993.Ne{kovi} Karolina, 1991-Sirovqevi} Vesna, 1998-Jevti} @aklina, 1994-1995.Luki} – Stanojevi} Ana, 1995-Jani} Svetlana, 2008-2010.

U~iteqi u izdvojenom odeqewu u Ba~evcima

Paunovi} GeorginaSavi} Mara

Osnovna {kola „Dragoqub Ili}” iz Dra~i}a 1896–2008.

61

Mati} QubivojeDvojkovi} IvanDvojkovi} DanicaVojisavqevi} TihomirVojisavqevi} SlavkaRako~evi} Krsta, 1941.Obu}ina Ratomirka – Rata, 1941.Soldatovi} A.Martinovi} MilovanMartinovi} NadaIli} RadivojeKrsti} Borislav, 1946Lazi} QubicaLabovi} \or|e, 1963 – 1. X 1972.Labovi} Danilo, 1963-30. III 1971; 5. II 1973-1986.Labovi} Nade`da, 1963-1978.Vukovi} Cvetin, 1965-1968, 30. III 1971 – 30. VI 1971Radoji~i} Slavka, 1973-1979.Petrovi} – Grimani Sne`ana, 1979-1985.Stojakovi} Biserka, 1981-1981.Sre}kovi} Dragica, 1983-1987.\ura{inovi} Sawa, 1983-1987.Nedi} Tatjana, 1995.Petrovi} Aleksandra, 1996-

U~iteqi u izdvojenom odeqewu u @abarima

Savi} Stojan, 1962.Savi} Olga, 1962.Pavlovi} @ivko, 1963-1967.Pavlovi} Jelica, 1963-1970.Jakovqevi} Stamenka, 1967-1968.Smiqani} Milan, 1968-1970, 1972-1980.Rangelov Mitko, 1970-1972.Jovanovi} Jovanka, 1970-1972.Mijatovi} Milka, 1969-1977.Radoji~i} Slavko, 1973-1974.Jevti} Dragoslav, 1979-1980.Bogdanovi} Milo{, 1980-1992.Bogdanovi} Milesa, 1962-1990.Luki} Svetlana, 1985-1986.

Violeta Raki}

62

Vidi} @eqka, 1989-1990.Strahiwi} Milena, 1990-1996-2000.Rasuli} Danka, 1992-1996-2001.Jevti} @aklina, 1. IX 1993 -24. XII 1993.Vukovi} Cvetin, 2001-

U~iteqi u izdvojenom odeqewu u Brangovi}u

Raki} Dragomir, 1960-1974.Radovanovi} Aca ?Bogdanovi} Milo{, 1962-1992.Jevti} Dragoslav, 1963-1983.Jevti} @ivodarka, 1963-1980.Simi} Petar, 1963-1964.Petrovi} – Grimani Sne`ana, 1979-1985.Jovanovi} – Mati} Mirjana, 1985-1991.Karaga{i} Dragica, 1985-1986.Radoji~i} Zorica, 1990.Ne{kovi} Karolina, 1991-Luki} – Stanojevi} Ana, 1995-

U~iteqi u izdvojenom odeqewu u Prijezdi}u

Bogdanovi} Milo{, 1963-1992.Bogdanovi} Milesa, 1963-1977.Petrovi} – Grimani Sne`ana, 1979-1985.Risti} Sreten, 1980-1985.Sre}kovi} – Kotarac Vidosava, 1985-1994.Simovi} Vesna, 1987-1991.Milosavqevi} Ana, 1987-1988.Milosavqevi} Violeta, 1988.Jovanovi} Milica, 1988.Tasi} Lucija, 1991-1992.Jevti} @aklina, 1992-1993.Sirovqevi} Vesna, 1994– 1998.Petrovi} – Vickovi} Sne`ana, 1997-

U~iteqi u izdvojenom odeqewu u Bukovima

Sreten Smiqani}, 1962-1966.Vukovi} Cvetin, 1965-1969, 1972-1975.Leskovakovi} Janko, 1967.

