5/29/2019

1

Radni odnosi i kolektivno pregovaranje

Pravni okviri radnih odnosa

5/29/2019

2

Pravni okvir radnih odnosa ...

Radni odnosi su formalni i neformalni odnosi između menadžera i zaposlenih, odnosno pojedinaca i grupa koje ih predstavljaju.

U svakoj državi radni odnosi su precizno regulisani zakonskom regulativom.

Stepen razvijenosti zakonske regulative zavisi od uloge države u određivanju odnosa na tržištu rada.

Pravni okvir radnih odnosa ...

Zakonska regulativa iz oblasti rada i radnih odnosa u Republici Srpskoj obuhvata zakone kojim se uređuju oblast rada i sindikalnog organizovanja, štrajkovi, vođenje evidencije u oblasti rada, radno vrijeme, državni praznici i slično.

Za uređivanje oblasti rada, prava, obaveza i odgovornosti po osnovu rada najznačajniji zakonski akt je Zakon o radu.

5/29/2019

3

Pravni okvir radnih odnosa ...

Zakonom o radu uređuju se različite oblasti rada i radnih odnosa:

•Osnovna prava

•Obaveze i odgovornosti zaposlenih

•Zasnivanje radnog odnosa

•Radno vrijeme

•Odmori i odsustva

•Zaštita zaposlenih

• Zarada i druga primanja zaposlenih

• Prestanak radnog odnosa

• Ostvarivanje i zaštita prava zaposlenih

• Oblast privremenih i povremenih poslova

• Samozapošljavanje

• Oblast kolektivnog pregovaranja

Pravni okvir radnih odnosa ...

Prava, obaveze i odgovornosti po osnovu rada mogu se utvrđivati i podzakonskim aktima, kao što su:

• Pravilnik o radu

• Kolektivni ugovor (Opšti akti)

• Ugovor o radu

Pri tome se opštim aktima zaposlenom ne mogu dati manja, ali mogu veća prava u odnosu na ona predviđena Zakonom o radu.

5/29/2019

4

Pravni okvir radnih odnosa ...

Radni odnos se zasniva potpisivanjem ugovora o radu.

Ugovor o radu se zaključuje između poslodavca, s jedne strane, i zaposlenog, s druge strane.

Radni odnos mogu zasnovati radno sposobni građani stariji od 15 godina.

Za lica mlađa od 18 a starija od 15 godina za zasnivanje radnog odnosa neophodna je pismena saglasnost roditelja, odnosno zakonskog zastupnika.

Sindikat kao organizacija zaposlenih

5/29/2019

5

Sindikalno organizovanje zaposlenih ...

Sindikat je organizacija koja u ime zaposlenih poslodavcu prezentuje interese zaposlenih u oblasti zarada, broja radnih sati i radnih uslova.

Prema našim zakonskin propisima, sindikat predstavlja samostalno udruženje zaposlenih u koji oni stupaju dobrovoljno i koji samostalno radi na ostvarivanju i zaštiti grupnih i pojedinačnih prava i interesa zaposlenih.

Zakonom se štiti pravo zaposlenih da se organizuju kroz sindikate.

Sindikalno organizovanje zaposlenih ...

Zaposleni se organizuju kroz sindikate iz različitih razloga.

5/29/2019

6

Sindikalno organizovanje zaposlenih ...

Poslodavci i sindikat obično zastupaju različite interese.

Postoje dvije osnovne strategije koje poslodavac može da koristi u odnosu na sindikat:

• Strategija prihvatanja sindikata

• Strategija izbjegavanja sindikata

Strategija prihvatanja sindikata ...

Strategija prihvatanja sindikata podrazumijeva da rukovodstvo preduzeća prihvata sindikat kao legitimnog i ravnopravnog predstavnika zaposlenih, a kolektivno pregovaranje vidi kao prirodan mehanizam uređivanja uslova rada.

Prilikom pregovaranja, rukovodstvo preduzeća se trudi da dobije najbolje moguće uslove nakon potpisivanja ugovora i stara se o dosljednoj primjeni ugovora.

5/29/2019

7

Strategija izbjegavanja sindikata ...

Strategija izbjegavanja sindikata je kada menadžment pokušava da spriječi sindikalno organizovanje zaposlenih, jer se plaši nepoželjnih implikacija sindikalnog djelovanja i gubljenja kontrole nad zaposlenima.

Dva su pristupa u primjeni ove strategije:

• Supstitucija sindikata

• Slabljenje sindikata

Strategija izbjegavanja sindikata: Supstitucija sindikata ...

Supstitucija sindikata je pristup u kome je menadžment veoma osjetljiv i reaguje na potrebe zaposlenih.

Ideja je da se eliminiše bilo kakva potreba zaposlenih da se sindikalno organizuju.

