1

Wydział Podstawowych

Problemów Techniki

Animacje zjawisk i procesów fizycznych –

katalog stron w Internecie

Praca dyplomowa inŜynierska

Marcin Nowicki, Paweł Zakrzewski

Promotor:

dr hab. inŜ. Włodzimierz Salejda, prof. nadzw. w PWr

Wrocław 2007

2

Składamy serdeczne podziękowania rodzicom oraz

wszystkim osobom, które przyczyniły się do powstania

naszej pracy dyplomowej. W szczególności dziękujemy

Panu profesorowi Włodzimierzowi Salejdzie

za pomoc, cenne uwagi merytoryczne i udzielone

wsparcie.

3

Spis treści

1. Wstęp

1.1. Internet jako źródło informacji.............................................................................4

1.2. Porządkowanie informacji za pomocą katalogu..................................................4

1.3. Cel i układ pracy.......................................................................................................5

1.4. Zadania wykonane przez autorów pracy dyplomowej.......................................6

2. Joomla

2.1. Krótki opis, historia powstania, zastosowania....................................................7

2.2. Główne zalety...........................................................................................................8

2.3. Instalacja programu...............................................................................................10

2.4. Budowa i konfiguracja witryny – czynności początkowe................................18

2.5. Zmiana wyglądu układu graficznego – szablony, arkusz stylów CSS...........21

2.6. Budowanie zawartości serwisu – moduły i komponenty...............................27

2.7. Publikacja treści na stronach witryny – artykuły..............................................30

2.8. Tworzenie systemu nawigacji – menu serwisu.................................................37

3. Omówienie zawartości witryny

3.1. Menu główne..........................................................................................................40

3.2. Działy witryny........................................................................................................41

3.3. Katalog animacji – budowa i funkcjonowanie..................................................48

3.3.1. Zabawki fizyczne...................................................................................................56

4. Przykładowe animacje

4.1. Informacje wstępne...............................................................................................58

4.2. Kinematyka – rzut ukośny....................................................................................58

4.2.1. Opis teoretyczny zjawisk występujących w animacji........................................58

4.2.2. Wygląd animacji.....................................................................................................63

4.2.3. Instrukcja obsługi..................................................................................................64

4.3. Optyka – soczewki cienkie...................................................................................66

4.3.1. Opis zjawisk występujących w animacji – teoria…..........................................67

4.3.2. Zasada działania programu..................................................................................70

4.3.3. Przykładowe obliczenia, zastosowanie...............................................................73

5. Podsumowanie, moŜliwości rozwoju w przyszłości.....................................................76

6. Spis ilustracji.............................................................................................................................78

7. Wykaz literatury oraz odnośników do stron internetowych.......................................80

8. Słownik pojęć oraz objaśnienia akronimów....................................................................83

4

1. Wstęp

1.1. Internet jako źródło informacji

Internet to ogólnoświatowa sieć komputerowa [1, 2]. Posługując się dostępnymi

poprzez Internet encyklopediami multimedialnymi moŜna otrzymać znacznie bardziej

rozbudowaną definicję. Na przykład portal wiedzy WIEM [3] opisuje ją jako globalną sieć

komputerową, powstałą na bazie rodziny protokołów TCP/IP, początkowo jako sieć

militarną, następnie akademicką, a obecnie głównie komercyjną. Do jej podstawowych

usług zalicza się pocztę elektroniczną, strony WWW, przesyłanie plików FTP, grupy

wiadomości oraz Telnet. W dalszej części wyŜej wymieniony portal informuje nas, Ŝe

zasoby sieci gromadzone są na ciągle zwiększającej się liczbie komputerów. W połowie

2004 roku było to około 750 milionów komputerów na całym świecie. Szacuje się, Ŝe liczba

komputerów w roku 2007 przekroczy miliard. Podobnie jest z liczbą uŜytkowników

Internetu [4], których liczba w styczniu 2007 wynosiła ponad miliard osób na całym świecie

(16,6% całej populacji). W trzecim kwartale 2006 roku [5] liczbę internautów w Polsce

szacowano na około 11,4 miliona osób, co stanowi 37,8% ogółu mieszkańców. PrzybliŜona

liczba opublikowanych stron internetowych podawana przez witrynę [6] wynosi obecnie

około 13,96 miliarda.

Przytoczone powyŜej liczby potwierdzają, Ŝe Internet jest bogatym źródłem

informacji tworzonym przez ludzi z całego świata. Ilość [2] opublikowanych witryn

spowodowała konieczność wprowadzenia systemów podziału oraz klasyfikacji ich

zawartości, a w konsekwencji utworzenie katalogów stron internetowych. NaleŜy jednak

podkreślić, Ŝe Internet i WWW nie są synonimami, poniewaŜ Internet to zbiór sieci

komputerowych połączonych z wykorzystaniem kabli, światłowodów, łączy

bezprzewodowych itp., a WWW jest zbiorem dokumentów oraz innych zasobów

połączonych hiperłączami i URL-ami stanowiąc jedynie jedną z usług udostępnianych

przez Internet.

1.2. Porządkowanie informacji za pomocą katalogu

Katalog jak podaje „Popularny słownik języka polskiego” w wersji internetowej [6],

to usystematyzowany według określonych zasad wykaz przedmiotów, tworzących jakiś

zbiór, często z opisem wyszczególnionych pozycji. Z kolei encyklopedia multimedialna

Wikipedia [8] opisuje go jako zbiór zawierający systematyczny, często hierarchiczny spis

obiektów jednego typu wraz z towarzyszącymi im atrybutami, umoŜliwiający klasyfikację

5

obiektów według kategorii lub wybór obiektów według określonych kryteriów

wyszukiwania. Na podstawie tych definicji moŜna powiedzieć, Ŝe katalog stron

internetowych to usystematyzowany, hierarchiczny zbiór odnośników (linków) do stron

internetowych zawierających w naszym przypadku animacje zjawisk i procesów fizycznych

oraz inne materiały dydaktyczne. Podziału oraz klasyfikacji znalezionych materiałów

dokonaliśmy w oparciu o podział fizyki na działy [9] oraz układ zaproponowany przez

twórców serwisu [10].

1.3. Cel i układ pracy

Celem pracy dyplomowej było opracowanie programu komputerowego – katalogu

stron internetowych pozwalającego uŜytkownikowi na korzystanie z witryn w Internecie.

Wykonaliśmy go w postaci witryny internetowej w oparciu o bezpłatny, dostępny na

licencji GNU GPL, CMS Joomla. Materiały gromadziliśmy poprzez przeszukiwanie

zasobów umieszczonych na stronach internetowych. Na stronach internetowych

odnaleźliśmy znaczne ilości animacji, apletów, programów oraz innych materiałów

dydaktycznych z dziedziny fizyki. Kolejną czynnością był ich podział według opracowanej

klasyfikacji, a takŜe weryfikacja pod kątem poprawności działania i przydatności jako

materiału dydaktycznego. Następnym krokiem było sporządzenie opisu oraz instrukcji

posługiwania się zgromadzonym oprogramowaniem. Ostatecznie wyselekcjonowane

materiały umieszczaliśmy w katalogu. Materiały z zakresu mechaniki punktu materialnego

i bryły sztywnej, dynamiki płynów, grawitacji, termodynamiki zostały przygotowane

przez Marcina Nowickiego. Opracowanie materiałów z dziedziny elektromagnetyzmu

(w tym optyki) oraz fizyki współczesnej zostało zrealizowane przez Pawła Zakrzewskiego.

WyraŜamy nadzieję, Ŝe stworzony przez nas zbiór odnośników będzie pomocnym

narzędziem w nauczaniu oraz popularyzacji fizyki jako nauki ścisłej umoŜliwiając łatwiejsze

zrozumienie skomplikowanych zjawisk zachodzących w otaczającym nas świecie.

Pracę dyplomową podzieliliśmy na pięć głównych rozdziałów. Pierwszy to niniejszy

wstęp, drugi przedstawia moŜliwości oraz zastosowanie oprogramowania Joomla.

W trzecim znajduje się omówienie zawartości najwaŜniejszych działów stworzonej przez

nas witryny, w tym katalogu animacji zjawisk i procesów fizycznych. Czwarty poświęcony

został w całości na przedstawienie wybranych animacji ilustrujących zjawiska i procesy

fizyczne, a piąty stanowi podsumowanie. Do pracy dołączony jest równieŜ słownik pojęć

6

z objaśnieniami akronimów występujących w tekście pracy, spis rysunków oraz wykaz

literatury wraz z odnośnikami do stron internetowych.

1.4. Zadania wykonane przez autorów pracy dyplomowej

Podczas budowania witryny internetowej wraz z katalogiem animacji oraz

redagowania pracy dyplomowej staraliśmy się zachować zrównowaŜony podział

wykonywanych czynności. Zarys podziału pracy przedstawia poniŜsza tabela. Składa się

ona z dwóch części. W pierwszej przedstawiono czynności związane

z budową witryny i katalogu animacji, zaś w drugiej z redakcja pracy pisemnej.

1. Czynności związane z budową witryny i katalogu animacji

Przygotowanie pakietów instalacyjnych dodatkowych modułów i komponentów

oraz ich instalacja i konfiguracja w CMS Joomla.

Wspólne wykonanie menu witryny oraz struktury katalogu animacji.

Opracowanie następujących działów witryny: „Tablice”, „Kalkulator naukowy”,

„Wieści RSS”, „Napisz do nas”, „Mapa serwisu”.

Zgromadzenie materiałów oraz wykonanie działów: „Mechanika”, „Fizyka

molekularna i ciepło”.

Wspólne opracowanie działu „Zabawki fizyczne” katalogu animacji.

Marcin

Nowicki

Wybór hosta, konfiguracja konta WWW, przygotowanie pakietu instalacyjnego

CMS Joomla, instalacja oprogramowania i konfiguracja parametrów jego pracy na

serwerze zdalnym, opracowanie poprawek szaty graficznej.

Wspólne wykonanie menu witryny oraz struktury katalogu animacji.

Zgromadzenie materiałów oraz samodzielne wykonanie działów: „Elektryczność

i magnetyzm”, „Zjawiska falowe”, „Fizyka współczesna”.

Opracowanie następujących działów witryny: „Strona startowa”, „O katalogu”,

„Seminarium”, „Linki”, „Licencja Joomla!”.

Wspólne opracowanie działu „Zabawki fizyczne” katalogu animacji.

Paweł

Zakrzewski

2. Autorstwo rozdziałów pracy

Samodzielne zredagowanie rozdziałów 3 i 6 oraz podrozdziałów od 4.1 do 4.2.3

rozdziału 4.

Wspólne opracowanie rozdziałów o numerach 1, 5, 8.

Marcin

Nowicki

Samodzielne zredagowanie rozdziałów 2 i 7 oraz podrozdziałów od 4.3 do 4.3.3

rozdziału 4.

Wspólne opracowanie rozdziałów o numerach 1, 5, 8.

Paweł

Zakrzewski

7

2. Joomla

2.1. Krótki opis, historia powstania, zastosowania

Joomla [11 –14] jest zaawansowanym programem słuŜącym do tworzenia

i prowadzenia serwisów internetowych potocznie nazywanych stronami internetowymi lub

stronami WWW. Jest uŜywany przez firmy na całym świecie do budowy złoŜonych

serwisów korporacyjnych i portali, jak równieŜ do budowy prostych, ale efektownych stron

WWW przez indywidualnych uŜytkowników. Zalicza się go do systemów zarządzania

treścią zwanych w skrócie CMS. Dzięki łatwości instalacji, wyjątkowej prostocie obsługi,

eleganckiemu wyglądowi, elastyczności oraz nowoczesnemu wykonaniu stanowi jeden

z najlepszych tego typu programów na świecie. Do jednej z jego największych zalet moŜna

zaliczyć to, Ŝe jest rozprowadzany na licencji GNU GPL bez Ŝadnych opłat

za wykorzystanie do zastosowań zarówno komercyjnych jak i prywatnych.

Historia Joomla [15, 16] rozpoczęła się w 2001 roku od udostępnienia przez

australijską firmę Miro Ltd. na zasadach licencji GNU GPL kodu źródłowego programu

Mambo CMS. Dzięki zaangaŜowaniu wielu programistów – pasjonatów, oddanych idei

wolnego oprogramowania na zasadzie Open Source, Mambo zostało rozbudowane

i dostosowane do oczekiwań uŜytkowników. Początkowo nad rozwojem programu

pracował zespół, którym kierował Robert Castley (programista zatrudniony w oddziale

firmy Macro 4 PLC znajdującym się w Anglii), a później po jego rezygnacji Andrew Eddie

(niezaleŜny programista, urzędnik lokalnej administracji państwowej w Queensland w

Australii) uzyskując na tym polu spore sukcesy wyraŜające się następującymi przyznanymi

nagrodami:

Best Linux or Open Source Software w 2004 roku przez LinuxUser & Developer,

Best Open Source Solution w 2005 roku przez LinuxWorld,

Best of Show - Total Industry Solution w 2005 przez LinuxWorld,

Best Free Software Project of the Year w 2005 roku przez Linux Format.

Niestety wraz ze wzrastającą popularnością w połowie 2005 roku Miro Ltd. podjęło

działania zagraŜające wolności Mambo. W związku z tym Zespół Twórców,

przy powszechnym wsparciu społeczności uŜytkowników, zdecydował w sierpniu 2005

roku o powstaniu zupełnie nowej gałęzi rozwojowej projektu. JuŜ we wrześniu zostało

opublikowane pierwsze wydanie Joomla, a w październiku podczas Linux & Open Source

8

Awards w Londynie Joomla wygrał w kategorii Best Linux/Open Source Project

("Najlepszy projekt Linux/Open Source").

Nazwa Joomla to fonetyczna transkrypcja na angielski słowa z języka suahili 'jumla',

które tłumaczy się: „wszyscy razem” lub „wspólnie” albo „jako całość”. W języku polskim

wymawia się je „dŜumla”. Nazwa ta została przyjęta w miejsce poprzedniej w sierpniu 2005

roku, gdy cała społeczność twórców i uŜytkowników Mambo jednomyślnie zaangaŜowała

się w obronę zasad wolności i nieskrępowanego rozwoju, które były głównym

i prawdziwym źródłem sukcesu i wyróŜnień zdobytych przez ten projekt. Nazwa, podobnie

jak oficjalne logo programu wyraŜa przewodnią ideę Joomla: łączyć ludzi na całym świecie,

wszystkich ras i kultur w jeden wielki krąg porozumienia.

Rys. nr 1. Logo Joomla

Misją twórców Joomla jest utrzymanie obsługi programu na poziomie tak prostym,

jak tylko jest to moŜliwe, a równocześnie zapewnienie moŜliwie najbogatszej

funkcjonalności. Dzięki temu kaŜdy uŜytkownik, bez posiadania technicznego

przygotowania, moŜe sam zbudować i zarządzać swoim małym, czy teŜ potęŜnym

serwisem internetowym w prosty i efektywny sposób, bez ponoszenia kosztów drogiego,

komercyjnego oprogramowania.

2.2. Główne zalety

Łatwa instalacja

Instalacja CMS Joomla na serwerze wymaga wykonania zaledwie kilku czynności. Pierwszą

z nich jest pobranie z Internetu oraz rozpakowanie za pomocą odpowiedniego programu

pakietu dystrybucyjnego. Następnie wystarczy umieścić pliki na serwerze i wywołać adres

strony w przeglądarce, aby zainicjować działanie kreatora instalacji. Po wprowadzeniu

9

niezbędnych danych konfiguracyjnych proces instalacji programu przeprowadzany jest

automatycznie. Po kilku minutach w Internecie wygenerowana zostanie witryna

wyposaŜona we wszystkie niezbędne do działania elementy takie jak: menu serwisu,

formularz kontaktowy, system publikacji informacji, linków oraz rejestracji uŜytkowników.

