Propaganda Skripta Final

7/29/2019 Propaganda Skripta Final

1/30

PROPAGANDAPropaganda je svojevrsan fenomen savremenog doba. To je istovremeno nauka, vjetina, istina i

manipulacija, akcija....Rije je izvedena iz latinske rijei propagare - irenje, rasprostiranje. Djelatnost kojoj je cilj da

preko odgovarajuih medija utjee na ljude mijenjanjem njihovih ideja i stavova.Propagator je pobornik i iri neku ideju (isto znaanje ima i imenica propagandist).

Propagacija (lat. propagatio) u nauci, posebno u fizici, znai rasprostiranje, uveanje.Propagandizam su naela i nain rada neke propagande. Vee se vee za poetak 17. vijeka, tanijeza 1622. godinu, kad je papa Grgur XV osnovao specijalnu ustanovu za irenje vjere, podnazivom Congregatio de propaganda fide. Nekoliko godina kasnije je u Vatikanu osnovana i

posebna kola za obuku propagandista.Propaganda nikad nije sama sebi svrha. Njena smisao je u praktinoj realizaciji.Sredstvo u rukama onog ko postavlja cilj i ko tim sredstvom upravlja radi postizanja tog cilja.Propaganda koristi tehniku sa ciljem usmjeravanja stavova, miljenja i ponaanja u tano

odreenom pravcu.

1. VIEZNANOST POJMA

a) PROPAGANDA I KOMUNICIRANJEIzmeu propagande i komuniciranja postoje evidentne razlike.Svaka komunikacija iji rezultat je povezivanje ovjeka sa drugim ljudima moe se u irem smislu

nazvati komuniciranje. Rije communicare znai sabrati, skupiti, davati, nuditi, dijeliti neto snekim. Ostvaruje se razliitim sredstvima, a za ovjeka je karakteristina komunikacijarijeima, ali i druge vrste upuivanja poruka (neverbalna komunikacija).

Komuniciranje je uvijek dvosmjerno, aktivan odnos izmeu komunikatora i recipijenta.Propaganda je jedmosmjerna komunikacija koja ima planski, organizovan i smiljen karakter. Njen

smisao je ubjeivanje, uvjeravanje i usmjeravanje recipijenta. Ona je persuazivna.Propagandom se koriste: politiari, ideolozi, rukovodee elite u kulturi, sportu, ekonomiji i sl.ema masovnog komuniciranja podrazumijeva sljedee elemente:

1. komunikator;2. informacija (poruka);3. kanali (mediji);4. recipijenti (sluatelji, gledatelji, itatelji).

ema propagandnog komuniciranja sadri ove elemente:1. kreator ili nosilac propagande;2. komunikator;3. poruka (informacija);4. kanali;

5. ciljne grupe;6. poeljno (modifikovano, novo) ponaanje recipijenata.

b) PROPAGANDA I INFORMISANJEPropaganda i informisanje su dugo tretirani kao sinonimi. Na razliku ukazuju izvorni izrazi koji su,

u oba sluaja, nastali iz latinskog jezika: propagare iriti, rasprostirati; informare obavijestiti, izvijestiti.

Informisanje se moe odrediti kao nepristrasno obavjetavanje javnosti o neemu ili nekome, dokpropaganda ne samo obavjetava nego i utie na ljude, na njihove stavove, miljenja i

ponaanja. Informacijom obino operiraju novinarstvo i publicistika. Za razliku odinformacije, logika propagandne poruke je postizanje cilja. Informacija slika stvarnost

1


2/30

onakvom kakva ona jeste, a propaganda tu stvarnost predstavlja onakvom kakvom se elividjeti.

c) PROPAGANDA I MARKETINGMarketing (trgovati) ekonomska aktivnost koja upravlja protokom roba i usluga od proizvoaa ka

potroau. Smisao marketinga u politikoj praksi je da se proda kandidat ili politika opcija.

Za razliku od propagande koja apeluje uglavnom na svijest i stavove recipijenata kako biobezbijedila odgovarajue ponaanje, marketing je usmjeren na definisan potroaki potencijal(politiki i ekonomski). Propagandna aktivnost se moe organizovati u skoro svim oblastimaivota, marketinka uglavnom u politikoj i ekonomskoj sferi.

d) PROPAGANDA I REKLAMAReklama (alamare glasno vikati, a reclamare ponovo uzvikivati) znai otprilike to i javna

preporuka, glasno isticanje rijeima, putem mass-medija svojstava neke robe i povoljnih cijenau cilju motiviranja potencijalnih kupaca.

Reklamu dijelimo na: neposrednu reklama lice u lice i posrednu putem mas-medija.

U politikoj praksi funkciju slinu reklami ima agitacija. To je javno pozicioniranje, naglaavanjedobrih svojstava neke ideje, politike opcije, kandidata.

Propaganda je sloena aktivnost, a reklama samo sredstvo za postizanje ciljeva i zadatakapropagande. Propaganda je dugoroniji proces, dok se reklama zadrava na kratkoronim ivremenski definisanim okvirima.

Rije 'reklama' se vie koristi u svakodnevnom narodnom vokabularu nego u strunim krugovima.Reklama se jo zove i ekonomija propagande, a smisao joj je u podsticanju potronje. Aktivnost

vezana za reklamu i potronju dijeli se na 3 nivoa: komunikacija - kupovina - upotreba onogato se kupuje.

e) PROPAGANDA I MANIPULACIJAShvatanje propagande kao komunikacijske manipulacije, posljedica je zloupotrebe dostignua i

praktinih mogunosti do kojih se dolazilo u sferi ideologije, politike, religije i ekonomije.Ima puno primjera o neogranienim mogunostima propagande u ostvarivanju humanih i

progresivnih ciljeva. (propaganda antihitlerovske koalicije, ljudska prava, potovanjezakonitosti ...)

f) PROPAGANDA I NEPROPAGANDANepropagandom se moe nazvati interakcija meu ljudima koja nije svjesna, svrsishodna,

namjenska i orghanizovana, ve je to interakcija koja je rezultat sluaja, prolaznih okolnosti,nenamjernog i usputnog komunikativnog djelovanja.

2. PROPAGANDA KAO PLANSKA I ORGANIZOVANA AKTIVNOSTPropaganda je svjesna, planski usmjerena konunikacijska aktivnost na mijenjanju i modelisanjumiljenja, stavova i ponaanja prema interesu i zamislila onog ko propagandu organizuje i realizujeshodno unaprijed odreenom cilju.Ova definicija sadri u sebi 5 bitnih elemenata:

uslovljenost propagandne aktivnosti ciljevima - Propaganda uvijek mora imati precizneciljeve, sa definisanom (prikrivenom ili otvorenom) namjerom pojedinaca, grupa,

institucija, politikih i ekonomskih centara moi.

2


3/30

organizator - Uvijek neko (pojedinac, grupa, organizacija, firma) ko propagandnuaktivnost organizuje. To je subjekt propagandnog djelovanja. Utvruje strategiju, arealizacija se povjerava specijaliziranim propagandnim organizacijama.mediji za posredovanje - Posredovanje propagandnih poruka tampa, radio, televizija,tribine, mitinzi, razgovori i drugi mediji mas-komuniciranja. Mass mediji su elektrosnki itamopani. Mediji propagandne komunikacije licem u lice su razgovori, mitinzi, tirbine.

Glavno sredstvo propagande u ovim medijima je usmena rije, zatim izgled govornika,njegovi pokreti i sl.ciljna grupa - Obavezno prisustvo ciljne grupe, konzumenta, prema kojem i zbog kojeg sei organizuje propaganda. Uvijek se usmjerava prema unaprijed odreenoj publici s ciljemda se utie na njene stavove, miljenja i ponaanja.

propagandna poruka - Propagandna poruka kao misaono jeziki ili nejeziki sadraj kojise konstruie i posreduje radi djelovanja na recipijenta.

3. PROPAGANDA KAO KOMUNIKOLOKA DISCIPLINAPropaganda je komunikoloka disciplina, koja ima svoju teorijsku utemeljenost, polje naunog

djelovanja, predmet istraivanja, metode, sredstva, principe, jasne naune ciljeve i zadatke ijase realizacija moe precizno provjeriti u propagandnoj praksi.Cilj je proirivanje saznanja omoguem utjecanju na ljude u komunikacijskom procesu. Do novih saznanja u sferi

propagande dolazi se prvenstveno naunim istraivanjima.Bitna svojstva propagande predstavlja postojanje:

predmeta istraivanja i podruja naunog interesovanja;povijesnog utemeljenja i razvoja;povezanosti sa drugim naukama i naunim podrujima;naunih ciljeva, principa i pravila;metoda i tehnika;sredstava i kanala djelovanja.

Propaganda osvjetljava, objanjava i proiruje saznajne puteve teorije kako bi propaghandnapraktina aktivnost bila to uspjenija.

Propaganda posebno izuava:pitanje politikih, ekonomskih, vjerskih i kulturnih procesa, interesa i intencija;pitanje ljudskih potreba za novim informacijama i znanjima;pitanje psihosocijalnih stanovitva i karakteristika pojedinaca i grupa;pitanje tehnoloke baze za posredovanje poruka;odnose, utjecaje i promjene do kojih dolazi u propagandnom procesu.

ISTORIJSKI RAZVOJ PROPAGANDE

1. PROPAGANDA U PREDINDUSTRIJSKOM PERIODUIstorija propagandne aktivnosti poinje kada i civilizacija. U periodu rodovskih i plemenskih hordi

koritene su primitivne tehnike za borbu ili za dolaenje do sredstava za ivot. Bile su vezaneza ratnu i ekonomsku propagandu. Mazali su lice ratnikim bojama, koristili tehnike verbalnogizraavanja, kako bi ostvarili ratne ciljeve ili se domogli hrane. Iako primjenjivani u

primitivnom i pojednostavljenom obliku, propagandni sadraji bili su jasni sadravali su

skoro sve aspekte namjernog djelovanja radi stvaranja uslova za eljeno ponaanje korisnikaodreenih poruka.

3


4/30

Karakteristika propagande u robovlasnikim i feudalnim drutvima je da se odnosila uglavnom naue povlatene grupe. U komunikativnoj praksi prostor dobijaju ne samo ratne, nego i politike,

pa i ekonomske poruke. Propaganda je ograniena na slobodne graane i robovlasnike.Kreatori poruka bili su u samom vrhu dravne i vjerske strukture. Najee je primjenjivan

pristup 'licem u lice', a zbog opte nepismenosti i nerazvijenost medija pismeno komuniciranjeje praktikovano rijetko.

2. PROPAGANDA NAKON PRONALASKA TAMPARIJEZahvaljujui tampariji, stvorena je mogunost brzog prenoenja poruka, a novinarstvo postaje

dominantan faktor u javnom komuniciranju. Na taj nain je stvorena mogunost bregprenopenja poruke i distribucije velikom broju ljudi na razliitim mjestima.

Napoleon se smatra preteom savremene propagande, jer je osnovao posebnu 'Sluba javnogmnijenja'. Usmjerena u dva pravca: interno i eksterno. Externo zadatak je bio demoralisanje

protivnika, a interno ka podrci politici, te poveanje mrnje prema neprijateljima.tampa je u propagandne svrhe koritena i u graanskom ratu u Americi. Jedan od tvoraca

propagandnog koncepta bio je George Washington koji je forsirao tampanje listova pomou

kojih su distribuisane prilagoene vijesti i komentari.Pronalazak radija daje nove, snanije podsticaje propagandi.Posebna panja se posveuje ratnoj i politikoj propagandi u pripremama za Prvi svjetski rat.

Tokom rata propaganda postaje jedno od najubojitih sredstava za ostvarenje ciljeva.Dogaaju su zahtijevali bre prenoenje propagandnih poruka, pa se sve vie koristi radio, a sve

masovnije upotrebljavaju i leci, plakati i zvunici.Posebna panja se poklanja stvaranju odgovarajue slike u inostranstvu npr Njemaka prema

arapskim zemljama, GB prema USA (1914. u okviru MIP-a osniva se Biro za ratnupropagandu).

3. IDEOLOGIZACIJA PROPAGANDE U 20. VIJEKUNakon Prvog svjetskog rata mnogi podstiu nauna istraivanja propagandne komunikacije, kako bi

poveali efikasnost.Pojavljuju se tri propagandna modela:komunistiki model agit-prop informisanja;faistiki model;graanski koncept slobodnog informiranja i propagande.

a) AGIT-PROP INFORMISANJEAgitacija i propaganda.