Osnovna {kola „Dragoqub Ili}” iz Dra~i}a 1896–2008.

63

Kostadinovi} @ivadin, 1967-1968.Mijatovi} Milka, 1969-1977.Jovanovi} Negosava, IX 1971 – IV 1972.Ivkovi} Radi{a, 9. II 1976-1994.Plo~i} Vesna, 1994-1995.Boji~i} Mirjana, 1996.Petrovi} – Vickovi} Sne`ana, 1997.Lon~ar Ana, 2000-2003.Strahiwi} Milena, 2000-

Predmetni nastavnici

Jovanovi} Borislav, 1953-54, srpski jezik, lepo pisawe, matematikaRadovanovi} Julijana, 1952-1953, lepo pevaweRadovanovi} Aleksandar, 1952-1953, fiskultura, geog., matem., srp-

ski jez.Radovi} Du{an, 1954-1956, nema~ki jezik, geografija, biologija,

hemijaBeqakovi} Qubica, 1954-1955, 1961-1962, srpski jezik, lepo crta-

we, ruski jezikPa{i} Aleksandar, 1952-1957, (nacionalna) istorija, fiskulturaBeqakovi} Lazar, 1954-1963, matematika, ru~ni rad, fizika, fi-

skulturaPa{i} Mileva, 1954-1957, geografija, crtawe, doma}instvoJerini} Olivera, 1954-1955, ru~ni radPopadi} Milijana, 1953-1955, pevaweProki} Bogdan, 1955-1959.Proki} Nade`da, 1955-1959.Jevti} Milan, 1957-1962, biologija, ru~ni radMiju{kovi} Petar, 1957-1959, nema~ki jezik.Rangelov Dobri, 1957-1958.Obrenovi} Radisav, 1958-1959, istorija, geografija.Nikoli} Dragana, 1959-1960, srpski jezik.Prokopi} Jovan, 1959-1961, nema~ki jezikNikoli} Du{an, 1959-1960, geografija, istorija.Kova~evi} Perica, 1959-1962, muzi~ko vaspitawe.Markovi} Milica, 1960-1961, srpski jezik.Grbi} @ivodarka, 1960-1961, istorija, geografija, doma}instvo.Jovanovi} Radmila, 1961-1962, fizika, matematika@i(u)gi} Miladin, 1961-1966, istorija, geografija

Violeta Raki}

64

@i(u)gi} Radmila, 1961-19672, muzi~ka i likovna kultura, doma-}instvo

Jevti} Dragan, 1962, doma}instvoRankovi} Dragica, 1962-1966, srpski i ruski jezikRomanovi} Savo, 1962-1973, fizika, matematikaPetkovi} Milan, 1962-1982, hemija, biologija, OTOPetakovi} Gordana, 1963-1964, hemija, biologijaMladenovi} Janko, 1963-1965, OTOJankovi} Nade`da, 1963-1966, ruski jezikRaki} Dragomir, 1964-1965, fizikaTanaskovi} Milena, 1965– 1968, OTO, fizikaKrupnikovi} Jelena, 1965-1970, istorija, geografijaSurla Tamara, 1970-1973, istorija, geografijaLabovi} Danilo, 1970-1973, fizi~ko(u~iteq)Vukovi} Cvetin, 1969-1970, fizi~ko vaspitawe(u~iteq)Mili}evi} – Joci} Mirjana, 1966-1973-1981, srpski jezikKiseq~i} Vukosava, 1966-1969, ruski jezikPatjarevi} Milovan, 1969-1973, ruski jezikAleksi}-Patijarevi} Olga, 1968-1993, fizika, OTOMilo{evi} Milojka, 1969-1970, ruski jezikSurka Tamara, 1970-1974, istorija, geografijaBogdanovi} Miroslav, 1972-1972, fizi~ko vaspitaweCeki} Zoran, 1973-1973, fizi~ko vaspitaweJovanovi} Milo{, 1974-1984, fizi~ko vaspitaweTe{i} Mileva, 1974-1979, istorija, geografijaMarkovi} Milovan, 1974-1979, srpski jezikNikoli} Milovan, 1974-1982, matematikaRabrenovi} Milosava, 1975-1976, fizi~ko vaspitaweVulovi} – Tetovac Nada, 1976-1988, biologijaBojovi} Radi{a, 1977-1978, likovna kulturaMarinkovi} Obrad, 1978-1978, hemija, doma}instvoRosi} Radmila, 1978-1979, likovna kultura, muzi~ko vaspitaweSedlarevi} Radoslav, 1978-1979, geografijaFilipovi} Milijana, 1978-20 , ruski jez, bibliotekaNasti} Rada, 1979, hemija, doma}instvoIli} Qubomir, 1979-1979, hemija, doma}instvoMaksimovi} Danica, 1979-1980, likovna kultura, muzi~ko vaspitaweLuji} – Risanki} Branka, 1979-1983, istorija, geografijaRaki} Milijana, 1979-2008,srpski jezik i kwi`evnostParezanovi} Dragica, 1981-1982, srpski jezik