Nowoczesny i niepowtarzalny wygląd

Wygląd serwisu powstaje w oparciu o szablony, które są dostępne bezpłatnie na stronach

poszczególnych projektów. W kaŜdym moŜna wprowadzać dowolne modyfikacje, zgodne

z licencją udzieloną przez autora. Szablon moŜna równieŜ zaprojektować samemu lub

zlecić jego opracowanie w oparciu o udostępnioną dokumentację Joomla.

Dynamiczna zawartość

Poszczególne strony w Joomla są tworzone dynamicznie. Nowo dodane informacje

publikowane są najwyŜej w hierarchii. MoŜna wyznaczyć termin rozpoczęcia i zakończenia

publikacji artykułów. KaŜda nowość moŜe być sygnalizowana odwiedzającym

w specjalnych modułach. Publikacja modułów i odnośniki w nich dostosowują się do treści

publikowanych w głównym obszarze prezentacji.

Elastyczność i funkcjonalność

Strukturę serwisu tworzy się z elementów, które moŜna w kaŜdym momencie zmienić,

a raz wprowadzoną zawartość moŜna wykorzystać wielokrotnie w róŜnej konfiguracji.

Dzięki modułowej budowie moŜna dodać do serwisu kaŜdy rodzaj usług i funkcji.

Do dyspozycji uŜytkownika jest ponad 200 komponentów do gromadzenia i prezentacji

róŜnych treści oraz kilkaset modułów, sygnalizujących treści dostępne w serwisie.

Dostępność, uŜyteczność, zgodność ze standardami

Oprogramowanie moŜna bezproblemowo dostosować do rzeczywistych potrzeb adresatów

zawartości. Dzięki szablonom stron oraz komponentom, modułom i innym narzędziom

nawigacja po zawartości witryny jest łatwa i intuicyjna, co zapewnia przejrzystość

prezentowanych treści.

Interakcyjność

KaŜdy zamieszczony artykuł moŜe być komentowany, o ile taka opcja zostanie

uruchomiona. Joomla pozwala na prowadzenie sondaŜy, uruchamianie forum dyskusyjnego

10

czy pokoju pogawędek (czat). Natychmiast po instalacji witryny administrator moŜe

umoŜliwić internautom rejestrowanie się w niej, co pozwala na przesyłanie, a nawet

umieszczanie przez nich własnych informacji takich jak artykuły, obrazy czy pliki.

Łatwa obsługa

Wprowadzanie i zmiana treści w CMS Joomla jest niezwykle prosta dzięki wyposaŜeniu go

w intuicyjny oraz zrozumiały interfejs. Teksty i obrazy umieszcza się w serwisie za pomocą

dowolnej przeglądarki internetowej.

Nowoczesność

Joomla została stworzona w języku programowania PHP, korzysta z bazy danych MySQL

oraz z XML, DHTML, RSS/RDF, JavaScript, CSS i innych rozwiązań technologicznych,

umoŜliwiających dynamiczną zmianę zawartości witryny.

Bezpieczeństwo

Dostęp do witryny jest chroniony przez system uwierzytelniania. Projektanci Joomla

szybko reagują na odkryte zagroŜenia, co było konieczne zaledwie kilka razy w historii

Joomla. Ten fakt najlepiej dowodzi, Ŝe Joomla zapewnia uŜytkownikom i administratorom

pełne bezpieczeństwo.

Niskie koszty

Joomla jest oprogramowaniem bezpłatnym, rozprowadzanym na licencji GNU GPL

podobnie jak większość stworzonych do działania w jego środowisku szablonów,

modułów, narzędzi itp.

Gwarantowany rozwój

Oprogramowanie jest stale udoskonalane i rozwijane, aby sprostać wymaganiom

najnowszych technologii oraz uŜytkowników. Aktualizacja do nowszych wersji jest w pełni

zautomatyzowana i bezproblemowa, co czyni go potęŜnym oraz uŜytecznym narzędziem

do budowy zaawansowanych serwisów.

2.3. Instalacja programu

CMS Joomla [17 – 21] w wersji 1.0.x wymaga komputera lokalnego lub zdalnego

(serwera), na którym zainstalowano oraz uruchomiono niezbędne do jego działania

11

środowisko. Zaliczamy do niego poniŜej przedstawione i krótko scharakteryzowane

programy komputerowe:

a/ Serwer stron WWW Apache w wersji 1.13.19 lub nowszej.

Apache jest obecnie najbardziej popularnym serwerem stron WWW.

Obsługuje ponad połowę witryn internetowych w świecie. Dostępny

jest na warunkach licencji GNU GPL w wersjach przeznaczonych

dla Windows, licznych odmian Uniksa i Linuksa, a takŜe kilku innych systemów. Program

moŜna pobrać ze strony internetowej projektu [22].

b/ Język PHP w wersji 4.2.x lub nowszej.

PHP [PHP Hypertext Preprocesor] jest językiem programowania

słuŜącym do tworzenia aplikacji internetowych, niezbędnym do

uruchomienia na serwerze skryptów napisanych w PHP. A w tym

właśnie języku napisane jest oprogramowanie Joomla. Obsługę języka PHP moŜna

zainstalować na róŜnych platformach systemowych. Program udostępniany jest na

warunkach licencji GNU GPL, dostępny jest do pobrania ze strony [23].

c/ Baza danych MySQL w wersji 3.23.x lub nowszej.

MySQL jest bardzo szybkim systemem zarządzania relacyjnymi

bazami danych. Wykorzystuje standardowy język zapytań o nazwie

SQL [Structured Query Language – Strukturalny Język Zapytań].

UmoŜliwia przechowywanie, przeszukiwanie, sortowanie i odczytywanie danych. Program

udostępniany jest na warunkach licencji GNU GPL. Wersja instalacyjna dostępna jest

w dziale pobierania na stronie [24].

Pakiet instalacyjny Joomla jest skompresowanym plikiem w formacie .zip lub tar.gz.

Zawiera on archiwum, w którym znajdują się:

a/ wszystkie skrypty rdzenia niezbędne do prawidłowego działania programu umieszczone

we właściwych katalogach,

b/ odpowiednio skonfigurowane skrypty instalatora zapewniające szybką instalację na

serwerze umieszczone w katalogu o nazwie „installation”.

12

Do tworzenia pakietów instalacyjnych dla systemu operacyjnego Windows uŜywany

jest program typu WinZip [25]. Wtedy plik archiwum otrzymuje rozszerzenie nazwy

typu .zip, zaś do tworzenia pakietów dla Linuksa uŜywany jest archiwizer [26] tap archive

i program kompresujący gzip, co moŜna rozpoznać po rozszerzeniu nazwy pliku

typu .tar.gz. Joomla jest bezpłatnym programem wydawanym na licencji GNU GPL.

Licencja [27, 28] ta zapewnia kaŜdemu między innymi swobodę rozpowszechniania

programu. Dzięki temu pakiety instalacyjne Joomla moŜna pobrać z wielu róŜnych stron

internetowych.

Do wykonania katalogu animacji zjawisk i procesów fizycznych wykorzystaliśmy

w pełni spolonizowany pakiet instalacyjny Joomla w wersji 1.0.11+Admin-pl (określany

jako wersja stabilna) pobrany z repozytorium Polskiego Centrum Joomla znajdującego się

pod adresem internetowym [29]. Instalację oprogramowania moŜna wykonać

na komputerze lokalnym lub na specjalnie przystosowanym serwerze sieciowym. W naszym

przypadku skorzystaliśmy z usług jednego z darmowych serwisów hostingowych

oferowanego przez firmę OVH Sp. z o.o. z siedzibą we Wrocławiu przy pl. Powstańców

Śląskich 16-18. Serwis kont darmowych dostępny jest w Internecie pod adresem [30].

Po utworzeniu konta, uŜytkownik otrzymuje dostęp do przestrzeni dyskowej o rozmiarze

60 MB na publikację strony WWW, PHP w wersji 5 a takŜe bazę danych MySQL w wersji

4.1 o rozmiarze 4 MB. Po wykonaniu czynności rejestracyjnych i aktywowaniu konta

moŜna od razu opublikować swoją stronę WWW. Przed instalacją systemów typu CMS

naleŜy dodatkowo utworzyć i aktywować bazę danych MySQL za pomocą programu

phpMyAdmin [31, 32]. Katalog jest dostępny w Internecie pod adresem [33], w celu

uczynienia go bardziej przyjaznym uŜytkownikowi zarejestrowaliśmy jego alias [34]

wykorzystując do tego bezpłatny serwis [35, 36]. Po wykonaniu powyŜszych czynności

przygotowawczych, mogliśmy przystąpić do instalacji programu Joomla na udostępnionej

nam przestrzeni dyskowej serwera. Instalowanie rozpoczęliśmy od rozpakowania pakietu

instalacyjnego na dysku twardym komputera lokalnego oraz sprawdzenia czy wszystkie pliki

i katalogi zostały prawidłowo utworzone. Kolejną czynnością było przesłanie za pomocą

programu – klienta FTP plików na serwer. Po zakończeniu tej czynności za pomocą

przeglądarki internetowej Internet Explorer uruchomiliśmy skrypt wykonujący czynności

instalacyjne na serwerze. Instalator na początku sprawdza właściwości środowiska instalacji,

a wyniki wyświetla na ekranie testu przedinstalacyjnego, którego przykład znajduje się

na rysunku nr 2. Składa się on z czterech części. Pierwsza informuje o konfiguracji serwera,

13

druga o ustawieniach PHP, trzecia o uprawnieniach dostępu do plików

i katalogów, a czwarta wyświetla dodatkowe informacje o systemie. WaŜne dla

prawidłowego działania Joomla ustawienia wyświetlane są po prawej stronie ekranu,

jeśli dane ustawienie jest zgodne z zalecanym wyświetlane jest za pomocą

zielonego tekstu, a w przeciwnym przypadku za pomocą czerwonego.

Gdy pojawią się niezgodności, naleŜy wprowadzić zmiany i wykonać ponownie test.

Rys. nr 2. Ekran testu przed wprowadzeniem zmian [37]

14

Prawidłowo skonfigurowane środowisko pracy powoduje wygenerowanie ekranu testu

znajdującego się na rysunku nr 3. Po zakończeniu czynności przedinstalacyjnych

wyświetlana jest strona z treścią Powszechnej Licencji Publicznej GNU GPL, którą

po przeczytaniu naleŜy zaakceptować wybierając odpowiednią opcję u dołu ekranu,

a następnie wcisnąć przycisk „Dalej” w celu przejścia do wykonania dalszych czynności

instalacyjnych. Od tej chwili rozpoczyna się właściwa instalacja oprogramowania

Joomla na serwerze.

Rys. nr 3. Ekran testu po wprowadzeniu zmian [37]

15

W pierwszym kroku wyświetlony zostaje ekran znajdujący się na rysunku nr 4.

Za pomocą umieszczonych tam pól wprowadza się ustawienia dotyczące bazy danych

MySQL, z której będziemy korzystać. W pierwszej kolejności podajemy nazwę hosta,

a więc nazwę lub adres internetowy komputera, na którym znajduje się baza danych.

Następnie w kolejnych polach wprowadzamy nazwę uŜytkownika i hasło dostępu oraz

nazwę bazy danych MySQL. Kolejną czynnością jest określenie prefix-u tabel w bazie

danych, co ma znaczenie w momencie instalacji komponentów lub innych składników

serwisu zakładających nowe tabele w bazie. Po wprowadzeniu wszystkich niezbędnych

danych moŜna jeszcze określić, jakie operacje dodatkowe zostaną wykonane. Do wyboru

są trzy opcje, które umoŜliwiają wyczyszczenie bazy (o ile była wcześniej uŜytkowana),

zrobienie kopii zapasowej przed jej wyczyszczeniem oraz wgranie przykładowych danych.

Ostatnią czynnością przed przejściem do następnego kroku jest potwierdzenie wykonania

operacji na bazie danych. W drugim kroku instalator wyświetla ekran znajdujący się na

rysunku nr 5. UmoŜliwia on jedynie wprowadzenie nazwy serwisu, a następnie za pomocą

przycisku „Dalej” przejście do kolejnego kroku instalacji. Trzeci krok to weryfikacja danych

dotyczących adresu URL serwisu, ścieŜki absolutnej do katalogu na serwerze gdzie znajdują

się główne pliki witryny, e-maila oraz hasła administratora, a takŜe uprawnień dla plików

i katalogów tzw. CHMOD. Do modyfikacji tych danych słuŜą pola umieszczone

na ekranie znajdującym się na rysunku nr 6. Po zakończeniu wprowadzania danych

podobnie jak w poprzednim kroku za pomocą przycisku „Dalej” przechodzimy

do wykonywania dalszych czynności instalacyjnych. Instalator rozpoczyna modyfikację

bazy danych MySQL oraz wykonuje zadane operacje na plikach i katalogach. Po kilku

minutach wyświetlony zostaje ekran znajdujący się na rysunku nr 7. Jest to ostatni czwarty

krok instalacji, który sygnalizuje zakończenie całości procesu oraz konieczność usunięcia

katalogu instalacyjnego z serwera. Umieszczone są tam równieŜ informacje dotyczące

logowania się administratora oraz przyciski umoŜliwiające uruchomienie witryny lub panelu

administracyjnego. Dodatkowo w przypadku, gdy niemoŜliwe jest zapisanie pliku

konfiguracyjnego, jego zawartość pojawia się w specjalnym okienku. NaleŜy wówczas

skopiować tekst do notatnika, a następnie zapisać go pod nazwą configuration.php

i przesłać na serwer do głównego katalogu Joomla. W naszym przypadku nie było to

konieczne. Od tej chwili serwis jest w pełni zainstalowany i gotowy do uŜycia.

16

Rys. nr 4. Krok pierwszy instalacji – modyfikacja ustawień bazy danych MySQL [37]

Rys. nr 5. Krok drugi instalacji – wprowadzanie nazwy serwisu [37]

17

Rys. nr 6. Krok trzeci instalacji – weryfikacja parametrów instalacji [37]

Rys. nr 7. Krok czwarty instalacji – zakończenie całości procesu instalacji [37]

18

2.4. Budowa i konfiguracja witryny – czynności początkowe

Po uruchomieniu witryny CMS Joomla generuje stronę główną serwisu

z przykładową zawartością. Jej wygląd oraz zawartość moŜe mieć róŜną postać

w zaleŜności od uŜytego pakietu instalacyjnego. Przykładowa strona startowa znajduje się

na rysunku nr 8.

Rys. nr 8. Przykładowa strona startowa CMS Joomla

19

Po zalogowaniu się do panelu administracyjnego, moŜna rozpocząć budowę serwisu.

Wygląd panelu ilustruje rysunek nr 9.

Rys. nr 9. Wygląd panelu administracyjnego

Pierwszą czynnością jest sprawdzenie i uzupełnienie brakujących danych

konfiguracyjnych serwisu. Okienko konfiguracji witryny znajdujące się na rysunku nr 10

wyświetlamy wybierając z menu „Witryna” odnośnik „Konfiguracja witryny”.

Do wprowadzania danych słuŜą pola tekstowe, liczbowe oraz menu wyboru zdefiniowane

na dziesięciu zakładkach. Pierwsza z nich o nazwie „Witryna” zawiera podstawowe dane

konfiguracyjne, a są to między innymi komunikaty administracyjne, nazwa i ikona witryny,

ustawienia aktywacji i rejestracji uŜytkowników itp. Kolejna o nazwie „Lokalizacja” słuŜy

do wprowadzania ustawień języka witryny oraz panelu administracyjnego, strefy czasowej.

Zakładka „Treść” pozwala za pomocą wbudowanego menu wyboru zdefiniować

administratorowi parametry dotyczące wyświetlania artykułów w witrynie np. pokazywanie

20

czasu i daty utworzenia, modyfikacji, stronicowania, odsłon, autora. Czwarta zakładka

„Baza danych” zawiera dane konfiguracyjne bazy MySQL wykorzystywanej przez CMS

Joomla, muszą być one zgodne z danymi wprowadzonymi podczas instalacji programu na

serwerze. Podobnie jest z zakładką „Serwer”, zawierającą dane serwera.