Realizacija je bila je u nadlenosti specijalnih institucija komunistike partije, zaduenih zaplaniranje, usmjeravanje i organizovanje partijske propagandne agitacije na nain da seobezbijedi dominacija partijskih interesa u sfim sferama- da se vri pridobijanje 'narodnihmasa'. Najznaajnije dunosti povjeravane su najistaknutijim lanovima Partije.

Mogue je uoiti 4 faze:agit-propi Oktobarske revolucije (lenjinistiki model) - propagandna aktivnost kombinovana je sa

mjerama prisile i fizikog terorastaljinistiki model prepoznatljiv po prisustvu psihologije podanitvasamoupravni model (SFRJ) samoupravno informisanje (infomisanje u rukama radnike klase i

svih radnih ljudi i graana)kineski model "velikih skokova' (Maucetung) - na vlasti su najpoznatiji i najkvalifikovaniji

predstavnici radnika i seljaka, koji e obezbijediti blagostanje uz pomo mudrosti velikog voeMaocetungaVanim politikim komesarima je neposredno podreena organizacija i realizacija agit-propa.

4


5/30

Primamljivim parolama i primjenom originalnih metoda komuniciranja, agit-propovci su se isticaliskromnou, oratorstvom, istrajnou, spremnou za rtvovanje za 'revolucionarnu stvar'.

Svi nabrojani modeli imaju 6 zajednikih karakteristika:utemeljenost na marksistikom uenjuapsolutni monopol vladajuih komunistiih partija

partijski organi agrit-propi su se brinuli za idejnu istou

mass mediji u nadlenost politikih grupa na vlastiurednici su provjereni i slijepo odani kadrovikoritenje koncepta obrnute piramide (prioritet pro-komunistike vijesti)

b) FAISTIKI MODEL PROPAGANDEUtemeljen je i razraen u vrijeme vladavine njemakih nacista od 1933. do 1945. godine. Idejni

tvorac ministar za 'narodno prosvjeivanje i propagandu' Jozef Gebels. Osnovno obiljeje tepropagande je glorifikovanje vlastite nacije i nipodatavanje drugih.

Gebelsovog propagandnog modela pridravali su se, sa manjim ili veim modifikacijama, svidiktatorski, nacionalistiki i faistiki reimi u prolosti i sadanjosti.

Goebbels je propagandu tretirao kao jedno od najvanijih politikih znanja i osnovni elementdravnike mudrosti.

19 osnovnih naela faistikog modela komuniciranja: obaveza utvrivanja, planiranja i voenjapropagande iz jednog centra; maksimalan oslonac na podatke dobivene istraivanjem javnogmnijenja i obavjetajnim putem; kontinuirano procjenjivanje stvarnog uinka; demoralizacija

protivnika (vojnog, politikog ili ekonomskog); dostupnost svih informacija koje centrima zapropagandnu aktivnost mogu pomoi u realizaciji propagandnih ciljeva; propaganda treba,shodno principu zanimljivosti, da koristi medije koji pobuuju panju; itd.

Propagandom je Hitler djelovao u dva pravca:prema meunarodnoj javnosti ubjeivanje da Njemaka nije za ratunutranja javnost raspirivanje mrnje prema svemu to nije arijevsko

c) KONCEPT SLOBODNOG INFORMISANJA I PROPAGANDEGraanski koncept slobodnog informiranja i propagande utemeljen je u zapadnim demokratijama.

Poeo je u vrijeme amerikog rata za nezavisnost. SAD su prve proklamovale slobodu tampe,okupljanja i dogovora i to potvrdile u ustavu pred kraj 18. vijeka.

Prioriteti tog koncepta su:ljudska prava i slobode,sloboda i pluralizam informisanja ikodifikacija prava u sloboda u meunaropdnim i nacionalnim okvirima.

Koncept je nadograivan vremenom i posljednjih godina karakteriu ga:

1. dominacija SAD-a i zapadne Evrope u plasiranju znanja i podataka u svjetskom sistemukomuniciranja;2. dominacija zapadnih zemalja u posjedovanju tehnoloke baze za prenos poruka i

podataka;3. dominacija engleskog i drugih zapadnoevropskih jezika na polju komuniciranja usvijetu.

Ova tri monopola osiguravaju prednost razvijenim demokratskim drutvima u nametanju njihovihvrijednosti i interesa.

U proteklim decenijama zabiljeena su dva organizovana pokuaja opstrukcije ovog modela:1. iz biveg Sovjetskog saveza insistiranje na modelu istinitog informisanja

2. iz nezavisnih zemalja zagovarali novi informativni poredak u svjetskim relacijama

5


6/30

U sueljavanju ovih koncepata prevagu je odnio model prava na slobodu informisanja ipropagiranja. On daje obiljeje svjetskom sistemu komuniciranja.

4. PROPAGANDA U VRIJEME 'HLADNOG RATA'Hladni rat je bio najvei propagandni rat u istoriji, voen izmeu SAD i SSSR prvenstveno

sredstvima i metodama politike propagande.Termin 'hladni rat' poeo se koristiti nakon to je poznati ameriki novinar Walter Lippman 1947.godine objavio knjigu The Cold War. On je pojam posudio iz francuske terminologije u kojojizraz la guerre froid oznaava propagandno-psiholoku i politiku aktivnost suprotnih

politikih snaga.Sovjetski blok je izgradio sistem prepreka prema Zapadom svijetu tzv gvozdenu zavjesu. Dokrtina

se temeljina na tezi da 'ameriki imperijalizam' pretenduje na cijeli svijet, da je vinovnikmeunarodnih kriza, te da je agresivnom propagandom naruio sistem meunarodnogkomuniciranja.

Ameriku doktrinu utemeljio je Truman 1947. godine. Njeno uporite je stav da je sovjetskikomunizam smrtna opasnost za demokratiju i da se treba oduprijeti svim sredstvima.

Propagandni centri zapadnih zemalja nalazili su se pri vladama i generaltabima vojski tihzemalja. Svojku aktivnost su realizovali pomou sistema RTV stanica i svjetskih agencija.

Hladnoratovksa ema propagandnog komuniciranja realizovana je po modelu crno-bijelo.Hladni rat je najei propagandni rat u istoriji, voen prvenstveno sredstvima i metodama politike

propagande. Prestankom blokovskog sueljavabnja prestalo je hladnoratovsko komuniciranje.

5) ISTORIJA PROPAGANDNIH AKTIVNOSTI PREMA BiHCentri iz kojih su pokretane te aktivnosti najee su bili u neposrednoj blizini (Beogradu, Zagrebu,

Cetinju ili Podgorici), ali i u drugim evropskim gradovima (Istanbulu, Moskvi, Veneciji, Rimu,Parizu, Londonu, Budimpeti i Beu).

U organiziranju odgovarajuih propagandnih akcija najuporniji su bili centri u Zagrebu i Beogradu.Istorija osvajakih planova Hrvatske i Srbije prema BiH je, zapravo, istorija njihovih

propagandnih napora u pravcu destrukcije cjelovitosti, dravnosti i meunarodnog identiteta.Karakterisala ju je agresivnost, sinhronizovanost i upornost.

Propaganda iz Beograda i Zagreba imala je dva glavna zadatka:1. promijeniti socijalna stanovita bosanskih katolika i pravoslavaca u pravcu njihovenacionalne identifikacije kao Srba i Hrvata.2. destruirati identitet Bonjaka, istrajno ih uvjeravajui da nisu to to jesu, nego 'Hrvatiislamske vjeroispovijesti', odnosno da su 'Srbi islamske vjeroispovijesti'.

Koriteni su religija, kultura i mas-mediji

Iza propagandne akcije Zagreba stajala je velikohrvatska opcija, iji je utemeljitelj Ante Starevi,koji je smatrao da su Bonjaci 'pohrvaeni'.Velikosrpska opcija koja je razraena u Naertaniju Ilije Garaanina iz 1844. godine, po kojem je

BiH 'srpska zemlja'. Garaanin je organizirao propagandnu aktivnost s ciljem prikljuenja BiHSrbiji i unitenja muslimana.

TEORIJSKA SHVATANJA O PROPAGANDIDva osnovna pristupa teorijskom istraivanju propagande su:

1. Propagandna komunikacija tretira se kao nehumana praksa s posljedicom

sniavanje kulturnog nivoa javnosti, opeg pada morala, pojave drutvenoneprihvatljivih ponaanja, uljuljkivanja masa u politiku povrnost i sl.

6


7/30

2. Propaganda je podizana na prijesto 'vrhovne nauke', sveprisutne aktivnosti,'najsavrenije umjetnosti ubjeivanja' itd.

1. KOMUNIKOLOKI STAVOVI I TEORIJE O PROPAGANDIU drugoj polovini 20. vijeka iskristalizirano je miljenje da je propaganda komunikoloka

disciplina, ali i komuniciranje u praksi. Tako se propagandi daje komunikoloki aspekt.Prema komunikolokim shvatanjima predmet propagande kao posebne discipline su:odnosi i procesi koji nastaju u kom. fazama na liniji kreator propagandne poruke i primaoci

propagandnih porukamediji za prenoenje propagandnih poruka i informacijamogunosti, rezultati i posljedice modifikovanja stavova, miljenja i ponaanja od strane korisnika

propagandnih porukaZakljuujemo da je priopaganda komunikoloka disciplina, ali i specifina kom. aktivnost.2. PSIHOLOKA SHVATANJA PROPAGANDEPsiholoke teorije polaze od shvatanja o slinosti ljudske prirode i centar interesa stavljanju u

promjene u svijesti ljudi do kojih dolazi djelovanjem propagande. Propagandna poruka, utjee

na formiranje i modeliranje emocija nezavisno od ljudske volje. Zbog prirode tog procesa, ljudikao pripadnici kolektiviteta, na njih odgovaraju jedinstveno.

Na ovim principima je utemeljeno miljenje nekih psihologa da se javnim mnijenjem moemanipulisati planski, organizovano i u skladu s unaprijed postavljenim ciljevima.

Psiholoka shvatanja propagande polaze uglavnom od stava da je:propaganda namjerna aktivnostusmjerena prema psiholokoj konstituciji pojedincacilj joj je mijenjanje vrijednosnih sudova i miljenjakoristi psiholoke metodePsiholoka shvatanja ignoriu medije propagandnog djelovanja, sredstva pravila i tehnike

propagande, te njene mogunosti u domenu proirivanja naunih saznanja , kao i same subjekteodnosno komunikatore u propagandnoj aktivnosti.

3. POLITIKOLOKE POSTAVKEPropagandom se bave svi politiari, a interes je na potrebi koritenja propagandnih saznanja i

prakse u realizaciji ciljeva i zadataka politike.Razvila se posebna grana politika propaganda, te njen poseban koncept politiki marketing.Politikoloka postavka propagande je da je propaganda smiljena i organizovana aktivnost iz jednog

centra radi uticaja na javno mijenje ili velike ciljne grupe i usmjeravanja aktivnosti tih grupa uskladu sa eljom onog ko organizuje propagandu, pri emu interesi onih koji propagiraju i onih

prema kojima je propagandna aktivnost usmjerena, ne moraju biti identini.

4. SOCIOLOKA POIMANJA PROPAGANDEPropaganda je aktivnost koja utie na promjenu drutvene strukture, javnog mnijenja i svijesti

drutvenih grupa s ciljem usmjeravanje ponaanja i djelovanja drutvene grupe, nacija ilinaroda. Sociolozi naglaavaju znaaj drutvenog konteksta propagande i pitanja uticaja

propagandne aktivnosti na drutvene procese i odnose.Sadraj poruka prvo prihvataju ljudi koji su vie zainteresirani za odreena pitanja i probleme.

Bolja informiranost ih podstie da dominiraju u grupi, a preko njih dolazi se do manje aktivnihi nedovoljno zainteresiranih lanova drutva simpatizera.

5. PROPAGANDA U EKONOMSKOJ NAUCI

7


8/30

U ekonomiji propagandi daju obiljeje sredstva za postizanje ekonomskih ciljeva (poveanjeprofita, intenziviranje potronje, prodaja roba i usluge, i sl.).

6. PROPAGANDA U VOJNOJ NAUCIPropaganda je sredstvo za postizanje ratnih ciljeva na taktikom i stratekom nivou. Radi se o

najsmrtonosnom oruju kojim se mogu postii bolji rezultati nego orujem. Upotrebom togoruja bavi se posebna grana propagande ratna ili vojna propaganda.