Osnovna {kola „Dragoqub Ili}” iz Dra~i}a 1896–2008.

65

Petrovi} qubica, 1982-1982, hemija, doma}instvoTomi} Zorica, 1993-1994, hemija, doma}instvoPatjarevi} Milovan, 1988-1993, ruski jezikTojagi} Dinka, 1988-1993, likovna kulturaGenti} Dragana, 1988-1993,muzi~ka kulturaMilutinovi} Sekula, 1987-2008, istorijaMili}evi} – Jovanovi} Gordana, 1983-1993, geografijaSitarica Radmila, 1984-1987, istorijaRaoni} – Tomi} Zorica, 1985-, hemija, doma}instvoVeliki} Vesna, 1987-1988, muzi~ko vaspitaweMilivojevi} Milica, 1988-1993-1995, matematikaTepavac Nada, 1988-, biologijaRajovi} Branka, 1988-1990, hemijaNovakovi} Zoran, 1988-2001, fizi~ko vaspitawe\urovi} Radmila, 1988-1993,odbrana i za{titaMati} – Rajo(e)vi} Branka, 1973-1993, hemija, doma}. – kursna na-

stava ( 6. raz.)Stojkovi} Zora, 1989-1990, geografijaJovanovi} Verica, 1991-1992, biologija, hemijaVidakovi} Sne`ana, 1993-1994, geografijaRus Nata{a, 1996-2001, likovna kulturaKova~ Milica, 1996-2001, informatika, fizikaKoji~i} Jasmina, 1996-1998, geografijaStefanovi} – Te{i} Marina, 1996-2003, muzi~ka kulturaDimitri} Mirjana, 1997, geografijaKrsmanovi} Gordana, 1998-2001, geografijaSimijanovi} – Tasi} Slavica, 2000– , OTOAntonijevi} Tawa, 2001-, geografijaPetrovi} Marija, 2001-, muzi~ka kulturaVi}entijevi} Zoran, 2001– , ma{inac, informatika, matematikaMati} Aleksandar, 2003, muzi~ka kultura

Upraviteqi - direktori {kole

Mili}evi} V., 1945.Raki} Dragomir, 1963-1974.Jevti} Dragoslav, 1974 (februar-jun, VD)Ivkovi} Radi{a, ?-?, 1994.Vukovi} Cvetin, 1981, 1993-1994.Novakovi} Zoran, 11. maj 2001 – februar 2004. godine v.d, a direk-

tor od 2004-

Violeta Raki}

66

Izvori i literatura

Izvori:

– MIAV, Prosvetno odeqewe, 1945, kut. inv. br. 5 i 6 – Me|uop{tinskiistorijski arhiv Vaqeva (MIAV), Fond: Okru`ni narodni odbor Vaqe-vo (1944-1947), Prosvetno odeqewe 1945 (Izve{taji o radu {kola), grupaV, kutija inv. broj 5 i 6.– Osnovna {kola „Dragoqub Ili}” – Dra~i}, Arhivska gra|a {kole: Go-di{wi izve{taji o radu 1965/66, 1966/67, 1984/85, 1993/94, 2007/08 i dnev-nici rada.