Rys. nr 10. Okno konfiguracji witryny

Dodatkowo na tej zakładce moŜna wprowadzać ustawienia dotyczące czasu sesji logowania

i administratora, metody autoryzacji sesji, raportowania błędów, adresu serwera pomocy

oraz kompresji stron GZIP. Szósta zakładka „Metadane” słuŜy do wprowadzania

metadanych opisujących zawartości witryny. Znajdują się tam dwa pola. W jednym z nich

umieszcza się zwięzły opis zawartości witryny, a w drugim słowa kluczowe jednoznacznie

21

identyfikujące jej zawartość. Są one wykorzystywane przez wyszukiwarki stron

internetowych przy indeksowaniu i klasyfikowaniu witryny w swoich zasobach.

Na zakładce „Poczta” wprowadza się ustawienia serwera poczty elektronicznej typu e-mail,

obsługującego przesyłanie korespondencji z witryny do poszczególnych jej uŜytkowników.

Ósma zakładka o nazwie „Schowek” zawiera ustawienia dotyczące folderu pamięci

tymczasowej oraz określa okres czasu, przez który pliki mogą być tam przechowywane.

Kolejna „Statystyki” pozwala na włączanie i wyłączanie gromadzenia statystyk witryny

np. rodzaje uŜywanych przez odwiedzających przeglądarek, systemów operacyjnych, ilość

odwiedzin. Zakładka „Wyszukiwarki” umoŜliwia włączenie translacji adresów URL

oraz dynamicznej zmiany tytułów.

2.5. Zmiana wyglądu układu graficznego serwisu – szablony, arkusz stylów CSS

Pierwszą czynnością, jaką wykonaliśmy, była zmiana szablonu witryny. Szablony

[ang. Templates] nazywane są równieŜ skórkami lub layoutem i odpowiadają za nadanie

układu kompozycyjnego witrynie oraz określają wszystkie istotne cechy wyglądu

graficznego takie jak: kolorystyka, kształt i rozmiar czcionek, wygląd nagłówków itp.

W szablonie określone są:

a/ główny obszar prezentacji,

b/ pozycje modułów,

c/ stałe elementy strony.

Przykładowe połoŜenie elementów w szablonie ilustruje rysunek nr 11. Poszczególne

elementy szablonu są powiązane ze sobą i oddziałują na siebie. Do nawigacji po zawartości

serwisu słuŜy menu wyboru. Kliknięcie w wybraną pozycję menu głównego, lokalnego lub

odnośnika znajdującego się np. w module powoduje, Ŝe w głównym obszarze prezentacji

wyświetlany jest element powiązany z danym odnośnikiem. Zmianie moŜe ulegać równieŜ

dobór i układ modułów, a takŜe ich zawartość, jeśli ustawienie takie zostało zdefiniowane

przez administratora serwisu. Jedynie połoŜenie oraz zawartość stałych elementów witryny

nie ulega zmianie. Przy tworzeniu witryny wykorzystaliśmy darmowy szablon o nazwie

„waterandstone” udostępniany przez firmę Water & Stone na swoich stronach

internetowych [38]. Był on zaprojektowany oraz skonfigurowany przez Twórców z myślą

o wykorzystaniu w CMS Mambo. Z tego powodu przy wykorzystaniu go do tworzenia

wyglądu w CMS Joomla musieliśmy dokonać szeregu zmian. Wygląd strony głównej przed

22

naniesieniem poprawek znajduje się na rysunku nr 12. Jak moŜna zauwaŜyć menu główne

oraz niektóre moduły i elementy witryny wyświetlane są przez przeglądarkę nieprawidłowo.

Rys. nr 11. Przykładowe rozmieszczenie elementów w szablonie [39]

Modyfikacje szablonu rozpoczęliśmy od zmiany połoŜenia poszczególnych modułów

(funkcje i zastosowanie modułów zostaną omówione w dalszej części pracy). Dokonuje

się ich wybierając w panelu administracyjnym menu „Moduły” a następnie odnośnik

„Moduły – witryna”, co powoduje wyświetlenie okna administrowania modułami witryny

widocznego na rysunku nr 13. Po kliknięciu w nazwę interesującego nas modułu wyświetla

się okienko zawierające menu edycji z opcjami umoŜliwiającymi dokonywanie zmian.

Przykładowy wygląd menu edycji modułu zobrazowany jest na rysunku nr 14. Witryna

została podzielona przez nas na 3 kolumny. W lewej ulokowaliśmy menu główne serwisu.

W środkowej mieści się główny obszar prezentacji wraz modułami prezentującymi

ostatnio dodane artykuły oraz najczęściej oglądane, a prawą wykorzystaliśmy do prezentacji

dodatkowych informacji i elementów wspomagających działanie portalu np. wyszukiwarka,

zegar, kalendarz, licznik odwiedzin. Po zakończeniu rozmieszczania modułów

przystąpiliśmy do wykonania elementów graficznych. Posługując się bezpłatnym

oprogramowaniem do edycji plików graficznych wykonaliśmy baner górny oraz główny

serwisu, a następnie inne elementy witryny takie jak: ikony, guziki odnośników do witryn

w Internecie, linie podziału itp. Przy zmianie wyglądu graficznego witryny niezbędne

okazało się wprowadzenie zmian w kaskadowym arkuszu stylu CSS szablonu. Polegały one

głównie na zmianie połoŜenia elementów oraz szerokości i wysokości obszarów ich

23

wyświetlania, kolorów tła, rozmiarów i rodzaju czcionek, zdefiniowaniu odstępów

pomiędzy elementami.

Rys. nr 12. Strona główna witryny przed naniesieniem zmian

24

Rys. nr 13. Wygląd menu modułów witryny w panelu administracyjnym Wykonaliśmy je za pomocą wbudowanego w Joomla edytora CSS. Dostępny jest on

z poziomu okienka zawierającego wykaz wszystkich zainstalowanych w witrynie szablonów

– rysunek nr 15. Aby przenieść się do niego naleŜy z głównego menu wybrać opcję

„Witryna”, a następnie „Szablony” i dalej odnośnik „Szablon-witryna”. Po załadowaniu się

okna wybieramy za pomocą myszki z menu znajdującego się po lewej stronie ekranu nazwę

szablonu, do którego chcemy wprowadzić zmiany oraz wciskamy przycisk „Edytuj CSS”.

Zawartość pliku z kaskadowym arkuszem stylów zostaje wyświetlona w okienku

znajdującym się na środku ekranu. CSS [40 – 43] składa się z dwóch części: selektora (np.

p, td, h1) i deklaracji (np. color: red, font-family: Courier New, text-align: center). Selektor

to nazwa znacznika HTML, zaś deklaracja zawiera dwie części: właściwość (color) i wartość

(red). CSS definiuje się według następującego schematu: selektor1 { właściwość1: wartość1;

właściwość2: wartość2 }. Dodając oraz usuwając selektory, a takŜe zmieniając przypisane

do nich właściwości i wartości uzyskuje się poŜądany wygląd strony internetowej. Wygląd

edytora pliku kaskadowego arkusza stylów przedstawiony jest na rysunku nr 16.

Po zakończeniu wprowadzania zmian w zawartości pliku zachowuje się je przez wciśnięcie

przycisku „Zapisz”. Zmodyfikowany wygląd układu graficznego strony głównej witryny

znajduje się na rysunku nr 17.

25

Rys. nr 14. Wygląd menu edycji modułu witryny w panelu administracyjnym

Rys. nr 15. Okienko z wykazem zainstalowanych w witrynie szablonów

26

Rys. nr 16. Wygląd edytora kaskadowego arkusza stylów CSS

27

Rys. nr 17. Wygląd strony głównej witryny po naniesieniu zmian w szablonie

2.6. Budowanie zawartości serwisu – moduły i komponenty

Po uzyskaniu ostatecznej postaci układu graficznego przystąpiliśmy do budowania

zawartości serwisu [44 – 47]. Składają się na nią wszelkie zebrane przez nas materiały

tekstowe, graficzne, pliki do udostępnienia, odnośniki, katalogi itp. W Joomla rozróŜnia się

trzy podstawowe jednostki zawartości. Są to:

• artykuły statyczne (ang. static content)

• artykuły dynamiczne (ang. content)

• odsyłacze popularnie nazywane linkami (ang. link).

28

Artykuły statyczne podobnie jak pozostałe tworzone są we wbudowanym w Joomlę

edytorze tekstów typu WYSIWYG. Mogą zawierać oprócz tekstu równieŜ grafikę,

animacje, linki, fragmenty kodu programów itp. Ich najwaŜniejszą cechą jest brak powiązań

wpływających na inne elementy zawartości serwisu, nie są przypisywane do kategorii i nie

naleŜą do sekcji. Udostępnienie artykułu statycznego uŜytkownikowi następuje poprzez

umieszczenie bezpośredniego odsyłacza do niego w menu serwisu lub innym artykule.

Artykuły dynamiczne w przeciwieństwie do statycznych są powiązane z innymi

elementami struktury serwisu. W trakcie ich tworzenia przypisuje się je do konkretnej

kategorii artykułów, a kategorie przyporządkowywuje się do sekcji. Dzięki zastosowaniu

takiego rozwiązania, gdy w obszarze głównej zawartości opublikowany jest artykuł

dynamiczny, to program CMS Joomla automatycznie zmienia zawartość poszczególnych

modułów. Przykładem zmian dokonywanych w modułach jest na przykład dodanie

odnośnika do artykułu w systemie ich publikacji oraz w działach prezentujących ostatnio

dodane i najczęściej czytane artykuły. Istnieje równieŜ moŜliwość, Ŝe odnośnik do artykułu

zostanie wygenerowany dynamicznie przez CMS Joomla podczas wykorzystywania przez

uŜytkownika róŜnych elementów witryny np. wyszukiwarki..

Odsyłacze, a w naszym przypadku równieŜ katalogi odsyłaczy, to zawierające

krótką informację o zawartości, adresie, kategorii itp. odnośniki prowadzące do artykułów,

kategorii artykułów, zawartości poszczególnych sekcji, treści gromadzonych

i udostępnianych za pomocą komponentów, plików przeznaczonych do pobrania czy

zasobów w Internecie.

Zawartość serwisu budowaliśmy wykorzystując do tego zawarte w CMS Joomla

komponenty i moduły. Komponenty to po prostu programy komputerowe, które słuŜą do

gromadzenia, redagowania oraz udostępniania informacji. Joomla udostępnia standardowo

dziewięć następujących komponentów:

• „Artykuły” umoŜliwia gromadzenie, redagowanie, porządkowanie i udostępnianie

tekstów,

• „Kontakty” słuŜy do zarządzania informacjami kontaktowymi i teleadresowymi,

• „Linki” do umieszczania odnośników do zasobów w Internecie,

• „Sondy” do tworzenia i przeprowadzania ankiet oraz publikacji ich wyników,

29

• „Spinacz RSS” do pobierania i publikowania nagłówków wiadomości

z udostępniających tę formę komunikacji stron internetowych,

• „Banery” do publikowania banerów tekstowych i graficznych,

• „Media” umoŜliwiający gromadzenie i publikację dokumentów oraz zasobów

graficznych, „Strona startowa” do zarządzania treścią strony powitalnej,

• „Wraper” umoŜliwiający umieszczenie w serwisie dowolnej strony internetowej.

Oprócz standardowo udostępnionych komponentów moŜna wzbogacić serwis

instalując nowe komponenty pobrane z Internetu lub napisane przez uŜytkownika. Moduły

to równieŜ programy komputerowe, które najczęściej słuŜą do generowania odnośników

do zawartości serwisu lub zasobów umieszczonych na innych stronach internetowych.

Do działania wykorzystują informacje zawarte w bazie danych CMS Joomla lub pobierają je

z innych serwisów. W przeciwieństwie do komponentów nie pozwalają na gromadzenie,

redagowanie i porządkowanie informacji, ale występują równieŜ moduły z tzw.

„zawartością”. Ich zadaniem jest udostępnianie zaimplementowanych w nich informacji,

bez pobierania ich z zewnętrznego źródła. W Joomla udostępnionych do wykorzystania jest

około dwudziestu róŜnych modułów. NajwaŜniejsze z nich to:

• „Menu” umoŜliwia tworzenie menu głównego, lokalnego oraz uŜytkownika,

• „Szukaj” wyświetla okno wyszukiwarki,

• „Logowanie” umoŜliwia logowanie się do serwisu,

• „Popularne” wyświetla odsyłacze do najczęściej przeglądanych artykułów,

• „Nowości” wyświetla odsyłacze do ostatnio opublikowanych artykułów,

• „Sekcje” wyświetla odsyłacze do stron prezentujących zawartość sekcji artykułów,

• „Wraper” umoŜliwia wywołanie w obszarze głównej zawartości dowolnej innej

strony internetowej.

Oprócz tego, moŜna podobnie jak w przypadku komponentów dodawać nowe

moduły za pomocą wbudowanego instalatora. Wszystkie wyŜej omówione elementy

składowe serwisu są zhierarchizowane. Hierarchia zawartości opiera się na trzypoziomowej

strukturze. Poziom najwyŜszy reprezentowany jest przez sekcje artykułów oraz

komponenty. Gromadzi się w nich tylko jeden rodzaj materiałów. W sekcjach moŜna

wydzielić jedną lub więcej kategorii zawartości, podobnie jak w komponentach.

30

Następnym elementem hierarchii są kategorie. Umieszcza się w nich odpowiednio

pogrupowane pozycje. NajniŜej w hierarchii znajdują się pozycje. Są to podstawowe,

pojedyncze elementy zawartości umieszczane w kategoriach naleŜących do sekcji lub

komponentu. Pozycję stanowi na przykład tekst artykułu, element graficzny, link do

zawartości, adres e-mail, a więc kaŜdy obiekt zawierający konkretną treść.

2.7. Publikacja treści na stronach witryny – artykuły

Publikację rozpoczęliśmy od sporządzenia projektu podziału zgromadzonych

materiałów w postaci papierowej, aby zawartość serwisu była przejrzysta i łatwo dostępna

dla uŜytkowników. Po jego wykonaniu przystąpiliśmy do utworzenia sekcji artykułów

w CMS Joomla. Sekcję tworzy się wybierając z menu panelu administracyjnego pozycję

„Artykuły” a następnie odnośnik „Sekcje artykułów”. Okienko sekcji artykułów znajduje

się na rysunku numer 18.

Rys. nr 18. Wygląd okienka sekcji artykułów

Kolejną czynnością jest utworzenie sekcji za pomocą przycisku „Nowy”.

Po otwarciu się okienka zilustrowanego na rysunku numer 19 moŜna przystąpić do

wprowadzania parametrów. Utworzyliśmy trzy sekcje o nazwach „Seminarium”,

31

w której zawarte są materiały przygotowywane na seminarium dyplomowe, „Strona

startowa” zawierającą elementy do wyświetlenia na stronie głównej serwisu oraz

„O katalogu”, gdzie zamieszczone są uwagi na temat funkcjonowania katalogu animacji.

W ustawieniach określić moŜna między innymi tytuł sekcji wyświetlany na stronach

serwisu, nazwę wykorzystywaną w wykazach oraz indeksowaną przez wyszukiwarki

internetowe, element graficzny reprezentujący opis sekcji, kolejność w hierarchii sekcji,

dostępność dla uŜytkowników, opis tekstowy zawartości sekcji artykułów. Wprowadzone

ustawienia zachowywane są za pomocą przycisku „Zapisz”.

Rys. nr 19. Okienko edycji sekcji artykułów

32

Kolejną czynnością jest utworzenie kategorii, a takŜe przyporządkowanie ich

odpowiednim sekcjom. Aby utworzyć kategorię naleŜy z głównego menu wybrać pozycję

„Artykuły”, a następnie odnośnik „Kategorie artykułów”. Okienko zawierające spis

kategorii artykułów znajduje się na rysunku nr 20.