7. PROPAGANDA U TEOLOGIJISvrha je uticaj na ljude i pridobijanje za neko vjersko uenje. Institucija misionarstva je praktina

realizacija propagandnih projekata usmjerenih ka stvaranju predispozicija za prihvatanjereligije.

Propagandna stanovita u teologiji utemeljena su na porukama iz svetih knjiga u kojima se nalazeBoije naredbe, saopene ljudima preko Boijih poslanika.

PROPAGANDNE METODE

Pod metodama propagande podrazumijevaju se dva razliita pojma:nain na koji se realizuju nauna istraivanja u oblasti propagande inain na koje se u praksi realizuju odgovarajui propagandni ciljevi i strategije

U domenu propagande se koriste iste metode koje su prisutne i u drugim drutvenim naukama:1. metod analize sadraja;2. sociometrijska metoda;3. metod terenskih istraivanja;4. metod analize arhivske grae i dr.

Za istraivanja se koriste brojne tehnike: posmatranje, upitnik, anketa, testiranje, analiza grae i dr.Faze istraivanja su:utvrivanje i definisanje cilja istraivanja (def problema, motiva, znaaja i oekivanog efekta)

postavljanje hipoteze (postavljanje problema i pretpostavki, utvrivanje generalne pretpostavke irazraujuih hipoteza)

izbor istraivakih metoda i postupaka (okolnosti, podataka za verifikaciju hipoteze, izbor metoda,tehnika i instrumenata istraivanja)

utvrivanje nosilaca istraivanja (glavnog nosioca i saradnika)definisanje materijalnih sredstava (materijalna i novana sredstva)

provjera i ocjena projekta pomou probnog istraivanjarealizacija istraivanja na terenu

sumiranje podataka dobijenih istraivanjem i njihova klasifikacijaanaliza sadraja i generalizacijainterpretacija rezultata istraivanja

Pripremi i realizaciji propagandnih aktivnosti prethodi izrada medija plana koji sadri:1. Cilj (definisanje teme, znaaj, oekivani efekti);2. Nosioci propagandne aktivnosti (glavni nosilac i saradnici);3. Mjesto realizacije propagandne aktivnosti (fabrika, grad, opina, regija);4. Vremenski okvir (vrijeme potrebno za realizaciju, faze);5. Ciljne grupe (glasai, punoljetni, omladina, penzioneri, domaice, izbjeglice, i dr.);6. Nain realizacije (direktna ili indirektna komunikacija);

7. Mediji (mass-mediji, 'face to face', slobodan prostor, kombinovani, emisije na radiju,tv-u)

8


9/30

8. Potrebna sredstva za realizaciju propagandne aktivnosti (tehnika i novanasredstva);9. Vrijeme zavretka aktivnosti i analiza rezultata.

Izrada medija plana podrazumijeva raspolaganje relevantnim podacima o svim aspektima akcije.

Postoji vie podjela propagandnih metoda i postupaka. Najadekvatnijom se ini podjela na:

1. metode stvaranja odgovarajuih emocionalnih stanja;2. metode 'prilagoavanja istine'.

1. METODE STVARANJA ODGOVARAJUIH EMOCIONALNIH STANJALjudi razliito djeluju u pojedinim situacijama. Smisao koritenja propagandnih metoda i postupaka

je najee u stvaranju odgovarajuih emocionalnih stanja kod pojedinaca i grupa, kako biemocijama djelovalo na njihovu svijest i obezbijedili uslove za eljeno ponaanje.

Najee se u propagandi koriste metode:ubjeivanja,identifikacije i

stvaranja negativnih i pozitivnih osjeanja.Koristi se u politikoj, ekonomskoj, kulturnoj i vjerskoj propagandi. Efekti ubjeivanja zavise od:cilja ubjeivanjacilje grupesposobnosti onog ko ubjeuje iokolinosti u kojima se ubjeivanje realizuje

eljeno ponaanje ljudi mogue je osigurati i primjenom propagandne metode identifikacijekorisnika propagandnih poruka sa odreenom istaknutom osobom.

U propagandi i psihologiji poznata je i tzv. odbrambena identifikacija. Ona je izraz potrebe ljudi dau trenucima kriza rjeenje trae u kolektivu.

Metod identifikacije se u propagandi koristi uglavnom na etiri naina:isticanjem bliskosti i slinosti recipijenata s borcem za njihove interesenapadno prikazivanje odreenih linosti kao jedinih reprezenata onih prema kojima je usmjerena

propagandaidentifikaciju onog za ta se propaganda zalae, sa eljom i vrijednostima onih prema kojima se

upuuje propagandna porukanegativne pretpostavke identifikovanje krivaca za odreene potekoe

Metod izazivanja negativnih i pozitivnih osjeanja se esto koristi u svim propagandnim granama.Ratna i politika propaganda sklone su osloncu na mrnju, dok vjerska, kulturna i ekonomska

propaganda radije koriste osjeanja sa pozitivnim predznakom.

METOD 'PRILAGOAVANJA ISTINE'Propaganda koja je zasnovana na istini, koja se bori za humane ciljeve, organizirana racionalno irealizirana u pravo vrijeme, daje najbolje rezultate.Ako izmeu sadraja i njegove stvarne podloge ne postoji vrsta i objektivna veza, onda se moe

govoriti o 'prilagoenoj informaciji' ili 'prilagoenoj istini'. To je svjesna namjera komunikatorada unaprijed planira efekte poruke. To se postie manipulacijom u procesu stvaranja poruke nanain da se neki dogaaji preeuuju, a drugi prenaglaavaju.

ovjek e lake zapamtiti i reprodukovati neku poruku ako ona odgovara njegovim stavovima iinteresima. To propagandisti obilato koriste.Postoji vie postupaka 'prilagoavanja istine':

9


10/30

1. postupak uproavanja sadraja informacije;2. postupak mijenjanja sadraja;3. postupak naglaavanja pojedinih dijelova sadraja;4. postupak dopunjavanja izvorne informacije novim sadrajima.

Uproavanjem se zadovoljavaju potrebe manje obrazovanih, a dodavanjem elemenata obrazovanijise oslobaaju potrebe da sami razjanjavaju situacije.

Postoji drevni postupak koji je star koliko i propaganda iskrivljavanje sadraja i njegovogkonstruisanja od izmiljenih elemenata. La se plasira i kao istina. Vjeti propagandisti obinoizbjegavaju krupne lai i koriste se one u koje se lake moe povjerovati.

Iskustvo propagandiste: uinak lane informacije mnogo je jai od demantija.

PRINCIPI PROPAGANDEPostoji 7 temeljnih principa znaajnih za struktuiranje i prezentaciju propagandnih poruka:Istinitost se temelji na saznanju da najbolje propagandne efekte postie ona poruka koja je

dokumentovana provjerljivim i tanim injenicama. Ljudi zapravo komuniciraju zato to eledoi do sigurnih spoznaja, do istine, a sami to nisu u stanju, nego tek razmjenom iskustava,meusobnim razgovorom, provjeravanjem i eksperimentiranjem.

Pristupanost - nastojanje da se informacija ili poruka dostavi do svakog lana ciljne grupe, premakojem je usmjerena propagandna aktivnost.

Pravovremenost - nunost da se principi istinitosti i pristupanosti realiziraju u pravo vrijeme.Princip pravovremenosti u propagandi podrazumijeva racionalno koritenje raspoloivogvremena u pripremi i realizaciji propagandnih aktivnosti. Pogreno vremenski tempirana

poruka moe biti kontraproduktivna.Zanimljivost - 'Sve to je jednolino dosadno je, pa makar bila i srea'. Informacija za duu

upotrebu mora biti atraktivna, sadrajna, zanimljiva i pamtljiva. Propaganda je zato razradilasvoj stil izraavanja, od naunog stila uzela je uvjerljivost, od novinarskog racionalnost iuvjeriljivost a od literalnog tenost i dopadljivost.

Angairanost se odnosi na etiku dimenziju poruke, na ono to se eli postii ponaanjemrecipijenta. Teko je razlikovati angairano novinarstvo i propagandu. Kad novinarstvo forsiravladajuu ideologiju onda je propaganda.

Uvjerljivostje temeljni princip propagande i poruka mora maksimalno privui panju publike.Da bi bila uvjerljiva: poruka se vee za neki moan autoritet, bolje se usvaja ako ima emocionalne

sadraje, ako je na lokalnom jeziku, ako se esto ponavlja, redoslijed argumenata u sadraju,kod kojih je prikrivena namjera, stavovi nsiu u suprotnostima sa stavom ppublike, kad prijemu

poruke pogoduju pojednostavljenja, metafore i analogije, a poeljna je i umjerena redundacija.Usmjerenostje princip koji se temelji na injenici da svaka propagandna aktivnost ima zadatak i

cilj. Ima za cilj da usmjeri primaoca poruke, utie na njegove stavove misljenja i ponaanja zarazliku od novinarske info koja ima za cilj da obavijesti/informie...

PRAVILA PROPAGANDEJednostavnost podrazumijeva pristupano i jasno prezentiranje injenica, stavova i intencija. Kom.

znanost je utvrdila da jednostavno formulisane, upeatljive kratke poruke daju vee ofekte odonih sa sloenom strukturom. Mnoga uproavanja u politikoj propagandi se ine da bi selake manipulisalo ljudima i obezbijedilo njihovo ponaanje prema zamislima kreatora

propagande.Sugestivnost je pravilo propagandnog djelovanja koje prvenstveno rauna sa emocionalnom

stranom ovjekovog ivota. Sugestija je nekritiko preuzimanje tuih ideja, kada emocijevladaju razumom. Posebno je koristi ratna propaganda. ovjek u grupi manje je kritian ,

povodljiv je i spreman na zatitu lanova grupe ak i kada time kri drutvene norme.

Prilagodljivost ima nekoliko postupaka: uproavanje i mijenjanje sadraja, permutiranje,preuveliavanje, minimiziranje, dramatizovanje a sve u cilju prilagoavanja sadrajapropagandnom cilju.

10


11/30

Dramatizovanje se postie organiziranjem sinhroniziranih propagandnih akcija kojima je cilj da sepotenciraju odreeni problemi (ekonomski, socijalni, vjerski, nacionalni), bez obzira da i tiproblemi postoje ili ne.

Orkestracija njena sutina je u sinhronizovanoj i ofanzivnoj aktivnosti koja se organizuje iusmjerava iz jednog centra, te ima bitnu psiholoku dimenziju. Na stavove, miljenja i

ponaanja moe se djelovati samo trajnim, intenzivnim i optimalnim pobuivanjem u

komunikacijskom procesu. Pridravanje pravila orkestracije sprjeava da doe do zavorava.Koncentracija djelovanja je postupak racionalizacije tema i ciljeva i usmjeravanja djelovanja nabitne probleme. Od uspjenog pronalaenja centralne teme esto zavisi uspjeh propagandnihakcija. Prema nainu ispoljavanja dijelimo je na idejnu (odbrana zemlje), psiholoku (unoenjenesigurnosti), etiku (ruenje moralnih normi) i personalnu (atak na linost).

Ofanzivnost je pravilo iji je smisao u stvaranju situacija i stanja koje obezbjeuju ponaanjeprecipijenta u skladu sa eljama propagandista a najee je uslovljena snagom ideje koja sepropagira i opravdanou ciljeva. Sutina djelovanja je u stalnom angamanu prema objektupropagande.

Kontinuitet je aktivnost koja ini uvjerljivijom argumentaciju kojom se koriste propagandisti. Svakaisprekidana prezentacija negativno se odraava na efekat uticaja.

Ponavljanje omoguava bolje uenje i pamenje, te produbljuje i obogauje saznanja. Ukoliko seee ponavljaju vea je mogunost da poruke budu prihvaene.

Diferenciran pristup podrazumjeva primjenu 4 propagandne tehnike: posredno i neposrednodjelovanje, integrisanje i dezintegrisanje. Ovim pravilom esto se koriste ratna i politika

propaganda.Kontrapropaganda se temelji na principu interakcije u propagandnom komuniciranju. Mora

efikasno djelovati na predupreivanju, suzbijanju i smanjenju uinka protivnike propagande.Postoji nekoliko pravila kontrapropagandnih aktivnosti:

1. nunost praenja protivnike propagande;2. potreba selekcije slabih taaka protivnike propagande;3. iznalaenje onih slabih taaka prema kojima je mogue uspjenodjelovati;4. dovoenje protivnika u kontradikciju sa injenicama.