Literatura:

– Grupa autora, 1986, 9, 19, 22, 33, 57-59, 117, 168, 226, 232 – Grupa autora,Osnovne {kole u Vaqevskom kraju 1918-1985, Vaqevo 1986,– Pavlovi} 1990, 116, 128-129, 155-156– Pavlovi} Qubomir: O Vaqevu i

[apcu, Vaqevo, 1990.– Stojanovi} 2004, 28, 70, 63, 69, 105, 166, 180, 181 – Stojanovi} P. Radoje:Podmaqenska sela biv{e op{tine Dra~i} (zapisi o vremenu, prostoru i qu-

dima), Vaqevo, 2004.– Tripkovi}, 1977, 38 – Tripkovi} Milan, „Seoske ~itaonice izme|u dvarata” u: Kultura u pro{losti vaqevskog kraja – izbor tekstova emitova-nih u emisijama Radio Vaqeva, Vaqevo, 1977.– Dejanovi}, 1981, 25 – Dejanovi} M, Titov prvi susret sa partizanima,Beograd, 1981.

[tampa:

– Nedeqnik „Napred“, od 1946. do 1970. godine

Summary

Under jurisdiction of the elementary school "Dragoljub Ili}" located in village ofDra~i} are, as belonging separate departments, schools in villages of Bukovi,Ba~evci, @abari and Prijezdi}, which were independent schools till the middle ofsixties of XX century. On the initiative of People's district committee in Valjevo, dat-ing from year 1960, school is named after Dragoljub Ili}, partisan from Valjevo Par-tisan detachment and one of the teachers that worked in this school.

It started working as independent school in year 1896. Being that it was almostimpossible to hold classes in the assigned building for school, Municipality boardfor schooling made decision to build a new school which was finished in year 1903.On October 30th, year 1941, the school building was burnt down by the occupationarmy, destroying furniture, teaching equipment as well as all archive material. Thebuilding was reconstructed in year 1944. Due to lack of space, the villagers gathered

Osnovna {kola „Dragoqub Ili}” iz Dra~i}a 1896–2008.

67

funds for making a new school building in year 1964, which was finished and put touse the very next year. The school was damaged in the earthquake in 1998, and theschool building was built again and officially opened on September 17th, year 2000.In the second half of XX century, some schools from nearby villages, which wereworking independently till that moment, were put under jurisdiction of the school inDra~i}, as belonging departments.

The school in village of Ba~evci was built in 1927, and it became a part of Dra~i}school on June 24th, year 1952.

Primary school in village of @abari started working in year 1935. The classeswere held in private building. The new school was built on the property which waspurchased in year 1938. The building remained unfinished, due to War. It was recon-structed on several occasions, but after the earthquake in 1998, the new school wasmade, which was put to use in March, year 2000.

The classes in the belonging department in village Brangovi} were held in pri-vate homes of the villagers, and so by the end of Second World War. From year1945, children from this village attended classes in the school in Dra~i}, 4 km away,and were driven there by bus. School building in Brangovi} was made during fiftiesof the previous century and it had capacity to accept children from Brangovi} and itssurroundings.

Prijezdi} school was opened in 1937. The classes were held in private houses, tillyear 1953, when new school was built.

School in the village of Bukovi was opened immediately after Second WorldWar, because the children from this village attended their classes in the school in vil-lage of Ba~evci, which was 8 km away.

The teachers worked hard on education of all locals through classes and coursesorganized in the school. In order to fight illiteracy, school staff organized courses inthe premises of the school.

Today, elementary school "Dragoljub Ili}" from Dra~i} represents good and wellequipped school.

Violeta Raki}

68