Rys. nr 20. Wygląd okienka kategorii artykułów

Podobnie jak poprzednio, aby utworzyć nową kategorię naleŜy posłuŜyć się

przyciskiem „Nowy”, co powoduje załadowanie się okienka edycji kategorii widocznego na

rysunku nr 21. Do dyspozycji mamy identyczne opcje konfiguracyjne jak przy edycji sekcji

z tą róŜnicą, Ŝe dodatkowo umieszczone jest tu menu wyboru pozwalające na przypisanie

kategorii do odpowiedniej dla niej sekcji. Tu równieŜ utworzyliśmy trzy kategorie

o nazwach „Strona startowa – Powitanie”, „Seminarium – materiały”, „O katalogu – jak

korzystać”, które grupują materiały opisane przy edycji sekcji. Wprowadzone zmiany

zapisuje się przyciskiem „Zapisz”. Po utworzeniu struktury podziału artykułów moŜna

rozpocząć ich wprowadzanie. Aby utworzyć nowy artykuł naleŜy z menu serwisu wybrać

pozycję „Artykuły”, a następnie pozycję „Artykuły w sekcjach”, która powoduje

wyświetlenie dodatkowego menu z nazwami sekcji. Po wybraniu nazwy sekcji

33

przechodzimy do kolejnego poziomu menu umoŜliwiającego przegląd artykułów

umieszczonych w sekcji, wyświetlenie spisu jej kategorii oraz artykułów przeniesionych do

archiwum. Utworzenie nowego artykułu moŜliwe jest z okienka przeglądu artykułów

zawartych w sekcji zobrazowanego na rysunku nr 22. Wciśnięcie przycisku „Nowy”

powoduje przeniesienie do okna edycji artykułu widocznego na rysunku nr 23. Edycję

nowego artykułu rozpoczynamy od wprowadzenia jego pełnego oraz skróconego tytułu,

które będą wyświetlane w spisie odnośników. Następnie za pomocą wbudowanego

w Joomla edytora tekstowego TinyMCE [48, 49] działającego w trybie WYSIWYG

wprowadza się tekst artykułu oraz umieszcza elementy dodatkowe takie jak obrazki,

rysunki, animacje, fragmenty kodu programów itp.

Rys. nr 21 Okienko edycji kategorii artykułów

34

Edytor ten posiada szereg opcji umoŜliwiających edycję i formatowanie tekstu

takich jak wyrównywanie do krawędzi, justowanie, umieszczanie linków do zasobów

w Internecie, tworzenie ramek, pogrubianie, podkreślanie, stosowanie kursywy, stylów

formatowania itp. Tekst artykułu wprowadza się do pól edytora nazywających się

„Wprowadzenie” oraz „Tekst główny”. Pierwsze z nich wypełnia się obowiązkowo,

stanowi ono przede wszystkim wprowadzenie do głównej treści długiego artykułu lub

stanowi całość tekstu w przypadku krótkich publikacji. Jest ono wyświetlane w witrynie

w spisie artykułów, umoŜliwiając internaucie zapoznanie się z zawartością artykułu.

Rys. nr 22. Okienko przeglądu artykułów w sekcji

W drugim polu umieszcza się właściwy tekst artykułu, który moŜna dzielić na strony za

pomocą przycisków umieszczonych na dole pola edycji. Z prawej strony ekranu znajdują

się zakładki z opcjami umoŜliwiającymi wprowadzanie dodatkowych ustawień dla danego

artykułu. Na zakładce „Publikacja” umieszczone są ustawienia dotyczące autora, kolejności

ustawienia artykułu w kategorii, daty publikacji i emisji na stronach serwisu. Zakładka

„Grafiki” umoŜliwia dodawanie elementów graficznych do artykułu oraz wprowadzanie ich

opisu, definiowanie połoŜenia, wyrównania, szerokości. Trzecia zakładka o nazwie

„Parametry” pozwala na definiowanie przyrostka klasy CSS, a takŜe za pomocą

umieszczonego tam menu na dokonanie ustawień wpływających na sposób prezentacji

i nawigacji po artykule opublikowanym na stronie serwisu. Na zakładce „Metadane” moŜna

35

umieścić słowa-klucze charakteryzujące zawartość artykułu, które odczytywane są przez

wyszukiwarki internetowe przy indeksowaniu stron. Ostatnia zakładka „Łącze w menu”

umoŜliwia utworzenie bezpośredniego odnośnika do artykułu w wybranym menu witryny.

W opisany powyŜej sposób utworzyliśmy kilka artykułów dynamicznych. Jednym

z nich jest wprowadzenie znajdujące się na głównej stronie serwisu, zaś pozostałe zostały

umieszczone w działach „Seminarium” oraz „O katalogu”, do których prowadzą odnośniki

z menu głównego witryny. W podobny sposób tworzy się artykuły statyczne. Jedyną

róŜnicą jest to, Ŝe nie przypisuje się ich do sekcji i kategorii. Materiałami statycznymi

w witrynie są następujące działy: „Licencja Joomla”, „Kalkulator naukowy” oraz „Tablice”.

Po zakończeniu edycji treści artykułów moŜna je udostępnić dla internautów za pomocą

przycisku „Opublikuj” znajdującego się w okienku przeglądu artykułów. Przykład

opublikowanego w artykułu znajduje się na rysunku numer 24.

Rys. nr 24. Opublikowany artykuł w witrynie

36

Rys. nr 23. Okienko edycji artykułu

37

2.8. Tworzenie systemu nawigacji – menu serwisu

Po zakończeniu wprowadzania artykułów przystąpiliśmy do stworzenia systemu

odnośników umoŜliwiających nawigację po zawartości opublikowanej w witrynie

[50 – 54]. Zostały one zgromadzone w menu głównym serwisu znajdującym się po lewej

stronie ekranu, a najwaŜniejsze z nich w menu górnym umieszczonym w górnej części

ekranu. Edycji menu serwisu dokonuje się w menedŜerze menu. Wyświetla się go po

wybraniu z menu administracyjnego pozycji „Menu”, a następnie kliknięciu w odnośnik

zawierający nazwę menu, które chcemy edytować. W Joomla zdefiniowane są cztery

rodzaje menu. Główne, dodatkowe, uŜytkownika oraz górne. Do stworzenia nawigacji po

zawartości witryny wykorzystaliśmy menu główne oraz górne. Wygląd menedŜera menu

ilustruje rysunek numer 25.

Rys. nr 25. Wygląd menedŜera menu serwisu

Aby utworzyć nową pozycję menu naleŜy uŜyć przycisku „Nowy”. Spowoduje to

załadowanie się okna umoŜliwiającego wybór rodzaju dodawanej pozycji, którą chcemy

umieścić w menu przedstawionym na rysunku numer 26. Po zaznaczeniu

38

za pomocą myszy interesującego nas elementu za pomocą przycisku „Dalej” przechodzi się

do okienka, w którym moŜna wprowadzić szczegółowe parametry dotyczące danej pozycji

menu. W przypadku odnośników będzie to na przykład moŜliwość zdefiniowania adresu

zasobu w sieci Internet, wskazania komponentu lub artykułu do wyświetlenia. Dla innych

rodzajów pozycji menu będą to ustawienia dotyczące głównie sposobu ich uporządkowania

w menu serwisu oraz wyświetlania zawartości po kliknięciu ich przez internautę.

Przykładowe okienko edycji pozycji menu znajduje się na rysunku numer 27.

Wprowadzone ustawienia zachowuje się za pomocą przycisku „Zapisz”.

Rys. nr 26. Okienko wyboru rodzaju dodawanej pozycji menu

39

Rys. nr 27. Okienko edycji pozycji menu

40

3. Omówienie zawartości witryny

3.1. Menu główne

Menu główne witryny umieszczone zostało po lewej stronie ekranu. Jego wygląd

przedstawia rysunek numer 28. Aby przenieść się do interesującego uŜytkownika działu

serwisu naleŜy podświetlić jego nazwę i kliknąć lewym klawiszem myszki. Umieściliśmy

w nim jedenaście odnośników do najwaŜniejszych części witryny, które zostaną krótko

scharakteryzowane w następnym podrozdziale. Katalogowi animacji jako najwaŜniejszej

części naszej strony internetowej przeznaczony jest osobny podrozdział 3.3.

Rys. nr 28. Menu główne witryny

Dodatkowo witryna posiada równieŜ menu górne, które zawiera jedynie pięć

odnośników do głównych działów. Przechodzenie do wybranych działów witryny wymaga

od uŜytkownika wykonania identycznych operacji jak w przypadku menu głównego. Jego

wygląd ilustruje rysunek nr 29.

Rys. nr 29. Menu górne witryny

41

3.2. Działy witryny

Witryna posiada jedenaście działów tematycznych, do których mamy dostęp za

pomocą odnośników umieszczonych w menu głównym. Postaramy się teraz krótko

scharakteryzować ich zawartość w kolejności występowania w menu witryny, tak jak

zostało to przedstawione na rysunku nr 28.

• Start – naciśnięcie przycisku start powoduje przeniesienie z dowolnej części witryny

z powrotem na stronę startową serwisu, która znajduje się na rysunku numer 30.

Rys. nr 30. Strona startowa serwisu

• O katalogu – to dział poświęcony zasadom korzystania z katalogu animacji.

Zawiera on instrukcję posługiwania się nim oraz odnośniki do programów

niezbędnych przy uruchamianiu niektórych jego zasobów. Fragment jego

zawartości widoczny jest na rysunku numer 31.

42

Rys. nr 31. Wygląd działu „O katalogu”

• Katalog animacji – ten odnośnik przenosi nas do katalogu zawierającego spis

stron internetowych z animacjami zjawisk i procesów fizycznych, który zostanie

szczegółowo omówiony w dalszej części pracy.

• Seminarium – w tym dziale zgromadziliśmy prezentacje przygotowywane przez

nas na seminarium dyplomowe. Zrzut ekranu przedstawia rysunek numer 32.

• Tablice – to zbiór odnośników do zamieszczonych w Internecie tablic naukowych.

Wygląd działu prezentuje rysunek numer 33.

43

Rys. nr 32. Zawartość działu „Seminarium”

Rys. nr 33. Zbiór odnośników do tablic naukowych

44

• Kalkulator naukowy – dokonując weryfikacji poprawności otrzymanych wyników

działania animacji przydatnym narzędziem do wykonania niezbędnych obliczeń jest

kalkulator naukowy, którego wygląd ilustruje rysunek numer 34.

Rys. nr 34. Kalkulator naukowy

• Wieści RSS – jest czytnikiem posiadającym zbiór odnośników do artykułów

w Internecie zawierających nowinki z dziedziny fizyki rozpowszechnianych poprzez

kanały RSS. Wygląd czytnika znajduje się na rysunku numer 35.

• Linki – to zbiór odnośników do innych stron w Internecie związanych

z powstaniem naszej witryny, a takŜe darmowych programów niezbędnych przy

posługiwaniu się zasobami katalogu animacji (rys. nr 36).

45

Rys. nr 35. Wygląd czytnika nagłówków RSS

Rys. nr 36. Wygląd działu „Linki”

46

• Szukaj – za pomocą tego przycisku uruchamiana jest wyszukiwarka przeznaczona

do szybkiego przeszukiwania zawartości naszego serwisu. Okienko wyszukiwarki

pokazane zostało na rysunku numer 37.

Rys. nr 37. Wyszukiwarka

• Napisz do nas – to dział zawierający formularz oraz dane kontaktowe autorów

witryny. Wygląd strony głównej działu „Napisz do nas” przedstawiony jest

na rysunku numer 38.

Rys. nr 38. Wygląd działu „Napisz do nas”

47

• Mapa serwisu – w celu ułatwienia uŜytkownikom witryny poruszania się po jej

zawartości sporządziliśmy mapę serwisu. Wyszczególnione w niej elementy

są jednocześnie bezpośrednimi odnośnikami do poszczególnych działów naszej

strony internetowej. Rysunek numer 39 przedstawia mapę naszej witryny.

Rys. nr 39. Mapa serwisu

• Licencja Joomla – znajdują się tu informacje o licencji wykorzystanego przez nas

do stworzenia witryny programu Joomla i zasadach jego rozpowszechniania.

Wygląd działu zobrazowany jest na rysunku numer 40.

48

Rys. nr 40 Wygląd działu „Licencja Joomla”

3.3. Katalog animacji – budowa i funkcjonowanie

Katalog animacji zjawisk i procesów fizycznych to zbiór kilkudziesięciu

odnośników do stron internetowych. Powstał przy wykorzystaniu komponentu i modułu

wbudowanego w CMS Joomla o nazwie Wraper. Pozwala on na „podpinanie” do witryny

róŜnego rodzaju stron internetowych, niezaleŜnych skryptów galerii, katalogów itp., które

wyświetlane są przez niego w specjalnej ramce (iFrame). Poszczególne strony katalogu

napisane zostały w języku HTML z wykorzystaniem kaskadowych arkuszy stylów CSS do

wygenerowania ich wyglądu graficznego [55 – 60]. Do budowy i edycji kodu źródłowego

stron internetowych wykorzystywaliśmy darmowy program o nazwie Notatnik SP [61].

Okienko notatnika w trakcie pracy z widocznym fragmentem kodu html strony katalogu

znajduje się na rysunku numer 41, zaś pliku zawierającego arkusz stylów CSS na rysunku

numer 42. Zastosowanie powyŜej opisanego rozwiązania pozwala na szybkie

i sprawne funkcjonowanie katalogu w szerokiej gamie przeglądarek internetowych.

UmoŜliwia równieŜ szybkie dodawanie nowych elementów do katalogu, jego aktualizację

oraz przebudowę czy przystosowywanie do najnowszych wymagań systemów

komputerowych, potrzeb uŜytkowników itp.

49

Rys. nr 41. Okienko notatnika z fragmentem kodu strony internetowej

Rys. nr 42. Okienko notatnika z fragmentem arkusza stylów CSS

50

Aby wyświetlić stronę startową katalogu animacji naleŜy z menu głównego witryny wybrać

odnośnik "Katalog animacji", tak jak pokazano na poniŜszym rysunku nr 43 i zatwierdzić

wybór klikając lewym klawiszem myszki.

Rys. nr 43. Wybór odnośnika do katalogu z menu witryny

Rys nr 44. Strona główna katalogu animacji

51

Po chwili załadowana zostanie strona główna katalogu widoczna na rysunku

numer 44. Katalog został podzielony na 3 kolumny. Lewa i środkowa kolumna to działy

główne i poddziały odpowiadające podziałowi fizyki na działy, a prawa zawiera spis

charakterystycznych dla nich procesów oraz zjawisk fizycznych. W górnej części ekranu

umieszczone zostały zakładki (rys. nr 45), które umoŜliwiają bezpośrednie przeniesienie się

do interesującego nas działu fizyki. Wystarczy umieścić na nazwie wybranego działu kursor

myszy, co spowoduje zmianę koloru odnośnika oraz kliknąć lewym klawiszem myszki.

Rys. nr 45. Zakładki szybkiego dostępu

Po wyświetleniu interesującego nas działu fizyki, moŜemy dokonać wyboru zjawiska

lub procesu fizycznego, dla którego poszukujemy animacji. Dokonujemy tego tak samo

jak poprzednio za pomocą kursora myszki. Wybór nazwy zjawiska lub procesu ilustruje

rysunek numer 46.

Rys. nr 46. Wybór zjawiska lub procesu fizycznego

52

Po kliknięciu w odnośnik wyświetlona zostanie strona katalogowa w postaci tabeli

widoczna na rysunku numer 47 zawierająca odnośniki do zasobów w Internecie dla

wybranego rodzaju zjawiska lub procesu fizycznego.