PROPAGANDA U SISTEMU KOMUNICIRANJAJedna od najvanijih funkcija drave je njen informativno-propagandni sistem koji identificira i

legitimira svaku dravu ne samo na njenom prostoru, u oima njenih graana, ve i umeunarodnim relacijama. IPS je istovremeno element identiteta naroda i drave, iju funkcijuosigurava djelovanjem u dva osnovna pravca:

1. prema vlastitoj populaciji, prema domaoj javnosti;

2. prema inostranoj javnosti i meunarodnim faktorima.Stepan razvoja i slobode IPS-a govori da li je vlast demokratska, a drava slobodna ili neslobodna.Preko IPS-a prezentiraju se osnovne informacije, ne samo o dravi, nego i o narodu koji tu ivi.

Odnos drave i IPS-a je vrlo sloen. IPS je skup organizacija i ustanova iz oblasti javnog idrutvenog komuniciranja, povezanih u cjelinu, ustrojenih po principu koordinacije isubordinacije.

IPS svake drave sadri obino 7 osnovnih elemenata:1. normativna regulativa kojom se osigurava sloboda tampe, potvrujumeunarodne konvencije o radio-difuziji, onemguava penetracija vrijednosti zabranjenihmeunarodnim normama, osigurava zatita dostojanstva linosti i istine.2. informativna agencija odgovarajuim kanalima prikuplja informacije za

domau i inostranu javnost.3. radio-difuzija jedan je od najvanijih elemenata IPS-a, a postoje centralni,regionalni i lokalni studiji. Pokrivaju podruje drave i pripremaju program za inostranstvo.

11


12/30

4. tampa se dijeli na osnovu vie kriterija: usmjerenosti, vlasnitvu,sadraju i sl. tampu IPS-a obino ine dravni listovi ili listovi bliski vladi, stranaki,

preduzetni, regionalni, listovi iji su osnivai grupe i pojedinci, specijalizirani asopisi (zaene, za omladinu, zatitu prirode, i sl.), te nezavisna glasila.5. edukacija kadra za informativno-propagandno djelovanje (instituti,zavodi, katedre na fakultetima, itd.)

6. organi koji brinu o odgovarajuem nivou subordinacije i koordinacije(posebna ministarstva za propagandu, ministarstva za informiranje, savjeti, i sl.)7. izvori informiranja ustanove koje raspolau podacima i injenicama, alii ustanove koje te podatke obrauju i prezentiraju neposredno ili posredno (putem medija).

Savremeni IPS se moe posmatrati uglavnom na 3 nivoa:1. na nivou nacionalnog ili dravnog komuniciranja;2. na nivou regionalnog komuniciranja;3. na nivou planetarnog (svjetskog) komuniciranja.

Nacionalni sistem informisanja BiH je dio regionalnog, evropskog IPS-a. Utemeljen je nagraanskoj tradiciji.

Evropskim IPS-om dominiraju tri najmonije zapadnoevropske zemlje: Velika Britanija, Francuskai Njemaka.

Svjetskim informativnim prostorom dominira SAD, a njena dominacija izraava se u monopolu: uoblasti tehnologije za prenos podataka, u oblasti organizacije i oblasti jezika.

NEJEZIKA SREDSTVA PROPAGANDEU ostvarivanju svojih ciljeva i zadataka propaganda se slui skoro iskljuivo vizuelnim i auditivnim

sredstvima.U domenu vizuelnog djelovanja dva su osnovna instrumenta: slika i tekst, a u sferi auditivnog

djelovanja to su govor i zvuk. Slika se moe izraziti putem fotogarfija, filma, dijapozitiva, tvslike, umjetnikim slikama, crteima itd. Tekst je fiksirana poruka koja se saoptava putemznakova, slova odnosno pisma (parole, slogani, pozivi...). Postoje i brojna auditivna nejezikasredstva koja djeliju na slunu percepciju (muzika, pucnji, buka, uzvici...)

JEZIK KAO SREDSTVO PROPAGANDEKao osnovno sredstvo komuniciranja jezik je i osnovno sredstvo propagande. Jezik propagande nosi

obiljeje jednosmjernog odnosa. Komunikatori su nosioci komunikacije, a gledatelji, sluatelji,publika su recipijenti.

Koritenje jezika kao sredstva propagande radi ostvarivanja uskih interesa i nehumanih ciljeva

naziva se propagandnom manipulacijom. Komunikator, koristei etiki neprihvatljivemehanizme, utjee na miljenja i ponaanja ljudi.Osnovno sredstvo sporazumijevanja meu ljudima je jezik koji se u komunikativnom procesu

razlikuje na verbalni i pismeni.etiri osnovna obiljeja jezika:

1. Jezik je drutvena kategorija, nastao i razvija se u sistemu drutvenih odnosa.Jezik u civilizacijskom smislu nije mogu u divljim plemenima i meu ivotinjskimvrstama.2. Jezik je istorijska kategorija, nastao kad i civilizacija. Narodi su kroz povijestsvoj jezik razvijali i obogaivali. Jezik je jedna od oznaka nacionalnog identiteta.3. Jezik je osnova kulture jednog naroda i drutva u cjelini.

4. Jezik je osnovno sredstvo komuniciranja meu ljudima, narodima icivilizacijama. Kao osnovno sredstvo komunikacije jezik je i osnovno sredstvo propagande.Jezik propagande nosi obiljeje asimetrine komunikacije, jednosmjernog odnosa izmeu

12


13/30

komunikatora i recipijenta. U propagandnom komuniciranju on je sredstvo orjentacije,dezorjentacije, socijalizacije, integracije, dezintegracije, akcije, reakcije i manipulacije. Ukonkretnim drutvenim odnosima jezik vladajue grupe je vladajui jezik. Njime nosiocivlasti oblikuju konkretnu politiku. Koriste ga za dominaciju nad ljudima i kao sredstvamanipulacije pojedincima i grupama. Takvo koritenje jezika naziva se propagandnommanipulacijom.

Dominacijom jezika osigurava se dominacija u svim sferama ivota, a izraava se putem:1. tehnolokih sredstava za posredovanje informacija;2. dominacijom u domenu komuniciranja i propagande;3. dominacijom u politikim odnosima;4. dominacijom vojne sile;5. dominacijom na tritu roba, kapitala i ideja;6. utjecajem preko domorodakih elita koje govore jezikom bivih kolonizatora.

Jeziki aspekt meunarodnog komuniciranja i odnosa je veoma vaan za razumijevanje isporazumijevanje. U meunarodnim odnosima postoji manja grupa dominantnih jezika pa su oni odstrane UN proglaeni za slubene jezike meunarodnog komuniciranja (engleski, francuski,panski, ruski, kineski i arapski).

PROPAGANDNI SADRAJPROPAGANDNA PORUKAPoruka je osnovni vid povezivanja injenica o nekoj pojavi, procesu i dogaaju koje izraavamo

pomou odgovarajueg sistema znakova i posredujemo u komunikativnoj praksi. To jeinformacija koju komunikator upuuje primatelju sa ciljem da utie na njegove osjeaje,miljenja, stavove i ponaanje.

Sadre 2 osnovna elementa:1. jezike i nejezike kodne sklopove upoznavanja;2. simbolike kodne sklopove konstruisane i posredovane sa ciljem utjecanja.

Poruke je mogue odrediti prema razliitim kriterijima. Uobiajena je podjela prema:1. kriteriju istinitosti poruke mogu biti objektivne i neobjektivne: one koje suutemeljene na injenicama i one koje za osnovu imaju izmiljene podatke.2. kriteriju sloenostiporuke mogu biti ope, posebne i pojedinane. Opte poruke seupuuju velikim grupama ljudi, ponekad i itavaj populaciji npr. Dejtonski sporazum,amerika Deklaracija nezavisnosti i sl.3. kriteriju psiholokih faktora mogli bismo ih podijeliti na one koje izazivaju

pozitivna i negativna osjeanja.4. kriteriju cilja ukazuje na namjeru onoga ko poruku upuuje. Poruka moe biti

politika, ekonomska, ratna, vjerska, i sl.5. kriteriju perceptivne osnove (ula) - auditivne, vizuelne, te audio-vizuelne poruke;

6. kriterij naina interpretacije - verbalne i neverbalne poruke.U propagandi se koriste i neverbalni znakovi (promjene izraza na licu, tjelesni dodir,

gestikulacija...) kao i razni vanjeziki sistemi (slikovne tehnike, muziko-tonska sredstva,arhitektonski oblici, vizuelna simbolika-odijevanje,mimika).

STRUKTURA PROPAGANDNE PORUKESvaka propagandni sadraj ima tri elemenata: informacioni, intencioni i redundantni.Informacioni elementi nude objanjenja i obavjetenja na osnovu kojih recipijent saznaje o tome to

mu plasira komunikator.

Intencioni elementi imaju zadatak da kod recipijenata izazivaju odgovarajua osjeanja,razmiljanja i ponaanja.

13


14/30

Redundantni elementi nude manje vane injenice. Bez tih elemenata poruka moe biti cjelovita, alije sa njima bogatija.

INFORMACIJA U PROPAGANDNOJ PORUCI

U strukturi faktora koji su najbitniji za sadraj i uinak svake poruke najvanije mjesto imainformacija, injenica, podatak koja propagandnom sadraju obezbjeuje najvaniji kvalitet-istinitost i uvjerljivost. Informacija je svaki uticaj to dovodi do promjene znanja. Informacija jenajvea ovjekova potreba. Uz informativne u njoj su uvijek bili zastupljeni i intencioni faktori kojisu naglaavali namjere komunikatora.Savremeni razvoj informisanja i propagande ukazuje na meusobno uticanje, pribliavanje ikretanje u dva smijera:

Propaganda insistira na istinitosti, na provjerljivim injenicama i informativnim sadrajima Informisanje pored injenica i obavjetenja nudi i elemente opredjeljenja, uvjeravanja ime

poprima karakteristike propagande.

NAIN KONSTRUIRANJA PROPAGANDNOG SADRAJAUoeni su specifini elementi koje treba imati svaka propagandna informacija:

1. poruka treba biti u vezi sa osnovnim ciljem ili eljama onih kojima je namijenjena;2. osnovni apeli trebaju biti upueni na izraene elje recipijenata pomou simbolaobeanja i zadovoljstva;3. neophodno je uproavanje sadraja zakljuaka i rjeenja;4. razumljivi i jednostavni termini pretpostavljaju se komplikovanim i strunimizrazima;5. poruka mora biti lako shvatljiva, bez potrebe ponovnog tumaenja;6. bitno je ponavljanje nekoliko osnovnih i jednostavnih pojmova, ali bez izazovanjaaverzije i ravnodunost;7. poruka treba da sadri elemente sugestivnosti;8. koritenje zapleta i iznenaenja kod odgovarajuih ciljnih grupa moe dati dobrerezultate.

Uslovljenost efikasnosti propagandnog djelovanja i naina komuniciranja ovisi o sredini, jer nisujednaki rezultati u preduzeu, naselju, drutvenoj organizaciji i politikoj partiji.

MEDIJI I PROPAGANDAMediji su posrednici pomou koji se poruke i informacije prenose od komunikatora do recipijenta.

U savremenoj komunikologiji odomaio se naziv medijumi. McLuhan medije identifikuje kaoposrednike koji pomau ovjeku ali su po svojoj prirodi i sami poruka.Oni su kanali zaposredovanje. Posrednika uloga medija znaajna je prije svega zbog drutvenog karakterakomuniciranja u kome se ostvaruju odreeni uticaji interesi i ciljevi. Od Starog vijeka do danasstalno se traila vea brzina prenoenja informacija. Od dovikivanja, glasonoa, tafeta, svjetlosnihsignala, bubnja, sve do pojave tamparije i novina, fotografije, radija... Postoji vie podjela medija,na govorne i tampane, posredni i neposredni, elektronski i tampani.

Najprikladnijom i najjednostavnijom se ini klasifikacija koja za osnovu uzima osjetilne, ulnekriterijume primanja poruka i informacija uopte. Prema tom kriterijumu medije propagandedijelimo na: auditivne, vizuelne, audio-vizuelne i informatike medije.

AUDITIVNI MEDIJIMediji koji se oslanjaju na ulo sluha (lat. audere uti).

14


15/30

Dijele se na posredne (radio, zvunik, magnetofon, itd.) i neposredne ('licem u lice' miting,razgovor, okrugli sto, tribina, itd.)

Zbog velikih prednosti u komuniciranju, najvie u upotrebi. Posebno dolaze do izraaja ukonfliktnim situacijama kao to su rat ili elementarne nepogode. Posebno se istie prednostradija.