Cilj pristupa je da se maksimalno zadovolje potrebe zaposlenih i poveća nivo njihovog zadovoljstva.

5/29/2019

8

Strategija izbjegavanja sindikata: Slabljenje sindikata ...

Slabljenje sindikata je pristup u kojem menadžment želi da po bilo koju cijenu spriječi bilo kakvo sindikalno organizovanje zaposlenih, pri čemu uopšte ni ne pokušava da bilo šta učini za dobrobit zaposlenih.

Ovaj pristup je za organizaciju daleko rizičniji u poređenju sa prethodnim, pa se zato u praksi i rjeđe koristi.

Faktori od kojih zavisi uticaj sindikata ...

Snaga, uticaj i pozicija sindikata zavisi od mnoštva faktora, od kojih su najznačajniji:

•Ukupan broj članova

•Stepen sindikalizacije

•Kvalitet i aktuelnost programa

•Ljudska i akciona osposobljenost

•Autonomija u odnosu na državu i poslodavce

•Finansijska i materijalna mogućnost.

5/29/2019

9

Kolektivno pregovaranje

Kolektivno pregovaranje ...

Kolektivno pregovaranje je proces koji prethodi zaključivanju kolektivnog ugovora između poslodavca, s jedne strane, i zaposlenih, s druge strane.

Kolektivni ugovori se obično zaključuju na period od dvije do tri godine, nakon čega ponovo dolazi do pregovaranja oko elemenata ugovora.

5/29/2019

10

Kolektivno pregovaranje ...

Uobičajeni elementi kolektivnog pregovaranja su:

• Priprema za pregovore

• Definisanje tema pregovora

• Faze u pregovorima

• Prekid pregovora

• Pregovaračka moć

• Postizanje sporazuma

• Provođenje sporazuma

Kolektivno pregovaranje: Priprema za pregovore ...

Priprema za pregovore je prva aktivnost koja se preduzima u procesu pregovaranja i čini osnovu kompletnog procesa.

Pregledaju se stari ugovori, kako bi se utvrdili nedostaci, koji onda postaju tema za pregovore.

Za pregovaračkim stolom oba učesnika u pregovorima imaju svoje pregovaračke timove, čiji sastav zavisi od veličine i tipa organizacije.

5/29/2019

11

Kolektivno pregovaranje: Teme pregovaranja ...

Teme ili oblasti koje su predmet kolektivnog pregovaranja mogu se svrstati u tri osnovne grupe:

(1) Obavezne

(2) Moguće

(3) Nezakonite

Kolektivno pregovaranje: Teme pregovaranja ...

Obavezne teme pregovaranja:

Tabela 11.1. Obavezne teme kolektivnog pregovoranja

Zarade Radno vrijeme Uslovi rada

Osnovne plate Naknada za prekovremeni rad Troškovi prevoza do posla Stimulacije Otpremnina za odlazak u penziju Penzijsko osiguranje Zdravstveno osiguranje

Dužina radnog vremena Dužina prekovremenog rada Godišnji odmori Odsustva Fleksibilno radno vrijeme Porodiljsko odsustvo

Otpuštanje u slučaju viška zaposlenih Napredovanje Prava po osnovu dužine radnog staža Pravila zaštite na radu Radna disciplina Procedura ulaganje žalbe Opisi poslova Uslovi za rad sindikata

5/29/2019

12

Kolektivno pregovaranje: Teme pregovaranja ...

Moguće ili dopustive teme pregovaranja su one oko kojih se obje pregovaračke strane saglase da budu elementi kolektivnog ugovora, ali nisu obavezne da o tom pregovaraju.

Kao moguće teme pregovaranja u praksi se nameću sljedeće:

• Zastupljenost predstavnika sindikata u upravljačkim tijelima kompanije

• Definisanje specijalnih otpremnina za penzionisane članove sindikata

Kolektivno pregovaranje: Teme pregovaranja ...

Nezakonite teme kolektivnog pregovaranja su one o kojima se ne pregovara i koje se prema zakonodavstvu određene zemlje smatraju nezakonitim i u njih se ubrajaju:

• Pravljenje privatnih dogovora između predstavnika menadžmenta i sindikata

• Prihvatanje politika i praksi sa diskriminatornim implikacijama

5/29/2019

13

Kolektivno pregovaranje: Pregovaračka moć ...

Pregovaračka moć predstavlja sposobnost jedne strane da ubijedi drugu stranu da prihvati njene uslove.

Tokom pregovora obje strane obično zauzimaju otvorenu poziciju jasno predstavljajući svoje ciljeve, ali i ostavljajući prostor za pregovore sa drugom stranom.

Kolektivno pregovaranje: Taktike i ishodi pregovaranja ...