Rys. nr 47. Strona katalogu z odnośnikami do zasobów w Internecie

Składa się ona z 6 części. W lewej górnej komórce tabeli umieszczony jest zrzut ekranu

animacji. Po prawej stronie w odpowiadających jej wielkością komórkach znajduje

się nazwa rodzaju animacji oraz adres strony internetowej, z której ona pochodzi.

W dwóch środkowych komórkach tabeli wyświetla się krótki opis animacji oraz minimalne

wymagania sprzętowe, którym musi odpowiadać komputer, aby moŜna było uruchomić

program. W dolnej komórce znajdują się odnośniki do instrukcji obsługi animacji,

archiwum ze spakowanymi plikami programu, pliku z kodem źródłowym oraz teorii

przydatnej w zrozumieniu symulowanych przez nią zjawisk lub procesów fizycznych.

W zaleŜności od rodzaju materiałów zgromadzonych dla danej animacji nie zawsze

53

wszystkie odnośniki są dostępne, poniewaŜ nie kaŜdy serwis internetowy udostępnia

program do pobrania na dysk komputera lub daje moŜliwość obejrzenia jego kodu

źródłowego. Aby uruchomić animację naleŜy kliknąć w miniaturkę zrzutu ekranu lub

tekstowy odnośnik do strony internetowej, tak jak to pokazano na rysunku numer 47.

Spowoduje to załadowanie programu lub witryny, na której jest umieszczony i wyświetlenie

w nowym oknie przeglądarki, a w niektórych przypadkach w głównym obszarze prezentacji

serwisu. Przykładowe okienko z załadowaną animacją znajduje się na rysunku numer 48.

Rys. nr 48. Przykładowe okienko z załadowaną animacją

Podobnie postępujemy, jeśli chcemy wyświetlić instrukcję do animacji. Wówczas naleŜy

kliknąć w symbolizującą ją ikonkę znajdującą się w dolnej komórce tabeli. Przykładowe

okienko z instrukcją znajduje się na rysunku numer 49. Oprócz instrukcji moŜna równieŜ

pobrać plik archiwum ze spakowanym programem (animacją) lub plik zawierający kody

źródłowe. W tym przypadku po kliknięciu w ikonkę wyświetlone zostaje standardowe

okienko informacyjne i dialogowe przeglądarki internetowej uŜytkownika umoŜliwiające

zapisanie pliku na dysku komputera (przycisk "Zapisz") lub jego otwarcie (przycisk

"Otwórz"). Przycisk "Anuluj" oznacza rezygnację przez uŜytkownika z wykonania wyŜej

54

wymienionych operacji. Wygląd okienka wyświetlającego się w przeglądarce MS Internet

Explorer 6.0 ilustruje rysunek numer 50. Wygląd okienka moŜe się róŜnić w zaleŜności od

systemu operacyjnego oraz wykorzystywanej przeglądarki.

Rys. nr 49. Przykładowe okienko z instrukcją obsługi

Rys. nr 50. Okienko dialogowe przeglądarki

55

Ostatnią dostępną opcją jest moŜliwość wyświetlenia materiałów

teoretycznych zawierających informację o zjawisku lub procesie fizycznym. Najczęściej

są to odnośniki do popularnych portali wiedzy, encyklopedii lub innych materiałów, takich

jak na przykład pliki typu PDF. Okno przeglądarki z załadowaną witryną encyklopedii

znajduje się na rysunku numer 51.

Rys. nr 51. Okno przeglądarki z załadowaną witryną encyklopedii

Uruchomienie niektórych animacji, otwarcie archiwów plików lub przeglądanie plików

z kodami źródłowymi programów wymaga zainstalowania w systemie operacyjnym lub

przeglądarce stron internetowych dodatkowego oprogramowania. Najczęściej występuje

konieczność zainstalowania Wirtualnej Maszyny Java oraz wtyczki Macromedia Flash

Player. W witrynie w dziale „Linki” oraz „O katalogu” znajdują się odnośniki do serwisów

internetowych udostępniających niezbędne, bezpłatne oprogramowanie przeznaczone do

tego celu dla szerokiej gamy systemów operacyjnych i przeglądarek.

56

3.3. Zabawki fizyczne

Zabawki fizyczne to proste urządzenia, których zasada działania oparta jest

o prawo, zjawisko fizyczne lub wykorzystuje w interesujący sposób właściwość ciała/ciał

[62, 63].

Wyjaśnienie działania i podanie ilościowego opisu zachowania się niektórych z nich

sprawia powaŜne trudności oraz stanowi wyzwanie dla fizyków. Dzięki swoim wysokim

walorom dydaktycznym nadają się idealnie do nauczania i popularyzacji fizyki. Nauka

poprzez zabawę to jedna z najlepszych metod przekazywania wiedzy, co powoduje szybki

wzrost zainteresowania zabawkami fizycznymi w ostatnim czasie. Na ich temat pojawia się

coraz więcej artykułów w czasopismach naukowych, a nawet wydawane są ksiąŜki. Istnieje

równieŜ dział fizyki, zajmujący się zabawkami.

W międzynarodowej klasyfikacji prac naukowych z fizyki i astronomii PACS

[ang. Physics and Astronomy Classification Scheme] dział ten oznakowano symbolem

01.50.Wg. Odnośniki do stron internetowych zawierających animacje prezentujące róŜnego

rodzaju zabawki fizyczne zostały umieszczone w wydzielonej części katalogu. Wygląd

działu przedstawiony jest na rysunku numer 52.

Rys. nr 52. Wygląd działu „Zabawki fizyczne” katalogu animacji

Podobnie jak w przypadku katalogu animacji zjawisk i procesów fizycznych dział

podzielony jest na 3 kolumny. Lewa kolumna zawiera nazwę działu, a w środkowej znajdują

się nazwy działów fizyki, do których daną zabawkę moŜna zakwalifikować. W ostatniej,

57

prawej kolumnie znajdują się nazwy zabawek, które jednocześnie są odnośnikami do

szczegółowych kart katalogowych. Wskazanie kursorem myszki odnośnika i kliknięcie

lewym klawiszem spowoduje wyświetlenie zbioru linków do witryn internetowych

zawierających animacje dotyczące danej zabawki widocznego na rysunku numer 53.

Rys. nr 53. Strona katalogowa działu „Zabawki fizyczne”

Budowa i zasada działania strony katalogowej działu „Zabawki fizyczne” jest identyczna jak

w przypadku katalogu animacji zjawisk i procesów fizycznych. Kliknięcie w obrazek

z miniaturą zabawki przenosi nas na witrynę ze szczegółowymi materiałami na jej temat,

zaś link tekstowy odwołuje się do głównej strony witryny, z której pochodzą. Najczęściej są

to sekwencje wideo, animacje lub zdjęcia. Znajdujący się w dolnej części okna odnośnik

„Wytłumaczenie” słuŜy do wyświetlenia strony internetowej z opisem praw, zjawisk

fizycznych lub własności ciał, które wykorzystywane są przez daną zabawkę. Uruchomienie

niektórych animacji, sekwencji wideo oraz plików z wytłumaczeniem zasady działania

zabawek wymaga zainstalowania w systemie operacyjnym lub przeglądarce dodatkowego

oprogramowania takiego jak odtwarzacze audio-wideo czy kodeki.

58

4. Omówienie wybranych animacji

4.1 Informacje wstępne

W poprzednim rozdziale zajmowaliśmy się budową, podziałem oraz zasadami

korzystania z katalogu, więc teraz nadszedł czas na przedstawienie przykładowych animacji

zjawisk i procesów fizycznych. Omówienie tej części będzie składało się z dwóch

niezaleŜnych, autorskich opracowań stanowiących fragment tego, co zawierało się

w kompetencjach twórców serwisu. Będą to odpowiednio animacje z zakresu mechaniki

opracowane przez Marcina Nowickiego, a takŜe z zakresu optyki opracowane przez Pawła

Zakrzewskiego.

4.2. Kinematyka – rzut ukośny

Animacja znajduje się w dziale „Mechanika” w części „Kinematyka”. Wybieramy

odnośnik „Rzuty”, a następnie „Ruch pocisku 3 (rzut ukośny)”. Jest ona napisana w języku

Java i pochodzi ze strony [64]. Zanim zajmę się omówieniem zasad posługiwania się

animacją zaprezentuję najpierw, jakie prawa fizyczne rządzą symulowanym przez nią

zjawiskiem.

4.2.1. Opis teoretyczny zjawisk występujących w animacji

a) Przemieszczenie, prędkość i przyspieszenie

Omawiana przeze mnie animacja dotyczy ruchu dwuwymiarowego odbywającego

się w płaszczyźnie xy. WzdłuŜ pewnej krzywej na płaszczyźnie porusza się punkt

materialny. Jego połoŜenie (przemieszczenie względem początku układu) w chwili t

przedstawia wektor r , natomiast jego prędkość i przyspieszenie odpowiednio wektory

v i a .

Rys. nr 54. Ruch punktu materialnego na płaszczyźnie xy [65]

59

Na rysunku numer 54 widzimy ruch omawianego punktu materialnego oraz jego

połoŜenie, prędkość i przyspieszenie. Wektory r , v i a są wzajemnie od siebie zaleŜne

i przedstawiamy je za pomocą zaznaczonych na rysunku składowych

yjxir ˆˆ +=r, (1)

yx vjvidt

rdv ˆˆ +==

rr

, (2)

yx ajaidt

vda ˆˆ +==

rr

. (3)

b) Ruch na płaszczyźnie ze stałym przyspieszeniem

Ruch ze stałym przyspieszeniem jest specjalnym przypadkiem ruchu na

płaszczyźnie. Charakteryzuje go stały kierunek i wartość przyspieszenia. RównieŜ składowe

przyspieszenia są stałe, tzn. ax = const i ay = const, co oznacza, Ŝe mamy do czynienia

z ruchem, który da się przedstawić jako suma dwóch ruchów, odbywających się

jednocześnie, wzdłuŜ dwóch wzajemnie prostopadłych kierunków.

Punkt materialny będzie się poruszał wzdłuŜ pewnej leŜącej na płaszczyźnie

krzywej. Będzie tak równieŜ wtedy, gdy jedna ze składowych przyspieszenia będzie równa

zeru, poniewaŜ mimo to odpowiednia składowa prędkości moŜe być róŜna od zera.

Przykładem takiego ruchu jest ruch pocisku, który porusza się po linii krzywej na

płaszczyźnie i po zaniedbaniu sił oporu powietrza ma stałe, skierowane w dół

przyspieszenie.

Jeśli przyjmiemy, Ŝe składowe przyspieszenia są stałe to ruch ze stałym

przyspieszeniem na płaszczyźnie xy moŜemy opisać względem kaŜdej osi za pomocą

następujących, zawartych w tabeli zespołów równań:

60

Ruch wzdłuŜ osi x Ruch wzdłuŜ osi y

tavv xxx += 0 (4) tavv yyy += 0 (5)

tvvvx xx )(2

100 ++= (6) tvvyy yy )(

2

100 ++= (7)

200 2

1tatvxx xx ++= (8) 2

00 2

1tatvyy yy ++= (9)

)(2 020

2 xxavv xxx −+= (10) )(2 020

2 yyavv yyy −+= (11)

W równaniach występuje ten sam parametr czasu t, poniewaŜ określa on chwilę

czasu, w której punkt materialny poruszający się wzdłuŜ linii krzywej na płaszczyźnie xy

zajmuje połoŜenie opisane składowymi x i y wektora r . Równania podane powyŜej moŜna

przedstawić w postaci wektorowej podstawiając np. równania (4) i (5) do równania (2).

W wyniku takiego podstawienia otrzymujemy

tajaivjvitavjtavivjviv yxyxyyxxyx )ˆˆ()ˆˆ()(ˆ)(ˆˆˆ0000 +++=+++=+=r

.

Patrząc na równania (2) i (3) widzimy, Ŝe w pierwszym nawiasie mamy wektor

prędkości początkowej 0v , natomiast w drugim wektor przyspieszenia a . Otrzymane

równanie wektorowe

tavvrrr += 0 (12)

jest równowaŜne dwóm równaniom skalarnym (4) i (5). Od razu widać, Ŝe prędkość v

w dowolnej chwili jest sumą prędkości początkowej 0v punktu materialnego bez nadanego

przyspieszenia oraz wektorowej zmiany prędkości a t (w przedziale czasu od 0 do t).

TakŜe skalarne równania (8) i (9) są równowaŜne równaniu wektorowemu:

200 2

1tatvrrrrrr ++= . (13)

61

c) Rzut ukośny

Rzut ukośny jest przykładem ruchu krzywoliniowego ze stałym przyspieszeniem na

płaszczyźnie xy. Jest to ruch ciała rzuconego pod kątem do poziomu. W omawianej

animacji zostały pominięte opory powietrza, więc nie będziemy ich uwzględniać w naszych

rozwaŜaniach.

Rzut ukośny ciała jest ruchem o stałym, skierowanym w dół, przyspieszeniu, a więc

jest opisany przez równania od (4) do (11). Ze względu na to, Ŝe przyspieszenie nie ma

składowej poziomej, wybieramy taki układ współrzędnych, w którym oś y jest skierowana

w górę, więc moŜemy przyjąć, Ŝe ay = g− oraz ax = 0. Zakładamy dodatkowo jako

początek układu współrzędnych punkt, z którego wylatuje ciało, więc występujące

w równaniach (4)-(11) x0 i y0 są równe zeru. Prędkość w chwili t = 0 wynosi 0v i tworzy kąt

Θ0 z dodatnim kierunkiem osi x, a składowe x i y prędkości 0v są równe

000 cosΘ= vvx i 000 sinΘ= vv y .

Z powodu braku poziomej składowej przyspieszenia, pozioma składowa prędkości

zachowuje swoją wartość przez cały czas trwania lotu. Jeśli do równania (4) podstawimy

0=xa oraz 000 cosΘ= vvx to otrzymamy:

Θ= cos0vvx . (14)

Rys. nr 55. Tor ruchu pocisku w rzucie ukośnym [65]

62

Rysunek numer 55 ilustruje tor pocisku podczas rzutu ukośnego z przedstawioną

prędkością początkową 0v oraz prędkościami v (wraz ze składowymi) w kilku

późniejszych chwilach czasu oraz zasięg poziomy R rzutu.

Jak juŜ wcześniej zostało wspomniane pozioma składowa prędkości zachowuje

swoją początkową wartość w ciągu całego czasu trwania lotu, natomiast jej składowa

pionowa zmienia się w czasie zgodnie z równaniem (5) opisującym ruch pionowy do góry

z przyspieszeniem skierowanym w dół. JeŜeli podstawimy do tego równania ga y −= oraz

000 sinΘ= vv y to otrzymamy

gtvv y −Θ= 00 sin . (15)

Pionowa składowa prędkości nie zmienia się równieŜ przy spadku swobodnym.

Gdybyśmy rozpatrywali ruch przedstawiony na rysunku numer 55 z punktu widzenia

układu odniesienia poruszającego się wzdłuŜ osi x z prędkością 0xv to byłby to ruch ciała

rzuconego pionowo w górę z prędkością początkową 00 sinΘv .

Wypadkowy wektor prędkości w dowolnej chwili czasu ma wartość

22yx vvv +=r, (16)

a kąt Θ tworzony przez ten wektor z poziomem w tej samej chwili czasu obliczamy

z równania:

x

y

v

vtg =Θ .

Składowa x wektora połoŜenia r ciała dowolnej chwili czasu, wynika ze wzoru (8),

do którego podstawiliśmy x0 = 0, ax = 0 oraz 000 cosΘ= vvx , wynosi:

tvx )cos( 00 Θ= , (17)

63

natomiast składowa y otrzymana ze wzoru (9), do którego podstawiliśmy 0y = 0, ga y −=

oraz 000 sinΘ= vv y ma postać:

200 2

1)sin( gttvy −Θ= . (18)

Równania (17) i (18) przedstawiają x i y jako funkcję wspólnego parametru t. Z ich

połączenia, a następnie po wyeliminowaniu z nich czasu otrzymujemy następującą

zaleŜność:

22

000 )cos(2)( x

v

gxtgy

Θ−Θ= , (19)

która wiąŜe ze sobą x i y oraz stanowi równanie toru pocisku.