VIZUELNI MEDIJIMediji koji se oslanjaju na ulo vida (lat. vizuelis) i koji dre primat u posredovanju poruka.Vizuelni mediji u propagandi su tampa (novine, asopisi, ilustracije, knjige, broure) i grafika

simbolika (plakati, leci, crtei, slike, karikature, stripovi). Grafika simbolika se upotrebljavatamo gdje stanovnitvo nema vremena da ita ili ne zna da ita.

AUDIO-VIZUELNI MEDIJIOsnovna audio-vizuelna sredstva u propagandi su film i televizija, koji su znatno uveali mogunost

propagandnog utjecaja.Televizija i film osiguravaju sintezu vizuelnog i audio doivljaja propagandne poruke. Na taj nain

se omoguava maksimalna ubjedljivost propagandnih poruka.INFORMATIKI MEDIJISmisao ove nove tehnologije je to omoguuje praenje dogaaja iz najudaljenijih krajeva u

trenutku odvijanja dogaaja. Ukljuivanjem savremenih informatikih tehnologija ostvaruje sevjeita ovjekova elja za dvostranu i viestranu komunikaciju. Ta tehnologija daje novemogunosti propagandi kojoj se prua prilika za maksimalan oslonac na njene temeljne

principe istinitosti, uvjerljivosti i pravovremenosti.

ZNAAJ MAS-MEDIJA ZA PROPAGANDNU AKTIVNOSTMas-mediji su oni mediji koji su organizacionim rjeenjima i tehnikim sredstvima u stanju

distribuirati informaciju velikom broju recipijenata. Oni su faktor usmjeravanja postupakaljudi, budui da sugeriu ocjene i stavove.

Odnos medija i cilja mogue je izraziti na sljedei nain:Jedan medij=samo informisanostDva ili tri medija=mogue je ubijeivanjeKombinacija vie medija (TV, tampa, radio, miting)=usmjeravanje ponaanja.Apsolutni primat u propagandnoj komunikaciji novog, informatikog vremena imae tana,

objektivna, pravovremena poruka iji e se smisao moi veoma brzo i lako provjeriti.

PROPAGANDA I CILJNA GRUPAovjek ostvaruje smisao postojanja kao drutveno bie i povezivanjem u grupi ili kolektivu. Otudasu grupa, masa, kolektiv primaran cilj propagandnog djelovanja (ciljna grupa primaoc

propagandne poruke). Velika panja se posveuje istraivanjima ciljnih grupa (porijeklo, idejnaopredjeljenja, sklonosti i sl.) jer tek nakon toga se moe utvrditi intenzitet i vrijeme trajanja

propagandne akcije.U odnosu na dominantan element koji povezuje njene lanove, grupa moe biti:

socioprofesionalna, demografska, kulturna, vjerska, etnika, te prostorna. Mogue ih jeidentifikovati i prema stilu ivota i sociokulturnim tenjama. Skoro svaka pojava uovjekovom ivotnom prostoru moe biti predmet njegovog stava, ali i stava grupe.

Stavovi su trajni sistemi pozitivnog ili negativnog ocjenjivanja, pozitivnih ili negativnih osjeanja i

tendencija. Sa stavovima se ovjek ne raa, on ih stie i formira ih na osnovu iskustav i znanja.To je jako bitna karakteristika jer ukazuje na to da se dobro planiranim i usmjerenim

15


16/30

drutvenim utjecajem u propagandnoj komunikaciji mogu mijenjati u drutveno-pozitivnom ilidrutveno-negativnom smislu.

Struktura stvaova - Sadre 3 komponente:kognitivnu (saznajnu, informativnu);afektivnu (emocionalnu, osjeajnu); konativnu (akcionu).

Mijenjanjem rasporeda komponenti, mijenja se i stav. Lake je mijenjati stavove nastae na osnovusaznanja, nego na osnovu emocija.Na formiranje stavova utjeu sljedei faktori: struktura linosti recipijenta; pripadnost odreenim

grupama; neposredno okruenje drutvene grupe ili pojedinci; ukupan drutveni ambijent. Ucilju mijenjanja i formiranja stavova propaganda najee koristi komunikoloka sredstvauticaja.

Efikasnost koritenja propagandnih informacija uslovljena je:1. specifinim svojstvima, interesima, potrebama pojedinaca i grupa;2. situacijom u kojoj se informacija daje;3. sadrajem informacije;4. sredstvima pomou kojih se informacija prezentira;

5. medijima preko kojih se recipijentima upuuju poruke;6. sposobnou komunikatora da osigura podudarnost, intenciju poruke i drutvenogstava recipijenta.

Uinak informacije na mijenjanje stavova uslovljen je stanjem i odnosima u ciljnoj grupi premakojoj je usmjerena propagandan poruke. vrstina grupnih normi u mnogome utie na to koliko ese informcija moi iskoristiti kao propagandno sredstvo za mijenjanje stavova. Ukoliko se eliobezbjediti otpornost publike prema nepoeljnoj propagandnoj aktivnosti, mora se obezbijeditivrsta uvjerenost i ispravnost ideja i stavova za koje se zalae kreator propagande.Efekt poruka je vei ako su usmjerene prema grupi nego prema pojedincu. Propagandno djelovanje

ima manje rezultate ako je usmjereno prema recipijentima koji vrsto vjeruju u svoje stavove.Efekat informacije je bitno uslovljen njenim sadrajem, te e prije biti prihvaena informacija koja

je usklaena sa linim interesima onoga ko je koristi. Raspored argumenata u informaciji jebitan segment uticaja na mijenjanje stavova.

Jednostrane informacije prisutne su u reklami i agitaciji, kao i u politikoj i ratnoj propagandi.Dvosmjerne informacije imaju u propagandi vei efekt, iako se one manje koriste, jer je propaganda

proces jednosmjernog komuniciranja.Sredstva koja propaganda koristi za mijenjanje socijalnog stava mogu biti pisana jezika i verbalna

sredstva. Rezultati koritenja tih propagandnih sredstava zavise od: komunikatora, od kanala iokolnosti u kojoj se propagandn aktivnost realizuje

Sam komunikator je presudan faktor uspjenosti u mijenjanju stavova (pravi komunikator nudiprovjerene informacije, dok manipulator uvijek nudi ideologije, magije kako bi zavarao

partnera)Od bitnog znaaja za mijenjanje i formiranje stavova su kanali za posredovanje poruka (novine,asopisi, radio, TV, film...)

PSIHOLOGIJA MASE I MEHANIZMI PROPAGANDNOG UBIJEIVANJAovjek ni na koji nain nije ravnoduan na odnos grupe prema njemu. Motiviu ga grupna

priznanja, destimuliu grupne osude.Postoje razna tumaenja dimenzije ovjeka kao grupnog i drutvenog bia:Trotter: grupni nagon ima ishodite u samoj biolokoj sutini ovjekadr Rudi Supek: posrijedi je prirodan nagon o emu govori univerzalnost grupnog ponaanja.

Njemu su skloni ljudi u svim djelovima planete.McDoughal: uoio je da se pored grupnog nagona ili gregorizma, ovjek istie po prirodnojsklonosti ka samoisticanju, graenju i podvrgavanju.

16


17/30

Postoje i razna tumaenja grupnog nagona (srea samo frojda navodi:)Freud: kod ovjeka postoje dva osnovna nagona koji ga veu za grupu: libido ili polni nagon(eros)i strah od smrti (tanatos). Ti nagoni su utemeljeni u sve oblike drutvenog ponaanja , u skolnosti kavladanju, podlonosti ili agresivnosti.

Svaka ljudska grupa ima niz zajednikih obiljeja, ali su dvije zajednike karakteristike ljudskih

grupa znaajne za progandne aktivnosti:1. naklonost prema lanovima grupe2. nenaklonost prema nelanovima grupe

I u samom ponaanju svake grupe postoje dvije znaajne zajednike crte sklonosti ka:1. hijerarhijskom ponaanju

Grupa moe funkcionisati samo ako ima lanove sa tano odreenim funkcijama, ako ima voe iizvrioce, u suprotnom grupa je obina gomila. Psiholog Garnijer ovaj odnos vidi kao manifestacijusavrenog prirodnog reda (manifestacija kroz odgovarajua osjeanja kroz ljubav za dominacijomi ljubav za potinjavanjem). Suprotno, mnogi naunici smatraju da se sklonost za vladanjem neraa, nego se stie u razliitim drutvenim situacijama.

2. odbrani ivotnog prostoraOd nastanka prvih rodovski zajednica ljudi su se vezivali za odreene drutvene prostore, estokose borili za taj prostor, kao uslov opstanka (borba za ivotni prostor kao propagandna aktivnost).Lorenz navodi da je okupljanje u grupe jedno od najprimitivnijih obiljeja grupnog ponaanja i dase radi o vrlo primitivnoj reakciji ljudskog ponaanja koje je posebno uoljivo kada se grupa nae uopasnosti. Ljudi se okupljaju, udruuju, smanjuje se netrpeljivost meu njima, raste solidarnost.

propagandisti i politiari znaju za tu prirodnu reakciju, zato se radi modifikovanja ponaanja ciljnihgrupa koriste faktorom spoljnje ili unutranje opasnosti. recipijentima se objanjava da seopasnosti mogu izbjei samo ako se ponaaju po receptu.Propaganda esto koristi mogunosti i nagon borbenog entuzijazma za usmjeravanje ponaanjaljudi. ini se to posebno u uslovima kada neka drutvena grupa ima namjeru zapoeti politiki iliratni konflikt (organizuje se propag. akcija koja se koncipira na nain da stvara utisak ugroenostiitave grupe, itavog naroda ili drave, kao ivotnog prostora). Ljudski borbeni entuzijazam

propaganda moe usmjeravati u dva pravca: pozitivnom (odbrana humanih vrijednosti, demokratije,prava linosti) i negativnom (destrukcije, agresivna ruilaka ponaanja, zloine i sl.).

PROPAGANDA I AGRESIVNOSTAgresivnost je sloena pojava i svojevrsna manifestacija borbenog entuzijazma. Izvore ljudske

agresivnosti dijele se na dvije grupe: vanjskih i unutranjih izvora.Vanjske izvore bihevioristi su dovodili u vezu sa nemogunou ovjeka da zadovolji svoje potrebe,

te kulminacija takvog stanja dovodi do socijlanog stanja netrpeljivosti prema nekoj naciji ilinarodu, dok su psihoanalitiari davali primat unutranjim preprekama u samom pojedincu kaouzroku agresivnosti.

Propagandna aktivnost kao sredstvo aktiviranja i usmjeravanja agresivnosti koristi se u situacijamakada agresivno ponaanje ima funkciju vojnog ili politikog instrumenta. propaganda se u timsituacijama javlja kao korektor agresivnosti kako ona ne bi izmakela kontroli i vratila koa

bumerang onima koji su aktivirali agresivni potencijal. Vjetom poroapg. akcijom kolektivnaagresija se kanalie, usmjerava, podstie ili suzbija sve dok cilj (ekonomski, politiki ili vojni)ne bude ostavren ili doks e od tog cilaj ne odustane. U tom pogledu mediji propagande

pmoguavaju nastanak novih oblika agresivnosti. Mediji su svojevrsna oruja koju propagandakoristi za unitavanje, a da ubojice ostaju iste pred svojom savjeu (Markuze).

Moralne dileme i etike koione mehanizme propaganda agresora otklanja na sljedee naine:pranje savjesti od posljedica racionalnog koenjakanalisanjem nezadovoljstva mase (ciljne grupe)

17


18/30

aktiviranjem faktora unutranji i vanjski neprijateljMasovno pranje savjesti je propagandno-psiholoki postupak koji ima za cilj uklanjanje

mehanizama racionalnog koenja i dovoenja razuma na nivo nesposobnosti razlikovanjaonoga to je moralno opravdano ili neopravdano

Kanalisanje nezadovoljne mase je postupak u kome propaganda obino igra na kartu najavljivanjasvijetlije budunosti, na forsiranje teze da su uzrosci nezadovoljstav prolazni i da e uskoro biti

uklonjeni. kada se nezadovoljstvo ili agresivnost smire, propaganda zaboravlja2 ranije poruke,obeanja i sugestije.Faktor unutrani ili spoljni neprijatelj propaganda obino aktivira u dva sluaja: kada unutraanje

napetosti i unutranje nezadovoljstvo dostigne takve razmjere da se ne moe kontrolistaimehanizmima institucionalne kontrole i usmjeravanja (policijom, vojskom, sudstvom,obrazovnim ustanovama...) i kada se za ostavarenje ciljeva politike ili ekonomije, poredredovnih kanala (diplomatije, carine, kredita, vojne moi) mora koristiti potencijal cijelogstanovnitva. Na faktoru vanjski neprijatelj insistiraju po pravilu nedemokratski reimi.Unutranjeg neprijatelj su najee izmiljala tzv. ideolola drutva komunistike i faistike

provenijencije.