Taktike su:

▰ Distributivno pregovaranje ...

▰ Integrativno pregovaranje ...

Ishodi su:

▰ Pobjeda-gubitak...

▰ Gubitak-gubitak...

▰ Delimično pobeda-djelimično gubitak ...

▰ Dobitak-dobitak ...

5/29/2019

14

Kolektivno pregovaranje: Načela pregovaranja ...

Načelo pregovaranja

dobiti-dati!Načelo

pregovaranja dati-dobiti!

Kolektivno pregovaranje: Faze pregovaranja ...

▰ Faza “idealizacije”

▰ Faza “razmjene”

▰ Faza utvrđivanja razumnih alternativa

▰ Faza u kojoj se postiže neformalni sporazum

5/29/2019

15

Kolektivno pregovaranje: Prekid pregovora ...

Do prekida pregovora dolazi ukoliko dvije strane ne mogu da postignu dogovor oko jednog ili više obaveznih elemenata kolektivnog ugovora.

U procesu razrješavanja eventualnih konflikata i postizanja dogovora obe pregovaračke strane koriste određene instrumente vršenja pritiska na drugu stranu.

Tri su tipa intervencija trećih lica koje mogu prevazići prekid pregovora:

• Posredovanje

• Utvrđivanje činjenica

• Arbitraža

Kolektivno pregovaranje: Prekid pregovora ...

Sredstvasindikalneborbeprotivmenadžmentakompanija

Štrajk- odbijajudadolazenaposao.

Sredstvamenadžerskeborbeprotivsindikatakompanije

Bojkot- odbijajukupovatii

poslodavčeveproizvodeiliuslugeiapelujunadrugedaučineisto.

Picket- vršedodatnipritisakna

poslodavcenosećitransparenteblizuposlodavčevihprostorijaižalećisenatretmanzaposlenih.

Lockout- odbijanjemogućnostida

zaposlenidolazenaposao(zatvaranjeradnihprostorija).

Štrajkbrekeri-poslodavaczapošljava

radnikeneštrajkače

Sudskazabrana-poslodavacdobijasudski

nalogkojimsenalažeštrajkačimapovrataknaposao

Sindikatiimenadžmentkaoprotivnici

5/29/2019

16

Kolektivno pregovaranje: Postizanje dogovora ...

Ukoliko ugovorne strane postignu sporazum o predmetu pregovaranja, onda se pristupa zaključivanju ugovora.

Tipičan ugovor obuhvata područja kao što su:

• Prava i obaveze menadžmenta

• Pozicija sindikata

• Žalbeni postupak

• Disciplinske i arbitražne procedure

• Cijenu rada

• Beneficije

• Odredbe o zdravlju i bezbjednosti zaposlenih

Zakonski okvir kolektivnog pregovaranja u RS

5/29/2019

17

Vrste kolektivnih ugovora ...

Kolektivni ugovor može biti:

• Opšti kolektivni ugovor - za određenu grupaciju ili granu djelatnosti, na nivou Republike,

• Granski kolektivni ugovor - za određenu granu djelatnosti i

• Pojedinačni kolektivni ugovor - koji se zaključuje kod poslodavca.

Potpisnici ugovora ...

Kolektivni ugovor zaključuju poslodavac ili reprezentativno udruženje poslodavca, s jedne strane, i reprezentativni sindikat zaposlenih, s druge strane.

Reprezentativnim sindikatom za zaključivanje opšteg i posebnog kolektivnog ugovora smatra se sindikat u koji je učlanjeno najmanje 20% zaposlenih u grani ili djelatnosti za koju se zaključuje ugovor, odnosno 20% ukupnog broja zaposlenih na teritoriji za koju se zaključuje ugovor.

Na strani poslodavca, reprezentativnim udruženjem poslodavaca se smatra udruženje u koje je učlanjeno najmanje 20% poslodavaca u grani ili djelatnosti, odnosno na teritoriji za koju se zaključuje kolektivni ugovor.

5/29/2019

18

Uticaj sindikalnog organizovanja zaposlenih na menadžment ljudskih resursa

Uticaj sindikalnog organizovanja na MLJR ...

Najznačajniji efekti sindikalnog organizovanja zaposlenih na menadžment ljudskih resursa ogledaju se kroz:

• Efekte na politiku zapošljavanja

• Politike obuke i razvoja zaposlenih

• Politiku kompenzacija

5/29/2019

19

Za one koji žele da saznaju više:

Stefan Zagelmeyer

The Employer's Perspective on Collective Bargaining Centralization: An Analytical Framework

Link:

https://www.researchgate.net/publication/247522325_The_Employer's_Perspective_on_Collective_Bargaining_Centralization_An_Analytical_Framework