4.2.2. Wygląd animacji

Omawiana przeze mnie animacja została napisana w języku Java. Jest dostępna

tylko online na stronie serwisu [64]. Jej wygląd został zaprezentowany na rysunku numer 56

(widzimy ustawienia dla rzutu ukośnego).

Rys. nr 56. Wygląd animacji

64

Na stronie z animacją znajdują się takŜe wzory, których uŜywa ona do przeliczania

ustawionych w danej chwili wartości. Nie będę się nimi zajmował, poniewaŜ zostały

omówione w podrozdziale 4.2.1., który zawiera teorię opisującą zachodzące w tej animacji

procesy.

4.2.3. Instrukcja obsługi

Wygląd animacji został przedstawiony na rysunku numer 56. Na dole i na rysunku

numer 57 widzimy trzy suwaki. „Height of platform (m)” odpowiada za zmianę wysokości

platformy (w zakresie od 0 do 200 m), z której wystrzelimy pocisk. „Projection angle”

powoduje zmianę kąta (od 0 do 90), pod którym będzie odbywał się ruch. Zakres jego

zmian pozwala nam na symulowanie poza rzutem ukośnym (od 1 do 89, rysunek

numer 56), takŜe rzutu pionowego (kąt 90, rysunek numer 58) i rzutu poziomego (kąt 0,

rysunek numer 59). Przy pomocy suwaka „Launching speed (m/s)” moŜemy zmieniać

prędkość początkową pocisku w zakresie od 0 do 59 m/s. Animację uruchamiamy

przyciskiem „Launch”. Nad nim znajduje się pole „Range”, na którym po zakończeniu lotu

jest wyświetlana odległość od platformy, na jaką poleciał pocisk. Mamy równieŜ do wyboru

trzy opcje ułatwiające obserwację zachowania się pocisku podczas lotu. Uaktywniamy je

zaznaczając przy pomocy myszki wybrane ustawienie w okienku obok nazwy (widoczne na

rysunku numer 57). „Show Grid” wyświetla nam na ekranie siatkę, która pomaga w ocenie

tego, jak pocisk zmienia swoje połoŜenie w pionie i poziomie. „Show Velocity” pokazuje

nam wektor prędkości V razem z jego składowymi (pionową i poziomą, które podczas lotu

się zmieniają) oraz pokazuje kąt Θ jego nachylenia do poziomu. Opcja „Show Path”

wykreśla nam cały tor ruchu pocisku od wystrzelenia aŜ do zakończenia lotu. W prawym

górnym rogu moŜemy zobaczyć jak długo leciał pocisk (time/s=).

Rys. nr 57. Suwaki i przyciski do zmiany ustawień animacji

65

Rys. nr 58. Ustawienia animacji dla rzutu pionowego

Rys. nr 59. Ustawienia animacji dla rzutu poziomego

66

Rys. nr 60. Wygląd zakończonej symulacji

Na rysunku numer 60 widzimy jak wygląda zakończona symulacja. Została ona

przeprowadzona dla następujących danych: wysokość platformy 93 m, kąt 65° i prędkość

początkowa 59 m/s. Były takŜe włączone opcje: pokaŜ siatkę, pokaŜ prędkość i pokaŜ tor

ruchu. Widzimy, Ŝe dla podanych wartości pocisk poleciał na odległość 310,15 m w czasie

12,45 s. Poprawność obliczeń programu moŜemy zweryfikować przy pomocy dołączonej

wcześniej teorii, pamiętając, Ŝe otrzymane wyniki róŜnią się od rzeczywistych (otrzymanych

w sposób doświadczalny w normalnych warunkach), poniewaŜ w symulacji został

zaniedbany opór powietrza (jego brak uwzględnia zaprezentowana wcześniej teoria).

4.3. Optyka – soczewki cienkie

Program „Soczewki”, którego szczegółowy opis przedstawię w dalszej części pracy

pozwala prześledzić geometryczną metodę wyznaczania obrazu wytwarzanego przez

soczewkę skupiającą i rozpraszającą. Jest on napisany w języku programowania Delphi

dla rodziny systemów operacyjnych MS Windows. Autorem programu jest

prof. dr hab. inŜ. Zbigniew Kąkol oraz dr Jan śukrowski. Udostępniany jest on jako

skompilowany plik wykonywalny, który moŜna pobrać ze strony internetowej autorów [66].

67

Plik z kodem źródłowym nie jest dostępny. Program w katalogu animacji umieściłem

w dziale „Zjawiska falowe” w części „Optyka” pod odnośnikiem „Soczewki”. Przed

przedstawieniem budowy i zasady działania programu przybliŜę podstawy teoretyczne

geometrycznej metody wyznaczania obrazu wytwarzanego przez soczewki.

4.3.1. Opis zjawisk występujących w animacji – teoria

Na wstępie naleŜy zdefiniować pojęcie soczewki. Soczewką [65, 67] nazywamy ciało

przezroczyste, ograniczone dwoma powierzchniami kulistymi wypukłymi, których

promienie krzywizny mają wartości zawierające się w przedziale 0 ≤ r < ∞. Gdy promień

krzywizny r = ∞, wtedy powierzchnią ograniczającą jest płaszczyzna. Przykłady soczewek

znajdują się na rysunku numer 61. Literą A oznaczona jest soczewka dwuwypukła,

B – płasko-wypukła, C – wklęsło-wypukła, D – dwuwklęsła, E – płasko-wklęsła,

F – wypukło-wklęsła. Program symuluje wytwarzanie obrazu przez soczewkę dwuwypukłą

oraz dwuwklęsłą.

Rys. nr 61. Przykłady róŜnych rodzajów soczewek [67]

KaŜda z powierzchni kulistych soczewki ma swój środek krzywizny O1 i O2, a takŜe

promienie krzywizny oznaczone jako r1 i r2 na rysunku numer 62. Prosta przechodząca

przez oba środki krzywizny nazywa się osią główną soczewki. Soczewkę moŜna zaliczyć do

soczewek cienkich, kiedy jej grubość oznaczona na rysunku numer 62 jako t jest mała

w porównaniu z promieniami krzywizn r1 i r2. Soczewki dzieli się na skupiające

i rozpraszające, w zaleŜności od zachowania się wiązki promieni świetlnych padających

równolegle do osi optycznej. Jeśli promienie zostają odchylone do osi soczewki wówczas

mamy do czynienia z soczewką skupiającą, jeśli odchylają się od osi to soczewka jest

soczewką rozpraszającą. Punkt, w którym promienie równoległe do głównej osi optycznej

68

skupiają się po przejściu przez soczewkę skupiającą, nazywamy ogniskiem soczewki.

Soczewki posiadają dwa ogniska połoŜone po obu stronach soczewki w tej samej

odległości od geometrycznego środka soczewki, niezaleŜnie od tego, jak bardzo róŜnią się

od siebie promienie krzywizn obu powierzchni łamiących. Odległość ogniska od środka

soczewki nazywa się ogniskową soczewki i jest oznaczana literą f. Jest ona zaznaczona na

rysunku numer 63. NaleŜy podkreślić, Ŝe punktowe źródło światła umieszczone w ognisku

soczewki skupiającej daje wiązkę promieni równoległych po przeciwległej stronie soczewki.

Rys. nr 62. Promienie krzywizny i grubość soczewki dwuwypukłej [67]

Ogniska soczewki rozpraszającej są ogniskami pozornymi, poniewaŜ skupiają się

w nich jedynie przedłuŜenia promieni równoległych poprowadzone w kierunku

przeciwnym do biegu tych promieni. Za pomocą soczewek moŜna, więc uzyskiwać obrazy

róŜnych punktów i przedmiotów świecących. Na rysunku numer 63 zaznaczone są

podstawowe promienie soczewki. Metoda geometryczna wyznaczania obrazu polega na

wykreśleniu, co najmniej dwóch spośród następujących promieni podstawowych:

a) promienia biegnącego z wierzchołka przedmiotu A równolegle do głównej osi

soczewki i po załamaniu w soczewce przechodzącego przez ognisko F,

b) promienia biegnącego z punktu A przez ognisko soczewki i po załamaniu

w soczewce równoległego do osi głównej,

c) promienia biegnącego z punktu A przez środek O soczewki bez załamania.

69

Obrazy w soczewce skupiającej powstają zgodnie z następującymi zasadami:

a) gdy przedmiot znajduje się pomiędzy ogniskiem F, a środkiem soczewki O,

wówczas wytworzony obraz jest pozorny, prosty i powiększony, powstający po tej

samej stronie soczewki, po której znajduje się przedmiot,

b) gdy przedmiot znajduje się w odległości większej od ogniskowej, ale mniejszej od

podwójnej ogniskowej, wtedy obraz jest rzeczywisty, odwrócony, powiększony

i powstaje po przeciwnej stronie soczewki,

c) gdy przedmiot znajduje się w odległości większej od podwójnej ogniskowej

soczewki wytwarzany wówczas obraz równieŜ powstaje po przeciwnej stronie

soczewki i jest rzeczywisty, odwrócony i zmniejszony.

Rys. nr 63. Podstawowe promienie soczewki [67]

Bieg promienia [68] świetlnego w soczewce zaleŜy od kształtu soczewki tzn. r1 i r2,

od współczynnika załamania n materiału, z jakiego wykonano soczewkę oraz

od współczynnika załamania n0 ośrodka, w którym umieszczono soczewkę. Ogniskowa

soczewki wyraŜa się równaniem:

+

−=

210

111

1

rrn

n

f. (20)

70

Przy opisie soczewek przyjmuje się konwencję, Ŝe promienie krzywizn wypukłych

powierzchni są wielkościami dodatnimi, a promienie krzywizn wklęsłych powierzchni

są wielkościami ujemnymi, zaś powierzchni płaskiej przypisujemy nieskończony promień

krzywizny. Gdy ogniskowa jest dodatnia f > 0 to soczewka jest skupiająca, a gdy f < 0

to soczewka jest rozpraszająca. Odległość x przedmiotu od soczewki i odległość y obrazu

od soczewki (rys. nr 63) są powiązane równaniem dla cienkich soczewek

fyx

111 =+ , (21)

a powiększenie liniowe obrazu wyraŜa się wzorem

x

y

h

hP =

′= . (22)

Przytoczonej powyŜej wzory dla soczewki skupiającej obowiązują równieŜ dla soczewek

rozpraszających. Przy ich stosowaniu naleŜy jednak przestrzegać konwencji dotyczącej

znaków:

a) x jest dodatnie dla kaŜdego przedmiotu rzeczywistego

b) y jest dodatnie dla obrazów rzeczywistych i ujemne dla obrazów pozornych,

c) f jest dodatnie dla soczewki skupiającej i ujemne dla soczewki rozpraszającej.

4.3.2. Zasada działania programu

Po uruchomieniu pliku wykonywalnego z programem otwiera się okienko, którego

wygląd przedstawia rysunek numer 64. W górnej części okna programu znajdują się menu

rozwijalne. Za ich pomocą uŜytkownik moŜe wprowadzać zmiany w pracy programu.

Wygląd menu programu znajduje się na rysunku numer 65.

Rys. nr 65. Menu górne programu „Soczewki”

71

Mamy tam do dyspozycji cztery opcje ustawień programu. Menu „Widok” słuŜy do

powiększania i zmniejszania głównego obszaru prezentacji. Ta opcja jest szczególnie

przydatna przy obserwacji obrazów wytwarzanych przez soczewkę po umieszczeniu

przedmiotu w odległości większej od podwójnej ogniskowej. Menu „Soczewka” pozwala

zmieniać rodzaj soczewki, dla jakiej przeprowadzamy obserwację.

Rys. nr 64. Okno programu „Soczewki”

MoŜna wybierać pomiędzy soczewką skupiającą i rozpraszającą. Przycisk „Koniec”

powoduje zakończenie pracy programu. Ostatnią dostępną opcją jest menu „Pomoc”,

gdzie znajdują się informacje na temat autorów programu oraz krótki opis programu.

PoniŜej znajduje się suwak o nazwie „PołoŜenie soczewki” widoczny na rysunku nr 66.

SłuŜy on do zmiany połoŜenia soczewki na głównym obszarze prezentacji.

Rys. nr 66. Suwak do zmiany połoŜenia soczewki

72

Identyczny suwak znajduje się na dole ekranu programu i słuŜy do zmiany połoŜenia

przedmiotu względem ogniska soczewki. Ogniskową soczewki moŜna zmieniać w zakresie

od 50 do 150 cm równieŜ za pomocą suwaka, znajdującego się po prawej stronie ekranu.

Aktualną ogniskową wskazuje pole umieszczone tuŜ pod suwakiem (rys. nr 67).

Rys. nr 67. Suwak do zmiany ogniskowej soczewki

Dane na temat połoŜenia przedmiotu, obrazu oraz powiększenia wyświetlane

są w specjalnie oznaczonych polach umieszczonych po prawej stronie ekranu animacji.

Ich wygląd ilustruje rysunek numer 68. PołoŜenie przedmiotu zmienia się w zakresie

od 20 do 480 cm.

Rys. nr 68. Pola prezentacji danych pomiarowych

Jak moŜna zauwaŜyć na rysunku numer 64, soczewka w głównym obszarze prezentacji

zaznaczona jest kolorem niebieskim. Promienie podstawowe przedstawiono za pomocą

Ŝółtych kresek. Ogniska reprezentowane są za pomocą niebieskich gwiazdek. Przedmiot

wykonany jest w postaci białej strzałki. Wiązka promieni świetlnych biegnie od strony lewej

do prawej. Powstający obraz rzeczywisty zaznaczany jest za pomocą strzałki identycznej jak

przedmiot, zaś pozorny za pomocą strzałki narysowanej linią przerywaną. Podobnie

przedłuŜenia promieni podstawowych w kierunku przeciwnym do biegu tych promieni

oznaczane są za pomocą Ŝółtych, przerywanych kresek.

73

4.3.3. Przykładowe obliczenia, zastosowanie

Po zapoznaniu się z budową i działaniem programu moŜna przystąpić do

weryfikacji poprawności jego działania oraz potwierdzenia przytoczonych wcześniej

załoŜeń teoretycznych. Do przeprowadzenia obliczeń przyjąłem soczewkę skupiającą

o ogniskowej 70 cm. Pierwszy pomiar wykonałem dla przedmiotu znajdującego

się pomiędzy ogniskiem a środkiem soczewki. Wynik obliczeń ilustruje rysunek

numer 69.

Rys. nr 69. Wyniki obliczeń programu „Soczewki” dla pomiaru nr 1

Drugi pomiar przeprowadziłem dla przedmiotu znajdującego się w odległości większej od

ogniskowej, ale mniejszej od podwójnej ogniskowej. Otrzymany obraz znajduje się na

rysunku numer 70. Ostatni, trzeci pomiar wykonałem dla przedmiotu znajdującego się

w odległości większej od podwójnej ogniskowej soczewki. Powstały obraz przedmiotu

znajduje się na rysunku numer 71. Otrzymane w wyniku przeprowadzonej symulacji

rezultaty pomiarów potwierdzają w pełni załoŜenia teoretyczne, co dowodzi poprawności

wykonania programu. Dla pierwszego pomiaru otrzymany obraz jest pozorny, prosty

i powiększony oraz znajduje się po tej samej stronie soczewki, co przedmiot.