PROPAGANDA I DRUTVENE PREDRASUDENaziv predrasuda potie od latinske rijei prejudicium, to znai donositi sud ili zakljuak bezprethodnog provjeravanja ili uvaavanja injenica.Uspjeno koritenje predrasuda ili pak njihovo uklanjanje iz svijesti pojedinaca i drutvenih grupasredstvima i metodama propagande podrazumijeva poznavanje uslova u kojima taj negativni sud(predrasuda) nastaje.Gordon Olport, misli da su one rezultat odgovarajueg intelektualnog i iskustvenog procesa.Radise zapravo o prebrzom donoenju zakljuaka na osnovu nekog skromnog iskustva.Kada se predrasude jednom formiraju one postaju imune na nova iskustva.- Zato su pojedinci skloni predrasudama?Olport odgovor vidi u psihikoj strukturi linosti.Beznaajne linosti osjeaju izvjesnu premo kada mogu prezirati pripadnike druge grupe, kaomanje vrijedne, dostojne prezira i podcjenjivanja.

Propaganda koja koristi u svojoj aktivnosti predrasude, moe se prepoznati po tome to ukomunikativnom procesu :

1. Ogovara i negativno kvalifikuje etniku grupu u cjelini;2. Opravdava izbjegavanje pripadnika drugih drutvenih grupa i podstie drutvenu distancu uodnosu na pripadnike drugih naroda;3. Objanjava diskriminaciju kao moralno i politiki logian in kako bi se u vlastitoj populaciji

izbjegle mogue dileme;4. Opovrgava injenice koje ne idu u prilog ''vlastite strane'';5. Napad na pripadnike drugih drutvenih grupa, na javnoj sceni, koje afirmiu kao drutevnoopravdan postupak.

Odgovarajua propagadna akcija uvijek pomae da se predrasude lake potvrde na drutvenoj scenii da akcije dobiju odgovarajue drutveno priznanje.Donekle slina drutvenoj predrasudi je drutvena zabluda.Zabluda se, meutim, pomou iskustva i racionalnog provjeravanja, raltivno brzo moe otkloniti,dok je otklanjanje predrasude mnogo tee i mukotrpnije.Osnova drutvenih i etnikihpredrasuda je, prema miljenju Supeka, u grupnoj identifikaciji sa

ciljem mobilizacije prema vanjskom neprijatelju.

18


19/30

Dvije iroko rasprostranjene predrasude koje se esto koriste u svim propagandnim granama susociocentrizam i etnonacionalizam.Sociocetrizamje nastojanje pojedinaca da se na socijalnom planu izjednai sa svojom grupom, sanjenim vjerovanjem, miljenjem i spozajnim kriterijima.Sociocentrizamje kontinuirano podreivanje pojedinaca kolektivu.Sociocentrizam se nalazi u osnovi propagande koju organizuju autoritarni reimi.

Etnonacionalizam izraava duboke tendencije za samoodranjem grupe.U njemu je pored jake nagonske vezanosti za grupu ugraen osjeaj vezanosti za teritroiju, teneprijateljski stav prema svim strancima koji na bilo koji nain izraavaju aspiracije prema tojteritoriji.Ekstreman oblik je ovinizam.ovinisti su direktni nasljednici divljih hordi, u kojima je pripadnost jednoj grupi znailaautomatsko neprijateljstvo i agresivnost prema drugoj grupi.

Neto civilizovaniji oblik etnonacionalizma je zahtjev pripadnicima druge grupe da asimiliraju ipokore, umjesto da budu fiziki likvidirani.Regionalni etnocentrizamje opasnost od naroda sa drugih kontinenata, od drugih rasa i slino.Evrocentrizam su superiornosti Evropljana u odnosu na narode drugih kontinenata.

EKONOMSKA PROPAGANDASUTINA I ZNAAJ EKONOMSKE PROPAGANDEEkonomska propaganda (EP) je domen ekonomskih odnosa i po podruju interesovanja bitnorazlikuje od drugih propagandnih grana (politike, ratne, vjerske ili kilturne propagande).Jedna od osnovnih specifinosti ekonomske propagande je podruje djelovanja.Krajni cilj ekonomske propagande: Specifinim metodama i sredstvima uz pomo steenih i novihsaznanja obezbjediti dobit (profit) do kojeg se dolazi porastom tranje roba i usluga.Profit je, dakle, glavni cilj i smisao ekonomske propagande.Ekonomska propaganda ima etiri osnovna zadatka:1. Da prenese informaciju i poruku potencijalnom recipijentu cilj da omogui kupcu (potroau)da na vrijeme pronae proizvode i usluge koje su im neophodne;2. Razvije pozitivan odnos prema propagiranim proizvodima propagandnim sadrajima nastoji seformirati pozitivan stav o proizvodu, usluzi ili promijeniti raniji negativni odnos;3. Motivie potronju ekonomska propaganda, ne samo da formira poeljan stav, nego motivie i

praktina ponaanja u domenu potronje;4. Uvea profit proizvoaa, distributera i trgovca meu ekonomistima, s tim u vezi, jo uvijektraju sporenja o tome kako izraunati doprinos propagande ukupnoj zaradi.Reklamiranje se, meutim, isplati, sve dok se njime, kako kae poznati ameriki ekonomistGalbrajt, obezbijeuje profit.Sutinski propagandi zadaci ostvaruju se u procesu koji ima etiri komunikacijska nivoa:

- izraena potreba kupca za informacijom;- upoznavanje robe neposrednim uvidom;- formiranje potroakog stava ili ubijeenja o potrebi kupovine;- akcija (kupovina).Sama kupovina robe ili koritenja usluga je sloen proces koji u osnovi pretpostavlja dva bitnamomenta:- posjedovanje volje, motiva da se roba kupi radi zadovoljavanja odreenih potreba;- raspolaganje novcem, materijalnim sredstvima neophodnim za kupovinu-Osnovni zadatak propagande je da motivie potencijalnog kupca na korake u pravcu donoenja

pozitivne odluke i da njegovo odluivanje traje to krae.Ekonomska propaganda koristi postupak promjene redosljeda interesa insistirajuu prvenstveno na

interesu potroaa iako je zapravo u prvom planu interes proizvoaa-U ostvarivanju svoje funkcije kreatori ekonomske propagande moraju imati u vidu itav nizmomenata i moraju voditi rauna o:

19


20/30

- potrebama i finansijskim mogunostima potencijalnih kupaca;- konkurenciji;- karakteristici proizvoda;- reakciji konkurencije na ulogu ekonomske proagande- raspoloivim sredstvima za propagandu.Efikasnost ekonomske propagande uvjetovana je nizom inilaca.

Njen uticaj na poveanje prodaje i profita zavisi, pored ostalog od:- inteziteta tranje;- emocionaliziranosti motiva;- od samog prozvoda ili usluge.

CILJEVI EKONOMSKE PROPAGANDEPromarni cilj utjecanja na stavove i miljenja ciljnih grupa (publike, recipijenata, kupaca) kako bi seobezbijedilo poeljno ponaanje na tritu.Bitna su etiri cilja EP:

1. da posredovanjem poruka i informacija, informie potroae o odgovarajuim proizvodima i

uslugama, te tako stvara uslove za poveanje trnje;2. da podstie i selektivnu tranju u kojoj se preferira odreeni proizvod;3. da utjee na modeliranje odgovarajue potroake svijesti ime se stvaraju potrebe za

stalnim kupovinama i navike da se stari proizvodi zamijenjuju novim;4. pomou ekonomske propagande pojedine firme utjeu na stvaranje to povoljnije predstave

o sebi (imagea).

POKUAJ DEFINISANJA EKONOMSKE PROPAGANDEZa R. Milanovia propaganda je oblik komunikacije izmeu ponuaa i kupca, odnosno potroaa.Irvin Grejhman istie u prvi plan komunikoloku idmenziju ekonomske propagande.EP je prenoenje prodajnih poruka stvarnim ili potencijalnim kupcima od osobe ili organizacije koja

prodaje neku uslugu ili proizvod pomou plaenih ili neplaenih medija, radi utjecanja ilipridobijanja.Borisu Petzu propaganda je ''metoda utjecanja na ljude i njihove stavove, spada u metode ope

propagande, tj. u metode mijenjanja stavova uope''.Mogli bismo definisati ekonomsku propagandu kao svjesno i organizovano pobuivanje panje i

podsticanje interesovanja u trinoj komunikaciji za odreeni proizvod ili uslugu s ciljem da se natritu obezbijedi, odri i povea tranja, a time i plasman robe i usluga, to je osnovna pretpsotavkaostvarenja odgovarajue dobiti (profita).

ELEMENTI EKONOMSKE PROPAGANDESam pojam ekonomska propaganda ukazuje na postojanje elemenata koji ga odreuju.To su:- kreatori propagande;- organizacija u okviru koje se EP realizuje;- specifine metode;- masovni mediji;- postojanje ciljne grupe;- poeljno ponaanje ciljen grupe (kupovina robe i sl.).

MEDIJI SAVREMENE EKONOMSKE PROPAGANDEPodjela medija EP na:

20


21/30

- indirektne medije;- neposredne (direktne);- publicitet.

a) Indirektni savremeni mediji EPPosredni ili indirektni mediji ekonomske propagande u savremenim okolnostima su:

a) tampani mediji (listovi, asopisi, katalozi, publikacije);b) elektronski (radio, televizija, projekciona sredstva, kompjuteri, sateliti).U posrednoj komunikaciji EP koristi uglavnom etiri medija za prenoenje poruka.To su:- listovi, asopisi, publikacije;- radio;- televizija;- reklamni materijali.

b) Neposredni (direktni) mediji EP- razgovori;

- katalozi;- prop. filmovi;- prezentacione smotre;- sajmovi;- panoi, posteri;- svjetlea reklama;- markice, amblemi.

c) Publicitet- prilozi u mas medijama;- knjige;- dok. filmovi;- internet.

d) Izbor medija za prenoenje reklamnih porukaIzbor medija zavisi od nekoliko faktora, a prvenstveno od cilja propagande (bazini kriterij), uslovau kojima se realizuje i prirode trita (ponude i tranje)..

KORISNICI REKLAMNIH PORUKAKorisnici poruka, odnosno ciljne grupe prema kojima je usmjerena aktivnost u trinom

komuniciranju i njihovi stavovi jedan su od osnovnih faktora EP.Osnovni smisao EP je pobuivanjeinteresa i formiranje pozitivnog stava potencijalnih kupaca prema proizvodu ili usluzi. Uspjenoorganizovana EP vjeto koristi metode i sredstva za obezbjeivanje pozornosti publike. Ovajelelment propagande (pozornost) podrazumijeva nekoliko bitnih pretpostavki:

- pravo vrijeme propagandne akcije- pravilan izbor medija- poznavanje potreba potroaa- postojanje odreenog kvaliteta propagiranog proizvoda

Priroda, potrebe, elje i finansijke mogunosti ciljnih grupa sastavni dio svakog plana propagandneakcije.

EP I POTRONJA

21


22/30

itava propagndna aktivnost ima smisao u krajnjem cilju odluciprimaoca propagandne poruke daiz stanja elje za odreenim proizvodom ili uslugom pree u stanje akcije da kupi proizvod iliuslugu.

PROMOTIVNE AKTIVNOSTI U EKONOMSKOJ PROPAGANDI

Rije 'promocija' je nastala od latinskog promotio, unapreenje, proizvoenje u neto vie. U ekonomiji i politici promocija se poima kao oblik aktivnosti kojem je cilj informiranje iubjeivanje recipijenata da prihvate poruke.Tako se promocija tretira kao komunikacija kojoj jesvrha ubjeivanje drugih da prihvate odreeni proizvod, ideju, koncept ili linost. U sferi ekonomske propagande, promocije se najee organiziraju kombinovano, a nainovisi od: cilja promotora, odnosno organizatora promocije; veliine i prirode trita; medijakomuniciranja; osobenosti proizvoda (cijene, kvaliteta, trajnosti); stvarnih potreba potroaa za

promovisanim proizvodom.

FAZE KOMUNICIRANJA U EKONOMSKOJ PROPAGANDI

Komuniciranje u ekonomskoj primijenjuje se u najmanje 3 faze:1. fazu informiranja (tano prezentiranje osnovnih podataka o robi ili usluzi);2. fazu ubjeivanja (plasiranje poruka koje sadrajem uvjeravaju kupca da je neki proizvodkvalitetniji, jeftiniji, korisniji;3. fazu diferenciranog pristupa (realizira se u 3 nivoa: reklamiranje marke i proizvoaa,

posebne kategorije kupaca i specijalnih propagandnih programa).

PROPAGANDA U MEUNARODNOM MARKETINGUMeunarodni marketing je poslovna aktivnost koja usmjerava tokove roba i usluga prema

potroaima u vie od jedne zemlje. Bitna je realizacija 4 osnovna zadatka:1. definisanje meunarodne marketinke strategije;2. izbor meunarodnog trita;3. optimalan proces donoenja odluka;4. organizovanje meunarodnog marketinga (MIS-a).Propaganda na meunarodnom tritu je oblik komunikacije (komunikacioni MIS) koji ima 4elementa: ekonomsku reklamu; unapreenje prodaje; publicitet; linu prodaju.

POLITIKA PROPAGANDAPolitika propaganda je planska djelanost, organizovana iz jednog ili vie centara s ciljem da se

pomou odgovarajuih medija utjee na formiranje, kontrolisanje i modifikovanje stavova iponaanja publike shodno unaprijed postavljenim politikim ciljevima. Pojam 'politikapropaganda' je nastao krajem 18. vijeka, sa stupanjem na scenu graanske klase kojademokratiju postavlja kao temeljnu odrednicu organizovanja drutva.Realizacija politikihciljeva nezamisliva je u demokratskim drutvima bez oslonca na mogunosti savremene

politike propagande. Propaganda, po pravilu, prati politiku, slijedi njene ciljeve i predstavljainstrument politike.

Pojam 'propaganda' potie iz prve polovine 17. vijeka, ali neke forme susreemo i u staroj Grkoj iRimu i kod Arapa. Na podruju BiH govornitvo je njegovano na dvorovima sandakbegova ivezira. Poseban znaaj imala je institucija divana (razgovora). Na sultanovom dvoru se pominjeinstitucija evet efendije, koju su sultana podsticali u govornoj komunikaciji.U zemljama

zapadne Evrope srednjeg vijeka, politika i vjerska propaganda su sinonimi. Prvi propagandnirat na politikom polju vodila je njemaka drava u vrijeme vladavine Fridriha II protivkatolike crkve.

22


23/30

SREDSTVA POLITIKE KOMUNIKACIJEGOVOR je osnovni instrument politike propagande. Govornitvo postoji radi uvjeravanja slualaca

i usmjeravanja njihovog ponaanja.Govornik treba biti obrazovan, imati ugled (biti ovjek od autoriteta i etian) i sposobnost

uvjeravanja.Tri bitna elementa govornitva u propagandi:mora biti uvjerljivo,svrsishodno iizvedeno prema odreenim pravilima.

NEVERBALNA SREDSTVA POLITIKE PROPAGANDENeverbalni instrument je veoma sloen, a bez njega je nezamislivo ostvarenje politikih ciljeva.

Treba da privue panju, obezbijedi odgovarajui imid.Specifina neverbalna sredstva su:

1. Promotivni materijali - slue za jednokratnu politiku upotrebu i koriste se na poetkuizbornih aktivnosti. Slogani moraju biti kratki i sadravati glavni cilj.

2. Plakatvei listovi papira iji sadraj su simbol stranke, slika kandidata i slogan.3. Specijalna izdanja stranakih listova ili broura objavljuju programe stranke, politike

akte, fotografije, itd.4. Oglasi u tampi mass-mediji u demokratskom drutvu su vanstranaka glasila, pa stranke

te medije koriste za propagiranje svojih poruka kroz plaene oglase. Imaju specifinagrafika rjeenja, fotografiju, glavni slogan i osnovno obavjetenje biraima.

5. Afi list papira sa osnovnim politikim porukama koji se lijepi na prometna mjesta.6. Telemarketingje nastojanje stranke, odnosno njenih vjetih i iskusnih aktivista, da se

pomou telefona pridobiju linosti od autoriteta koje mogu utjecati na svoju okolinu.7. Korespondencijaima isti zadatak, ali pismima.8. Izborni spotoviprivlae panju i afirmiu imid stranke i kandidata porukama u trajanju od

20 do 40 sekundi. TV spotovi trebali bi se raditi na najviem profesionalnom nivou.9. Promo kartice su vrsta letka tampanog na kartonu sa slikom kandidata, brojem telefona,

adresom, simbolom stranke i funkcija na koju se kandidira.10.Materijali za reprezentaciju znake, bedevi, naljepnice, zastavice...

Politika propaganda nikad ne pribjegava samo jednom sredstvu. Uglavnom ih koristikombinovano.

MASS MEDIJI U POLITIKOJ PROPAGANDIMediji se dijele na:- Mass medije elektronski (TV i radio) i tampani- Interpersonalne medije mitinzi, tribine, okrugli stolovi itd

POLITIKA PROPAGANDA I ETIKAIstinite, realne i provjerljive poruke postiu u politikoj komunikaciji najvei efekt, jer motiviu,

podstiu i uvjeravaju. Djeluju na racionalnu i na emocionalnu stranu ovjekovog ivota.Propagandni princip istinitosti je uporite politike propagande. Brojni su primjeri ignosiranja istine

i pribjegavanja propagandnom djelovanju zasnovanom na tezi da politiki cilj opravdava svako

sredstvo.

Prema kriteriju istinitosti, politiku propagandu je mogue podijeliti na:

23


24/30

1. Istinita propaganda je u propagandnoj teoriji bijela propaganda. Ona je transparentna iutemeljena na tanim provjerljivim injenicama.

2. Poluistinita propagandapravi jednaku distancu izmeu istine i lai. Ona uvaava injenice,ali u odreenim situacijama preutkuje relevantne podatke, 'prilagoavanjem istine'

politikim potrebama i ciljevima.3. Neistinita propaganda je crna propaganda. To je komunikacija za posredovanje lai koja

polazi od stava da su u ostvarivanju politikog cilja dozvoljena i neetika sredstva uodreenim okolnostima, koje su prvenstveno:a. subjektivni faktor - Upotreba tanih i provjerljivih injenica zavisi prvenstveno od

onog ko kreira i posreduje informaciju.b. vremenski okvir, - Oni koji namjeravaju postii cilj u kratkom roku ne izbjegavaju

neetiko prilagoavanje informacijac. prostorni uslovi id. komunikacijski kanali.

Ograniena mogunost plasiranja istine evidentna je u podrujima u kojima vlada medijskablokada.

Savremena politika propaganda podrazumijeva provjerljivost i transparentnost informacija, to

ograniava mogunost manipulacije.

VRSTE POLITIKE PROPAGANDEU odnosu na subjekte propagandne akcije, mogue je razlikovati:

stranakupropagandu,institucionalnu (dravnu) propagandu,

propagandu udruenja i neformalnih grupa graana.

U odnosu na nain djelovanja mogua je podjela na:1. Direktna propaganda - nastupa s jasnim ciljevima i najvie se koristi u vrijeme predizbornih

aktivnosti i u ratu. Ciljevi se kriju,a sadri i antipropagandne sadraje (atak na politikukonkurenciju).Zadaci se ostvaruju u tri faze:

a. Pripremna uvoenje recipijenata u problemb. Realizujua mijenjanje politikih stanovitac. Konsolidaciona uvrenje novih ubjeenja recipijenata

2. Kontinuirana propaganda - djeluje u duem vremenu i ciljeve realizuje djelujui na duestaze.

U odnosu na realizaciju mogua je podjela na:1. Taktika propaganda - je rezultat aktuelne politike prakse, koja je promjenljiva, fleksibilna

i prilagodljiva postojeim okolnostima- afirmisanje politike propagande2. Strategijska politika propaganda - se temelji na stabilnim opredjeljenjima i dugoronim

ciljevima nosilaca propagandne aktivnosti

U odnosu na vrijeme trajanja propagandne aktivnosti, mogua je podjela na:1. Kratkoronu - realizuje se u vrijeme ostvarivanja privremenog i vremenski ogranienog

cilja.2. Srednjeronu - planira se i realizuje u duem vremenskom intervalu (godina, pet godina)

3. Dugoronu sukladna je strategijskoj politikoj propagandi, temeljna je

24


25/30

KOMUNIKATOR U POLITIKOJ PROPAGANDIKomunikator je nosilac propagandne ideje, kreator propagandnog sadraja i emitor propagandne

poruke.Uspjenost propagande zavisi od toga kako njenog nosioca vide recipijenti propagandne poruke.

Njegove propagandne mogunosti najee zavise od:

situacije u kojoj se realizira propagandna aktivnost; ciljne grupe; linih predispozicija (autoritet na osnovu pozicije ili steeni, vjerodostojnost,

privlanost, sposobnost identifikacije sa grupom, znanje); medija pomou kojih posreduje poruke.

Tri komunikacione situacije su bitne:uslovi u kojima se distribuie poruka efekat je vei ako komunikator nastupa sam pred mason,

nego u grupinain na koji publika prima poruku manji je efekat ako grupa organizuje meusobne rasprave o

porucinain na koji cilja grupa donosi odluku (sugerisanu od strane komunikatora) bolji efekat ako se

odluka o odnnosu prema poruci donosi grupno, nego pojedinano

Bez medija je politika komunikacija nezamisliva, pa i uspjeh nosilaca propagande. Najefikasnijimediji su radio, televizija i tampa. Nivoi propagandnog djelovanja preko mass medija su:

direktna komunikacija preko medija ka irokom auditorijukomunikacija preko posrednika (voe grupe)

NAELA POLITIKE PROPAGANDE

Opti propagandni principi su:istinitost,atraktivnost,

pravovremenost,uvjerljivost,

prilagodljivost.Pored tog, sa stanovita primaoca propagandne poruke, bitna su 4 naela:

1. naelo percepcije - Poruka mora biti uoena -dostupna (izbor medija), privlana (bolje seprihvataju poruke koje nude neto novo, zanimljivo), prihvatljiva (u odnosu na norme iuvjerenja recipijenta) i razumljiva (saoptene na jasan nain);

2. naelopotreba -potrebe i interesi su osnovni fakrtori motivacije. Postoje 4 koristi: bioloka

(elja za ivotom i zdravljem), materijalna (vee plate i sl), socijalna (elja za potvrivanjemu grupi ili zajednici) i psiholoka (stvaranje odreenih osjeaja pojedinca), koje su u osnoviveine interesa);

3. naelo vrijednosti-vrijednosni sistem odreuje ta je dobro, ta loe, ta je prihvatljivo, taneprihvatljivo);

4. naelo prilagodljivostimogua su nepredvidiva stanja i okolnosti, sa kojim se moraraunati i nastojati ublaiti posljedice nakadnim intervencijama, kako bi se omoguilo

prilagoavanje u nepredvienim situacijama.

PROPAGANDNI POSTUPCI U POLITIKOJ PROPAGANDIPropagandni postupci u politici se dijele na:

25


26/30

1. Postupke stvaranja i modifikovanja odogvarajuih emocionalnih stanja ovjek iako jerazumno bie prije svega eaguje na osnovu svojih emocija

2. Postupke podsticanja na akciju:a. Stvaranjem osjeaja ugroenosti i nesigurnosti

b. Podsticanjem agresivnostic. Kreiranjem popularnosti.

TEINI PRAVCI DJELOVANJA POLITIKE PROPAGANDEPolitika propaganda najee ima za cilj:

1. utjecanje na formiranje i oblikovanje emocija- usmjeravanje aktivnosti koje e osiguratipoeljan prijem sadraja, odnosno poeljnu, a ne stvarnu percepciju stvarnosti;

2. formiranje i modifikovanje politikih stavova- ti stavovi se na konkretan nain manifestujukroz odreenu politiku akciju.Stavovi imaju:

a) funkciju prilagoavanja (prihvatanje ovjeka u grupi),

b) funkciju odbrambenog mehanizma (stavovi se formiraju selekcijom i klasifikacijominformacija tako da obezbijede unutranju ravnoteu, dok se pronae zrtveno

jagnje iz grupe i predlae uklanjanje nezadovoljstva),c) vrijednosno izraajnu funkciju (vrijednosni sistem je motivacija odreenih

socijalnih stavova) id) funkciju osmiljavanja.