74

Rys. nr 70. Wyniki obliczeń programu „Soczewki” dla pomiaru nr 2

Rys. nr 71. Wyniki obliczeń programu „Soczewki” dla pomiaru nr 3

75

Dla drugiego pomiaru otrzymany obraz jest rzeczywisty, odwrócony, powiększony

i powstał po przeciwnej stronie soczewki. Dla pomiaru trzeciego obraz równieŜ powstał po

przeciwnej stronie soczewki i jest rzeczywisty, odwrócony oraz zmniejszony.

Program „Soczewki” okazał się poprawnie wykonanym programem ilustrującym

geometryczną metodę wyznaczania obrazu wytwarzanego przez soczewki i stanowi cenną

pomoc dydaktyczną w procesie nauczania przez nauczycieli akademickich oraz szkolnych.

Ułatwia w znaczący sposób zapoznanie się ze zjawiskiem wytwarzania obrazu przez

soczewki, a takŜe pozwala na doświadczalne potwierdzenie załoŜeń teoretycznych poprzez

wykonywanie obliczeń w czasie rzeczywistym oraz ich prezentację na ekranie.

76

5. Podsumowanie, moŜliwości rozwoju w przyszłości

Celem naszej pracy dyplomowej było stworzenie katalogu witryn internetowych

zawierających animacje zjawisk i procesów fizycznych. Zrealizowaliśmy go poprzez

zbudowanie witryny internetowej w oparciu o nowoczesny program CMS Joomla. Zawiera

on kilkadziesiąt odnośników do róŜnego rodzaju animacji i innych materiałów

odnalezionych w zasobach globalnej sieci komputerowej, czyli Internetu. Został stworzony

z myślą o tych wszystkich, którzy są ciekawi otaczającego nas świata oraz praw fizyki, które

nim rządzą. Dzięki nauce, jaką jest fizyka jesteśmy w stanie odkrywać i wyjaśniać

mechanizmy zachodzących zjawisk oraz procesów. Aby szybko i efektywnie poszerzać swój

zakres wiedzy naleŜy oprócz poznania zagadnień teoretycznych przeprowadzać badania

eksperymentalne dowodzące słuszności załoŜeń teoretycznych. Niestety nie kaŜdy ma

dostęp do odpowiednio wyposaŜonego w aparaturę laboratorium. Ponadto niektórych

zjawisk nie moŜna zaobserwować bez udziału bardzo drogiego wyposaŜenia, duŜych

energii, ciśnień, stworzenia specjalnych warunków środowiska pomiarowego itp.

I tu z pomocą przychodzą zebrane przez nas odnośniki do stron internetowych

zawierających animacje. Oprogramowanie komputerowe pozwala na dokładne przyjrzenie

się i zrozumienie skomplikowanych mechanizmów procesów oraz zjawisk fizycznych.

Dzięki moŜliwości modyfikacji ustawień, wprowadzania róŜnego rodzaju danych moŜna

samemu łatwo i prosto przeprowadzać zaplanowane według własnego pomysłu

doświadczenia. Animacje są doskonałą ilustracją załoŜeń teoretycznych. Za ich pomocą

moŜna zweryfikować poprawność wykonanych obliczeń, czy potwierdzić słuszność

spodziewanego wyniku eksperymentu. Dla łatwiejszego zrozumienia zachodzących

procesów często stosowane są uproszczenia. Pominięcie mniej istotnych szczegółów nie

wpływa znacząco na uzyskiwane wyniki, ale pozwala na maksymalnie uproszczoną

prezentację zjawiska lub procesu. Katalog zawiera animacje o róŜnym poziomie

skomplikowania. Od całkiem prostych do wymagających od uŜytkownika wysoko

specjalistycznej wiedzy. Staraliśmy się umieścić w katalogu najciekawsze naszym zdaniem

i stanowiące jak najszerszą reprezentację zagadnień związanych z fizyką odnośniki do

animacji. W celu łatwego i efektywnego wykorzystywania go przez uŜytkowników

wyposaŜony został w opisy animacji, instrukcje obsługi, archiwa ze spakowanymi plikami

programów, pliki z kodami źródłowymi a dodatkowo na poszczególnych kartach

katalogowych znajdują się odnośniki do zagadnień teoretycznych opisujących dane

zjawisko lub proces. Mamy nadzieję, Ŝe zgromadzone przez nas odnośniki będą stanowiły

77

pomocne narzędzie w nauczaniu oraz popularyzacji fizyki jako nauki ścisłej. NaleŜy jednak

zdać sobie sprawę z tego, Ŝe zasoby Internetu rozwijają się w bardzo szybkim tempie.

Codziennie powstają i przestają istnieć tysiące witryn internetowych. Z tego powodu

zebrane przez nas odnośniki będą ulegały stopniowej dezaktualizacji. Podobnie jest

z zastosowanym do budowy serwisu oprogramowaniem, ale dzięki zastosowaniu CMS

Joomla wykonany przez nas katalog posiada szerokie moŜliwości rozwoju w przyszłości.

Joomla tworzona przez programistów z całego świata jest wciąŜ aktualizowanym

i unowocześnianym systemem zarządzania treścią dostosowywanym na bieŜąco do

wymagań współczesnych technologii internetowych. Aktualizacja do nowszych wersji

przebiega bezproblemowo z wykorzystaniem gotowych pakietów instalacyjnych. Daje to

moŜliwość ciągłego rozbudowywania go o nowe moduły, komponenty oraz inne

funkcjonalne elementy. Ponadto istnieje moŜliwość rozszerzenia rodzaju i zwiększenia

ilości zgromadzonych w naszym katalogu materiałów dydaktycznych oraz odnośników do

stron internetowych. Zapewni to aktualność i przydatność do celów dydaktycznych

stworzonej przez nas witryny przez długi okres czasu.

78

6. Spis ilustracji

Rys. nr 1. Logo Joomla......................................................................................................................8

Rys. nr 2. Ekran testu przed wprowadzeniem zmian..................................................................13

Rys. nr 3. Ekran testu po wprowadzeniu zmian..........................................................................14

Rys. nr 4. Krok pierwszy instalacji – modyfikacja ustawień bazy danych MySQL................16

Rys. nr 5. Krok drugi instalacji – wprowadzanie nazwy serwisu...............................................16

Rys. nr 6. Krok trzeci instalacji – weryfikacja parametrów instalacji........................................17

Rys. nr 7. Krok czwarty instalacji – zakończenie całości procesu instalacji............................17

Rys. nr 8. Przykładowa strona startowa CMS Joomla................................................................18

Rys. nr 9. Wygląd panelu administracyjnego................................................................................19

Rys. nr 10. Okno konfiguracji witryny..........................................................................................20

Rys. nr 11. Przykładowe rozmieszczenie elementów w szablonie............................................22

Rys. nr 12. Strona główna witryny przed naniesieniem zmian..................................................23

Rys. nr 13. Wygląd menu modułów witryny w panelu administracyjnym...............................24

Rys. nr 14. Wygląd menu edycji modułu witryny w panelu administracyjnym.......................25

Rys. nr 15. Okienko z wykazem zainstalowanych w witrynie szablonów................................25

Rys. nr 16. Wygląd edytora kaskadowego arkusza stylów CSS..................................................26

Rys. nr 17. Wygląd strony głównej witryny po naniesieniu zmian w szablonie......................27

Rys. nr 18. Wygląd okienka sekcji artykułów...............................................................................30

Rys. nr 19. Okienko edycji sekcji artykułów.................................................................................31

Rys. nr 20. Wygląd okienka kategorii artykułów..........................................................................32

Rys. nr 21. Okienko edycji kategorii artykułów...........................................................................33

Rys. nr 22. Okienko przeglądu artykułów w sekcji.....................................................................34

Rys. nr 23. Okienko edycji artykułu...............................................................................................36

Rys. nr 24. Opublikowany artykuł w witrynie..............................................................................35

Rys. nr 25. Wygląd menedŜera menu serwisu..............................................................................37

Rys. nr 26. Okienko wyboru rodzaju dodawanej pozycji menu................................................38

Rys. nr 27. Okienko edycji pozycji menu......................................................................................39

Rys. nr 28. Menu główne witryny..................................................................................................40

Rys. nr 29. Menu górne witryny.....................................................................................................40

Rys. nr 30. Strona startowa serwisu...............................................................................................41

Rys. nr 31. Wygląd działu „O katalogu”.......................................................................................42

Rys. nr 32. Zawartość działu „Seminarium”................................................................................43

Rys. nr 33. Zbiór odnośników do tablic naukowych..................................................................43

Rys. nr 34. Kalkulator naukowy.....................................................................................................44

Rys. nr 35. Wygląd czytnika nagłówków RSS..............................................................................45

Rys. nr 36. Wygląd działu „Linki”..................................................................................................45

79

Rys. nr 37. Wyszukiwarka................................................................................................................46

Rys. nr 38. Wygląd działu „Napisz do nas”..................................................................................46

Rys. nr 39. Mapa serwisu.................................................................................................................47

Rys. nr 40. Wygląd działu „Licencja Joomla”..............................................................................48

Rys. nr 41. Okienko notatnika z fragmentem kodu strony internetowej.................................49

Rys. nr 42. Okienko notatnika z fragmentem arkusza stylów CSS...........................................49

Rys. nr 43. Wybór odnośnika do katalogu z menu witryny.......................................................50

Rys nr 44. Strona główna katalogu animacji.................................................................................50

Rys. nr 45. Zakładki szybkiego dostępu........................................................................................51

Rys. nr 46. Wybór zjawiska lub procesu fizycznego...................................................................51

Rys. nr 47. Strona katalogu z odnośnikami do zasobów w Internecie.....................................52

Rys. nr 48. Przykładowe okienko z załadowaną animacją.........................................................53

Rys. nr 49. Przykładowe okienko z instrukcją obsługi...............................................................54

Rys. nr 50. Okienko dialogowe przeglądarki................................................................................54

Rys. nr 51. Okno przeglądarki z załadowaną witryną encyklopedii..........................................55

Rys. nr 52. Wygląd działu „Zabawki fizyczne” katalogu animacji............................................56

Rys. nr 53. Strona katalogowa działu „Zabawki fizyczne”........................................................57

Rys. nr 54. Ruch punktu materialnego na płaszczyźnie xy........................................................58

Rys. nr 55. Tor ruchu pocisku w rzucie ukośnym.......................................................................61

Rys. nr 56. Wygląd animacji............................................................................................................63

Rys. nr 57. Suwaki i przyciski do zmiany ustawień animacji......................................................64

Rys. nr 58. Ustawienia animacji dla rzutu pionowego................................................................65

Rys. nr 59. Ustawienia animacji dla rzutu poziomego................................................................65

Rys. nr 60. Wygląd zakończonej symulacji...................................................................................66

Rys. nr 61. Przykłady róŜnych rodzajów soczewek.....................................................................67

Rys. nr 62. Promienie krzywizny i grubość soczewki dwuwypukłej.........................................68

Rys. nr 63. Podstawowe promienie soczewki...............................................................................69

Rys. nr 64. Okno programu „Soczewki”.......................................................................................71

Rys. nr 65. Menu górne programu „Soczewki”...........................................................................70

Rys. nr 66. Suwak do zmiany połoŜenia soczewki......................................................................71

Rys. nr 67. Suwak do zmiany ogniskowej soczewki....................................................................72

Rys. nr 68. Pola prezentacji danych pomiarowych......................................................................72

Rys. nr 69. Wyniki obliczeń programu „Soczewka” dla pomiaru nr 1.....................................73

Rys. nr 70. Wyniki obliczeń programu „Soczewka” dla pomiaru nr 2.....................................74

Rys. nr 71. Wyniki obliczeń programu „Soczewka” dla pomiaru nr 3.....................................74

80

7. Wykaz literatury oraz odnośników do stron internetowych [1] Magdalena Trusewicz, „Internet od A do Z”, Wydawnictwo MIKOM,

Warszawa, 1998;

[2] Józef Bednarek, „Multimedia w kształceniu”, Wydawnictwo Naukowe PWN,

Warszawa, 2006;

[3] http://portalwiedzy.onet.pl;

[4] http://www.internetworldstats.com/stats.htm;

[5] http://firma.interia.pl/badania/internet?inf=813699;

[6] http://www.worldwidewebsize.com;

[7] http://portalwiedzy.onet.pl/polszczyzna.html?qs=katalog&tr=pol-pol;

[8] http://www.wikipedia.pl;

[9] Czesław Bobrowski, „Fizyka – krótki kurs”, Wydawnictwa Naukowo – Techniczne,

Warszawa, 1995;

[10] http://fizyka.kopernik.mielec.pl/fizyka;

[11] http://www.joomla.pl;

[12] http://help.joomla.org;

[13] http://www.joomlasupport.co.uk;

[14] http://www.joomlatutorials.com;

[15] http://www.duvien.com/Tutorials/Joomla-Tutorials/History-of-Joomla.html;

[16] http://software.newsforge.com/article.pl?sid=06/09/21/1832241&from=rss;

[17] http://www.pomoc.joomla.pl/content/view/432/51;

[18] Hagen Graf, „Joomla! System zarządzania treścią”, Wydawnictwo Helion, Gliwice,

2006;

[19] Larry Ullman, „PHP i MySQL. Dynamiczne strony WWW. Szybki start”,

Wydawnictwo Helion, Gliwice, 2004;

[20] Luke Welling, Laura Thomson, „PHP i MySQL. Tworzenie stron WWW.

Vademecum profesjonalisty”, Wydawnictwo Helion, Gliwice, 2005;

[21] Łukasz Sosna, „Joomla! Darmowy system CMS”, Wydawnictwo NAKOM,

Warszawa, 2006;

[22] http://www.apache.org;

[23] http://www.php.net;

[24] http://www.mysql.com;

[25] http://www.winzip.com/aboutzip.htm;

[26] http://www.gnu.org/software/tar/#manual;

81

[27] http://www.joomla.pl/index.php/content/view/1/6;

[28] http://gnu.org.pl/text/licencja-gnu.html;

[29] http://www.joomla.pl/index.php/component/option,com_remository/Itemid,15;

[30] http://60free.ovh.org/pl/index.html;

[31] http://www.phpmyadmin.net/home_page/index.php;

[32] http://manual.webserv.pl/index.php/phpmyadmin/index.html;

[33] http://fizyka-symulacje.ovh.org;

[34] http://www.fizyka-animacje.z.pl;

[35] Paweł Frankowski, „Darmowe narzędzia dla webmastera”, Wydawnictwo Helion,

Gliwice, 2005;

[36] http://alias.polbox.pl;

[37] http://www.joomlapl.com/content/view/12/26;

[38] http://www.waterandstone.com;

[39] http://www.pomoc.joomla.pl/content/view/384/26;

[40] http://www.webhelp.pl/kursy/css/index.php?roz=html;

[41] Bartosz Danowski, „Tablice informatyczne. CSS”, Wydawnictwo Helion, Gliwice,

2007;

[42] Virginia DeBolt, „HTML i CSS”, Wydawnictwo MIKOM, Warszawa, 2005;

[43] http://www.kurshtml.boo.pl/index.html;

[44] Tobias Hauser, Christian Wenz, „Mambo. Tworzenie wydajnych serwisów

internetowych”, Wydawnictwo Helion, Gliwice, 2006;

[45] Jeffrey Zeldman, „Projektowanie serwisów WWW. Standardy sieciowe”,

Wydawnictwo Helion, Gliwice, 2004;

[46] http://www.pomoc.joomla.pl/content/category/4/45/26;

[47] Louis Rosenfeld, Peter Morville, „Architektura informacji w serwisach

internetowych”, Wydawnictwo Helion, Gliwice, 2003;

[48] http://tinymce.moxiecode.com;

[49] http://www.pomoc.joomla.pl/content/view/251/26;

[50] Jakob Nielsen, Marie Tahir, „Funkcjonalność stron WWW. 50 witryn bez

sekretów”, Wydawnictwo Helion, Gliwice, 2006;

[51] http://www.pomoc.joomla.pl/content/view/397/26;

[52] David Crowder, Rhoda Crowder, „Tworzenie stron WWW. Biblia”, Wydawnictwo

Helion, Gliwice, 2002;