3. utjecaj na donoenje odluka- moraju se poznavati motivi ljudskog ponaanja i s tim u veziusmjeravati propagandnu aktivnost. PP svoje aktivnosti usmjerava na:

o aktiviranje i oblikovanje potrebao zadovoljavanje potreba (stvarno ili prividno)o stvaranje novih potrebao usmjeravanje ponaanja ka zadovoljavanju potreba

U PP svaka politika akcija, program i cilj moraju biti povezani sa odreenim potrebama4. praenje ponaanja recipijenta i korekcija tog ponaanja PP utie na motivacijku stranu

recipijenta. Na motivacijskoj komponenti temelji se politika volja. Problem politike voljeu propagandi moe se posmatrati iz ugla nosioca politike akcije i iz ugla objekta

propagandno-politikog djelovanja. Stranke posveuju panju istraivanju inilaca kojiutjeu na opredjeljenje glasaa. Poeljno ponaanje je osnova i cilj svake, pa i PP.

PROPAGANDA U POLITIKOM MARKETINGU

Politiki marketing se moe definisati kao kreativna, sinhronizovana i planska aktivnost,organizovana i usmjeravana od strane politikog subjekta prema odgovarajuem birakompotencijalu sa ciljem realizacije odreenih politikih ciljeva.

U politici se marketinki koncept potvruje kroz povjerenje i odnos naroda prema politikomsubjektu.

Primjenom razliitih metoda, tehnika i postupaka politiki marketing dolazi do saznanja oplasiranju politikih ideja, programa, projekata i koncepcija, kao i o oblikovanju politikesvijesti i ponaanja ljudi u politikom procesu.

Politiki i ekonomski marketing imaju 6 taaka podudaranja. Politiki marketing posebnu panjuusmjerava ka politikom ponaanju i aktivnostima ljudi i njihovoj povezanosti sa odreenimidejama i teorijama.

ZNAAJ ODNOSA SA JAVNOU

26


27/30

Politike stranke sa potencijalnim i stvarnim birakim tijelom komuniciraju na razliite naine. Tapropagandna komunikacija ima 4 faze:1. predpromotivnu -politike partije ispituju teren, navikavaju javnost i buduu konkurenciju

na to da e se u budunosti suoiti sa jo jednim politikim iniocem.2. promotivnu - ofanzivna propagandna djelatnost, napadno nuenje svojih projekata, isticanje

kandidata i saveznika.

3. persuazivnu - privlaenje i zadravanje panje na aktivnostima politikog subjekta kojiorganizuje propagandnu akciju.4. konsolidacionu - odravanje komunikacije i interesa biraa za stranku nakon izbora.

Komuniciranje izmeu politikih subjekata i birake publike moe se podijeliti i po nainuorganizovanja informativno-propagandne aktivnosti.

To se uglavnom ini:politikom reklamom- kreiranje i prezentovanje plaenih poruka putem medijalinom promocijom dokazivanje linih predispozicija kandidata u politikoj utakmici

publicitetom neplaena medijalna prezentacija stranaka i njihovih kandidataSvrha i smisao PRa je stvaranje klime povjerenja u odreenu politiku stranku, njenog lidera i

program u imid partije. Za stvaranje imida od presudne vanosti je komunikacija politikogsubjekta sa potencijalnim biraima (uglavnom putem medija).

STRATEGIJA POLITIKOG MARKETINGAPolitiki marketing svoje ciljeve i zadatke realizuje na dui i krai rok. Za dui rok je potrebna

marketinka strategija, u ijim se okvirima odvija ukupna politika aktivnost politikihstranaka. Strategija je obino definirana i razraena u stranakim programima. Strateki cilj

politike propagande u okviru politikog marketinga je realizacija odreenog projekta.Do opeg cilja se stie ostvarivanjem 3 glavna zadatka:

1. propagandnim djelovanjem u pravcu uvrivanja i homogenizacije postojeeg birakogtijela koje ne smije stei utisak da je zaboravljeno i zanemareno;

2. pridobijanjem neodlunih biraa kako bi se potencijal naklonjenog glasakog tijela poveao;3. stalnim ili povremenim pobuivanjem sumnje u tuem birakom tijelu kako bi ono dolo u

situaciju da pone preispitivati svoje dosadanje politiko opredjeljenje.Svaka marketinka strategija utvruje se na osnovu sagledavanja niza elemenata. Temelji se na:

1. rezultatima istraivanja drutveno-politikih okolnosti u kojima se namjeravalegitimirati odreeni politiki interes;2. poznavanju socijalnih i psiholokih karakteristika, interesa i stremljenja, elja i

ciljeva odreenog izbornog potencijala;3. uvidu u mogunosti, ambicije i planove politike konkurencije (drugih stranaka;4. sagledavanju meunarodnog okruenja radi pridobijanja meunarodne podrke;5. objektivnoj procjeni vlastitih politikih dometa na osnovu ega se formulie politiki

program, odreuju kandidati i definie izborna taktika.

TAKTIKA POLITIKOG MARKETINGANa osnovu procjene vlastitih mogunosti stranka formulie taktiku politikog marketinga iji je

smisao da se saglasnost za ostvarenje stratekih ciljeva dobija od birakog tijela na izborima.To se esto naziva izbornim marketingom.

U nastojanju da pridobiju naklonost biraa, partije nude ideje, programe i kandidate, uvjeravajuipolitiku javnost da e davanjem glasa za propagiranu opciju osigurati sebi bolji ivot.

27


28/30

Svaka stranka u pripremi za izbore nastoji u izbornoj utrci nastupiti sa to kvalitetnijim politikimprogramom. Ti programi su obino skup ideja, stavova i ciljeva. Programi su puni obeanjakoje oekuju onih kojih trebaju dati podrku.

Izborne kampanje su sloen proces koji zavisi od:kvaliteta politike ponude na politikom tritu

poznavanja izborne baze

izbornog marketingaefikasnosti politike propagandepoznavanje politike konkurencije.

IZBORNA KAMPANJAIzborna kampanja je proces distribucije informacija o programu, kandidatu, ciljevima i ambicijama

stranke u vrijeme aktivnosti koje prethode samom inu izbora. Te propagandne aktivnosti serealizuju na tri naina:

promotivnim aktivnostima treba da omogui biraima da nau odgovorereklamnim aktivnostima (priprema izbornih slogana i poruka koje se plasiraju graanima

propagandom lice u lice ili politikom agitacijom

POLITIKI MARKETING I JAVNO MIJENJENajee oznaava posredovanje privatne i javne sfere. Omoguava saznanje o stavovima veine.

To je stav mase pojedinaca u uslovima socijalne interakcije.Kreiranje i modeliranje javnog mijenja od strane keatora pol marketinga i pol propagande

predstavlja potpun uvid u njegovu strukturu i njegovu tendenciju. Uvid se obezbjeujeistraivanjem javnog mijenja. Istraivanjem se provjerava ispravnost vlastitih pol opredjeljenja,koriguje vlastita pol praxa i razrauje taktika i strategija djelovanja prema javnosti, odreujudaljnje aktivnosti.

PROPAGANDA U RELIGIJITenja za irenjem i odranom izvornih naela vjeni su izazov svake religije, na koji su odgovarali

na razliite naine, a najee upornom propagandom. Vjerski sukobi, pored svojeekonomske, oruane i kulturne sadrine, imali su i svoju propagandnu dimenziju.

Sve religije ostvaruju svoje propagiranje:1. propovjedima u okviru vjerskih objekata;2. usmenom komunikacijom u neposrednom razgovoru;3. pisanom rijeju.

U svim tim nainima pitanje jezika ima vrlo vanu ulogu. Stoga svaka religija insistira da njenimisionari poznaju jezik ciljne grupe.Postoji odreeni broj sredstava koje u djelovanju na recipijente koristi vjerska propaganda. To su

vjerski simboli, rituali, obredi, propovijedi i molitve.Osnovni propagandni motiv u religiji je princip polariteta. Pojedincu se nude samo 2 mogunosti:

vjena nagrada (raj, dennet) ili vjena kazna (pakao, dehennem).U odnosu na poruke sadrane u svetim knjigama, postoje tri obaveze na koje ukazuje vjerska

propaganda:1. sadraj svetih knjiga se mora prihvatiti u cjelini;2. poruka se mora prihvatiti bezrezervno;3. poruka se mora prihvatiti od srca.

Jezik igra veliku ulogu, pa ga je potrebno poznavati.Sredstva koje koristi vjerska propaganda su:vjerski simboli

28


29/30

ritualiobredi

pripovijedi imolitve.Dvije najvee monoteistike religije, kranstvo i islam, svoju osnovnu inspiraciju i orijentir imaju

u Boijim porukama koje su sadrane u Bibliji i Kuranu.

Propagandna komunikacija u okviru religije ima 2 aspekta: ovozemaljski i zagrobni.1. Ovozemaljska komunikacija se temelji na naelima istinitosti, uvjerljijvosti, ponavljanja ikontiuniteta. Podrazumijeva oslonac na ljudsku percepciju.

2. Zagrobnu komunikaciju vjerska propaganda tumai po principu 'crno-bijelo'. Najtea Boijakazna za grijehe na zemlji je izopavanje grenika iz bilo kakve komunikacije. ovjekispata u paklenoj vatri sam samcat. Muku ne moe podijeliti i nije predviena mogunostalbe ili demantija.

PROPAGANDA U ISLAMUBoije objave prenesene preko posljednjeg Boijeg poslanika Muhammeda sadrane su u Kuranu.

To je knjiga najviih principa, propisa i naredbi za muslimane. Izuzetan znaaj za muslimaneimaju i poruke samog Boijeg poslanika (hadisi) ija je glavna uloga bila da ljude uputi na

pravi put Boije istine.Aktivnosti shodno kuranskim porukama postavljene su zapravo kao obaveza (farz) svakog

muslimana koju oni izvravaju u vidu kontinuiranog pozivanja drugih (nemuslimana imuslimana) na Boiji put, pozivanja u vjeru.

Taj oblik propagandne komunikacije naziva se da'wa. To je jedan od temeljnih koncepata islama,pozivanje u islam, propagiranje islama, a u irem smislu to je naziv za misionarske aktivnosti.To je zapravo islamsko obraanje nemuslimanima i muslimanima kako bi bili upoznati saVrhovnom istinom.

U obraanju nemuslimanima teite je na upoznavanju i uvjeravanju da postoji stvoritelj, da je ivotna zemlji privremen, te da e se svaki ovjek suoiti sa Bogom na drugom svijetu. U odnosu namuslimane, da'wa implicira primjenu islamskog vjerovanja u svim oblastima ivota.

Zabranjuje se svaka prisila u pozivanju na Boiji put. Kur'anska poruka glasi da u vjeri nemaprisile. Praktina naela da'we (islamske propagande) utemeljio je Muhammed a.s. Vrloubjedljivo je ljude pozivao u islam. Slao je pisma i izaslanike u susjedne drave pozivajuicareve i kraljeve da razmisle o poruci islama.

Kur'an posebnu panju posveuje prirodi komunikacije. Komunikator mora biti uvjeren u istinitostislamskih principa, pozivati u vjeru na lijep nain i sa jasnim argumentima.

Istinita poruka da'we je njen temeljni princip, a mora se ostvarivati strpljivo i kontinuirano.

PROPAGANDA U KRANSTVUKranstvo je od svog nastanka znaajnu panju poklanjalo propagiranju vjere. Isus je bio vrlo

uvjerljiv tuma naela na kojima e se temeljiti kranstvo. Propagiranje vjere i njeno irenjejedan je od centralnih zadataka crkve.

Do pred kraj 12. vijeka crkva nije imala razraen sistem propagiranja kranstva, a kao tehnikauvjeravanja koritena je sila.

Krajem 12. i poetkom 13. vijeka, crkva propagandne aktivnosti usmjerava u dva pravca: premasiromanim i prema osposobljavanju propagandista kako bi bili to uvjerljiviji.

Katolika crkva je poetkom 17. vijeka osnovala posebnu ustanovu za propagiranje katolianstvapod nazivom Congregatio de propaganda (Bratstvo za irenje vjere) sa sjeditem u Vatikanu.

Ona je najsloenija propagandna institucija na svijetu. U poetku je imala dvostruki zadatak:postii ujedinjenje pravoslavne i katolike crkve pod vodstvom Vatikana i proiritikatolianstvo meu nekranskim narodima.

29


30/30

Pod jurisdikc

Documents

Propaganda Skripta Final