82

[53] Steve Krug, „Nie kaŜ mi myśleć! O Ŝyciowym podejściu do funkcjonalności stron

internetowych. Wydanie II”, Wydawnictwo Helion, Gliwice, 2006;

[54] Ani Phyo, „Web Design. Projektowanie atrakcyjnych stron WWW”, Wydawnictwo

Helion, Gliwice, 2003;

[55] Bryan Pfaffenberger, Steven M. Schafer, Chuck White, Bill Karow,

„HTML, XHTML i CSS. Biblia”, Wydawnictwo Helion, Gliwice, 2005;

[56] Eric Freeman, Elisabeth Freeman, „Head First HTML with CSS & XHTML”,

Wydawnictwo O’Reilly, Cambridge, 2005;

[57] Bartosz Danowski, „ABC kaskadowych arkuszy stylów (CSS)”, Wydawnictwo

Helion, Gliwice, 2002;

[58] Donna L. Baker, „HTML. Kurs webmastera”, Wydawnictwo Helion, Gliwice, 2004;

[59] Jennifer Niederst, „Tworzenie stron WWW. Almanach”, Wydawnictwo

O’Reilly – Helion, Gliwice, 2002;

[60] Adam Błaszczyk, „ABC HTML 2005”, Wydawnictwo Edition 2000,

Warszawa 2005;

[61] http://www.jokris.info/component/option,com_remository/Itemid,28/func,

fileinfo/id,83;

[62] Stanisław Bednarek, „Wstęp do fizyki zabawek przewodnik encyklopedyczny”,

Łódź, 2005, http://fizjlk.fic.uni.lodz.pl/rut/phystoys/Fizzabprzewencyklop.htm;

[63] http://zabawki.pap.edu.pl;

[64] http:// www.ngsir.netfirms.com;

[65] Robert Resnick, David Halliday, „Fizyka”, Tom 1 i 2, Wydawnictwo Naukowe

PWN, Warszawa, 1999;

[66] http://home.agh.edu.pl/~kakol/programy_pl.htm;

[67] M.A. Herman, A. Kalestyński, L.Widomski, „Podstawy fizyki dla kandydatów na

wyŜsze uczelnie i studentów”, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 1995;

[68] Zbigniew Kąkol, „Fizyka dla inŜynierów”, Moduł IX, Wydział Fizyki

i Informatyki Stosowanej, Akademia Górniczo – Hutnicza, Kraków, 2006,

http://galaxy.uci.agh.edu.pl/~kakol/wyklady/Fizyka_modul_09.pdf;

83

8. Słownik pojęć oraz objaśnienia akronimów CHMOD – akronim Change Mode (zmiana atrybutu). To polecenie zmiany zezwoleń

dostępu do plików i katalogów w systemach unix-owych. RozróŜniamy trzy rodzaje

zezwoleń dostępu do plików – prawo odczytu, zapisu oraz uruchamiania. Opracowano na

podstawie haseł zawartych na stronie [8].

CMS – akronim Content Management System. System zarządzania treścią jest to jedna lub

zestaw aplikacji internetowych pozwalających na łatwe utworzenie oraz późniejszą

aktualizację i rozbudowę serwisu WWW przez redakcyjny personel

nietechniczny. Kształtowanie treści i sposobu ich prezentacji w serwisie zarządzanym

poprzez CMS odbywa się za pomocą prostych w obsłudze interfejsów uŜytkownika,

zazwyczaj w postaci stron WWW zawierających rozbudowane formularze i moduły.

Opracowano na podstawie haseł zawartych na stronie [8].

CSS – akronim Cascading Style Sheets. Kaskadowe arkusze stylów to język słuŜący do opisu

sposobu renderowania stron WWW. Arkusz stylów CSS to lista dyrektyw (tzw. reguł)

ustalających, w jaki sposób ma zostać renderowana przez przeglądarkę internetową

zawartość wybranego elementu (lub elementów) (X)HTML lub XML. MoŜna w ten sposób

opisać wszystkie pojęcia odpowiedzialne za prezentację elementów dokumentów

internetowych, takie jak rodzina czcionek, kolor tekstu, marginesy, odstęp

międzywierszowy lub nawet pozycja danego elementu względem innych elementów bądź

okna przeglądarki. Wykorzystanie arkuszy stylów daje znacznie większe moŜliwości

pozycjonowania elementów na stronie, niŜ oferuje sam (X)HTML. Opracowano na

podstawie haseł zawartych na stronie [8].

DHTML – akronim Dynamic HyperText Markup Language. Język HTML rozszerzony

o moŜliwość korzystania z języków skryptowych (VBScript lub JavaScript), które

umoŜliwiają modyfikowanie wyglądu i zawartości wyświetlanej strony WWW w zaleŜności

od akcji podejmowanych przez uŜytkownika. Opracowano na podstawie tekstu

zamieszczonego na stronie [3].

FTP – akronim File Transfer Protocol. Protokół słuŜący do przesyłania plików dowolnego

typu w internecie i w sieciach lokalnych. Najczęściej wykorzystywanymi programami-

klientami protokołu FTP są: WS_FTP, CuteFTP, FTP Voyager, SmartFTP

oraz moduły składowe przeglądarek WWW. Opracowano na podstawie tekstu

zamieszczonego na stronie [3].

84

GNU GPL, Powszechna Licencja Publiczna GNU – zbiór reguł, który powstał

w ramach projektu GNU, zgodnie z którymi rozprowadzane jest tzw. Wolnodostępne

Oprogramowanie (Free Software, Open Source). Na zasadach GNU GPL udostępniane

jest m.in. jądro CMS Joomla oraz większość oprogramowania dla niego przeznaczona.

Opracowano na podstawie tekstu zamieszczonego na stronie [3].

GZIP (GNU zip) – to program komputerowy słuŜący do bezstratnej kompresji danych,

tworzony w ramach projektu GNU. Pierwotnie napisany jako zamiennik dla programu

compress. Popularny zwłaszcza w systemach uniksowych, gdzie jest często uŜywany do

kompresji archiwów tar. Pliki wyjściowe programu gzip mają rozszerzenie .gz. Gzip nie

powinien być mylony z Zip-em, z którym nie jest zgodny. Gzip nie archiwizuje plików,

a jedynie je kompresuje. W celu archiwizacji plików musi zostać uŜyty inny program

(np. tar) i dopiero powstałe archiwum jest kompresowane gzipem. Opracowano na

podstawie haseł zawartych na stronie [8].

Host – komputer centralny, komputer macierzysty, komputer włączony do sieci

połączeniem stałym, posiadający stały adres IP, udostępniający swoje usługi uŜytkownikom

łączącym się ze swoich komputerów i umoŜliwiający im m.in. pracę w trybie terminalowym.

Komputer lokalny uŜytkownika nazywany jest wtedy zdalnym terminalem (ang. remote

terminal). Powszechną praktyką jest współistnienie na jednym hoście wielu usług, tj. obok

usług umoŜliwiających pracę terminalową (Telnet, SSH) takŜe usług typu klient-serwer,

najczęściej WWW i FTP. W tym znaczeniu pojęcie „host” oznacza to samo, co "serwer",

tym bardziej, Ŝe obecnie na większości tak rozumianych hostów poza wewnętrznymi

sieciami instytucji usługi terminalowe ze względów bezpieczeństwa nie są dostępne.

Opracowano na podstawie haseł zawartych na stronie [8].

Hosting – usługa przechowywania materiałów zapisanych w formie elektronicznej

(najczęściej stron WWW i poczty elektronicznej) w wydzielonej przestrzeni serwera

usługodawcy. UmoŜliwia rezygnację z ponoszenia kosztów dzierŜawienia łącza

internetowego oraz utrzymywania infrastruktury serwerowej. Opracowano na podstawie

tekstu zamieszczonego na stronie [3].

85

HTML – akronim Hyper Text Markup Language. Język znaczników słuŜący do

projektowania stron WWW. Znaczniki (słowa kluczowe ograniczone znakami < >)

wstawiane są do zwykłych plików tekstowych - bezpośrednio w edytorze

tekstowym, lub pośrednio - za pomocą edytora języka HTML, definiując zarówno strukturę

dokumentów, jak i sposób ich łączenia z innymi dokumentami na tym samym lub innym

serwerze WWW. Tak utworzone dokumenty mogą zawierać tekst, grafikę, dźwięk,

sekwencje wideo. Do interpretowania etykiet języka HTML słuŜą przeglądarki.

Opracowano na podstawie tekstu zamieszczonego na stronie [3].

JavaScript – oparty na obiektach, interpretowany język skryptowy opracowany przez firmę

Netscape Communications, rozszerza moŜliwości przeglądarek w zakresie obsługi stron

WWW. W przeciwieństwie do apletów języka Java dołączanych do stron WWW w postaci

nieczytelnego dla uŜytkownika kodu bajtowego, JavaScript dostępny jest w postaci

źródłowej i interpretowany dopiero w czasie przetwarzania kodu strony WWW. Skrypty

JavaScript najczęściej nie podlegają kompilacji do postaci czystego kodu maszynowego,

będąc interpretowanymi w czasie wykonywania. Opracowano na podstawie tekstu

zamieszczonego na stronie [3].

Kodek (ang. compression-decompression) — jest skrótem od „koder/dekoder”, co oznacza

urządzenie lub program zdolny do przekształcania strumienia danych lub sygnału. Kodeki

mogą zmienić strumień danych w formę zakodowaną (często w celu transmisji,

składowania lub zaszyfrowania) lub odzyskać (odkodować) strumień danych z formy

zakodowanej, by umoŜliwić ich odtwarzanie bądź obróbkę. Kodeki są często uŜywane

w wideokonferencjach oraz strumieniowaniu obrazu lub dźwięku. Wiele multimedialnych

strumieni danych musi zawierać jednocześnie dane dźwiękowe i obraz a takŜe

metainformacje opisujące np. synchronizację dźwięku i obrazu. KaŜdy z tych trzech

fragmentów strumienia danych moŜe być opracowany przez oddzielne programy, sprzęt

i procesy, lecz aby strumień danych multimedialnych był uŜyteczny, musi być połączony.

Do tego właśnie słuŜą kontenery multimedialne. Kodeki są często mylone z formatami

danych (kontenerami multimedialnymi) uŜywanymi do przechowywania zakodowanego

dźwięku i obrazu (np. „.ogg”, „.mpg”, „.avi”, „.mov”, „.mkv” itp). Opracowano na

podstawie haseł zawartych na stronie [8].

86

Metadane (ang. metadata) — informacje opisujące zbiór danych lub wybrany element

zbioru. Przy ich pomocy opisuje się dokumenty elektroniczne, szczególnie dostępne

poprzez sieci rozległe np. strony World Wide Web, a takŜe te, które tworzą nowoczesne

biblioteki cyfrowe. To równieŜ informacje na temat danych zapisanych w systemie plików

na dysku (plików, katalogów itp.). Opracowano na podstawie haseł zawartych na

stronach [3, 8].

Open Source – sposób tworzenia i dystrybucji oprogramowania oparty na udostępnianiu

go wraz z kodem źródłowym, niepodlegający patentom i niechroniony odpłatnymi

licencjami producentów. UmoŜliwia to analizę, samodzielną kompilację oraz wprowadzanie

modyfikacji do kodu przez niezaleŜnych programistów. Opracowano na podstawie tekstu

zamieszczonego na stronie [3].

RSS – umowna rodzina języków znacznikowych do przesyłania nagłówków wiadomości.

Wszystkie w większym lub mniejszym zakresie bazują na XML-u. Aby skorzystać z kanału

RSS, potrzebny jest odpowiedni program, tzw. czytnik kanałów. Często czytniki RSS-ów są

zamieszczane w programach pocztowych. Opracowano na podstawie haseł zawartych na

stronie [8].

URL –- akronim Uniform Resource Locator. Jednolity format zapisu ścieŜek dostępu

do róŜnych zasobów. Najczęściej składa się z nazwy protokołu, adresu serwera

oraz opcjonalnie numeru portu, nazwy katalogu i pliku, np. http://www.joomla.pl.

Opracowano na podstawie tekstu zamieszczonego na stronie [3].

VBScript – akronim Microsoft's Visual Basic Scripting Edition. Język skryptowy stworzony

przez Microsoft i stanowiący część rodziny języków Visual Basic. VBScript pierwotnie

został zaprojektowany jako część technologii ASP (ang. Active Server Pages) po to, aby

uniknąć konieczności stosowania plików wsadowych MS-DOS w serwerach WWW

wykorzystujących ASP. Później język ten został zaadaptowany do przeglądarki Internet

Explorer, jako alternatywa i konkurencja dla opracowanego przez firmę Netscape języka

JavaScript. Podobnie do JavaScript język VBScript przeznaczony jest do pisania skryptów

wbudowanych w strony WWW i rozszerza moŜliwości klasycznych dokumentów HTML.

Skrypty VBScript wykonywane są po stronie klienta, tzn. uruchamiane są na komputerze

uŜytkownika przez przeglądarkę automatycznie po wczytaniu dokumentu HTML

zawierającego kod skryptu. Opracowano na podstawie haseł zawartych na stronie [8].

87

WYSIWYG – akronim What You See Is What You Get . Znaczy dosłownie To Co Widzisz

Jest Tym Co Otrzymasz. Skrót ten stosowany jest w informatyce dla określenia metod,

które pozwalają uzyskać wynik w publikacji identyczny lub bardzo zbliŜony do obrazu na

ekranie. Programy spełniające załoŜenia WYSIWYG prezentują na monitorze komputera

dane (tekstowe, graficzne) w sposób jak najbardziej zbliŜony do uzyskanego po ich

wydrukowaniu lub innym przeniesieniu do postaci fizycznej. Wśród programów

WYSIWYG moŜna wyróŜnić procesory tekstu - słuŜące do pisania i formatowania tekstu,

edytory stron WWW - słuŜące do tworzenia stron internetowych w językach HTML

i XHTML, edytory grafiki - pozwalające tworzyć i przekształcać grafikę wektorową lub

rastrową, programy CAD, programy DTP do składu tekstu. Opracowano na podstawie

haseł zawartych na stronach [3, 8].

WWW – akronim World Wide Web. Rozproszony system informacyjny oparty

na hipertekście, w którym uŜytkownicy mogą tworzyć, edytować i przesyłać dokumenty

hipertekstowe. Najpopularniejsza usługa internetowa, pozwalająca na przeglądanie stron

WWW zawierających tekst, grafikę, sekwencje wideo oraz dźwięk. Charakterystyczne dla

niej są odsyłacze (łączniki-linki) do innych, podobnych tematycznie stron. Metodę

tą zaproponował w roku 1991 fizyk Timothy Bernes Lee. Opracowano na podstawie tekstu

zamieszczonego na stronie [3].

XML – akronim Extensible Markup Languange. Metajęzyk do tworzenia innych języków

w zakresie własnego oznakowania róŜnych dokumentów (język HTML określa sposób

opisywania informacji tylko jednego dokumentu). Jako uproszczona wersja SGML stanowi

wygodne narzędzie opisu zaleŜności w powiązanych ze sobą dokumentach. Opracowano

na podstawie tekstu zamieszczonego na stronie [3].

ZIP – akronim Zig-zag In-line Package. Popularny format kompresji plików przy uŜyciu

programów PKZIP i PKUNZIP, opracowanych w roku 1989 przez firmę PKWare. Pliki

w formacie ZIP mają rozszerzenie .zip. Pojedynczy plik ZIP moŜe zawierać jeden lub

więcej plików oraz podfoldery w postaci skompresowanej lub nieskompresowanej. Istnieje

wiele programów umoŜliwiających odczyt, tworzenie oraz edycję plików ZIP. NaleŜą do

nich między innymi WinZIP, PicoZip, Info-ZIP oraz WinRAR. Opracowano na podstawie

haseł zawartych na stronach [3, 8].